Program Ochrony Środowiska

dla Miasta Malbork

do roku 2011

z perspektywą na lata 2012 - 2015

Grudzień , 2010 r.

TYTUŁ OPRACOWANIA :

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA MALBORK DO ROKU 2011 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012 - 2015

ZAMAWIAJĄCY : WYKONAWCA :

URZĄD MIASTA MALBORKA GREEN KEY PL. SŁOWIAŃSKI 5 POKRZYWNO 93 82 – 200 MALBORK 86 - 330 MEŁNO

KIEROWNIK PROJEKTU :

mgr Joanna Masiota

AUTORZY OPRACOWANIA :

mgr Joanna Masiota mgr Piotr Lupa mgr Joanna Walkowiak

Listopad, 2010 r.

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I WST ĘP 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA 8 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU 9

ROZDZIAŁ II CHARAKTERYSTYKA MIASTA 10

2.1 DANE ADMINISTRACYJNE 10 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE 12 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO 13 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE 13 2.3.2. PRZYROST NATURALNY 17 2.3.3. BEZROBOCIE 17 2.4. U śYTKOWANIE TERENU 18 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA 19 2.6. ROLNICTWO 21 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA 23

ROZDZIAŁ III INFRAKSTRUKTURA MIASTA 25

3.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 25 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę 25 3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą 25 3.1.1.2. UJ ĘCIA WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH NA CELE PRODUKCYJNE, ROLNICZE I INNE 27 3.1.1.3. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWA (PPO ś) 29 3.1.1.4. SIE Ć WODOCI ĄGOWA 30 3.1.1.5. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH 31 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA 33 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA 33 3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA 33 3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA 36 3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 39 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE 40 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 42 3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 44 3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI 44 3.2. ELEKTROENERGETYKA 48 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ 48 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE 50 3.4. GAZOWNICTWO 51 3.5. CIEPŁOWNICTWO 51 3.6. KOMUNIKACJA 53 3.6.1. DROGI 53 3.6.2. KOLEJ 60 3.6.3. DROGI WODNE 60

ROZDZIAŁ IV OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYR ODNICZEGO 60

4.1. RZE ŹBA TERENU 60 4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ 62

3 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA 62 4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 63 4.3. GLEBY 64 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB 64 4.3.2. DEGRADACJA GLEB 65 4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB 65 4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB 66 4.4. WODY PODZIEMNE 66 4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP) 67 4.4.2. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH 67 4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH 70 4.4.3.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ 71 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE 72 4.5.1. SIE Ć RZECZNA 72 4.5.2. ZBIORNIKI WODNE 73 4.5.3. ZAGRO śENIE POWODZI Ą 73 4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH 74 4.6.1. MONITORING JEZIOR 76 4.6.2. MONITORING RZEK 76 4.6.3. K ĄPIELISKA 79 4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH 80 4.8. KLIMAT 81 4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 82 4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 82 4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 84 4.8.1.3. ODORY 87 4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY 87 4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE 90 4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE 92 4.9. RO ŚLINNO ŚĆ 93 4.9.1. FAUNA 94 4.9.2. Ł ĄKI I PASTWISKA 95 4.9.3. ZIELE Ń URZ ĄDZONA 95 4.9.4. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY 96 4.9.4.1. SIE Ć ECONET - POLSKA 97 4.9.4.2. POMNIKI PRZYRODY 97 4.9.4.3. U śYTKI EKOLOGICZNE 98 4.9.4.4. NATURA 2000 99 4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU MIASTA MALBORK 99

ROZDZIAŁ V ZAŁO śENIA PROGRAMOWE 101

5.1. WPROWADZENIE 101 5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA MALBORK 102 5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA 102 5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE 103 5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI 103 5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 104 5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 104 5.2.6. HAŁAS 104 5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 105 5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 105 5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA 106 5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM 106

ROZDZIAŁ – I 4

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJETYCH CELÓW 107 5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH 107

ROZDZIAŁ VI HARMONOGRAM REALIZACYJNY 109

ROZDZIAŁ VII KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 128

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE 128 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ 129

ROZDZIAŁ VIII SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI 13 3

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą 133

ROZDZIAŁ IX STRA TEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU 138

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 138 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE 139 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE 139 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 140 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE 142 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 143 9.2.1. ZASADY MONITORINGU 143 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH 144

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW

5 SPIS TRE ŚCI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

ROZDZIAŁ – I 6

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Malborka uchwalonego dnia 31 maja 2007 r. Rada Miejska Malborka, podj ęła: - Uchwałę nr X/81/2007 z dnia 31 maja 2007 zmieniaj ącą uchwałę w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Malborka na lata 2004 – 2012. Uchwała ta zmienia Uchwałę nr 401/XLVI/06 Rady Miasta Malborka z dnia 06 kwietnia 2006 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Malborka na lata 2004 – 2012.

Zgodnie z art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą Gminne Programy Ochrony Środowiska uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na zanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska miasta.

Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego miasta Malbork (gmina miejska), poło Ŝonej w powiecie malborskim, województwie pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: - charakterystyk ą obszaru miasta; - analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej; - analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2004 r. oraz analiz ą infrastruktury; - prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru; - wytyczeniem celów w zakresie ochrony tego środowiska; - okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego miasta; - wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre ślenie harmonogramu ich realizacji;

7 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń; - określeniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie miasta. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego miasta Malbork. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki odpadami (szeroko omówione w opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami), gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych. Ponadto na skutek rozwoju miasta, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli.

ROZDZIAŁ – I 8

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych miasta Malbork. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć miastu zrównowa Ŝony rozwój.

Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska (w tym te Ŝ Planu Gospodarki Odpadami) jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo Ŝliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania (w ramach PO Ś i PGO) jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodark ą odpadami, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak Ŝe wa Ŝnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska i gospodarki odpadami musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych. Najistotniejsza w nich jest strategiczna analiza mo Ŝliwo ści technicznych, organizacyjnych oraz finansowych osi ągni ęcia okre ślonych celów.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą całego miasta Malbork. Niniejszy program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym miasta Malbork w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: - Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 – 2014; - Program Ochrony Środowiska Powiatu Malborskiego (2004 r.); - Program Ochrony Środowiska Miasta Malbork (2004 r.). Niniejszy Program opiera si ę na dost ępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego i Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane z Urz ędu Miasta w Malborku,

9 ROZDZIAŁ – I

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Starostwa Powiatowego w Malborku oraz informacje z jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego.

Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Malbork powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Pomorskiego zaktualizowano we wrze śniu 2007 roku (uchwalony przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr 191/XII/07 z dnia 24 wrze śnia 2007 r.). Plan wojewódzki został zaktualizowany w pa ździerniku 2009 roku Uchwał ą Nr 1006/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 pa ździernika 2009 roku w sprawie przyj ęcia aktualizacji „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010”. Powiatowy Program Ochrony Środowiska jest w trakcie opracowywania.

II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Miasto Malbork poło Ŝone jest w południowo - wschodniej cz ęś ci województwa pomorskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu malborskiego. Zajmuje obszar o wielko ści 17,16 km 2, granicz ąc z gmin ą Malbork (która otacza miasto prawie całkowicie) oraz w niewielkim fragmencie z gmin ą Stare Pole na wschodzie.

ROZDZIAŁ – I 10

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Ryc. 1. Poło Ŝenie miasta Malbork (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

Poło Ŝenie miasta Malbork mo Ŝna oceni ć jako korzystne i sprzyjaj ące dalszemu jego rozwojowi. Wynika to z nast ępuj ących przesłanek: - bliskie s ąsiedztwo Gda ńska, aglomeracji o du Ŝej koncentracji potencjału gospodarczego, Elbl ąga - ośrodka o istotnym znaczeniu w rozwoju regionalnym; - poło Ŝenie na drogowym i kolejowym szlaku komunikacyjnym o mi ędzynarodowym i strategicznym znaczeniu, umo Ŝliwiaj ącym dobre i szybkie poł ączenia komunikacyjne z wi ększymi aglomeracjami.

11 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale miasto Malbork jest poło Ŝone w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski, - podprowincja – granica Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego i Pojezierza Południowobałtyckiego, - makroregion – granica Pobrze Ŝe Gda ńskie i Pojezierze Iławskie. W podziale na mezoregiony, obszar miasta Malbork leŜy na granicy dwóch jednostek; obejmuje południow ą cz ęś ci regionu śuławy Wi ślane – 313.54 (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie) oraz północn ą cz ęść Pojezierza Iławskiego – 314.9 (makroregion Pojezierze Iławskie). Jednostka pierwsza reprezentuje typ krajobrazu naturalnego – nadmorski deltowy. W Malborku - Kałdowie przyjmuje posta ć typowego krajobrazu deltowego. Reszta miasta reprezentuje typ krajobrazu młodoglacjalny pojezierny. śuławy Wi ślane granicz ą z nast ępuj ącymi mezoregionami: od północy z Mierzej ą Wi ślan ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od wschodu z Wybrze Ŝem Staropruskim, Wysoczyzn ą Elbl ąsk ą oraz Równin ą Warmi ńsk ą (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie), od południa z Pojezierzem Iławskim i Dolin ą Kwidzy ńsk ą (makroregion Pojezierze Iławskie), a od zachodu z Pojezierzem Starogardzkim i Pojezierzem Kaszubskim (Pojezierze Iławskie) oraz Pobrze Ŝem Kaszubskim (makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie).

ROZDZIAŁ – II 12

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Ryc. 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) Źródło: www.wikipedia.pl

Obszar miasta ma kształt do ść zwarty, jedynie w cz ęś ci zachodniej i wschodniej obszaru granica ma nieregularny kształt. Maksymalna rozci ągło ść z zachodu na wschód wynosi około 6 km, a z północy na południe – około 5 km.

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca miasto wynosi 39 331 osób (dane na wrzesie ń 2009 r.). Tabela 1 przedstawia liczb ę ludno ści w mie ście z podziałem na ulice (wg danych z wrze śnia 2009 r.).

13 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

TABELA 1. Liczba ludno ści w mie ście Malbork Lp. Ulica Ludno ść Lp. Ulica Ludno ść Lp. Ulica Ludno ść Lp. Ulica Ludno ść 1 Admiralicji 36 26 Daleka 18 51 Jana Kasprowicza 57 76 Lubelska 126 2 Agrestowa 37 27 H. Derdowskiego 6 52 Kielecka 146 77 Łąkowa 39 3 Akacjowa 83 28 Dworcowa 95* 53 Klonowa 57 78 Henryka Łasaka 18 4 Akademicka 47 29 B. Dybowskiego 161 54 J.Kochanowskiego 371 79 Gen. S. Maczka 284 5 Gen. W. Andersa 282 30 S. Dygata 33 55 M. Konopnickiej 553 80 Malinowa 17 6 Al. Armii Krajowej 445 30 Działkowa 71 56 M. Kopernika 71 81 17-go Marca 442 7 Adama Asnyka 62 32 J. D ąbrowskiego 381 57 Janusza Korczaka 34 82 Marszałkowska 83 8 Stefana Batorego 126 33 Dąbrówki 2 58 Jana Kostki 20 83 Jana Matejki 47 9 Bałtycka 5 34 Dębowa 47 59 Koszali ńska 20 84 Mazowiecka 77 Jana 10 29 35 Elbl ąska 66 60 Koszykowa 133 85 Mazurów 66 Ba Ŝyńskiego 11 Gen. J. Bema 394 36 Jana Fałata 75 61 T. Kotarbińskiego 1 682 86 Mała 21 Plac Stanisława 12 Boczna 41 37 Gen. De Gaulle'a 162 62 Ko ścielna 41 87 59 Małachowskiego Konstantego I. 13 W.Broniewskiego 35 38 42 63 T. Ko ściuszki 375 88 K.Michałowskiego 1 981 Gałczy ńskiego 14 Brukowa 80 39 Grudzi ądzka 1031 64 M. Krajewskiego 116 89 A. Mickiewicza 948 15 Brzozowa 160 40 Grunwaldzka 488 65 Krakowska 152 90 Mieszka I 8 Józefa Ignacego 16 Bukowa 21 41 Głogowa 89 66 378 91 S. Mikołajczyka 181 Kraszewskiego Bartosza 17 Bydgoska 24 42 Wojciecha 75 67 Krzywa 53 92 Morska 42 Głowackiego 18 R. Cebertowicza 115 43 Główna 103 68 Krótka 5 93 Młodych 126 19 Ceglana 205 44 Gen. J. Hallera 17 69 E.Kwiatkowskiego 22 94 B. Malinowskiego 4 Jana Karola 20 116 45 Jagiello ńska 1455 70 Kwidzy ńska 28 95 Miła 2 Chodkiewicza 21 F. Chopina 640 46 W. Jagiełły 124 71 Jana Kiepury 14 96 Na Skarpie 96 Plac Gabriela 22 B. Chrobrego 127 47 Jaskółcza 44 72 B. Krzywoustego 53 97 922 Narutowicza 23 Ciepła 49 48 Jasna 960 73 500-Lecia 307 98 Nogatowa 266* Cypriana Kamila 24 Jana Czerskiego 144 49 Ja śminowa 74 74 Le śna 85 99 457 Norwida 25 Czere śniowa 26 50 Jesionowa 107 75 Lotnicza 22 100 Nowowiejskiego 716

ROZDZIAŁ – II 14

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

101 Ogrodowa 73 126 Pilotów 3 151 Szeroka 120 176 W. Witosa 54 102 Okopowa 266 127 Pi ękna 4 152 K.Szymanowskiego 288 177 Wi ślana 188 Gen. W. Al. Wojska 103 Stefana Okrzei 139 128 28 153 J. Słowackiego 771 178 585 Raczkiewicza Polskiego 104 Orla 43 129 Rakowiec 23 154 Plac Słowia ński 61 179 Plac Wolno ści 43 105 E. Orzeszkowej 619 130 Mikołaja Reja 116 155 Słowicza 50 180 Woły ńska 95 Władysława 106 Partyzantów 146 131 466 156 Słupecka 243 181 W.Wróblewskiego 99 Reymonta Marii Mariana 107 Ludwika Pasteura 144 132 41 157 394 182 Wspólna 11 Rodziewiczówny Smoluchowskiego 108 Piastowska 1 133 Aleja Rodła 24 158 Feliksa Stamma 49 183 J. Wybickiego 1 291 Bolesława Plac Stanisława 109 Pionierów 37 134 Rolnicza 797 159 18 184 67 Śmiałego Wyspia ńskiego Gen. Grota- 110 J. Piłsudskiego 87 135 506 160 Targowa 43 185 Wąska 70 Roweckiego 111 Poczty Gda ńskiej 261 136 Rzemie ślnicza 51 161 Tczewska 90 186 Wło ścia ńska 24 Kard. Stefana 112 Wincentego Pola 68 137 Sadowa 2 162 Leonida Teligi 33 187 52 Wyszy ńskiego Plac Kazimierza 113 Polna 103 138 Saperów 123 163 Torowa 4 188 13 Wielkiego 114 Pomorska 13 139 H. Sienkiewicza 2 086 164 Toru ńska 126 189 Widokowa 3 Gen. W. 115 Poprzeczna 24 140 371 165 Juliana Tuwima 158 190 Zaciszna 64 Sikorskiego Marii Curie- 116 Parkowa 2 141 181 166 Urocza 22 191 Zagórna 46 Skłodowskiej Jana III 117 Porzeczkowa 36 142 146 167 Warecka 61 192 Zakopia ńska 86 Sobieskiego Plac Ludwika 118 Pozna ńska 144 143 L. Solskiego 47 168 Warszawska 73 193 78 Zamenhofa Aleja Plac Ludwika 119 Bolesława Prusa 225 144 271 169 28 194 Zamkowa 53 Sprzymierzonych Wary ńskiego Plac Leopolda 120 J.Pr ądzy ńskiego 45 145 118 170 Wałowa 103 195 G. Zapolskiej 50 Staffa 121 W. Pstrowskiego 229 146 Stare Miasto 1 369 171 Jana Wejhera 303 196 Zieleniecka 238 122 K. Pułaskiego 78 147 Z. Starego 131 172 Westerplatte 372 197 śeglarska 18 123 KPomianowskiego 17 148 Staro ści ńska 54 173 Wierzbowa 107 198 śelazna 117 Plac Janusza 124 128 149 Andrzeja Struga 232 174 Wilcza 271 199 S. śeromskiego 484 Kusoci ńskiego 125 Plac 3-go Maja 19 150 H. Sucharskiego 402 175 Wiosenna 273 200 śuławska 24 Źródło: Urz ąd Miasta Malbork

15 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Obserwuje si ę nieznaczne wahania w liczbie ludno ści miasta, jednak tendencja jest w ostatnich latach dodatnia, mieszka ńców miasta przybywa. W roku 2000 roku liczba ludno ści miasta wynosiła 38 754 osób. Od roku 2004, kiedy w ostatnich latach zanotowano najwy Ŝsz ą liczb ę ludno ści, liczba ludno ści spadła o 351 osób. Od roku 2008 ubyło 118 mieszka ńców. Zmiany liczby ludno ści w mie ście w latach 2000 - 2009 obrazuje tabela nr 2. Zjawisko to jest prawdopodobnie zwi ązane z przemieszczaniem si ę ludno ści wiejskiej Malborka na tereny miejskie.

Analiza czasowa liczby ludno ści TABELA 2. Miasta Malbork Liczba ludno ści Rok Ogółem 2000* 38 754 2001* 38 742 2002* 38 770 2003 39 034 2004 39 682 2005 39 653 2006 39 530 2007 39 230 2008 39 213 2009 39 331 Źródło: dane z Urz ędu Miasta w Malborku * dane GUS – Bank Danych Regionalnych

39800 39600 39400 39200 39000 38800 38600 38400 38200

0* 1* 2* 3 4 5 6 7 8 9 0 0 0 00 00 00 00 00 00 00 20 20 20 2 2 2 2 2 2 2

Wykres 1. Liczba ludno ści w mie ście Malbork

Liczba mieszka ńców miasta wykazuje wy Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2008 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Malborku g ęsto ść zaludnienia wynosi a Ŝ 2 285,13 osoby/km 2 (2008 r.).

ROZDZIAŁ – II 16

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny miasta Malbork, w roku 2008 jego warto ść była dodatnia i wynosiła 41 osób.

Ruch naturalny ludno ści w mie ście Malbork TABELA 3. (stan na koniec 2008 r.) Rok 2008 Urodzenia Ŝywe 433 Zgony 392 Przyrost naturalny 41 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

2.3.3. BEZROBOCIE

Problem bezrobocia dotyka w niewielkim stopniu rejon miasto Malbork. Według danych uzyskanych z PUP w Malborku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w mie ście, w roku 2008, wynosiła 1 812 osób. Bezrobotni tego obszaru stanowi ą zatem nieco ponad 4,5 % ogólnej ludno ści miasta. Analizuj ąc dane od 2005 roku mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe liczba bezrobotnych zmniejszyła si ę w stosunku do połowy roku 2009 o 1 335 osoby. Niepokoj ące jest zjawisko du Ŝego bezrobocia w śród kobiet, znacznie przewy Ŝszaj ące wska źnik bezrobocia w śród m ęŜ czyzn.

TABELA 4. Liczba osób bezrobotnych w mie ście Malbork 2005 2006 2007 2008 30.06.1009 męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety męŜ czy źni kobiety 1 470 2 021 1 103 1 766 833 1 458 667 1 145 959 1 197 3 491 2 869 2 291 1 812 2 156 Źródło: PUP Malbork

Z danych Powiatowego Urz ędy Pracy w Malborku wynika, Ŝe bezrobocie w śród mieszka ńców miasta nie jest du Ŝe porównuj ąc procent osób bez pracy w powiecie i województwie: - powiat malborki - 20,0 %, - województwo pomorskie - 10,2 %, - Polska - 10,8 %.

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2008 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców miasta 38 156, tak Ŝe dane GUS, 2008 r.), przedstawia się nast ępuj ąco:

17 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 7 177 osób, co stanowi 18,80 % ogólnej liczby mieszka ńców; - ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 25 127 osób, co stanowi 65,85 %; - ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 5 852 osoby, co stanowi 15,33 % ogólnej liczby ludno ści miasta.

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Ponad połow ę gruntów miasta stanowi ą grunty zabudowane i zurbanizowane. Stanowi ą one niecałe 55 % powierzchni obszaru. Mimo to, u Ŝytki rolne zajmuj ą tutaj równie Ŝ do ść du Ŝy teren tj. niecałe 38 % powierzchni geodezyjnej miasta. U Ŝytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą bardzo niewielk ą powierzchni ę. Ich powierzchnia geodezyjna wynosi zaledwie 1 ha (0,05 % miasta). Niewielki odsetek powierzchni terenu zajmuj ą tak Ŝe wody powierzchniowe, około 6 % miasta. Szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów na terenie miasta Malbork, przedstawiono w tabeli nr 5, natomiast jej uproszczony schemat na wykresie.

UŜytkowanie ziemi w mie ście Malbork TABELA 5. (stan na koniec 2008 r.) Powierzchnia Udział geodezyjna w ogólnej Rodzaje gruntów ogółem powierzchni [ha] [%] Powierzchnia ogólna 1 716 100,00 UŜytki rolne 645 37,58 grunty orne 496 28,90 sady 16 0,93 łąki trwałe 23 1,34 pastwiska trwałe 87 5,06 grunty rolne zabudowane 16 0,93 grunty pod stawami 3 0,17 grunty pod rowami 4 0,23 UŜytki le śne 1 0,05 lasy 0 0 grunty zadrzewione i zakrzewione 1 0,05 Grunty zabudowane i zurbanizowane 938 54,66 tereny mieszkalne 294 17,13 tereny przemysłowe 110 6,41 inne tereny zabudowane 153 8,91 zurbanizowane tereny niezabudowane 29 1,68 tereny rekreacyjne wypoczynkowe 96 5,59

ROZDZIAŁ – II 18

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

drogi 181 10,54 tereny koleje 74 4,31 komunikacyjne inne 1 0,05 uŜytki kopalne 0 0 Grunty pod wodami 104 6,06 powierzchniowe płyn ące 101 5,88 powierzchniowe stojące 3 0,17 Tereny inne 28 1,63 uŜytki ekologiczne 0 0 nieu Ŝytki 25 1,45 tereny ró Ŝne 3 0,17 Źródło: Urz ąd Miasta w Malborku

UŜytki rolne 104 28 645 UŜytki le śne

Grunty zabudowane i zurbanizowane

Grunty pod wodami 1 938 Tereny inne (w tym nieu Ŝytki)

Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w mie ście Malbork

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Biorąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan na rok 2008), na terenie miasta Malbork działało 4 243 podmiotów gospodarczych.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych TABELA 6. na terenie miasta Malbork (stan na koniec 2008 r.) Ogółem 4 243 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 306 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 88 bud Ŝetowego ogółem spółki handlowe 8 pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 2 bud Ŝetowego, gospodarstwa pomocnicze

19 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 3 937 osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 3 069 gospodarcz ą spółki handlowe 177 spółki handlowe z udziałem kapitału 41 zagranicznego spółdzielnie 14 fundacje 8 stowarzyszenia i organizacje społeczne 82 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Z analizy danych tabelarycznych (tabela nr 6) wynika, Ŝe wi ększo ść podmiotów gospodarczych, 92,79 % nale Ŝy do sektora prywatnego, natomiast 7,21 % do sektora publicznego. W tabeli nr 7 przedstawiono podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść gospodarcz ą wg wybranych sekcji PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalno ści) na terenie miasta Malbork.

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON TABELA 7. wg sekcji PKD (stan na koniec 2008 r.) Ogółem Ilo ść W sekcji A - Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 28 W sekcji B – Rybactwo 1 W sekcji D - Przetwórstwo przemysłowe 445 W sekcji E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę 4 elektryczn ą, gaz, wod ę W sekcji F - Budownictwo 442 W sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów 1 204 uŜytku osobistego i domowego W sekcji H - Hotele i restauracje 108 W sekcji I - Transport, gospodarka magazynowa 223 i łączno ść W sekcji J - Po średnictwo finansowe 208 W sekcji K - Obsługa nieruchomo ści, wynajem i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści 905 gospodarczej W sekcji L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe ubezpieczenie społeczne 21 i powszechne ubezpieczenie zdrowotne W sekcji M - Edukacja 95 W sekcji N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 269 W sekcji O - Działalno ść usługowa komunalna, 290 społeczna i indywidualna, pozostała Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

W strukturze gospodarczej Malborka dominuje przemysł zwi ązany z produkcj ą materiałów budowlanych (SCEMA Sp. z o.o. – Zakład Produkcji Kostki Brukowej, EUROBUD CHAJEWSCY Sp. J., zakłady produkuj ące stolark ę budowlan ą – „PEMALUX” Sp. z o.o.,

ROZDZIAŁ – II 20

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Rojal PPHU, „FOREST”) i przemysł spo Ŝywczy (CUKROWNIA MALBORK S.A., OVAL Sp. z o.o. – przetwórca masy jajecznej i producent wyrobów cukierniczych, Zakład Produkcji Cukierniczej „Malbor Ŝanka” s.c., „ELEWARR” Sp. z o.o . – magazynowanie i suszenie zbo Ŝa). W mie ście wytwarzane s ą równie Ŝ maszyny do obróbki drewna i metalu (Malborska Fabryka Obrabiarek PEMAL S.A.). Rozwija si ę przemysł chemiczny – zakłady „Organika” S.A., Zakład Produkcji Biopaliw S.A. Działaj ą tak Ŝe trzy firmy zajmuj ące si ę produkcj ą łodzi – AMBER BOATS, Narrowcraft Sp. z o.o. i uruchamiana TECHNO - MARINE. Zagraniczny kapitał reprezentowany jest przez firmy „Prino - Plast” Sp. z o.o. JV (producent artykułów higienicznych) i najwi ększa w regionie wytwórnia materiałów budowlanych "Leier - Malbork" Sp. z o.o. oraz producent wentylatorów przemysłowych „Nyborg - Mawent” S.A. Wi ększo ść mieszka ńców znajduje zatrudnienie w zakładach pracy poło Ŝonych na terenie miasta. Wielu mieszka ńców tego obszaru znajduje tak Ŝe zatrudnienie na obszarze otaczaj ącej miasto, gminy Malbork oraz pozostałych jednostkach administracyjnych powiatu malborskiego. Najbli Ŝszymi wi ększymi o środkami, gdzie istniej mo Ŝliwo ść znalezienia pracy są Nowy Dwór Gda ński, Sztum, Tczew oraz Gda ńsk, Gdynia, Sopot i Elbl ąg.

2.6. ROLNICTWO

Rolnictwo w mie ście nie jest rozwini ęte. Grunty orne znajduj ą si ę jedynie na obrze Ŝach jednostki i zajmuj ą obszar 496 ha, co stanowi 28,9 % powierzchni miasta. Nad poszczególnymi typami rolniczego u Ŝytkowania ziemi zdecydowanie dominuj ą grunty orne, a nast ępnie du Ŝy udział maj ą pastwiska. Najmniejsz ą powierzchni ę zajmuj ą grunty pod stawami i rowami. Struktur ę u Ŝytkowania rolnego miasta Malbork przedstawia wykres nr 3.

grunty orne

87 16 3 4 sady 23 łąki trwałe

pastwiska trwałe 16 grunty rolne zabudowane

496 grunty pod stawami

grunty pod rowami

Wykres 3. Struktura u Ŝytków rolnych miasta Malbork

21 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Według danych pochodz ących z PODR Gda ńsk, Oddział Stare Pole wynika, Ŝe najwi ększy udział w zasiewach na terenie miasta ma pszenica, a najmniejszy Ŝyto i owies.

TABELA 8. Powierzchnia zasiewów w mie ście Malbork Powierzchnia upraw Udział procentowy Rodzaj upraw [ha] [%] ogółem 322 100 pszenica 242 75,16 Ŝyto 5 1,55 jęczmie ń 45 13,98 owies 5 1,55 pszen Ŝyto 25 7,76 Źródło: PODR Gda ńsk O/Stare Pole PZDR M (dane uzyskane z UM, listopad 2009 r.)

W poni Ŝszej tabeli (nr 9) przeanalizowano produkcj ę zwierz ęcą w mie ście. Najwi ększy udział w produkcji zwierz ęcej w Malborku ma aktualnie hodowla trzody chlewnej (45 szt.). Du Ŝe znaczenie w ogólnym udziale miała te Ŝ hodowla królików (35 szt.) oraz bydła (28 szt.). Najmniejszy udział miała hodowla owiec (5 szt.) i koni (8 szt.).

TABELA 9. Produkcja zwierz ęca na terenie miasta Rodzaj hodowli Liczba pogłowia [szt.] Bydło 28 w tym krowy 15 w tym krowy mleczne 15 Trzoda chlewna 45 w tym lochy 5 Owce 5 Kozy 12 w tym samice 1-roczne i starsze 3 Konie 8 w tym konie 3-letnie i starsze 5 Króliki (samice) 35 Pnie pszczele 40 Obsada zwierz ąt gospodarskich w sztukach du Ŝych na 100 ha 7,67 uŜytków rolnych Źródło: PODR Gda ńsk O/Stare Pole PZDR Malbork (dane uzyskane z UM, listopad 2009 r.)

Łączna liczba gospodarstw rolnych na terenie miasta wg Urz ędu Miasta wynosi 66 gospodarstw. Najwi ęcej jest gospodarstw małych o powierzchni do 2 ha (37 szt.) i 2 – 5 ha (19 szt.). Najmniej jest gospodarstw średnich: 15 – 20 ha (1 gospodarstwo). Gospodarstw du Ŝych nie ma na terenie miasta. Tabela 10 przedstawia charakterystyk ę gospodarstw rolnych.

ROZDZIAŁ – II 22

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Charakterystyka gospodarstw rolnych według TABELA 10. wielko ści gospodarstwa Grupy obszarowe Liczba gospodarstw Powierzchnia gospodarstw rolnych [szt.] [ha] Ogółem 66 195,3071 do 2 ha 37 42,9112 2 - 5 ha 19 54,6306 5 - 7 ha 3 18,9060 7 - 10 ha 3 26,1958 10 - 15 ha 3 34,2142 15 - 20 ha 1 18,4493 Źródło: Dane Urz ędu Miasta w Malborku (listopad 2009 r.)

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

O atrakcyjno ści turystycznej obszaru decyduj ą wysokie walory kulturowe, krajobrazowe i przyrodnicze tych terenów. Miasto Malbork jest miastem typowo turystycznym, dlatego baza noclegowo – gastronomiczna jest na tym terenie bardzo rozwini ęta.

TABELA 11. Obiekty noclegowe na terenie miasta Malbork Hotele w mie ście Pokoje go ścinne - Hotel Grot - Apartament POD RÓ śAMI - Hotel Stary Zamek - CAMPING O środka Sportu i Rekreacji - Hotel Zamek - Dom Turysty NA SKARPIE - Hotel Dedal - Dom Wycieczkowy SATURN - Hotel Zbyszko - Go ściniec POD MARKIZAMI - Hotel Majewski - Noclegi U MARIOLI - Hotel Parkowy - Pensjonat PATRYK - Pokoje go ścinne CHILTU Ś - Pokoje go ścinne HELDRUK - Pokoje go ścinne NAD NOGATEM - Pokoje go ścinne NOGAT - Pokoje Go ścinne POD AKACJAMI - Pokoje go ścinne POD ZŁOTYM SŁO ŃCEM - Pokoje go ścinne SMYK - Pokoje go ścinne SZAROTKA - Pokoje go ścinne U MAGDY - Pokoje go ścinne U BŁA śEJA - Schronisko Młodzie Ŝowe - Zajazd KARAT Źródło: www.malbork.pl (listopad 2009 r.)

Baza gastronomiczna jest tak Ŝe bardzo rozwini ęta: funkcjonuje około 19 restauracji oraz 15 barów i pubów. Wśród najwa Ŝniejszych atrakcji rekreacyjno – turystycznych jakie oferuje miasto dla mieszka ńców i turystów znajduj ą si ę:

23 ROZDZIAŁ – II

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- śuławska Wioska Ceramiczna - pracownia ceramiczna, rze źbienie w drewnie dla dzieci i młodzie Ŝy, - lodowisko w Ośrodku Sportu i Rekreacji w Malborku, - mo Ŝliwo ść wypo Ŝyczenia gondoli i sprz ętu wodnego w O środku Sportu, - jazda konna, - park linowy, paint ball, park kartingowy, - liczne wystawy.

Rzeka Nogat jest równie Ŝ wykorzystywana dla celów rekreacji. W sezonie letnim funkcjonuje tu k ąpielisko oraz organizowane s ą spływy spacerowe.

Przez ten teren przebiegaj ą równie Ŝ szlaki turystyczne i kulturowe: - Szlak Mennonitów, - Szlak Bursztynowy, - Szlak Zamków Gotyckich, - Szlak Kopernikowski. W okolicy miasta przebiegaj ą inne szlaki turystyczne: - Szlak domów podcieniowych, - Prawobrze Ŝny szlak dolnego Nogatu, - Szlak malborskiej cz ęś ci wału rzeki Wisły, - Szlak prawego i lewego brzegu Nogatu, - Szlak rzeczek południowo – Ŝuławskich.

ROZDZIAŁ – II 24

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

III. INFRASTRUKTURA GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCIĄGOW Ą

Mieszka ńcy miasta Malbork zaopatrywani s ą w wod ę do celów bytowych z komunalnych uj ęć wody eksploatowanych przez: - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 31, Malbork.

Podstawowe dane dotycz ące komunalnych uj ęć wód podziemnych znajduj ących si ę na terenie miasta Malbork przedstawiono w tabeli nr 12.

TABELA 12. Komunalne uj ęcie wody na terenie miasta Malbork (stan na stycze ń 2010 r.) Studnia/ Nazwa uj ęcia Wła ściciel/ Wielko ść poboru Pozwolenie gł ęboko ść , Strefy ochrony lokalizacja uŜytkownik wody wodnoprawne wydajno ść Gł ębinowe

Studnia nr 1 Bezpo średnia (Kałdowo) 103 m Studnia nr 1 Q=48,0m 3/h 20 x 20 m S=12,9 m Studnia nr 3 Studnia nr 3 29 x 24 m (Wielbark) 257m Studnia nr 4 Przedsi ębiorstwo Q=84,0m 3/h 24,5 x 24,5 m Podziemne Wodoci ągów i S=3,5 m uj ęcie wód dla Nr OS-6223-G-2/03 Kanalizacji 3 Studnia nr 5 miasta Qmaxd =9800m /d Sp. z.o.o. z Studnia nr 4 3 30,5 x 36 m Malborka przy Q =450m /h z dnia 18.04.2003 siedzib ą w (baza PWiK) maxh ul Chrobrego wa Ŝne 10 lat Malborku przy 250m Studnia nr 6 31 3 ul. Chrobrego 31 Q=221m /h 22,8 x 24 m S=19,4 m Studnia nr 7 Studnia nr 5 16,7 x 19 m (Osiedle Południe) 250m Studnia nr 8 Q=200m 3/h 15 x 18 m S=19,45 m Studnia nr 9 15 x 18 m

25 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Studnia nr 6 (Osiedle Południe) 232m Q=206m 3/h S=13,15 m

Studnia nr 7 (Piaski) 252,5m Q=193m 3/h S=31 m

Studnia nr8 (Os. Południe II) 138m Q=200m 3/h S=17 m

Studnia nr 9 (Os. Południe II) 90m Q=189m 3/h S=7,2 m

Studnia nr 1 jest studni ą rezerwow ą . Nie została wydana decyzja na pobór wody Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód podziemnych

Na przestrzeni lat 2004 – 2008 ogólne ilo ści wody dostarczonej gospodarstwom domowym i zbiorowego zamieszkania kształtowały si ę nast ępuj ąco:

Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom rolnym na terenie miasta TABELA 13. Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym 3 3 Rok gospodarstwom rolnym w ci ągu roku w dam (tys. m ) Teren miasta 2004 1 521,7 2005 1 460,2 2006 1 418,3 2007 1 372,2 2008 1 545,9 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych.

TABELA 14. Wielko ść poboru wody przez PWiK Malbork Pobór wody Pobór wody Pobór wody w roku 2007 w roku 2008 I kwartał roku 2009 Ogółem 3 3 3 [tys. m ] [tys. m ] [tys. m ] 2 693,1 2 619,5 627,5 Źródło: PWiK Malbork

ROZDZIAŁ – III 26

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe PWiK Malbork zaopatruje w wod ę nie tylko miasto Malbork, ale równie Ŝ inne miejscowo ści z gminy Nowy Staw i Stare Pole.

3.1.1.2. UJ ĘCIA WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH NA CELE PRODUKCYJNE, ROLNICZE I INNE

TABELA 15. Uj ęcia wód na cele produkcyjne, rolnicze i inne na terenie miasta Malbork Studnia/ Nazwa uj ęcia Wła ściciel/ Wielko ść poboru Strefy Pozwolenie gł ęboko ść , lokalizacja uŜytkownik wody ochrony wodnoprawne wydajno ść Podziemne Polski Zwi ązek uj ęcie wód Działkowców / znajduj ące si ę Zarz ąd na terenie Gł ębinowa Bezpo średnia Nr OS-6223-G-1/02 Pracowniczy 3 Pracowniczego 47,5 m Qmaxd =240m /d Prostok ąt o Ogrodu 3 3 Ogrodu Q=25m /h Q = 25 m /h wymiarach z dnia 25.02.2002r Działkowego im maxh Działkowego im S=13,3 m 10 x 11 m wa Ŝne 10 lat 1 Maja w 1 Maja Malborku przy w Malborku na ul. Sadowej dz. ew. nr 91 Podziemne uj ęcie wód Polski Zwi ązek znajduj ące si ę Działkowców/ na terenie Zarz ąd Gł ębinowa Bezpo średnia Nr OS-6223-G-2/02 Pracowniczego Pracowniczy 3 42 m Qmaxd =171m /d Prostok ąt o Ogrodu Ogrodu 3 3 Q=42,0m /h Q =42 m /h wymiarach z dnia 25.10.2002r. Działkowego Działkowego „ maxh S=4,57 m 30,7 x 24,0 m wa Ŝne 10 lat „ZATORZE” ZATORZE” w w Malborku przy Malborku przy ul. Pozna ńskiej ul. Pozna ńskiej na dz. ew. 191/1 Podziemne uj ęcie wód Studnia znajduj ące si ę poło Ŝona na Gł ębinowa Nr OS-6223-G-3/02 na terenie 3 terenie hali El Leier zam. 25 m Qmaxd =120m /d Wytwórni 3 3 produkcyjnej, Austria Q=8,0m /h Q =8m /h z dnia 31.12.2002r. Materiałów maxh nie została S=1,0 m wa Ŝne 10 lat Budowlanych wyznaczona w Malborku na strefa ochrony dz. ew. nr 125/9 Podziemne uj ęcie wód znajduj ące si ę Polski Zwi ązek na terenie Działkowców – Pracowniczego Zarz ąd Gł ębinowa Nr OS-6223-G-3/03 Ogrodu Pracowniczego 3 Bezpo średnia 41 m Qmaxd =125m /d Działkowego Ogrodu 3 3 prostok ąt Q=33,0m /h Q =31,3m /h z dnia 15.05.2003r. „KOLEJARZ” Działkowego maxh 12,5 x 12 m S=3,45 m wa Ŝne 10 lat w Malborku przy „KOLEJARZ” ul. Słonecznej w Malborku przy (dz. ew. nr 35, ul. Słonecznej obr ęb nr 9 – Malbork)

27 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Podziemne uj ęcie wód znajduj ące si ę Polski Zwi ązek na terenie Działkowców – Pracowniczego Zarz ąd Gł ębinowa Bezpo średnia Nr OS-6223-G-4/03 Ogrodu Pracowniczego 3 25 m Qmaxd =36 m /d Czworobok Działkowego Ogrodu 3 3 Q=9,0m /h Q =9,0m /h 25,2 x 15,1 x z dnia 09.06.2003r „NADZIEJA” Działkowego maxh S=3,04 m 28,2 x 9,0 m wa Ŝne 10 lat w Malborku przy „NADZIEJA” ul. Kwidzy ńskiej w Malborku przy (dz. ew. nr 97, ul. Kwidzy ńskiej obr ęb nr 5 - m. Malbork) Podziemne uj ęcie wód znajduj ące si ę Polski Zwi ązek na terenie Działkowców – Pracowniczego Zarz ąd Gł ębinowa Nr OS-6223-G-5/03 Ogrodu Pracowniczego 3 Bezpo średnia 33 m Qmaxd=240,0m /d Działkowego im. Ogrodu 3 3 Kwadrat Q=10,0m /h Q =10,0m /h z dnia 25.07.2003 „Juranda” Działkowego im maxh 8 x 8 m S=7,9 m wa Ŝne 10 lat w Malborku przy „Juranda” w ul. Sportowej 1 Malborku przy (dz. ew. nr 26/2, ul. Sportowej 1 obr ęb nr 4 – m. Malbork) Podziemne Teren wokół uj ęcie wód uj ęcia stanowi znajduj ące si ę Polski Zwi ązek ogrodzony na terenie Działkowców – obszar Pracowniczego Zarz ąd nale Ŝą cy do Nr OS-6223-G- Gł ębinowa Ogrodu Pracowniczego 3 Inwestora 7/03/04 13,5 m Qmaxd =63,0m /d Działkowego Ogrodu 3 3 dlatego nie Q=15,0m /h Q =14,4 m /h PEMAL Działkowego maxh ma z dnia 30.01.2004r S=2,86 m w Malborku przy PEMAL w konieczno ści wa Ŝne 10 lat ul: Sportowej Malborku przy wyznaczania (dz. ew. nr 27, ul. Sportowej terenu obr ęb nr 4 – m. ochrony Malbork) bezpo średniej Podziemne uj ęcie wód znajduj ące si ę na terenie Zakładu firmy Firma PRINO- PRINO-PLAST PLAST Gł ębinowa Nr OS-6223-G-1/04 3 Bezpo średnia Sp. z o.o. JV- Sp. z. o.o. JV- 30 m Qmaxd =10,0m /d 3 3 Kwadrat Produkcja Produkcja Q=6,0m /h Q =8,5 m /d z dnia 25.02.2004r. śrd 3 x 3 m Artykułów Artykułów S=1,0 m wa Ŝne 10 lat Higienicznych Higienicznych w Malborku (dz. ew. nr 292/13 obr ęb nr 6 – m. Malbork)

ROZDZIAŁ – III 28

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Powiatowe Gł ębinowa Centrum 125, 5 m Podziemne Zdrowia Q=10 m 3/h Nr OS 62231/5/09-3 3 Bezpo średnia uj ęcia wód na Sp. z o.o. S=5 m Qmaxd =175m /d 3 Prostok ąt terenie NZOZ Niepubliczny Q =10 m /d z dnia 08.02.2010r. śrd 6,9 x 6,5 m w Malborku Zakład Opieki słuzy jako wa Ŝne 10 lat Zdrowotnej w uj ęcie Malborku awaryjne Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód podziemnych (stan na stycze ń 2010 r.)

Ponadto pobierane s ą wody ze źródła powierzchniowego, jakim jest rzeka Nogat.

TABELA 16. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych Nazwa uj ęcia / Wielko ść poboru Pozwolenie wodno- Wła ściciel / u Ŝytkownik lokalizacja wody prawne Nogat w okresie kampanii 3 Qśrd = 3 600 m /d 3 Qmaxh = 800 m /h mi ędzy kampaniami 3 Nr 7680/1/05/06-25 Q = 200 m /d Rzeka Nogat Cukrownia Malbork S.A. śrd

Kanał Juranda w Malborku z dnia 21.09.2006r. Kan. Juranda wa Ŝne 10 lat w okresie kampanii 3 Qśrd = 3 600 m /d 3 Qmaxh = 800 m /d mi ędzy kampaniami 3 Qśrd = 200 m /d Polski Zwi ązek Działkowców, zarz ąd Nr OS-6223-P-1/03 Kanał Juranda Pracowniczego Ogrodu w okresie

w km 2+090 i Działkowego im. 15.05 – 15.09 3 z dnia 21.03.2003 2+380 Świerczewskiego Q = 271m /d d wa Ŝne 10 lat w Malborku przy ul. Targowej Polski Zwi ązek Działkowców, zarz ąd Nr OS-6223-P-2/03 Rzeka Nogat Pracowniczego Ogrodu 3 Q = 167m /d z dnia 25.07.2003r. w km 19+950 Działkowego „PRZY d wa Ŝne 10 lat ZAMKU” w Malborku przy ul. Portowej Muzeum Zamkowe Nr OS-6223-P-4/04 Rzeka Nogat 3 w Malborku przy Q = 180m /d z dnia 24.05.2004r w km 19+100 d ul. Staro ści ńskiej 1 wa Ŝne 10 lat Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenie na pobór wód (stan na stycze ń 2010 r.)

3.1.1.3. WODA UJMOWANA NA CELE PRZECIWPO śAROWE (PPO ś)

Woda do celów przeciwpo Ŝarowych pobierana jest z hydrantów zlokalizowanych na sieci wodoci ągowej na terenie miasta. PWiK Malbork nie posiada ewidencji hydrantów na terenie miasta Malbork.

29 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3.1.1.4. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie miasta Malbork przedstawia poni Ŝsza tabela. Informacje pochodz ą z Głównego Urz ędu Statystycznego.

Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie miasta Malbork TABELA 17. (stan na koniec 2008 roku) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci rozdzielczej 105,4 km poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 2 891 szt. zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym 1 545,9 dam 3 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej 37 888 osób korzystaj ący z instalacji 99,3 % ludno ści sie ć rozdzielcza na 100 km 2 614,2 km zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca 40,5 m 3 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 40,8 m 3 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Dane na temat sieci wodoci ągowej, dotycz ące poszczególnych elementów tej sieci na terenie miasta w latach 2004 – 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie miasta TABELA 18. Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren miasta 2004 96,3 2005 100,0 2006 101,3 2007 103,5 2008 105,4 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie miasta Malbork na TABELA 19. przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych Rok i zbiorowego zamieszkania w sztukach Teren miasta 2004 2 717 2005 2 763 2006 2 802 2007 2 861 2008 2 891 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

ROZDZIAŁ – III 30

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie TABELA 20. miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba osób korzystaj ących z sieci wodoci ągowej w osobach Rok Teren miasta 2004 38 292 2005 38 245 2006 38 018 2007 37 904 2008 37 888 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane dotycz ące sieci wodoci ągowej pozyskane z: Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku

Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na TABELA 21. terenie miasta Malbork przez PWiK Malbork Ilo ść osób Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw korzystaj ących Lp. Miejscowo ść wodoci ągowej zwodoci ągowanych z sieci [km] (odbiorców wody) wodoci ągowej 1 Malbork 136,018 3 868 39 253 Źródło: dane opracowane przez PWiK Malbork (stan na koniec listopada 2009 r.

3.1.1.5. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody surowej i uzdatnionej na podstawie przepisów Prawa Wodnego oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie miasta Malbork kontrol ę stanu ujmowanych i oczyszczanych wód podziemnych na eksploatowanych uj ęciach, a tak Ŝe kontrol ę wody na sieci wodoci ągowej prowadzi Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Malborku. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna spełnia ć wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61 poz. 417). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla: - wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania); - wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW;

31 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej). Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy. W 2008 roku, w mie ście Malbork, wody nieodpowiadaj ące normom jako ści zanotowano w nast ępuj ących punktach pomiarowych: - WP Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść fluorków (sie ć), jonu amonowego (uj ęcia nr 3 – 6), boru (sie ć), sodu (sie ć); - WL Szpital Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść Ŝelaza, jonu amonowego i niezadowalaj ąca m ętno ść wody (uj ęcie jest wykorzystywane w sytuacjach awaryjnych); - WL PKP, ul. Rolnicza Malbork – zła jako ść wody pod wzgl ędem fizykochemicznym – ponadnormatywna zawarto ść manganu i jonu amonowego. Z danych Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Malborku wynika, Ŝe na 3 badane urz ądzenia wodne, w 3 zanotowano wody niezadowalaj ącej jako ści, które wymagały odpowiedniego uzdatnienia. Woda, po odpowiednim uzdatnieniu, do warto ści odpowiadaj ących normom w rozporz ądzeniu, została wprowadzona do sieci. Zapewne niezadowalaj ący jest równie Ŝ stan jako ściowy wód podziemnych pobieranych z wielu lokalnych uj ęć . Podobnie jak przy uj ęciach komunalnych, cz ęś ciowo wynika to z uwarunkowa ń naturalnych i stanowi ich cech ę trwał ą. W zwi ązku z tym woda dla zaopatrzenia ludno ści powinna by ć skutecznie uzdatniana. Wymaga to ci ągłej modernizacji urz ądze ń eksploatowanych przez Przedsi ębiorstwa wodoci ągowe. Wskazuje to na konieczno ść ci ągłych modernizacji lub podł ączenia wodoci ągów lokalnych do wodoci ągu centralnego, poniewa Ŝ w du Ŝym zakładzie uzdatniania wody łatwiej jest zapewni ć odpowiednie parametry.

Elementem, jaki mo Ŝe równie Ŝ wpływa ć negatywnie na jako ść wód ujmowanych jest cz ęść instalacji wykonana z rur cementowo – azbestowych. PWiK Malbork nie posiada dokładnej ewidencji długo ści rur azbestowo – cementowych na terenie miasta. Ogólnie, na obsługiwanym przez ten podmiot terenie, znajduje się około 8,84 km rur wykonanych z tego materiału.

ROZDZIAŁ – III 32

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

3.1.2.1.1. KANALIZACJA BYTOWA

Na terenie miasta Malbork funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany przez: - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 31, Malbork.

Dane dotycz ące kanalizacji na terenie miasta Malbork TABELA 22. (stan an koniec 2008 roku) Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej 75,3 km poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 3 250 szt. zamieszkania ścieki odprowadzone 1 770,0 dam 3 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 34 203 osób korzystaj ący z instalacji 89,6 % ludno ści sie ć rozdzielcza na 100 km 2 438,8 km Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych

Dane na temat sieci kanalizacji bytowej na terenie miasta w latach 2004 - 2008 według danych zawartych w Banku Danych Regionalnych GUS przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie miasta Malbork TABELA 23. na przestrzeni lat 2004 - 2008 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w km Rok Teren miasta 2004 69,0 2005 72,7 2006 74,3 2007 74,5 2008 75,3 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

33 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie miasta Malbork TABELA 24. na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego Rok zamieszkania w sztukach Teren miasta 2004 3 043 2005 3 286 2006 3 220 2007 3 220 2008 3 250 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie miasta TABELA 25. Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Liczba osób korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej w osobach Rok Teren miasta 2004 34 249 2005 34 495 2006 34 287 2007 34 179 2008 34 203 Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych

Dane dotycz ące sieci kanalizacyjnej pozyskane z: Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku

Ogólna liczba gospodarstw domowych podł ączonych do sieci wynosi 3 038, a ludno ść korzystaj ąca z sieci wynosi około 34 655 osób. Stopie ń skanalizowania obszarów obsługiwanych przez PWiK Malbork został okre ślony na 86,3 %. PWiK nie posiada szczegółowych danych dotycz ących sieci kanalizacyjnej z podziałem na poszczególne jednostki terytorialne. Dane te zostały podane ł ącznie dla miasta Malbork i gminy wiejskiej Malbork, osiedle Poligon w Nowej Wsi. W mie ście Malbork skanalizowanych gospodarstw (odbiorców wody) jest 3 010, natomiast z sieci korzysta 34 543 osób. Długo ść sieci została okre ślona przez PWiK Malbork na 106,80 km.

ROZDZIAŁ – III 34

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Według danych PWiK Malbork, do sieci kanalizacyjnej eksploatowanej przez ten podmiot podł ączone s ą nast ępuj ące zakłady produkcyjne, zlokalizowane na terenie miasta Malbork: - „BIOPALIWA” S.A., ul. Daleka 110, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki s ą opomiarowane), - ECO Malbork, ul. Sikorskiego 39A, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki s ą opomiarowane), - NYBORG – MAWENT S.A., ul. Ciepła 6, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki nie są opomiarowane), - OVAL Edward Maci ąg, Mieczysław Gałecki, Andrzej Pali ński Sp. j., Al. Wojska Polskiego 91, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki nie s ą opomiarowane), - Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu Oddział „Cukrownia Malbork”, ul. Reymonta 16/17, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki nie s ą opomiarowane), - Malborskie Zakłady Chemiczne „ORGANIKA” S.A., ul. Boczna 10, 82 - 200 Malbork (wprowadzane ścieki nie s ą opomiarowane).

Zakład ECO Malbork wprowadza ścieki do kanalizacji w ilo ści: 3 - Qśr/d = 4,29 m /d, 3 - Qmax/d = 5,75 m /d, 3 - Qśr.rok. = 1 566 m , 3 - Qmax.rok = 2 101 m .

Dopuszczalne warto ści wska źników zanieczyszcze ń odprowadzanych przez Zakład TABELA 26. do kanalizacji Nazwa wska źnika jednostka Warto ści wska źników Odczyn pH - 6,5 – 9,5 Temperatura oC do 35 o 3 BZT 5 mg/dm 150 ChZT mg/dm 3 275 Zawiesina ogólna mg/dm 3 190 Azot amonowy mg/dm 3 200 Fosfor ogólny mg/dm 3 15 Źródło: Pozwolenie zintegrowane

35 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Aglomeracja kanalizacyjna Malbork Miasto Malbork obj ęte jest Aglomeracj ą Kanalizacyjn ą Malbork wyznaczon ą nast ępuj ącym Rozporz ądzeniem Wojewody Pomorskiego: - Rozporz ądzenie Nr 45/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 24.02.2006 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Malbork (Dz. Urz. Województwa Pomorskiego Nr 29 poz. 577 z dn. 15.03.2006): - Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019, Nr 267, poz. 2255) zarządza si ę, co nast ępuje: Wyznacza si ę aglomeracj ę Malbork, z oczyszczalni ą ścieków w Czerwonych Stogach, której obszar obejmuje miasto Malbork w jego granicach administracyjnych , poło Ŝone w gminie Malbork miejscowo ści: Lasowice Małe, Lasowice Wielkie, Tragamin, Stogi, Ko ścieleczki, Kapustowo Cisy, Kra śniewo, Grobelno, Nowa Wie ś, Wielbark, Kamionka, Kamienica, Gajewo II, Szawałd, Czerwone Stogi, miasto Nowy Staw, poło Ŝone w gminie Nowy Staw miejscowo ści: Tr ępnowy, Mart ąg, D ębina oraz miejscowo ści poło Ŝone w gminie Lichnowy: Lisewo Malborskie, Bor ęty I, Bor ęty II, Bor ęty, D ąbrowa, Lichnówki, Lichnowy, Parszewo, Tropiszewo, Szymankowo.

W ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych b ędzie nast ępował dalszy rozwój systemu kanalizacji oraz b ędzie modernizowana oczyszczalnia ścieków.

3.1.2.1.2. KANALIZACJA DESZCZOWA

Na terenie miasta ścieki wód opadowych i roztopowych s ą odprowadzane z powierzchni utwardzonych: - bezpo średnio do gruntu, - do kanalizacji ogólnospławnej.

Ze wzgl ędu na brak danych dotycz ących kanalizacji deszczowej na terenie miasta trudno jest okre śli ć stopie ń skanalizowania obszaru w tym zakresie. Konieczna jest jednak rozbudowa tej sieci, ze wzgl ędu na wymagania stawiane przez ochron ę środowiska. Wody roztopowe z powierzchni utwardzonych np. z parkingów i ulic, zawieraj ą du Ŝy procent niebezpiecznych zwi ązków chemicznych, których nie nale Ŝy tłoczy ć do kanalizacji ogólnospławnej, ani nie powinno si ę ich kierowa ć bezpo średnio do gruntu lub zbiornika wodnego.

ROZDZIAŁ – III 36

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Poni Ŝej znajduje si ę wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do gruntu lub do cieków wód opadowych.

Podmioty na terenie miasta Malbork posiadaj ące pozwolenia wodnoprawne TABELA 27. na wprowadzanie wód opadowych do gruntu Pozwolenie na Zlewnia Podmiot Miejsce Urz ądzenie wprowadzanie wód Odbiornik Parametr odpływu całkowita odpowiedzialny odprowadzenia oczyszczaj ące opadowych do gruntu [ha] Zawiesina ogólna – 50 mg/dm 3 Nr OS-6223-Ś-1/02 osiedle przy ul. - osadnik Urz ąd Miasta 1+200 km Substancje z dnia 18.03.2002r. Andersa i ul. 3,4 piasku Malborka Kanał Ulgi ekstrahuj ące si ę wa Ŝne do 18.03.212r. Toru ńskiej - separator eterem naftowym – 50 mg/dm 3 Nr OS-6223-Ś-7/02 z dnia 25.09.2002r. Miejski Zakład Zawiesina ogólna – zm. OS-6223-Ś- Komunikacji teren zakładu 100mg/dm 3 - osadnik 2+949 km 7/02/03 z dn. w Malborku MZK i ZGKiM w Substancje 6,55ha - separator Kanał Ulgi 14.02.2003r. ul. Gen. de Malborku ropopoch. – 50 sieciowy wa Ŝne do dn. Gaulle’a 71 mg/dm 3 25.09.2012r. Przedsi ębiorstwo Zawiesina ogólna – Wodoci ągów 3 - układ Nr OS-6223-Ś-7/03 100mg/dm i Kanalizacji Kanał Ulgi kanałów z dnia 19.05.2003r. - Substancje 0,74 w Malborku 3+150 km wpustów wa Ŝne do 19.05.2013r. ropopochodne – 15 Sp. z o.o. 3 z osadnikami mg/dm ul. Chrobrego 31 osiedle Zawiesina ogólna – Nr OS-6223-Ś-6/03 Południe II w 100mg/dm 3 - osadnik Zarz ąd Miasta 3+750 km z dnia 17.04.2003r. Malborku (ul. Substancje 10,12 - separator Malborka Kanał Ulgi wa Ŝne do 17.04.213r.. Kwiatkowskiego, ropopochodne – 15 substancji Czerskiego, 3 ropopochodnych Cebertowicza) mg/dm „ELEWARR” Zawiesina ogólna – 3 - poduszki, Nr OS-6223-Ś-3/03 Sp. z o.o. 100mg/dm Rów maty z dnia 07.03.2003r. Oddział teren zakładu melioracyjny Substancje 5,48 sorbentowe w wa Ŝne do 07.03.2013r. w Malborku B5 ropopochodne – 15 3 studzienkach ul Daleka 72 mg/dm Rów Zawiesina ogólna – Zakł ąd Produkcji otwarty ul. 3 Nr OS 62230/8/06-7 100mg/dm Biopaliw 22+000 km Daleka z dnia 10.01.2007r. Substancje 1,3 - w Malborku przy (prawy brzeg) dalej wa Ŝne do 08.09.2015r. ropopochodne – 15 ul Dalekiej Rzeka 3 mg/dm Nogat Rowy: R-K1 Zawiesina ogólna – - osadniki Nr OS 62230/1/06-6 teren miasta, 0+210km 100mg/dm 3 21,89 Urz ąd Miasta piasku z dnia 02.08.2006r. dzielnica R-K2 Substancje 79,11 Malborka - separatory wa Ŝne do 02.08.2016r. Kałdowo 0+000km ropopochodne – 15 6,36 do substancji R-K2a mg/dm 3 ropopochodnych 0+342km Zawiesina ogólna – - osadniki Rów R-P 3 Nr OS 62230/2/06-7 100mg/dm 30,32 Urz ąd Miasta teren miasta, 0+000 km piasku z dnia 02.08.2006r. Substancje 17,17 Malborka dzielnica Piaski 0+460 km - separatory wa Ŝne do 02.09.2016r. ropopochodne – 15 13,20 do substancji 0+730 km 3 mg/dm ropopochodnych

37 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kanał Juranda 3,97 2+445 km 0,51 2+342 km 10,98 Zawiesina ogólna – - osadniki 1+600 km 3 14,54 Nr OS 62230/3/06-6 teren miasta, 100mg/dm Urz ąd Miasta 0+983 km 2,01 piasku z dnia 02.08.2006r. zlewnia kanału Substancje Malborka 0+942 km 164,17 - separatory wa Ŝne do 02.08.2016r. Juranda ropopochodne – 15 do substancji 0+942 km 3 24,18 mg/dm ropopochodnych 0+877 km 1,66 0+782 km 8,19 0+568 km 5,88 0+314 km Kanał Ulgi 15,3 3+715 km 16,17 3+450 km 2,28 3+325 km Zawiesina ogólna – - osadniki 3 44,96 Nr OS 62230/3/07-4 teren miasta 2+927 km 100mg/dm Urz ąd Miasta 28,43 piasku z dnia 30.03.2007r. (zlewnia Kanału 2+378 km Substancje Malborka 43,55 - separatory wa Ŝne do 30.03.2017r. Ulgi) 1+700 km ropopochodne – 15 do substancji 3 5,58 1+700 km mg/dm ropopochodnych 27,96 1+130 km 8,79 1+100 km 6,05 0+780 km Zawiesina ogólna – - osadniki Nr OS 62230/4/07-6 ul. Rolnica w 100mg/dm 3 Urz ąd Miasta Kanał Ulgi piasku z dnia 17.05.2007r. Malborku oraz Substancje 0,656 Malborka 4+585 km - separatory wa Ŝne do 17.05.2017r. tereny przyległe ropopochodne – 15 do substancji mg/dm 3 ropopochodnych Przedsi ębiorstwo Kanał Zawiesina ogólna – - osadniki Handlowo- 3 Nr OS 62230/5/07-7 Juranda 100mg/dm piasku Usługowe teren z dnia 15.06.2007r. 0+350 km Substancje 0,3791 „MALNAFT” przedsi ębiorstwa - separatory wa Ŝne do 15.06.2017r. (prawy ropopochodne – 15 do substancji Sp. z o.o. 3 brzeg) mg/dm ropopochodnych Malbork Specjalistyczne Centrum Zawiesina ogólna – - osadniki Nr OS 62230/7/07-3 Medyczne teren zakładu, Kanał Ulgi 100mg/dm 3 0,095 piasku z dnia 13.08.2007r. NEFROMEDICA przy al. Wojska 1+591 km Substancje 0,20 - separatory wa Ŝne do 9.08.2017r. z siedzib ą Polskiego 1+589 km ropopochodne – 15 do substancji w Katowicach mg/dm 3 ropopochodnych ul. Jordana 7c Zawiesina ogólna – - separator 3 Nr OS 62230/10/07-3 Grunt 100 mg/dm substancji z dnia 21.12.2007r. AMBER BOATS teren zakładu 7 studni Substancje 1,12 ropopochodnych wa Ŝne do 21.12.2017r. chłonnych ropopochodne – 15 - osadnik mg/dm 3 piasku i błota Nr OS 62230/4/08-6 Polski Koncern Zawiesina ogólna – z dnia 09.10.2008r. Naftowy ORLEN teren stacji Kanał Ulgi 100mg/dm 3 - odstojnik zm OS 62230/7/09-6 z S.A. z siedzib ą paliw przy ul. 3+000 Substancje 0,1696 - separator dn. 21.01.2010r. w Płocku, de Gaulle’a lewy ropopochodne – 15 substancji ropopochodnych wa Ŝne 10 lat ul. Chemików 7 mg/dm 3 Zawiesina ogólna – Hydropress teren myjni 3 Nr OS 62230/5/08-5 100mg/dm - odstojnik Serwis Sp. z o.o. samochodowej 4 studnie z dnia 26.09.2008r. Substancje 0,21 - separator ul. Chemików, ul. 500-Lecia w chłonne wa Ŝne do 26.09.2018r. ropopochodne – 15 substancji Elbl ąg Malborku 3 ropopochodnych mg/dm

ROZDZIAŁ – III 38

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Urz ąd Miasta Zawiesina ogólna – Rzeka 3 Nr OS 62230/12/08-3 Malborka teren murów 100mg/dm Nogat - odstojnik z dnia 29.01.2009r z siedzib ą przy obronnych Substancje 0,4559 18+191 piasku wa Ŝne do 29.01.2019r. Placu Starego MIasta ropopochodne – 15 km 3 Słowia ńskim 5 mg/dm powierzchnia Kanał Zawiesina ogólna – Nr OS 62230/3/09-3 trybun Juranda 100mg/dm 3 0,08965 - odstojnik Urz ąd Miasta z dnia 13.07.2009r. widowiskowych 0+538 km Substancje 0,04461 - separator Malborka wa Ŝne do 13.07.2019r. ul. Parkowa w 0+565 km ropopochodne – 15 0,04461 substancji ropopochodnych Malborku 0+590 km mg/dm 3 Przedsi ębiorstwo Zawiesina ogólna – Wodoci ągów 3 Nr OS 62230/4/09-5 Kanał Ulgi 100mg/dm i Kanalizacji teren SUW z dnia 18.01.2010r. w km Substancje 0,74 - osadniki w Malborku w Malborku wa Ŝne do 10 lat 3+150 ropopochodne – 15 Sp. z o.o., 3 mg/dm ul. Chrobrego Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenia wodno prawne (stan an stycze ń 2010 r.)

3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zaliczy ć nale Ŝą : - ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró Ŝnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne. - PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró Ŝne dopuszczalne prawem technologie.

Na podstawie art. 5 ust. 2 i 3a Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 (Dz. U. 1996 nr 132 poz. 622 z pó źn. zm.) wła ściciele nieruchomo ści zapewniaj ą utrzymanie czysto ści i porz ądku przez przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa Ŝenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, spełniaj ące wymagania okre ślone w przepisach odr ębnych.

39 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dn. 13.09.1996 r. (Dz. U. 1996 nr 132 poz. 622 z pó źn. zm.) okre śla, Ŝe zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Ustawa nakłada na samorz ądy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej (art. 3, ust. 3). Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść ), zawarcie umowy na opró Ŝnianie zbiornika z wła ściwym przedsi ębiorc ą (posiadaj ącym zezwolenie gminy na tego rodzaju działalno ść ). Ewidencj ę tak ą mo Ŝna uzupełni ć na podstawie kontroli cz ęsto ści opró Ŝniania szamb na podstawie dokumentów potwierdzaj ących wywóz.

W mie ście Malbork nie prowadzi si ę szczegółowej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Zgodnie ze Sprawozdaniem SG-01 Gospodarka mieszkaniowa i komunalna za 2008 r., na terenie miasta s ą zlokalizowane 133 zbiorniki bezodpływowe. Wykonanie takiego spisu jest jednak bardzo wa Ŝne, podobnie jak jego systematyczna weryfikacja i jego uzupełnianie. Dzi ęki uszczegółowieniu i przeanalizowaniu spisu łatwiej jest okre śli ć stan, zagro Ŝenia i potrzeby ochrony środowiska, a tak Ŝe kontrolowa ć warunki utrzymania czysto ści i porz ądku przez wła ścicieli nieruchomo ści. Jest to obecnie wa Ŝny problem w kwestii eksploatacji zbiorników bezodpływowych, poniewa Ŝ wi ększo ść eksploatowanych zbiorników to urz ądzenia stare, które nie gwarantuj ą szczelno ści. Prowadzi to do bezpo średniego zagro Ŝenia środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych i powierzchniowych.

Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie miasta Malbork oprócz prawa pa ństwowego obowi ązuj ą równie Ŝ przepisy miejscowe – akty prawa miejscowego. Jednym z podstawowych aktów prawa lokalnego w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska jest regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz powinien nakłada ć obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi.

ROZDZIAŁ – III 40

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Na terenie miasta obowi ązuje „Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta Malbork” uchwalony w dniu 27.04.2006 r. (Uchwała Rady Miasta Malborka Nr 411/XLVII/06). Analizuj ąc dokument regulaminu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe reguluje on dostatecznie lecz do ść ogólnie przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych oraz oczyszczalniach przydomowych. Regulamin okre śla obowi ązki mieszka ńców w zakresie pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych z terenu nieruchomo ści. Regulamin nakłada na ludno ść obowi ązek gromadzenia nieczysto ści w zbiornikach bezodpływowych lub oczyszczalniach przydomowych oraz podł ączenia nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej. Ponadto w Regulaminie zawarte s ą zapisy dotycz ące: - Systematycznego opró Ŝniania zbiorników do gromadzenia nieczysto ści ciekłych i nie dopuszczania do ich przepełnienia oraz wylewania na powierzchni ę gruntu; - Zawarcia umowy na wywóz tych nieczysto ści z jednostk ą wywozow ą i okazywania dokumentów potwierdzaj ących wywóz na Ŝą danie osób upowa Ŝnionych przez Burmistrza do kontrolowania. W dokumencie tym zawarte s ą równie Ŝ informacje dotycz ące podmiotów, które zajmuj ą si ę działalno ści ą wywozu nieczysto ści płynnych. Post ępowanie z nieczysto ściami ciekłymi gromadzonymi w bezodpływowych zbiornikach regulowane jest nadrz ędnymi aktami prawnymi – głównie Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie. Regulamin miasta transponuje te zapisy do swoich ustale ń.

Wywozem nieczystości ciekłych na terenie miasta zajmuj ą si ę trzy podmioty, które w my śl przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 7, 8 i 8a) uzyskały w drodze decyzji Burmistrza Miasta Malborka zezwolenie na świadczenie usług wywozowych oraz spełnia warunki techniczne okre ślone prawnie i wymagania do prowadzenia takich usług: - CLEANER Zakład Sprz ątania ZPChr Sp.j. , ul. Mazurska 10, 82 - 300 Elbl ąg, - TOI TOI Systemy Sanitarne Sp. z o.o., - Wywóz Nieczysto ści Płynnych A. Bali ński, ul. Pozna ńska 34, w Malborku.

41 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

W Ŝadnym akcie prawnym nie okre ślono definicji „oczyszczalni przydomowej”. Nale Ŝy zało Ŝyć, i Ŝ s ą to, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, urz ądzenia w ramach „zwykłego korzystania” z wód, polegaj ącego na wprowadzaniu do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, je Ŝeli ich ilo ść nie jest wi ększa ni Ŝ 5 m 3 na dob ę. W my śl przepisów prawnych, przydomowa oczyszczalnia ścieków wymaga zgłoszenia budowy oraz zgłoszenia eksploatacji. Wymagania takie wynikaj ą z dwóch odr ębnych przepisów: - Prawa Budowlanego (w kwestii zgłoszenia budowy), - Prawa Ochrony Środowiska (w kwestii eksploatacji).

Zgłoszenie budowy Prawo budowlane z dn. 7.07.1994 r. art. 29 ust. 1. pkt. 3. mówi, Ŝe pozwolenia na budow ę nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę. Jednak wymaga ona zgłoszenia wła ściwemu organowi. „Zgłoszenie” budowlane w my śl Prawa Budowlanego art. 30. ust. 1. polega na podaniu informacji wła ściwemu organowi faktu budowy. W przypadku zgłoszenia budowy takiej instalacji właściwym organem do przyj ęcia zgłoszenia jest Starosta .

Zgłoszenie eksploatacji Na podstawie art. 153 ust.1 ustawy z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z pó źn. zm. – t.j. Dz. U. Nr 25 z 2008 r., poz. 150 z późn. zm.) powstało Rozporz ądzenie w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. nr 283 poz. 2839). W rozporz ądzeniu okre ślono rodzaje instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia organowi ochrony środowiska. Zgodnie z Zał ącznikiem do Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 22.12.2004 r. (Dz. U. nr 283 poz. 2839) - TABELA B: Instalacje niewymagaj ące pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi s ą to oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód.

ROZDZIAŁ – III 42

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Instalacja, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega w my śl art. 152. ust 1 Prawa Ochrony Środowiska z dnia 27.04.2001 r. zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. Konkretnych adresatów zgłoszenia okre śla art. 378 Prawa Ochrony Środowiska. Art. 378 okre śla, i Ŝ zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Miasta , w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami. Zgodnie z Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 3, ust. 3) do zada ń własnych samorz ądu nale Ŝy prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych, oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Miasto nie posiada szczegółowej ewidencji oczyszczalni przydomowych. Zgodnie ze Sprawozdaniem SG-01 Gospodarka mieszkaniowa i komunalna za 2008 r., na terenie miasta funkcjonuje 9 oczyszczalni przydomowych.

Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie miasta Malbork zgłoszonych do budowy TABELA 28. w latach 2007 - 2009 Liczba gospodarstw domowych Ilo ść oczyszczalni Nazwa korzystaj ących Rok/miesi ąc Lp. przydomowych miejscowo ści z oczyszczalni zgłoszenia budowy przydomowych [szt.] [szt.] 1 ul. Urocza 1 1 Lipiec 2007 2 ul. Miła 1 1 Listopad 2007 3 ul. Szeroka 1 1 Stycze ń 2008 4 ul. Pi ękna 1 1 Stycze ń 2008 5 ul. Czere śniowa 2 2 Maj 2008 6 ul. Pi ękna 1 1 Lipiec 2008 7 ul. Szeroka 1 1 Wrzesie ń 2008 8 ul. Cisowa 1 1 Pa ździernik 2008 9 ul. Urocza 1 1 Pa ździernik 2008 10 ul. D ębowa 1 1 Grudzie ń 2008 11 ul. Urocza 1 1 Stycze ń 20098 12 ul. Urocza 1 1 Marzec 2009 13 ul. Szeroka 1 1 Kwiecie ń 2009 14 ul. Miła 1 1 Pa ździernik 2009 Ogółem: 15 15 miasto Malbork Źródło: Informacja Starostwa Powiatowego w Malborku na podstawie pozwole ń na budow ę (stan na koniec pa ździernika 2009 r.

UŜytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie Ŝ wiedzie ć, Ŝe w my śl art. 5 ust. 2 Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla

43 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

uŜytkownika, jak i miasta. U Ŝytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa Ŝ mo Ŝe spotka ć si ę z odmow ą mo Ŝliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Miasto natomiast powinno zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych fragmentów miasta i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W KAŁDOWIE WSI

Na terenie gminy Malbork funkcjonuje oczyszczalnia ścieków, która obsługuje nast ępuj ące gminy: gmina wiejska Malbork, gmina miejska Malbork , gmina Nowy Staw, gmina Lichnowy. Eksploatatorem obiektu jest Przedsiębiorstwo „Nogat” Sp. z o.o. w Kałdowie Wsi.

Oczyszczalnia posiada decyzj ę Starosty Malborskiego nr OS-6223-Ś-9/03 z dnia 08.08.2003 r. udzielaj ącą pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzenie do rzeki Nogat w km 19+900 ścieków komunalnych, oczyszczonych na mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków z chemicznym usuwaniem miogenów. Pozwolenie wydane jest na odprowadzanie ścieków oczyszczonych w ilo ści: 3 - Q = 12 000 m /d (w okresie bezdeszczowym, - Q = 22 000 m 3/d (w okresie deszczowym). Pozwolenie wodnoprawne udzielone zostało na czas okre ślony do 08 sierpnia 2013 r.

Liczba RLM dla oczyszczalni ścieków została okre ślona na 66 000 (1 RLM okre ślony został, definicj ą w art. 43 ust. 2 Ustawy Prawo Wodne, jako ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyra Ŝony jako wska źnik pi ęciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilo ści 60 g tlenu na dob ę).

Grupowa Oczyszczalnia Ścieków stanowi zespół stacjonarnych urz ądze ń technicznych oraz obiektów budowlanych, powi ązanych ze sob ą technologicznie. Obiekt przyjmuje ścieki socjalno – bytowe i przemysłowe (przede wszystkim cukrownicze) oraz wody opadowe z: miasta Malbork (przepompowywane przez Główn ą Przepompowni ę

ROZDZIAŁ – III 44

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

ścieków „Portowa”), z gminy Malbork, z Kałdowa (Ko ścieleczki, Tragamin, Gajewo II) oraz ścieki z miasta i gminy Nowy Staw (tłoczone kolektorem ściekowym). Ponadto przyjmuje ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi. Cało ściowo ścieki dopływaj ą do budynku krat, w którym nast ępuje oddzielenie zanieczyszcze ń grubych, pływaj ących i wleczonych, tzw. skratek. Nast ępnie przepływaj ą one przez dwa przedmuchiwane piaskowniki sto Ŝkowe, nast ępuje w nich proces odpiaszczania i sedymentacji, czyli oddzielenie ziarnistych zanieczyszcze ń mineralnych od organicznych. Piasek wybierany jest pomp ą i składowany na składowisku piasku. Z piaskowników ścieki kierowane s ą do osadników wst ępnych pionowych, w których wskutek procesu sedymentacji nast ępuje oddzielenie łatwo opadaj ących zawiesin organicznych od ścieków (osad wst ępny) oraz w wyniku procesu flotacji oddzielenie tłuszczy i olejów od ścieków. Z osadników wst ępnych ścieki rozdzielane s ą na dwa strumienie technologiczne: 1. cz ęść ścieków wpływa do bioreaktora osadu czynnego, w którym nast ępuje rozkład zwi ązków organicznych do prostych nieszkodliwych zwi ązków nieorganicznych (w procesie mineralizacji) oraz stopniowe usuwanie substancji biogennych N i P w procesach predenitryfikacji, biologicznej defosfatacji, denitryfikacji i nitryfikacji. W przypadku nie osi ągni ęcia wymaganego stopnia eliminacji fosforu nast ępuje reagentowe wytr ącanie fosforu z pomoc ą PIX-u. Oddzielenie oczyszczonych ścieków od osadu czynnego nast ępuje w dwóch osadnikach wtórnych radialnych, z których odpływaj ą one do odbiornika. 2. pozostała cz ęść ścieków oraz cało ść wód deszczowych kierowana jest do kontaktowej komory denitryfikacji, a nast ępnie na zło Ŝe zraszane, w którym równie Ŝ nast ępuje proces mineralizacji i usuwania miogenów. Nadmiar fosforu eliminuje si ę równie Ŝ solami Ŝelaza, Fe III (PIX). Po oddzieleniu osadu wtórnego w osadnikach wtórnych podłu Ŝnych ścieki odprowadzane s ą do rzeki Nogat.

W 2008 roku z miasta Malbork na oczyszczalni ę w Kałdowie Wsi dopłyn ęło 1 610 000 m3 ścieków. Ponadto oczyszczalnia przyj ęła nast ępuj ące ilo ści ścieków z innych jednostek terytorialnych: - z gminy wiejskiej Malbork - 39 000 m3, - z gminy Nowy Staw – 164 000 m3, - z gminy Lichnowy – 30 000 m3, - z Cukrowni Malbork – 146 000 m3, - ścieki dowo Ŝone wozami asenizacyjnymi – 14 000 m3, - pozostałe ścieki opadowe, wody infiltracyjne – 234 800 m3.

45 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Informacje o ilo ści ścieków oczyszczanych na obiekcie oczyszczalni w Kałdowie Wsi przedstawia poni Ŝsza tabela.

TABELA 29. Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 2008 r. Ścieki Ścieki oczyszczone bez Ścieki Ścieki dopływaj ące do ścieków opadowych dowo Ŝone do Ścieki z poszczególnych gmin oczyszczone Rok oczyszczalni i dowo Ŝonych oraz bez oczyszczalni ogółem ogółem wód infiltracyjnych dam 3/rok (tys. m 3/rok) gm. miejska Malbork – 1 758 gm. wiejska Malbork – 36 2008 2 252 16 1 984 gm. wiejska Nowy Staw - 153 2 252 miasto Nowy Staw - 8 gm. Lichnowy - 29 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008

Ze Sprawozdania OS-5 wynika, Ŝe z oczyszczalni ścieków w Kałdowie Wsi korzysta 56 313 osób, w tym, z poszczególnych jednostek terytorialnych: - gmina miejska Malbork – 39 213 osób, - gmina wiejska Malbork – 4 232 osób, - gmina wiejska Nowy Staw – 4 493, - miasto Nowy Staw – 3 580, - gmina Lichnowy – 4 793.

Ustalonym miejscem poboru prób ścieków odpływaj ących z oczyszczalni ścieków jest ostatnia studzienka kontrolna przed wylotem, natomiast ścieków dopływaj ących do obiektu, koryto pomiarowe K1.

Kolejn ą istotn ą kwesti ą dla funkcjonowania oczyszczalni ścieków jest jako ść ścieków surowych i oczyszczonych, st ęŜ enia i ładunki zanieczyszcze ń i ich redukcja. W obowi ązuj ącym pozwoleniu wodnoprawnym okre ślone zostały dopuszczalne maksymalne st ęŜ enia zanieczyszcze ń w ściekach oczyszczonych odprowadzanych z oczyszczalni. Oczyszczone ścieki nie mog ą przekracza ć nast ępuj ących parametrów:

- BZT 5 15 mg O 2/l,

- ChZT Cr 125 mg O 2/l, - Zawiesina og. 35 mg/l, - Azot ogólny 15 mg N/l, - Fosfor ogólny 2 mg P/l. St ęŜ enie i ładunki zanieczyszcze ń w ściekach surowych i oczyszczonych za rok 2008 przedstawiono poni Ŝej.

ROZDZIAŁ – III 46

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

StęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 30. Wsi w roku 2008 (warto ści średnie z całego roku) St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) pH 7,47 7,56 3 BZT 5 [mgO 2/dm ] 712,17 5,04 ChZT (metod ą 3 [mgO /dm ] 1 296,37 54,33 dwuchromianow ą) 2 Zawiesiny [mg/dm 3] 370,81 8,74 Azot ogólny [mg/dm 3] 71,02 5,68 Fosfor ogólny [mg/dm 3] 12,61 0,58 Źródło: dane przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie TABELA 31. Wsi w roku 2008 (sprawozdanie OS-5) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach Rodzaje zanieczyszcze ń w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych (dopływaj ących) (odpływaj ących) BZT 5 1 603 978 11 123 ChZT (metod ą 2 919 736 119 476 dwuchromianow ą) [kg/rok] Zawiesiny 835 153 19 354 Azot ogólny 159 954 12 793 Fosfor ogólny 28 401 1 306 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2008 (przekazane przez Przedsi ębiorstwo NOGAT)

Wymogi prawne dotycz ące redukcji ładunków zanieczyszcze ń w ściekach zawiera Rozporz ądzeniem Min. Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. nr 137 poz. 984). Zał ącznik nr 1 ww. rozporz ądzenia okre śla parametry najwy Ŝszych dopuszczalnych warto ści wska źników zanieczyszcze ń lub minimalnych procentów redukcji zanieczyszcze ń dla oczyszczonych ścieków komunalnych wprowadzanych do wód i do ziemi.

Oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi prowadzi gospodark ę osadow ą opart ą na cało ściowym zag ęszczaniu osadów ściekowych. Osady ujmowane s ą z trzech źródeł: - osad wst ępny – z osadników wst ępnych, - osad wtórny – po zło Ŝach z osadników wtórnych podłu Ŝnych, - osad nadmierny – po komorach osadu czynnego z osadników wtórnych radialnych. Osady ściekowe s ą higienizowane i stabilizowane wapnem palonym. S ą one gromadzone okresowo w miejscach wyznaczonych - szczelnych i odpornych na działanie korozyjne podczas humifikacji osadów (północno – wschodnia cz ęść Zakładu). Powierzchnia, na której s ą składowane osady wynosi 8 330 m2, a obj ęto ść wynosi 16 660 m3. Plac podzielony jest na dwie kwatery. Posiada on spadek, który umo Ŝliwia

47 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

odprowadzanie wód odciekowych i opadowych poza składowisko. S ą one odprowadzane do pompowni ścieków lokalnych i recyrkulowane na pocz ątek ci ągu technologicznego oczyszczalni. Napełnianie osadem realizowane jest w sposób umo Ŝliwiaj ący ich wykorzystanie przyrodnicze na terenie oczyszczalni ścieków po dwurocznym okresie humifikacji. Odpady są wynikiem utrzymania w ci ągłej sprawno ści technicznej i eksploatacyjnej oczyszczalni ścieków, która docelowo b ędzie obsługiwa ć RML = 66 000, co mo Ŝe dawa ć ok. 1 700 ton/rocznie. Według danych przekazanych przez Przedsi ębiorstwo NOGAT w 2007 roku wytworzono 913 Mg osadów, a w 2008 roku 941,8 Mg. W 2008 roku składowanych na oczyszczalni było 180 Mg osadów, a za pomoc ą kompostowania R-3, zagospodarowano w 2008 roku 762 Mg osadów.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Przez teren miasta Malbork przebiegaj ą linie elektroenergetyce wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 110 kV oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym ni Ŝszym. Na terenie miasta funkcjonuj ą dwa Główne Punkty Zasilania - jeden w dzielnicy Piski, drugi w dzielnicy Moczary. Pola magnetyczne o nat ęŜ eniach wy Ŝszych od dopuszczalnych w miejscach dost ępnych dla ludno ści w praktyce na tym terenie nie wyst ępuj ą. Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym w mie ście, w zwi ązku z funkcjonowaniem wokół tych linii obszarów ograniczonego u Ŝytkowania terenu, które wynosz ą: 1) dla linii o napi ęciu 15 kV po 6,5 m w obie strony od osi linii, 2) dla linii o napi ęciu 110 kV po 20 m w obie strony od osi linii, 3) dla linii o napi ęciu 400 kV po 40 m w obie strony od osi linii. W w/w pasach nie mog ą by ć lokalizowane budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi i nasadzenia zieleni wysokiej. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1 ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Odnawialne źródła energii w przeciwie ństwie do paliw kopalnych powinny by ć rozpatrywane jako zasoby energetyczne o rosn ącym znaczeniu w bilansie energetycznym miasta. Z punktu widzenia dost ępnych technologii, warunków środowiskowych i ram zrównowa Ŝonego rozwoju Polski, istotne znaczenie mo Ŝe mie ć wykorzystanie nast ępuj ących

ROZDZIAŁ – III 48

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

rodzajów tych źródeł energii, z podziałem na dwie grupy, z uwagi na emisj ę gazów (CO 2,

CH 4, NO x, SO x) i pyłów do atmosfery: 1) odnawialne źródła energii nieemisyjne: - siła wiatru, - promieniowanie słoneczne, - ciepło geotermalne, - pi ętrzenie wody, 2) odnawialne źródła energii emisyjne: - biomasa. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym miasta i całego regionu pozwala uzyskiwa ć korzy ści w zakresie zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym:

1) środowiskowym - zmniejszenie emisji gazów (głównie CO 2, NO x, SO x), poci ąga to za sob ą zmniejszenie efektu cieplarnianego i popraw ę stanu środowiska naturalnego, 2) gospodarczym - zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Polski, dywersyfikacja źródeł energii, rozproszenie miejsc produkcji energii, rozwój infrastruktury), 3) społecznym - rozszerzenie lokalnego rynku pracy, aktywacja zawodowa na terenach o słabo rozwini ętej infrastrukturze, poprawa wizerunku regionu wdra Ŝaj ącego technologie ekologiczne. Pozyskiwanie energii poprzez wykorzystanie siły wiatru, wody czy energii słonecznej jest bardzo korzystne dla miasta z punktu widzenia ochrony środowiska. Technologie czyste, „ekologiczne” bazuj ą na odnawialnym źródle energii tym samym nie wyczerpuj ą istniej ących zasobów surowców mineralnych, nie emituj ą gazów, wył ączaj ą stosunkowo niewielki obszar z dotychczasowego u Ŝytkowania, a przy tym koszt ich eksploatacji jest stosunkowo niski (mimo, Ŝe koszty instalacji s ą do śc wysokie, zwracaj ą si ę jednak w szybkim czasie). Z informacji uzyskanych z internetowej bazy danych województwa pomorskiego oraz Urz ędu Miasta wynika, Ŝe na tym terenie funkcjonuje kilka urz ądze ń wykorzystuj ących energi ę odnawialn ą. S ą to: - pompy ciepła (przy ul. Sprzymierzonych oraz ul. Batorego w Malborku), - kolektory słoneczne (2 kolektory słoneczne na terenie K ąpieliska Miejskiego, 4 kolektory na zapleczu socjalnym przy boiskach sportowych na osiedlu Południe, 6 kolektorów słonecznych na łazienkach przy polu namiotowym, Ośrodka Sportu i Rereacji w Malborku). Na Kanale Juranda funkcjonuje mała elektrownia wodna. Pi ętrzenie wody odbywa si ę na stopniu wodnym w km 1+655 do max. wysoko ści 17,50 m n.p.m. Pobór wody do celów

49 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3 energetycznych wynosi Q max = 1,0 m /s. W kosztach remontów budowli hydrotechnicznych współuczestniczy Urz ąd Miasta Malbork i Cukrownia Malbork.

3.3. INSTALCJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie miasta Malbork zlokalizowanych jest kilka stacji bazowych telefonii komórkowej, które mog ą emitowa ć szkodliwe dla zdrowia człowieka promieniowanie elektromagnetyczne:

TABELA 32. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie miasta Malbork Lp. Inwestor Opis i lokalizacja POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa GSM Nr BT-4-0791 1 ul. Post ępu 3 POLKOMTEL na wie Ŝy ci śnie ń dz. ew. Nr 25 02 – 676 Warszawa na Pl. Słowia ńskim w Malborku Polska Telefonia Komórkowa Sp. z o.o. Stacja bazowa nr 45544-2973 na dz. ew. n 62 2 ul. Skierniewicka 10 A przy ul. 500-Lecia w Malborku 01 – 230 Warszawa Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. ERA GSM Stacja bazowa sieci ERA nr 38843 przy ul. 3 Al. Jerozolimskie 181 Gen. de Gaulle’a w Malborku 02 – 222 Warszawa Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. ERA GSM Stacja bazowa sieci ERA nr 38840 na dz. ew. 4 Al. Jerozolimskie 181 nr 158/61 przy ul. Koszali ńskiej w Malborku 02 – 222 Warszawa POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa BT 42152 Malbork Zakopia ńska 5 ul. Post ępu 3 na budynku szkoły przy ul. Jagiello ńskiej 79-82 02 – 676 Warszawa na dz. ew. nr 28/12 w Malborku P4 Sp. z o.o. Stacja bazowa operatora P4 na dachu 6 ul. Ta śmowa 7 budynku wielorodzinnego na dz. ew. nr 412/5, 02 – 677 Warszawa przy ul. Kotarbi ńskiego w Malborku POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa PLUS na dz. ew. nr 25/27 przy 7 ul. Post ępu 3 ul. Zamkowej 13 w Malborku 02 – 676 Warszawa P4 Sp. z o.o. Stacja bazowa operatora P4 – maszt antenowy 8 ul. Ta śmowa 7 wraz z antenami na dz. ew. nr 158/78 przy ul. 02 – 677 Warszawa Głowackiego 115 w Malborku POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa PLUS nr BT 42155 na dz. ew. 9 ul. Post ępu 3 nr 69/12 przy ul. Toru ńskiej 52 w Malborku 02 – 676 Warszawa POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa POLKOMTEL nr BT 42153 na 10 ul. Post ępu 3 dz. ew. nr 188/4 przy ul. Wybickiego 10 02 – 676 Warszawa w Malborku POLKOMTEL S.A. Stacja bazowa PLUS nr BT 44389 na dz. ew. 11 ul. Post ępu 3 nr 9/7 przy ul. Sikorskiego, Reymonta na 02 – 676 Warszawa kominie Cukrowni w Malborku PTK Centertel Sp. z o.o. Stacja bazowa PTK Centertel na dachu 12 ul. Pa ńska 57/61 budynku mieszkalnego nr 58 przy ul. 00 – 830 Warszawa Sienkiewicza w Malborku Źródło: Urz ąd Miasta w Malborku (stan na koniec listopada 2009 r.)

ROZDZIAŁ – III 50

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

3.4. GAZOWNICTWO

Przez miasto Malbork przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia. Na terenie powiatu malborskiego sie ć gazownicz ą rozwija Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku. Z danych przekazanych przez Spółk ę wynika, Ŝe: - długo ść gazoci ągu średniego ci śnienia wynosi 45 270 m, - gazoci ągu niskiego ci śnienia 71 788 m, - ilo ść przył ączy wynosi 2 565. Zgodnie z obowi ązuj ącym Prawem Energetycznym gazyfikacja mo Ŝe by ć realizowana na wniosek zainteresowanych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców po przeprowadzeniu analiz techniczno – ekonomicznych uzasadniaj ących dan ą inwestycj ę. Poni Ŝej znajduje si ę zestawienie danych dotycz ących sieci gazowej na terenie miasta Malbork, wykonane na podstawie danych statystycznych GUS.

Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie miasta Malbork TABELA 33. (stan na koniec roku 2008) Wska źnik Warto ść długo ść czynnej sieci ogółem [m] 117 058 długo ść czynnej sieci rozdzielczej [m] 117 058 odbiorcy gazu [gosp. domowe] 11 939 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem [gosp. 2 817 domowe] zu Ŝycie gazu [tys. m 3] 35 888,90 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń [tys. m 3] 33 154,0 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej [osoba] 34 243 ludno ść korzystaj ąca z sieci w % ludno ści miasta 89,7 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 682,2 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca [m 3] 154,4 uŜycie gazu na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę [m 3] 493,2 Źródło: GUS – Bank danych regionalnych

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Malbork posiada dobrze rozwini ętą sie ć ciepłownicz ą długo ści 31,7 km, która dostarcza energi ę ciepln ą do ok. 45 % mieszka ń (PO Ś, 2004 r.). Sie ć podstawowa to około 6,7 km magistrali głównej. Zapotrzebowanie szczytowe na ciepło sieciowe kształtuje si ę w Malborku na poziomie 50 MW. Około 70 % zapotrzebowania pochodzi od odbiorców mieszkaniowych. Dostawa centralna ciepłej wody stanowi jedynie 3 % zu Ŝycia energii cieplnej.

51 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Zu Ŝycie jednostkowe spadło w ostatnich latach w wyniku podejmowanych inwestycji, takich jak: termorenowacja budynków, modernizacja stacji grupowych i w ęzłów, wymian sieci ciepłowniczej na preizolowane. Wielko ść zapotrzebowania całkowitego waha si ę w zale Ŝno ści od warunków meteorologicznych sezonu grzewczego. Źródłami energii cieplnej s ą:

TABELA 34. Charakterystyka obiektów ciepłowni ECO MALBORK Wydajno ść Moc Łączna Rodzaj Numer Typ Ilo ść Pozwolenie Adres cieplna cieplna moc spalanego kotłowni kotła sztuk środowiskowe MW MW t MW t opału Ciepłownia Malbork WR-10 2 12,10 MW 14,90 Miał Pozwolenie 63,6 Miejska ul. Piaskowa 1 WR-10M 2 14,00 MW 16,90 węglowy zintegrowane Scher Olej Kotłownia Malbork Nie ma Turbo 2 0,028 MW 0,030 0,06 opałowy nr 2 ul. Główna 19 wymogu SNK lekki Gaz Kotłownia Malbork PAROMAT Nie ma 1 0,080 MW 0,094 0,094 wysoko- nr 6 ul. Wejhera 5 SIMPLEX wymogu metanowy Kotłownia Malbork 0,15 0,183 Miał Nie ma KPM 150 2 0,366 ZS1 ul. Tczewska 13 0,15 0,183 węglowy wymogu

Źródło: Urz ąd Miasta Malbork

Systemem ciepłowniczym Malborka zarz ądza Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. (Jednoosobowa Spółka Gminy). Wśród sposobów zapewniania efektywnego wykorzystania energii wyró Ŝni ć nale Ŝy: - stosowanie w ęgla wysokokalorycznego o niskiej zawarto ści siarki i popiołu, - zainstalowanie na dwóch kotłach ekonomizerów, które maja za zadanie odzyskanie ciepła ze spalin odprowadzanych z komory paleniskowej kotła do wst ępnego ogrzania wody powrotnej, - izolacja ruroci ągów ciepłej wody i wody sieciowej, - systematyczne stosowanie oczyszczania kotłowego, przeciwdziałającego nadmiernemu zarastaniu orurowania nalotami ŜuŜla i popiołów, co poprawia wymian ę ciepła i pozwala na oszcz ędne spalanie paliwa.

W mie ście Malbork d ąŜ y si ę do wymiany tradycyjnych kotłowni opalanych weglem na te wykorzystuj ące bardziej ekologiczne źródła energii. Podmiotami, które posiadaj ą zmodernizowane kotłownie s ą: - PHU Malnaft, ul. Ł ąkowa 1, kotłownia olejowa, - Danuta S.A., ul. Daleka 122, kotłownia olejowa, - PKP Cargo, ul. Dworcowa 1, kotłownia koksowa i olejowa, - Odzie Ŝowa Spółdzielnia Pracy Delta, ul. Armii Krajowej 15/16, kotłownia gazowa, - Powiatowy Inspektorat Weterynarii, ul. Boczna 8, kotłownia na ekogroszek,

ROZDZIAŁ – III 52

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- Sklep Meblowy nr 3, ul. Mickiewicza 22, kotłownia gazowa.

3.6. KOMUNIKACJA

Sie ć drogow ą na terenie miasta Malbork tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę, jak ą pełni ą dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale Ŝą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy administracji rz ądowej i samorz ądowej: - dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Gda ńsku, - dróg wojewódzkich - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, - dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych, - dróg gminnych – Burmistrz Miasta Malbork.

3.6.1. DROGI

A. Drogi krajowe: Przez teren miasta Malbork przebiegaj ą drogi krajowe nr: - nr 22 - gr. woj. - gr. m. Człuchów - /…/ - gr. m. Człuchów - Chojnice - Czersk - Starogard Gd. Czarlin - gmina Miłoradz, gmina Malbork, miasto Malbork, gmina Stare Pole - gr. woj.; - nr 55 - Nowy Dwór Gd. – gmina Nowy Staw, gmina Malbork, miasto Malbork - Sztum - Kwidzyn - gr. woj.

Drogi krajowe przebiegaj ące przez powiat malborski nale Ŝą do GDDKiA Gda ńsk, rejon Tczew. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Gda ńsku, drogi w tym rejonie maj ą w wi ększo ści zadowalaj ący stan techniczny (niecałe 55 % - 2008 r.), jednak ponad 25 % długo ści dróg ma stan okre ślany jako zły.

Długo ści poszczególnych odcinków dróg nr 22 i 55 na terenie miasta Malbork przedstawia tabela nr 35. Długo ść dróg krajowych na terenie miasta wynosi około 11 km.

53 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Wykaz dróg krajowych TABELA 35. na terenie miasta Malbork Nr Pocz ątek Koniec Miasto drogi 357+387 357+638 357+638 358+485 358+485 361+642 22 Malbork 361+642 361+870 357+638 358+485 358+485 359+325

022+114 023+416 55 023+416 026+192 Malbork 026+192 026+840 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku (stan na koniec listopada 2009 r.)

B. Drogi wojewódzkie:

Przez teren miasta Malbork przechodzi droga wojewódzka nr 505. Jej długo ść na terenie miasta wynosi 2,106 km. Droga jest zarz ądzania przez RDW Sztum.

C. Drogi powiatowe:

Przez teren miasta Malbork nie przebiegaj ą drogi powiatowe, przebiegaj ą one przez gmin ę wiejsk ą Malbork.

ROZDZIAŁ – III 54

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

D. Drogi gminne:

Sie ć dróg powiatowych uzupełnia sie ć dróg gminnych stanowi ących najni Ŝsz ą kategori ę poł ącze ń i obsługuj ących bezpo średnio miasto. W mie ście Malbork, drogi gminne zajmuj ą długo ść 78,459 km i ci ągn ą si ę wzdłu Ŝ 214 odcinków (222 jest ogólnie ulic).

TABELA 36. Wykaz ulic w mie ście Malbork Długo ść Długo ść Lp. Nazwa ulicy Nr drogi Rodzaj Nawierzchnia Lp. Nazwa ulicy Nr drogi Rodzaj Nawierzchnia [km] [km] 1. Akademicka 201064 G 0,258 utwardzona trylinka 112 Na Skarpie 201039 G 0,412 lokalna asfaltowa Cypriana Kamila 2 Adama Asnyka 201065 G 0,178 utwardzona asfaltowa 113 201070 G 0,110 lokalna asfaltowa Norwida asfaltowa, 3 Akacjowa 201066 G 0,306 utwardzona 114 Ogrodowa 201117 G 0,170 lokalna asfaltowa trylinka 4 Agrestowa 201001 G 0,107 utwardzona betonowa 115 Okopowa 201118 G 0,406 lokalna trylinka trylinka, brukowa, 5 Admiralicji 201002 G 0,291 utwardzona płyty jomba 116 Stefana Okrzei 201119 G 0,235 lokalna asfaltowa 6 Aleja Armii Krajowej Droga krajowa nr 55 117 Elizy Orzeszkowej 201120 G 0,292 lokalna asfaltowa 7 Gen. W. Andersa 201067 G 0,550 utwardzona płyty drogowe 118 Orla 201040 G 0,074 lokalna betonowa gruntowa, płyty gruntowa - 8 Boczna 201003 G 0,583 twarda 119 Olimpijczyków b. nr 0,360 twarda drogowe naturalna gruntowa - 9 Brukowa 201004 G 0,327 utwardzona asfaltowa 120 Hanki Ordonówny b. nr 0,450 twarda naturalna zwirowa, twarda + 10 Bydgoska 201069 G 0,860 asfaltowa, 121 Partyzantów 201122 G 0,500 lokalna trylinka utwardzona trylinka asfaltowa, płyty 11 Gen. Józefa Bema 201008 G 0,203 utwardzona drogowe, 122 Ludwika Pasteura 201123 G 0,082 lokalna asfaltowa trylinka 12 Brzozowa 201005 G 0,236 utwardzona asfaltowa 123 Pionierów 201124 G 0,148 lokalna trylinka 13 W. Broniewskiego 201071G 0,414 lokalna asfaltowa 124 Poczty Gda ńskiej 201125 G 0,228 lokalna asfaltowa 14 Bukowa 201004 G 0,062 lokalna asfaltowa 125 Polna 201126 G 0,316 utwardzona trylinka płyty betonowe, 15 Stefana Batorego 201006 G 0,335 utwardzona trylinka 126 Pomorska 201127 G 0,052 utwardzona gruntowa - naturalna gruntowa - asfaltowa, 16 Bałtycka 201007 G 0,226 twarda 127 Parkowa 201121 G 1,100 lokalna naturalna Ŝwirowa twarda + 17 Jana Ba Ŝyńskiego 201072 G 0,485 Ŝwirowa 128 Pozna ńska 201128 G 0,526 lokalna trylinka utwardzona 18 Ceglana 201073 G 0,480 utwardzona asfaltowa 129 Józefa Pr ądzy ńskiego 201129 G 0,123 lokalna asfaltowa

55 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

al. Celników 19 b. nr 0,070 lokalna b.d. 130 Bolesława Prusa 201130 G 0,177 lokalna asfaltowa Polskich 20 Ciepła 201074 G 0,155 lokalna asfaltowa 131 W. Pstrowskiego 201131 G 0,255 lokalna trylinka w rzeczywisto ści 21 Cisowa b. nr 0,200 twarda brak 132 Kazimierza Pułaskiego 201132 G 0,070 lokalna trylinka, gruntowa drogi, gruntowa 22 R. Cebertowicza 201009 G 0,236 lokalna asfaltowa 133 Porzeczkowa 201041 G 0,085 lokalna betonowa w rzeczywisto ści 23 Czere śniowa b. nr 0,618 twarda brak drogi, 134 Piaskowa 201133 G 0,403 lokalna asfaltowa gruntowa trylinka, 24 Jana Czerskiego 201010 G 0,277 utwardzona 135 Poprzeczna 201134 G 0,222 utwardzona płyty jomba asfaltowa gruntowa - 25 Bronisława Czecha b. nr 0,180 utwardzona 136 Wincentego Pola 201135 G 0,480 utwardzona trylinka, asfaltowa naturalna Jana Karola 26 201075 G 0,417 lokalna asfalt 137 Piastowska 201136 G 0,330 lokalna asfaltowa Chodkiewicza 27 Fryderyka Chopina 201076 G 0,918 lokalna asfalt 138 Józefa Piłsudskiego 201137 G 0,230 lokalna asfaltowa 28 B. Chrobrego 201077 G 0,582 lokalna asfalt 139 K. Pomianowskiego 201042 G 0,435 twarda gruntowa w rzeczywisto ści trylinka, kostka 29 Dębowa 201014 G 0,300 twarda brak drogi, 140 Mikołaja Reja 201138 G 0,244 utwardzona klinkierowa, gruntowa 30 Daleka 201078 G 1,415 zbiorcza asfalt 141 Władysława Reymonta 201139 G 0,325 lokalna asfaltowa asfaltowa, 31 J.D ąbrowskiego 201079 G 1,005 zbiorcza kostka 142 Marii Rodziewiczówny 201140 G 0,210 lokalna asfaltowa klinkierowa Hieronima 32 201011 G 0,205 zbiorcza brukowa 143 Rakowiec 201046 G 0,199 lokalna gruntowa Derdowskiego tłucze ń, gruntowa 33 Działkowa 201081 G 0,268 zbiorcza asfaltowa 144 Rolnicza 201141 G 0,482 twarda - naturalna 34 Dworcowa b. nr 0,295 zbiorcza asfalt 145 Rzemie ślnicza 201047 G 0,230 lokalna gruntowa 35 Dąbrówki 201080 G 1,806 twarda bruk 146 Aleja Rodła Droga krajowa nr 22 36 B. Dybowskiego 201012 G 0,352 utwardzona trylinka 147 Gen. W. Raczkiewicza 201142 G 0,205 lokalna polbruk polbruk, twarda + gruntowa – Gen. Grota- 37 Stanisława Dygata 201013 G 0,087 148 201143 G 0,147 twarda asfalt utwardzona naturalna, Roweckiego betonowa 38 Elbl ąska 201015 G 0,111 twarda trylinka 149 Sadowa 201144 G 0,960 lokalna asfaltowa betonowa, kostka 39 Jana Fałata 201082 G 0,120 twarda asfalt 150 Saperów 201145 G 0,243 utwardzona klinkierowa Bartosza W. 40 Droga krajowa nr 55 151 Juliusza Słowackiego 201146 G 0,934 zbiorcza bitumiczna Głowackiego

ROZDZIAŁ – III 56

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Marii Skłodowskiej- 41 Główna 201083 G 0,330 zbiorcza asfalt 152 201147 G 0,204 twarda asfaltowa Curie brukowa, twarda + 42 Góralska 201016 G 0,293 gruntowa - 153 plac Słowia ński b. nr b.d. lokalna asfaltowa, polbruk utwardzona naturalnaa 43 Grudzi ądzka 201084 G 0,595 lokalna asfalt 154 Słupecka 201148 G 0,725 twarda asfaltowa, trylinka 44 Grunwaldzka 201085 G 0,348 zbiorcza asfalt 155 Henryka Sienkiewicza 201149 G 0,452 lokalna asfaltowa 45 Głogowska 201017 G 0,165 zbiorcza asfaltowa 156 Solna 201150 G 0,180 lokalna asfaltowa Konstantego I. brukowa, 46 201018 G 0,120 zbiorcza betonowa 157 Ludwika Solskiego 201048 G 0,374 lokalna Gałczy ńskiego asfaltowa 47 Gen. De Gaulle'a Droga wojewódzka nr 515 158 Aleja Sprzymierzonych 201151 G 0,950 zbiorcza bitumiczna gruntowa - 48 Stanisława Hadyny b. nr 0,540 twarda 159 Andrzeja Struga 201152 G 0,610 utwardzona trylinka naturalna gruntowa – płyty betonowe, 49 Gen. Józefa Hallera 201086 G 0,070 lokalna naturalna, 160 Szeroka 201153 G 1,011 utwardzona gruntowa asfaltowa 50 Jagiello ńska 201087 G 0,974 zbiorcza asfaltowa 161 Henryka Sucharskiego 201154 G 0,318 lokalna asfaltowa 51 Jasna b. nr 0,134 lokalna asfaltowa 162 K. Szymanowskiego 201155 G 0,140 lokalna trylinka 52 Jesionowa 201022 G 0,211 lokalna asfaltowa 163 Sportowa 201156 G 0,507 lokalna bitumiczna 53 Ja śminowa 201021 G 0,141 lokalna asfaltowa 164 Gen. W. Sikorskiego Droga krajowa nr 515 54 Władysława Jagiełły 201019 G 0,404 lokalna trylinka 165 Zygmunta Starego 201060 G 0,314 lokalna trylinka płyty Ŝelbetonowe 55 Jaskółcza b. nr 0,087 lokalna trylinka 166 Jana III Sobieskiego 201050 G 0,385 lokalna (drogowe) 56 Jana Pawła II b. nr 0,810 twarda gruntowa 167 Plac Leopolda Staffa 201051 G 0,331 lokalna betonowa gruntowa - 57 Stefana Jaracza b. nr 0,075 twarda 168 Bolesława Śmiałego b. nr 0,225 lokalna b.d. naturalna 58 Jana Kasprowicza 201088 G 0,206 lokalna trylinka 169 Słowicza 201049 G 0,057 utwardzona trylinka gruntowa – 59 Kielecka 201089 G 0,238 lokalna trylinka 170 Słoneczna 201157 G 0,580 twarda naturalna, płyty Ŝelbetowe Jana 60 201090 G 1,360 zbiorcza asfaltowa 171 Staro ści ńska 201158 G 1,260 lokalna bruk Kochanowskiego asfaltowa, 61 Mikołaja Kopernika 201091 G 0,272 lokalna asfaltowa 172 Stare Miasto 201052 G b.d. lokalna trylinka, brukowa Tadeusza gruntowa, płyty 62 201092 G 0,410 lokalna brukowa 173 Skwer Esperanto b. nr b.d. utwardzona Ko ściuszki drogowe płyty drogowe, 63 Ko ścielna 201093 G 0,370 lokalna 174 Feliksa Stamma b. nr 0,555 utwardzona gruntowa asfaltowa Mariana polbruk, płyty 64 Koszykowa 201094 G 0,240 lokalna asfaltowa 175 b. nr 0,525 twarda Smoluchowskiego drogowe 65 Krakowska 201095 G 0,105 lokalna asfaltowa 176 Targowa 201159 G 0,412 utwardzona płyty drogowe

57 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Józefa Ignacego 66 201096 G 0,348 lokalna asfaltowa 177 Tczewska 201160 G 1,200 zbiorcza bitumiczna Kraszewskiego 67 Klonowa 201097 G 0,167 lokalna asfaltowa 178 Toru ńska 201161 G 0,850 Zbiorcza asfaltowa 68 Krzywa 201027 G 0,108 utwardzona trylinka 179 Juliana Tuwima 201055 G 0,298 zbiorcza betonowa 69 Krótka 201098 G 0,165 lokalna asfaltowa 180 Leonida Teligi 201054 G 0,142 utwardzona gruntowa 70 M. Krajewskiego 201023 G 0,373 lokalna trylinka 181 Urocza b. nr 0,510 utwardzona płyty jomba beton, trylinka, 71 Kwidzy ńska 201026 G 0,326 lokalna 182 Wałowa Droga krajowa nr 55 asfalt Tadeusza 72 201030 G 1,082 zbiorcza asfaltowa 183 Warecka 201162 G 0,140 lokalna bitumiczna Kotarbi ńskiego 73 Koszali ńska 201024 G 0,193 lokalna asfaltowa 184 Warszawska 201056 G 0,166 utwardzona trylinka brukowa, 74 Janusza Korczaka 201025 G 0,193 utwardzona polbruk 185 Ludwika Wary ńskiego 201043 G 0,077 twarda gruntowa brukowa, kostka klinkierowa, 75 Krucza 201028 G 0,337 utwardzona trylinka 186 Wąska 201163 G 0,380 twarda gruntowa - naturalna 76 Marii Konopnickiej 201099 G 1,435 zbiorcza asfaltowa 187 Westerplatte 201164 G 0,680 twarda asfaltowa Marii Konopnickiej 77 201099 G 0,206 lokalna asfaltowa 188 Wilcza 201165 G 0,454 twarda trylinka (boczna) 78 Jana Kostki 201032 G 0,104 twarda płyty jomba 189 Wiosenna 201166 G 0,343 lokalna asfaltowa Plac Janusza trylinka, kostka 79 201100 G 0,450 190 Wi ślana 201167 G 0,300 utwardzona asfaltowa Kusoci ńskiego brukowa asfalt, gruntowa, 80 E. Kwiatkowskiego 201031 G 1,025 zbiorcza 191 ul. Wolno ści 201168 G 0,196 b.d. asfaltowa beton 81 Jana Kiepury b. nr 0,480 twarda płyty jomba 192 al. Wojska Polskiego Droga krajowa nr 22 gruntowa - 82 B. Krzywoustego b. nr 0,480 twarda 193 Wspólna 201169 G 0,600 lokalna asfaltowa naturalna gruntowa - 83 Haliny Konopackiej b. nr 0,555 twarda 194 Wierzbowa 201059 G 0,214 b.d. asfalt naturalna 84 Le śna 201101 G 0,282 lokalna asfaltowa 195 W. Wróblewskiego 201170 G 0,227 lokalna asfaltowa asfaltowa, 85 500- Lecia Droga krajowa nr 55 196 Wło ścia ńska 201171 G 0,235 utwardzona gruntowa 86 Lotnicza 201033 G 0,060 lokalna asfaltowa 197 Józefa Wybickiego 201172 G 0,695 zbiorcza asfaltowa 87 Lubelska 201102 G 0,328 lokalna asfaltowa 198 Wincentego Witosa 201173 G 0,060 lokalna asfaltowa 88 Łąkowa 201103 G 0,528 lokalna asfaltowa 199 Wile ńska 201058 G 0,204 lokalna brukowa gruntowa - gruntowa - 89 Henryka Łasaka b. nr 0,150 twarda 200 Warsztatowa 201057 G 0,000 twarda naturalna naturalna 90 ul. 3-go Maja 201104 G 0,156 b.d. asfaltowa 201 Jana Wejhera 201174 G 0,177 lokalna asfaltowa, trylinka Plac Stanisława 91 Mała 201105 G 0,073 lokalna asfaltowa 202 201044 G 0,068 b.d. betonowa Wyspia ńskiego 92 Jana Matejki 201106 G 0,102 lokalna asfaltowa 203 Woły ńska 201175 G 0,304 lokalna asfaltowa

ROZDZIAŁ – III 58

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Plac Kazimierza 93 17- go Marca 201107 G 0,864 zbiorcza asfaltowa 204 b. nr 0,270 b.d. płyty jomba,grunt Wielkiego Kardynała Stefana 94 Mazowiecka 201108 G 0,264 lokalna trylinka 205 b. nr 0,285 utwardzona płyty jomba Wyszy ńskiego asfaltowa, Stanisławy gruntowa - 95 Mazurów 201109 G 0,150 lokalna kostka 206 b. nr 0,270 twarda Walasiewiczówny naturalna klinkierowa 96 Marszałkowska 201110 G 0,290 utwardzona płyty drogowe 207 Zagórna 201176 G 0,253 utwardzona trylinka asfaltowa, 97 Adama Mickiewicza 201111 G 0,690 lokalna asfaltowa 208 Zamkowa 201177 G 0,850 lokalna gruntow 98 Młodych 201035 G 0,251 utwardzona asfaltowa 209 Gabrieli Zapolskiej 201178 G 0,110 lokalna asfaltowa 99 Malinowa 201036 G 0,051 utwardzona betonowa 210 Zieleniecka 201179 G 0,472 lokalna asfaltow, trylinka Plac Ludwika 100 Mieszka I 201037 G 0,132 utwardzona polbruk 211 201062 G 0,592 b.d. trylinka Zamenhoffa asfaltowa, Kazimierza ruch 101 201034 G 0,730 betonowa, 212 Zakopia ńska 201180 G 0,940 zbiorcza asfaltow, trylinka Michałowskiego przyspiesz. kostka 102 Morska 201038 G 0,208 twarda płyty jomba 213 Zaciszna 201061 G 0,245 zbiorcza betonowa Stanisława trylinka, kostka 103 201112 G 0,273 lokalna 214 śelazna b. nr 0,298 utwardzona asfaltowa Mikołajczyka brukowa 104 Gen. St. Maczka 201113 G 0,241 lokalna asfaltowa 215 Stefana śeromskiego 201181 G 0,535 lokalna asfalt Gen. Stanisława 105 201114 G 0,118 lokalna trylinka 216 śuławska 201182 G 0,547 twarda asfaltowa Małachowskiego Bronisława gruntowa - 106 b. nr 0,390 twarda 217 śeglarska 201063 G 0,104 twarda płyty jomba Malinowskiego naturalna Heleny gruntowa - gruntowa - 107 b. nr 0,270 twarda 218 świrki i Wigury b. nr 0,780 twarda Marusarzówny naturalna naturalna Heleny gruntowa - 108 b. nr 0,105 twarda 219 Widokowa b. nr 0,184 b.d. b.d. Modrzejewskiej naturalna 109 G. Narutowicza 201045 G 0,240 lokalna asfaltowa, 220 Kwiatowa b. nr 0,225 b.d. b.d. 110 Nogatowa 201115 G 0,510 lokalna asfaltowa 221 Ró Ŝana b. nr 0,229 b.d. b.d. 111. Nowowiejskiego 201116 G 0,475 lokalna asfaltowa 222 Topolowa b. nr 0,210 b.d. b.d. Źródło: Urz ąd Miasta Malbork (stan an akoniec listopada 2009 r.)

59 ROZDZIAŁ – III

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3.6.2. KOLEJ

Przez teren powiatu malborskiego, a tym samym miasto Malbork, b ędące w ęzłem kolejowym powiatu, przechodz ą wa Ŝne linie kolejowe. Główne kierunki poł ącze ń kolejowych to: Warszawa, Gda ńsk, Elbl ąg, Olsztyn. Miasto ma bezpo średnie poł ączenie z Berlinem, Krakowem, Katowicami, Szczecinem.

3.6.3. DROGI WODNE

Wisła i Nogat stanowi ą Ŝeglowne drogi wodne w niewielkim stopniu wykorzystywane, ale utrzymywane ł ącznie z jazami i śluzami na skanalizowanym Nogacie w Białej Górze, Szonowie, Rakowcu i Michałowie. Szlaki te s ą powi ązane bezpo średnio przez śluz ę Biała Góra i po średnio przez Szkarpaw ę i śluz ę Gda ńska Głowa. System Ŝeglowny ma powi ązania z Gda ńskiem przez śluz ę Przegalina i Martw ą Wisł ę, Elbl ągiem przez Kanał Jagiello ński (5,83 km), a tak Ŝe Kaliningradem przez Zalew Wi ślany. Nogat (62 km), Szkarpawa (25,4 km) i Wisła powy Ŝej Tczewa (między Biał ą Gór ą i Tczewem 23,4 km) to drogi wodne klasy II, poni Ŝej Tczewa Wisła stanowi drog ę wodn ą klasy III (od Tczewa do śluzy Gda ńska Głowa 21,2 km). W Malborku na Nogacie funkcjonuje port rzeczny, przysta ń Ŝeglugi pasa Ŝerskiej i przysta ń sportów wodnych.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Miasto połoŜone jest głównie na terenie śuław Wi ślanych. Jest to obszar delty Wisły – nisko poło Ŝona równina utworzona przez akumulacj ę namułów rzecznych w ci ągu ostatnich 5 tys. lat. Współczesny krajobraz śuław jest wynikiem działalno ści gospodarczej, prowadzonej od XIV w. przez osadników sprowadzonych z Holandii. Usypano wówczas wały chroni ące przed powodziami, wykopano kanały i rowy melioracyjne. Wyró Ŝnia si ę śuławy Gda ńskie (na zachód od Wisły), śuławy Wielkie – Malborskie (mi ędzy Wisł ą, a Nogatem) oraz śuławy Elbl ąskie (na wschód od Nogatu). Ukształtowanie terenu jest odmienne w dwóch głównych jednostkach morfogenetycznych, z czego jedna wyst ępuje zupełnie marginalnie. Miasto, w wi ększo ści,

ROZDZIAŁ – III 60

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

nosi zatem cechy rze źby nadmorskiej, deltowej. Jedynie na południu ukształtowanie powierzchni ziemi nosi cechy charakterystyczne rze źby młodoglacjalnej. śuławy (obejmuj ące prawie cał ą cz ęść miasta) s ą do ść monotonn ą, płask ą równin ą aluwialn ą, niewiele wzniesion ą nad poziom morza. Najni Ŝej poło Ŝone tereny wyst ępuj ą w dolinie Nogatu w rejonie Rakowca poni Ŝej stopnia wodnego. Przy niskim stanie wody Ŝeglugowej osi ąga poziom 1,87 m n.p.m. W dzielnicy Kałdowo przeci ętnie wzniesionej ok. 5 m n.p.m. w rejonie wyrobisk glinianek wysoko ść schodzi poni Ŝej 3 m n.p.m. Rze źbę urozmaica koryto Nogatu wcinaj ące si ę 2 – 3 m w otaczaj ącą równin ę oraz jego dobrze zachowane starorzecza np. na wysoko ści dzielnic Czwartaki i Moczary. Du Ŝe znaczenie maj ą w rze źbie obiekty antropogeniczne: liczne kanały, wały przeciwpowodziowe, groble, nasypy oraz wyrobiska. Wały przeciwpowodziowe i groble wyst ępuj ą w Kałdowie dochodz ąc do 7 – 8 m wysoko ści wzgl ędnej. To wła śnie układ obiektów antropogenicznych wyznacza tam podział zlewniowy i system odwadniania terenu. Na prawym brzegu Nogatu wały pojawiaj ą si ę tylko na skraju miasta w dzielnicy Rakowiec, gdzie ko ńczy si ę wysoczyzna. Poza granicami miasta w rejonie doliny Starego Nogatu wał przeciwpowodziowy miejscami osi ąga nawet 13,5 m n.p.m. i przeszło 10 m wysoko ści wzgl ędnej (Zarzecze). Pojezierze Iławskie (południowa cz ęść miasta) wykazuje typowo młodoglacjaln ą pagórkowat ą rze źbę na wysoczy źnie morenowej wznosz ącej si ę od kilkunastu metrów nad poziom morza w mie ście Malborku do ok. 39 m n.p.m. w kulminacjach na południowej granicy miasta. Wysoczyzna oddzielona jest od równiny aluwialnej śuław przewa Ŝnie wyra źną kraw ędzi ą morfologiczn ą, cho ć w ró Ŝnym stopniu rozczłonkowan ą i o zmiennej wysoko ści. Szczególnie wyra źną posta ć skarpy przybiera kraw ędź od strony Nogatu osi ągaj ąca na południowym kra ńcu miasta Malbork wysoko ść wzgl ędn ą rz ędu 25 m i zmniejszaj ącą si ę stopniowo do ok. 9 m na północno - wschodnim kra ńcu miasta. Północny skraj wysoczyzny w obr ębie miasta Malborka jest ni Ŝej poło Ŝony (poni Ŝej 20 m n.p.m.) i ma rze źbę równinn ą o niewielkich spadkach i deniwelacjach. Dalej na południe w rejonie dzielnicy Wielbark teren jest wy Ŝej poło Ŝony, a rze źba bardziej urozmaicona. Deniwelacje dochodz ą do 18 m. Pewn ą rol ę odgrywaj ą równie Ŝ formy antropogeniczne, rowy, nasypy, wyrobiska, stare fortyfikacje. Istotne zmiany wprowadziły kanały, a zwłaszcza Kanał Juranda i Kanał Ulgi modyfikuj ące naturalny układ odwadniania terenu.

61 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4.1.1. PRZEKSZTAŁCENIA RZE ŹBY TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWY SKORUPY ZIEMSKIEJ

Przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej i pokrywa glebowa poddawana jest ci ągłym, intensywnym zabiegom u Ŝytkowym: agrotechnicznym, eksploatacyjnym oraz inwestycyjnym. Niewła ściwe prowadzenie tego typu prac mo Ŝe doprowadzi ć do degradacji tej cennej warstwy litosfery. Ze wzgl ędu na to, Ŝe obszar miasta jest terenem bardzo zurbanizowanym, wi ększo ść gruntów nosi cechy antropogeniczne i jest w ten sposób trwale przekształcona. Na terenie miasta przekształconymi terenami s ą równie Ŝ zamkni ęte składowiska odpadów przy ul. Ceglanej i Tczewskiej, które wymagaj ą przeprowadzenia rekultywacji.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Pod wzgl ędem geologiczno - tektonicznym teren nale Ŝy do syneklizy perybałtyckiej i le Ŝy w peryferyjnej strefie platformy wschodnioeuropejskiej. Skały prekambryjskiego podło Ŝa le Ŝą gł ęboko (na gł ęboko ści ponad 3 000 m) i podobnie jak zalegaj ący na nich kompleks staropaleozoiczny (kambr, ordowik, sylur) nigdzie na terenie miasta nie zostały nawiercone. Ze skał mezozoicznego cyklu sedymentacyjnego rozpoczynaj ącego si ę w cechsztynie nawiercono na terenie powiatu tylko najmłodsze – kredowe. Osady trzeciorz ędowe s ą nieci ągłe przestrzennie. W rejonie depresji podło Ŝa czwartorz ędu, przebiegaj ącej w rejonie koryta Nogatu, osady czwartorz ędowe zalegaj ą bezpo średnio na osadach kredowych mastrychtu nawierconych w Malborku na gł ęboko ściach 87,0 i 94,5 m p.p.m. Dno depresji musi le Ŝeć gł ębiej gdy Ŝ w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta w kamienicy nawiercono kred ę na gł ęboko ści 106,5 i 111,9 m p.p.m. Wi ększe mi ąŜ szo ści uzyskuj ą osady trzeciorz ędowe na wyniesieniach podło Ŝa czwartorz ędu (-60 do –70 m n.p.m.) i tam lokalnie wyst ępuje zarówno paleogen (pleocen i oligocen) jak wyst ępuj ący wyspowo neogen - miocen. Na terenie miasta nawiercono utwory trzeciorz ędowe w południowej, środkowej i wschodniej cz ęś ci miasta. Utwory miocenu udokumentowane w dwóch otworach na gł ęboko ści od 62,6 m p.p.m. do 80,1 m p.p.m. oraz od 73,8 do 81,0 m p.p.m. Utwory oligocenu przewiercono w czterech otworach na gł ęboko ściach odpowiednio 80,1 – 88,5 m p.p.m., 83,5 – 89,5 m p.p.m. i 87,8 – 93,8 p.p.m. oraz 96,7 – 104,7 m p.p.m., a w pi ątym nawiercono oligocen na gł ęboko ści 81,0 m p.p.m. nie osi ągaj ąc sp ągu na gł ęboko ści 88,7 m p.p.m. Tylko w ostatnim przypadku (Piaski) zostały udokumentowane utwory paleocenu na gł ęboko ści 93,8 – 117,8 m p.p.m. W pozostałych gł ębszych wierceniach na terenie miasta, które osi ągn ęły sp ąg czwartorz ędu,

ROZDZIAŁ – IV 62

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

nie rozdzielono utworów trzeciorz ędowych nawiercanych na gł ęboko ściach 64,0, 70,0 i 78,7 m. p.p.m. W pierwszym przypadku osady kredowe podło Ŝa stwierdzono na gł ęboko ści 102,0 m p.p.m., w pozostałych na gł ęboko ściach odpowiednio 132,0 i 108,2 nie osi ągni ęto sp ągu trzeciorz ędu. Generalnie mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych jest du Ŝa (rz ędu 70 i wi ęcej metrów). Wykazuj ą one du Ŝe zró Ŝnicowanie genetyczne i litologiczne gdy Ŝ obejmuj ą osady lodowcowe i wodnolodowcowe, zastoiskowe, rzeczne, jeziorne, morskie, bagienne. Osady morskie i rozległy kompleks deltowych osadów rzecznych charakterystyczne s ą dla śuław. W Malborku stwierdzono dobrze wykształcone osady interglacjalne interglacjału mazowieckiego o mi ąŜ szo ści do 50 m i emskiego o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do 40 m. W Kałdowie osady aluwialne, powszechnie dominuj ące w śród utworów powierzchniowych, przewa Ŝnie o do ść ci ęŜ kim składzie mechanicznym, stały si ę skał ą macierzyst ą dla Ŝyznych gleb typu mad. Wysoczyzna polodowcowa Pojezierza Iławskiego w okolicy Malborka wykazuje dominacj ę glin zwałowych i iłów zastoiskowych.

4.2.1. EKSPLOATACJA SUROWCÓW MINERALNYCH JAKO ŹRÓDŁO PRZEOBRA śEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Na terenie miasta Malbork nie eksploatuje si ę obecnie surowców mineralnych. Zlokalizowane s ą jednak wyrobiska, które były eksploatowane dawniej. Cz ęść z tych zawodnionych i zaj ętych przez ro ślinno ść spontaniczn ą szuwarow ą i zaro ślow ą wyrobisk proponowana jest do obj ęcia ochron ą jako u Ŝytek ekologiczny. Jednak nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe jakakolwiek eksploatacja złó Ŝ powoduje du Ŝe zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, mi ędzy innymi w postaci znacznych obszarów wył ączonych z uŜytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złó Ŝ kruszyw mineralnych powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania. Ka Ŝdy przedsi ębiorca wydobywaj ący ze zło Ŝa kopalin ę, po jej wydobyciu zobowi ązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu kopalni, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednimi ustawami (ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych, ustaw ą Prawo górnicze i geologiczne). Prowadzone prace rekultywacyjne po zako ńczonej eksploatacji z jednej strony, w niewielkim stopniu łagodz ą przeobra Ŝenia spowodowane wydobywaniem kopalin, jednak przy dobrze przeprowadzonych pracach mog ą wzbogaca ć krajobraz w nowe elementy, których zaistnienie nie byłoby mo Ŝliwe bez eksploatacji.

63 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Typologiczne zró Ŝnicowanie gleb jest głównie wynikiem sprz ęŜ eń budowy geologicznej, urze źbienia terenu, warunków wodnych, szaty ro ślinnej i warunków klimatycznych. Pokrywa glebowa tego obszaru wykazuje charakterystyczną dwudzielno ść spowodowan ą odr ębno ści ą genetyczn ą utworów powierzchniowych i cz ęś ciowo charakterem głównych procesów glebotwórczych. W cz ęś ci Ŝuławskiej, do której zalicza si ę obszar dzielnicy Kałdowo, dominuj ą mady średnie i lekkie, rzadziej ci ęŜ kie wytworzone na aluwiach deltowych. Posiadaj ą zwykle du Ŝy potencjał rolniczy, II i III klasa bonitacyjna. Jednak ich znaczenie rolnicze w warunkach miejskich jest niewielkie, ograniczone do ogródków przydomowych i działkowych. Znaczne powierzchnie s ą zabudowane, cz ęść została zdewastowana przez eksploatacj ę surowców ilastych dla cegielni. Cz ęść gruntów zdewastowanych ma by ć zrekultywowana. Nieliczne mady lekkie i piaszczyste, zwykle pozostaj ące w pobli Ŝu koryta Nogatu, pozostaj ą pod ro ślinno ści ą zaro ślow ą lub cz ęściej s ą u Ŝytkami zielonymi, cho ć zaznacza si ę tendencja do upowszechniania uprawy nawet w mi ędzywalach (ogródki działkowe przy mo ście ju Ŝ na gruntach wsi Grobelno). Na wysoczy źnie natomiast dominuj ą gleby brunatne wła ściwe wytworzone na glinach lekkich i średnich, w mniejszym stopniu na glinach ci ęŜ kich (iły zastoiskowe). Wyspowo wyst ępuj ą gleby bielicowe na piaskach słabogliniastych i czarne ziemie na glinach lekkich. W wi ększo ści reprezentuj ą znaczny potencjał rolniczy III i IV klasy bonitacyjnej, najmniej gleb pozostaje w V i VI klasie bonitacyjnej. W strukturze typów gleb na terenie miasta przewa Ŝaj ą głównie mady darniowo – brunatne: - ci ęŜ kie - 17,25 %; - średnie - 39,70 %; - lekkie - 19,75 %; - bardzo lekkie - 23,30 %.

ROZDZIAŁ – IV 64

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

TABELA 37. Klasy bonitacyjne na terenie miasta Klasa I II III / IIIa IIIb IV / IVa IVb V VI VIZ bonitacji Grunty 0,44 168,64 202,87 74,48 24,85 16,08 6,21 2,43 - orne Sady - 3,07 7,93 2,25 1,75 0,80 0,20 - - Łąki - 1,39 9,61 - 6,87 - 3,87 1,26 - Pastwiska - 5,73 35,17 - 25,23 - 14,18 6,69 - Źródło: Starostwo Powiatowe Malbork

Prawie wszystkie typy u Ŝytków rolnych w mie ście nale Ŝą do wysokich klas bonitacyjnych. Z powodu wysokiej bonitacji podlegają ustawowej ochronie przed zmian ą uŜytkowania na cele nierolnicze, a zatem na tych terenach wskazane jest utrzymywanie funkcji rolniczych. Najdogodniejszymi dla rozwoju osadnictwa s ą tereny o glebach klas IV - VI.

4.3.2. DEGRADACJA GLEB

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem przemysłu, rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej.

4.3.2.1. DEGRADACJA NATURALNA GLEB

Wi ększo ść obszaru miasta zajmuj ą tereny zurbanizowane. Dlatego te Ŝ najwi ększe zagro Ŝenie stanowi rozwój terenów przemysłowych, komunikacyjnych i mieszkaniowych, a tym samym zajmowanie pod zabudow ę terenów otwartych. Innym czynnikiem, który mo Ŝe w sposób mechaniczny zdegradowa ć pokrywk ę glebow ą jest eksploatacja kopalin. Na terenie miasta Malbork nie wyst ępuje jednak zagro Ŝenie degradacji powierzchni ziemi spowodowanej tą działalno ści ą. Miasto Malbork wykazuje jednak du Ŝe zagro Ŝenie niszczenia gleb spowodowane przez czynniki atmosferyczne – wiatr, opady oraz wody powierzchniowe, czego przyczyn ą jest przede wszystkim niewielka powierzchnia zajmowana przez zadrzewienia na terenach otwartych.

65 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4.3.2.2. DEGRADACJA CHEMICZNA GLEB

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak Ŝe: rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Oznacza to istnienie mo Ŝliwo ści zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze uŜytkowanie, które mo Ŝe powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód podziemnych. Niewła ściwe u Ŝywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo Ŝe spowodowa ć powa Ŝne straty w środowisku. W mie ście Malbork obszary u Ŝytkowane rolniczo nie zajmuj ą znacznej powierzchni. Funkcjonuj ą jednak ogródki działkowe, na których jest mo Ŝliwo ść stosowania środków nawozowych oraz ochrony ro ślin. Do najwa Ŝniejszych elementów, które nale Ŝy analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: - wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie środków ochrony ro ślin, - wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie nawozów mineralnych, - wła ściwe lokalizowanie miejsc prowadzenia działalno ści rolniczej i ogrodniczej (pól, ogrodów działkowych) w stosunku do wód powierzchniowych, - wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów. Ponadto w mie ście, wokół terenów komunikacyjnych wyst ępuj ą gleby antropogeniczne przekształcone. Nale Ŝą one do urbanosoli i industriosoli. W bliskim sąsiedztwie dróg głównych mo Ŝe wyst ępowa ć w glebach podwy Ŝszona zawarto ść wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych i zasolenia.

4.4. WODY PODZIEMNE

Płytkie wody gruntowe na terenie śuław pozostaj ą na gł ęboko ści poni Ŝej 2 m, lokalnie nawet płycej – poni Ŝej 1 m, przy czym ich poziom jest utrzymywany sztucznie przez system melioracyjny. Nieco gł ębsze poło Ŝenie zwierciadła wód gruntowych do 3 m zwi ązane jest z nieznacznymi lokalnymi wzniesieniami terenu.

ROZDZIAŁ – IV 66

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Sytuacja opisana powy Ŝej jest wła ściwa dla lewobrze Ŝnej cz ęś ci miasta – dzielnicy Kałdowo. Wi ększo ść miasta pozostaje w nieco odmiennej sytuacji gdy Ŝ poło Ŝona jest ju Ŝ w obr ębie wysoczyzny morenowej Pojezierza Iławskiego. Wody gruntowe wyst ępuj ą tam na zró Ŝnicowanej gł ęboko ści, zwykle 1 – 5 m, lokalnie w Wielbarku gł ębiej do 8 m.

4.4.1. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP)

Na terenie powiatu malborskiego poło Ŝony jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 203 „Dolina Letniki”. Nie zalega on na terenie miasta Malbork. W najbli Ŝszej okolicy znajduje si ę na terenie gminy Malbork (jedynie w północno – wschodniej cz ęś ci, nad Nogatem) oraz na terenie gminy Stare Pole.

4.4.2. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Jako ść wód podziemnych bada si ę w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych pomiarów stanu gł ęboko ści zalegania zwierciadła wód podziemnych i bada ń ich jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Obecnie oceny jako ści chemicznej wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w pi ęcioklasowej skali na podstawie Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja jako ści wód podziemnych jest nast ępuj ąca: - Klasa I - wody o bardzo dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia.

67 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- Klasa II - wody dobrej jako ści, Ŝaden wska źnik nie przekracza warto ści dopuszczalnych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia z wyj ątkiem Ŝelaza i manganu. - Klasa III - wody zadowalaj ącej jako ści, mniejsza cz ęść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści, wi ększo ść wska źników przekracza warto ści dopuszczalne dla wody przeznaczonej do spo Ŝycia. - Klasa V - woda złej jako ści, woda nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla wód przeznaczonych do spo Ŝycia przez ludzi.

Sie ć krajowa

Badania w sieci krajowej s ą prowadzone przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Na terenie miasta Malbork znajduje si ę punkt monitoringu wód podziemnych w tej sieci. Badania wód czwartorz ędowych (2005 r.) wykazały, Ŝe wody podziemne posiadaj ą IV klas ę czysto ści.

Jako ść zwykłych wód podziemnych TABELA 38. w 2004 i 2005 r. - sie ć krajowa Miejscowo ść Malbork Stratygrafia wód Czwartorz ędowe RZGW Gda ńsk Rok 2005 2004 Klasa czysto ści IV IV Wska źniki decyduj ące o klasie NH 4, HCO 3 Fe, Mn Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004 i 2005

Sie ć regionalna

Badania w sieci regionalnej prowadzone są przez Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Gda ńsku. W mie ście Malbork równie Ŝ znajduje si ę stanowisko pomiarowe w tej sieci.

Jako ść zwykłych wód podziemnych TABELA 39. w 2004 r. - sie ć regionalna Miejscowo ść Malbork Stratygrafia wód Kredowe RZGW Gda ńsk Rok 2004 2007 2008 Klasa czysto ści IV V II Wska źniki decyduj ące o HCO F Na klasie 3 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2004

ROZDZIAŁ – IV 68

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Sie ć lokalna

Badania wód podziemnych w sieciach lokalnych s ą realizowane w rejonie składowisk odpadów, stacji paliw, zakładów przemysłowych i uj ęć wody. Na terenie miasta Malbork s ą zlokalizowane zamkni ęte składowiska odpadów, przy ul. Ceglanej i ul. Tczewskiej. Składowisko przy ul. Tczewskiej zlokalizowane zostało w uwodnionych wyrobiskach, bez uszczelnienia. Jego powierzchnia wynosi około 4 ha. Po zako ńczeniu eksploatacji składowiska nawieziona została warstwa ziemi o zmiennej grubo ści warstwy i prawdopodobnie obsiana mieszank ą traw. W ramach przeprowadzonych w 2003 r. bada ń hydrogeologicznych wykonano dwa otwory piezometryczne P4 i P5. Składowisko przy ul. Ceglanej zlokalizowane zostało na terenie zastoisk wodnych o niewielkiej gł ęboko ści. Składowisko zajmowało powierzchni ę około 5 ha. W ramach rekultywacji teren został wyrównany, cz ęś ciowo przykryty warstw ą ziemi oraz obsadzony krzewami wierzby. Składowiska mog ą stanowi ć, potencjalnie zagro Ŝenie dla s ąsiaduj ących obszarów. Nieodprowadzone wody odciekowe, b ędą albo infiltrowa ć w przypadku składowiska na ul. Tczewskiej, albo gromadzi ć si ę w przypadku składowiska przy ul. Ceglanej. Sprzyja to przedostawaniu si ę zanieczyszcze ń, szczególnie metali ci ęŜ kich. Nieczynne składowiska odpadów obj ęte s ą systemem monitoringu poeksploatacyjnego obejmuj ącego badanie jako ści wód podziemnych (5 piezometrów) oraz wód powierzchniowych. Badania analityczne wód prowadzone s ą przez akredytowane laboratorium Zakładu In Ŝynierii Środowiska „EKO-Projekt” Kukla i Wspólnicy Sp. J. z siedzib ą w Pszczynie. Poni Ŝej przedstawiono wyniki bada ń monitoringowych wód podziemnych i powierzchniowych z 2008 r., które przeanalizowano z uwzgl ędnieniem dwóch aktów prawnych: • Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych – Dz. U. Nr 143 poz. 896 (obowi ązuj ące); • Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód – Dz. U. Nr 32 poz. 284 (nieobowi ązuj ące – z uwagi na brak obowi ązuj ącej klasyfikacji jako ści wód powierzchniowych ww. rozporz ądzenie wykorzystano wył ącznie w charakterze pomocniczym).

69 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Monitoring wód podziemnych prowadzony jest na terenie miasta z wykorzystaniem 5 punktów pomiarowych – piezometrów: - P1, P2 i P3 – zlokalizowane w rejonie składowiska przy ulicy Ceglanej; - P4 i P5 – zlokalizowane w rejonie składowiska przy ulicy Tczewskiej. Z danych wynika, Ŝe wody podziemne w rejonie składowiska przy ul. Ceglanej nie odbiegaj ą od normy i spełniaj ą wymagania I i II klasy jako ści wód podziemnych – odznaczaj ą si ę dobrym stanem chemicznym. Dobra jako ść tych wód została potwierdzona wynikami bada ń z pa ździernika 2008 r. Odmienny stan charakteryzuje wody podziemne w rejonie składowiska przy ul. Tczewskiej, gdzie na podstawie przeprowadzonych bada ń monitoringowych stwierdzono pogorszenie jako ści wód w obr ębie 2 wska źników (P4): przewodno ści elektrolitycznej (II klasa w kwietniu – V klasa w pa ździerniku) i ogólnego w ęgla organicznego (IV klasa w kwietniu – V klasa w pa ździerniku). W przypadku piezometru P5 analizowane wska źniki zawierały si ę w klasie V. Wody podziemne na tym terenie odznaczaj ą si ę zatem słabym stanem chemicznym, który potencjalnie mo Ŝe by ć efektem oddziaływania ze strony składowiska odpadów. Du Ŝe warto ści PEW oraz OWO (b ędącego ogóln ą miar ą zanieczyszcze ń organicznych) świadcz ą najcz ęś ciej o przedostawaniu si ę odcieków z bryły składowiska do środowiska glebowego, w tym do wód podziemnych. Proponuje si ę zatem uszczegółowienie bada ń jako ści wód podziemnych w obr ębie składowiska przy ul. Tczewskiej oraz uruchomienie działa ń zaradczych maj ących na celu wyeliminowanie zagro Ŝenia, co b ędzie mo Ŝliwe w ramach realizacji przedsi ęwzi ęcia rekultywacji nieczynnych składowisko poło Ŝonych na terenie miasta Malbork. Badaniami wód powierzchniowych w ramach monitoringu składowisk obj ęty został staw zlokalizowany w s ąsiedztwie składowiska odpadów przy ul. Ceglanej. Z analizy danych wynika, Ŝe wody powierzchniowe w kwietniu 2008 roku kwalifikowały si ę do IV klasy jakości (wody niezadowalaj ącej jako ści) ze wzgl ędu na znaczn ą zawarto ść OWO. Badania wód przeprowadzone w pa ździerniku nie potwierdziły jednak słabego stanu tych wód – zawarto ść OWO stwierdzono na poziomie II klasy jako ści (wody dobrej jako ści), pozostałe wskaźniki mie ściły si ę w I klasie z wyj ątkiem PEW, która kwalifikowała si ę do III klasy jako ści wód powierzchniowych. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe ocen ę jako ści wód powierzchniowych przeprowadzono w oparciu o nieobowi ązuj ące Rozporz ądzenie M Ś (Dz. U. 2004 Nr 32, poz. 284), które wykorzystano wył ącznie w charakterze pomocniczym.

4.4.3. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne znajduj ące si ę na obszarze miasta Malbork mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść. Do czynników mog ących by ć źródłem przeobra Ŝeń wód podziemnych na terenie miasta zaliczamy:

ROZDZIAŁ – IV 70

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- uj ęcia wód podziemnych; - obszary „dzikich” miejsc gromadzenia odpadów; - stacje paliw; - spływy zanieczyszczonych wód z terenów komunikacyjnych i magazynowych. Ponadto w sytuacjach kl ęsk Ŝywiołowych i powa Ŝnych awarii, mo Ŝe nast ąpi ć zagro Ŝenie spowodowane nast ępuj ącymi czynnikami: - zalanie przez wody powodziowe terenów oczyszczalni ścieków; - awarie komunikacyjne pojazdów przewo Ŝą cych substancje szkodliwe; - awarie w zakładach przemysłowych i wspomnianych stacjach paliw.

Wody podziemne o znaczeniu dla zaopatrzenia w wod ę to głównie wody czwartorz ędowe, zwykle nie najlepszej jako ści, o słabej izolacji od powierzchni. Du Ŝe zawarto ści substancji organicznej, powoduj ącej wytworzenie redukcyjnych w środowisku wód podziemnych, wpływaj ą mi ędzy innymi na wysokie st ęŜ enia siarczanów, Ŝelaza i manganu. Centralna i południowa cz ęść śuław Wi ślanych to teren tzw. ”anomalii fluorkowej”. Na obszarze tym, zarówno w wodach podziemnych utworów kredy, jak i czwartorz ędu notuje si ę ponadnormatywne (ok. 5 mg/dm 3) ilo ści fluoru. Ponadto na du Ŝych obszarach śuław, szczególnie w cz ęś ci centralnej i północnej, w przypowierzchniowych utworach czwartorz ędu wody podziemne s ą zasolone. Jest to zasolenie młodoreliktowe zwi ązane z kształtowaniem si ę delty Wisły w holocenie. Ze wzgl ędu na bardzo powolny przepływ wód podziemnych oraz strefy ich stagnacji, obszar śuław nara Ŝony jest tak Ŝe na zanieczyszczenia migruj ące z powierzchni terenu wraz z wodami opadowymi. Odr ębnym problemem s ą zanieczyszczenia rolnicze objawiaj ące si ę ponadnormatywnymi st ęŜ eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych. Na obszarze śuław charakterystyczne s ą anomalie azotu amonowego, których źródeł nale Ŝy upatrywa ć w lokalnych ska Ŝeniach rolniczych. Wysokie st ęŜ enia azotu azotanowego obserwowane s ą głównie w studniach kopanych.

4.4.3.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ

Zgodnie z art. 51 ustawy Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. (t.j. z 2005 r. Dz. U. Nr 230, poz. 2019) w celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładów mog ą by ć ustanawiane strefy ochronne uj ęć wód. Stref ę ochrony dzieli si ę na teren ochrony bezpo średniej i po średniej.

71 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta Powiatowy), na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Konieczno ść ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych.

Uj ęcia na terenie miasta Malbork posiadaj ą bezpo średni ą stref ę ochrony.

W granicach obszaru strefy ochrony bezpo średniej nale Ŝy: - odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - zagospodarowa ć teren zieleni ą, - odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, słu Ŝą cych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, - ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. SIEĆ RZECZNA

Region wykazuje szczególn ą specyfik ę kr ąŜ enia wód, z wyra źnie zaznaczonymi ró Ŝnicami mi ędzy śuławami i Pojezierzem Iławskim. Wspóln ą cech ą cało ści jest stosunkowo słabe zasilanie opadowe lokalnych zlewni, relatywnie znaczna rola wód tranzytowych spoza terenu powiatu w kr ąŜ eniu podziemnym i powierzchniowym, wreszcie znacz ąca, a nawet decyduj ąca rola gospodarki wodnej człowieka w stworzeniu i utrzymaniu w specyficznej, zmienionej antropogenicznie równowadze lokalnych stosunków wodnych. W skomplikowanym układzie hydrograficznym delty Wisły silnie zmienionym przez funkcjonowanie urz ądze ń hydrotechnicznych wydzielono zlewnie I rz ędu: Wisły (przepływ średni 1 080 m³/s), Szkarpawy (przepływ średni 2,07 m³/s), Nogatu (5,95 m³/s) i Elbl ąga (9,30 m³/s).

ROZDZIAŁ – IV 72

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Zlewni ę rzeki Elbl ąg (głównie gm. Stare Pole) tworz ą zlewnie II rz ędu Tiny (0,90 m³/s) i Fiszewki (0,92 m³/s). Zlewnia Nogatu obejmuje, poza mi ędzywalem, równie Ŝ zlewnie Kanału Juranda, Kanału Ulgi i kilku innych mniejszych cieków spływaj ących z wysoczyzny w obr ębie miasta i gminy Malbork. Głównym źródłem zasilania Nogatu jest poło Ŝona w s ąsiednim powiecie sztumskim zlewnia rzeki Liwy (990,8 km²). Zlewnia Nogatu jest zasadniczo w cało ści odwadniana grawitacyjnie, cho ć odpływ jest sztucznie regulowany przez liczne urz ądzenia hydrotechniczne i kanały. W zlewni Elbl ąga obszerne fragmenty s ą odwadniane sztucznie przez przepompownie. Wszystkie cieki s ą uregulowane, skanalizowane i nie posiadaj ą naturalnych koryt, maja te Ŝ małe spadki. Powoduje to mał ą zdolno ść samooczyszczania si ę wód. Główne cieki w mie ście to: - Nogat – w granicach miasta 9,10 km, a powiatu około 30,6 km, - Kanał Juranda 4,5 km, - Kanał Ulga 4,75 km.

4.5.2. ZBIORNIKI WODNE

Jeziora na terenie miasta wyst ępuj ą nielicznie i s ą to zbiorniki drobne. Na śuławach są to przewa Ŝnie starorzecza, cho ć w Malborku – Kałdowie równie Ŝ glinianki. W cz ęś ci wysoczyznowej pojawiaj ą si ę oczka wytopiskowe. Niew ątpliwie stanowi ą one obiekty warto ściowe przyrodniczo ju Ŝ z racji naturalnego charakteru w intensywnie przekształconym antropogenicznie krajobrazie. Wiele z tych zbiorników, zwłaszcza płytkie starorzecza, zmniejsza swoj ą powierzchni ę.

4.5.3. ZAGRO śENIE POWODZI Ą

Za obszar zagro Ŝenia powodziowego uwa Ŝa si ę ka Ŝdy obszar znajduj ący si ę w zasi ęgu wielkich wód danej rzeki niezale Ŝnie od tego, czy jest on zalewany, czy te Ŝ chroniony przed zalaniem. Na obszarze śuław powszechnie wyst ępuje zagro Ŝenie powodziowe, cho ć zabezpieczenia od strony Wisły i Nogatu wydaj ą si ę solidne (co prawda w przypadku Nogatu nie wsz ędzie ci ągłe, ale i realne przepływy s ą tu niewielkie). Na poziom wody w uj ściowych odcinkach Nogatu i Szkarpawy maj ą istotny wpływ spi ętrzenia sztormowe wód Zalewu Wi ślanego, ale zabudowa hydrotechniczna powoduje, Ŝe wpływ ten na obszar powiatu malborskiego ju Ŝ nie si ęga.

73 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Do najbardziej zagro Ŝonych terenów nale Ŝy cz ęść depresyjna oraz przydepresyjna delty, w szczególno ści fragment miast: Nowy Staw, Malbork oraz gmin: Lichnowy, Malbork, Nowy Staw, Stare Pole. W przypadku Malborka zagro Ŝenie od strony Nogatu jest znikome i ogranicza si ę do przypadku wykorzystania koryta tej rzeki jako kanału ulgi dla Wisły. Studium uwarunkowa ń dla miasta Malborka wskazuje jako zagro Ŝony teren w pobli Ŝu portu rzecznego oraz przedsi ębiorstw „Makop” i „Elmarr”. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe samo juŜ zaniechanie sztucznego odwadniania spowodowa ć mo Ŝe podtopienie przez wody gruntowe rozległych terenów depresyjnych i przydepresyjnych. Ponadto wyst ępuj ące na obszarze minimalne nachylenia terenu oraz wyst ępowanie obszarów depresyjnych powoduj ą bardzo powolny spływ wód w przypadku zalania terenów. Z tego wzgl ędu zasadnicze znaczenie maj ą nie tylko główne urz ądzenia przeciwpowodziowe (np. wały), ale wszystkie urz ądzenia hydrotechniczne zwi ązane z regulowaniem gospodarki wodnej na terenie powiatu.

4.6. STAN ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Podstaw ą systemu obserwacji i kontroli jako ści wód powierzchniowych s ą: - monitoring diagnostyczny - ogólna ocena stanu cz ęś ci wód (chemicznego i ekologicznego) oraz długoterminowe zmiany tego stanu, wykorzystywane przy opracowywaniu planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Monitoring ten obejmuje szerokie spektrum pomiaru wska źników chemicznych z elementami biologicznymi, wspomaganymi przez odpowiednie elementy hydromorfologiczne; - monitoring operacyjny , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest obecnie oceniony jako słaby lub zły, które s ą zagro Ŝone nieosi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego do roku 2015. Jego zadaniem jest dostarczenie informacji niezb ędnej do oceny, czy stosowane w takich cz ęś ciach wód programy naprawcze osi ągaj ą swój cel. Monitoring ten powinien słu Ŝyć do oceny krótkoterminowych zmian jako ści wód powierzchniowych, a zakres pomiarowy powinien obejmowa ć wska źniki podstawowe oraz specyficzne, dobrane do rodzaju presji; - monitoring badawczy , stosowany do tych cz ęś ci wód, których stan jest słabo rozpoznany, a zakres bada ń nie daje mo Ŝliwo ści jednoznacznej oceny stanu czysto ści wód. Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń ustalona si ę zgodnie z rozporz ądzeniami wykonawczymi do ustawy Prawo Wodne:

ROZDZIAŁ – IV 74

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 04.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 27.11.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); - rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008).

Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód powierzchniowych przestawia si ę nast ępuj ąco (klasyfikacja została zaczerpni ęta z rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych…, które obecnie posiada status aktu nieobowi ązuj ącego. Badania wód prowadzone przez WIO Ś, pochodz ą z lat kiedy to rozporz ądzenie obowi ązywało): - klasa I, wody o bardzo dobrej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia (A1), a wska źniki biologiczne nie wskazuj ą na Ŝadne oddziaływania antropogeniczne, - klasa II, wody dobrej jako ści, które spełniaj ą w odniesieniu do wi ększo ści wska źników wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych przeznaczonych do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników wskazuj ą niewielki wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa III, wody zadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A2), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wód wskazuj ą umiarkowany wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, - klasa IV, wody niezadowalaj ącej jako ści, które spełniaj ą wymagania okre ślone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (A3), a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany ilo ściowe i jako ściowe w populacjach biologicznych, - klasa V, wody złej jako ści, które nie spełniaj ą wymaga ń dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia,

75 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany polegaj ące na zaniku wyst ępowania znacznej cz ęś ci populacji biologicznych.

TABELA 40. Klasy czysto ści wód powierzchniowych

4.6.1. MONITORING JEZIOR

Na terenie miasta Malbork nie ma zlokalizowanych zbiorników wodnych, które byłyby badane przez WIO Ś w Gda ńsku w ramach monitoringu wód powierzchniowych, jezior, ze wzgl ędu na ich niewielk ą powierzchni ę i lokalna znaczenie.

4.6.2. MONITORING RZEK

Badania rzeki Nogat w ostatnich latach były przeprowadzane w Malborku, w 2005 i 2006 roku, na nast ępuj ących punktach kontrolnych: - Nogat, powy Ŝej Malborka – 46,0 km, - Nogat, poni Ŝej Malborka – 38,5 km.

ROZDZIAŁ – IV 76

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

TABELA 41. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat Lokalizacja Wska źniki Wska źniki Nazwa Km Gmina / Klasa Klasa Rok punktu RZGW odpowiadaj ąca odpowiadaj ąca cieku rzeki powiat sanitarna ogólna pomiarowego IV klasie V klasie Temp. wody, ChZT-Cr, Poni Ŝej zaw. og., tlen 2006 38,5 IV IV OWO, azot Malborka rozp., BZT , 5 Kjeld. rt ęć , LBC fek , I biot Powy Ŝej Malbork / Fosforany, Nogat 46,0 Gda ńsk III III ChZT-Cr Malborka malborski fosfor og. 2005 Poni Ŝej Zawiesina, Tlen rozp., 38,5 III IV Malborka ChZT-Cr, selen BZT5 Poni Ŝej 2004 38,5 IV b.d. b.d. Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2004, 2005 i 2006 r.

TABELA 42. Ocena stanu czysto ści Kanału Juranda Lokalizacja Wska źniki Wska źniki Nazwa Km Gmina / Klasa Klasa Rok punktu RZGW odpowiadaj ąca odpowiadaj ąca cieku rzeki powiat sanitarna ogólna pomiarowego IV klasie V klasie Tlen rozp., BZT5, ChZT- Cr, amoniak, OWO, azot og., Kanał Uj ście do Malbork / azot Kjeld., 2005 0,1 Gda ńsk V V saprob. Juranda Nogatu malborski fosforany, peryfitonu fosfor og., chlorofil "a", LBC_f Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2005 r.

Wody dopływów Nogatu, Kanału Juranda odznaczały si ę zł ą jako ści ą. Wody Kanału charakteryzowały si ę bardzo wysokim poziomem substancji organicznych i biogennych. Wysoki poziom materii organicznej i azotu ogólnego Kjeldahla obserwowano w ci ągu całego roku. W V klasie plasowały si ę st ęŜ enia fosforanów, fosforu ogólnego amoniaku. Zawartość chlorofilu „a” była bardzo wysoka. Zły stan sanitarny wód utrzymywał si ę praktycznie przez cały okres bada ń.

TABELA 43. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat w latach 2004 - 2006 Parametr Rzeka Stanowisko 2004 2005 2006 Warto ści średnioroczne Azot ogólny (mgN/dm3) 2,16 2,19 2,67 Poni Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) 3,69 3,88 4,98 Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) 0,19 0,19 0,23 Chlorofil ( ng/l) 34,0 26,6 14,6 Nogat Azot ogólny (mgN/dm3) b.d. 1,97 b.d. Powy Ŝej Azotany (mgNO 2/dm3) b.d. 4,00 b.d. Malborka Fosfor ogólny (mgP/l) b.d. 1,30 b.d. Chlorofil ( ng/l) b.d. 16,1 b.d. Azot ogólny (mgN/dm3) b.d. 5,88 b.d. Kanał Uj ście do Azotany (mgNO 2/dm3) b.d. 3,28 b.d. Juranda Nogatu Fosfor ogólny (mgP/l) b.d. 0,82 b.d. Chlorofil ( ng/l) b.d. 84,5 b.d. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004, 2005 i 2006 r.

77 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Zgodnie z danymi pochodz ącymi z roku 2008, opracowanymi na podstawie rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 20.08.2008 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych, jako ść wód cieków wodnych na terenie powiatu przedstawia si ę nast ępuj ąco:

TABELA 44. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku Nazwa jednostek elementy stan / stan cz ęś ci wód km fizyko- potencjał stan wód RZGW Zlewnia biologiczny rzeki chemiczne ekologiczny poni Ŝej Nogat 33,5 dobry umiarkowany zły dobrego Zlewnia Młynówka Gda ńsk Zalewu Malborska poni Ŝej 0,0 zły zły zły Wi ślanego (od jez. Dabrówka dobrego do uj ścia) Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2008 roku

Zgodnie z danymi WIO Ś z 2008 roku, na trzech punktach pomiarowych na terenie powiatu malborskiego, na rzece Nogat, stwierdzono, Ŝe wody s ą zeutrofizowane (eutrofizacja komunalna, dane pochodz ące z lat 2004 – 2007).

Ocena przydatno ści wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych

Na podstawie zapisów w Prawie Wodnym (Dz. U. z 11.10.2001 r., art. 92) Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej zostały zobligowane do wyznaczenia wód powierzchniowych do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych oraz umo Ŝliwiaj ące ich migracj ę. Ocen ę przydatno ści wód do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych wykonuje si ę w oparciu o rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 4.10.2002 r., w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące

środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych. Rzek ą przebadan ą w tym zakresie, na terenie powiatu malborskiego była rzeka Nogat. W roku 2008 wody rzeki Nogat były przebadane pod tym k ątem w punkcie Janówka. Ogólna ocena wód w zakresie ich bytowania w warunkach naturalnych była negatywna. Jako ść wód w zakresie bytowania ryb w ciekach powiatu musi by ć jednak odpowiednio dobra, poniewa Ŝ cieki te s ą zarybiane przez Polski Zwi ązek W ędkarski w Elbl ągu.

ROZDZIAŁ – IV 78

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych TABELA 45. w warunkach naturalnych wód rzeki Nogat

Punkt

Rzeka Nogat ź zki zki pomiarowy 5 ą glow. ę fenolowe W ropopoch. Azot amonowy Azotyny Amoniak amonowy Fosfor og. Cynk Mied Temp. Zawiesina ogólna pH Tlen rozpusz. BZT Zwi

Poni Ŝej 2006 Malborka Jako ść Poni Ŝej wód Malborka 2005 Powy Ŝej Malborka Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 i 2006 r.

Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych TABELA 46. w warunkach naturalnych wód Kanału Juranda

Punkt

ź

Rzeka Nogat zki pomiarowy 5 ą glow. ę fenolowe W ropopoch. Azot amonowy Azotyny Amoniak amonowy Fosfor og. Cynk Mied Temp. Zawiesina ogólna pH Tlen tozpusz. BZT Zwi

Jako ść Uj ście do 2005 wód Nogatu Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 roku

Legenda Warunki spełnione dla ryb Warunki spełnione tylko dla ryb Warunki nie s ą spełnione dla łososiowatych i karpiowatych karpiowatych obu gatunków ryb

4.6.3. K ĄPIELISKA

O mo Ŝliwo ści rekreacyjnego wykorzystania wód decyduje ich jako ść , któr ą okre ślaj ą przepisy podane w rozporz ądzeniu Min. Zdrowia z dn. 16.10.2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach (Dz. U. Nr 183 poz. 1530) i rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dn. 6.05.1997 r. w sprawie okre ślenia warunków bezpiecze ństwa osób przebywaj ących w górach, pływaj ących, k ąpi ących si ę i uprawiaj ących sporty wodne (Dz. U. Nr 57 poz. 358). Miejsca zwyczajowo wykorzystywane do k ąpieli, pozostaj ące najcz ęś ciej w gestii organów samorz ądowych, charakteryzuj ą si ę nadal zmiennym stanem sanitarno - technicznym. Z jednej strony poprawia si ę zagospodarowanie tych miejsc (powstaj ą pomosty, sanitariaty), z drugiej strony pojawiaj ą si ę kłopoty z utrzymaniem ich we wła ściwym stanie sanitarno - porz ądkowym.

79 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

W mie ście, PSSE w Malborku przeprowadza aktualnie badania wody na rzece Nogat, ze wzgl ędu na funkcjonuj ące tam k ąpielisko. Rzeka Nogat została uznana przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego za przydatn ą do celów k ąpielowych.

4.7. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA śEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Do czynników wpływaj ących na jako ść wód powierzchniowych nale Ŝą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolno ść samooczyszczania zbiorników wodnych oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak Ŝe podziemnych) mo Ŝemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). Zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie Prawo wodne, ścieki, to wprowadzane do wód lub do ziemi: - wody zu Ŝyte, w szczególno ści na cele bytowe lub gospodarcze, - ciekłe odchody zwierz ęce, z wyj ątkiem gnojówki i gnojowicy, przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach okre ślonych w przepisach o nawozach i nawo Ŝeniu, - wody opadowe lub roztopowe, uj ęte w systemy kanalizacyjne, pochodz ące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególno ści z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, - wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, - wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych.

Powodem du Ŝego zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie miasta Malbork s ą lub mog ą by ć: - brak rozwini ętej sieci kanalizacji deszczowej, - zrzut niedostatecznie oczyszczonych ścieków z terenu miasta, - dopływ ścieków spoza miasta, - spływ powierzchniowy zanieczyszcze ń typu rolniczego ułatwiony przez rze źbę terenu, mał ą powierzchni ę zadrzewie ń, g ęst ą sie ć rowów, - nawo Ŝenie gleb i stosowanie środków ochrony ro ślin.

ROZDZIAŁ – IV 80

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Wa Ŝnym zbiornikiem jest, poło Ŝone ju Ŝ poza miastem i powiatem malborskim, Jez. Dąbrówka. Zła jako ść jego wód ma decyduj ący wpływ na wody Kanału Juranda i Kanału Ulgi przepływaj ących nast ępnie przez Malbork i wpadaj ących do Nogatu.

4.8. KLIMAT

Pod wzgl ędem klimatycznym teren powiatu wykazuje cechy charakterystyczne dla pobrze Ŝa Bałtyku, w szczególno ści stosunkowo łagodn ą zim ę, chłodn ą wiosn ę i niezbyt upalne lato, dług ą i relatywnie ciepł ą jesie ń, do ść cz ęste silne wiatry (wiatry o pr ędko ściach pow. 5,0 m/s wyst ępuj ą z cz ęstotliwo ści ą 20 – 30 %) oraz relatywnie niskie opady w stosunku do s ąsiednich jednostek pojeziernych. Przewa Ŝa generalnie cyrkulacja zachodnia, tote Ŝ widoczne jest zjawisko cienia opadowego wysoczyzn pojezierza i pobrze Ŝa Kaszubskiego, ale cz ęste s ą te Ŝ wiatry z południa i południowego zachodu. Generalnie w stosunku do obszarów otaczaj ących klimat jest cieplejszy, zarówno latem jak i zim ą. Mo Ŝna go uzna ć za relatywnie korzystny zarówno w kategoriach klimatu odczuwalnego jak i agroklimatu. Klimat lokalny na śuławach modyfikowany jest przez wylesienie i płytkie zaleganie wód gruntowych oraz bogactwo sieci hydrograficznej. Podniesiona wilgotno ść powietrza zwi ększa bezwładno ść termiczn ą i cz ęstotliwo ść wyst ępowania mgieł. Skarpa wysoczyzny morenowej w Malborku mo Ŝe by ć w tym zakresie odczuwaln ą granic ą w klimacie lokalnym. Charakterystyczne dla miast jest równie Ŝ wyst ępowanie zjawiska wyspy ciepła, szczególnie obserwowane w okresie zimowym. Temperatura w tym okresie mo Ŝe by ć wy Ŝsz ą od temperatury obszarów otaczaj ących miasto nawet o kilka stopni. Ze wzgl ędu na brak danych z tego obszaru dotycz ących temperatury czy opadów (brak bada ń WIO Ś) nie mo Ŝna przedstawi ć szczegółowych danych dotycz ących tego zakresu tematycznego.

81 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4.8.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.8.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Monitoring powietrza

Ocenę stanu aerosanitarnego za 2008 rok wykonano poprzez porównanie uzyskanych wyników pomiarów ze stacji pomiarowych z dopuszczalnymi i docelowymi poziomami zanieczyszcze ń, okre ślonymi przez Min. Środowiska w rozporz ądzeniu z dn. 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz.281). Celem monitoringu powietrza atmosferycznego jest sporz ądzenie ocen 5-letnich i ocen rocznych. Ocen dokonuje si ę odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i odr ębnie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Oceny roczne polegaj ą na klasyfikacji stref ze wzgl ędu na porównanie wyników pomiarów prowadzonych w poszczególnych strefach z poziomami dopuszczalnymi. W przypadku zaliczenia strefy w wyniku oceny rocznej do klasy C dla zanieczyszcze ń, dla których obowi ązuj ą poziomy dopuszczalne lub docelowe, sejmik województwa zobowi ązany jest w drodze uchwały do okre ślenia programów ochrony powietrza dla tych stref.

Miasto Malbork znajduje si ę w zasi ęgu strefy malborsko – sztumskiej (kod PL.22.07.z.03). Obejmuje ona nast ępuj ące powiaty: nowodworski, malborski, sztumski. Do roku 2006 powiat malborski znajdował si ę natomiast w strefie malborskiej, która obejmowała jedynie omawiany powiat. Poni Ŝej przedstawiona została roczna ocena jako ści powietrza atmosferycznego w tej strefie (2008 r.). Pod poj ęciem strefy kryj ą si ę aglomeracje o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tysi ęcy oraz obszary jednego lub wi ęcej powiatów poło Ŝonych na obszarze tego samego województwa, niewchodz ących w skład aglomeracji. Strefa malborsko – sztumska obejmuje obszar 1 897 km 2 i w jej zasi ęgu mieszka 141 147 ludzi.

Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • klasa B - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji; • klasa C - st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest

ROZDZIAŁ – IV 82

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

okre ślony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.

Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 TABELA 47. wraz z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 Klasa strefy ze wzgl ędu na: Ochron ę zdrowia Ochron ę ro ślin Klasa Klasa Aglomeracja ogólna ogólna Strefa

6 2 2 2 2 H )piren 6 α 2007 2008 2007 2008 NO NO PM10 Pb C 2005 SO 2005 2006 SO 2006 Kadm Nikiel Ozon CO arsen Benzo ( Strefa malborsko - A A A A A A A A A A - A A A A A - A A sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Według raportu WIO Ś z 2008 roku obszar strefy malborsko - sztumskiej został zaklasyfikowany w klasie A. Oznacza to, Ŝe wszystkie badane wska źniki nie wykazywały przekrocze ń normy (zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ro ślin). Niekorzystny jest jednak fakt, Ŝe strefa ta oraz bezpo średnio równie Ŝ powiat malborski, graniczy ze stref ą kwidzy ńsko – tczewsk ą, która została zaklasyfikowana do strefy C, w 2007 roku (ze wzgl ędu na przekroczenia PM-10). W 2008 roku stref ę t ę zaklasyfikowano natomiast do klasy A. Istnieje jednak zagro Ŝenie, Ŝe mo Ŝliwe jest przedostawanie si ę zanieczyszcze ń z innych terenów.

Na terenie miasta Malbork s ą zlokalizowane punkty monitoringu powietrza, s ą to punkty na ulicach: ul. Konopnickiej i Mickiewicza. Ponadto punkt monitoringowy znajduje si ę w mie ście Nowy Staw.

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy TABELA 48. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj Strefa Stacja [ug/m 3] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 1 1 0,7 1,2 0,6 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 12,9 5,8 8,2 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 7,5 4,2 6,9 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

83 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy malborsko TABELA 49. – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj Strefa Stacja [ug/m 3] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Malbork manualny 27 16 16,5 19,3 17,1 Strefa ul. Konopnickiej Powiat malborsko - Nowy Staw b.d. b.d. 18,4 12,8 13, 8 malborski sztumska Malbork pasywny b.d. b.d. 23,5 18,9 18,7 ul. Mickiewicza Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy TABELA 50. malborsko – sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj Strefa Stacja [ug/m 3] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat malborsko - Malbork reflektomierz 9 6 3,0 b.d. 4,4 malborski sztumska Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – TABELA 51. sztumskiej Średnia roczna Obszar Rodzaj Strefa Stacja [ug/m 3] strefy pomiaru 2004 2005 2006 2007 2008 Strefa Powiat Nowy Staw b.d. b.d. 2,2 2,7 2,3 malborsko - pasywny malborski sztumska Malbork b.d. b.d. 2,6 2,8 2,2 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w roku 2005, 2006, 2007, 2008 r.

4.8.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie miasta Malbork znajduj ą si ę źródła emisji zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych z pochodz ących głównie z instalacji energetycznych. Emisja ta ma charakter zorganizowany. Wi ększo ść emitowanych zanieczyszcze ń pochodzi z instalacji ciepłowni. Wśród emitowanych zanieczyszcze ń dominuj ą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla oraz pył zawieszony. Emisja z pojedynczych posesji wpływa w mniejszym stopniu na stan sanitarny powietrza. Mniejszym problemem z punktu widzenia lokalnych parametrów czysto ści powietrza jest niska emisja na terenach zabudowy luźnej, gdy Ŝ istniej ą tam lepsze warunki przewietrzania i depozycji zanieczyszcze ń. Zwi ększona emisja zanieczyszcze ń pyłowo - gazowych w zdecydowanej cz ęś ci dotyczy sezonu grzewczego.

ROZDZIAŁ – IV 84

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

W ostanich latach wiele lokalnych kotłowni została zlikwidowana, a obiekty zostały podł ączone do miejskiej sieci ciepłowniczej. Ponadto kilka obiektów zmieniło kotłownie opalne koksem na gaz lub olej opałowy. Wa Ŝnym czynnikiem zanieczyszczaj ącym powietrze przez cały rok jest rozwój komunikacji samochodowej, a wraz z ni ą ci ągła emisja dwutlenku w ęgla, tlenku azotu, węglowodorów, zwi ązków ołowiu. Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe przez miasto Malbork przechodz ą drogi krajowe i droga wojewódzka, emisja zanieczyszcze ń spalinowych jest zwi ększona wzdłu Ŝ tych ci ągów komunikacyjnych. Ponadto mo Ŝe wyst ępowa ć tzw. emisja wtórna, pochodz ąca ze złej jako ści nawierzchni ulic i placów, niedostatecznego zabezpieczenia transportu szkodliwych materiałów. Zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł technologicznych maj ą na terenie miasta Malbork udział do ść znaczny, poniewa Ŝ na tym obszarze znajduje si ę wiele zakładów produkcyjnych. Starosta Malborski wydał na terenie miasta Malbork 9 pozwole ń na emisj ę gazów i pyłów do powietrza.

TABELA 52. Wydane pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów na terenie miasta Malbork Pozwolenie na Emisja Podmiot odpowiedzialny Rodzaj substancji emisj ę roczna 2002 1. Pył ogółem 1. 0,148 2. Pył zawieszony 2. 0,068 3. SO 2 3. 0,039 4. NO 4. 0,0108 OS-7644-1/02 2 Malborska Fabryka Obrabiarek 5. CO 5. 0,069 z dnia 11.04.2002 r. „PEMAL” S.A. 6. Fe 6. 0,0137

ul. Ko ściuszki 39 7. Mn 7. 0,003 obowi ązuje do 82 - 200 Malbork 8. Ksylen 8. 1,65 11.04.2012 r. 9. W ęglowodory alifatyczne 9. 1,012 10. Butanol 10. 0,1034 11. Toluen 11. 0,08 12. Akroleina 12. 0,0002 2006 1. Butan – 2 – on 1. 0,420 2. Chrom 2. 0,0003 3. Cykloheksanon 3. 0,379 4. Ksylen 4. 3,727 5. Mangan 5. 0,0019 6. Mied ź 6. 0,00065 OS 76440/1/06 NYBORG - MAWENT S.A. 7. Nikiel 7. 0,00032 z dnia 08.05.2006 r. w Malborku, 8. Octan butylu 8. 1,352

ul. Ciepła 6 9. Pył ogółem 9. 6,944 obowi ązuje do 82 - 200 Malbork 10. Pył zawieszony PM10 10. 1,865 31.12. 2015 r. 11. Toluen 11. 0,713 12. Tytan 12. 0,0071 13. śelazo 13. 0,1682 14. Węglowodory alifatyczne – 14. 0,064 do C 12 15. Węglowodory aromatyczne 15. 0,578

85 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

OS 7680/2/06-11 z dnia 14.11.2006 r. 1. SO 1. 237,890 ECO Malbork Sp. z o.o. 2 2. NO 2. 94,800 obowi ązuje do ul. Sikorskiego 39 A 2 3. Pył całkowity 3. 106,650 29.11.2016 r. 82 - 200 Malbork 4. Pył zawieszony 4. 46,927 (Pozwolenie zintegrowane) OS 7680/1/05/06-25 Krajowa Spółka Cukrowa S.A. z dnia 21.09.2006 r. 1. Dwutlenek siarki 1. 427,120 w Toruniu Oddział „Cukrownia 2. Tlenki azotu jako NO 2. 114,71 Malbork” 2 obowi ązuje do 3. Tlenek w ęgla 3. 187,99 w Malborku 31.12.2015 r. 4. Pył ogółem 4. 119,05 ul. Reymonta 16/17 (Pozwolenie 5. Amoniak 5. 3,26 82 - 200 Malbork zintegrowane) 2007 1. Formaldehyd 1. 0,037200 OS 7644-1/05 2. W ęglowodory aromatyczne 2. 0,366400 S & P Clever Reinforcement z dnia 20.07.2005 r. 3. W ęglowodory alifatyczne 3. 0,047600 Company AG Polska Sp. z o.o. 4.Toluen 4. 0,264000 ul. Bydgoska 9 obowi ązuje do 5. Ditlenek siarki 5. 0,003180 82 – 200 Malbork 20.07.2015 r. 6. Tlenek w ęgla 6. 0,006423 7. Ditlenek azotu 7. 0,222588 ŚR/ Ś.IX.6619/5/07 z dnia 30.10.2007 r.

obowi ązuje do Malborskie Zakłady Chemiczne 31. 10. 2017 r. „ORGANIKA” S.A. 1. Chlorek metylenu 1. 2,94 (Pozwolenie ul. Boczna 10 2. toluilenodiizocyjanian TDI 2. 0,034 zintegrowane 82 - 200 Malbork wydane przez Wojewod ę Pomorskiego) DRO Ś.P.Z.MB.7650/ 44/08/09 z dnia 31.03.2009 r.

1. Metanol 1. 2,4697 obowi ązuje do BIOPALIWA S.A. 2. SO 2. 1,348 30.03.2019 r. ul. Daleka 110 2 3. NO 3. 0,314 (Pozwolenie 82 - 200 Malbork 2 4. Pył 4. 0,045 zintegrowane Marszałka Województwa Pomorskiego) Źródło: Starostwo Powiatowe w Malborku, pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów do powietrza

Stan czysto ści powietrza na terenie miasta Malbork spowodowany jest przede wszystkim emisj ą zanieczyszcze ń ze źródeł znajduj ących si ę na terenie miasta oraz pochodz ących z terenów s ąsiednich. Zanieczyszczenia „obce” pochodz ą przede wszystkim ze strony południowo - zachodniej i zachodniej tj. z kierunku Tczewa oraz z południowej tj. z kierunku Sztumu.

ROZDZIAŁ – IV 86

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

4.8.1.3. ODORY

Głównym emitorem odorów, który mo Ŝe mie ć wpływ na jako ść powioetrza na terenie miasta Malbork jest oczyszczalnia ścieków w Kałdowie Wsi, głównie ze wzgl ędu na fermentacj ę osadów. Do dezaktywacji odorów ze składowiska osadów wykorzystywane powinny by ć specjalne preparaty antyodorowe w postaci areozolu. Ponadto odory mog ą by ć emitowane w okresie pracy cukrowni, w okresie kampanii. Emisje zapachowe pochodz ą głównie z procesów fermentacyjnych zbli Ŝonych do zachodz ących w osadnikach oczyszczalni ścieków.

4.8.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy na skutek stosowania hała śliwych i wibracyjnych technologii oraz maszyn i urządze ń oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa Ŝny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale Ŝnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu Ŝ dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, za ś w porze nocnej 40 dB. Du Ŝo wi ększe znaczenie ma hałas komunikacyjny. Stanowi ą go przede wszystkim źródła liniowe zwi ązane z komunikacj ą drogow ą i kolejow ą. Hałas drogowy na tym terenie zwi ązany jest przede wszystkim z drogami krajowymi nr 22 i 55 i drog ą wojewódzk ą nr 515 przechodz ącymi przez miasto. W roku 2007, na terenie miasta Malborka, WIO Ś w Gda ńsku wykonał pomiary hałasu komunikacyjnego w 5 punktach pomiarowych: - Wojska Polskiego / Andersa, - Mickiewicza 37, - Batorego / Sprzymierzonych 23,

87 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- Wałowa 14, - Armii Krajowej 92. Uzyskane wyniki, jako średnia ze wszystkich czterech serii pomiarowych, przedstawiono na wykresie poni Ŝej.

Wykres 4. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Malborka w 2007 roku Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2007 roku

Wykres. 5. Minimalne poziomy hałasu Wykres. 6. Maksymalne poziomy hałasu zarejestrowane na poszczególnych zarejestrowane na poszczególnych punktach pomiarowych w mie ście punktach pomiarowych w mie ście Malbork Malbork Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w pomorskim w 2007 roku 2007 roku

Du Ŝa uci ąŜ liwo ść hałasu komunikacyjnego wyst ępowała zatem przy nast ępuj ących ulicach: - Wojska Polskiego / Andersa,

ROZDZIAŁ – IV 88

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- Mickiewicza 37, - Batorego / Sprzymierzonych, - Wałowa 14. Natomiast przy ulicy Armii Krajowej 92 hałas komunikacyjny powodował bardzo du Ŝą uci ąŜ liwo ść . Na taki poziom hałasu wpływ miał, w głównej mierze, ruch pojazdów ci ęŜ arowych. Najwy Ŝsze nat ęŜ enie ruchu wyst ępowało na ul. Wojska Polskiego, która jest główn ą ulic ą przelotow ą miasta Malborka i le Ŝy w ci ągu drogi krajowej nr 22/50. Ponadto, okre ślono udział pojazdów ci ęŜ kich w ogólnym strumieniu pojazdów. Najwy Ŝsz ą warto ść zanotowano przy ul. Armii Krajowej i Wojska Polskiego.

Wykres. 7. Ilo ść pojazdów zarejestrowanych na poszczególnych punktach pomiarowych w mie ście Malbork Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2007 roku

Hałas kolejowy ma tak Ŝe w mie ście Malbork do ść du Ŝe znaczenie, poniewa Ŝ miasto pełni funkcj ę węzła komunikacji kolejowej. Hałas produkcyjny ma charakter lokalny i jest zawsze zwi ązany z prowadzon ą działalno ści ą gospodarcz ą. Najwa Ŝniejszym źródłem hałasu przemysłowego na terenie miasta jest zlokalizowana na tym terenie Cukrownia. Wi ększo ść źródeł hałasu w strefach przemysłowych znajduje si ę wewn ątrz budynków, dlatego te Ŝ do środowiska przedostaje si ę w sposób nieznacz ący. Na terenie miasta Starosta Malborki wydał nast ępuj ące pozwolenie na emisj ę hałasu dla Cukrowni:

89 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Pozwolenie na emisj ę hałasu wydane na terenie miasta TABELA 53. Malbork Nr decyzji, data Dopuszczalny poziom Podmiot odpowiedzialny wydania hałasu Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu 00 00 OS 7680/1/05/06-25 W godz. 6 – 22 – 55 dB Oddział „Cukrownia Malbork” 00 00 z dnia 21.09.06 r. W godz. 22 – 6 – 45 dB ul. Reymonta 16/17 82 - 200 Malbork Źródło: Pozwolenia na emisj ę hałasu, Starostwo Powiatowe w Malborku

Teren miasta jest równie Ŝ zagro Ŝony hałasem lotniczym, który zwi ązany jest z funkcjonowaniem lotniska wojskowego na tym obszarze. W zwi ązku z przekroczeniem dopuszczalnych norm hałasu (w dzie ń 60 dB i 50 dB w nocy dla terenów zabudowy przeznaczonej dla pobytu dzieci i młodzie Ŝy oraz zabudowy szpitalnej itp., 67 dB w dzie ń i 57 dB w nocy dla terenów zabudowy mieszkaniowej) wyznaczona została strefa ograniczonego u Ŝytkowania, obejmuj ąca fragment miasta i gminy Malbork oraz ponad połow ę terenów gminy Stare Pole (Rozporz ądzenie nr 9/2003 Wojewody Pomorskiego z dn. 15.05.2003 r.; Dz. Urz. Woj. Pom. nr 74, poz. 1181). W strefie tej zakazano budowy nowych oraz rozbudowy i nadbudowy wszelkiej zabudowy mieszkaniowej, obiektów o światy, słu Ŝby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej i innych obiektów zwi ązanych z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzie Ŝy oraz obiektów mog ących zwi ększy ć poziom hałasu w środowisku. Istniej ące budynki maj ą zapewni ć odpowiedni ą ochron ę przebywaj ących w nich osób (przede wszystkim przez zapewnienie odpowiedniej stolarki okiennej). W mie ście Malbork źródłem hałasu s ą równie Ŝ otwarte place, gdzie w sezonie letnim gromadz ą si ę tury ści. Rozpoznania stanu klimatu akustycznego środowiska i jego oceny dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Dopuszczalne warto ści poziomu hałasu okre śla Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 14.06.2007 r. (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826). Niezb ędne jest stosowanie zabezpiecze ń akustycznych przynajmniej w postaci zieleni izolacyjnej.

4.8.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE

W środowisku przyrodniczym istniej ą pola elektromagnetyczne naturalne, których wyst ępowanie nie jest zwi ązane z działalno ści ą człowieka oraz pola b ędące efektem tej działalno ści (sztuczne, antropogeniczne). Ci ągły wzrost stosowanych urz ądze ń, które tak Ŝe

ROZDZIAŁ – IV 90

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

wytwarzaj ą elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące ma równie Ŝ ujemny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych wyst ępuj ących w środowisku s ą linie elektromagnetyczne, stacje elektroenergetyczne, obiekty radiokomunikacyjne (tak Ŝe CB), w tym stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, systemy przekazu informacji, radiolokacyjne i radionawigacyjne, medyczne urz ądzenia diagnostyczne i terapeutyczne urz ądzenia powszechnego u Ŝytku, takie jak kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe, komputery, odbiorniki telewizyjne i inne. Pola elektromagnetyczne wytwarzane przez tego typu urz ądzenia nakładaj ąc si ę na istniej ące w przyrodzie pole naturalne zmieniaj ą warunki bytowania człowieka. Coraz cz ęś ciej zaczyna si ę mówi ć o zanieczyszczaniu środowiska naturalnego promieniowaniem elektromagnetycznym (niejonizuj ącym) w podobnym aspekcie jak o ska Ŝeniu chemicznym czy zagro Ŝeniu środowiska hałasem. Ustaw ą z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska zostały wdro Ŝone nowe regulacje dotycz ące pól elektromagnetycznych, które ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Zgodnie z art. 123 ustawy, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji jego zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Przez teren miasta Malborka przebiegaj ą linie elektroenergetyce wysokiego napi ęcia o napi ęciu znamionowym 110 kV oraz szereg linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym ni Ŝszym. Na terenie miasta funkcjonuj ą dwa Główne Punkty Zasilania, jeden w dzielnicy Piski, drugi w dzielnicy Moczary. Pola magnetyczne o nat ęŜ eniach wy Ŝszych od dopuszczalnych w miejscach dost ępnych dla ludno ści w praktyce nie wyst ępuj ą. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęŜ eniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy Ŝszych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te Ŝ wzi ąć pod uwag ę, Ŝe napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak Ŝe wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Obiektami radiokomunikacyjnymi o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska oddziaływaniu mog ą by ć stacje bazowe telefonii komórkowych. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce,

91 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajdujących si ę w miastach, pola o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa Ŝ anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wieŜach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro Ŝenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro Ŝenia dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie miasta Malbork znajduje si ę 12 stacji bazowych telefonii komórkowej. Z wojewódzkiej bazy danych wynika, Ŝe w roku 2008 WIO Ś prowadził badania w Malborku na ul. Głowackiego - ul. Zacisze 11, wzdłuŜ linii 110 kV. W bazie danych WIO Ś nie ma jeszcze dost ępnego raportu o stanie środowiska w województwie za rok 2008, dlatego te Ŝ nie mo Ŝna przedstawi ć wyników tych bada ń. Zgodnie z art. 121 Ustawy z dn. 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1) utrzymanie poziomów pół elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na: analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę) oraz zobowi ązywaniu inwestorów do pomiarów kontrolnych rzeczywistego rozkładu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego w otoczeniu stacji i uwzgl ędniania kierunków radiolinii przy ewentualnym lokalizowaniu nowych obiektów zwi ązanych z przebywaniem ludzi. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.8.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz

ROZDZIAŁ – IV 92

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty. Na obszarze miasta Malbork zagro Ŝenia nadzwyczajne maj ą do ść du Ŝe znaczenie, co jest spowodowane zlokalizowaniem na tym terenie kilku zakładów, które wykorzystuj ą niebezpieczne substancje i mog ą powodowa ć awari ę instalacji itp. Na terenie miasta powa Ŝne awarie mog ą by ć zwi ązane z funkcjonowaniem nast ępuj ących obiektów: - Malborskie Zakłady Chemiczne „ORGANIKA” S.A. (ul. Boczna 10) – wykorzystywanie substancji TDI (toluilenodwuizocjanon) i chlorku metylenu, - ECO Malbork Sp. z o.o. (ul. Sikorskiego 39a) – wykorzystywanie kwasu solnego, - magazynowanie i dystrybucja produktów ropopochodnych: „MALNAFT”, Rafineria Gda ńska, PKN ORLEN S.A. w Płocku, „STATOIL”, Organika „Trans”, Andrzej Blednicki, „RAF-OL” – Janina Tchórz, - ewentualny transport drogowy substancji niebezpiecznych, - niewła ściwe post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi substancje niebezpieczne, - gazoci ągi wysokiego i średniego ci śnienia przebiegaj ące prze otaczaj ące miasto gminy – w przypadku ich rozszczelnienia.

4.9. RO ŚLINNO ŚĆ

Na terenie miasta Malbork najwi ększy zwarty teren zieleni to Park Miejski. W obr ębie terenu obejmuj ącego park rozró Ŝni ć mo Ŝna kilka zbiorowisk ro ślinnych ukształtowanych pod wpływem miejscowych czynników siedliskowych oraz gospodarczej działalno ści człowieka. Wśród najwa Ŝniejszych nale Ŝy wymieni ć: - zbiorowiska le śne i zaro ślowe, - naturalne i antropogeniczne zbiorowiska ł ąkowe murawowe, - zbiorowiska szuwarów (strefa przybrze Ŝna Nogatu), - antropogeniczne, nitrofilne zbiorowiska upraw polowych, zr ębów, terenów wydeptanych i ruderalnych. Wyodr ębnione powierzchnie zadrzewie ń zwartych o charakterze le śnym s ą zró Ŝnicowane pod wzgl ędem struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanu głównego. Dominuj ą drzewa li ściaste, a w śród nich klon, lipa, topola, brzoza, dąb. Z drzew iglastych nale Ŝy wyró Ŝni ć pojedynczo wyst ępuj ący świerk. W skład podszycia wchodz ą: głóg, bez czarny, dere ń, śnieguliczka, ja śmin, ligustr, tawuła. Zadrzewienie w południowo – zachodniej cz ęś ci terenu wykazuj ą cechy obsadzenia parkowego, tzn. świadomie komponowanych układów ro ślinnych (aleje, szpalery, osie widokowe itp.).

93 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Na podstawie warunków fizjograficznych mo Ŝna wyró Ŝni ć zasadniczo dwa typy siedliskowe: las ł ęgowy i las świe Ŝy. Strefa lasu ł ęgowego rozci ąga si ę wzdłu Ŝ brzegu rzeki Nogat, poni Ŝej skarpy biegn ącej wzdłu Ŝ ul. Parkowej. Strefa lasu świe Ŝego obejmuje pozostały obszar.

4.9.1. FAUNA

Do najbogatszych i najcenniejszych dla wyst ępowania fauny struktur krajobrazowych nale Ŝy zaliczy ć dolin ę Nogatu. Ekosystemy wodne, le śno - zaro ślowe, ł ąkowe i murawowe tworz ą siedliska dla zró Ŝnicowanej fauny wodnej, l ądowej – bezkr ęgowców, ryb, płazów, gadów, ptaków (zwłaszcza wodno - błotnych) i ssaków. Wa Ŝną cech ą jest tu brak osadnictwa i (poza nielicznymi wyj ątkami) sieci komunikacyjnej. Utrzymuje si ę w mi ędzywalach naturalne procesy zwi ązane z wahaniami poziomu wody w rzece. Z charakterystycznych gatunków warto wymieni ć wydr ę i bobra, nork ę ameryka ńsk ą i pi Ŝmaka. Nogat, stawy i oczka wodne s ą ostoj ą ryb. Studium wymienia jako charakterystyczne gatunki leszcze, płocie i kr ąpie dla Nogatu oraz szczupaki, okonie, liny i karasie dla stawów. Generalne wylesienie powiatu powoduje, Ŝe w zaro ślach nadrzecznych znajduj ą ostoje gatunki le śne jak dzik, lis, sarna. W realiach Malborka cz ęś ciej zapewne wykorzystuj ą dolin ę jako szlak migracji, ni Ŝ do trwałego zamieszkania. Bogata jest fauna ptaków. Poza gatunkami l ęgowymi pojawiaj ą si ę liczne gatunki przelotne. Dzielnica Kałdowo ma przekształcon ą przez osadnictwo struktur ę krajobrazow ą, ale w otoczeniu pozostają zdominowane przez pola uprawne równiny Ŝuławskiej, urozmaicone bogat ą sieci ą hydrograficzn ą, zadrzewieniami i zakrzewieniami. Charakterystyczne gatunki to kuropatwa, ba Ŝant, sarna, rzadziej zaj ąc. Liczne s ą drobne gryzonie, wyst ępuj ą te Ŝ ryjówki. Z drapie Ŝników odnotowano głównie łasicowate – kuna le śna, kuna domowa, tchórz zwyczajny i gronostaj. G ęsta sie ć hydrograficzna sprzyja płazom. Gatunki zwi ązane z krajobrazem rolniczym dominuj ą równie Ŝ na wysoczy źnie Pojezierza Iławskiego. Lepsze ni Ŝ w cz ęś ci Ŝuławskiej warunki lokalnie znajduj ą gatunki le śne (Las Wielbarski). Studium uwarunkowa ń dla miasta wymienia nawet borsuka. Lokalnie w ostojach ro ślinno ści o charakterze muraw mo Ŝna spodziewa ć si ę ciekawszej fauny owadów. Ubo Ŝsz ą faun ę posiadaj ą tereny zurbanizowane Malborka. Charakterystyczne są liczne ptaki krukowate. Z ciekawszych grup zwierz ąt na uwag ę zasługuj ą nietoperze.

ROZDZIAŁ – IV 94

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

4.9.2. ŁĄKI I PASTWISKA

UŜytki zielone wyst ępuj ą w mie ście głównie w dolinie Nogatu. Ł ąki i pastwiska zajmuj ą ł ącznie 110 ha, co stanowi 6,4 % miasta. Wi ększo ść to pastwiska (5,06 %), rzadziej łąki (1,34 %). Obserwuje si ę tendencj ę do dalszego zamieniania u Ŝytków zielonych w pola orne.

4.9.3. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale Ŝy rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró Ŝnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Mo Ŝemy potraktowa ć formy zieleni urz ądzonej jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale Ŝnione jest ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki miejskie i wiejskie, parki podworskie, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, zielone dachy, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych itp. Na terenie miasta Malbork ziele ń urz ądzona jest bardzo rozbudowana. S ą to następuj ące rodzaje: - park spacerowo – wypoczynkowy (38,9 ha), - ziele ńce – 13 szt. (18,0 ha), - ziele ń uliczna (43,6 ha), - tereny zieleni osiedlowej (18,9 ha), - Ŝywopłoty (800 m).

TABELA 54. Wykaz terenów zielonych w Malborku Lp. Lokalizacja Powierzchnia [ha] 1. Park przy Pl. Słowia ńskim / Wolno ści 1,426 Teren w obr ębie wie Ŝy ci śnie ń, od bulwaru nad Nogatem wraz ze 2. skarp ą wzdłu Ŝ Al. Rodła oraz zieleniec przy kwiaciarni przy ul. 17 0,528 Marca Bulwar na Nogatem od pla Ŝy wojskowej do mostu na k. Juranda, 3. teren na górnej skarpie obejmuj ący teren mi ędzy skarp ą i pawilon 3,660 handlowy 4. Park vis a vis Ko ścioła NMP przy ul. Armii Krajowej 0,950 Teren wzdłu Ŝ ul. Piłsudskiego, Piastowskiej, Solnej oraz Pl. 5. 2,570 Narutowicza 6. Park przy Pl. 3 Maja 1,144 7. Teren wzdłu Ŝ ul. Parkowej 0,417 8. Park przy ul. Poczty Gda ńskiej 0,368 Teren przy skrzy Ŝowaniu ulic Słowackiego, Sprzymierzonych, 9. 1,500 zakopia ńskiej wraz z terenem przy Ognisku Plastycznym 10. Park przy ul. Prusa 0,190 11. Park przy ul. Ciepłej i Ł ąkowej 0,780 Teren przy ul. Ko ściuszki, wzdłu Ŝ k. Juranda wraz z klombami 12. 0,958 kwiatowymi

95 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Teren za k. Juranda od Al. Rodła do ul. Konopnickiej (teren 13. 2,100 obejmuj ący szeroko ść mi ędzy kanałem i blokami) 14. Teren przy pomniku Ŝołnierzy rosyjskich przy ul. Sikorskiego 0,020 15. Park przy ul. Michałowskiego 0,270 16. Teren rekreacyjno – sportowy przy ul. Broniewskiego 2,000 17. Zieleniec przy ul. Andersa 1,000 Źródło: Urz ąd Miasta w Malborku

Ziele ń urz ądzona odgrywa wa Ŝną rol ę w układzie przestrzennym miasta, spełniaj ąc funkcje zdrowotne, estetyczne, kulturowe, a w szczególno ści: - modyfikuje warunki klimatyczne miasta, - oczyszcza atmosfer ę z zanieczyszcze ń stałych i gazowych,

- reguluje stosunek CO 2 i O 2 w atmosferze, - wytłumia hałas, - stanowi miejsce wypoczynku i rekreacji. Ilo ść i jako ść zieleni, jej struktura przestrzenna i ochronna mają istotny wpływ na wła ściwe kształtowanie środowiska naturalnego w mie ście. Swoje zadania ziele ń mo Ŝe spełni ć jedynie wówczas, gdy zajmuje odpowiednio du Ŝą powierzchni ę, proporcjonalnie zwi ększon ą w przypadku powi ększenia si ę zagro Ŝenia spowodowanego rozwijaj ącym si ę przemysłem i komunikacj ą. Tereny zielone pełni ą rol ę filtra powietrza, wychwytuj ąc pyły i zanieczyszczenia gazowe.

Szczególnym typem zieleni urz ądzonej s ą cmentarze. Na terenie miasta znajduj ą si ę dwa obiekty: - Cmentarz Komunalny (ul. Głowackiego) zarz ądca ZGKiM Sp. z o.o., powierzchnia 17,3225 ha, - Parafialny Cmentarz Katolicki, zarz ądca Rzymsko - Katolicka Parafia św. Józefa (ul. Ko ścielna) powierzchnia 0,5978 ha. Miejsca pochówku zmarłych w kulturze polskiej przyjmuj ą charakterystyczny układ oraz fizjonomi ę, któr ą tworzy mozaika kamiennych nagrobków i ró Ŝnorodnych gatunków ro ślin ozdobnych, cz ęsto obcego pochodzenia.

4.9.4. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 r. nr 92 poz. 880) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe, formy indywidualnej ochrony oraz ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt. Na obszarze miasta Malbork prawna ochrona przyrody i krajobrazu reprezentowana jest zarówno przez formy wielkoobszarowe, jak równie Ŝ przez formy ochrony indywidualnej.

ROZDZIAŁ – IV 96

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

4.9.4.1. SIE Ć ECONET - POLSKA

W granicach województwa pomorskiego znajduje si ę wiele elementów systemu przyrodniczego sieci ekologicznej ECONET - Polska. Sie ć składa si ę z obszarów w ęzłowych, biocentrów oraz korytarzy ekologicznych. Korytarze te „spinaj ą” biocentra i strefy buforowe oraz obszary w ęzłowe o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą gatunkow ą, krajobrazow ą i siedliskow ą. S ą one tak Ŝe wa Ŝnymi ostojami dla gatunków rodzinnych i w ędrownych, a zwłaszcza dla gatunków rzadkich i zagroŜonych wygini ęciem. W mie ście Malbork funkcj ę korytarza ekologicznego pełni rzeka Nogat oraz Kanały Juranda i Ulga.

4.9.4.2. POMNIKI PRZYRODY

Zgodnie z przytoczon ą ustaw ą „ pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.”

Na terenie miasta Malborka obj ętych jest ścisł ą ochron ą 18 pomników przyrody (w tym jeden pomnik zło Ŝony jest z 3 zro śni ętych drzew, a drugi z 7). Najcenniejszymi okazami jest miłorz ąb dwuklapowy, d ąb szypułkowy odmiana sto Ŝkowata.

TABELA 55. Wykaz pomników przyrody na terenie miasta Malborka Nr w Obwód Wysoko ść Lp. Gatunek Lokalizacja rejestrze [m] [m] WKP topola park miejski przy „Makopie”, za 1. 4,81 20 66/88 Populus amfiteatrem dąb szypułkowy 2. Quercus robur 2,18 23 przy ul. Mazowieckiej 1/90 odmiana sto Ŝkowa miłorz ąb dwuklapowy 3. 1,05 15 przy ul. Sprzymierzonych 2,90 Ginko biloba dąb szypułkowy teren Zamku Malborskiego, 4. Quercus robur 2,79 23 61/92 dziedziniec Zamku Średniego odmiana sto Ŝkowa

97 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

teren Zamku Malborskiego, lipa drobnolistna 5. 3,19 21 dziedziniec Zamku Średniego, przy 62/92 Tilia cordata Bramie Szewskiej dąb szypułkowy teren Zamku Malborskiego, 6. 3,15 22 59/92 Quercus robur Przedzamcze - strona zachodnia

lipa drobnolistna teren Zamku Malborskiego, 7. 3,27 22 58,92 Tilia cordata Przedzamcze

modrzew europejski teren Zamku Malborskiego, strona 8. 2,00 32 60/92 Larix decidua północna Zamku Wysokiego topola szara w parku przy Pracowniczych 9. 5,42 32 127/93 Populus canescens Ogródkach Działkowych wierzba biała w parku przy Pracowniczych 10. 5,53 25 128/93 Salix alba Ogródkach Działkowych dąb szypułkowy na dziedzi ńcu Zespołu Szkół 11. 3,72 20 43/96 Quercus robur Zawodowych Nr 4, ul. 17 Marca teren zieleni pomi ędzy ul. Armii cis pospolity 12. 0,94 9 Krajowej, a ul. Słowackiego na północ 100/96 Taxus baccata od ko ścioła p.w. MBNP klon jawor na posesji przy 13. 3,31 24 240/96 Acer pseudoplatanus ul. Gen de Gaulle`a dąb szypułkowy na terenie Szkoły Podstawowej 14. 3,18 26 243/96 Quercus robur Nr 9 przy Pl. Narutowicza wierzba biała nad rzek ą Nogat, przy murach 15. Salix alba 1,31 – 4,48 20 245/96 Zamku, w pobli Ŝu drewnianego mostu (3 zro śni ęte) wierzba biała przy ul. Michałowskiego 19 - nad 16. 5,16 9 242/96 Salix alba stawem klon zwyczajny skwer przy skrzy Ŝowaniu ul. 17. Acer platanoides 0,54-1,17 20 244/96 Ko ściuszki z ul. Wareck ą (7 zro śni ętych)

wierzba biała 18. 1,75–2,15 b.d. teren Muzeum Zamkowego 246/96 Salix alba

Źródło: Urz ąd Miasta Malbork, PO Ś 2004 r. (...) dane z PO Ś 2004 r.

4.9.4.3. UśYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie miasta Malbork nie ma obecnie ustanowionych u Ŝytków ekologicznych. W studium uwarunkowa ń dla miasta Malborka wskazano obiekt na terenie dawnej eksploatacji surowców ilastych obejmuj ący stawy z zaro ślami i zadrzewieniami oraz przyległ ą ł ąką jako potencjalny u Ŝytek ekologiczny.

ROZDZIAŁ – IV 98

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

4.9.4.4. NATURA 2000

Sie ć obszarów Natura 2000 to spójna funkcjonalnie europejska sie ć ekologiczna, tworzona w celu zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków wa Ŝnych dla Wspólnoty Europejskiej. Podstawą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 s ą dwa akty prawne: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków, zwana Dyrektyw ą Ptasi ą (Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2.04.1979 r.) oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zwana Dyrektyw ą Siedliskow ą (92/43/EWG z 21.05.1992 r.). Przewiduj ą one stworzenie systemu obszarów poł ączonych korytarzami ekologicznymi, czyli fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umo Ŝliwiaj ący migracj ę, rozprzestrzenianie i wymian ę puli genetycznej gatunków. Zadaniem sieci jest utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej przez ochron ę nie tylko najcenniejszych i najrzadszych elementów przyrody, ale te Ŝ najbardziej typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnych układów przyrodniczych charakterystycznych dla regionów biogeograficznych. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: - Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), - Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszar Natura 2000 mo Ŝe obejmowa ć swym zasi ęgiem cz ęść lub cało ść obszarów i obiektów obj ętych innymi formami przyrody (z wyj ątkiem ochrony gatunkowej ro ślin, zwierz ąt i grzybów). Na terenie miasta Malbork nie ustanowiono dotychczas obszarów NATURA 2000. Równie Ŝ na li ście potencjalnych obszarów NATURA 2000 - Shadow List 2008, nie znalazły si ę tereny z tej jednostki administracyjnej.

4.10. WSKA ŹNIKOWA OCENA ROZWOJU MIASTA MALBORK

W poni Ŝszej tabeli zaprezentowano wska źniki charakteryzuj ące miasto Malbork pod wzgl ędem stanu i jako ści środowiska przyrodniczego. Dobrano je w sposób, który ma zapewni ć obiektywn ą i łatw ą ocen ę zmian środowiskowych, jakie zaszły na terenie miasta na przestrzeni 4 ostatnich lat z uwzgl ędnieniem pozytywnych i negatywnych tendencji.

TABELA 56. Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju miasta Malbork 121,2Oceniany Jednostka PO Ś i PGO POS i PGO Wska źnik element miary 2004-2007 2008-2011 Infrastruktura Liczba komunalnych uj ęć wody 1 szt. b.d. (gminnych) (8 studni) Uj ęcia wód Liczba zakładowych uj ęć wody szt. b.d. 3 Uj ęcia z wód powierzchniowych szt. b.d. 4

99 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Średnia wydajno ść komunalnych uj ęć 3 m /h b.d. 167,62 wody Woda dostarczona gospodarstwom tys. Zu Ŝycie wody 3 b.d. 1545,9 domowym m /rok 105,4 (GUS) Długo ść sieci wodoci ągowej km 135,80 136,018 (PWiK) Długo ść rur azbestowych km b.d. b.d. b.d. / 2891 (GUS) Liczba przył ączy wodoci ągowych km / szt. b.d. / 2686 Sie ć b.d. / 3868 (PWIK) wodoci ągowa Liczba mieszka ńców korzystaj ących 37 888 (GUS) os. b.d. z sieci wodoci ągowej 39253 (PWiK) Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą % ogółu 100 93,3 wodoci ągow ą ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie km 87,5 75,3 (GUS) gminy Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. sieci kanalizacyjnej/liczba K 2,26 1,92 mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej k/w 0,64 0,71 do dł. sieci wodoci ągowej Liczba przył ączy kanalizacyjnych (liczba b.d. / 3250 (GUS) Oczyszczanie km / szt. b.d. / b.d. ścieków gospodarstw domowych podł ączonych) b.d. / 3010 (GUS) Liczba przydomowych oczyszczalni szt. b.d. 15 ścieków Liczba szamb szt. b.d. 133 Liczba mieszka ńców korzystaj ących z 34203 (GUS) szt. 32800 sieci kanalizacyjnej 34543 (PWiK) Procent mieszka ńców obj ętych sieci ą kanalizacyjn ą (mieszka ńców % 82 89,6 indywidualnych) Ilo ść odprowadzonych ścieków dam 3 b.d. 1770 Stacje Ilo ść stacji na terenie gminy szt. 15 12 emituj ące pole Zasoby środowiska przyrodniczego Rze źba terenu Powierzchnia eksploatowanych złó Ŝ ha 0 0 i budowa Powierzchnia terenów zrekultywowanych ha b.d. 0 geologiczna Wody Jako ść wód ujmowanych Klasa jako ści b.d. IV podziemne Klasa Jako ść cieków wodnych b.d. III - V czysto ści wód Wody Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą czysto ści szt. / 0 0 powierzchniowe (przeprowadzone badania) klasa Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon szt. b.d. 1 turystyczny maj – wrzesie ń) Udział gleb bardzo kwa śnych % b.d. b.d. Udział u Ŝytków rolnych w całkowitej % 36,00 37,58 powierzchni gminy I b.d. 0,08 II b.d. 34,00 IIIa b.d. 40,90 Gleby Klasyfikacja IIIb % ogólnej b.d. 15,01 gruntów ornych powierzchni IVa b.d. 5,01 z podziałem na gruntów klasy bonitacyjne IVb ornych b.d. 3,24 V b.d. 1,25 VI b.d. 0,48 VIZ b.d. 0 3 Powietrze Wielko ść NO 2 [µg/m ] b.d. 41,528

ROZDZIAŁ – IV 100

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

atmosferyczne dopuszczalnej Pył zawieszony b.d. 232,837 (ł ączna ilo ść rocznej emisji SO 2 b.d. 133,267 emitowanych substancji z CO b.d. 46,948 zakładów) Odnawialne Liczba instalacji działaj ących w oparciu szt. b.d. 3 źródła energii o energi ę odnawialn ą Środowisko Ilo ść podmiotów posiadaj ących szt. b.d. 1 akustyczne pozwolenie na emisj ę hałasu Pomniki przyrody szt. 18 18 UŜytki ekologiczne szt. 0 0 Przyroda NATURA szt. 0 0 % 0,05 UŜytki le śne (w tym lasy) powierzchni (0) (0) gminy Parki szt. b.d. 7 Edukacja ekologiczna Ilo ść przeprowadzonych akcji Edukacja szt. b.d. 13 ekologicznych ekologiczna Ilo ść ście Ŝek rowerowych szt. b.d. 9 Źródło: Dane z poprzednich i aktualnych opracowa ń PO Ś i PGO

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie miasta Malbork. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro Ŝenia. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w mie ście warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: a. celów ekologicznych - cel po osi ągni ęciu którego, ma nast ąpi ć poprawa danego elementu środowiska stanowi ący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działa ń (główne cele strategiczne); b. kierunków działa ń – kierunki słu Ŝą ce do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych); c. zada ń ekologicznych - konkretne przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji).

101 ROZDZIAŁ – IV

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: - Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016; - Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r.; - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r. - Strategia Rozwoju Miasta Malbork.

Program Ochrony Środowiska dla miasta Malbork oparty, wi ęc został o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

5.2. CELE, KIERUNKI I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA MALBORK

Poni Ŝej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla miasta Malbork w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego oraz Strategiach Rozwoju powiatu malborskiego i województwa pomorskiego, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju tego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska.

5.2.1. GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Rozwój infrastruktury wodno - ściekowej prowadzi do polepszenia standardu Ŝycia mieszka ńców oraz stanu środowiska przyrodniczego. Nieprawidłowo jednak prowadzona gospodarka ściekowa mo Ŝe sta ć si ę źródłem powa Ŝnych lokalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego miasta. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych oraz zagro Ŝenia

ROZDZIAŁ – V 102

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

wynikaj ące z nieprawidłowej gospodarki wodno - ściekowej okre ślono cel ekologiczny: Modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. Dla osi ągni ęcia w/w celu, według wytycznych okre ślono dwa ogólne kierunki działa ń ekologicznych: • Zaopatrzenie w wod ę; • Gospodarka ściekowa.

5.2.2. ZASOBY PRZYRODNICZE

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzi ć do zachowania istniej ącego stanu (ró Ŝnorodno ści gatunkowej) oraz prawidłowego wykorzystania jej zasobów, jak równie Ŝ przywracania do stanu wła ściwego. Pozwoli to stworzy ć warunki do jak najlepszego rozwoju poszczególnych elementów przyrodniczych oraz ich racjonalnego wykorzystania, co w wymiernym skutku spowoduje wzrost atrakcyjno ści miasta. Uwzgl ędniaj ąc konieczno ść ochrony zasobów przyrodniczych okre ślono cel ekologiczny: Zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. Dla osi ągni ęcia w/w celu, okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych; • Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym; • Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej.

5.2.3. POWIERZCHNIA ZIEMI

Podstawowym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Ponadto wa Ŝne jest racjonalne korzystanie z powierzchni ziemi, ograniczanie „dzikiej” działalno ści oraz bie Ŝą ca rekultywacja obszarów zdegradowanych. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono nast ępuj ące kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona gleb; • Rekultywacja terenów zdegradowanych; • Likwidacja i rekultywacja "dzikich" miejsc składowisk odpadów.

103 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

5.2.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, a w szczególno ści kształtowanie i ochrona zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzgl ędniaj ące zasad ę wspólnych interesów i powinna by ć realizowana przez współprac ę administracji publicznej u Ŝytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczno ści. W ochronie wód istotne jest, aby wzbogaca ć zasoby wód powierzchniowych, dba ć o ich jako ść , chroni ć przed negatywnym wpływem zanieczyszcze ń. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony zasobów wodnych okre ślono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. Dla osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Ochrona przeciwpowodziowa, • Ochrona zasobów wodnych.

5.2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Zgodnie z przepisami polskiego prawa, ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza pyłów i gazów zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęŜ eń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści. Aby ograniczy ć emisj ę zanieczyszcze ń nale Ŝy działa ć w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia człowieka: w przemy śle, budownictwie i komunikacji. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony powietrza okre ślono cel ekologiczny: Utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznym: • Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych; • Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa; • Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.

5.2.6. HAŁAS

Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, mi ędzy innymi poprzez utrzymanie hałasu poni Ŝej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy nie jest on dotrzymany. Polityka Ekologiczna Pa ństwa zakłada ograniczenie do roku 2011 hałasu na obszarach miejskich, wokół terenów

ROZDZIAŁ – V 104

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równowa Ŝnego nie przekraczaj ącego w porze nocnej 55 dB. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed hałasem okre ślono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska . W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Monitoring emisji hałasu; • Ochrona przed hałasem komunikacyjnym; • Ochrona przed hałasem przemysłowym .

5.2.7. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Poziom promieniowania niejonizuj ącego jest jednym z czynników wpływaj ących na jako ść Ŝycia człowieka. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa Ochrony Środowiska. Zgodnie z t ą zasad ą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Uwzgl ędniaj ąc zało Ŝenia ochrony przed promieniowaniem okre ślono cel ekologiczny: Ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych; • Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego.

5.2.8. RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównowa Ŝonego rozwoju. Zmniejszenie zu Ŝycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest bardzo racjonalnym podej ściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Zmniejszy si ę przez to presja na środowisko, zmniejszeniu ulegn ą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, zmniejsz ą si ę tak Ŝe koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych:

105 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

• Racjonalizacja u Ŝytkowania wody; • Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji; • Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

5.2.9. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Edukacja ekologiczna znalazła swoj ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach Prawo Ochrony Środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych, przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 roku dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Uwzgl ędniaj ąc to zało Ŝenie okre ślony został cel ekologiczny: Upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. W celu osi ągni ęcia w/w celu okre ślono kierunki działa ń ekologicznych: • Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju; • Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska przyrodniczego.

5.2.10. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Jednym z celów polityki ochrony środowiska jest: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. „gor ących punktach” . Cel ten ł ączy działania z zakresu ochrony ró Ŝnych elementów środowiska. Z tego wzgl ędu kierunki działa ń słu Ŝą ce do jego osi ągni ęcia skupiaj ą si ę na przyczynach i ewentualnych skutkach ich powstawania.

ROZDZIAŁ – V 106

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

5.3. STRATEGIA REALIZACJI PRZYJ ĘTYCH CELÓW

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń, jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie miasta Malbork, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilku, a nawet kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na analizowanym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji, które przekazane zostały przez Urz ąd Miasta oraz instytucje działaj ące na tym terenie, a które maj ą bezpo średnio lub po średnio wpływ na środowisko. Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska, okre ślony w tym opracowaniu do roku 2011 zawarty w rozdziale VI. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długookresowego harmonogramu - planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2012 - 2015.

5.4. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń EKOLOGICZNYCH

W zaproponowanym harmonogramie działa ń z zakresu ochrony środowiska wskazuje si ę krótkoterminowy plan działa ń do roku 2011 i długoterminowy program strategiczny, obejmuj ący kolejne lata z perspektyw ą. W dalszej cz ęś ci dokumentu przedstawiono harmonogram okre ślaj ący zadania z podziałem na długookresowe i krótkookresowe:

Zadania do realizacji w najbli Ŝszym okresie czasu (do roku 2011) Zadania do realizacji w pó źniejszym okresie czasu (2012 - 2015) Zadania do realizacji w okresie do 2015

W zwi ązku z szerokim zakresem koniecznych przedsi ęwzi ęć , zadania powinny by ć realizowane w sposób etapowy. W pierwszej kolejno ści powinny by ć realizowane te zadania, dzi ęki którym nast ąpi najszybsza poprawa stanu środowiska, czyli zadania krótkookresowe. W dalszej kolejno ści realizowane powinny by ć zadania, których wykonanie pozwoli na osi ągni ęcie, w wyznaczonej perspektywie czasowej, zało Ŝonych celów strategicznych, czyli zadania długookresowe. W harmonogramie przygotowanym dla miasta Malbork, poszczególnym celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, przyporz ądkowano konkretne zadania z okre śleniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizowa ć lub współrealizowa ć. Z uwagi na specyfik ę niektórych zada ń np. edukacja ekologiczna, czy

107 ROZDZIAŁ – V

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

zadania kontrolne b ędą one realizowane w ramach harmonogramu krótko i długoterminowego (m.in. jako zadania ci ągłe). W ramach wyznaczonych harmonogramów realizacyjnych, zadania podzielono na zadania własne miasta i zadania koordynowane.
zadania własne miasta - przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji miasta;
zadania koordynowane - pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie powiatu, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Proces zarz ądzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem miasta Malbork przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze miasta pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna , na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego - uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze (zadania wynikaj ące z ustaw) i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze miasta pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝniamy dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

ROZDZIAŁ – V 108

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY

GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

Cel ekologiczny : modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno - ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców.

Kierunek działania: Zaopatrzenie w wod ę

1. Zadanie Budowa sieci wodoci ągowej przez PWiK Malbork. Jednostka realizuj ąca Miasto, PWiK Malbork Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne miasta, PWiK, dotacje, fundusze Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, liczba mieszka ńców korzystaj ących (wska źnik środowiskowy) z sieci.

2. Zadanie Modernizacja sieci wodoci ągowej (tak Ŝe wymiana rur azbestowo - cementowych na wyroby bezazbestowe w instalacjach wodoci ągowych). Jednostka realizuj ąca Miasto, PWiK Malbork Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty usuni ęcie wyrobów azbestowych około 25 zł/m 2 Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Długo ść zmodernizowanej sieci, zmniejszenie długo ści sieci (wska źnik środowiskowy) azbestowej, jako ść wody w wodoci ągach.

3. Zadanie Budowa przył ączy wod oci ągowych do pojedynczych odbiorców. Jednostka realizuj ąca PWiK Malbork, wła ściciele nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty inwestycyjne, ró Ŝne dla ka Ŝdego przedsi ęwzięcia inwestycyjnego (około 120 zł/m) Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących, WFO ŚiGW, inne środki pomocowe, środki odbiorców Miernik realizacji zadania Liczba wybudowanych przył ączy, liczba zwodoci ągowanych (wska źnik środowiskowy) gospodarstw

109 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kierunek działania: Gospodarka ściekowa

1. Zadanie Budowa sieci kanalizacji deszczowej . Kolektor rozdzielczy do Nogatu. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Kolektor rozdzielczy – 7,5 mln zł (2012 – 2013) Źródła finansowania Środki własne Miasta 4,5 mln zł, PWiK Malbork, WFO ŚiGW, fundusze UE, RPO, kredyty 3 mln zł Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, powierzchnia obszarów podł ączonych (wska źnik środowiskowy) do sieci, zmiana jako ści scieków odprowadzanych do kanalizacji sanitarnej

2. Zadanie Budowa sieci kanalizacji sanitarnej . Jednostka realizuj ąca Miasto, PWiK Malbork Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne Miasta, PWiK Malbork, WFO ŚiGW, fundusze UE Miernik realizacji zadania Długo ść wybudowanej sieci, zmniejszenie ilo ści zbiorników (wska źnik środowiskowy) bezodpływowych, ilo ść gospodarstw podł ączonych do kanalizacji

ROZDZIAŁ – VI 110

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

ZASOBY PRZYRODNICZE

Cel ekologiczny : zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego.

Kierunek działania: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych

1. Zadanie Wykorzystanie walorów przyrodniczych miasta przez tworzenie nowych miejsc pod rozwój turystyki z zachowaniem zasad ochrony środowiska. Wykorzystanie Nogatu jako elementu produktów turystycznych. Inwestowanie w podstawowe urz ądzenia infrastruktury turystycznej, m.in. budowa na Nogacie “mariny” śródl ądowej. OŜywienie transportu rzecznego na Nogacie. Rewaloryzacja (modernizacja, rozbudowa, zmiany organizacyjno- prawne) urz ądze ń portowych. Jednostka realizuj ąca Miasto, inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Około 4,650 mln zł (2010 – 2012) Źródła finansowania Środki własne Miasta, inwestorzy, RPO Miernik realizacji Ilo ść miejsc i atrakcji turystycznych zadania (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) u Ŝytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych i pomników przyrody. Jednostka realizuj ąca Miasto, organizacje ekologiczne, mieszka ńcy, Nadle śnictwo Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Działania organizacyjno – administracyjne Opracowywanie dokumentacji ok. 50 tys. zł Źródła finansowania Środki własne Miasta, prywatne środki finansowe Miernik realizacji Ilo ść ustanowionych form ochrony zadania (wska źnik środowiskowy)

111 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

4. Zadanie Przygo towanie, realizowanie i aktualizowanie planu zabiegów konserwacyjnych i piel ęgnacyjnych zieleni urz ądzonej, cmentarzy. Powi ększanie, rewaloryzacja i konserwacja terenów zielonych (skarpa Nogatu, Park Miejski, parki i byłe cmentarze, ziele ń uliczna i przy kanałach). Jednostka realizuj ąca Miasto, zarz ądcy terenów i cieków wodnych Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji do roku 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Park Miejski – ok. 4 mln zł (2013 – 2014) Źródła finansowania Środki własne miasta, dotacje Miernik realizacji Opracowanie i realizowanie planu, ilo ść podj ętych działa ń, ilo ść zadania (wska źnik nasadze ń środowiskowy)

5. Zadanie Bie Ŝą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. Jednostka realizuj ąca Miasto, wła ściciele, zarz ądcy obiektów i terenów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Około 25 tys. zł za projekt ochrony danego obszaru Źródła finansowania Środki własne Miasta, Zarz ądców, środki pomocowe Miernik realizacji Ilo ść podj ętych działa ń piel ęgnacyjnych, kontrole stanu zadania (wska źnik przyrodniczego ro ślinno ści, zbiórka odpadów, środowiskowy)

Kierunek działania: Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

1. Zadanie Przestrzeganie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroni ących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem (wprowadzenie ogranicze ń, ustalenie otuliny wokół cennych obszarów). Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne Źródła finansowania Środki własne Miasta, powiatu Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, faktyczna kontrola wydawania pozwole ń na (wska źnik środowiskowy) obszarach cennych przyrodniczo, egzekwowanie nakzów i zakazów

2. Zadanie Inwentaryzacja zasobów przyrodniczych miasta. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 20 – 30 tys. zł za projekt Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, opracowanie dokumentacji, przeprowadzenie (wska źnik środowiskowy) inwentaryzacji, uchwalenie dokumentu

ROZDZIAŁ – VI 112

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

3. Zadanie Aktywny udział społecze ństwa miasta w ocenach oddziaływania inwestycji na środowisko. Jednostka realizuj ąca Miasto, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść konsultacji społecznych (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej

1. Zadanie Przeciwdziałanie wypalaniu traw (kontrola, edukowanie społecze ństwa, nakładanie kar). Jednostka realizuj ąca Miasto poprzez Stra Ŝ Miejsk ą, Policja, Stra Ŝ Po Ŝarna Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne, kontrolne Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść interwencji, ograniczenie działa ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Kultywowanie zadrzewie ń i zakrzewi eń przydro Ŝnych jako elementu wzbogacaj ącego środowisko przyrodnicze; wprowadzaj ąc ró Ŝnorodno ść biologiczn ą i krajobrazow ą. Jednostka realizuj ąca Miasto, wła ściwi zarz ądcy dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 12 tys. zł na 1 ha pasmowych zadrzewie ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zwi ększenie udziału zadrzewie ń i zakrzewie ń na obszarach (wska źnik środowiskowy) komunikacyjnych, ilo ść nasadze ń, % powierzchni izielonych

113 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kierunek działania: Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie ochrony przyrody

1. Zadanie Wizerunek miasta dbaj ącego o środowisko i krajobraz. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty organizacyjne (ok. 100 zł za druk 5 tys. ulotek) Źródła finansowania Środki własne miasta, sponsorzy Miernik realizacji zadania Ilo ść wydanych pocztówek, reklam (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Promowanie zachowa ń zwi ązanych z codziennym bytowaniem mieszka ńców zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody oraz utrzymaniem porz ądku i czysto ści w mie ście . Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat, Szkoły Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty organizacyjne, kontrolne wzgl ędem stosowania si ę do Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść podj ętych akcji ekologicznych (wska źnik środowiskowy)

3. Zadanie Tworzenie i rozwój przyrodniczych ście Ŝek dydaktycznych; ście Ŝek rowerowych i pieszych. Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat, organizacje pozarz ądowe, wła ściwy zarz ąd dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Około 1,970 mln zł (2010 – 2012) Źródła finansowania Środki własne miasta, środki pomocowe, PROW, RPO Miernik realizacji zadania Długo ść ście Ŝek, rozwój turystyki, ilo ść korzystaj ących ze ście Ŝek (wska źnik środowiskowy) rowerzystów, turystów

ROZDZIAŁ – VI 114

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

POWIERZCHNIA ZIEMI

Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku działalno ści antropogenicznej oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku.

Kierunek działania: Ochrona gleb

1. Zadanie Ochrona gruntów pochodzenia organicznego. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele gruntów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zwi ązane z prowadzeniem prac rolniczych Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zapobieganie osuszaniu gleb (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Ochrona gleb klas I – III przed ich odrolnieniem. Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne zwi ązane z wydawaniem decyzji Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ochrona gleb, ilo śc gleb orolnionych (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Rekultywacja terenów zdegradowanych

1. Zadanie Rekultywacja terenów po zamkni ętych składowiskach odpadów, na ul. Tczewskiej i ul. Ceglanej. Monitoring wód podziemnych zamkni ętych składowisk. Jednostka realizuj ąca Miasto - realizacja przez ZUO w Tczewie w wyniku porozumienia Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Wysypisko Tczewska wg studium wykonalno ści 4 200 tys. zł + 10 % rezerwy Wysypisko Ceglana wg studium wykonalno ści 5 250 tys. zł + 10 % rezerwy Źródła finansowania 22,03 % - bud Ŝet gminy, 77,97 % - fundusze UE w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Miernik realizacji zadania Przeprowadzona rekultywacja, kontynuacja monitoringu (wska źnik środowiskowy)

115 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kierunek działania: Likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów

1. Zadanie Zinwentaryzowanie, likwidacja i rekultywacja wszystkich „dzikich” miejsc składowania odpadów. Ustalenie sprawcy zanieczyszcze ń i przekształce ń, w celu obarczenia go kosztami rekultywacji. Jednostka realizuj ąca Miasto, wła ściciele nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 3 tys. zł za 1 składowisko Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Przeprowadzona inwentaryzacja, ilo ść zebranych odpadów (wska źnik środowiskowy)

WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Cel ekologiczny : zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści uŜytkowej oraz ochrona przed powodzi ą.

Kierunek działania: Ochrona zasobów wodnych

1. Zadanie Respektowanie ogranicze ń w zagospodarowywaniu stref ochronnych uj ęć wód. Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat, PWiK Malbork Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, przemy ślane wydawanie decyzji administracyjnych Źródła finansowania Środki własne Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, respektowanie nakazów i zakazów (wska źnik środowiskowy) obowi ązuj ących w strefach

2. Zadanie Przeprowadzenie ró Ŝnych akcji edukacyjno - informacyjnych propaguj ących np. optymalizacj ę zu Ŝycia wody przez indywidualnych u Ŝytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne - do podlewania zieleni). Jednostka realizuj ąca Miasto, ogrody działkowe, wła ściciele nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszt wydruku ulotek, ogłosze ń – ok. 150 zł / 1000szt. Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Przeprowadzenie zadania, zmniejszenie zu Ŝycia wody, ilo ść akcji (wska źnik środowiskowy) edukacyjnych

ROZDZIAŁ – VI 116

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

3. Zadanie Inwe ntaryzacja miejsc zrzutu ścieków nieoczyszczonych (w razie zaistniałych potrzeb). Jednostka realizuj ąca Miasto, zarz ądcy cieków wodnych Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne, kontrolne Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść dzikich wylewisk, zmniejszenie ilo ści wylewisk (wska źnik środowiskowy)

4. Zadanie Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych i regula rna ich kontrola techniczna oraz cz ęstotliwo ść opró Ŝniania oraz aktualizacja ewidencji oczyszczalni przydomowych. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne miasto Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych zbiorników i oczyszczalni (wska źnik środowiskowy) przydomowych, prowadzona aktualizacja

5. Zadanie Przeprowadzenie bada ń jak ości wód powierzchniowych na terenie miasta. Wysoka jako ść wody w Nogacie dla celów rekreacyjnych i innych. Jednostka realizuj ąca WIO Ś, PSSE w Malborku Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń okre ślonych jednostek realizuj ących Źródła finansowania Środki własne WIO Ś, PSSE, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Ocena jako ści wód powierzchniowych, aktualizacja bada ń jako ści (wska źnik środowiskowy) wód, poprawa stanu wód

6. Zadanie Wysoka jako ść krajobrazu i środowiska doliny Nogatu. Ekologiczna i krajobrazowa odnowa korytarza rzeki Nogat. Jednostka realizuj ąca Miasto, gminy s ąsiaduj ące Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne, koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń kontrolnych, administracyjnych, organizacyjnych, planowania przestrzennego itp. Źródła finansowania Środki własne miasta i gmin, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Jako ść wód, czysto ść , ilo ść zebranych odpadów, prace (wska źnik środowiskowy) piel ęgnacyjne

117 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kierunek działania: Ochrona przeciwpowodziowa

1. Zadanie Aktualizacja planu ochrony przed powodzi ą i jego realizacja w razie potrzeb. Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne miasta, powiatu Miernik realizacji zadania Realizacja planu przeciwpowodziowego (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Oczyszczenie (konserwacja) studzienek i rowów melioracyjnych. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele urz ądze ń, ZMiUW, Spółki Wodne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Około 1 mln zł ł ącznie od wszystkich u Ŝytkowników i wła ścicieli rocznie Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Stan urz ądze ń wodnych, przeprowadzone remonty, modernizacje, (wska źnik środowiskowy) ilo ść działa ń koszenia rowów

3. Zadanie Bie Ŝą ca modernizacja, według potrzeb , urz ądze ń wodnych. Jednostka realizuj ąca ZMiUW, wła ściciele obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, około 100 tys. zł rocznie, w zale Ŝno ści od potrzeb Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Stan techniczny urz ądze ń wodnych, przeprowadzone remonty, (wska źnik środowiskowy) modernizacje

4. Zadanie Bie Ŝą ca modernizacja, według potrzeb , wałów przeciwpowodziowych. Jednostka realizuj ąca ZMiUW, wła ściciele obiektów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Jako ść wałów przeciwpowodziowych, przeprowadzone remonty, (wska źnik środowiskowy) modernizacje

ROZDZIAŁ – VI 118

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów

Kierunek działania : Ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł komunalnych i technologicznych

1. Zadanie Zach ęcanie do modernizacji urz ądze ń technologicznych w zakładach produkcyjnych. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty organizacyjne, wydruk ulotek ok. 150 zł / 1000 szt. Źródła finansowania Środki własne zakładów Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych modernizacji (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Promowanie i wprowadzanie energii odnawialnej na terenie miasta. Jednostka realizuj ąca Miasta, prywatni inwestorzy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty organizacyjne, administracyjne, promocyjne, wydruk ulotek ok. 150 zł / 1000 szt. Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń, ilo ść instalacji działaj ących (wska źnik środowiskowy) w oparciu o energi ę odnawialn ą

3. Zadanie Kontrola przedsi ębiorstw w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń, ilo ść przeprowadzonych (wska źnik środowiskowy) kontroli, ilo ść przypadków przekrocze ń dopuszczalnych norm

4. Zadanie Ograniczanie emisji odorów: - zakaz lokalizacji, w pobli Ŝu zabudowy mieszkaniowej, przedsi ębiorstw emituj ących gazy złowonne, - edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści spalania tworzyw sztucznych w gospodarstwach domowych. Jednostka realizuj ąca Miasto, Zakłady, mieszka ńcy Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń odorami, ilo ść (wska źnik środowiskowy) przeprowadzonych akcji

119 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Kierunek działania: Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa

1. Zadanie Gazyfikacja miasta. Jednostka realizuj ąca wła ściwa Spółka Gazownictwa, wła ściciele nieruchomo ści Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Budowa przył ączy gazowych, ok. 1000 zł Źródła finansowania Inwestorzy, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Długo ść sieci gazowej, ilo ść podł ączonych do sieci gazowej (wska źnik środowiskowy) mieszka ńców

2. Zadanie Zmniejszanie negatywnego oddziaływania urz ądze ń grzewczych w mie ście na stan aerosanitarny. Eliminowanie w ęgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych i energii odnawialnej (drewno, wierzba energetyczna, olej opałowy, pompy ciepła, energia słoneczna, farmy wiatrowe). Jednostka realizuj ąca Miasto, ciepłownia, wła ściciele nieruchomo ści, zakładów Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, modernizacji Modernizacja kotłowni ok. 1 - 2 mln zł Budowa kolektora słonecznego – ok. 25 tys. zł Budowa pompy ciepła – ok. 35 tys. zł Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Wzrost zu Ŝycia paliw niskoemisyjnych, ilo ść modernizacji urz ądze ń (wska źnik środowiskowy) grzewczych

3. Zadanie Edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat szkodliwo ści spalania odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne, promocyjne, informacje na stronie www, druk ulotek ok. 150 zł / 1000 szt. Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 120

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

4. Zadanie Termomodernizacja budynków prywatnych i obiektów uŜyteczno ści publicznej. Zach ęcanie mieszka ńców do tych działa ń (zgodnie z poradnikiem Efektywna energetycznie modernizacja budynków). Jednostka realizuj ąca Wła ściciele budynków (miasto – budynki komunalne) Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane i własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, od 500 tys. zł za modernizacj ę budynku do niewielkich kosztów, które mog ą ponie ść prywatni wła ściciele domów jednorodzinnych Źródła finansowania Środki własne osób prywatnych, środki własne miasta, fundusze termo renowacyjne, fundusze pomocowe Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych renowacji, mniejsze zu Ŝycie energii (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych

1. Zadanie Budowa i bie Ŝą ce utrzymanie dróg i ci ągów komunikacyjnych o charakterze miejskim (w razie potrzeb). Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Około 351 000 zł w latach 2008 – 2013 (WPI) Źródła finansowania Środki własne miasta, dotacje, kredyty, po Ŝyczki, dofinansowanie Miernik realizacji zadania Poprawa nawierzchni dróg i bezpiecze ństwa na drogach, ilo ść (wska źnik środowiskowy) przeprowadzonych remontów i modernizacji

2. Zadanie Współpraca (kos zty administracyjne, organizacyjne) z zarz ądcami dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych w sprawie potrzeb modernizacji ci ągów komunikacyjnych. Jednostka realizuj ąca Zarz ąd Dróg Powiatowych, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń (wg bud Ŝetu powiatu) Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej, środki pomocowe Miernik realizacji zadania Poprawa jako ści dróg powiatowych, ilo ść przeprowadzonych (wska źnik środowiskowy) remontów i modernizacji

121 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3. Zadanie Zmniejszanie negatywnego oddziaływania transportu w mie ście na stan aerosanitarny. Wyeliminowanie ruchu tranzytowego z wn ętrza miasta. Budowa obwodnicy drogi krajowej nr 22, druga nitka mostu. Jednostka realizuj ąca Miasto, wła ściwi zarz ądcy dróg Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, budowa dróg objazdowych Źródła finansowania Koszty jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, budowa obwodnicy, zmniejszenie nat ęŜ enia (wska źnik środowiskowy) ruchu samochodów w centrum miasta

HAŁAS

Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Kierunek działania: Monitoring emisji hałasu

1. Zadanie Okre ślenie terenów najbardziej zagro Ŝonych hałasem, gdz ie nale Ŝy prowadzi ć przedsi ęwzi ęcia ochronne w pierwszej kolejno ści - dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego w razie potrzeb (opracowanie mapy akustycznej w razie potrzeb). Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne i koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, około 200 tys. zł Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść okre ślonych terenów, ilo ść obszarów na których s ą (wska źnik środowiskowy) przekraczane dopuszczalne poziomy hałasu

2. Zadanie Prowadzenie monitoringu poziomu hałasu wzdłu Ŝ głównych szlaków komunikacyjnych przechodz ących przez teren miasta. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Monitorowany poziom emisji hałasu, ilo ść dróg na których s ą (wska źnik środowiskowy) przekraczane dopuszczalne poziomy hałasu

ROZDZIAŁ – VI 122

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

1. Zadanie Wspieranie inwestycji ograniczaj ących ujemny wpływ hałasu: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a tak Ŝe izolacji budynków. Ograniczenie uci ąŜ liwo ści lotniska oraz transportu kolejowego i dróg tranzytowych pod wzgl ędem hałasu. Przebudowa linii kolejowej E 65 W-wa – Gdynia. Budowa tunelu dla ruchu kołowego i pieszego w ci ągu ul. de Gaulle’a. Jednostka realizuj ąca wła ściwi zarz ądcy dróg, PKP SA, zakłady budowlane, Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska, zmniejszenie (wska źnik środowiskowy) nat ęŜ enia emisji hałasu

Kierunek działania: Ochrona przed hałasem przemysłowym

1. Zadanie Systematyczna kontrola przedsi ębiorstw. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska, ilo ść (wska źnik środowiskowy) przeoriwadzonych kontroli, ilo ść przypadków stwierdzenia przekrocze ń dopuszczalnych norm

2. Zadanie Kontr ola nowych przedsi ębiorstw w zakresie u Ŝywania najlepszych dost ępnych technologii. Jednostka realizuj ąca WIO Ś Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działań Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zachowanie standardów akustycznych środowiska, analiza (wska źnik środowiskowy) raportów, ilo ść przeoriwadzonych kontroli

123 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym

Kierunek działania: Inwentaryzacja źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Inwentaryzacja i ci ągła aktualizacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie miasta. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść zewidencjonowanych źródeł (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych

1. Zadanie Uwzgl ędnienie w studiach uwarunkowa ń i planach zagospodarowania przestrzennego zagadnie ń pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napi ęć wolnych przestrzeni). Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne, planowania przestrzennego Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Ilo ść stref, ograniczanie zabudowy w strefach (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urz ądze ń nadawczych. Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Brak zainwestowania w strefach ochronnych (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 124

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH

Cel ekologiczny : racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych

Kierunek działania: Racjonalizacja u Ŝytkowania wody

1. Zadanie Wspieranie działa ń maj ących na celu oszcz ędzanie wody (zagospodarowanie wód opadowych w gospodarstwach domowych i rolnych, wymiana urz ądze ń wodnych w gospodarstwach domowych, edukacja mieszka ńców). Jednostka realizuj ąca Miasto, wła ściciele nieruchomo ści, ogrody działkowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, organizowania akcji, druku ulotek Źródła finansowania Środki własne miasta, ODR, zarz ądców Ogródków Działkowych Miernik realizacji zadania Oszcz ędno ść wody, ilo ść przeprowadzonych akcji, wymiana (wska źnik środowiskowy) urz ądze ń

Kierunek działania: Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

1. Zadanie Poprawa parametrów energetycznych budynków - termomodernizacja (dobór drzwi i okien o niskim współczynniku przenikalno ści cieplnej, wła ściwa izolacja termiczna ścian - ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturaln ą (cieplejsz ą) kierunkow ą orientacj ą stron świata). Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych remontów, oszcz ędno ść energii (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Stosowanie indywidualnych liczników ciepła. Jednostka realizuj ąca Wła ściciele i u Ŝytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, ok. 500 – 1000 zł Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych remontów, wymiany licznikow, (wska źnik środowiskowy) zmniejszenie poboru wody

125 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

3. Zadanie Wymiana o świetlenia na energooszcz ędne. Jednostka realizuj ąca Miasto (budynki komunalne i o świetlenie uliczne), wła ściciele i uŜytkownicy budynków Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Zmniejszenie zu Ŝycia energii, wymiana o świetlenia, ilo śc (wska źnik środowiskowy) przeprowadzonych działa ń

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej

Kierunek działania: Kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa gminy wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi poprzez stworzenie lokalnych mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra Ŝaniem idei i zasad zrównowa Ŝonego rozwoju

1. Zadanie Opracowanie i wdra Ŝanie programu edukacji ekologicznej. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne, promocyjne, współpraca ze szkołami i innymi instytucjami Źródła finansowania Środki własne miasta i jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Opracowanie programu, ilo śc przeprowadzonych kacji, szkole ń, (wska źnik środowiskowy) wydruków materiałów

2. Zadanie Aktualizowanie strony internetowej jako źródła i nformacji o mie ście do potrzeb mieszka ńców w zakresie ochrony środowiska. Jednostka realizuj ąca Miasto Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty administracyjne, organizacyjne Źródła finansowania Środki własne miasta Miernik realizacji zadania Wygl ąd strony, ilo ść zawartych informacji (wska źnik środowiskowy)

ROZDZIAŁ – VI 126

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

3. Zadanie Współpraca w zakresie edukacji ekologicznej (ze szkołami, Ośrodek Kultury, organizacje pozarz ądowe). Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne miasta, powiatu Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych akcji, pomoc szkołom (wskaźnik środowiskowy)

4. Zadanie Prowadzenie proekologicznej działalno ści wydawniczej (ulotki, informatory, gazetki). Jednostka realizuj ąca Miasto, Powiat, organizacje społeczne Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, około 3 000 zł rocznie Źródła finansowania Środki własne miasta, powiat, organizacji Miernik realizacji zadania Ilo ść rozdysponowanych materiałów (wska źnik środowiskowy)

Kierunek działania: Kształtowanie w społecze ństwie poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska przyrodniczego

1. Zadanie Organizowanie szkole ń z zakresu edukacji ekologicznej i wiedzy o środowisku. Jednostka realizuj ąca Miasto, placówki o światowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne miasta, około 3 000 zł rocznie Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych szkole ń (wska źnik środowiskowy)

2. Zadanie Organizowanie akcji proekologic znych np. „Sprz ątanie świata”, „Dzie ń Ziemi” itp. Jednostka realizuj ąca Miasto, placówki o światowe, organizacje pozarz ądowe Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Własne Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, około 5 000 zł rocznie Źródła finansowania Środki własne miasta, jednostek współrealizuj ących Miernik realizacji zadania Ilo ść zorganizowanych akcji, ilo ść zebranych odpadów, ilo ść (wska źnik środowiskowy) uczestnicz ących podmiotów

127 ROZDZIAŁ – VI

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM

Cel ekologiczny : minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. gor ących punktach .

Kierunek działania: Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi; zapewnienie bezpiecze ństwa

1. Zadanie Kontrola zakładów produkcyjnych i podmiotów gospodarczych, które mog ą znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w celu zapewnienia ich prawidłowej i zgodnej z przepisami działalno ści (zakłady produkcyjne, stacje paliw i gazu). Jednostka realizuj ąca WIOS Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostki realizuj ącej Miernik realizacji zadania Ilo ść przeprowadzonych kontroli, ilo ść przypadków przekrocze ń (wska źnik środowiskowy) dopuszczalnych norm i zasad bezpiecze ństwa

2. Zadanie Zwi ększenie bezpiecze ństwa przewozów substancji niebezpiecznych przez kontrol ę przewozów i stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców. Jednostka realizuj ąca Policja, Inspekcja ruchu drogowego Rodzaj przedsi ęwzi ęcia Koordynowane Lata realizacji 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Koszty realizacji Koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Źródła finansowania Środki własne jednostek realizuj ących Miernik realizacji zadania Realizacja zadania, ilo ść wypadków z udziałem niebezpiecznych (wska źnik środowiskowy) substancji, ilo śc powa Ŝnych awarii

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla

ROZDZIAŁ – VI 128

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umoŜliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo Ŝliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało Ŝenie, i Ŝ edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe oraz decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Na podstawie postanowie ń tego dokumentu, edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana na obszarach jednostek samorz ądowych, przede wszystkim na obszarze miasta.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie" . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro Ŝenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te Ŝ edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo.

129 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku - w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka Ŝdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom.

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorz ądowych miasta, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie Ŝ, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców).

Nale Ŝy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty , jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: 1. Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód; 2. Daj ące si ę zmierzy ć, ograniczenie masy odpadów; 3. Ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; 4. Poprawa stanu zieleni (parki, lasy); 5. Powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym, podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej;

ROZDZIAŁ – VII 130

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

6. Zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska oraz zach ęcanie lokalnych przedsi ębiorców do stosowania ekologicznych, czystych technologii jako sprzyjaj ących technologii, a nie ograniczaj ących rozwój.

Wła ściwie opracowany Program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wyŜszych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

W mie ście Malbork prowadzone s ą liczne akcje proekologiczne, przede wszystkim w placówkach o światowych, co prowadzi do wzrostu świadomo ści ekologicznej w śród mieszka ńców, przede wszystkim w śród najmłodszych, które dzi ęki zabawie rozwijaj ą w sobie poczucie troski i obowi ązku za środowisko przyrodnicze, w którym Ŝyj ą. Działania w zakresie edukacji ekologicznej w malborskich szkołach: - organizacja sesji ekologicznej – „Segregacja odpadów - recykling”, - szkolny etap konkursu ekologicznego i udział uczniów w wojewódzkim konkursie ekologicznym w Gardei, - „Dzie ń bez samochodu”, - obchody „Świ ęta Ziemi”, - konkursy wiedzy ekologiczno – przyrodniczej, plastyczne i fotograficzne zwi ązane z tematyk ą ekologii, guizy, - zajęcia w kołach ekologicznych, - wycieczki do gospodarstw agroturystycznych, - rajdy ekologiczne (piesze i rowerowe połączone z konkursami wiedzy ekologicznej), festyny, - obchody „Światowego Tygodnia Zwierz ąt”, - festiwal ta ńca i piosenki ekologicznej, - obchody Dnia Ziemi pod hasłem: ,, Efekt cieplarniany – przyczyny i skutki’’, - redakcja gazetek szkolnych, - podnoszenie estetyki terenu szkolnego, tworzenie skwerku dydaktycznego, - wzbogacenie zasobów szkół w środki i pomoce dydaktyczne nad ąŜ aj ące za współczesn ą tematyk ą i problemami ekologicznymi. Poprzez zainteresowanie dzieci i młodzie Ŝy problemami ochrony środowiska organizatorzy konkursów mog ą dotrze ć równie Ŝ do rodziców i najbli Ŝszego otoczenia dzieci. Problem świadomo ści ekologicznej w społecze ństwie jest niezwykle istotny w świetle warunków Ŝycia mieszka ńców.

131 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

W mie ście prowadzonych jest wiele działa ń za zakresu gospodarki odpadami, prowadzona jest zbiórka elektro śmieci i znajduje si ę lokalny punkt zbierania tych odpadów (szczegółowy opis działa ń dotycz ących gospodarki odpadami znajduje si ę w Planie Gospodarki Odpadami). Ponadto w szkołach i placówkach usługowych prowadzona jest zbiórka baterii. Podczas ró Ŝnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie Ŝ zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego. Działania proekologiczne, akcje, konkursy i dofinansowanie s ą wspierane z WFO ŚiGW w Gda ńsku. Wraz z pocz ątkiem sezonu grzewczego powraca temat spalania odpadów w domowych piecach. W świadomo ści wielu osób takie post ępowanie to czysty zysk. Pozbywaj ą si ę odpadów (nie płac ą za ich utylizacj ę) i uzyskuj ą ciepło. Jednak oprócz dozwolonych materiałów opałowych mieszka ńcy spalaj ą: butelki plastikowe, opakowania foliowe, niepotrzebn ą odzie Ŝ, obuwie. W procesie spalania odpadów, w szczególności z tworzyw sztucznych uwalniane s ą do atmosfery szkodliwe zwi ązki chemiczne (dioksyny), które przyczyniając si ę do zanieczyszczenia powietrza, zagra Ŝaj ą zdrowiu i Ŝyciu ludzi. Spalanie odpadów jest dopuszczalne wył ącznie w spalarniach (posiadaj ących zabezpieczenia ograniczaj ące emisj ę do powietrza). Spalanie odpadów z tworzyw sztucznych powoduje osadzanie si ę tzw. sadzy mokrej w przewodach kominowych, któr ą bardzo trudno usun ąć , a jej nadmiar mo Ŝe spowodowa ć zapalenie si ę przewodu kominowego i przyczyni ć si ę do po Ŝaru domu. Dobrym pomysłem byłoby wydanie informatora gminnego dla mieszka ńców, z wykazem firm, które zajmuj ą si ę działalno ści ą z zakresu ochrony środowiska, unieszkodliwiania odpadów i gospodarowania odpadami zawieraj ącymi azbest. Dokument taki ułatwiałby mieszka ńcom poruszanie si ę w tematyce proekologicznej. Ludno ść wiedziałaby, do jakiej firmy mo Ŝe si ę zgłosi ć w sprawie unieszkodliwiania odpadów i nie wyrzucałaby odpadów niebezpiecznych. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga Ŝowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale Ŝy informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji

ROZDZIAŁ – VII 132

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie Ŝy. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi. Funkcj ę takiego serwisu pełni aktualnie strona internetowa miasta, gdzie mo Ŝna znale źć wiele informacji dotycz ących ochrony środowiska.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej zrodziły si ę dla naszego kraju nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów są środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu:

133 ROZDZIAŁ – VII

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

ROZDZIAŁ – VIII 134

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Program Operacyjny Europa Środkowa

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to:

1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: - Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarządzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. - Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka - Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. - Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

135 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Program Unii Europejskiej Inteligentna Energia dla Europy (IEE)

Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych; 2. promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej; 3. promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego; 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; 3. Popraw ę jako ść Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej.

Program INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : - Ryzyko naturalne i technologiczne, - Gospodarka wodna,

ROZDZIAŁ – VIII 136

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- Gospodarka odpadami, - Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego, - Energia i zrównowa Ŝony transport, - Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego (2007 - 2013)

Regionalny Program Operacyjny dla województwa pomorskiego na lata 2007 – 2013 (RPO) jest kompleksowym programem maj ącym na celu popraw ę konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa. Podstawowym zało Ŝeniem RPO jest zrównowa Ŝone wykorzystanie specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz pełne poszanowanie jego zasobów przyrodniczych. Program zawiera kompleksow ą diagnoz ę stanu województwa, jego silnych i słabych stron oraz mo Ŝliwo ści i szans rozwoju.

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu miasta. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie miasta Malbork i całego kraju powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW, Powiatowy FO ŚiGW, Gminny FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. zostały zlikwidowane powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (zgodnie z rz ądowym projektem nowelizacji Prawa Ochrony Środowiska przyj ętym w listopadzie 2009 r. przez rz ąd). Środki funduszy powiatowych maj ą przej ęli starostowie, a funduszy gminnych – wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ć maj ą nadal dochody bud Ŝetów gmin i powiatów. Gminy mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych przez oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Szczególn ą uwag ę samorz ądu miasta Malbork powinny zwróci ć programy dotycz ące problemu gospodarki odpadami oraz gospodarki wodno - ściekowej. Opracowanie w tym zakresie konkretnego projektu inwestycyjnego dla miasta w ramach jednego z tych programów jest szans ą na uzyskanie środków i faktyczn ą realizacj ę projektu. Działania w zakresie poprawy warunków środowiska przyrodniczego, efektywno ści energetycznej oraz stanu infrastruktury technicznej miasta Malbork, przy zało Ŝeniu rozwoju zrównowa Ŝonego, powinny by ć jednym z głównych celów strategicznych jednostki, których

137 ROZDZIAŁ – VIII

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

osi ągni ęcie staje si ę mo Ŝliwe m.in. dzi ęki wykorzystaniu środków oferowanych przez powy Ŝsze programy i fundusze. Szczegółowe informacje dotycz ące przedstawionych programów odnale źć mo Ŝna na stronie internetowej www.woj-pomorskie.pl . Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, miasto, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinno dopasowa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć będą główne zadania zarz ądzania tym programem b ędzie Urz ąd Miasta, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w mie ście b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla miejskiego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a tak Ŝe szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: - dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urządze ń, - modernizacje stosowanych technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrole zanieczyszcze ń.

ROZDZIAŁ – VIII 138

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska. Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania programem ochrony środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje zatwierdzaj ące plany gospodarki odpadami, - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, - raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, - uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, - decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: - opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, - administracyjne kary pieni ęŜ ne, - odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna,

139 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

- kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Wśród instrumentów społecznych jako najwa Ŝniejszy nale Ŝy wymieni ć współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne s ą wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. Mo Ŝna je podzieli ć na: • Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: - działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), - powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). • Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: - środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, - strategie i plany działa ń, - systemy zarz ądzania środowiskiem, - ocena wpływu na środowisko, - ocena strategii środowiskowych. • Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: - opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), - regulacje cenowe, - regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, - środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, - kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. • Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: - wska źniki równowagi środowiskowej, - ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, - monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale Ŝy rozumie ć ró Ŝnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska

ROZDZIAŁ – IX 140

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych. Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społecze ństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin Ŝycia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju. Z uwagi na specyfik ę tego zagadnienia trzeba mie ć świadomo ść , Ŝe b ędzie to proces wieloletni, co nie oznacza, Ŝe nie nale Ŝy go prowadzi ć. Działania edukacyjne powinny by ć realizowane w ró Ŝnych dziedzinach, ró Ŝnych formach oraz na ró Ŝnych poziomach, pocz ąwszy od szkół wszystkich stopni a sko ńczywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. W szczególno ści szkolenia ekologiczne powinny by ć organizowane dla: - pracowników administracji; - samorz ądów mieszka ńców; - nauczycieli szkół wszystkich szczebli; - dziennikarzy; - dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.

Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i miejskimi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony rezerwatów lub obszarów NATURA 2000), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii) itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji.

141 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć strategia rozwoju miasta. Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju przemysłu, infrastruktury, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie miasta wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju miasta, który powinien nawi ązywa ć do: - Polityki Ekologicznej Polski, - programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, - lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, - lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądu i mieszka ńców miasta (wspomniane wcześniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w mie ście, wspólny interes jest szczególnie wa Ŝny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model Ŝycia, w którym ludzie staraj ą si ę Ŝyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy miasta i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju miasta, którego cz ęś ci ą jest Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

ROZDZIAŁ – IX 142

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: - monitoring środowiska; - monitoring programu; - monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (terenów parkowych, u Ŝytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miasta, Starostwo Powiatowe, RDLP i innym.

Monitoring programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miasta b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w programie. Na pocz ątku 2011 roku nast ąpi kolejna ju Ŝ ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś, ale tak Ŝe PGO. Wyniki oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, pieni ędzy, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w programie zada ń priorytetowych.

143 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2011 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. - Ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co dwa lata, - Aktualizacja listy przedsi ęwzi ęć - co dwa lata, - Aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działa ń - co cztery lata.

Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Monitoring 2008 2009 2010 2011 Itd. Monitoring stanu

środowiska Mierniki efektywno ści

Programu Ocena realizacji listy

przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji

Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej.

ROZDZIAŁ – IX 144

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

W tabeli zamieszczonej poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć modyfikowana. Lista ta została oparta na dokonanej w rozdziale IV punkt 4.10. Analizie wska źnikowej.

TABELA 57. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Jednostka Lata Źródło informacji Wska źnik miary do roku 2011 2012 - 2015 o wska źnikach Cele ekologiczne: Zasoby przyrodnicze % powierzchni gminy obj ęty % Urz ąd Wojewódzki prawna ochroną przyrody Sie ć NATURA 2000, Ministerstwo Środowiska ha Sie ć ECONET Urz ąd Wojewódzki, RDO Ś Liczba rezerwatów szt. RDO Ś Liczba rezerwatów szt. RDO Ś posiadaj ących plany ochrony Liczba planowanych rezerwatów szt. RDO Ś Liczba u Ŝytków ekologicznych szt. RDO Ś Liczba pomników przyrody szt. RDO Ś Starostwo Powiatowe % UŜytki le śne oraz grunty powierzchni RDLP, Urz ąd Statystyczny zadrzewione i zakrzewione gminy Powierzchnia ziemi Powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych Udział gleb kwa śnych i bardzo Okr ęgowa Stacja Chemiczno – % kwa śnych Rolnicza, WIO Ś Udział poszczególnych klas % ogólnej Okr ęgowa Stacja Chemiczno – bonitacyjnych gleb (grunty orne) powierzchni Rolnicza, Powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne % udziału w Jako ść cieków wodnych, udział ogólnej ilo ści wód pozaklasowych (wg oceny punktów WIO Ś pomiarowych ogólnej) (na terenie gminy) Ilo ść jezior z ustalon ą klas ą szt. WIO Ś czysto ści (raz na rok) Ilo ść przebadanych k ąpielisk (sezon turystyczny maj – szt. PSSE wrzesie ń) Długo ść linii brzegowej wyznaczonej dla zbiorników i km WIO Ś, Gmina, ZMiUW cieków wodnych % udziału w ogólnej ilo ści Jako ść wód podziemnych, udział punktów wód o bardzo dobrej i dobrej WIO Ś monitoringu jako ści (klasa Ia i Ib) (na terenie gminy) Liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, Zakład, GUS Liczba SUW szt. Gmina, Zakład Wydajno ść uj ęć wody m3/d Gmina, Zakład Produkcja wody m3/rok Gmina Zakład, GUS Długo ść sieci wodoci ągowej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy Liczba przył ączy szt. Gmina Zakład, GUS wodoci ągowych Procent mieszka ńców obj ętych % ogółu Gmina, Zakład, GUS sieci ą wodoci ągow ą ludno ści Udział ludno ści obsługiwanej % ogółu Gmina, Zakład, GUS przez oczyszczalnie ścieków ludno ści Długo ść sieci kanalizacyjnej na km Gmina, Zakład, GUS terenie gminy Liczba przył ączy szt.. Gmina, Zakład, GUS kanalizacyjnych

145 ROZDZIAŁ – IX

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Wska źnik skanalizowania gminy (K) K = 1 000 x dł. sieci K kanalizacyjnej/liczba mieszka ńców gminy Wska źnik proporcji dł. sieci kanalizacyjnej do dł. sieci - wodoci ągowej Liczba szamb szt. Gmina Liczba przyzagrodowych szt. Gmina, Starostwo oczyszczalni ścieków 100% długo ści wałów % całej przeciwpowodziowych ma długo ści ZMiUW wła ściwy stan techniczny wałów Powietrze atmosferyczne Ilo ść pozwole ń na emisj ę szt. Powiat, Gmina Wielko ść dopuszczalnej rocznej emisji (wg pozwole ń) dla wska źników - SO 2 [Mg] Powiat, Gmina - NO 2 -CO - pył całkowity Ilo ść lokalnych kotłowni Gmina, węglowych Ilo ść kotłowni opartych o Gmina, www „ekologiczne” źródła ogrzewania Emitory odorów Szt. Gmina Nat ęŜ enie ruchu pojazdów Szt. Gmina, Powiat, Zarz ądcy dróg Hałas Ilo ść zakładów posiadaj ących okre ślone dopuszczalne szt. WIO Ś, Powiat poziomy emisji hałasu liczba Liczba stref ciszy na jeziorach akwenów i obszarach chronionych obj ętych Powiat (zachowana co najmniej na strefami dotychczasowym poziomie) ciszy Nat ęŜ enie ruchu pojazdów Szt. Gmina, Powiat, Zarz ądcy dróg Pola elektromagnetyczne Ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: szt. Powiat, WIO Ś, Gmina - liniowych; - punktowych Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych Ilo ść zu Ŝytej wody/1 mieszka ńca 3 m /osoba Gmina, Zakłady, GUS na rok Zu Ŝycie energii w przeliczeniu kW Zakład, GUS na 1mieszka ńca na rok Liczba instalacji działaj ących WIO Ś, Gmina, Powiat, GUS, szt. w oparciu o energi ę odnawialn ą www Edukacja ekologiczna Liczba projektów zrealizowanych na rzecz szt. Gmina, Powiat, Nadleśnictwo ochrony środowiska Ilo ść ście Ŝek przyrodniczo - szt. Powiat, Gmina, nadle śnictwo dydaktycznych Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Ilo ść sytuacji awaryjnych na szt. Gmina, Powiat, WIO Ś terenie gminy w ci ągu roku

ROZDZIAŁ – IX 146

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne

• Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źn. zm.), - tekst ujednolicony Dz. U z 2008 r. Nr 25 poz. 150); • Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880), • Ustawa z dn. 4 lutego 1994, Prawo geologiczne i górnicze. (tekst ujednolicony Dz. U. Z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z pó źn. zm.), • Ustawa z dn. 3 luty 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z pó źn. zm., tekst ujednolicony Dz. U. 2004 nr 121 poz. 1266); • Ustawa z dn. 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z pó źn. zm., tekst ujednolicony Dz. U. 2005 nr 239 poz.; 2019); • Ustawa z dn. 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 1996 Nr 132, poz. 622 z pó źn. zm., tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1042); • Rozporz ądzenie Min. Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych z dn. 23 lipca 2008 r. (Dz. U. Nr 143, poz. 896); • Rozporz ądzenie Min. Środowiska w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód z dn. 11 lutego 2004 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 284).

Literatura i wybrane dokumenty programowe

- Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., - Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016 (Warszawa, 2008) - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006, Ministerstwo Środowiska, 2000, - Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, projekt, Ministerstwo Środowiska 2000, - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa, 2001 r., - Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści 2003 r.,

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

- Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, wrzesie ń 2007 r. (wraz z zał ącznikami); - Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, lipiec 2005 r.; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Gda ńsk, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Malborskiego na lata 2004 – 2011, Warszawa, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Społeczno — Gospodarczego Powiatu Malborskiego 2002 — 2012; Malbork, pa ździernik, 2002 r.; - Program Ochrony Środowiska Miasta Malbork na lata 2004 – 2008, z perspektyw ą do roku 2012, 2004 r.; - Strategia Rozwoju Miasta Malbork; - Wieloletni Plan Inwestycyjny dla Miasta Malbork na lata 2010 – 2014; - Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gda ńsk, 2004; 2005, 2006, 2007 r.; - Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2007 r.; - Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN Warszawa 1980 r.; - Kozłowski S., Ekorozwój w gminie, materiały informacyjne do przygotowania programu ekorozwoju gminy, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko Białystok – Kraków 1993 r.; - Dostępne strony internetowe: www.sejm.gov.pl www.stat.gov.pl natura2000.mos.gov.pl www.kp.org.pl rop.mps.gov.pl www.gdansk.lasy.gov.pl www.uw.gda.pl www.woj-pomorskie.pl www.infoeko.pomorskie.pl/Powiaty/Malborski www.malbork.pl powiat.malbork.pl

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Materiały w posiadaniu Urz ędu Miasta Malbork: - decyzje, pozwolenia, - umowy, - raporty i sprawozdania ilo ściowe, - opracowania, - statystyki.

Materiały przekazane przez instytucje: - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku, Zarz ąd Dróg Powiatowych w Malborku, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownictwa, Oddział Zakład Gazowniczy w Gda ńsku, - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w Malborku, - Przedsi ębiorstwo NOGAT Sp. z o.o. Kałdowo Wie ś.

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

Spis tabel

Nr Nazwa tabeli Strona tabeli 1. Liczba ludno ści w mie ście Malbork 14 2. Analiza czasowa liczby ludno ści Miasta Malbork 16 3. Ruch naturalny ludno ści w mie ście Malbork 17 4. Liczba osób bezrobotnych w mie ście Malbork 17 5. UŜytkowanie ziemi w mie ście Malbork 18 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów 6. 19 własno ściowych na terenie miasta Malbork Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD 7. 20 (stan na rok 2008) 8. Powierzchnia zasiewów w mie ście Malbork 22 9. Produkcja zwierz ęca na terenie miasta 22 10. Charakterystyka gospodarstw rolnych według wielko ści gospodarstwa 23 11. Obiekty noclegowe na terenie miasta Malbork 23 12. Komunalne uj ęcie wody na terenie miasta Malbork 25 Woda dostarczana gospodarstwom domowym i indywidualnym gospodarstwom 13. 26 rolnym na terenie miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 14. Wielko ść poboru wody przez PWiK Malbork 26 15. Uj ęcia wód na cele produkcyjne, rolnicze i inne na terenie miasta Malbork 27 16. Uj ęcie wód ze źródeł powierzchniowych 29 17. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie miasta Malbork (stan na 2008 r.) 30 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 18. 30 - 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 19. 30 zamieszkania na terenie miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej na terenie miasta Malbork na 20. 31 przestrzeni lat 2004 - 2008 Dane na temat sieci wodoci ągowej eksploatowanej na terenie miasta Malbork przez 21. 31 PWiK Malbork 22. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie miasta Malbork (2008 r.) 33 Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 - 23. 33 2008 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego 24. 34 zamieszkania na terenie miasta Malbork na przestrzeni lat 2004 - 2008 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenie miasta Malbork na przestrzeni 25. 34 lat 2004 - 2008 Dopuszczalne warto ści wska źników zanieczyszcze ń odprowadzanych przez Zakład 26. 35 do kanalizacji Podmioty na terenie miasta Malbork posiadaj ące pozwolenia wodnoprawne na 27. 37 wprowadzanie wód opadowych do gruntu Zestawienie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie miasta Malbork 28. 43 zgłoszonych do budowy w latach 2007 - 2009 Informacja o ilo ści ścieków dopływaj ących do oczyszczalni w Kałdowie Wsi w 29. 46 2008 r. St ęŜ enie zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 30. 47 (warto ści średnie z całego roku) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Kałdowie Wsi w roku 2008 31. 47 (sprawozdanie OS-5) 32. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie miasta Malbork 50 Dane dotycz ące sieci gazowej i zu Ŝycia gazu na terenie miasta Malbork w roku 33. 51 2008 r. 34. Charakterystyka obiektów ciepłowni ECO MALBORK 52

SPIS TABEL

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork

35. Wykaz dróg krajowych na terenie miasta Malbork 54 36. Wykaz ulic w mie ście Malbork 55 37. Klasy bonitacyjne na terenie miasta 65 38. Jako ść zwykłych wód podziemnych w 2004 i 2005 r. - sie ć krajowa 68 39. Jako ść zwykłych wód podziemnych w 2004 r. - sie ć regionalna 68 40. Klasy czysto ści wód powierzchniowych 76 41. Ocena stanu czysto ści rzeki Nogat 77 42. Ocena stanu czysto ści Kanału Juranda 77 43. Zmiany jako ści wód rzeki Nogat w latach 2004 - 2006 77 44. Ocena jednolitej cz ęś ci wód rzeki Nogat w 2008 roku 78 Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach 45. 79 naturalnych wód rzeki Nogat Przydatno ść do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach 46. 79 naturalnych wód Kanału Juranda Klasyfikacja stref dokonana w wyniku rocznej oceny za rok 2008 wraz 47. 83 z porównaniem z klasyfikacjami za lata 2005 – 2007 48. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki na terenie strefy malborsko – sztumskiej 83 49. Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku azotu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 84 Średnioroczne st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM 10 na terenie strefy malborsko – 50. 84 sztumskiej 51. Średnioroczne st ęŜ enia benzenu na terenie strefy malborsko – sztumskiej 84 52. Wydane pozwolenia na emisj ę gazów i pyłów na terenie miasta Malbork 85 53. Pozwolenie na emisj ę hałasu wydane na terenie miasta Malbork 90 54. Wykaz terenów zielonych w Malborku 95 55. Wykaz pomników przyrody na terenie miasta Malborka 97 56. Wska źniki środowiskowe i zrównowa Ŝonego rozwoju miasta Malbork 99 57. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu 145

Spis rycin

Nr Nazwa ryciny Strona ryciny 1. Poło Ŝenie miasta Malbork (i powiatu malborskiego) na tle s ąsiaduj ących gmin 11 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne powiatu malborskiego (wg J. Kondrackiego) 13

Spis wykresów

Nr Nazwa wykresu Strona wykresu 1. Liczba ludno ści w mie ście Malbork 16 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w mie ście Malbork 19 3. Struktura u Ŝytków rolnych miasta Malbork 21 Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Malborka w 2007 4. 88 roku Minimalne poziomy hałasu zarejestrowane na poszczególnych punktach 5. 88 pomiarowych w mie ście Malbork Maksymalne poziomy hałasu zarejestrowane na poszczególnych punktach 6. 88 pomiarowych w mie ście Malbork Ilo ść pojazdów zarejestrowanych na poszczególnych punktach pomiarowych 7. 89 w mie ście Malbork

SPIS TABEL

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Malbork Green Key

SPIS TABEL