Wit Stwosz – !ycie i twórczo"# Veit Stoss – life and work / Veit Stoss – life and work – life and Stoss / Veit "#

Rze#bi Chrystusa Zmartwychwsta!ego dla ko$cio!a $w. Sebalda Gmerk Wita Stwosza ycie i twórczo ycie Sculpture of Christ Resurrected for St. Se- ! Veit Stoss’ mark baldus Church

Wit Stwosz urodzi! si" w Horb nad Neckarem Osiedla si" w Norymberdze Veit Stoss is born in Horb am Neckar Veit Stoss settles in Nuremberg Wit Stwosz – Stwosz Wit !""& !"#% !"#" !"#$

%&&ł –Kazimierz Jagielloźczyk królem %&&ł – Casimir Jagiellon becomes King of Po- Pierwszy druk w Krakowie – Kasper Polski land Straube drukuje kalendarz na rok %&ęą –Turcy osmaźscy zdobywaj+ Kon- %&ęą – The Ottoman Turks capture Constanti- !"#"; Mikołaj z Lejdy rzeźbi płytę na- stantynopol nople grobną cesarza Fryderyka III Karel Straube produces the first prin- %&ę& –Pocz+tek wojny trzynastoletniej %&ę& – The Thirteen Years’ War between Po- ted document in Cracow: a !"#" ca- z Zakonem Krzy,ackim land and the Teutonic Order state breaks lendar; Nikolaus Gerhaert carves %&ęę – Ukazuje si" Biblia Gutenberga out atombstone for Emperor FrederickIII %&ę- – Piero della Francesca maluje %&ęę – Gutenberg Bible printed in Germany Chrzest Chrystusa %&ę- – Piero della Francesca paints The Baptism %&.ż –Rogier van der Weyden maluje of Christ dyptyk Ukrzy"owania %&.ż – Rogier van der Weyden paints his Cruci- %&.ę –Powstaje Madonna z Dangolsheim fixion diptych %&.ł –W Baden-Baden powstaje krucy- %&.ę – The sculpture of Dangolsheim Madonna fiks Miko!aja z Lejdy %&.ł – Nikolaus Gerhaert von Leyden creates %&ł% –Hans Memling maluje S#d Osta- his crucifix in Baden-Baden teczny %&ł% – Hans Memling paints The Last Judgment wiat – wydarzeniawiat– worldeventsepokiThe– /period the of $ Kupuje dom na rogu ul. Grodzkiej i Poselskiej Rozpoczyna prace nad O!tarzem Ma- w Krakowie riackim Buys a house on the corner of Grodzka and Begins work on St. Mary’s Basilica altar- Poselska streets (Cracow) piece

Zrzeka si" obywatelstwa Norym- bergi i osiedla si" w Krakowie Gives up Nuremberg citizenship and settles in Cracow Rada miejska Krakowa zwalnia go z po- Akta po raz pierwszy wymieniają żonę datków; zostaje powołany na doradcę Stwosza – Barbarę, prawdopodobnie rady miasta w sprawach budowlanych Prawdopodobnie po raz pierw- krakowiankę The Town Council of Cracow exempts szy odwiedza Kraków For the first time documents mention him from taxes; becomes Town Coun- Probably his first visit to Cracow Stoss’ wife, Barbara, probably a Cracovian cil building councillor

!"#$ !"#+ !"## !"#& !"#, !"&- !"&! !"&. !"&% !"&"

Wrocławska drukarnia Kaspra Elyana Umiera Jan Długosz; Piero della Fran- wydaje statuty synodalne, najstarszy cesca pisze traktat o perspektywie tekst drukowany w języku polskim Polish chronicler Johannes Longinus Kasper Elyan’s printing house in Bre- dies; Piero della Francesca writes On slau publishes statuta synodalia, the the Perspective for Painting oldest printed text in Polish

Nowogród Wielki opanowany przez Moskwę Veliky Novgorod annexed to the Grand Duchy of Moscow

Andrea del Verrocchio rzeźbi Chrystusa i Niewiernego Tomasza we Florencji In Florence, Andrea del Verrocchio sculpts Christ and St. Thomas Wyjeżdża do Norymbergi w interesach oso- bistych i z polecenia rady miejskiej Leaves for Nuremberg on personal matters Wykonuje malowidła ołtarza dla and Town Council business kościoła w Książnicach Wielkich Paints the scenes for the altarpiece Spędza dwa miesiące we Wroc ławiu w sprawach Ołtarza in Książnice Wielkie Mariackiego Wraca do Krakowa Spends two months in Breslau regarding the St. Mary’s al- Returns to Cracow tarpiece Wykonuje figury ołtarzowe dla konwentu w Jędrzejowie Po raz pierwszy zostaje Makes altarpiece figures for the convent wybranym starszym cechu in Jędrzejów malarzy / Veit Stoss – life and work – life and Stoss / Veit For the first time elected "# as master of the painters’ guild Ponownie wybrany starszym cechu malarzy Re-elected as master of the pain- ters’ guild

Wykonuje kamienny krucyfiks Rozpoczyna prace nad sar- ycie i twórczo ycie fundacji Henryka Slackera; ko- kofagiem Kazimierza Jagiel- ! Wykonuje piaskowcową płas- ko rzeźbę Chrystus w Ogrodzie lejny raz zostaje starszym cechu lończyka Oliwnym Ukończony zostaje Ołtarz malarzy Begins work on Casimir IV Mariacki Makes a sandstone relief of Carves a stone cross founded Jagiellon’s sarcophagus Christ in the Garden of Gethse- The St. Mary’s Basilica altar- by Henryk Slacker; again elec- mane piece is completed ted master of the painters’ guild Wit Stwosz – Stwosz Wit !"&" !"&$ !"&+ !"&# !"&& !"&, !",- !",! !",. !",%

Umiera królewicz Kazi- Powstaje obraz Naro- Władysław Jagiellończyk królem Wę- Umiera Kazimierz mierz, późniejszy święty dziny Wenus Sandra Bot- gier; powstaje Ogród rozkoszy ziem- Jagiellończyk; od- krycie Ameryki; Prince Casimir, later cano- t icellego skich Hieronima Boscha nized, dies Sandro Botticelli paints Ladislaus Jagiellon becomes King of Casimir Jagiellon The Birth of Venus Hungary; Hieronymus Bosch paints dies; the disco- The Garden of Earthly Delights very of America

Aztekowie składają bogu Huitzilopoch- Bitwa pod Bosworth kończy tliemu ofiarę z ok. #- Wojnę Dwóch Róż w Anglii tys. jeńców Mikołaj Kopernik rozpoczyna studia w Krakowie; The Aztecs sacrifice początek oblężenia Grenady przez wojska Izabeli The Battle of Bosworth Field Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego puts an end to the English ca. #- thousand pri- Wars of the Roses soners for their god Nicolaus Copernicus takes up studies in Cracow; Huitzilopochtli the city of Granada surrounded in a siege by the army of King Ferdinand II of Aragon and Isabella I of Castille

Portugalski żeglarz Bartolomeu Dias dociera do Przylądka Dobrej Nadziei Portuguese explorer Bartolomeu Diaz reaches the Cape of Good Hope wiat – wydarzeniawiat– worldeventsepokiThe– /period the of $ W Krakowie powstaje pierwsze w Europie towarzy- stwo literackie – Nadwiślańskie Bractwo Literackie The first literary society in Europe, Sodalitas Litterarum Vistulana, is founded in Cracow Wykonuje drewnianą płaskorzeźbę Wit Stwosz żeni się z Krystyną Reinolt; będą Pracuje nad ołtarzem dla ko- Chrystus w Ogrodzie Oliwnym mieli pięcioro dzieci ścioła w Schwazu w Tyrolu Makes a wooden sculpture of Christ Veit Stoss marries Christina Reinolt; they will Works on an altarpiece for in the Garden of Gethsemane have five children a church in Schwaz, Tirol

Prowadzi prace na nabrzeżu lub przy moście Realizuje mały ołtarz u wejścia do kościoła na Pegnicy w Norymberdze Bankructwo Starzedla; Mariackiego; po raz ostatni zostaje star- Supervises the works on the riverside or on Stwosz wytacza pro- szym cechu malarzy the bridge over Pegnitz in Nuremberg ces Bonerowi, oskar- żając go o oszustwo Makes a small altarpiece near the entrance to St. Mary’s Basilica; for the last time be- Starzedl goes bankrut; comes master of painters’ guild Stwosz sues merchant Jakub Boner for fraud

Wraca do Norymbergi i przyjmuje jej Rzeźbi epitafium dla rajcy Norymbergi Wykonuje pomnik nagrobny pry- obywatelstwo Pawła Volckamera w kościele św. Sebalda masa Zbigniewa Oleśnickiego Returns to Nuremberg and accepts its Carves an epitaph for Paweł Volckamer, Makes a tomb statue for primate citizenship municipal council member, in St. Sebal- Zbigniew Oleśnicki dus Church Przyjmuje zamówienie na pro- Kupuje dom przy Wunderburg- Wykonuje ołtarz na zamówienie jekt epitafium Kallimacha gasse w Norymberdze altarzysty Jakuba de Valendorfa Accepts commission to design Buys a house in Wunderburg- Makes an altarpiece commissio- Callimachus’ epitaph gasse in Nuremberg ned by altarist Jacob de Valendorf Pożycza !.+$ guldenów przedsi ębiorcy Hansowi Przyjmuje zlecenie na W Krakowie umiera żona Starzedlowi; powstaje epi- płytę nagrobną biskupa Wita, Barbara, z którą tafium Kallimacha Piotra z Bnina miał ośmioro dzieci Lends !.+$ guilders to an Commissioned to make Stoss’ wife, Barbara, with entrepreneur Hans Star- a tombstone for Bishop whom he had eight chil- zedl; Callimachus’ epitaph Peter of Bnin dren, dies in Cracow is completed

!",% !"," !",$ !",+ !",# !",& !",, !$-- !$-! !$-.

Leonardo da Vinci Polsko-litewska unia w Wilnie; przeprowadza nie- Michał Anioł rzeźbi Piet" udany test maszyny Polish-Lithuanian union in Vilnius; latającej Michelangelo creates his Pietà Leonardo da Vinci runs an unsuccessful test of his flying ma- chine

Traktat z Tordesillas – podział No- Porażka Jana Olbrachta pod Suczawą wego Świata między Hiszpanię w lasach bukowińskich Śmierć Jana Olbrachta, i Portugalię Aleksander Jagielloń- John I Albert defeated in Bukovina fo- czyk królem Polski The Treaty of Tordesillas divides rests near Suceava the New World between Spain John I Albert, King of and Portugal Poland, dies; succee- ded by Alexander Ja- giellon

Pedro Cabral dociera do Brazylii Pedro Cabral reaches Brazil

Portugalski żeglarz Vasco da Gama dociera do Indii; Leonardo da Vinci maluje Ostatni! Wieczerz" Portuguese explorer Vasco da Gama reaches India; Leonardo da Vinci paints his Last Supper Cesarz Maksymilian I przy- wraca mu prawa pub- liczne; jedzie na targi do Frankfurtu i do Nördlin- gen Emperor Maximilian I res- tores his public rights; tra- vels to the fair in Frankfurt and to Nördlingen

Wykonuje grupę rzeźbiarską #w. Anna Samotrze$ Carves The Virgin and Child with St. Anne Uzyskuje zgodę rady miejskiej na Wykonuje rzeźbę św. Andrzeja w kościele św. Sebalda Za fałszerstwo zostaje publicznie napiętnowany powrót do Norymbergi Carves a statue of St. Andrew for St. Sebaldus Church przez wypalenie policzków Granted the municipal council’s Has his cheeks publicly branded as a punishment permission to return to Nurem- for fraud berg / Veit Stoss – life and work – life and Stoss / Veit Procesuje się z jednym z klientów, Han-

"# sem Thumbem Involved in litigation against one of his clients, Hans Thumb

Ucieka z Norymbergi; ozdabia skrzydła Przebywa krótko w Ulm; Wykonuje krucyfiks dla ko- ołtarza w Münnerstadt; Jorg Trümmer, wykonuje figury Matki Bo- ścioła św. Wawrzyńca w No- zięć Stwosza, organizuje napady na kup- skiej i św. Jana dla kościoła rymberdze; na ścianie swego ycie i twórczo ycie

! ców norymberskich Najświętszej Marii Panny domu wystawia figurę Matki w Norymberdze Boskiej z Dzieciątkiem Escapes from Nuremberg; decorates the wings of Münnerstadt altarpiece; Jorg A brief stay in Ulm; carves Makes a crucifix for St. Lorenz Trümmer, Stoss’ son-in-law, organizes figures of St. Mary and St. Church in Nuremberg; puts a armed-robberies on Nuremberg mer- John for the Nuremberg figure of the Virgin and Child chants Frauenkirche on the wall of his house Wit Stwosz – Stwosz Wit !$-. !$-% !$-" !$-$ !$-+ !$-# !$-& !$-, !$!- !$!!

Rozpoczyna się przebu- Zygmunt I królem Polski Amerigo Vespucci wydaje dowa zamku królewskiego Sigismund I the Old be- opis wybrzeży Ameryki na Wawelu; pierwsze trans- comes King of Poland Południowej porty czarnych niewolni- ków z Afryki do Ameryki Amerigo Vespucci publis- hes his description of the Renovation of the Royal South American coastline Castle of Wawel begins; Lucas Cranach Starszy maluje Uciecz - first shipments of black sla- k" do Egiptu ves from Africa to America Lucas Cranach the Elder paints The Maksymilian I Habsburg cesarzem Powstaje #w. Anna Sa- Flight into Egypt Świętego Cesarstwa Rzymskiego Na- motrzecia Leonarda da rodu Niemieckiego Vinci Maximilian I of Habsburg becomes the Leonardo da Vinci pa- Holy Roman Emperor of the German ints The Virgin and Child Nation with St. Anne

W Krakowie powstaje jedna z pierwszych w Pol- sce drukarni; powstaje Mona Lisa Leonarda da Vinci One of the first printing wiat – wydarzeniawiat– worldeventsepokiThe– /period the of

$ houses in Poland establis- hed in Cracow; Leonardo Sejm radomski przyjmuje konsty- Henryk VIII królem Anglii; wydanie Pochwa%y da Vinci paints his Mona tucję Nihil novi g%upoty Erazma z Rotterdamu Lisa The Nihil novi act adopted by the Henry VIII becomes King of England; Eras- Polish parliament at Radom mus of Rotterdam writes The Praise of Folly Powstaje rzeźba Archanio% Rafael i Tobiasz Rzeźbi w bukszpanie Madonn" z Dzieci!tkiem Carves a group sculpture of Archangel Raphael with Carves The Virgin and Child in Tobias boxwood

Rzeźbi figurę św. Rocha dla floren- Rzeźbi kamienne epitafium Zwiastowanie dla kościoła ckiego kościoła S.M. Annunziata Wykonuje Zwiastowanie NMP w Langenzenn Carves a statue of St. Roch for the w kościele św. Wawrzyńca Carves a stone epitaph The Annunciation for the Florentine Basilica della Santissima Carves The Annunciation for church in Langenzenn Annunziata St. Lorenz Church

!$!! !$!. !$!% !$!" !$!$ !$!+ !$!# !$!& !$!, !$.-

Albrecht Hohenzollern wiel- Turecki admirał Piri Reis spo- Zjazd wiedeński Jagiellonów i Habs- Ślub księżniczki mediolań- kim mistrzem krzyżackim rządza mapę świata, przed sta- burgów skiej Bony Sforzy z Zyg- Albrecht Hohenzollern be- wiającą m.in. wybrzeża Brazylii The Jagiellons and the Habsburgs muntem I i Antarktydy comes the Grand Master of meet at the First Congress of Vienna Milanese princess Bona the Teutonic Knights Turkish captain Piri Reis prepa- Sforza marries King Sigis- res the first world map depic- mund I ting the coastline of Brazil and W Rzymie powstaje Moj&esz Mi- Antarctica chała Anioła In Rome, Michelangelo creates his Hiszpański konkwistador Hernán Cor- statue of Moses tés rozpoczyna podbój Meksyku Spanish conquistador Hernán Cortés Ślub Zygmunta I z księżniczką wę- sets out to colonize Mexico gierską Barbarą Zapolyą Sigismund I marries Hungarian prin- cess Barbara Zápolya

Zwycięstwo wojsk polsko-litewskich nad Początek budowy Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu; Marcin Luter Moskwą w bitwie pod Orszą; powstaje Melan- ogłasza ,$ tez – początek reformacji; zawiązanie pierwszego w his- cholia I Albrechta Dürera torii moskiewsko-pruskiego przymierza antypolskiego The allied forces of Lithuania and Poland defeat Work on the Sigismund Chapel of Wawel begins; Martin Luther an- the army of Moscow at the Battle of Orsha; Me- nounces his ,$ Theses, sparking the Reformation; the first ever anti- lencolia I engraved by Albrecht Dürer Poland alliance between the Grand Duchy of Moscow and Prussia / Veit Stoss – life and work – life and Stoss / Veit Umiera żona artysty, Krystyna; w związku z procesem ze Starzedlem i jego wierzy- "# cielami jedzie do Wrocławia The artist’s wife, Christina, dies; travels to Breslau in connection with the suit against Starzedl and creditors ycie i twórczo ycie

! Składa w Norymberdze Wykonuje krucyfiks fundacji przysięgę, że nie będzie Wickla w kościele św. Sebalda Wykonuje ołtarz Bo&e go Narodzenia działał wbrew prawu Makes a cross founded by Ni- dla Karmelitów norymberskich In Nuremberg, takes an colaus Wickl for St. Sebaldus Creates the Nativity altarpiece for oath never to act against Church Nuremberg Carmelites the law Wit Stwosz – Stwosz Wit !$.- !$.! !$.. !$.% !$." !$.$ !$.+ !$.# !$.& !$.,

Papież Leon X bullą Exsurge W Krakowie odbywa się Początek wojny chłopskiej Złupienie Rzymu przez Domine potępia Lutra pierwszy proces przeciw w Niemczech; Michał Anioł wojska cesarza Karola V luteranom rozpoczyna prace nad Na- With the bull of Exsurge Do- grobkiem Medyceuszy The Sack of Rome by the mine Pope Leo X condemns The first trial against the troops of Holy Roman Martin Luther Lutherans in Cracow The German Peasants’ War Emperor Charles V breaks out; Michaelangelo Szwecja zrywa unię kalmarską i ogła- starts working on The Me- sza niepodległość – początek panowa- dici tombs nia Wazów Sweden breaks up the Kalmar Union and pronounces independence – Swe- dish throne goes to the House of Vasa

Turcy zwyciężają Węgrów w bitwie Śmierć Ferdynanda Magellana w cza- pod Mohaczem; wydanie mapy Polski sie wyprawy dookoła świata i zachodniej Litwy Bernarda Wapow- skiego Ferdinand Magellan dies during his world expedition The Ottoman Turks defeat the Hun- garian army at the Battle of Mohács; Bernard Wapowski’s map of Poland and western Lithuania published

wiat – wydarzeniawiat– worldeventsepokiThe– /period the of Hołd pruski w Krakowie; Cesarz Karol V zwycięża $ króla Francji Franciszka I w bitwie pod Pawią Prussian Homage paid by Albrecht Hohenzollern to Sigismund the Old; Emperor Charles V beats Śmierć Albrechta Dürera Francis I of France at the Battle of Pavia Albrecht Dürer dies W ostatnich latach życia wzrok Stwosza uległ znacz nemu pogor- szeniu Sprzedaje swe wyroby na straga- In Stoss’ last years his eyesight di- nie przed kościołem Najświętszej minished Marii Panny w Norymberdze Wit Stwosz umiera w Norymberdze; pochowany na starym cmentarzu św. Jana Sells his handiwork on a stall in front of the Nuremberg Frauen- Veit Stoss dies in Nuremberg; buried in the old St. kirche John’s Cemetery

!$., !$%- !$%! !$%. !$%% !$%"

Inkorporacja Mazowsza do Jan Tarnowski pokonuje Moł- !$%" – Ignacy Loyola zakłada zakon Je- Korony; oblężenie Wiednia dawian pod Obertynem zuitów przez Turków Moldovian army defeated by !$%# – „Wojna kokosza” – rokosz Mazovia incorporated into Jan Tarnowski at Obertyn szlachty polskiej przeciw Zyg- the Polish state; the siege of muntowi I Vienna by the Ottoman Opublikowano Ksi"cia Niccolò Machiavellego Turks !$"% – W Norymberdze opubliko- The Prince by Niccolò Machiavelli is published wano De revolutionibus orbium coelestium Mikołaja Kopernika !$"& – Zygmunt II August królem Polski

!$%" – The Society of Jesus is founded by St. Ignatius !$%# – „Chicken War” – antiroyalist re- bellion of the Polish nobility !$"% – De revolutionibus orbium coeles- tium by Nicolaus Copernicus is published in Nuremberg Koronacja vivente rege Zygmunta Augusta na króla Polski; Naro- !$"& – Sigismund II Augustus becomes dziny syna Wasyla III, przyszłego King of Poland cara Iwana IV Groźnego A vivente rege coronation of Si- gismund II Augustus for King of Poland; Vasili III’s son, later Tsar Ivan the Terrible, is born Traktat o pokoju i przyjaźni między Zygmuntem Starym a sułtanem Su- lejmanem; podbój państwa Inków przez Hiszpanów The treaty of ‘perpetual piece’ signed between Sigismund the Old and Su- leiman the Magnificent; the Spanish Opracował / compiled by: Jan Sadkiewicz conquest of the Inca territories Translated by Magdalena Buchta