Arimania Komaroffi (Lepidoptera: Pyralidae) پسته ة ميو خوار پوست
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
دانش گیاهپزشکی ایران دورة 64، شمارة 2، پاییز و زمستان 4936 )ص 263-252( دموگرافي شبپرة پوستخوار ميوة پسته (Arimania komaroffi (Lepidoptera: Pyralidae روي سه رقم پسته در شرايط آزمايشگاهي مهدي بصيرت1، علي گليزاده2*، سيد علياصغر فتحي3 و مهدي حسن پور4 1، 2، 3 و 4. دانشجوی دکتری حشرهشناسی، دانشیاران و استادیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکدۀ علوم کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل )تاریخ دریافت: 24/4/1334 - تاریخ تصویب: 1334/11/23( چکيده پسته یکی از مهمترین محصوﻻت باغی کشور است. در سالهای اخیر، شبپرۀ پوستخوار میوۀ پسته، Arimania komaroffi بهصورت یکی از آفات مهم و خسارتزای این محصول درآمده است. هدف از انجام این پژوهش، مطالعۀ پارامترهای رشد، و جدول زندگی و تولیدمثلی این آفت روی سه رقم بسیار معمول و با بیشترین سطح زیرکشت، شامل اوحدی، کلهقوچی و احمدآقایی ± بود. برای این منظور، آزمایش دموگرافی این آفت در شرایط 1 5/22 درجۀ سلسیوس، رطوبت ± نسبی 5 55 درصد و دورۀ نوری 15 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در اتاقک رشد انجام گرفت. بر اساس نتایج، بیشترین طول دورۀ مرحلۀ نابالغ این آفت روی رقم احمدآقایی و معادل 32/51 روز بود. نرخ ناخالص زادآوری روی سه رقم اوحدی، کلهقوچی و احمدآقایی بهترتیب 55/51، 33/44 و 14/22 تخم به ازای هر حشرۀ ماده بود. نرخ خالص زادآوری روی رقم اوحدی از نظر آماری با رقم احمدآقایی اختﻻف معناداری نشان داد. کمترین تعداد تخم گذاشتهشده به ازای هر ماده در هر روز با تغذیه از رقم احمدآقایی بهدست آمد و با رقم اوحدی اختﻻف معناداری داشت. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)، نرخ ذاتی تولد )b( و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) این آفت با تغذیه از رقم احمدآقایی کمترین مقدار بود و با مقادیر این پارامترها روی رقم اوحدی اختﻻف معناداری نشان داد. همچنین طوﻻنیترین متوسط مدت زمان یک نسل روی رقم احمدآقایی مشاهده شد. بنابراین رقم احمدآقایی نسبت به دو رقم دیگر، حساسیت کمتری به آفت دارد. واژههاي کليدي: ارقام پسته، باروری، جدول زندگی، شبپرۀ پوستخوار میوه. مقدمه کلهقوچي، احمدآقایي و اکبری بیشترین سطح پسته ).Pistacia vera L( یکي از مهمترین محصوﻻت زیرکشت را داشتهاند و مهم ترین ارقام تجاری پسته در باغي کشور است. طبق آمار سال 2049 سازمان این استان محسوب ميشوند. بر طبق شواهد و منابع خواربار جهاني )FAO( ایران با بیشترین تولید پستۀ موجود، درخت پسته مورد حملۀ تعداد زیادی از مقاوم اول و آمریکا و ترکیه رتب ههای بعدی را به خود بندپایان آفت )بیش از 50 گونه( بهویژه حشرات قرار اختصاص دادهاند. بر اساس آمار سال 4926 وزارت ميگیرد )Esmaili, 1996; Moderraes Awal, 1997(. کشاورزی، در استان کرمان رقمهای اوحدی، یکي از آفات مهمي که خسارت زیادی بهویژه در * تلفن: E-mail: [email protected]; [email protected] 03425646020 250 دانش گیاهپزشکي ایران، دورة 64، شمارة 2، پاییز و زمستان 4936 سالهای اخیر به این محصول وارد ميکند، شبپرة تولیدمثل سنجیده ميشوند، با هم فرق زیادی دارند. پوستخوار میوة پسته )کراش( با نام علمي Arimania مدت زمان کوتاهتر رشدونمو و میزان تولیدمثل باﻻی (komaroffi Ragonot (Lepidoptera: Pyralidae. حشرات روی یک گیاه میزبان نشاندهندة مطلوبیت است ) Mehrnejad & Speide, 201l; Hashemi Rad باﻻی آن به عنوان یک میزبان است ) Van Lanteren et al., 2013(. این آفت را Brandt اولین بار در سال Noldus, 1990 &(. پارامترهای جدول زندگي، بهویژه 4393 و با استفاده از تلۀ نوری از مناطق میان کوتال، نرخ ذاتي افزایش جمعیت مهمترین پارامترهایياند که سین سفید و تنگ آب نزدیک فیروزآباد و موک پاس برای ارزیابي سطح مقاومت گیاهان استفاده ميشوند در استان فارس گزارش کرد (Amsel, 1954). این آفت )Razmjou et al., 2006(. گیاهان میزباني که نرخ را Samet در سال 4392 روی درختان پسته از منطقۀ ذاتي افزایش جمعیت حشره روی آنها پایینتر است، رفسنجان جمعآوری کرد ) ,Samet, 1974; Samet نسبت به گیاهان میزباني که مقدار عددی این پارامتر 1985(. این آفت تا سال 4920 آفت مهمي به شمار روی آنها باﻻتر است، از مقاومت بیشتری برخوردارند. نميرفت، اما اخیراً وضعیت آن تغییر کرده است، به دانش حساسیت و مقاومت ارقام یک محصول و نحوی که امروزه یکي از آفات مهم درختان پسته در پارامترهای جدول زندگي یک آفت مي تواند اجزای منطقۀ رفسنجان که منطقۀ اصلي تولید پستۀ ایران اساسي یک برنامۀ مدیریت تلفیقي آفات برای هر است، بهشمار ميرود (Mehrnejad & Speide, 201l). محصول باشد )Razmjou et al., 2006(. بررسي منابع ﻻروهای این آفت داخل خوشۀ پسته با تغذیه از پوست نشان ميدهد که هیچگونه اطﻻعاتي در زمینۀ میو ههای پسته، در همۀ مراحل رشدی میوه خسارت ویژگيهای زیستي، پارامترهای تولیدمثلي و جدول زیادی وارد ميکنند. ﻻروهای این آفت در نسل اول از زندگي شبپرة پوستخوار میوة پسته روی ارقام پسته میو ههای تازه تشکیلشدة پسته تغذیه ميکنند و وجود ندارد، اما مطالعات زیادی در ارتباط با دموگرافي موجب خشکیدگي و ریزش میو ههای جوان ميشوند. آفات مختلف روی رقمهای میزبانشان صورت گرفته ﻻروهای نسل بعدی آفت از پوست سبز رویي میوة است ) ,.Shoja Aldini et al., 2006; Zare et al پسته تغذیه ميکنند و در نتیجه، میو هها بدون پوست ,.Goodarzi et al., 2015; Mansouri et al ;2013. ميشود و مغز آنها کامل ن ميگردد. این میو هها در Esmaeili et al., 2013; Javadi-Khederi et ;2013. نهایت خشکیده ميشوند و ریزش مي کنند. ﻻروها al., 2013(. بررسي میزان زادآوری شبپرة هندی حین تغذیه، دان ههای آلوده را با تارهای ابریشمي به Plodia interpunctella Hubner روی مغز پستۀ سه همدیگر متصل ميکنند. این آفت 9 تا 6 نسل در سال رقم اوحدی، کله قوچي و احمد آقایي نشان داد که دارد ) ;Samet, 1974; Mehrnejad, 2001a, 2010 تغذیه از مغز پسته رقم اوحدی در هر دو حالت خام و Mehrnejad & Speidel, 2011; Hashemi Rad et. پرورده بیشترین میزان زادآوری را نسبت به ارقام al., 2013(. کلهقوچي و احمد آقایي داشته است ) ,Shoja Aldini جدول زندگي یک ابزار مناسب برای مطالعۀ et al., 2006(. در بررسي دیگری، پارامترهای جدول دینامیسم جمعیتهای حیواني بهویژه بندپایان است، زندگي شبپرة هندی P. interpunctella روی چهار زیرا ميتواند پارامترهای دموگرافي خیلي مهمي را رقم تجاری پسته مطالعه شده است که کمترین و فراهم آورد )Maia et al., 2000(. کیفیت گیاه میزبان بیشترین نرخ ذاتي افزایش جمعیت بهترتیب روی یک عامل کلیدی تعیینکنندة پارامترهای رشد رقمهای کلهقوچي و اکبری مشاهده شده است جمعیت ب هویژه مقدار نرخ ذاتي افزایش جمعیت (Razazzian et al., 2015( (rm(. یک حشرة گیاهخوار است. گونه و واریت ههای گیاهي هدف از انجام این پژوهش، مطالعۀ ویژگي های وقتي از نظر مطلوبیت به عنوان میزبان برای حشرات زیستي، پارامترهای تولیدمثلي و جدول زندگي شبپرة خاص با پارامترهایي مانند بقا، میزان نشو و نما و پوستخوار میوة پسته روی سه رقم تجاری پستۀ بصیرت و همکاران: دموگرافي شبپرة پوستخوار میوة پسته ... 254 اوحدی، کلهقوچي و احمدآقایي که دارای بیشترین پرورش )لیوان یکبار مصرف( حاوی دو عدد پستۀ تازه سطح زیرکشت هستند، در شرایط آزمایشگاهي است، منتقل شدند. ظروف پرورش ﻻرو با درپوش پﻻستیکي تا بتوان با نتایج آن در مدیریت مبارزه با آفت بهره برد. سوراخدار پوشانده شدند و در شرایط مورد نظر قرار داده شدند. برای تغذیۀ ﻻروها، خوش ههای پسته ب هطور مواد و روشها جداگانه از درختان رقمهای تحت بررسي در ایستگاه پرورش حشرۀ آفت شمارة 2 مؤسسۀ تحقیقات پسته که در طول فصل به منظور ایجاد کلني پرورشي، ﻻروهای این آفت از رشد، سم پاشي نميشدند چیده شد و پس از باغهای پستۀ حومۀ رفسنجان در اواسط اردیبهشت شستوشو و گرفتن رطوبت، مورد استفاده قرار گرفت. 4939 جمعآوری گردیدند. ﻻروها به همراه خوشۀ ظروف پرورش ﻻرو و غذای ﻻروها )دو عدد میوة تازة آلوده به آزمایشگاه مؤسسۀ تحقیقات پسته منتقل پسته( هر دو روز یکبار تعویض شدند. ظروف پرورش شدند. ﻻروهای جمعآور یشده سه گروه شدند و هر ﻻروها تا ظهور حشرات کامل، بهصورت روزانه بازدید گروه بهطور جداگانه روی رق مهای اوحدی، کلهقوچي و شدند و داد ههای مربوط به وقوع هر مرحلۀ رشدی احمدآقایي پرورش داده شدند. این ﻻروها در دمای آفت شامل زمان ظهور شفیره و حشرات کامل نر و 4± 5/29 درجۀ سلسیوس، رطوبت نسبي 5± 45 ماده و میزان مرگ در هر مرحلۀ رشدی ثبت شد. به درصد و دورة نوری 44 ساعت روشنایي و 2 ساعت منظور اندازهگیری میزان تولیدمثل، حشرات کامل نر و تاریکي پرورش داده شدند. به دلیل اینکه پرورش ماده ظاهرشدة روی هر یک از ارقام تحت بررسي، ﻻروها بهصورت گروهي با مشکل کپکزدگي محیط ب هصورت جفت درون ظرف پﻻستیکي شفاف به ابعاد پرورش و مشکل تغذیه روب هرو بود، ﻻروها ب هصورت 49×40×9 سانتي متری رهاسازی شدند. یک برگ جداگانه درون ظروف یکبار مصرف کوچک پرورش کاغذ سفید کف ظرف تخم گیری قرار داده شد و روی داده شدند. غذای ﻻروها )میوة تازة پسته( و ظروف آن چند میوة تازة پسته برای تخمریزی قرار گرفت. پرورشي هر دو روز یکبار تعویض ميشدند. پرورش ظروف تخمگیری درون اتاقک رشد با همان شرایط ﻻروها و شفیر هها تا ظهور حشرات کامل روی ارقام آزمایش قرار داده شد. ظروف تخمگیری بهطور روزانه تحت بررسي پسته ادامه داشت و از این حشرات کامل بازدید شد و تعداد تخم گذاشتهشده و طول عمر برای تخمگیری استفاده شد. از تخمهای یکروزه برای حشرات کامل نر و ماده تا پایان عمر آنها ب هطور انجام آزمایشها استفاده شد. جداگانه ثبت شد. دموگرافی تجزیه و تحلیل داد هها آزمایش دموگرافي روی سه رقم پسته با بیشترین محاسبۀ پارامترهای زیستي، تولیدمثلي )نرخ ناخالص سطح زیرکشت در کشور شامل رقمهای اوحدی، زادآوری، نرخ خالص زادآوری، نرخ ناخالص باروری، کلهقوچي و احمدآقایي در دمای 4± 5/29 درجۀ نرخ خالص باروری، تعداد تخم گذاشتهشده توسط هر سلسیوس و با رطوبت نسبي 5± 45 درصد و طول ماده در هر روز و تعداد تخم بارور گذاشتهشده توسط دورة روشنایي 44 ساعت و تاریکي 2 ساعت در اتاقک هر ماده در هر روز( و پارامترهای رشد جمعیت )نرخ رشد انجام گرفت. برای انجام آزمایش روی هر رقم از ناخالص و خالص تولیدمثل، نرخ ذاتي تولد، نرخ ذاتي 450 عدد تخم یکروزه )0-26 ساعته( استفاده شد.