EDITION Weitz W London 34248 L Paris 18554 T Zurich 164 Z Weitz B Clm 14395 M Paris 241 P Weitz B Cologne 81 C Brussels 9968 B Bern 264 X Title

EDITION weitz w London 34248 l Paris 18554 t Zurich 164 z weitz b Clm 14395 m Paris 241 p weitz b Cologne 81 c Brussels 9968 b Bern 264 x title

(Title) Psichomachia grece. latine dicitur1 animae certamen eo quod ibi bella2 ﬁgurentur quibus aduersus uitia ﬁdelis anima preliatur.3 Sed textum narrationis de libro genesis4 assumpta precedit prefatio5 ut sequens opus diuina melius commendet6 auctoritas. (Title) Psiche grece latine anima. machia autem interpretatur pugna animae.7

1 Z omits dicitur 2 Z omits bella 3 Z dimicat 4 Z genesi 5 Z prefacio 6 Z commendat 7 P has a set of glosses on folio 136v before the beginning of the Praefatio. These glosses repeat many of the glosses on the first few lines of the poem. They are placed above the opening of the Praefatio and are as follows: igilandum abraham spiritum bellicosum significat .v. reges .v. sensus corporis. uitia et libidinem. Loth. fidem captam uitiis. quam relaxat spiritus bellicosus .ccc.x.viii. uernaculi. fidem significant quae in niceno concilio est constituta. a ccc.x.viii. episcopis. sed x. ad decalogum .viii. ad octo beatitudines possunt pertinere. Qui his omnibus caret numquam ad predictas beatitudines perueniet. Sichemachia grece. latine. dicitur certamen. eo quod ibi bella figurentur. quibus aduersus uitia. fidelis anima dimicatur. Sed textum narrationis de libro genesi assumpta predicit prefacio.

rima uia. Quomodo prima est credentium. cum abel propter fidei suae merita a deo coronatus est. et ab eo originem sumit sancta ecclesia. Enoch propter stabilitatem fidei uiuus in celum euectus est. Sed abrahae fides. prima uia est credendi. ideo quia fides eius dei iuditio examinata est. Sicut scriptum est. Credidit abraham deo. et reputatum est illi ad iustitiam. Non iudeorum sed omnium fidelium pater.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 140 edition

(Title) nam psycho. spiritalis. machia pugna sonat8 Psicho machia. grece. latine dicitur spiritalis pugna eo quod ibi bella ﬁgurentur9 uitia ﬁdelis anima dim. Sed narrationis assumpta precedit opus diuina auctoritas.10 preface

(line 1) senex fidelis prima credendi uia Prima credendi uia est: Prima credendi uia est. Recte uocatur abraham ut scriptum est. Credidit abraam11 deo. et reputatum est ei ad iustitiam. ob non solum pater est circumcisionis. sed et omnium eorum qui sectantur eius uestigia fidei.12 Senex: Assumpta prefatio13 de libro genesi preposita est ut sequens opus diuina auctoritas commendet. credendi: credulitatem firmauit LINE: Questio. Quomodo prima uia est credentium. cum abel propter fidei suae merita. a deo coronatus est et ab eo sumit originem sancta ecclesia. Enoch propter stabilitatem fidei. uiuus in caelum euectus est. Sed abrae14 fides ideo prima uia credendi est quia dei iudicio examinata est. sicut scriptum est. Credidit abraam15 deo. et reputatum est illi

[Gen. 15:6, Rom. 4:3, Rom. 4:12, Gal. 3:6] Beati seminis .id est. isaac .id est. christi. Serus pater. ut non tantum dilatione desideria crescerent. sed ut etiam ad accipiendam gratiam eruditionibus corda preparentur. Adiecta cuius. ut qui pius pater excelsus appellabatur. postea multorum. subauditur populorum. siue gentium. Senile pignus .id est. offerens filium qui fuit senile pignus. Pignora filii nuncupantur eo quod in eis spes habeatur futurae posteritatis. 8 X & B gloss absent. 9 B figurent 10 X gloss absent. B Psichomachia. grece. latine dicitur spiritalis pugna eo quod ibi bella figurent quibus aduersus uitia. fidelis anima dimicatur. Sed textum narrationis de libro genesi assumpta precedit prefacio. ut sequens opus diuina melius commendat auctoritas. Sed ut non tantum dilatione desideria crescerent. Sed ut etiam accipiendam gratiam multis eruditionibus corda preparentur. diuque expectata redemptio tandem adueniens gratior haberetur. 11 L originally has abraam. The letter h is added. 12 Gen. 15:6, Rom. 4:3, Rom. 4:12, Gal. 3:6. Z gloss absent. Z Line: quia christus ei promittebatur. hoc ipse mox credidit 13 P prefacio 14 B habrahae 15 B habraham

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 141 ad iusticiam. Non iudaeorum. sed omnium ﬁdelium pater.16 ﬁdelis: credulus

(line 2) abram beati seminis serus pater beati seminis: id est. christi sexus17 pater extitit. ut non tantum dilatione desideria crescerent. sed etiam ut ad excipiendam18 gratiam. multas19 eruditionibus corda preparantur. diuque expectata redemptio tandem adueniens gratior haberetur. Abram: excelsus seminis: christi uel isaac beati seminis: 20 seminis: christi21

(line 3) adiecta cuius nomen auxit syllaba Adiecta: Aiunt hebrei quod he litteram de nomine suo quod apud eos tetragrammaton est. abrae deus dederit. ut qui prius pater excelsus appellebatur. postea pater multorum. subauditur populorum siue gentium.22 Adiecta: Aiunt hebrei quod .h. litteram nomini suo quod apud eos tetragrammatum est abrahae. deus addiderit. pater excelsus appellabatur postea pater sed multorum uel gentium uocaretur.23 Adiecta: 24

16 X gloss absent. B omits Non iudaeorum...pater 17 Z serus 18 Z ut accipiendam 19 L originally had multas but an i is inserted above the a. Z multis 20 Gloss very hard to read. It is pieced together with the help of B. B Sed ut non tantum dilatione desideria crescerent. Sed ut etiam accipiendam gratiam multis eruditionibus corda preparentur. diuque expectata redemptio tandem adueniens gratior haberetur. X gloss absent. 21 X gloss absent. 22 Gen. 17:4–6. Z gloss absent. 23 P Aiunt hebrei quod .h. litteram nomini suo quod apud eos tetragrammatum est abrahae deus addiderit ut prius pater excelsus appellabatur. postea pater multorum sed populorum uel gentium uocaretur. 24 Gloss hard to read. X Adiecta: Ut qui prius pater excelsus appellabatur postea multorum subauditur populorum siue gentium pater uocaretur. B Adiecta: Ut qui prius pater excelsus appellabatur postea multorum. subauditur populorum siue gentium.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 142 edition

(line 4) abram parenti dictus abraham deo parenti: patri.25 abraham: pater multarum gentium parenti: patri suo dictus: nominatus26

(line 5) senile pignus qui dicauit uictimae Senile pignus: id est. qui in senectute datus ei fuerat.27 pignus: Recte pignora sunt. pignora28 filii nuncupantur. eo quod in eis futurae posteritatis spes habeatur. dicauit: consecrauit. Senile: Ut non tantum dilatione crescerent. Sed etiam multis eruditionibus ad excipiendam gratiam corda preparentur. Senile: altlihaz uictimae: uel uictimam Senile pignus: id est. offerens filium qui fuit senile pignus. Pignera filii nuncupantur. eo quod in eis spes habeatur futurae posteritatis uictimae: ad uictimam

(line 6) docens ad aram cum litare quis uelit litare: Lito uerbum diriuatur a linio frequentatiuum licet aliud signiﬁcare uideatur.29 litare: immolare litare: lito diriuatur a lineo30 et est frequentatiuum licet aliud signiﬁcare Docens: fuerat31 litare: immolare litare: Lito 32

25 Z parenti: patre suo. Z Abram: Abram pater excelsus. Abraham pater multarum gentium dicitur 26 X gloss absent. 27 Z pignus: qui in senectute ei datus erat. Z pignus: filium isaac. Z uictimae: ad uictimam 28 Z Pugnare: Recte pignera filii noncupantur. eoquod ineis futurae posteritatis spes. habeatur. 29 Z gloss absent. Z Docens: in suo exemplo.Z litare: offerre deo.Z litare: sacrificare 30 P linio 31 X gloss absent. 32 Gloss very blurred. X significet. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 143

(line 7) quod dulce cordi quod pium quod unicum Quod: Sicut abraham fecerat qui unicum optulit33 ﬁlium. Theosebia dei cultura. eusebia bona cultura.34 dulce: scilicet. sit pium: dilectum Quod: Sicut abraam fecit.35 qui unicum ﬁlium optulit Quod: Ob quod non solum pater est circumcisionis. sed omnium eorum qui sectantur eius uestia [sic, lege uestigia].36 dulce: sit pium: dilectum unicum: id est. animam37

(line 8) deo libenter offerendum credito offerendum: Sicut abraham unigenitum quem diligebat optulit.38 sic offerendum deo credat fidelis quicquid precipuum cordis39 inuenerit.40 credito: id est. credat credito: credat41

(line 9) pugnare nosmet cum profanis gentibus profanis gentibus: Profanae gentes sunt portenta cordis animae passione. quae grece philargiria appellatur .id est. cupiditas et laetitia et egritudo. unde et uirgilius. hinc canebat. cupiunt. dolent. gaudentque42 profanis gentibus: Profane gentes sunt passiones animae uel uicia43 profanis gentibus: cum passionibus animi uel uitiis

33 P filium obtulit 34 Z Sicut Abraham unigenitum quem diligebat obtulit. Sic offerendum deo credat fidelis quicquid precium cordi invenerit. 35 X fecerat 36 Rom. 4:12. B & X gloss absent. 37 X gloss absent. 38 Z obtulit 39 Z precium cordi 40 Z credito: credat 41 X gloss absent. 42 Aen 6.733. Z profanis gentibus: Profane gentes sunt portenta cordis .id est. animae passiones. quae greci phaze appellantur .id est. cupiditas. leticia. metus. et aegritudo. unde et uirgilius. hinc metuunt. cupiunt. gaudentque. dolentque. 43 P uitia

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 144 edition profanis gentibus: Profanae gentes. sunt passiones animae. uel uitia gentibus: uitiis44

(line 10) suasit suumque suasor exemplum dedit exemplum: Sicut ille v reges exterminare uicia45 suasit quibus quinque sensibus subiugati sumus. Nam bellicosum signiﬁcat .v. reges .v. sensus corporis uitia et libidinem46 suasor: abraam47 exemplum: Sicut ille .v. reges perdidit. ita nos exterminare uitia suasit quibus in .v. subiugati sumus48

(line 11) nec ante prolem coniugalem gignere prolem: fructum boni operis gignere: posse gignere: uel gignare Nec ante prolem: docens erat49 prolem: id est. fructum boni operis coniugalem: sinhilih50

(line 12) deo placentem matre uirtute editam editam: procreatam51 parente: uel placentem uirtute: tugindi editam: prolatam editam: prolatam

44 X gloss absent. 45 P uitia 46 P exemplum: id est. sicut ille .v. reges perdidit. ita nos exterminare uitia suasit quibus quinque sensibus subiugati sumus. Nam abraham spiritum bellicosum significat .v. reges .v. sensus corporis uitia et libidinem 47 B abraham. X gloss absent. 48 X exemplum: id est. sicut ille .v. reges perdidit ita nos exterminare uitia suasit. quibus .v. sensibus subiugati sumus. Nam abraham spiritum bellicosum significat .v. reges .v. sensus corporis. Loth fidem captam a uitiis. quam relaxat spiritus bellicosus .ccc. x. et viii. uernaculi fidem significant quae in niceno concilio est constituta a .ccc. .x. et viii. episcopis. Sed x. ad decalogum .viii. ad octo beatitudines pertinere possunt. qui his omnibus caret. nunquam ad predictas beatitudines perueniet. B exemplum: sicut ille .v. reges perdidit. ita nos exterminare uitia suasit quibus .v. sensibus subiugati sumus. 49 X gloss absent. 50 X gloss absent. 51 Z gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 145

(line 13) quam strage multa bellicosus spiritus bellicosus spiritus: Bellicosum spiritum dicit hominis qui contra uitia cordis bellum gerere debet dum uincat post deo ﬁlios uirtutum creare poterit.52 bellicosus spiritus: Ad53 harum seruitute cum cor bellicosus spiritus liberauerit. erit consequens ut de matre uirtute placens deo proles creat.54 boni scilicet operis fructus. strage: cede bellicosus spiritus: Ratio quae est in anima pugnam contra 55 Quam: ante56 strage: cede bellicosus spiritus: id est. ratio quae est in anima pugnam exercens contra uitia57 spiritus: id est. quem spiritum unusquisque christianus habet uitiis resistere.58

(line 14) portenta cordis seruientis uicerit Portenta: id est. monstra. uel uitia. seruientis: id est. uitiis59 Portenta: monstra uel uicia60 seruientis: uel Portenta: monstra uel uitia61 seruientis: diabolo62

(line 15) uictum feroces forte reges ceperant coeperant: Merito capitur qui cum criminosis poterat. immo dele- gerat immorari. quo contra moyses ad populum discedite inquit a

52 On folio 162v Z has the gloss: bellicosus spiritus: Bellicosum spiritum hominis dicit qui contra uicia cordis bellum gerere debet dum uincat. post deo ﬁlios uirtutum creare poterit sicut abram fecit. 53 Z Ab 54 Z edatur 55 P uitia 56 X gloss absent. 57 B gloss absent. 58 X gloss absent. 59 Z gloss absent. 60 P uitia 61 X Portenta: uitia 62 X & B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 146 edition tabernaculis hominum impiorum haud dubium qui non dicat abire ne et ipsi inuoluentur in peccatis eorum63 coeperant: Merito capitur qui cum criminosis moratur

(line 16) loth inmorantem criminosis urbibus Loth: declinans immorantem: habitantem criminosis: uiciosis immorantem: habitantem criminosis: in64 criminosis: Merito capitur qui cum criminosis moratur.

(line 17) sodomae et gomorrae quas fouebat aduena fouebat: diligebat.65 aduena: scilicet. urbis aduena .id est. loth. Sodome et gomorre: cecitas uel pecus silens Sodome et gomorre: Populus non timens fouebat: defendebat uel habitabat uel incolebat nutriebat. fouebat: amabat. habitabat. uel 66

(line 18) pollens honore patruelis gloriae Pollens: gloriﬁcans.67 honore: Ob honorem patrui loth pollebat.68 scriptum est. recordatus autem deus abrahae.69 liberauit loth de subuersione uel certe quia apud70 omnes abraham propheta dei71 habebatur72 patruelis gloriae: id est. abrahae.

63 Num. 16:26. Z coeperant: Merito capitur qui cum criminosis delegeret immorari. Quo contra moyses ad populum. discedite inquid a tabernaculis. hominum impiorum. haut dubium quin thathan dicat et abiran. ne et ipsi inuoluanimi in peccatis eorum 64 X gloss absent. 65 Z fouebat: colebat 66 X incolebat. B fouebat: amabat. habitabat. uel incolebat. 67 Z gloss absent. 68 Z adds ut 69 Z abraham 70 Z aput 71 Z omits dei 72 Gen. 19:29.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 147

Pollens: habundans Pollens: Pollens .id est. crescens. siue fulgens sicut scriptum est. recordatus est dominus abraham loth de subuersione urbium73 Pollens: crescens. siue fulgens. uel abundans. 74

(line 19) abram sinistris excitatus nuntiis sinistris: contrariis. sinistris: Sinister nuntius erat qui captiuitatis aduersa. nepotemque seruire barbaris nuntiabat. sinistris: aduersis sinistris: Sinister nuntius75 erat qui aduersa nepotemque captum nuntiabat excitatus: conturbatus sinistris: sinistri nuntii erant .id est. aduersis. quia aduersa nuntiabant76 captiuitatis. nepotemque captum.77 excitatus: conturbatus

(line 20) audit propinquum sorte captum bellica sorte: ex78

(line 21) seruire duris barbarorum uinculis barbarorum: gentilium.79 Seruire: audit illum80

73 P Pollens: Pollens. crescens. siue fulgens. uel habundans. sicut scriptum est. recordatus est dominus abraham et liberauit loth de subuersione urbium 74 B Pollens: crescens. siue fulgens. uel abundans. X Pollens: crescens siue fulgens uel abundans. Sicut scriptum est. Recordatus est deus abraham et liberauit loth de subuersione urbis 75 P nuncius 76 B nunciabant 77 X nunciis: sinister nuntius erat qui aduersa captiuitatis. nepotemque captum nuntiabat 78 X gloss absent. 79 Z gloss absent. 80 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 148 edition

(line 22) armat trecentos terque senos uernulas uernulas: Vernulae sunt famuli qui priuatis educantur in laribus et est nomen communis generis. sed in hoc loco masculini. terque senos: x. et octo. terque senos: ter sex xviii uernulas: uernaculos seruos uernulas: uel uernulos Armat: Armari fecit81 uernulas: seruulos. ter vi. xviii82

(line 23) pergant ut hostis terga euntis caedere cedere: interﬁcere euntis: fugientis83

(line 24) quem gaza diues ac triumfus nobilis Quem: hostem gaza: Euntem hostem diuitis gazae copia fecerat impeditum.84 Quem: Quem scilicet. euntem diuitis gazae copia impeditum fecerat.85 Quem: hostem86 gaza: copia87 diues: multiplex euntem hostem diuitis gaza88 copia impeditum fecerat89

(line 25) captis tenebant inpeditum copiis impeditum: Hostem pro hostibus posuit. singulare. pro plurali. ut est illud. uenit musca grauissima.90

81 B & X gloss absent. 82 X terque senos: x. et viii. 83 X gloss absent. 84 Z gloss absent. 85 P Quem scilicet hostem euntem diuitis gazae copia impeditum fecerat 86 X gloss absent. 87 X gloss absent. 88 X gazae 89 B diues: multiplex. B has a Valenciennes gloss which is in a diﬀerent hand from the rest of the glosses: Catexoche ﬁgura est. in hoc loco discretio nominis quia omni preda numerata. Loth ipsum nominatim ad ultimum commemorat. idem est et ton prepon .id est. ex nomine dignitas. X omits multiplex. 90 Exod. 8:24. Z gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 149 copiis: diuitiis. copiis: diuitiis copiis: diuitiis91

(line 26) quin ipse ferrum stringit et plenus deo stringit: euaginat. plenus deo: Quoniam92 plenus erat deo. ideo aduersas acies facile superabat. stringit: circum plenus deo: Quia plenus erat deo ideo aduersas acies superabat. LINE: Non uirtute legionum sed tantum ccc.xviii. comitantibus aduersarios depel- lauit preﬁgurans nos passione christi a dominatu sensuum carnalium qui nos antea uariis uiciis93 exuperatos captiuauerunt liberandos .ccc. enim per tau litteram exprimuntur. qui crucis fuguram94 ostendit. Quin: insuper95 ipse: abram96 plenus deo: quoniam plenus erat. ideo aduersas acies super- abat97

(line 27) reges superbos mole praedarum graues mole: magnitudine. mole: onere mole: onere98

(line 28) pellit fugatos sauciatos proterit Pellit: Hic inuenitur schema quod ypozeuxis appellatur. uidelicet ubi diuersa uerba singulis quibusque clausulis proprie iunguntur.99 sauciatos: uulneratos.100

91 B gloss absent. 92 Z plenus deo: Quoniam deo plenus erat. Ideo aduersas acies facile superabat. 93 P uitiis 94 P ﬁguram 95 X gloss absent. 96 B abraham. X gloss absent. 97 X plenus deo: quoniam deo plenus erat ideo aduersas acies superabat 98 X gloss absent. X mole: sxxbrk 99 Z gloss absent. 100 Z proterit: prosternit

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 150 edition proterit: prosternit conterit sauciatos: uulneratos101 proterit: prosternit. uel conterit. siue conculcauit102

(line 29) frangit catenas et rapinam liberat catenas: manuum103

(line 30) aurum puellas paruulos monilia monilia: id est. ornamenta.104 monilia: pro omni ornatu posuit monilia: ornamenta mulierum. quia monent mentem et pro omni ornamento posuit105

(line 31) greges equarum uasa uestem buculas Greges: id est. greges uaccarum .id est. equaritias.106 buculas: uaccas Greges equarum: stuot buculas: armenta boum Greges equarum: stuoti107 bucculas: genus uasorum. uel rantboga108 uel cu e

(line 32) loth ipse ruptis expeditus nexibus expeditus: uelox. uel solutus. expeditur: solutus liberatus expeditur: uel expeditus expeditus: liberatus solutus.109

101 X gloss absent. 102 X gloss absent. 103 B & X gloss absent. 104 Z gloss absent. 105 X monilia: pro omni ornatu 106 Z buculas: greges uacarrum. Z Greges equarum: stuat 107 X Greges equarum: id est. stxbt. B Greges equarum: stuote 108 B bucculas: genus uasorum.uel rantbogen; X bucculas: armenta boum 109 X expeditus: liberatus

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 151

(line 33) attrita bacis colla liber erigit boiis: boia est apta catena collium.110 boiis: Bacas nominat uincula ob rotunditatem sed et teretes gemmae bacae dicuntur. ut illud. oneretque bacis colla. rubri littoris. nam et oleae fructus. siue lauri bacas uocamus.111 boiis: Baga uel haga ferrum dicitur quo captiua sepe mancipia strictis collis et manibus aguntur .id est. halsduinc baccas dicimus uincula. et bace dicuntur gemmae .id est. halspovga112 nec non et oleae fructus. et lauri bacas uocamus. Attrita: aﬄicta113 bagis: boia. boiae. rachinzun. halsthruuukn114 bagis: Baga enim ferrum dicitur. quae captiua saepe mancipia strictis collis et manibus aguntur. Baccas dicimus uin- culas115 id est. uuinﬃlxn116 et baccae117 dicuntur gemmae. nec non et olei fructus. et lauri baccas uocamus.118 liber: loth119

(line 34) abram triumfi dissipator hostici dissipator: disruptor hostici: hostilis dissipator: disruptor120 hostici: hostilis

(line 35) redit recepta prole fratris inclytus

110 Z gloss absent. 111 Boethius, De Consolatione Philosophiae III.3.1. Z gloss absent. Z bagis: halsdruhin 112 P halspouga 113 X gloss absent. 114 X bagis: hblsthrxpkn [halsthruoin]. B bacis: rachinzun 115 B uincula 116 B vuiﬃla 117 B bacae 118 X bagis: Baga ferrum dicitur quo captiua saepe mancipia strictis collis et manibus aguntur. B bagis: Baga enim ferrum dicitur. quo captiua saepe mancipia strictis collis et manibus aguntur. Baccas dicimus uincula et bace dicuntur gemmae. nec non et olei fructus. et lauri baccas uocamus. vuiﬃla uitium. vuinirebon 119 X gloss absent. 120 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 152 edition

(line 36) ne quam fidelis sanguinis prosapiam quam: id est. aliquam Ne quam: Indignum erat ut pessimi principes quamlibet fidelis sanguinis prosapiam possiderent.121 prosapiam: progeniem.122 sanguinis: cognationis prosapiam: posteritatem prosapiam: Indignum quippe erat ut progenies fidelis sanguinis pessimi possiderent principes. sanguinis: cognationis prosapiam: genealogiam. uel posteritatem. Indignum quippe erat. ut progeniem fidelis sanguinis. pessimi possiderent principes

(line 37) uis pessimorum possideret principum Vis: potestas

(line 38) adhuc recentem caede de tanta uirum de tanta uirum: hoc contigit recentem: nouum abraam123 uirum: uirorum124

(line 39) donat sacerdos ferculis caelestibus sacerdos: Ut apostolus ait. sine patre. sine matre. sine genealoia.125 neque initium dierum neque uitae finem126 habens nihil enim eorum scriptura refert. assimulatus127 autem filio dei. manet sacerdos in perpetuum. Et figuram dei tenuit. qui sine initio. uel principio fuit.128 ferculis: escis. uel mensis.129

121 Z gloss absent. 122 Z gloss absent. 123 B recentem: nouum abraham. X gloss absent. 124 X gloss absent. 125 Z genealogia 126 Z finem uitae 127 Originally assimulatus. The u is crossed out and replaced by an i. Z assimulatus 128 Heb. 7:3. Z has gloss to perpetuum. Z has following gloss beside lines 38 and 39: Hunc tradunt ebrei filium esse noe primogenitum sem. qui gentilium filius primogenitus omnis sacerdos fuit. et haec primogenita fuerunt. quae uendidit esau iacob. quia et illi fuerunt de genere sem. 129 Z Donat: honorat. Z ferculis: cibis. hostiis

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 153 ferculis: cibis uel donis ferculis: fercula enim loca conuiuii uocantur est metaforice dictum. Donat: honorat130 sacerdos: melchisedech131 ferculis: cibis uel donis132 ferculis: Fercula enim loca conuiuii uocantur et est metaforice dictum et a ferendo dicitur.133

(line 40) dei sacerdos rex et idem praepotens sacerdos: melchisedech.134 praepotens: ualde potens sacerdos: fuit135 praepotens: ualde potens

(line 41) origo cuius fonte inenarrabili inenarrabili: Sine patre sine matre sine genealogia neque initium neque ﬁnem habens. nihil horum scriptura refert. Origo: natiuitas136

(line 42) secreta nullum prodit auctorem sui Secreta: scriptura137 Secreta: occulta138 auctorem: Ut ait apostolus.139 Sine patre. sine matre.140 sine genealogia. neque inicium dierum. neque ﬁnem uitae habens. nihil141 eorum scriptura refert. assimilatus ﬁlio dei. manet sacerdos in aeternum.

130 X gloss absent. 131 X gloss absent. 132 X fertilis: id est. cibis 133 X gloss absent. 134 Z gloss absent. 135 X gloss absent. 136 B & X gloss absent. 137 Z gloss absent. Z auctorem sui: Qui nec patrem nec matrem legitur habuisse quia ﬁguram dei tenuit qui sine principio fuit 138 X gloss absent. 139 X auctorem: ut apostolus ait... 140 X mare 141 X adds enim

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 154 edition

(line 43) melchisedec qua stirpe quis maioribus maioribus: quibus antecessoribus natus .id est. patribus.142 Melchisedech: Ut apostolus ait melchisedehc interpretatur rex iustitiae. nam rex grece melchos sedehc143 iustitia. et iure quia ipse signiﬁcat christum qui est rex iustitiae144 qua: de stirpe: natus fuisset145 maioribus: parentibus146

(line 44) ignotus uni cognitus tantum deo

(line 45) mox et triformis angelorum trinitas triformis: pro triplex147

(line 46) senis reuisit hospitis mapalia magalia: huttun148 magalia: Mappalia149 et magalia idem sunt .id est. casae150 pastorum. quae et tugurium151 magalia: mappalia tabernacula rusticorum uel magalia .id est. habitacula ex ramis facta loupa uel hutta Senis: abraae152 mapalia: uilia casa153 mapalia: Mappalia rusticorum habitacula cum frondibus facta tabernacula pastorum.154 mapalia: Magalia. louba vel hxtta155

142 Z qua stirpe: de natus. Z stirpe: scilicet. fuerit. Z maioribus: patribus. Text of T begins line 43. T gloss absent. 143 P Sedech 144 Heb. 7:2. 145 X gloss absent. X Melchisedech: melchisedech interpretatur rex iusticiae. nam grece melchos. rex. salech. iustitia. et iure quia ipse signiﬁcat christum qui est rex iustitiae 146 X gloss absent. 147 Z & T gloss absent. 148 T gloss absent. Z mappalia: uel magalia louba 149 A p has been crossed out in mappalia in L. 150 Z casa 151 T magalia: Mapalia sunt casae pastorum siue uiles cases id sunt habitacula 152 B & X gloss absent. 153 B & X gloss absent. 154 X gloss absent. 155 B hutta. X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 155

(line 47) et iam uietam sarra in aluum fertilis quietam: a partibus.156 quietam: id est. sterilis. uieta dicitur curua unde et uimina a curuando.157 sara: Sara. nam sarai ante uocatur.158 quae159 interpretur [sic, lege interpretatur]160 princeps mea .id est. gentis iudaeorum postea mutato nomine. sarra161 dicta est .id est. princeps absoluti.162 subauditur omnium gentium.163 sara: signiﬁcat animam quietam: aliter quieta164 sara: aliter sarae165 fertile: aliter fertilis166

(line 48) munus iuuentae mater exsanguis stupet exsanguis: aseliu167 exsanguis: Sicut scriptum est. quia168 desierant sarae169 ﬁeri muliebria.170 LINE: iuuentae iuuentus multitudo iuuenum iuuentas autem ipsa aetas171 dicitur uenire: aliter iuuentae172 iuuente: Iuuenta. ipsa aetas. Iuuentus. multitudo iuuenum. Iuuentas autem. ipsa dea dicitur173 mater: De risu patris non matris dictus est isaac. quoniam174 iste uenerit ex dubitatione. propter quod175 mulier repre-

156 T gloss absent. 157 Z quietam: uigeta dicitur curua unde et uimina a curuando 158 Z uocabatur 159 Z quod 160 Z interpretabatur 161 Z sara 162 Z absolute 163 T gloss absent. 164 B & X gloss absent. 165 B & X gloss absent. 166 B & X gloss absent. 167 Z & T gloss absent. Z uenire: Iuuenta ipsa etas dicitur. Iuuentus multitudo iuuenum; T iuuente: Iuuenta ipsa aetas dicitur. nam iuuentus multitudo iuuenum est 168 T quod 169 T Sarrae 170 Gen. 18:11. 171 M aetas: de ea 172 B & X gloss absent. 173 X gloss absent. X exsanguis: ut scriptum est. desierant sarae ﬁeri muliebria 174 B quo 175 X adds et

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 156 edition henditur. ille uero de gaudio

(line 49) herede gaudens et cachinni paenitens cachinni: De risu176 patris non de matris appellatus est isaac. quoniam iste uenerat ex dubietate177 propter quod et reprehenditur mulier. ille uero de gaudio. Herede: ﬁlio178 poenitens: scamenti179

(line 50) haec ad figuram praenotata est linea linea: umbra. uel figura.180 linea: Ut pictorum181 est futuras imagines quibusdam prius lineis adumbrare. Ita omnia in figura contingebant antiquis. spipturas182 autem propter nos. quae utique. rectis uitae gressibus adimplenda sunt. linea: forma rectae uitae linea: Ut pictorum mos est figuras183 imagines prius quibusdam lineis adumbrare. Ita omnia in figuram contingebant antiquis scripta sunt autem propter nos quae utique rectis gressibus adimplenda sunt.184 linea: scriptura185 linea: id est. forma. uel linia .id est. regula. ut pictorum est futuras imagines quibusdam prius lineis adumbrare. Ita omnia in figura contingebant antiquis.186 scripta sunt autem propter nos. quae utique rectis gressibus adimplenda sunt.

(line 51) quam nostra recto uita resculpat pede

176 Z gaudens: De gaudio patris. non de risu matris. appellatus est isaac. quoniam iste uenerat ex dubitatione. propter quod et reprehenditur mulier. 177 T & Z dubitatione 178 X gloss absent. 179 B scamente. X gloss absent. 180 T gloss absent. 181 Z pastorum; T pictor 182 L has an r placed over the ﬁrst p in spipturas. Z & T scripta sunt 183 P futuras 184 1 Cor. 10:11. 185 X gloss absent. 186 X illis 187 T gloss absent. 188 T gloss absent. Z renouet

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 157

Quam: scilicet. lineam.187 resculpat: id est. renouat.188 pede: tramite.189 resculpat: incedit uel frequentat Quam: lineam190 resculpat: imitatur resculpat: 191 pede: sensu

(line 52) uigilandum in armis pectorum fidelium in armis: arma pectorum. uirtutes sunt.192 in armis: Armis scilicet lucis induti. portionem nostri corporis. quae per loth qui interpretatur declinans accipitur. a seruitute faedae libidinis. adunatus193 introrsum uiribus liberare debemus. ut illud.194 quod- cumque inuenerit manus195 operare instanter.196 quia neque opus. neque197 ratio. nec sapientia erunt apud198 inferos quo tu properas.199 in armis: armis etiam induti lucis in armis: induti scilicet armis lucis in armis: liberare debemus. Ut illud. Quodcunque inuenerit manus tua instanter operare quia nec opus. nec ratio. nec sapientia erunt apud inferos. quo tu properas200

(line 53) omnemque nostri portionem corporis portionem: Portionem nostri corporis. quae qui interpretatur declinans accipitur. a foedae libidinis. adunatis introrsum uiribus. Vigilandum abraam spiritum bellicosum .v. reges .v. sensus corporis.

189 T gloss absent. 190 X gloss absent. 191 B & X gloss absent. 192 T gloss absent. 193 Z & T adunatis 194 Z illut 195 Z & T add tua 196 Z & T instanter operare 197 T & Z nec 198 Z aput 199 Eccles. 9:10. 200 B gloss absent. 201 B uernacula; X uernaculi

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 158 edition uitia et libidinem. Loth fidem quam relaxat spiritus bellicosus. ccc.xviii. uernaculi201 fidem significant quae in niceno concilio est constituta. a ccc.xviii episcopis. Sed .x. ad decalogum .viii. ad octo beatitudines possunt pertinere qui his omnibus caret. numquam ad predictas beatitudines perueniet.202

(line 54) quae capta foedae seruiat libidini capta: adprehensa203 seruiat: seruiebat

(line 55) domi coactis liberandam uiribus Domi: id est. mente. domus nostra. est mens nostra.204 liberandam: prolem205 uiribus: congregatis.206 LINE: Sicut seruiuimus uitiis capti a diabolo sic uirtutibus proﬁciamus coactis: collectis liberandam: scilicet. ad

(line 56) nos esse large uernularum diuites large: abunde207 uernularum: scilicet. uirtutibus.208

202 B portionem: Portionem nostri corporis quae per loth qui interpretatur declinans accipitur. a seruitute foedae libidinis. adunatis introrsum uiribus. Vigilandum abraham spiritum bellicosum significat .v. reges .v. sensus corporis. uitia et libidinem loth fidem captam uitiis. quam relaxat spiritus bellicosus cccxviii. uernacula fidem significant. quae in niceno concilio est constituta. a ccc.xviii episcopis .x. ad decalogum .viii. ad octo beatitudines possunt pertinere qui his omnibus caret. numquam ad predictas beatitudines perueniet. X inarmis: Armis scilicet induti lucis. portionem nostri corporis quae per loth qui interpretatur declinans accipitur. a faedae libidinis seruitute cohibeamus. adunatis introrsum uiribus. Ut illud. Quodcunque inuenerit manus tua instanter operare. quia nec opus nec ratio nec sapientia erunt apud inferos quo tu properas 203 Z & T gloss absent. 204 Z Domi: id est. mente. T gloss absent. 205 Z & T gloss absent. 206 T gloss absent. 207 Z & T gloss absent. 208 Z has the following gloss: diuites: Octo beatitudines sunt Pax. Patientia. Paupertas. Spiritus. mansuetudo. Tristitia. secundum deum amor iustitiae. misericordia. puritas. 209 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 159

Nos: docens large: ualde209 large: Abundanter. Abunde domesticorum diuites sumus. Si ccc.xviii. patrum ﬁdem inconcussam tenuerimus. uernularum: bonarum uirtutum

(line 57) si quid trecenti bis nouenis additis trecenti: Hinc abunde domesticorum diuites sunt. ccc et xviii patrum fidem inconcussam nouerimus.210 Nam isti trecenti. misterium significant sanctae crucis. tau enim qui figuram tenet sanctae crucis. trecentos significat. Si uis scire de decem et octo. lege arithmeticae. et minorem numerum intra nouem computa bis.211 trecenti: qui post trecentos abrahe in auxilium belli uenerunt.212 Si quid: Si quid. significat in tempore213 constantini trecentos xviii episcopos defendisse ecclesiam contra heresim arrianorum Si quid: Per fidem igitur. perturbationibus superatis. sensi- busque corporis libertate donatis. nihilque de nobis sibi uindicante peccato. Tum demum christus. qui sacerdos uerus se obtulit immaculatum deo. uictoribus dignanter occurrens. panem corporis uinumque sui sanguinis offert214 trecenti: Tau greca litera quae similitudinem crucis habet istum numerum significat et sicut abraam loth trecentis uiris liberatur. Sic christus in cruce positus. nos a diaboli potestate eripuit. Ad huc .x. restant. quia .x. uerba legis significat et .viii. quia christi uictoriam in .viii. die ad nostram redemptionem impletam significat.215

210 Z large: Tunc large .id est. satis domesticorum diues. sumus. si .c.c.c.x. et viii. patrum fidem inconcussam tenemus. T Si quid trecenti: Tunc abunde domesticorum diuites sumus si cccxviii. patrum fidem inconcussam tenuerimus 211 T gloss absent. On folio 163v Z has the following gloss in the wrong place: uernularum: Nam isti trecenti misterium significant sanctae crucis. Tau enim quae figuram tenet crucis trecentos significat. Si uis scire. de x. et octo. lege arihmetice et maiorem numerum intra minorem computa bis. 212 Z & T gloss absent. 213 X in templo 214 B offerret. X offeret 215 X & B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 160 edition

(line 58) possint figura nouerimus mystica

(line 59) mox ipse christus qui sacerdos uerus est Mox: Per fidem igitur perturbationibus superatis sensibus corporis. liberat te216 donatis nihilque de nobis sibi uindicante peccato. tum demum christus qui sacerdos uerus217 se ipsum218 optulit219 inmaculatum deo uictoribus dignanter occurrens. panem corporis uinumque sui220 sanguinis221 offert.222 qui: Per fidem igitur perturbationibus superatis corporis libertate donatis nihilque de nobis sibi cante peccato tum demum christus qui sacerdos uerus se obtulit inmaculatum deo uictoribus dignanter occurrens panem corporis uinumque sui sanguinis offert uerus est: quae in euangelio nominata sunt.223

(line 60) parente natus alto et ineffabili ineﬀabili: non enarrabile. ut ait propheta generationem eius quis enarrabit.

(line 61) cibum beatis offerens uictoribus Cibum: aeternam refectionem.224 Cibum: aeternam refectionem Cibum: id est. aeternam refectionem

(line 62) paruam pudici cordis intrabit casam pudici cordis: cordis etiam pudici humilem mentem225 hospite226 trinitas indignabitur.227 iuxta illud. ergo228 ad eum ueniemus et man-

216 T libertate; Z liberate 217 Z adds est 218 T se 219 T obtulit 220 Z omits sui 221 T sanguuinis 222 T oﬀeret 223 B & X gloss absent. 224 Z & T gloss absent. 225 T mentem humilem 226 T & Z hospita 227 T & Z intrare dignabitur 228 T & Z ego et pater... 229 John 14:23. 230 T & Z gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 161 sionem apud eum faciemus.229 casam: mansuetudinem.230 pudici cordis: Cordis etiam pudici humilem mentem hospita trinitas intrare dignabitur iuxta illud. Ego et pater ueniemus et mansionem apud eum faciemus. casam: pastoralis domus Paruam: humilem231 pudici cordis: Cordis etiam humilem mentem hospita trinitas intrare dignabitur. Iuxta illud. ego et pater ueniemus et mansionem apud eum faciemus. casam: id est. Iusticiam scrutans uniuscuiusque cordis

(line 63) monstrans honorem trinitatis hospitae hospitae: Si nos bellum contra uitia gesserimus. tunc intrabit trinitas habitaculis nostris. et fecundabit eam ﬁliis uirtutum.232 Monstrans: docens hospitae: Hospita apud ueteres fuit. apud nos. hic et haec hospes dicitur hospitae: Hospita apud ueteres feminini. apud nos communis generis

(line 64) animam deinde spiritus conplexibus spiritus: Per spiritum uult intellegere habraham. per sacram [sic, lege saram] animam.233 Animam: quam Sara signiﬁcat Animam: Animam quam Sara signiﬁcat complexibus: complexibus. Complexio234 spiritus est animam. a malis eripere.

(line 65) pie maritam prolis expertem diu

231 X gloss absent. 232 T gloss absent. Z Line 63: Si nos uicia contra bellum gerimus tunc intrabit trinitas habitaculis nostris et fecundat ea ﬁliis uirtutum. Z & T hospitae: Hospita aput ueteres feminini aput nos autem. hospes communis generis est 233 T gloss absent. Z Animam: Actualem animae partem tamquam inferiorem. potior uita .id est. contemplatiua spiritali complexu. maritatam faciet ac fecundam. T Animam: Actualem animae partem tamquam inferiorem potior .id est. contemplatiua spiritali complexus maritatam faciet ac fecundam 234 X complexus 235 T gloss absent. 236 T gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 162 edition maritam: coniunctam235 prolis: scilicet. uirtutum spiritalium.236 expertem: ignotam.237 maritam: coniunctam quasi maritatam a uerbo quod est marito maritas maritam: Coniunctam quasi maritatam. a uerbo quod est marito. maritas

(line 66) faciet perenni fertilem de semine de semine: Si semen est uerbum dei consequenter et filii opera sunt. quorum utique mercede donabitur238 non feminam239 .id est.240 molle quid ac resolutum. sed puerum .id est. fortem241 ac solidum parientes.242 ut illud.243 Cum autem pepererit244 puerum. et reliqua. dignoque herede paterna domus implebitur.245 sicut246 illud.247 filii tui sicut nouella oliuarum. et alibi. dirige filios.248 et paulo post. et opera manuum nostrarum dirige super nos.249 fertilem: fructiferam cum bonis operibus fertilem: fructiferam cum bonis operibus

(line 67) tunc sera dotem possidens puerpera dotem: scilicet. uirtutum250 puerpera: puerum pariens.251 dotem: uitam beatam dotem: Dotem .id est. beatam uitam si semen est uerbum dei consequenter et ﬁlii opera sunt quorum mercede in ﬁne donabitur non feminam non molle quit ac resolutum. sed puerum .id est. forte ac solidum pariens ut illud. Cum autem

237 Z & T gloss absent. 238 T in ﬁne dominabimur. Z in ﬁne donabimur 239 Z femina 240 T adds non 241 T & Z forte 242 Z parientis 243 Z illut 244 T & Z peperit 245 Z Digno herede implebitur domus paterna... 246 T & Z secundum 247 Z illut 248 Z & T add eorum 249 Luke 8:12, John 16:21, Ps. 127.3, Ps. 89.16. 250 T gloss absent. 251 T gloss absent. 252 P omits plantationes 253 Ps. 143:12.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 163 pepererit puerum iam digno herede paterna domus implebitur secundum illud. Filii tui sicut nouelle plantationes252 oliuarum253 dotem: Iustam uitam. hos sinit quos dignos. probat.254 dotem: uitam beatam. Si semen est uerbum dei. consequenter et ﬁlii opera sunt. quorum utique mercede dominabimur. non feminam .id est. non molle quid ac resolutum. sed puerum .id est. forte ac solidum parientes ut illud. Cum autem pepererit puerum. Dignoque herede paterna domus implebitur. secundum illud. Filii tui sicut nouella oliuarum. Et alibi dirige ﬁlios eorum ac paulo post et opera manuum nostrarum dirige super nos.255

(line 68) herede digno patris inplebit domum Herede digno patris: Ostenditur per diuinitatem et humanitatem256 quae cum sint duo non tamen duo sed unus est christus.257 domum: aliter locum258 main text

(line 1) christe graues hominum semper miserate labores graues: id est. magnas259 miserate: Hinc etiam260 miserans ait. uenite ad me omnes qui labo-

254 B dotem: id est. iustam uitam hos sinit intrare quos dignos probat 255 B gloss absent. X dotem: id est. uitam beatam. Si semen est uerbum dei. consequenter et filii opera sunt. quorum utique mercede in fine dominabimur. non feminam .id est. non molle quid ac resolutum. sed puerum .id est. forte ac solidum parientes. Ut illud. cum autem pepererit puerum. Dignoque herede paterna domus implebitur. secundum illud. Filii tui sicut nouellae oliuarum. et alibi. Dirige filios eorum. ac paulo post. et opera manuum nostrarum dirige super nos 256 Originally hamanitatem. The first a is replaced by u. 257 T & Z gloss absent. Glosses in Z stop after line 68 of the preface. 258 T gloss absent. 259 T gloss absent. 260 T iam 261 T miseratus 262 T miseratus 263 T trahit 264 T sicut 265 Matt. 11:28.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 164 edition ratis. miserans261 autem participium accusatiuum. misertus262 uero genitiuum casum tradit.263 sic264 et uerba de quibus ueniunt265 miserate: Hinc enim miserans ait. Venite ad me omnes qui laboratis. Miseratus participium est et accusatiuum trahit misertus autem genitiuum miserate: Participium a uerbo miseror miseraris quod regit accusatiuum Miserate: miserate participium. a uerbo misereor266 miseraris. quod regit accusatiuum

(line 2) qui patria uirtute cluis propriaque sed una patria: Paterna uirtus est christus267 substantiua non accidens. neque secunda qualitas patris sed filius eius est. sed quia non est a se. sed ab eo ipso genuit se. propterea268 patris uirtus269 et sapientia dicitur. quia270 uero271 substantialis est sicut et ipse de quo est propria272 doce- tur pollere uirtute. cluis: crescis273 cluis: Cluo grece. latine precelleo. unde precluis gloriosus.274 patria: paterna uirtus est christus substantia patria: Paterna uirtus est christus substantia non accidens neque qualitas eius est sed filius eius. patria: Paterna uirtus est substantia non accidens.275 patria: Paterna uirtus est christus. substantia non accidens. neque enim qualitas patris. sed filius eius est. sed quia non est a se. sed ab eo genitus se. perpetua patris uirtus et sapientia dicitur quia uero substantialis est sicut ipse de quo est. propria docet pollere uirtute.276 cluis: Cluis. crescis. uel abundas. uel splendes uel fulges. sed una substantia tamen

266 X miseror 267 T christus est 268 T propter 269 T uirtus patris 270 T quem 271 T omits uero 272 T proba 273 T gloss absent. 274 T gloss absent. 275 X gloss absent. 276 B & X gloss absent. 277 B Sed una: sic in deo credamus unitatem ut solitudinem. non admittamus. Unus est enim non solitarius. X Non tamen et solum: non tamen et solum. Sic in deo credimus unitatem ut solitudinem non admittamus. Unus est enim non solitarius

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 165

Sed una: Sicut unitatem in deo credimus sic solitudinem non admittamus. Unus est enim non solitarius.277

(line 3) unum namque deum colimus de nomine utroque de nomine trino: pater et ﬁlius. et spiritus sanctus.278 Unum: non solitarium Unum: Sic in deo credimus unitatem ut solitudinem non admittamus. unus est non solitarius

(line 4) non tamen et solum quia tu deus ex patre christe Non tamen et solum: sed trinum279

(line 5) dissere rex noster quo milite pellere culpas Dissere: ostende. uel dic.280 quo milite: Arma inquit281 apostolus militiae nostrae. non carnalia. sed potentia deo. milite: exercitu282 pellere: fugare.283 culpas: uitia.284 milite: chemphin milite: id est. uirtute uel exercitu. Dissere: dic285 milite: kemphen .id est. uirtute uel exercitu286 pellere: depellere

(line 6) mens armata queat nostri de pectoris antro queat: possit.287

278 T gloss absent. 279 T gloss absent. T Non tamen et solum: Sicut in deo credimus sic solitudinem admittamus unus est enim non solitarius 280 T gloss absent. 281 T inquid 282 T gloss absent. 283 T gloss absent. 284 T gloss absent. 285 X gloss absent. 286 X milite: kfmphfn 287 T gloss absent. 288 T gloss absent. 289 P inquid

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 166 edition antro: cogitatione288 armata: Arma inquit289 apostolus militiae nostrae non carnalia sed spiritalia sunt. armata: Arma inquit290 apostolus miliciae291 nostrae. non carnalia. sed potentia deo292 queat: possit293

(line 7) exoritur quotiens turbatis sensibus intus Exoritur: excrescit. uel euenit.294 turbatis: congregatis.295

(line 8) seditio atque animam morborum rixa fatigat Sedicio: discordia296 Sedicio: Caro concupiscit aduersus spiritum. spiritus aduersus carnem. haec enim297 inuicem aduersantur298 animam: cogitationem299 morborum: uitiorum.300 rixa: contentio.301 fatigat: tribulat.302 Seditio: turbatio contentio morborum: uiciorum303 Sedicio: turbatio uel contentio304 Sedicio morborum: uitiorum pugna

(line 9) quod tunc praesidium pro libertate tuenda

290 B inquid 291 B & X militiae 292 2 Cor. 10:4. 293 X gloss absent. 294 T gloss absent. 295 T gloss absent. 296 T gloss absent. 297 T adds sibi 298 Gal. 5:17. 299 T gloss absent. 300 T gloss absent. 301 T gloss absent. 302 T gloss absent. 303 P uitiorum 304 X Seditio: Caro concupiscet aduersus spiritum et reliqua 305 T gloss absent. 306 T gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 167 praesidium: auxilium305 pro libertate: bona facere306 pro libertate: State et nolite iterum iugo seruitutis contineri. alio- quim.307 qui facit peccatum. seruus est peccati.308 pro libertate: state praesidium: adiutorium309 tuenda: quae est protegenda

(line 10) quaeue acies furiis inter praecordia mixtis Queuae: scilicet. obsistit.310 furiis: uitiis. uel suggestionibus.311 praecordia: id est. integrum mentis ingenium.312 furiis: uiciis313 precordia: interiora furiis: uitiis praecordia: interiora

(line 11) obsistat meliore manu. nec enim bone ductor Obsistat: contra stet314 meliore: id est. celesti.315 manu: multitudine. uel uirtute.316 ductor: autor. uel dux.317 Obsistat: Ut illud. State et nolite iterum iugo seruitutis contineri. Alioquin qui facit peccatum seruus est peccati. meliore manu: kisunterohenti meliore: fortiore318 meliore manu: kesuntera henti319 enim: quia

307 T alioquin 308 Gal. 5:1 and John 8:34. 309 X gloss absent. 310 T gloss absent. 311 T gloss absent. 312 T gloss absent. 313 P uitiis 314 T gloss absent. 315 T gloss absent. 316 T gloss absent. 317 T gloss absent. 318 X gloss absent. 319 X meliore manu: kfsxntfrb hfntk [sic, lege kesuntera henti]. B meliore manu: kesterohenti

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 168 edition

(line 12) magnarum uirtutum inopes neruisque carentes inopes: pauperes.320 neruis: id est. uirtutibus.321 neruis: uirtutibus uiribus Magnarum uirtutum: Absit ut in se christus credentes uitiis exposuerit. uiribusque reddiderit destitutos. etiamsi maximis uirtutibus nequaquam perditi sint. Noli timere grex pusillus. Benedicatque pusillos cum maioribus. Aliter pro libertate tuenda state et nolite iterum iugo seruitutis contineri. Alioquin. qui facit peccatum. seruus est peccati.322 neruis: uiribus uirtutibus323

(line 13) christicolas uitiis populantibus exposuisti Christicolas: christianos qui christum colunt.324 populantibus: uastantibus.325 populantibus: Absit ut in se credentes christus uitiis exposuerit. uiribusque reddiderit. destitutos etiam326 cum maximis uirtutibus nequaquam prediti sint. Cum dicat. noli timere pusillus grex. benedicatque pusillis cum maioribus. exposuisti: non deposuisti.327 exposuisti: prostituisti exposuisti: Absit ut in se credentes uiciis exposuerit uiribusque redderit destitutos. etiam maximis uirtutibus prediti sunt. nolite timere pusillus grex benedicatque pusillis cum maioribus exposuisti: contra posuisti

(line 14) ipse salutiferas obsesso in corpore turmas Ipse: deus328 Ipse: Induite inquit armaturam dei329

320 T gloss absent. 321 T gloss absent. 322 Ps. 113:21, Luke 12:32, Gal. 5:1 and John 8:34. 323 X neruis: uiribus 324 T gloss absent. 325 T gloss absent. 326 T etiam si 327 T gloss absent. 328 T gloss absent. 329 T gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 169 salutiferas: signatas330 obsesso in corpore: circumsepta anima331 turmas: uirtutes.332 turmas: scilicet. uirtutes

(line 15) depugnare iubes ipse excellentibus armas Depugnare: contra uitia. precipis pugnare.333 excellentibus: caelestibus334 iubes: adiuuas.335 excellentibus: fortioribus uirum armas: ingenium excellentibus: fortioribus336

(line 16) artibus ingenium quibus ad ludibria cordis Artibus: uirtutibus337 ingenium: humanum ingenium.338 ingenium: Ingenium potens christo potius uincat. unde339 et spalmista.340 non nobis domine.341 sed nomini tuo da gloriam. Itemque in deo faciemus uirtutem.342 ad ludibria: ad ludos.343 ad ludibria: Tunc caro laetatur. cum uitia uincit.344 ingenium: Ingenium christo potens plusquam sibimet uindicet. Ut psalmus non nobis domine non nobis sed nomini tuo da gloriam ad ludibria: ad inmunditias

330 T gloss absent. 331 T gloss absent. 332 T gloss absent. 333 T gloss absent. 334 T gloss absent. 335 T gloss absent. 336 X armas: id est. armas ingenium excellentibus artibus 337 T gloss absent. 338 T gloss absent. 339 T propterquod 340 T psalmista 341 T adds non nobis 342 Ps. 113.9. 343 T gloss absent. 344 T gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 170 edition

Artibus: Armas ingenium excellentibus artubus quibus: sit345 ludibria: inmundicia

(line 17) oppugnanda potens tibi dimicet et tibi uincat Oppugnanda: contra stare.346 potens: habens celeste adiutorium.347 dimicet: pugnet.348 et tibi uincat: tibi fert anima.349 tibi dimicet: dicens Ob: contra350 potens: Sed Ingenium christo potens plusquam sibimet uindicet.351 tibi dimicet: id est. Ad tuum honorem. Aliter tibi dimice- tur dicens. Non nobis domine non nobis uincat: id est. ad tuam laudem

(line 18) uincendi praesens ratio est si comminus ipsas praesens: omni tempore parati ad prelium.352 comminus: contra353 comminus: sine intermissione.354 comminus: prope ipsas: Insequenti siquidem opere. contra inuicem posita sunt et repugnantia uitia. et expugnantes uirtutes. Unde coniici- tur uelut pictis historiis omne carmen355 fuisse distinctum.

345 B gloss absent. 346 T gloss absent. 347 T gloss absent. 348 T gloss absent. 349 T gloss absent. 350 X gloss absent. 351 B uincat 352 T gloss absent. T ratio est: Insequendi siquidem opere contra inuicem posita sunt et repugnantia uitia et expugnantes uirtutes. Unde conicitur uelut pictis historiis carmen omne primitus ab auctore fuisse distinctum. 353 T gloss absent. 354 T gloss absent. 355 X adds ab auctore

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 171

(line 19) uirtutum facies et conluctantia contra Virtutum: bonarum356 colluctantia: obstantia357 contra: contraria358 conluctantia: repugnantia conluctantia: Insequenti siquidem opere contra inuicem posita sunt. et repugnantia uitia et pugnantes uirtutes. unde con uelud pictis historiis omne carmen ab auctore fuisse distinctum conluctantia: repugnantia

(line 20) uiribus infestis liceat portenta notare Viribus infestis: suggestionibus infestis. oportune inportune preliare.359 portenta: id est. monstra.360 portenta: Iure uitia portenta nuncupantur. non enim secundum naturam sunt. sed naturae contraria.361 notare: scribere.362 portenta: uicia363 notare: componere. infestis: pollutis364 portenta: Iure uitia portenta uocantur.365 notare: ostendere. uel in presentiam uenire. uel componere366

(line 21) prima petit campum dubia sub sorte duelli Prima: Rectissime a ﬁde367 coepit. quae teste apostolo. et initium bonorum. et uirtutum est fundamentum. alioquin quicquid non est ex ﬁde peccatum est.368

356 T gloss absent. 357 T gloss absent. 358 T gloss absent. 359 T gloss absent. 360 T gloss absent. 361 T gloss absent. 362 T gloss absent. 363 P uitia 364 X gloss absent. 365 B gloss absent. 366 X notare: componere 367 T a ﬁdem 368 Rom. 14:23.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 172 edition campum: Campus est mundus in cuius fines predicatorum sonus exiuit. nec apud eos. sed apud incredulos sors dubia uidebatur. duelli: belli.369 petit: quesiuit intrauit campum: Campus est mundus in cuius fines sonus predicatorum exiuit et rectissime in fine370 incipit. quae teste apostolo et inicium bonorum uirtutumque est fundamentum. Alioquin quicquid non est ex fide peccatum est LINE: Rectissime a fide371 incipit. quae teste apostolo. et initium bonorum uirtutumque fundamentum. Alioquin. quicquid non est ex fide. peccatum est. Prima: princeps372 petit: quaesiuit campum: Campus est mundus. in cuius fines predicatorum sonus exiuit. duelli: belli

(line 22) pugnatura fides agresti turbida cultu agresti: Non enim ad predicandum philosophos. sed piscatores373 elegit. turbida: irata.374 agresti: sordido agresti cultu: Agresti cultu .id est. rusticano habitu hoc est non humana philosophia uestita turbida: Turbida .id est. deformis non secundum carnem militans cultu: habitu .id est. deformis turbida: deformis. non secundum carnem militans agresti turbida cultu: Non bene culta ut initio habebatur.375 uel rusticano cultu: habitu

369 T gloss absent. 370 P a ﬁde 371 B ﬁdem 372 X gloss absent. 373 T adds saluator 374 T gloss absent. 375 X has up to habebatur

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 173

(line 23) nuda umeros intonsa comas exerta lacertos Nuda humeros: id est. nudos habens humeros376 exerta: nudata.377 exerta: In carne inquit ambulantes non secundum carnem militantes.378 lacertos: brachia.379 exerta: extenta ad prelium Nuda: promta ad bona opera intonsa: id est. inculta LINE: quae non colebatur ut uirtus exerta: nudata ad proelium

(line 24) namque repentinus laudis calor ad noua feruens repentinus: et subito380 factus est repente381 de caelo sonus. et reliqua.382

(line 25) proelia nec telis meminit nec tegmine cingi nec: Non enim in sapientia uerbi syllogismos aristotilis siue contorta crisippi sancti predicatores iaculati sunt.383

(line 26) pectore sed fidens ualido membrisque retectis ualido: Huius omnino ualidum pectus erat qui dicebat. an experi- mentum quaeritis eius. qui in me loquitur christi.384 membris: Id est etiam membra retexerat. nihil inquit intulimus in hunc mundum. et cetera385 retectis: nudatis retectis: nudatis386

376 T gloss absent. 377 T gloss absent. 378 2 Cor. 10:3. T gloss absent. 379 T gloss absent. 380 The word subito appears in L but is crossed out. T has the word subito 381 T omits repente 382 Acts 2:2. T is very sparsely glossed after this. Glosses begin to appear again at the end of the text. 383 B has a Valenciennes gloss written in another hand Nec telis meminit: id est armis uelut lanceis quia martires non premeditabantur quid principibus res pondere deberent iuxta domini preceptum dicentis. Cum steteritis ante reges et cetera 384 2 Cor. 13:3. 385 1 Tim. 6:7. 386 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 174 edition

(line 27) prouocat insani frangenda pericula belli belli: seculi Prouocat: ne idolatria atque cultura deorum ultra coleretur in orbe. frangenda: id est. ne idolatria atque cultura deorum ultra coleretur in orbe

(line 28) ecce lacessentem conlatis uiribus audet Ecce: Prouocantem fidem prima ferit idolatria cum fidei predicatores insequitur. lacessentem: prouocantem collatis: congregatis collectis .illa. et fides lacessentem: prouocantem lacessentem: scilicet. fidem387 collatis: congregatis. collectis388

(line 29) prima ferire fidem ueterum cultura deorum ueterum: paganorum

(line 30) illa hostile caput falerataque tempora uittis Illa: scilicet. ﬁdes hostile caput: hostile caput labefactat cum rege siue philosophi ad cultum curuantur religionis. caput: id est. idolatriae. falerata: ornata. falerata: ornata Illa: scilicet. ﬁdes falerata: ornata uittis: cum389

(line 31) altior insurgens labefactat et ora cruore ora: id est. aspicientes uana pro nihilo conputantur. nam et mori- untur cum medicantur [sic, lege meditantur] ut uideant.

387 X gloss absent. 388 X collatis: collectis 389 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 175

Alcior insurgens: domino inherens labefactat: piualta deﬁcit390 labefactat: prostrauit. cadere fecit391 labefactat: bislifta392

(line 32) de pecudum satiata solo adplicat et pede calcat solo: ad solum

(line 33) elisos in morte oculos animamque malignam Elisos: id est. confractos. LINE: Teniae extremitates uit393 Elisos: tumentes394

(line 34) fracta intercepti commercia gutturis artant commertia: mutuata. commertia: Hefada. uel uicisitudines ﬂatuum. artant: constringunt commertia: uicissitudines commertia: uicissitudines. ﬂatuum395

(line 35) difficilemque obitum suspiria longa fatigant fatigant: aﬄigant fatigant: diu perseuerando. fatigant: aﬄigant

(line 36) exultat uictrix legio quam mille coactam legio: scilicet. ﬁdei legio: multitudo uirtutum coactam: collectam

390 P paualta deﬁcit 391 X gloss absent. B labefactat: prostrauit 392 X labefactat: bkslfkftb. B labefactat: bisleifta 393 X gloss absent. B Tenie extremitates uittarum sunt 394 X gloss absent. 395 X gloss absent. B has a Valenciennes gloss: Commertia sunt commutationes et commertia quasi tunc facimus quando ﬂatum recipimus et mittimus

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 176 edition legio: martyrum multitudo396 quam: id est. legionem397 coactam: collectam. congregatam398 (LINES 36–39) Fides regina martyrum est. quia <. . .> ﬁde maxime martyres <. . .> purpurei coloris apta est marty<. . .> similitudinem crucis quem eﬀundunt pro amore Christi in se continet399

(line 37) martyribus regina fides animarat in hostem animarat: id est. animum dederat. animarat: instigabat animarat: instigabat in: contra400

(line 38) nunc fortes socios parta pro laude coronat parta: preparata parta: Parta est adquisita et uenit a uerbo parior. socios: uirtutes parta: id est. parata socios: uirtutes parta: sincopa401

(line 39) floribus ardentique iubet uestirier ostro Floribus: Flores sunt inmarcescibilis uiror aeternae mercedis. quia per sanguinis sui undam. uitam aeternam promeruerunt. Floribus: uoluptatibus ardentique: Pro ardore dilectionis posuit. Floribus: uoluptatibus Floribus: cum402

396 X gloss absent. B legio: martyrum 397 B & X gloss absent. 398 X coactam: collectam. B coactam: collectam 399 This gloss is very blurred. B & X gloss absent. B has a Valenciennes gloss. It is in a diﬀerent hand: Purpureus enim color martiribus conuenit qui sanguinem suum pro christo fuderunt 400 X gloss absent. 401 B gloss absent. 402 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 177 ardenti: pro ardore dilectionis posuit. ostro: purpura

(line 40) exim gramineo in campo concurrere prompta Pudititia: Iure post ﬁdem pudicitia ponitur. quoniam sicut integritas ﬁdei uirginitas est mentis. ita castitas carnis exordium est sanctae operationis. hac enim destructa. omnis uirtutum frabrica [sic, lege fabrica] ruit.403 Exin: deinde campo: Exercitium continentiae uirore iugi iucundum est gramineo: graminoso prompta: parata Exin: deinde404 gramineo: graminoso concurrere: pugnare prompta: parata

(line 41) uirgo pudicitia speciosis fulget in armis pudicitia: Speciosa sunt utrique arma lucis ut illud. Sint lumbi uestri precincti. et lucernae ardentes.405

(line 42) quam patrias succincta faces sodomita libido Quam: pudicitiam. succincta: parata406 faces: amores407

(line 43) adgreditur piceamque ardenti sulpure pinum piceamque: Omnes adulterantes quasi clibanus corda eorum quae succensa intrinsecus nidore fetent. et lumine carent. Sed piceam facem appellat quia in libidine ardor et fetor est.408 pinum: facem

403 Gloss is placed directly above line 40. 404 X gloss absent. 405 Luke 12:35. 406 X gloss absent. 407 B & X gloss absent. 408 Hos. 7:4.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 178 edition

(line 44) ingerit in faciem pudibundaque lumina flammis lumina: Intellectum perspicuae ueritatis. inmundis cupit delectationi- bus obscurare. Ingerit: iniecit pudibundaque: uerecunda .id est. pudore plena Ingerit: iniecit409 pudibunda: uerecunda. plena pudore410

(line 45) adpetit et taetro temptat suffundere fumo Appetit: quesiuit. tetro...fumo: id est. libido. Appetit: turbauit subfundere: excecare pidemphen tetro: nigro411 suﬀundere: excaecare412 suﬀundere fumo: erthfmfbn413

(line 46) sed dextram furiae flagrantis et ignea dirae dextram: Inmunditias blandae persuasionis rigore propositi graui celeriter ab aspectu depellit

(line 47) tela lupae saxo ferit inperterrita uirgo lupae: id est. meretricis. imperterrita: petra erat christus. lupae: meretricis inde lupanar Tela: Telum dicitur. quicquid iaci potest414 lupae: meritricis. uel adulterae.415

409 X gloss absent. X Ingerit: bnbxxbrs 410 X gloss absent. 411 B & X gloss absent. 412 X gloss absent. 413 B suﬀundere fumo: erdemfen. X suﬀundere fumo: frdfmphfn 414 X gloss absent. 415 X lupae: meretricis

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 179

(line 48) excussasque sacro taedas depellit ab ore taedas: faccala416 ore: scilicet. suo. taedas: faces taedas: faces417 ore: suo

(line 49) tunc exarmatae iugulum meretricis adacto Tunc: Repulsis igitur cogitationibus inmundis gladio utitur quod est uerbum dei. ut illud. fornicatores enim et adulteros iudicabit deus.418 iugulum: pectus adacto: scilicet. compulsum. exarmatae: sine armis iugulum: ceruicem uel pectus adacto: euaginato exarmatae: sine armis iugulum: collum. pectus uel ceruicem adacto: euaginato419

(line 50) transfigit gladio. calidos uomit illa uapores

(line 51) sanguine concretos caenoso spiritus inde Sanguine: Quod non potest a uigilantibus .id est. excolentibus torquere dormientibus uelut inuitis molitur nec ulterius procedere sinitur. coenoso: id est. lutulento coenoso: coenos grece. lutum dicitur. concretos: commixtos coagulatos coenoso: Polluto siue lutulento lutum grece dicitur cenos. concretos: coagulatos. uel commixtos420 coenoso: foedo. polluto siue lutulento. Lutum dicitur grece coenos421

416 T tedas: facla 417 X gloss absent. 418 Heb. 13:4. 419 X gloss absent. X adacto: frzpgfnkmp 420 X concretos: comixtos 421 X coenoso: foedo

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 180 edition

(line 52) sordidus exhalans uicinas polluit auras exalans: exspirans egrediens uel ﬁrmans supremus: id est. nouissimus Sordibus: uel sordidus422 exhalans: spiritum emittens423 uicinas: Ut corruptus inde fuerat aer.424

(line 53) hoc habet exclamat uictrix regina. supremus uictrix: id est. Castitas conuersa ad suos inquit

(line 54) hic tibi finis erit semper prostrata iacebis Hic: talis semper: aeternum. Hic: in hoc loco Hic: in hoc loco

(line 55) nec iam mortiferas audebis spargere flammas iam: ultra iam: ultra425

(line 56) in famulos famulasue dei quibus intima casti

(line 57) uena animi sola feruet de lampade christi de lampade christi: spiritus sanctus

(line 58) tene o uexatrix hominum potuisse resumptis Tene: miror. Tene: Nonne te credendum est. potuisse: credendum est Tene: an putas426

422 X gloss absent. 423 X gloss absent. 424 X gloss absent. 425 B gloss absent. 426 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 181

(line 59) uiribus extincti capitis recalescere flatu recalescere: reuiuescescere. sed semper prostrata iacebis. recalescere: reuiuescere recalescere: reuiuescere427

(line 60) assyrium postquam thalamum ceruix olofernis thalamum: Patet quid castitas et quid inpudentia promeruerit.

(line 61) caesa cupidineo madefactum sanguine lauit cupidineo: libidinoso. cupidineo: libidonoso luxurioso cupidineo: libidinoso lauit: humectauit

(line 62) gemmantemque torum moechi ducis aspera iudith thorum: lectum. moechi: stupratoris aspera: hantiguu moechi: adulteri torum: lectum428 moechi: luxuriosi429 aspera: oloferno430

(line 63) spreuit et incestos conpescuit ense furores Spreuit: Amor carnis. amore christi. tamquam clauo clauis excluditus. incestos: inlicitos incestos: libidonosos compescuit: prohibuit incestos: immundos431 conpescuit: prohibuit furores: amores432

427 B recalescere: reuidescere. X recalescere: frchfcchfn 428 X gloss absent. 429 X moechi: adulteri 430 X gloss absent. 431 X incestos: xnrfknnb 432 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 182 edition

(line 64) famosum mulier referens ex hoste tropaeum tropheum: Sicut etiam ipsa precabatur conforta me inquit omnipotens rex seculorum Famosum: gloriosum433

(line 65) non trepidante manu uindex mea caelitus audax uindex: id est. puditicia audax: id est. iudith. uindex: dicit pudicitia celitus: diuinitus uel celeste uindex: fuit434 caelitus: diuinitus

(line 66) at fortasse parum fortis matrona sub umbra At: poeta. parum: parumper. fortis: scilicet. fuit sub umbra: id est. in inﬁdelitate cordis. sub umbra: Sensus est. propterea potuisti resurgere. quia sub umbra legis pugnabat non sub gratia. sub umbra: Sub umbra id est legis moysi in qua occultabatur ritus ecclesiae. At: sed 435 manum: aliter parum436 manum: scilicet. fuit437 matrona: id est. Itis438

(line 67) legis adhuc pugnans dum tempora nostra figurat tempora nostra: qualiter christiani agere deberent Legis: moysi Legis: In qua occultabatur ritus ecclesiae tempora nostra: id est. qualiter christiani agere deberent439

433 X gloss absent. 434 X gloss absent. 435 X gloss absent. 436 X gloss absent. 437 X gloss absent. 438 B & X gloss absent. 439 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 183

(line 68) uera quibus uirtus terrena in corpora fluxit quibus: scilicet. temporibus. quibus: nobis440

(line 69) grande per infirmos caput excisura ministros caput: scilicet. uitiorum. caput: Ut nequissimum caput .id est. diaboli. a suo corpore quod erat humanum genus separaret. ﬁerentque de uasis irae. uasa mise- ricordiae.441 ministros: id est. per apostolos qui inﬁrmi ministri erant. excisura: percussura ministros: martyres442 confessores uirgines. Grande: magnum443 caput: diaboli444 excisura: percussura ministros: per uirgines

(line 70) numquid et intactae post partum uirginis ullum

(line 71) fas tibi iam superest post partum uirginis ex quo Fas: licentia445 uirginis: mariae446

(line 72) corporis humani naturam pristina origo pristina origo: uetus adae origo: id est. peccatum

(line 73) deseruit carnemque nouam uis ardua seuit Deseruit: ut expoliantes ueterem hominem saeuit: seminauit.

440 X gloss absent. 441 Rom. 9:22–24. 442 P martires 443 B & X gloss absent. 444 B gloss absent. X caput: id est. diabolum uel uitia 445 X gloss absent. 446 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 184 edition

Deseruit . . . seuit: Ut expoliantes ueterem hominem et induite nouum .id est. maiestas celsa seminauit.447 nouam: Inmortalitatem uel innocentiam448 ardua: celsa449 seuit: seminauit450

(line 75) atque innupta deum concepit femina christum

(line 75) mortali de matre hominem sed cum patre numen numen: deum. uel potestas. numen: non ammittendo deitatem Mortali de matre: maria451 hominem: esse452 numen: deum numen: id est. non amittendo deitatem

(line 76) inde omnis iam diua caro est quae concipit illum Inde: Verbum dei quod christus est credendo siue intellegendo con- cipimus cum dulcedine operando parimus cum labores sed mercedes [sic, lege mercede] cum gaudio fruimur. diua: diuina uel sancta concipit: in baptismo diua: sancta uel diuina453 concipit: id est. in baptismo

(line 77) naturamque dei consortis foedere sumit consorti: Quia a nobis humanitatem sumpsit. suamque diuinitatem nobis tribuit454

447 Col. 3:9–10. B & X ut expoliantes ueterem hominem 448 X nouam: immortalitatem 449 X gloss absent. 450 X saeuit: sbtb 451 X gloss absent. 452 X gloss absent. 453 B gloss absent. 454 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 185

(line 78) uerbum quippe caro factum non destitit esse non destitit: Nostra per quae redimeremur suscepit. non sua ad quae proueheremur amisit. destitit: desinit destitit: desinit

(line 79) quod fuerat uerbum dum carnis glutinat usum glutinat: cleipta glutinat: conexit coniungit .id est. in se sumit naturam uerbum: ﬁlius455 glutinat: suscepit456 usum: id est. naturam

(line 80) maiestate quidem non degenerante per usum non degenerante: Illi maiestati assumpta humanitas nihil contulit. nihil comminuit. neque enim radiis solis aliquid oculus confert. per usum: naturam

(line 81) carnis sed miseros ad nobiliora trahente trahente: maiestate. miseros: nos miseros: homines457 ad nobiliora: diuina458

(line 82) ille manet quod semper erat quod non erat esse erat: deus459

455 X gloss absent. 456 X glutinat: coniungit 457 X gloss absent. 458 X gloss absent. 459 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 186 edition

(line 83) incipiens nos quod fuimus iam non sumus aucti aucti: in baptismate. Incipiens: homo460 fuimus: ante461

(line 84) nascendo in melius. mihi contulit et sibi mansit Nascendo: in baptismo contulit: multa bona. in melius: in baptismate contulit: bonum in melius: in baptismo462 contulit: suam diuinitatem mansit: deus

(line 85) nec deus ex nostris minuit sua sed sua nostris sua nostris: Ideo nostrae humanitatis factus est particeps. ut nos suae diuinitatis participes faceret. nostris: membris463 sua: diuinitatem464 nostris: membris465

(line 86) dum tribuit nosmet dona ad caelestia uexit

(line 87) dona haec sunt quod uicta iaces lutulenta libido Dona: Et cum scirent inquit quia nemo potest esse continens nisi deus det. libido: Libido semper inmundiciis ac sordibus delectatur lutulenta: polluta uel terrulenta lutulenta: polluta

460 X gloss absent. 461 X gloss absent. 462 X gloss absent. 463 X gloss absent. 464 B sua: deitatem. X gloss absent. 465 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 187

(line 88) nec mea post mariam potis es perfringere iura iura: leges466

(line 89) tu princeps ad mortis iter tu ianua leti Tu princeps: es467 loeti: mortis468

(line 90) corpora commaculans animas in tartara mergis Corpora: Propter secundum apostolum. cetera peccata extra corpus sunt. hoc autem ipsa corpora commaculat et corrumpit.469 commaculans: polluens470

(line 91) abde caput tristi iam frigida pestis abysso Abde: absconde frigida: uicta Abde: absconde frigida: uicta abysso: inferni471

(line 92) occide prostibulum manes pete claudere auerno Occide: desine prostibulum: libido uel adulterium .id est. prostitutum ad inlicitas libidines manes pete: deos infernales auerno: inferno Occide: id est. desine472 prostibulum: lupanar. prostitutum. ad illicitas473 libidines474 manes pete: infernales di475

466 X gloss absent. 467 X gloss absent. 468 X gloss absent. 469 1 Cor. 6:18. 470 X gloss absent. 471 X gloss absent. 472 B & X gloss absent. 473 B inlicitas 474 X gloss absent. 475 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 188 edition claudere: clausa sis auerno: id est. inferno476

(line 93) inque tenebrosum noctis detrudere fundum fundum: tartarum detrudere: trusa sis fundum: auernum. tartarum

(line 94) te uoluant subter uada flammea te uada nigra uada ﬂammea: Merito sulphure torquetur et igne qui calores hic foetidos neglexit contempnere.

(line 95) sulpureusque rotet per stagna sonantia uertex rotet: uoluat uel circumdet uortex: vuerauo477 rotet: uoluet. circumdet478

(line 96) nec iam christicolas furiarum maxima temptes furiarum: uitiorum479

(line 97) ut purgata su0 seruentur corpora regi suo: proprio corpora: baptismo480

(line 98) dixerat haec et laeta libidinis interfectae interfectae: per baptismum

(line 99) morte pudicitia gladium iordanis in undis gladium: Gladium enim uerbum dei est481 ut apostolus. hoc enim inter iudeos maculatum semper illi resistendo uicia et libidines magis ac magis augendo. et

476 B & X gloss absent. 477 P uortex: vueruo 478 B rotet: uoluet. X uortex: xxfrfbp 479 X gloss absent. 480 X gloss absent. 481 Eph. 6:17.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 189 iterum. gladium spiritus quod est uerbum dei. quod non est ligatum et debet esse perpetuus omnibus christicolis iordanis: Iordanis .id est. in baptismo quia cuncta pristina peccata in baptismatis regeneratione mundantur atque abluuntur. (LINE 99) Gladium enim est uerbum dei ut apostolus Hoc enim erat inter iudeos maculatum. semper illi resistendo uitia et libidines magis ac magis augendo. Aliter. Gladium iordanis mundis abluit .id est. poenitentia agens cum lacrimis de malis cogitationibus. Iordanis in baptismo. quia cuncta pristina peccata in baptismatis regeneratione mundantur. atque482 abluuntur483

(line 100) abluit infectum sanies cui rore rubenti sanies: Inpossibile est ut humanam mentem carnea fragilitas non obscuret. sed inde post solidius assurgit in contemplationem quo inﬁrmitatis suae memor numquam inﬂatur ex bono opere. infectum: pollutum sanies: rubigo infectum: pollutum484 sanies: Corruptus sanguis .id est. sanguine rubro. hoc est uerbo dei. commaculatio atque infectio a iudeis inheserat cui: scilicet. gladius485

(line 101) haeserat et nitidum macularat uulnere ferrum nitidum: splendidum macularat: hoc est illi audientes legem tamen creaturam colebant potius quam486 creatorem.

482 B adds gladii 483 X Gladium: Gladius enim uerbum dei est ut apostolus. et gladium spiritus quod est uerbum dei. hoc enim erat inter iudeos maculatum semper illi resistendo uitia et libidines magis ac magis augendo. iordanis: iordanis .id est. in baptismo quia cuncta pristina peccata in baptismatis regeneratione mundantur atque abluuntur gladium: gladium iordanis mundis abluit .id est. poenitentia agens cum lacrimis de malis cogitationibus 484 B & X gloss absent. 485 B & X gloss absent. 486 P pociusquam

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 190 edition nitidum: splendentem macularat: hoc est cum illi audientes legem tamen creaturam potius quam creatorem colebant ferrum: castitatem487

(line 102) expiat ergo aciem fluuiali docta lauacro ergo: Ipsas siquidem maculas cogitationis. ﬂetibus abluit piae con- puctionis [sic, lege conpunctionis].488 aciem: uuassin Expiat: mundat aciem: gladii docta: intentione mentis docta: Pudicitia489 docta a doctoribus quid credere quidue debeat obseruare. Id est mundum predicationis uerbum ac spiritus lauacro: baptismo Expiat: mundauit Expiat: id est. mundum predicationis uerbum atque spiritus aciem: hoc est intentionem mentis490 docta: id est. ecclesia uel ﬁdes. siue pudicitia.491 docta: a doctoribus quid credere quidue debeat obseruare. lauacro: baptismo

(line 103) uictricem uictrix abolens baptismate labem abolens: lauans. Victricem: uictorem diabolum qui uictor inicio extitit Victricem: uictorem diabolum qui uictor initio extitit uictrix: id est. hostilis iuguli.492 uictrix: id est. christus. uictor diaboli baptismate: id est. ﬂetibus .id est. lauacro493 labem: sordem494

487 B gloss absent. 488 Sic, lege, conpunctionis 489 P Pudicia 490 B gloss absent. 491 B gloss absent. 492 B & X gloss absent. 493 B & X gloss absent. 494 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 191

(line 104) hostilis iuguli. nec iam contenta piatum Hostilis iuguli: hostilis iuguli .id est. christus uictor diaboli. piatum: mundatum Hostilis iuguli: id est. concupiscentiae495 piatum: id est. purgatum496

(line 105) condere uaginae gladium ne tecta rubigo Condere: abscondere. Condere: Intentionem scilicet casti propositi non uult celari. non uult sibi committi. sed deo. ut luceat et glorificetur non ipse sed deus. rubigo: ne uicium antiqui hostis maculet fidem saluatoris nostri. Condere: abscondere497 uaginae: in uagina gladium: scilicet. cum confessione ne tecta: id est. ne uitium antiqui hostis macularet fidem saluatoris nostri.

(line 106) occupet ablutum scabrosa sorde nitorem scabrosa: rostegemo nitorem: gliz scabrosa: aspera498 nitorem: gladii.499

(line 107) catholico in templo diuini fontis ad aram Catholico: Pudicitia gladium suum sub latere recondit. ad aram: ad altare diuini fontis: ad consecrationem diuini baptismatis Catholico in templo: in sancta ecclesia diuini fontis: id est. ad consecrationem diuini baptismatis500 diuini fontis: ad confessionem501

495 B gloss absent. 496 X gloss absent. 497 X gloss absent. 498 B & X gloss absent. 499 B & X gloss absent. 500 B & X diuini: id est. ad confessionem diuini baptismatis 501 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 192 edition

(line 108) consecrat aeterna splendens ubi luce coruscet aeterna: in aeterna predicatione coruscet: id est. aeterna predicatione splendens. diuini bap- tismatis502

(line 109) ecce modesta graui stabat patientia uultu Ecce: Tres esse partes humanae animae philosophi asserunt uidelicet rationalem. et irascibilem. et concupescibilem [sic, lege concupiscibilem]. et ideo post ﬁdem. qua ratione regitur. et pudicitiam. qua concupiscentia refrenatur. patientia ponitur. per quam ira frangatur. ut homo diligat deum ex toto corde. tota anima. tota uirtute.503 graui: maturo. uel frambaremo. modesta: tranquilla modesta: tranquilla504 graui: prudenti505

(line 110) per medias inmota acies uariosque tumultus inmota: immobilis506

(line 111) uulneraque et rigidis uitalia peruia pilis uitalia: cordium paenetralia. uitalia: uiscera. scilicet. hominum. pilis: telis. uel tartin pilis: telis rigidis: duris507 uitalia: cordium penetralia508 pilis: telis

502 B & X coruscet: id est. aeterna predicatione splendens. P coruscat: eterna predicatione splendens 503 Deut. 6:5, Matt. 22:37, Mark 12:30, Luke 10:27. 504 X gloss absent. 505 X graui: kkdkgfnfmp 506 X gloss absent. 507 X gloss absent. 508 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 193

(line 112) spectabat defixa oculos et lenta manebat Spectabat: Intuebatur spiculis lenta: lindiu. uel tranquilla. lenta: secura deﬁxa: inclinata oculos: per509 lenta: secura

(line 113) hanc procul ira tumens spumanti feruida rictu procul: contra. rictu: apertione oris. tumens: inﬂata tumens: inﬂata510 rictu: fauce511

(line 114) sanguinea intorquens suffuso lumina fella Sanguinea: Ita psalmista turbatus est inquit a furore oculus meus512 suﬀuso: subterfuso. intorquens: Ut irati solent uidere toruis oculis. intorquens: ut irati solent uidere toruis oculis513 suﬀuso: id est. tumente514

(line 115) ut belli exsortem teloque et uoce lacessit exsortem: scilicet. uidit. Ut: quasi exsortem: expertem Ut: quasi lacessit: prouocauit515

509 X gloss absent. 510 X gloss absent. 511 X gloss absent. 512 Ps. 6:8. 513 X intorquens: ut irati solent uidere oculis toruis. X intorquens: xxfntkntp 514 X gloss absent. 515 X lacessit: kfgrxpztb

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 194 edition

(line 116) inpatiensque morae conto petit increpat ore morae: tualo conto: stango. colbin conto: stango Impaciens: ira516 conto: stbngb517 petit: eam518

(line 117) hirsutas quatiens galeato in uertice cristas Hirsutas: ruho quatiens: agitans. cristas: summa pars cassis. cristas: sumitates galearum cristas: Summitates galearum519

(line 118) en tibi martis ait spectatrix libera nostri tibi: do. martis: mars pro bello spectatrix: ira patientiam increpat. martis: deus belli En tibi martis: id est. ad tuum interitum520 martis: mars. deus belli521 spectatrix: o spectatrix

(line 119) excipe mortiferum securo pectore ferrum Excipe: Hic est tropus qui sarcusmos [sic, lege sarcasmos] appellatur .id est. hostilis inrisio. securo: in522

(line 120) nec doleas quia turpe tibi gemuisse dolorem turpe: scilicet. audire est Nec doleas: yronia

516 X gloss absent. 517 B conto: stanga;X conto petit: mktstbngpgksxbhtbskb 518 X gloss absent. 519 X gloss absent. 520 B gloss absent. 521 B gloss absent. X martis: belli 522 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 195 quia turpe: quam turpe Nec doleas: yronia quia: aliter quam523

(line 121) sic ait et stridens sequitur conuicia pinus stridens: stridentem pinum sagittam intellegi uult. LINE: Ira lanceam suam iacit contra patientiam. pinus: hasta uel sagitta a pinu arbore sic dicitur. conuitia: contumeliosa uerba524 pinus: hasta uel sagitta a pinu arbore sic dicitur.525

(line 122) per teneros crispata notos et certa sub ipsum crispata: kiuueniter. crispata: suachazenti nothos: propter uelocitatem uolandi nothos: Nothos uel nodos .id est. ﬂexuram hastilis tenui crispata: uibrata526 nothos: uentos527 nothos: Aliter nodos .id est. ﬂexuram hastilis tenui.528 nothos: propter uelocitatem uolandi529

(line 123) defertur stomachum rectoque inliditur ictu ictu: scilicet. pinus

(line 124) sed resilit duro loricae excussa repulsu repulsu: uuidirstozze. duro: lapidem durum pro ﬁrmitate pacientiae posuit duro: ex530 excussa: repercussa531

523 X gloss absent. 524 X gloss absent. 525 X pinus: a pinu arbore 526 X crispata: sxbchbzfntk 527 B & X gloss absent. 528 X gloss absent. 529 X gloss absent. 530 X gloss absent. 531 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 196 edition

(line 125) prouida nam uirtus conserto adamante trilicem Prouida: kiuuariu Prouida: iacula fracta iacent quae miserat ira contra patientiam. conserto: kihaftimo adamante: adamans christus est. conserto: coniuncto trilicem: triplicem trilicem: trilicem lapidem christum trilicem: Trilix thorax fuit et de conserto adamante .id est. thorax adamantina fuit 532 conserto: coniuncto533 adamante: Adamantem pro ﬁrmitate pacienciae534 posuit535 trilicem: triplicem536 trilicem: trilicem lapidem christum possumus intellegere537

(line 126) induerat thoraca umeris squamosaque ferri thoracha: Lorica ﬁdei nimirum triplex est ob trinitatis confessionem. cui adamans inuictus confertur. cum in auctorem ﬁdei Iesum semper aspicitur. squamosa: splendida. uel. nitentia. humeris: uel humeros thoraca: loricam

(line 127) texta per intortos commiserat undique neruos per intortos: per incertos. commiserat: nectauerat. uel succinxserat. neruos: circulos. uel choﬀa. commiserat: circumdedit succinxerat neruos: cnopf neruos: circulos

532 Gloss is in a diﬀerent hand. P gloss absent. 533 X gloss absent. 534 B patienciae 535 X gloss absent. 536 X gloss absent. 537 X trilicem: id est. triplicem lapidem christum possumus intellegere

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 197

Texta: circumﬂexa538 intortos: id est. innexos539 intortos: gfxxntinfn540 commiserat: circumdederat undique: sicut circuli inter se coniunguntur. inuicem se iungunt.541 neruos: circulos542

(line 128) inde quieta manet patientia fortis ad omnes quieta: secura543

(line 129) telorum nimbos et non penetrabile durans non penetrabile: Non penetrabile nomen est pro aduerbio positum. id est inpenetrabiliter. penetrabile: nomen pro aduerbio Telorum: id est. ob frequentiam dicit iaculorum544 penetrabile: penetrabiliter penetrabile: nomen pro aduerbio545

(line 130) nec mota est iaculo monstri sine more furentis monstri: unaholdun. mota: irata uel uulnerata mota: mobilis uel irata546

(line 131) opperiens propriis perituram uiribus iram Opperiens: expectans. Opperiens: fxpfctbns547

538 B & X gloss absent. 539 X gloss absent. 540 B & X gloss absent. 541 B & X gloss absent. 542 X neruos: rkngb 543 X gloss absent. 544 B & X gloss absent. 545 X gloss absent. 546 X gloss absent. 547 fxpfctbns = expectans

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 198 edition

Opperiens: expectans Opperiens: expectans548 propriis: ex549

(line 132) scilicet indomitos postquam stomachando lacertos indomitos: inquietos. stomachando: irascendo. seuiendo. lacertos: brachia. stomachando: irascendo stomachando: irascendo550

(line 133) barbara bellatrix inpenderat et iaculorum Barbara: missararta impenderat: erpot. impenderat: fatigauerat. impenderat: fatigauerat dederat perdiderat inpenderat: fatigauerat. perdiderat551

(line 134) nube superuacuam lassauerat inrita dextram superuacuam: inutilem. irrita: impedita. uel uitiata superuacuam: inutilem irrita: impedita quae nullo telo eam uulnerauit Nube: multitudine552 superuacuam: inutilem553 irrita: uacua uel impedita. quia nullo telo eam uulnerauerat

(line 135) cum uentosa leui cecidissent tela uolatu

548 X gloss absent. 549 X gloss absent. 550 X gloss absent. 551 X gloss absent. 552 X gloss absent. 553 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 199

(line 136) iactibus et uacuis hastilia fracta iacerent uacuis: cum554 hastilia: tela

(line 137) uertitur ad capulum manus inproba et ense corusco Vertitur: Ira patientiam gladio percutit. capulum: hﬂzb555 ad capulum: helza dicitur a capiendo capulum: Infelix capulum de ebore .id est. os elefantis capulum ornabatur. capulum: Capulum spate manubrium. LINE: id est. qui se ipsam percussit.556 capulum: ensem557

(line 138) conisa in plagam dextra sublimis ad aure Conisa: cilentiu plagam: uulnus. ab aure: a capite. Conisa: studens in plagam: in cedem sublimis: celsa siue alta Conisa: studens est558 in plagam: in uulnus uel in cedem559 sublimis: manus560

(line 139) erigitur mediumque ferit librata cerebrum ferit: percutit. librata: mensurata. ferit: percussit

554 X gloss absent. 555 hﬂzb = helza 556 B & X gloss absent. 557 X gloss absent. 558 X Conisa: cklfntk 559 X in plagam: in caedem 560 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 200 edition librata: eleuata cerebrum: hirni ferit: percussit561

(line 140) aerea sed cocto cassis formata metallo cassis: galea metallo: Aes ceteris metallis durabilius fertur. unde enim in metro. pro tolerantia ponitur. tinnitum uero percussa patientia refertur. cum iniuriis lacessita doctrinae medicamenta non deserit cocto: rubro cassis: lorica

(line 141) tinnitum percussa refert aciemque retundit Tinnitum: galm Tinnitum: galm Tinnitum: sonitum562 aciem: ensem

(line 142) dura resultantem frangit quoque uena rebellis resultantem: resilientem. uel resistentem uena: cassis rebelles: cassis563 Dura: cassis Dura: circuli ferrei564 resultantem: retro saltantem565 uena: metalli566

(line 143) inlisum chalybem dum cedere nescia cassos calibem: ecchol. uel ferrum. cedere: gladium deﬁcere.

561 X gloss absent. 562 X gloss absent. 563 The ﬁnal e in rebelles is crossed out in M and replaced by an i. It is spelt rebellis in P. 564 B & X gloss absent. 565 X gloss absent. 566 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 201

Inlisum: inﬁxum uel percussum calibem: ferrum Illisum: percussum calibem: ferrum567 calibem: Calibes sunt populi apud quos nascitur ferrum.568 dum: etiam569 caedere: id est. inuidiam570

(line 144) excipit adsultus ferienti et tuta resistit assultus: ictus. uel sonitus. ferienti: scilicet. de adsultus: repulsiones uel sonitus assultus: tinnitus uel ictus571 ferienti: irae572 resistit: cassis573

(line 145) ira ubi truncati mucronis fragmina uidit Ira: Gladius irae frangitur in capite patientiae.

(line 146) et procul in partes ensem crepuisse minutas minutas: cleniu crepuisse: soluisse minutas: fractas crepuisse: frangi soluisse574 minutas: paruas575

(line 147) iam capulum retinente manu sine pondere ferri capulum: Capulus sine ferri pondere retinetur. cum uerba nullas uires habentia. frustra funduntur.

567 X gloss absent. 568 X gloss absent. 569 X gloss absent. 570 B & X gloss absent. 571 X gloss absent. 572 X gloss absent. 573 X gloss absent. 574 B crepuisse: frangi. X crepuisse: prfstfn 575 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 202 edition capulum: hilzk576 manu: cum577

(line 148) mentis inops ebur infelix decorisque pudendi ebur: capulum. inobs: consilii egens uel tristis in gesti [sic, lege in gestu] mentis inops: Consilio egens uel tristis in gestu mentis.578 ebur: capulum ebur: Ebur os elephantis. cum quo capulum ornatur579

(line 149) perfida signa abicit monumentaque tristia longe Perfida signa: id est. capulum. Perfida signa: Proprie dicuntur arma perfida signa580 monumenta: defensionem telorum581 longe: ualde longe: id est. partem gladii quem tenebat manu. uel parua arma582

(line 150) spernit et ad proprium succenditur effera letum eﬀera: insaniens583

(line 151) missile de multis quae frustra sparserat unum Missile: scoz. Missile: missile est quod manu emittitur. Missile: giscesti Missile: iaculum quod mitti potest spirilin Missile: a mittendo dicitur. spirilin id est. arma584

576 B & X gloss absent. 577 X gloss absent. 578 B & X gloss absent. 579 X ebur: capulum 580 B & X gloss absent. 581 X gloss absent. 582 B gloss absent. X Perﬁda signa: id est. praua arma 583 X gloss absent. 584 X missile: a mittendo dictu. X missile: spkrklk

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 203

(line 152) puluere de campi peruersos sumit in usus peruersos in usus: id est. in suam mortem585

(line 153) rasile figit humi lignum ac se cuspide uersa Rasile: scabilich Rasile: quod radi potest Rasile: Rasibus586 scopulis .id est. rasis lapidibus .id est. dolatis per imagines. Rasile: rasum587 humi: in humum588 cuspide: acie589 uersa: contra590

(line 154) perfodit et calido pulmonem uulnere transit Perfodit: Merito pulmonem transﬁgit quae leuitati parcere non uerte- batur [sic, lege uerebatur]. nec defuit exemplum in saule. qui cum mitem dauid persequeretur. eo usque insania eius excreuit. ut sua furens asta conciderit. transit: transire fecit591

(line 155) quam super adsistens patientia uicimus inquit Quam: iram592

(line 156) exultans uitium solita uirtute sine ullo Exultans uitium: gaudentem iram. Exultans: saltans

(line 157) sanguinis ac uitae discrimine. lex habet istud uitae: iob discrimine: periculo

585 X gloss absent. 586 P Rasilibus 587 X gloss absent. 588 X gloss absent. 589 X cuspide: xxbssk 590 X gloss absent. 591 X gloss absent. 592 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 204 edition istud: tale. discrimine: periculo593

(line 158) nostra genus belli furias omnemque malorum

(line 159) militiam et rabidas tolerando extinguere uires Maliciam: Ut apostolus. inquit. cum inﬁrmior. tunc fortior sum et potens.594 tolerando: paciendo595

(line 160) ipsa sibi est hostis uaesania seque furendo

(line 161) interimit moriturque suis ira ignea telis

(line 162) haec effata secat medias inpune cohortes secat: segregat. eﬀata: elocuta impune: sine poena inpune: secure596 cohortes: plebeum uulgus.597

(line 163) egregio comitata uiro nam proximus iob iob: Sicut diuersi. diuer uersis [sic, lege diuersis] eﬀulsere uirtutibus. ut noe perseuerantia. abraham oboedientia. iacob tolerantia. ita sanctus iob patientia claruit. iob: id est. ideo quia multas paciebatur tribulationes. sine poena598

(line 164) haeserat inuictae dura inter bella magistrae

(line 165) fronte seuerus adhuc et multo funere anhelus seuerus: riuber funere: suhte.

593 X gloss absent. 594 2 Cor. 12:10. 595 X gloss absent. 596 X gloss absent. 597 B & X gloss absent. 598 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 205 seuerus: grauis non tristes uulnere: inﬁrmitate seuerus: grauis599 anhelus: anhelans600

(line 166) sed iam clausa truci subridens ulcera uultu clausa: biraftata truci: egislichemo clausa: sanata truci: uel graui duro clausa: sanata601 truci: duro602 subridens: paululum ridens paruum laeto603

(line 167) perque cicatricum numerum sudata recensens sudata: elaborata. sudata: elaborata recensens: enumerans sudata: laborata604 recensens: numerans605

(line 168) milia pugnarum sua praemia dedecus hostis pugnarum: castigationum. hostis: uictus quia uincebatur ab eo praemia: scilicet fuerit606 dedecus hostis: fuit dedecus hostis: Nam iob fuit dedecus hostis .id est. uiciorum607 quia uincebantur ab eo.608

599 X seuerus: rkxbfr 600 B & X gloss absent. 601 X gloss absent. 602 X gloss absent. 603 B subridens: paulolum ridens. X gloss absent. 604 X gloss absent. 605 X recensens: cﬂlkntp 606 X gloss absent. 607 X uitiis 608 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 206 edition

(line 169) illum diua iubet tandem requiescere ab omni Illum: Patientia cum iob loquitur Illum: scilicet. iob609 diua: pacientia610

(line 170) armorum strepitu captis et perdita quaeque quaeque: quae non poterant auferri.

(line 171) multiplicare opibus nec iam peritura referre opibus: ehtin iam: prius perdita ﬂere. referre: pringin peritura: mortalia611 referre: adquirere612 peritura referre: quae ulterius perdere potuisset613

(line 172) ipsa globos legionum et concurrentia rumpit globos: exercitus

(line 173) agmina uulniferos gradiens intacta per imbres uulneferos gradiens: uulnera ferentes intacta: Quia etsi corpore plerumque leditur. intentione tamen nullo- modo superatur. intacta: inlesa per imbres: per iacula uulniferos: uulnera ferentes614 intacta: inlaesa615 per ymbres: per iacula

609 X gloss absent. 610 B diua: patientia 611 X gloss absent. 612 X gloss absent. 613 X gloss absent. 614 X gloss absent. 615 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 207

(line 174) omnibus una comes uirtutibus adsociatur una: patientia deuictis uitiis. uirtutibus adsotiatur.

(line 175) auxiliumque suum fortis patientia miscet

(line 176) nulla anceps luctamen init uirtute sine ista anceps luctamen: dubium bellum. anceps luctamen: dubium certamen LINE: sine ipsa uirtute .id est. pacientia. nulla alia carente uirtute anceps luctamen init616 Nulla: uirtus617 anceps: dubium618 luctamen: certamen619

(line 177) uirtus nam uidua est quam non patientia firmat LINE: Sine patientia uero neminem perfici posse. deus ostendit. ubi ait in patientia. absque possessione siquidem animae nulla uirtus aliquid efficit.620 Virtus: omnis621 firmat: confortat622

(line 178) forte per effusas inflata superbia turmas eﬀusas: egressas eﬀusas: egressas623

(line 179) effreni uolitabat equo quem pelle leonis quem: equum Eﬀreni: ueloci. et inquieto624 uolitabat: uelociter equitabat625

616 B & X gloss absent. 617 X gloss absent. 618 X gloss absent. 619 X gloss absent. 620 Luke 21:19. 621 X gloss absent. 622 X gloss absent. 623 X gloss absent. 624 X gloss absent. 625 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 208 edition

(line 180) texerat et ualidos uillis onerauerat armos onerat: onerauerat armos: puoc ualidos: fortes626 uillis: pilis627

(line 181) quo se fulta iubis iactantius illa ferinis fulta: alta iubis: manon iactantius: gimeitlichor ferinis: Ferinus superbiae habitus ac femineus pariter et equestris describitur ut ab humano more .id est. a ratione degenerasse superbos ostenderet sed neque uirtute fortes. nec suimet conpotes. iubis: zatun iactantius: elatius Quo: ut iactantius: elatius628

(line 182) inferret tumido despectans agmina fastu despectans: nidirscouuontiu fastu: superbia. fastu: superbia tumido: superbo629 fastu: superbia uel magnitudine630

(line 183) turritum tortis caput adcumularat in altum Turritum: a turri. Turritum: in altum erectum631 accumularat: erexerat

626 X gloss absent. 627 B & X gloss absent. 628 X gloss absent. 629 X gloss absent. 630 X fastu: superbia 631 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 209

(line 184) crinibus extructos augeret ut addita cirros cirros: stragun. uel cranza exstructos: accumulatos cirros: crines cirros: cranza extructos: accumulatos632 cyrros: crines uel capillos633

(line 185) congeries celsumque apicem frons ardua ferret Congeries: huﬀo ardua: alta Congeries: cumulatio634

(line 186) carbasea ex umeris summo collecta coibat Carbasea: cleina coibat: cisamine Carbasea: subtilis tenuis Carbasea: optimi lini summo: magno uel pleno cohibat: trahebat Carbasea: carbasus. genus optimi uel candidissimi lini635 summo: in636 coibat: sequebatur. nahzoteta637

(line 187) palla sinu teretem nectens a pectore nodum teretem: rotundum teretem: rotundum638 nodum: chnopf 639

632 X gloss absent. 633 X cyrros: lpcchb 634 X gloss absent. 635 X Carbasea: carbasus genus optimi lini. C originally has carbasum as does B. However, an s is placed over the ﬁnal m in carbasum in the Cologne manuscript. 636 X gloss absent. 637 B coibat: sequebatur. X gloss absent. 638 X gloss absent. 639 B nodum: copf; X nodum: chnppf

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 210 edition

(line 188) a ceruice fluens tenui uelamine limbus uelamine: giuuifti limbus: lit tenui uelamine: sindo mulieris limbus: soum uel ﬁnis640

(line 189) concipit infestas textis turgentibus auras ingestas: infestas. uel inmissas. textis: uestimentis ingestis: inmissas .id est. inlicitas ingestas: inmissas641 turgentibus: uento agitatis642

(line 190) nec minus instabili sonipes feritate superbit Nec minus: Superbia equitat. sonipes: equus sonipes: equus quia multum sonat cum pedibus sonipes: quia sonat cum pedibus643

(line 191) inpatiens madidis frenarier ora lupatis frenarier: frenata esse ora: Quando passiui generis. uerbo accusatiuus adiugitur [sic, lege adiungitur] ﬁgurata locutio est et potest subaudiri. uel habens participium. uel per prepositio ut habens ora per ora. lupatis: chamon. madidis: nazzen lupatis: gipizz644 madidis lupatis: fxhten mindilon645 lupatis: chamis646

640 X gloss absent. 641 X gloss absent. 642 X gloss absent. 643 X sonipes: equus quia pedibus sonat 644 P lupatis: gipizzun. chamon 645 B gloss absent. X madidis lupatis: mktfxhtfnmkndklpn 646 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 211

(line 192) huc illuc frendens obuertit terga negata

(line 193) libertate fugae pressisque tumescit habenis habenis: capistris. habenis: frenis libertate: libentia647 fugae: cursus648 habenis: frenis649

(line 194) hoc sese ostentans habitu uentosa uirago Hoc: Superbia comminatur turbis uentosa: superba

(line 195) inter utramque aciem supereminet et faleratum Inter utramque aciem: humilitatis et superbiae. faleratum: ornatum faleratum: satalgereiti650 faleratum: ornatum651

(line 196) circumflectit equum uultuque et uoce minatur

(line 197) aduersum spectans cuneum quem milite raro Aduersum: contrarium. Aduersum: Hic aduersum. nomen est. nomanatiuus652 est aduersus. et est adiectiuum. Aduersum cuneum: Aduersum cuneum. hoc est contrarium sibi uidens superbia cuneum humilitatis. cuneum: populum. raro: pauco Aduersum: contra positum spectans: circumspiciens

647 X gloss absent. 648 X fugae: ﬂxhtf 649 X habenis: prxttklkn 650 P faleratum: satalgireiti 651 X faleratum: ornatum et proprie ad equum pertinet 652 An i is written over the ﬁrst a.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 212 edition milite: militibus653 raro: paucis654

(line 198) et paupertinis ad bella coegerat armis coegerat: collegerat. coegerat: collegerat uel congregauerat paupertinis: pauperibus coegerat: congregauerat uel collegerat655

(line 199) mens humilis regina quidem sed egens alieni Mens humilis: Humilitas sine spe caret constantia. et ideo tunc iam non erit uirtus. sed uitium erit enim pusillanimitas. quidem: erat Mens humilis: id est. humilitas656

(line 200) auxilii proprio nec sat confisa paratu sat: satis conﬁsa: in se conﬁdens proprio: in657 paratu: exercitu658

(line 201) spem sibi collegam coniunxerat edita cuius collegam: sociam. edita: eleuata cuius: spei. edita: prolata eleuata collegam: sociam659 edita: nata660 cuius: scilicet. spei

653 B & X gloss absent. 654 B gloss absent. 655 B coegerat: congregauerat. X gloss absent. 656 X gloss absent. 657 X gloss absent. 658 X gloss absent. 659 X collegam: gnpzknnb 660 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 213

(line 202) et suspensa ab humo est opulentia diuite regno opulentia: Opulentia spei ab humo suspensa est. quia non de deor- sum repromittitur. sed de sursum suspensa: exaltata diuite: celesti suspensa: exaltata661 humo: terra662 diuite: caelesti

(line 203) ergo humilem postquam male sana superbia mentem Ergo: Superbia iterum malesana: uesana humilem. . .mentem: id est. humilitatem663

(line 204) uilibus instructam nullo ostentamine telis Vilibus: Quoniam stulta et ignobilia et contemptibilia elegit deus. per quae superba quaeque destrueret.664 instructam: giuuarnota ostentamine: ruamido ostentamine: protectione665 nullo ostentamine telis: id est. nullo honore. qui dignus esset ostendi666

(line 205) aspicit in uocem dictis se effundit amaris

(line 206) non pudet o miseri plebeio milite claros plebeio: rusticano plebeio: pauperculo rusticano Non: Sed Non pudet: scilicet. me plebeio: rustico. uel pauperculo667

661 X gloss absent. 662 X gloss absent. 663 X gloss absent. 664 1 Cor. 1:28. 665 B & X gloss absent. 666 X gloss absent. 667 X plebeio: rustico

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 214 edition

(line 207) adtemptare duces ferroque lacessere gentem Attemptare: aggredere Attemptare: aggredere Attemptare: prouocare uel aggredi668 Attemptare: per yroniam669

(line 208) insignem titulis ueteres cui bellica uirtus titulis: gladiis cui: gente titulis: signis Insignem: nobilem670 titulis: triumphis671 cui bellica: id est. nobis672

(line 209) diuitias peperit laetos et gramine colles colles: dominationes. Diuitias: alternas gentes iudicandi.673 peperit: quaesiuit674 laetos: amoenos675 gramine: cum fructibus676 colles: id est. terras677

(line 210) imperio calcare dedit. nunc aduena nudus

(line 211) nititur antiquos si fas est pellere reges si fas est: si possibile est Nititur: studet si fas est: si licitum est

668 X gloss absent. 669 B & X gloss absent. 670 X gloss absent. 671 X gloss absent. 672 B gloss absent. 673 P Diuitias: alternas gentes iudicandi 674 X gloss absent. 675 X gloss absent. 676 X gloss absent. 677 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 215

Nititur: studet678 antiquos: nobiles679 si fas est: si licitum uel possibile est680

(line 212) en qui nostra suis in praedam cedere dextris En qui nostra: per hyroniam dicit .id est. quales. cedere: contingere. En: interrogat En: ludendo En qui nostra: hi sunt681 suis: cum caedere: sumere682

(line 213) sceptra uolunt. en qui nostras sulcare nouales Sceptra: regna. en qui nostras: id est. quales. nouales: niuuilenti. nouales: campi culture dediti Sceptra: potestates683 en qui nostras: hi sunt684 sulcare: arare685 sulcare nouales: nouiter cultas686

(line 214) aruaque capta manu popularier hospite aratro hospite: raro aratro: Quos rex superbiae .id est. diabolus uel tyrannus inuaserat aratro predicationis. per humilitatis predicatores melius excoluntur. capta: id est. nostra potentia hospite: alieno

678 X gloss absent. 679 X gloss absent. 680 X gloss absent. 681 X gloss absent. 682 X gloss absent. 683 X gloss absent. 684 X gloss absent. 685 X gloss absent. 686 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 216 edition manu: uictoria multitudinis687 hospite: alieno

(line 215) contendunt duros et pellere marte colonos duros: scilicet. nos. pellere: uolunt marte: bello. Contendunt: festinant688 marte: bello689

(line 216) nempe o ridiculum uulgus natalibus horis ridiculum: scilicet. est horis: subaudis nos. horis: Hora cum aspiratione. stulla dicitur. ora sine aspiratione. ﬁnis dicitur. ridiculum: ridiculosum690 ridiculum: huohlichaz691 natalibus oris: nostris692

(line 217) totum hominem et calidos a matre amplectimur artus LINE: Iuxta spalmistam ecce enim in inquitatibus [sic, lege iniqui- tatibus] conceptus sum quod ideo bis dicitur. eo quod de concupiscentia maris ac feminae ﬁlii procreantur.693 calidos: checha694

(line 218) uimque potestatum per membra recentis alumni alumni: pueri. Vim: uirtutem alumni: militis uel discipuli

687 X manu: mfnkgk 688 X gloss absent. 689 X gloss absent. 690 X gloss absent. 691 B & X gloss absent. 692 X gloss absent. 693 Ps. 50:7. 694 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 217

Vim: uirtutem695 recentis: noui696 alumni: militis. ﬁlii697 alumni: nostri

(line 219) spargimus et rudibus dominamur in ossibus omnes rudibus: nouis .id est. ﬁlii fuimus statim potentes698 omnes: domini fuimus rudibus: nouis

(line 220) quis locus in nostra tunc uobis sede dabatur

(line 221) congenitis cum regna simul dicionibus aequo LINE: Laus ista superbiae cum bellicoso spiritu .id est. diabolus qui primum hominem decepit adam ditionibus: imperiis nostris.

(line 222) robore crescebant. nati nam luce sub una nati: cumgeniti nam: uel cum nam: uel cum crescebant: nobis699

(line 223) et domus et domini paribus adoleuimus annis domus: familia adoleuimus: creuimus adoleuimus: creuimus domus: familia700 paribus: similibus701 adoleuimus: crescimus uel creuimus702

695 X Vim: chrbft 696 B & X gloss absent. 697 X gloss absent. 698 P gloss absent. 699 X gloss absent. 700 X gloss absent. 701 X gloss absent. 702 B adoleuimus: crescimus. X adoleuimus: creuimus

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 218 edition

(line 224) ex quo plasma nouum de consaepto paradisi plasma: adam de consepto: angusto. plasma: formatio noua .id est. adam nouum: id est. adam

(line 225) limite progrediens amplum transfugit in orbem Limite: margine. transfugit: ibat.

(line 226) pellitosque habitus sumpsit uenerabilis adam

(line 227) nudus adhuc ni nostra foret praecepta secutus secutus: fuerit. adhuc: esset703

(line 228) quisnam iste ignotis hostis nunc surgit ab oris ab horis: ﬁnibus ab horis: ﬁnibus ignotus: uel ignotis704

(line 229) inportunus iners infelix degener amens Importunus: humilitatem dicit Importunus: qui nulla re propinquus uel aptus est Inportunus: id est. qui in nulla re propinquus uel aptus est iners: qui sine arte uiuit705 degener: degener dicitur qui de bono genere non est706

(line 230) qui sibi tam serum ius uindicat hactenus exul uendicat: heigit hactenus: hucusque

703 X gloss absent. 704 B & X gloss absent. 705 B & X gloss absent. 706 B & X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 219 exul: exul dicitur qui extra suum solum est. ius: potestatem707

(line 231) nimirum uacuae credentur friuola famae fribola famae: castra humilitatis dicit. friuola: nugas Nimirum: certe708 creduntur: scilicet. esse709 friuola: inania710 friuola: id est. proprie dicuntur uasa ﬁctilia quassa. unde dicta uerba friuola. quae minus sunt ﬁde subnixa711 friuola famae: uel monstra uel inutilia712

(line 232) quae miseros optare iubet quandoque futuri futuri: futura contendit euacuare ut presentium delectacione decipiat infelices. futuri: et in futuro sperare. Quae: friuola713 miseros: illos714

(line 233) spem fortasse boni lenta ut solacia mollem

(line 234) desidiam pigro rerum meditamine palpent Desidiam: pigriciam temperent palpent: tempront. uel mulcent. Desidiam: pigritiam zagaheit palpent: temptent uel fouent Desidiam: pigriciam715

707 X gloss absent. 708 B & X gloss absent. 709 B & X gloss absent. 710 X gloss absent. 711 B & X gloss absent. 712 X gloss absent. 713 X gloss absent. 714 X gloss absent. 715 B Desidiam: pigritiam. X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 220 edition meditamine: meditatione716 palpent: nutrient. uel fouent uel tenent717

(line 235) quid ni illos spes palpet iners quos puluere in isto Quidni: Quid aliud puluere: terra Quidni: certe palpet: adiuuet iners: inﬁrma Quidni: certe palpet: adiuuet718 puluere: saeculo

(line 236) tirones bellona truci non excitat aere bellona: id est. bellatrix. truci: hantigemo. aere: curnu. Tirones: rudes milites bellona: dea belli aere: bucina cornu bellona: dea belli truci: curuo719 aere: cornu. bucina720

(line 237) inbellesque animos uirtus tepefacta resoluit Inbelles: molles721 tepefacta: ersleuuetiu722 resoluit: molliﬁcat723

716 B & X gloss absent. 717 X gloss absent. 718 X gloss absent. 719 X gloss absent. 720 X aere: mkthprnp 721 X gloss absent. 722 B tepefacta: ersleuuediu. X tepefacta: xxﬂchkx 723 X resoluit: kkxxfkchkt

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 221

(line 238) anne pudicitiae gelidum iecur utile bello est bello: id est. ad bellum

(line 239) an tenerum pietatis opus sudatur in armis opus: id est. pudicitiae. sudatur: laboratur. sudatur: laborat sudatur: laborat724

(line 240) quam pudet o mauors et uirtus conscia talem uirtus: mea conscia: mihi mauors: proprium nomen dei belli uirtus: noster exercitus mauors: deus belli uirtus: id est. noster exercitus

(line 241) contra stare aciem ferroque lacessere nugas nugas: inultile [sic, lege, inutile] aciem: exercitum725 lacescere: prouocare726 nugas: inutiles727

(line 242) et cum uirgineis dextram conferre choraeis uirgineis: id est. cum uirginibus pugnam facere dextram conferre: dextram conferre. hoc est. dimicare uel proeliare728

(line 243) iustitia est ubi semper egens et pauper honestas pauper: semper honestas: ubi est.

724 X gloss absent. 725 X gloss absent. 726 X gloss absent. 727 X gloss absent. 728 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 222 edition

(line 244) arida sobrietas albo ieiunia uultu Arida: semper sobrietas: ubi est ieiunia: ubi sunt. albo uultu: sine callido [uultu]

(line 245) sanguine uix tenui pudor interfusus aperta pudor: rotimo. aperta: semper. tenui: paruo729 pudor: rubor730

(line 246) simplicitas et ad omne patens sine tegmine uulnus Simplicitas: ubi est. tegmine: clipei.

(line 247) et prostrata in humum nec libera iudice sese iudice sese: se ipsa. iudice sese: sibimet ipsi iudicat.

(line 248) mens humilis quam degenerem trepidatio prodit quam: uel quia. prodit: manifestat. trepidatio: timorem habet prodit: ostendit. degenerem: ignobilem731 prodit: ostendit uel facit732

(line 249) faxo ego sub pedibus stipularum more teratur Faxo: facio Faxo: facio Faxo: pro futuro faciam accipitur733

729 X gloss absent. 730 X pudor: rptfmp 731 X gloss absent. 732 X gloss absent. 733 X faxo: facio

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 223

(line 250) inualida ista manus neque enim perfringere duris manus: multitudo. perfringere: perstringere perfringere: percutere734

(line 251) dignamur gladiis algenti et sanguine ferrum algenti: frigido735

(line 252) inbuere fragilique uiros foedare triumfo Imbuere: maculare Imbuere: maculare uel madefacere736 uiros: nos737

(line 253) talia uociferans rapidum calcaribus urget LINE: Superbia inruere nititur super humilitatem et spem. calcaribus: sporon. rapidum: celerem rapidum: accelerem738

(line 254) cornipedem laxisque uolat temeraria frenis Cornipedem: equum. Cornipedem: equum temeraria: uelox Cornipedem: equum739 Cornipedem: quia formatos pedes cornibus habet laxis: dimissis740 temeraria: frbublkx [sic, lege fraualiu]741

734 X gloss absent. 735 X gloss absent. 736 X imbuere: maculare 737 X gloss absent. 738 X gloss absent. 739 X cornipedem: quia formatos pedes cornibus habet 740 X gloss absent. 741 B temeraria: frabiliu. X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 224 edition

(line 255) hostem humilem cupiens inpulsu umbonis equini impulsu: id est. pectore equi. umbonis equini: russinesrantbogen impulsu: obiectu umbonis: rantboug partem pro toto et umbonem pro scuto ponit humilem: id est. humilitatem742 inpulsu: obiectu743 umbonis: 744 umbonis: partem pro toto. uel umbonem pro scuto ponit745

(line 256) sternere deiectamque supercalcare ruinam super: in746 ruinam: id est. exercitum747

(line 257) sed cadit in foueam praeceps quam callida forte in foueam: Superbia cadit in foueam. preceps: uelox praeceps: uelox748

(line 258) fraus interciso suffoderat aequore furtim aequore: campo interciso: intersculpto749 aequore: campo

(line 259) fraus detestandis uitiorum e pestibus una detestandis: abhominandis detestandis: abhominandis750

742 X gloss absent. 743 B & X gloss absent. 744 B umbonis: rantbogen. X umbonis: rbntppgxn 745 X gloss absent. 746 X gloss absent. 747 X gloss absent. 748 X gloss absent. 749 X gloss absent. 750 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 225

(line 260) fallendi uersuta opifex quae praescia belli opifex: magistra751

(line 261) planitiem scrobibus uitiauerat insidiosis scrobibus: foueis scrobibus: sulcis scrobibus: in fossis752 uiolauerat: corruperat753

(line 262) hostili de parte latens ut fossa ruentes ruentes: festinantes ruentes: festinantes754

(line 263) exciperet cuneos atque agmina mersa uoraret cuneos: exercitus agmina: uirtutum uoraret: quas755 aduersaria siue fugientia. uoraret: scilicet. fraus agmina: uirtutum agmina uersa uoraret: id est. quasi aduersaria siue fugitiua756

(line 264) ac ne fallacem puteum deprendere posset deprendere: prescire. uel ﬁrmidin deprendere: intellegere animi aduertere deprendere: Intellegere. uel anima aduertere757

(line 265) cauta acies uirgis adopertas texerat oras Cauta: clara oras: sumitates

751 X gloss absent. 752 X gloss absent. 753 X gloss absent. 754 X gloss absent. 755 P quasi 756 B & X gloss absent. 757 X & B gloss absent. X deprendere: pkxkndkn

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 226 edition acies: humilitatis758 oras: summitates

(line 266) et superinposito simularat caespite campum

(line 267) at regina humilis quamuis ignara manebat regina: humilitas iterum manebat: id est. exspectabat ignara: esset759

(line 268) ulteriore loco nec adhuc ad fraudis opertum Ulteriore: longiore760

(line 269) uenerat aut foueae calcarat furta malignae furta: laga aut: nec761

(line 270) hunc eques illa dolum dum fertur praepete cursu eques: uueskinara prepete: ueloci eques: equestra762 illa: scilicet. superbia praepete: ueloci763

(line 271) incidit et caecum subito patefecit hiatum hiatum: Srobem uel ginunga hiatum: baratrum

(line 272) prona ruentis equi ceruice inuoluitur ac sub

758 X gloss absent. 759 B & X gloss absent. 760 X gloss absent. 761 X gloss absent. 762 X gloss absent. 763 X gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 227

(line 273) pectoris inpressu fracta inter crura rotatur LINE: Humilitas deridet iacentem superbiam. impressu: stozze.

(line 274) at uirtus placidi moderaminis ut leuitatem leuitatem: instabilitatem. leuitatem: instabilitatem uirtus: id est. humilitas764 leuitatem: instabilitatem

(line 275) prospicit obtritam monstri sub morte iacentis monstri: equi iacentis: superbiae765

(line 276) intendit gressum mediocriter os quoque parce parce: mediocriter. parce: mezzigo os: faciem766 parce: mediocriter767

(line 277) erigit et comi moderatur gaudia uultu comi: seuero comi: ornato bmfno768 comi: honesto prudenti comi: compto. ornato. honesto. prudenti. gracili769

(line 278) cunctanti spes fida comes succurrit et offert Cunctanti: dubitanti. Cunctanti: dubitanti Cunctanti: dubitanti. scilicet. humilitate770

764 X gloss absent. 765 B & X gloss absent. 766 B gloss absent. 767 X gloss absent. 768 bmfno = ameno 769 X comi: honesto 770 X Cunctanti: dubitanti

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 228 edition

Cunctanti: utrum fraudem occidere debuisset an non771 succurrit: adiuuit772

(line 279) ultorem gladium laudisque inspirat amorem laudis: id est. ut eam interﬁceret.773

(line 280) illa cruentatam correptis crinibus hostem cruentatam: Humilitas amputat caput superbiae. Illa: humilitas774 correptis: comprensis775

(line 281) protrahit et faciem laeua reuocante supinat Protrahit: dansota supinat: sursum uertit supinat: 776 leua: sinistra777 supinat: sursum uertat778

(line 282) tunc caput orantis flexa ceruice resectum orantis: deprecantis

(line 283) eripit ac madido suspendit colla capillo

(line 284) extinctum uitium sancto spes increpat ore Extinctum uitium: extinctam superbiam Extinctum: occisum .id est. superbiam779 spes: illa uirtus780

771 B & X gloss absent. 772 X gloss absent. 773 B & X gloss absent. 774 B & X gloss absent. 775 X gloss absent. 776 Very blurred. P supinat: supparus. hemide. uel quod uulgo dicitur camisa. quae facit et hoc supparum. This gloss is placed at the top of the page in both P and M. 777 X gloss absent. X has glosses to line 283. 778 X supinat: xfchbftb 779 B Extinctum: occisum 780 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 229

(line 285) desine grande loqui frangit deus omne superbum grande loqui: guotlicho sprechin khozzon omne superbum: quod est

(line 286) magna cadunt inflata crepant tumefacta premuntur

(line 287) disce supercilium deponere disce cauere supercilium: typum fastidium supercilium: Cillere dicuntur greci mouere inde cilia dicuntur a mouendo sicut palpebre a palpitando hinc supercilia dicuntur pili qui supereminent oculis cauere: uitare

(line 288) ante pedes foueam quisquis sublime minaris quisquis: scilicet. es781

(line 289) peruulgata uiget nostri sententia christi Per uulgata: ualde uiget: ualida est782

(line 290) scandere celsa humiles et ad ima redire feroces feroces: superbos

(line 291) uidimus horrendum membris animisque golian Vidimus: olim783 membris: ex784

(line 292) inualida cecidisse manu puerilis in illum Inualida: de manu: id est. dauid785

781 B gloss absent. 782 B gloss absent. 783 B gloss absent. 784 B gloss absent. 785 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 230 edition

(line 293) dextera funali torsit stridore lapillum torsit: lecit torsit: inﬁxit

(line 294) traiectamque cauo penetrauit uulnere frontem Traiectam: per traiectam. Traiectam: perfractam uel a se proiectam Traiectam: perfractam

(line 295) ille minax rigidus iactans truculentus amarus truculentus: ferox truculentus: ferox

(line 296) dum tumet indomitum dum formidabile feruet indomitum: indomite. indomitum: Aduerbium terret: feruet. indomitum: indomitabiliter indomitum: indomabiliter

(line 297) dum sese ostentat clipeo dum territat auras LINE: uolutando secundum auras: id est. non auras sed homines.786

(line 298) expertus pueri quid possent ludicra parui Expertus: eruindinter ludicra: spil.

(line 299) subcubuit teneris bellator turbidus annis turbidus: qui homines turbari fecit787

786 B gloss absent. 787 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 231

(line 300) me tunc ille puer uirtutis pube secutus ille puer: daz uirtutis pube: granisprungiger pube: iuuentute pube: iuuentute

(line 301) florentes animos sursum in mea regna tetendit tetendit: aliter uocabat

(line 302) seruatur quia certa mihi domus omnipotentis Seruatur: uuirt. quia: quo. qua: ubi qua: ubi

(line 303) sub pedibus domini meque ad sublime uocantem domini: domini. sublime: uel sublima ad sublime: ad caelestia uocantem: scilicet. illos788

(line 304) uictores caesa culparum labe capessunt caesa: uicta. capessunt: plus capiunt capessunt: perrabat rampf capessunt: pesso nimio tristes capessunt: aperatos. asperos. rpes. tractum a capro789 capessunt: aperrata. rugosa. contracta. Capessite accipite in potestatem. culparum: uitiorum

(line 305) dixit et auratis praestringens aëra pinnis LINE: Humilitas ascendit in caelum. uirtutes mirantur.

788 B gloss absent. 789 P capessunt: Caperatos. asperos. turpes. tractum a capro

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 232 edition aera: accusatiuus grece. auratis: ornatis prestringens: tangens Dixit: haec spes

(line 306) in caelum se uirgo rapit. mirantur euntem

(line 307) uirtutes tolluntque animos in uota uolentes in uota: uoluntates

(line 308) ire simul ni bella duces terrena retardent ni bella duces: niuuare leitare. simul: cum illa790 duces: illas

(line 309) confligunt uitiis seque ad sua praemia seruant Confligunt: pugnant adhuc. Confligunt: contendunt Confligunt: contendunt

(line 310) uenerat occiduis mundi de finibus hostis Luxuria: Luxuria in caena sedet.791

(line 311) luxuria extinctae iam dudum prodiga famae iamdudum: statim. prodiga: ostentatrix. Luxuria: quia non curauit infamiam prodiga: ostentatrix uel consumptrix LINE: Bene uero luxuria de occiduis partibus uenire dicitur. quia omnes quos potest necari fecit792 prodiga: ostentatrix. uel consumptrix. famae: quia non curauit infamiam suam

790 B gloss absent. 791 Written between lines 309 and 310. 792 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 233

(line 312) delibuta comas oculis uaga languida uoce Delibuta: uncta. Delibuta: kisalbotiu languida: zartlihiu uoce: in Delibuta: linita Delibuta: uncta diligenter Delibuta: Delibutus de oleo unctus ut ahletae solent. uel in cereumate pueri exercere. hinc et delibutum gaudio .id est. perfusum uel plenum. Deliberata insti- tuta parata decreta. Delibuta: comprendo est. ungo793 Delibuta: delibuo. delibuis. delibui.794 Delibuta: uncta. linita comas: per oculis: in uaga: instabilis languida: id est. zartontiu795

(line 313) perdita deliciis uitae cui causa uoluptas deliciis: cum causa: erat

(line 314) elumbem mollire animum petulanter amoenas petulanter: girigo Elumbem: instabilem sine lumbis .id est. renibus petulanter: instabiliter amoenas: uvnnisama796 Elumbem: inﬁrmum petulanter: instabiliter id est. gftklpso797 amoenas: vuxnnfsbmfn798

793 B gloss absent. 794 B gloss absent. 795 B gloss absent. 796 P amoenos: vuinnisama 797 B petulanter: instabiliter 798 B amoenas: uunnisamen

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 234 edition

(line 315) haurire inlecebras et fractos soluere sensus illecebras: suasiones fractos: corruptos fractos: corruptos frangere: soluere uel utere799

(line 316) ac tunc peruigilem ructabat marcida cenam Ac tunc: luxuria auditis tubis ad bellum currit. marcida: uuorugiu marcida: pigra pallida vuaragiu marcida: pigra. pallida

(line 317) sub lucem quia forte iacens ad fercula raucos Sublucem: usque ad lucem. iacens: sedens ad fercula: lectulos Sub lucem: ante circa lucem ad fercula: morte antiquo800 Sub lucem: ante uel circa iacens: id est. more antiquo801

(line 318) audierat lituos atque inde tepentia linquens lituos: Trubun tepentia: quia diu tenendo calescebant lituos: heritrxnbxn802 tepentia: quia tenendo calescebant .id est. calida803

(line 319) pocula lapsanti per uina et balsama gressu lapsanti: nutanti. balsama: balsamo uncta erat. balsama: Quia odoris gratia. sparsa fuit domus balsamo et ﬂoribus. balsama: quibus erat aspersa

799 B frangere: soluere 800 P ad fercula: more antiquo 801 B iacens: more antiquorum 802 B lituos: heretrumbun 803 B tepentia: quia tenendo calescebant

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 235 balsama: quia forte gratia odoris. domus erat uino bal- samoque aspersa

(line 320) ebria calcatis ad bellum floribus ibat Ebria: luxuria

(line 321) non tamen illa pedes sed curru inuecta uenusto LINE: luxuriam mirantur in curru. pedes: pedestris pedes: id est. pedestris ambulabat uenusto: pulcro pedes: pedestris. uel per pedes uenusto: pulchro804

(line 322) saucia mirantum capiebat corda uirorum mirantum: minantum capiebat: decipiebat. Sautia: inﬁrma capiebat: decipi805 uirorum: uirtutum

(line 323) o noua pugnandi species. non ales harundo O noua pugnandi: luxuria blandimentis uirtutes decipit. non ales harundo: uelox sagitta. sagitta: sagittas uelocitate et rectitudine. O noua: Poeta non ales harundo: id est. uelox harundo: zein species: imago ales: uelox arundo: sagitta non ales arundo: Non ales arundo. uelox spicula a uelocitate et rectitudine ales et arundo dicta arundo: strblb806

804 B uenusto: pulcro 805 B capiebat: decipiebat 806 B arundo: strala

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 236 edition

(line 324) neruum pulsa fugit nec stridula lancea torto Neruo: senuuvo stridula: ruzo lancea: tart. fugit: uolat lancea: tart uel sagitta Neruo: senua. uel arcu807 fugit: uolat stridula: ruzonte808

(line 325) emicat amento frameam nec dextra minatur Emicat: exilit. amento: lezze. frameam: gladium ammento: leze809 frameam: gladium

(line 326) sed uiolas lasciua iacit foliisque rosarum lasciua: luxuria uiolas: ﬂores lasciua: getelosiu.810

(line 327) dimicat et calathos inimica per agmina fundit calathos: ceinnun plenos rosarum. calathos: plenos ﬁliorum in quibus delectatur calathos: uasa in quibus ﬂores portabat

(line 328) inde eblanditis uirtutibus halitus inlex halitus: spiritus halitus illex: skuntarae. uel spenstiger .id est. inlicita peragens. eblanditis: lochotun halitus: odor

807 B Neruo: seneuua uel arcu 808 B stridula: ruzonde 809 B amento: laze 810 B lasciua: gettelosiu

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 237 inlex: id est. suasor halitus: odor illex: decipiens persuasor

(line 329) inspirat tenerum labefacta per ossa uenenum labefacta: per exercitum uirtutum tenerum: dulce

(line 330) et male dulcis odor domat ora et pectora et arma domat: molliﬁcat

(line 331) ferratosque toros obliso robore mulcet Ferratosque thoros: colla loricata. Ferratosque thoros: id est. brachia. uel densitates brachiorum. thoros: dikchi obliso robore: fracta fortitudine. mulcet: gislihta thoros: brachia .id est. superata thoros: Thorus enim dicitur lectus ideo a cubando brachia sic uocantur meretricum. robore: uirtute Ferratosque: ferro paratos toros: Toros. brachia meretricum. Torus enim dicitur lectus. Ideo a cubando brachia sic uocata sunt.811 obliso: leso uel superato

(line 332) deiciunt animos ceu uicti et spicula ponunt animos: uel animum. uicti: uiri deiectis armis sequuntur luxuriam. spicula: arma spicula: tela ponunt: deponunt

(line 333) turpiter heu dextris languentibus obstupefacti

811 B omits sunt

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 238 edition

(line 334) dum currum uaria gemmarum luce micantem currum: luxuriae. Dum: donec

(line 335) mirantur dum bratteolis crepitantia lora bratteolis: laminis. uel ﬁlis. crepitantia: claﬀonta lora: zuhila crepitantia: sonantia hora: frena habenas812 hora: uel lora hora: Lora dicuntur cum quibus unum animal constringitur dum bratteolis: donec laminis.813 crepitantia: sonantia lora: lorum dicitur. cum quo unum quodque animal erigitur

(line 336) et solido ex auro pretiosi ponderis axem Et solido: mirantur solido: puro axem: partem pro toto

(line 337) defixis inhiant obtutibus et radiorum radiorum: speichono.814 inhiant: stornetun Deﬁxis: Inclinatis. inhiant: aspiciebant obtutibus: oculis radiorum: speichpnp815

(line 338) argento albentem seriem quam summa rotarum Argento: paratum seriem: ordinem

812 Beside the h in hora is an l. 813 B gloss absent. 814 T radiorum: speca; P radiorum: speihono 815 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 239

(line 339) flexura electri pallentis continet orbe electri pallentis: smelzi. uel aediﬁcii. auri et argenti. orbe: felgo electri: smelcis orbe: circulo Flexura electri: Electum est ex auro et argento confectum Flexura: id est. felga pallentis: albentis orbe: circulo

(line 340) et iam cuncta acies in deditionis amorem Et iam: Cuncta acies uersis signis ad deditionem transit. in deditionis: potestatis auaritiae deditionis: ﬁrrachini. deditionis: zurgisti acies: exercitus deditionis: traditionis

(line 341) sponte sua uersis transibat perfida signis uersis: positis. uersis: trans perﬁda: acies

(line 342) luxuriae seruire uolens dominaeque fluentis ﬂuentis: uel iubentis ﬂuentis: abundantis

(line 343) iura pati et laxa ganearum lege teneri ganearum: hazeso. ganearum: id est. lanadarum. uel sortarum. uel cantarum. Eluorum. uel minorum. golosorum. uel gulosorum. uel cantorum. ganearum: meretricum ganearum: duorum minorum Iura: leges ganearum: meretricum ganearum: deuoratricum uel scurrarum816

816 B ganearum: deuoraticum uel scurrarum

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 240 edition

(line 344) ingemuit tam triste nefas fortissima uirtus Sobrietas: Sobrietas increpat acies. suadens eis ne sequantur luxuriam.817 nefas: uicium. uirtus: uirgo.

(line 345) sobrietas dextro socios decedere cornu cornu: de exercitu sobrietatis. cornu: exercitu socios: uirtutes cornu: exercitu. uel legione

(line 346) inuictamque manum quondam sine caede perire manum: multitudinem. caede: pugna. perire: decedere. manum: multitudinem sine: nunc

(line 347) uexillum sublime crucis quod in agmine primo quod [uexillum]: den agmine: exercitu. agmine: caterua

(line 348) dux bona praetulerat defixa cuspide sistit Dux: sobrietas. praetulerat: uerba prudentiae cuspide: stacchillo. cuspide: parte posteriore staculla sistit: posuit. Dux: id est. sobrietas

(line 349) instauratque leuem dictis mordacibus alam Instauratque: armatque leuem: uelocem.

817 Written between lines 343 and 344.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 241 alam: kirit. mordacibus: crudelibus alam: multitudinem alam: exercitu leuem: paruam uel uelocem mordacibus: crudelibus alam: exercitum alam: Alae dicuntur equites. quia in morem alarum tegunt pedites

(line 350) exstimulans animos nunc probris nunc prece mixta Instimulans: hortans nunc: interdum. Instimulans: fatigans probris: obprobriis

(line 351) quis furor insanas agitat caligine mentes Quis: scilicet. ait agitat: prouocat fatigat Quis: dixit agitat: fatigat

(line 352) quo ruitis cui colla datis quae uincula tandem ruitis: tenditis.

(line 353) pro pudor armigeris amor est perferre lacertis Pro pudor: Interiectio exprobrantis. Pro pudor: interiectio exprobrantis Pro pudor: Interiectio dolentis uel exprobrantis perferre: portare lacertis: brachiis uestris

(line 354) lilia luteolis interlucentia sertis luteolis: rubris. luteolis: rubicundus 818

818 Final u in rubicundus is corrected with an i.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 242 edition

Lilia: flores luteolis: rubigundis uel croceis819 sertis: coronis quae a floribus fiunt820

(line 355) et ferrugineo uernantes flore coronas ferrugineo: prunfariuuemo. ferrugineo: Purpureo. uernantes: amor est perfidus. coronas: florentes. ferrugineo: purpureo uernantes: micantes ferrugineo: nigro uel purpureo uernantes: florentes

(line 356) his placet adsuetas bello iam tradere palmas palmas: scilicet. uestras. palmas: manus

(line 357) nexibus his rigidas nodis innectier ulnas Nexibus: doctrinis. rigidas: fortes nodis: uinculis

(line 358) ut mitra caesariem cohibens aurata uirilem mitra: huot caesariem: scilicet. placet. caesariem: fahs cohibens: constringens. mitra: gapfa cohibens: constringens mitra: hxpt821 coibens: constringens

819 B luteolis: rubicundis 820 B sertis: coronis quae a ﬂoribus sunt 821 B mitra: huot

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 243

(line 359) conbibat infusum croceo religamine nardum croceo [religamine]: geleuuero. nardum: ﬂorem. nardum: genus pigmenti religamine: alligatione .id est. gkbfntk822

(line 360) post inscripta oleo frontis signacula per quae signacula: subtero postquae: postquam perquae: postquam olea: cum postquae: signacula

(line 361) unguentum regale datum est et chrisma perenne chrisma: donum datum est: uobis

(line 362) ut tener incessus uestigia syrmate uerrat Ut tener: subaudis nunc syrmate: zagele. syrmate: Longa uestis. nam syrma longa dicio est. uerrat: cherie. syrmate: longa ueste. nam syrma dictio longa est uel aude uestis incessus: gressus syrmate: longa tractura. uel longa ueste syrmate: Nam syrma est longa locutio uel dictio uertat: aliter uerrat

(line 363) sericaque infractis fluitent ut pallia membris membris: scilicet. tuis. infractis: nutantibus infractis: molliﬁcatis

822 B religamine: alligatione gibendi

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 244 edition

(line 364) post inmortalem tunicam quam pollice docto Post inmortalem tunicam: post stolam immortalitatis

(line 365) texuit alma fides dans inpenetrabile tegmen tegmen: scutum

(line 366) pectoribus lotis dederat quibus ipsa renasci renasci: iterum nasci debueras lotis: baptismum823 quibus: uobis renasci: baptismum824

(line 367) inde ad nocturnas epulas ubi cantharus ingens Inde: Alia ratio incipit. epulas: descendisti. cantarus: channala825 Inde: delectat Inde: de epulas: ire cantharus: genus uasis habens ansas826

(line 368) despuit effusi spumantia damna falerni Despuit: effudit. uel efflauit Despuit: scumta Despuit: effluit. falerni: Falernus mons est campaniae in quo obtimum uinum nascitur Despuit: effundit damna: vuani827 falerni: uini

823 B lotis: babtismo 824 B renasci: babtismo 825 P cantarus: chanella 826 B cantharus: scala 827 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 245

(line 369) in mensam cyathis stillantibus uda ubi multo cyatis: stouphilinon uda: humida

(line 370) fulcra mero ueterique toreumata rore rigantur Fulchra: tripodes. lecti. mero: id est. uino. toreumata: celatura. uel tornitalia. toreumata: Toreuma .id est. celatura. tereus. caelo. toreutes celator. toreusis caelatum. rore: lectorum .id est. potu. Fulchra: sedilia toreumata: tornata uasa travaz rore: uino Fulcra: sedes mero: uino ueterique: ubi toreumata: uasa celata toreumata: uel pinatura. de uerbo propino. propinas.828 toreumata: Toreuo .id est. torno. unde toreusis .id est. tor- natura. Toreutes .id est. tornator. Toregmata .id est. scbﬀrﬁtbn829 rore: uino

(line 371) excidit ergo animis eremi sitis excidit ille Excidit: enphuor animis: uestris. sitis: nominatiuus casus. Excidit: untfuor Excidit: decidit animis: uestris

828 B gloss absent. 829 B toreumata: toregmata scafreita

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 246 edition

(line 372) fons patribus de rupe datus quem mystica uirga patribus: uestris. quem: fpntfm.830 patribus: scilicet. uestris de rupe: lapide

(line 373) elicuit scissi salientem uertice saxi Elicuit: extulit. salientem: sprkngkntkn831 Elicuit: furiprahta LINE: qui crucem signiﬁcat elicientem de corpore christi sanguinis eﬀusionem. Elicuit: produxit scissi: percussi salientem: emanantem

(line 374) angelicusne cibus prima in tentoria uestris prima: fornentigiv ne: an prima: pro primo in tentoria: in tabernacula

(line 375) fluxit auis quem nunc sero felicior aeuo quem: ckbxm.832 feliciter: aduerbium. sero: posteriore Fluxit auis: uenit patribus sero: posteriore felicior: id est. cibus833 aeuo: tempore

830 fpntfm = fontem 831 sprkngkntkn = springintin 832 ckbxm = cibum 833 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 247

(line 376) uespertinus edit populus de corpore christi Vespertinus: eucharistiam. Vespertinus: spater Vespertinus: nouissimus edit: sumit

(line 377) his uos inbutos dapibus iam crapula turpis imbutos: dpceps. crapula: ubirazili inbutos: impletos inbutos: iniciatos sanctiﬁcatos crapula: uberazi imbutos: nutritos

(line 378) luxuriae ad madidum rapit inportuna lupanar importuna: crapula lupanar: prostibulum. madidum: ad rapit: trahit uos834

(line 379) quosque uiros non ira fremens non idola bello Quos: subaudis et uos uiros. Quos: uos Quos: id est. uos bello: in

(line 380) cedere conpulerant saltatrix ebria flexit compulerant: coegerant saltatrix: nunc

(line 381) state precor uestri memores memores quoque christi

834 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 248 edition

(line 382) quae sit uestra tribus quae gloria quis deus et rex quis: uuer deus et rex: quia christiani a christo estis Quae sit uestra tribus: quia a christo christiani estis

(line 383) quis dominus meminisse decet. uos nobile iudae meminisse: scilicet. uos meminisse: uos uos: scilicet. estis835

(line 384) germen ad usque dei genetricem qua deus ipse Germen: kxnnf.836 qua: de genitricem: matrem qua: ex ipse: scilicet. uenit

(line 385) esset homo procerum uenistis sanguine longo longo: frambarimo. procerum: patriarcharum sanguine: progenie Esset: ut procerum: patrum sanguine: progenie longo: magno

(line 386) excitet egregias mentes celeberrima dauid celeberrima: famosissima Excitet: prouocet celeberrima: famosissima837

835 B gloss absent. 836 Kxnnf = kunne 837 B celeberrima: famossissima

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 249

(line 387) gloria continuis bellorum exercita curis exercita: guoptiu continuis: in

(line 388) excitet et samuel spolium qui diuite ab hoste Excitet: prouocet

(line 389) attrectare uetat nec uictum uiuere regem Attrectare: manu tangere prohibet. nec uictum uiuere regem: acbam dicit regem abimelech. regem: id est. agag. Attrectare: contingere regem: agap dicit regem amalech. Attrectare: tangere regem: id est. agahc838

(line 390) incircumcisum patitur ne praeda superstes Incircumcisum: crossum. superstes: superuiuens. Incircumcisum: heidiniscun Incircumcisum: alienum praeda: id est. rex supertes: id est regem philistinorum

(line 391) uictorem placidum recidiua in proelia poscat Victorem: saulem. Victorem: populum Israhel placidum: tranquillum recidiua: iterum surgens Victorem: id est. Israhel839 placidum: quietum. tranquillum recidiua: iterum surgentia poscat: cogeret

838 B gloss absent. 839 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 250 edition

(line 392) parcere iam capto crimen putat ille tyranno putat: esse840 ille: samuel tiranno: regi

(line 393) at uobis contra uinci et subcumbere uotum est uotum est: uoluntas est. succumbere: imperio subiacere succumbere: mori uotum: uoluntas

(line 394) paeniteat per siqua mouet reuerentia summi Poeniteat: iurandi. per siqua: reuerentiam. iuro. uel oro. Poeniteat per siqua: iurandi Poeniteat: uos per si qua: iuro841 per si qua: per adiuratiuum est aduerbium

(line 395) numinis hoc tam dulce malum uoluisse nefanda nefanda: praua Numinis: dei nefanda: praua

(line 396) proditione sequi si paenitet haud nocet error Proditione: traditione. poenitet: uos. Proditione: zurgisti Proditione: deditione Proditione: deditione uel traditione

(line 397) paenituit ionatham ieiunia sobria dulci Poenituit: rou ionathan: ﬁlius regis.

840 B gloss absent. 841 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 251

(line 398) conuiolasse fauo sceptri mellisque sapore sceptri: garti Conuiolasse: preuaricasse sceptri: uirgae842

(line 399) heu male gustato regni dum blanda uoluptas regni: philistinorum regni: philistinorum

(line 400) oblectat iuuenem iurataque sacra resoluit sacra: eida resoluit: rumpit. resoluit: quia non est occisus. iurataque: ius iurandum resoluit: rumpit iuuenem: ionathem sacra: ieiunia resoluit: fregit

(line 401) sed quia paenituit nec sors lacrimabilis illa est illa: uel ulla illa: scilicet. fuit ionathae quia paenituit. nec sors lacrimabilis ulla est: quia non moriebatur. sors: id est. mors nec sors lacrimabilis: quia non moriebatur

(line 402) nec tinguit patrias sententia saeua secures tinguit: umectauit tinguit: humectauit sententia: id est. iudicium secures: pbrtxn843

842 B gloss absent. 843 B secures: partun

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 252 edition

(line 403) en ego sobrietas si conspirare paratis conspirare: coadunare. conspirare: coadunare Sobrietas: sum844 conspirare: coadunare. uel consentire paratis: uos

(line 404) pando uiam cunctis uirtutibus ut malesuada uiam: prﬀxndp845 uiam: preeundo

(line 405) luxuries multo stipata satellite poenas stipata: ckrcxmdbtp.846 stipata: circumdata satellite: exercitu Luxuries: luxuria et luxuries. duplex nominatiuus847 multo: multis stipata: circumdata satellite: exercitu satellite: exercitibus

(line 406) cum legione sua christo sub iudice pendat pendat: soluat legione: meniga pendat: luet pendet: soluat uel luat

(line 407) sic effata crucem domini feruentibus offert Sic eﬀata: Sobrietas crucem domini oﬀert currui luxuriae. feruentibus: carronten848

844 B gloss absent. 845 prﬀxndp = preeundo 846 ckrcxmdbtp = circumdato 847 B gloss absent. 848 B feruentibus: charronten

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 253

(line 408) obuia quadriiugis lignum uenerabile in ipsos quadrigis: reitmannin quadrigis: equis lignum uenerabile: crucis

(line 409) intentans frenos. quod ut expauere feroces Intentans: anadenninte Intentans: knpkngens849 frenos: luxuriae Intentans: inpingens feroces: scilicet. equi Intentans: inpingens quod: scilicet. lignum850 expauere: uidere coruscum: uel feroces851

(line 410) cornibus oppansis et summa fronte coruscum Cornibus: pedibus Cornibus oppansis: crucis .id est. uexilli. oppansis: spreiten fronte: contra faciem oﬀert lignum. Cornibus: uexillis renitens: splendens lignum

(line 411) uertunt praecipitem caeca formidine fusi Vertunt: tunc. fusi: fugati praecipitem: celerem praecipitem: fugientes equi

(line 412) per praerupta fugam. fertur resupina reductis Per prerupta: per precipitia. cliuosa852 resupina: sursum uersa

849 knpkngens = inpingens 850 B gloss absent. 851 B gloss absent. 852 B Per prerupta: per precipitia

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 254 edition

(line 413) nequiquam loris auriga comamque madentem Nequiquam: nuppun loris: zuhilin auriga: reitrihtara comam: per loris: frenis madentem: dilibutam853 loris: frenis auriga: quae currum regit madentem: delibutam. linitam854

(line 414) puluere foedatur tunc et uertigo rotarum uertigo: felga Puluere: de uertigo: ﬄgb855

(line 415) inplicat excussam dominam nam prona sub axem sub axem: antiptosis Implicat: inuoluit Implicat: inuoluit dominam: luxuriem

(line 416) labitur et lacero tardat sufflamine currum sufflamine: anhelitu sufflamine: gxrgxlxn856 lacero: rupto lacero: lacerato subflamine: ueste uel gutture857

(line 417) addit sobrietas uulnus letale iacenti Addit: Sobrietas lapidem iacit. et percussit os luxuriae. loetale: mortale iacenti: luxuriae

853 P madentem: delibutam 854 B madentem: delibuta linita 855 B uertigo: uelga 856 gxrgxlxn = gurgulun 857 B subﬂamine: ueste

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 255

(line 418) coniciens silicem rupis de parte molarem Conitiens: iaciens. retinens. rupis: scollin Conitiens: iaciens Coniiciens: sumens lapidem molarem: magnitudine quasi mola

(line 419) hunc uexilliferae quoniam fors obtulit ictum ictum: uurf ictum: lapidem

(line 420) spicula nulla manu sed belli insigne gerenti insigne: id est. xfxkllxm.858 gerenti: regenti. manu: scilicet. habuit insigne: urmari gerenti: portanti

(line 421) casus agit saxum medii spiramen ut oris Casus: euentus. agit: oﬀere obtulit agit: obtulit

(line 422) frangeret et recauo misceret labra palato palato: huliuun labra: labia

(line 423) dentibus introrsum resolutis lingua resectam

(line 424) dilaniata gulam frustis cum sanguinis inplet frustis: stucchin Dilaniata: dilacerata frustis: sclierrun Dilaniata: lacerata

858 xfxkllxm = uexillum

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 256 edition

(line 425) insolitis dapibus crudescit guttur et ossa crudescit: harteta

(line 426) conliquefacta uorans reuomit quas hauserat offas reuomit: remouit. hauserat: slant. uel tulit. offas: pallun Conliquefacta: comminuta demolita hauserat: biberat offas: ossium Colliquefacta: quassata Colliquefacta: Collisa. uel madefacta. uel demolita. seu comminuta hauserat: biberat. offas: particulas .id est. ballun

(line 427) ebibe iam proprium post pocula multa cruorem Ebibe: Sobrietas increpat luxuriam extinctam. pocula: uel. fercula pocula: uel fercula

(line 428) uirgo ait increpitans. sint haec tibi fercula tandem fercula: uel pocula Virgo ait: id est. sobrietas tandem: nunc859

(line 429) tristia praeteriti nimiis pro dulcibus aeui Tristia: acerba. dulcibus: luxibus. dulcibus: scilicet. cibis nimiis: ualde aeui: temporis

859 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 257

(line 430) lasciuas uitae inlecebras gustatus amarae uitae: scilicet. tuae. gustatus: nunc sit. Lasciuas: huorino860 illecebras: delectationes gustatus: gustus

(line 431) mortis et horrifico sapor ultimus asperat haustu horrifico sapor: bmbrp.861 uel horrificos haustus. asperat: noceat. asperat: inplantit hastu: uel potu. asperet: inplanta haustus: id est. suffa862

(line 432) caede ducis dispersa fugit trepidante pauore LINE: locus. cymbala proiciens fugit. pauore: uel pudore Caede: morte

(line 433) nugatrix acies. iocus et petulantia primi Nugatrix: inxtklks.863 Petulentia: nomen plurale Nugatrix: inutilis petulantia: comites luxuriae Nugatrix: inanis Nugatrix: Iocus et petulantia. comites luxuriae petulantia: lasciua

(line 434) cymbala proiciunt bellum nam talibus armis talibus: cum

860 P Lasciuas: hvorino 861 bmbrp = amaro 862 B haustus: id est. supfa 863 inxtklks = inutilis

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 258 edition

(line 435) ludebant resono meditantes uulnera sistro sistro: genus symphonie. id est. tubae Ludebant: faciebant Ludebant: irridebant Ludebant: id est. luxuria ioco et petulantia uulnera: uel prelia sistro: ludo tuba sistro: suegalon Ludebant: irritabant sistro: suegelxn.864 sistro: genus musicae artis

(line 436) dat tergum fugitiuus amor lita tela ueneno Dat: Amor qui et cupido. faretram arcum et sagittas dimisit fugit. lita: bksmkzzknku.865 lita: giluppiu tela: arma. ueneno: uncta. ueneno: uenenosa ueneno: toxicata

(line 437) et lapsum ex umeris arcum faretramque cadentem

(line 438) pallidus ipse metu sua post uestigia linquit ipse metu: amor fugiendi. Pallidus: scilicet. amor ipse: unus quisque propter tuum ipse: amor metu: ex linquit: propter metum

(line 439) pompa ostentatrix uani splendoris inani ostentatrix: ornamenta sua proiciens fugit. ostentatrix: quae semper ostendi uult

864 B sistro: suegelon 865 bksmkzzknku = bismizziniu

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 259

Pompa ostentatrix: id est. uanagloria ostentatrix: quae semper ostendere uult

(line 440) exuitur nudata peplo discissa trahuntur peplo: pbllkp.866 peplo: id est. pallio peplo: pallio .id est. tuhil

(line 441) serta uenustatis collique ac uerticis aurum Serta: ligamenta capitis. uenustatis: erlihi pulchritudinis collique ac uerticis: torquem et coronam Serta: coronae uenustatis: pulchritudinis collique: id est. torquem uerticis: id est. coronam

(line 442) soluitur et gemmas discordia dissona turbat turbat: stpxbtbt Soluitur: frangitur turbat: disturbat turbat: dispersit

(line 443) non piget attritis pedibus per acuta frutecta Non piget: Voluptas laceratis pedibus per spinas fugit.

(line 444) ire uoluptatem quoniam uis maior acerbam uoluptatem: zart. acerbam: amaram uoluptatem: id est. zart uis maior: uirtus sobrietatis

(line 445) conpellit tolerare fugam formido pericli Compellit: compulit. tolerare: pati

866 pbllkp = pallio

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 260 edition

(line 446) praedurat teneras iter ad cruciabile plantas Predurat: id est. ualde ad cruciabile: ad ferox

(line 447) qua se cumque fugax trepidis fert cursibus agmen agmen: exfrcktxs.867

(line 448) damna iacent crinalis acus redimicula uittae crinalis acus: spinilun. redimicula: ornbmfntb.868 Damna: peccuniae redimicula: tenea redimicula: nestilun Damna: id est. spolia crinalis acus: id est. risil. uel spinula869 redimicula: id est. nestilxn870

(line 449) fibula flammeolum strofium diadema monile Fibula: Virginale pallium Fibula: nuskil871 flammeolum: risil strofium: hpxpktpbnt872 diadema: corona. monile: kisteine. flammeoleum: strofium: uelamen pectoris strofium: teristrum diadema: corona Fibula: nxscb873 flammeolum: id est cinguli. uel tegmen capitale

867 exfrcktxs = exercitus 868 ornbmfntb = ornamenta 869 B sipinila 870 B redimicula: nestilo 871 T Fibula: nuske 872 hpxpktpbnt = houpitpant 873 B Fibula: nosca

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 261 strophium: fascium pectorale id est. tuhil strophium: aliter pallium uirginale diadema: mitra uel corona monile: gesteini874

(line 450) his se sobrietas et totus sobrietatis LINE: Sobrietas uel ceterae uirtutes abstinent se a spoliis. et totus sobrietatis: exercitus.

(line 451) abstinet exuuiis miles damnataque castis damnata: nefanda. damnata: fersprochina miles: heri miles: exercitus damnata: amissa

(line 452) scandala proculcat pedibus nec fronte seueros seueros: graues. seueros: gidiniu Scandala: Scandalon. grece. latine ruina seueros: graues

(line 453) coniuente oculos praedarum ad gaudia flectit Coniuente: Cohibente. uel sentiente ex con. et abeo compositum est. Coniuente: consentiente palantemo Coniuente oculos: Coniuente oculos claudo cornui. uel. conixi Coniuente: niuentemo875

(line 454) fertur auaritia gremio praecincta capaci Auaritia: Filargiria .id est. auaritia. aurum inter harenas legit. gremio: id est. sinu. capaci: criﬃgimo

874 B monile: gestene 875 B Conibente: niuuentemo

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 262 edition

Fertur: narratur gremio: sinu precincta: circumdata capaci: uasto Fertur: dicitur gremio: sinu praecincta: circumdata capaci: amplo uel uasto

(line 455) quidquid luxus edax pretiosum liquerat unca luxus: delectatio edax: aziliniu unca: auara. unca: curua luxus: luxuria edax: uoratrix unca: auara uel curua

(line 456) corripuisse manu pulchra in ludibria uasto in ludibria: in risum nobis christianis sit. uel in pecunias. in ludibria: inter peccunias in ludibria: in pecunias uasto: amplo uel aperto

(line 457) ore inhians aurique legens fragmenta caduci inhians: cupiens caduci: cadentis

(line 458) inter harenarum cumulos. nec sufficit amplos Inter harenarum: Auaritia spolia sub latere sinistro tegit amplos: magnos suﬃcit: scilicet. auaricia876 LINE: id est. iuuat infercire crumenas turpe lucrum877

876 B gloss absent. 877 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 263

(line 459) inpleuisse sinus iuuat infercire cruminis iuuat: delectat. infarcire: instonchon. crumenis: secchilin. uel marsupiis. crumenia sunt proprie fracmenta auri. infarcire: implere878 crumenis: crumenta proprie framenta 879 auri iuuat: delectat infercire: implere crumenis: ypellage880 crumenis: nam proprie auri fragmenta crumenae dicuntur. pro sacculis hic ponitur. Fiscus publicus sacculus. et inde dominicus census ﬁscus dicitur

(line 460) turpe lucrum et grauidos furtis distendere fiscos fiscos: sacculos. fiscos: puplicos sacculos. grauidos: magnos fiscos: saculos881

(line 461) quos laeua celante tegit laterisque sinistri Quos: secchila leua: sinistra tegit: hellit Quos: ﬁscos leua: sinistra

(line 462) uelat opermento. uelox nam dextra rapinas Velat: operuit882 operimento: uestimento operimento: syncopa883 nam: quoniam

878 P inplere 879 P fragmenta 880 B gloss absent. 881 B gloss absent. 882 B Velat: opperuit 883 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 264 edition

(line 463) abradit spoliisque ungues exercet aënos Abradit: crazota Abradit: propter diligentiam colligendi. exercet: colebat aenos: diros fortes Abradit: collegit Abradit: propter diligentiam colligendi ungues: nbgbl884 aenos: duros

(line 464) cura famis metus anxietas periuria pallor Cura: Multitudo uitiorum quae auaritia nigra lacte creat. Cura: est sibi. pallor: est

(line 465) corruptela dolus commenta insomnia sordes Corruptela: mieta est. commenta: mendatia insomnia: uigilia

(line 466) eumenides uariae monstri comitatus aguntur Eumenides: furiae. uel hazusa. monstri: unaholdun. comitatus: giuertun. Eumenides: furiae Eumenides: Infernales deae monstri: id est. auaritiae comitatus: Eumenides: deae infernales .id est. furiae monstri: auaritiae aguntur: ducuntur

(line 467) nec minus interea rabidorum more luporum

884 B ungues: nagala

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 265

(line 468) crimina persultant toto grassantia campo Crimina: peccata. uel hazesa Crimina: superuariae eumedines supradictae grassantia: uuotinta. uastantia. crassantia: emergentia Crimina: uitia persultant: laetantur crassantia: uel grassantia885 crassantia: furientia. uastantia. uel bachantia

(line 469) matris auaritiae nigro de lacte creata lacte: culpae .id est. uitia LINE: Multitudo uiciorum quae auaritia nigro lacte recreat. creata: nata nutrita

(line 470) si fratris galeam fuluis radiare ceraunis fratris: sui. fuluis: rubris. ceraunis: monilibus uel lapillis. ceraunis: Cerauna proprium nomen. gemmae. fuluum habens colorem. nam grece. fulgor. ceraunis: preciosis lapidibus uel gemmis. ceraunis: Ceraunia proprium nomen gemme fuluum habens colorem nam grece fulgor dicitur. ceraunis: rubicundis gemmis886 ceraunis: Cerauna proprium nomen gemmae. fuluum habens colorem. cerauna etenim grece dicitur fulgur.887 uel rubi- cundum888

885 B gloss absent. 886 B ceraunis: rubigundis gemmis 887 B furgur 888 B rubigundum

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 266 edition

(line 471) germanus uidit commilito non timet ensem commilito: herigfsfkllp [sic, lege herigeseillo]889 commilito: uel commilitae ensem: uel ense890

(line 472) exerere atque caput socio mucrone ferire Exerere: educere. uel eripere. Exerere: arlosan Exerere: auferre uel eripere mucrone: ense891

(line 473) de consanguineo rapturus uertice gemmas uertice: fratris

(line 474) filius extinctum belli sub sorte cadauer extinctum: occisum cadauer: corpus

(line 475) aspexit si forte patris fulgentia bullis bullis: gemmis. bullis: plehun pulchunun892 bullis: margaritis893 bullis: gemmis. castpn894

(line 476) cingula et exuuias gaudet rapuisse cruentas Cingula: fezzila cruentas: sanguineas cingula: balteum bblz895

889 B gloss absent. 890 B gloss absent. 891 B gloss absent. 892 P bullis: plehun polchunun 893 P gloss absent. M gloss in diﬀerent hand. 894 B bullis: chaston 895 B cingula: balteum balta

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 267 et exuuias: pro etiam gaudet: ﬁt

(line 477) cognatam ciuilis agit discordia praedam ciuilis . . . discordia: id est. ciuilem exercitum ducit in ciues agit: ducit

(line 478) nec parcit propriis amor insatiatus habendi

(line 479) pigneribus spoliatque suos famis inpia natos famis: girida fames: auaricia impia: improba Pigneribus: ﬁliis suos: proprios fames: auaritia

(line 480) talia per populos edebat funera uictrix LINE: Auaritia plurimos sternit. alios caecos errare sinit. edebat: gifumita. edebat: perpetrabat edebat: proferebat. uel faciebat. uel generabat

(line 481) orbis auaritia sternens centena uirorum centena: ﬁnitum pro inﬁnito posuit Orbis: totius

(line 482) milia uulneribus uariis. hunc lumine adempto hunc: quendam. adempto: ablato. hunc: alium lumine: oculo896

896 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 268 edition

(line 483) effossisque oculis uelut in caligine noctis

(line 484) caecum errare sinit perque offensacula multa multa: sinit. offensacula: in quibus offendi potest offensacula: In quibus offendere potuit

(line 485) ire nec oppositum baculo temptare periclum baculo: baculum non permisit portare. temptare: greifon. oppositum: contra temptare: attractare

(line 486) porro alium capit intuitu fallitque uidentem Porro: Auaritia dum aliquid ostendit iaculo percutere uult. capit: decipit intuitu: uisu oculorum fallit: pitriugit uidentem: zuesehenten. capit: decepit897 inuitum: aliter intuitu

(line 487) insigne ostentans aliquid quod dum petit ille Insigne: sconis petit: gerot. Insigne: preciosum uel pulchrum petit: cupit ille: homo

(line 488) excipitur telo incautus cordisque sub ipso Excipitur: iruarit uuirdit Excipitur: percutitur

897 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 269

(line 489) saucius occulto ferrum suspirat adactum adactum: adhibitum Sautius: uulneratus suspirat: gemit ad actum: assumptum uel inﬁxum

(line 490) multos praecipitans in aperta incendia cogit Multos: Auaritia multos precipitat in incendium. precipitans: detrudens incendia: scilicet. domorum ardentium peccuniarum gratia. praecipitans: trudens. deiciens

(line 491) nec patitur uitare focos quibus aestuat aurum focos: ignes. uel tartareas paenas. stygis. aestuat: coquitur. aurum: fur a uerbo speculator specularis uitare: illos898 focos: ignes quibus aestuat: in quorum animis ardet

(line 492) quod petit arsurus pariter speculator auarus Quod: aurum speculator: Sunt nonnulli qui uolunt peculator .id est. fur. a uerbo peculor. pecularis uenire

(line 493) omne hominum rapit illa genus. mortalia cuncta LINE: Omne genus hominum rapit. illa genus. mortalia cuncta899 illa: scilicet. auaritia

(line 494) occupat interitu neque est uiolentius ullum uiolentius: fortius. uiolentius: seuerius

898 B gloss absent. 899 Line missing in C and given as a gloss. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 270 edition interitu: cum uiolentius ullum: seuerius quam auaritia

(line 495) terrarum uitium quod tantis cladibus aeuum quod: uitium. cladibus: clbdkbxs.900 aeuum: uﬂxt bxbrktkb.901 aeuum: tempus

(line 496) mundani inuoluat populi damnetque gehennae damnet: kimeine. gehennae: id est. in inferno

(line 497) quin ipsos temptare manu si credere dignum est Quin: insuper Quin: insuper manu: cum dignum: iustum

(line 498) ausa sacerdotes domini qui proelia forte

(line 499) ductores primam ante aciem pro laude gerebant Ductores: doctores. primam: uel primi. gerebant: taten gerebant: faciebant

(line 500) uirtutum magnoque inplebant classica flatu classica: doctrina. classica: a classe ﬂatu: eorum classica: heribouchan902

900 clbdkbxs = cladibus 901 uﬂxt bxbrktkb = uelut auaritia 902 B classica: herebouchen

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 271 classica: tuba bellica. uel tuba naualis ﬂatu: predicatione

(line 501) et fors innocuo tinxisset sanguine ferrum fors: ratio. fors: forte tinxisset: maduisset903 sanguine: sacerdotum904

(line 502) ni ratio armipotens gentis leuuitidis una leuitidis: ambathlichun ratio: sensus ratio: sensus

(line 503) semper fida comes clipeum obiectasset et atrae

(line 504) hostis ab incursu claros texisset alumnos Hostis: auaritiae alumnos: id est. sacerdotes

(line 505) stant tuti rationis ope stant turbine ab omni ope: bdkxtprkp.905 tuti: defensi ope: adiutorio turbine: periculo Stant: sacerdotes tuti: protecti uel defensi ope: auxilio turbine: impetu

(line 506) inmunes fortesque animi uix in cute summa Immunes: incommunes. summa: uernantigero

903 B tinxisset: induisset 904 B gloss absent. 905 bdkxtprkp = adiutorio

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 272 edition

Immunes: inlesi Immunes: secures fortesque animi: id est. fortem habentes animum

(line 507) praestringens paucos tenui de uulnere laedit Praestringens: rizzonte paucos tenui: dfmklktkbxs spbrkftbtks.906 laedit: reizze Prestringens: parum uulnerans Praestringens: parum tangens paucos: populos tenui: paruo laedit: rizta907

(line 508) cuspis auaritiae. stupuit luis inproba castis lues: palo improba: superba. improba: unerar lues improba: id est. auaritia lues improba: auaritia mala castis: ex

(line 509) heroum iugulis longe sua tela repelli iugulis: pectoribus. Heroum: principum Heroum: principum iugulis: pectoribus

(line 510) ingemit et dictis ardens furialibus infit Ingemit: stupuit. uel ingemuit. ardens: curninte inﬁt: dixit. Ingemit: auaritia908

906 dfmklktkbxs spbrkftbtks = de militibus sobrietatis 907 B gloss absent. 908 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 273

(line 511) uincimur heu segnes nec nostra potentia perfert refert: prodest. segnes: pigri perfert: habet

(line 512) uim solitam. languet uiolentia saeua nocendi languet: auaritia iterum languet: marcet Vim: uirtutem uiolentia: id est. nostra

(line 513) sueuerat inuictis quae uiribus omnia ubique uiribus: id est. meis

(line 514) rumpere corda hominum nec enim tam ferrea quemquam ferrea: ﬁrma uel fortis Rumpere: corrumpere ferrea: fortis quemquam: ullum

(line 515) formauit natura uirum cuius rigor aera Formauit: durauit. rigor: duritia aera: scacka. scilicet nostra Formauit: uel. durauit natura uirum: fortitudo animi rigor: uigor Durauit: formauit uigor: fortitudo animi uigor: aliter rigor aera: thesaurum909

909 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 274 edition

(line 516) sperneret aut nostro foret inpenetrabilis auro nostro: ex foret: esset

(line 517) ingenium omne neci dedimus. tenera aspera dura omne: hominum neci: morti. tenera aspera dura: omnem aetatem dicit. Ingenium omne: hominis910

(line 518) docta indocta simul bruta et sapientia nec non bruta: stulta. bruta: stulta

(line 519) casta incesta meae patuerunt pectora dextrae Casta: munda incesta: inmunda inpudica sordida dextrae: manui incesta: immunda

(line 520) sola igitur rapui quidquid styx abdit auaris stix: id est. ad infernum uadit911 stix: infernus. styx: infernus Sola: ego912 stix: Fluuius inferni. qui interpretatur tristicia auaris: in913

(line 521) gurgitibus. nobis ditissima tartara debent Gurgitibus: ﬂuminibus debent: scilicet. grates

910 B gloss absent. 911 T infernalis ﬂuminis 912 B gloss absent. 913 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 275

(line 522) quos retinent populos. quod uoluunt saecula nostrum est uoluunt: habent914

(line 523) quod miscet mundus uaesana negotia nostrum Quod miscet mundus uaesana: quod agit mundus mali. nostrum: est uesana: iniqua uesana: infelicia nostrum: scilicet. est

(line 524) qui fit praeualidas quod pollens gloria uires Qui ﬁt: uuio gipurit. gloria: scilicet. nostra uires: uirtutes suas. Qui: aduerbium ﬁt: est hoc preualidas: ualde fortes pollens: splendens uel potens gloria: id est. nostra uires: suas915

(line 525) deserit et cassos ludit fortuna lacertos cassos: knxtklfs.916 fortuna: felicitas nostra. lacertos: scilicet. delusa est. lacertos: scilicet. nostros. cassos: defessos. uacuos

(line 526) sordet christicolis rutilantis fulua monetae fulua: rubra. LINE: Dixerunt ad christicolas sordet hoc est nihil habet rutilantis monetae aut thesauri quidquod argenti.

914 B gloss absent. 915 B gloss absent. 916 knxtklfs = inutiles

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 276 edition

Sordet: id est. dixerunt ad christicolas. sordet hoc nihil habet rutilantis monetae aut thesauri quicquid argenti emblemata quia fallimus illos917 rutilantis: splendentis fulua: rubicunda918 monetae: id est. percussura nummorum .id est. muniza919

(line 527) effigies sordent argenti emblemata et omnis emblemata: figurae. uel habundantiae. emblemata: figurae Effigies: imago sordent: illis emblemata: abundantia emblemata: Emblema. superabundantia uniuscuiusque rei dicitur

(line 528) thensaurus nigrante oculis uilescit honore nigrante: dispecto. nigrente: dispecto oculis: eorum honore: id est. auri.920

(line 529) quid sibi docta uolunt fastidia nonne triumfum docta: gilerneten921

(line 530) egimus ex scarioth magnus qui discipulorum Egimus: fecimus scarioth: iuda summus: princeps erat discipulorum: christi922

917 B gloss absent. 918 B fulua: rubigunda 919 B gloss absent. 920 B gloss absent. 921 B docta: gelirnetem 922 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 277

(line 531) et conuiua dei dum fallit foedere mensae fallit: auaritia. foedera mensae: federate. fallit: id est. dum putauit se posse dominum fallere participatione mensae923 fallit: id est. fallere cupit

(line 532) haudquaquam ignarum dextramque parabside iungit Haudquaquam: nequaquam. ignarum: sed gnarum. iudam. Haudquaquam ignarum: scilicet. fraudis ipsius dextramque: dum Haudquaquam: nequaquam Haudquaquam: Sed scientem quod illum tradere uoluit ignarum: id est. christum parapside: sulz care924

(line 533) incidit in nostrum flammante cupidine telum flammante: ardente. cupidine: auaritia Incidit: tunc flammante: flagrante cupidine: sua auaritia

(line 534) infamem mercatus agrum de sanguine amici Imfamem: detestabilem. uel honlichin. Infamem: detestabilem infandum LINE: id est. de precio christi emitur ager ille in sepulturam peregrinorum925 Infamem: detestabilem

923 P gloss absent. 924 B parapside: sulzchare 925 Matt. 27:7. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 278 edition

(line 535) numinis obliso luiturus iugera collo Numinis: deiﬁci obliso: alliso luiturus: ﬁrgeltin sculinter luiturus: persoluiturus LINE: quia se ipsum suspendit in sambucum Numinis: id est. christi luiturus: redditurus

(line 536) uiderat et iericho propria inter funera quantum funera: mortem

(line 537) posset nostra manus cum uictor concidit achar cum: do acham: uel achar. uictor: quia uicit ciues ante concidit: post

(line 538) caedibus insignis murali et strage superbus et strage: casu superbus: frambarer. superbus: gloriosus Caedibus: id est. uictoria insignis: nobilis superbus: gloriosus

(line 539) subcubuit capto uictis ex hostibus auro Succubuit: scilicet. nostra suggestione. capto: usurpato

(line 540) dum uetitis insigne legens anathema fauillis anathema: ﬁrmeinsamida insigne: preciosum legens: colligens anathema: abominatio uel perditio anathema: id est. thesaurum

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 279

(line 541) maesta ruinarum spolia insatiabilis haurit insatiabilis: auarus haurit: supersit926

(line 542) non illum generosa tribus non plebis auitae generosa: nobilis auitae: antiquae generosa: nobilis tribus: iuda927 auitae: quasi auitae

(line 543) iuuit iuda parens christo quandoque propinquo parens christo: generaliter dicit. propinquo: bdxfntxm928 christi dicit. quando: in futuro

(line 544) nobilis et tali felix patriarcha nepote Nobilis: hyronia. patriarcha: Iudas. nepote: id est. christo Nobilis: ipse iuda929 felix: iuda930 nepote: id est. christo931 nepote: id est. christo

(line 545) quis placet exemplum generis placeat quoque forma Quis: pro quibus. generis: male operandi. Quis: quibus

926 B haurit: sumpsit 927 B gloss absent. 928 bdxfntxm = aduentum 929 P gloss absent. 930 P gloss absent. 931 P gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 280 edition

Quis: quibus forma: Per yroniam. Ac si dicat. Talis est uester christus qui habuit talem propinquum. Vel aliter. quod per contrarium sensum dicat poeta. qui christi cognatus est per ﬁdem. uideat ne sic pereat. Et iterum. Unusquisque sit christi propinquus spiritaliter per ﬁdem et non in uetustate literae carnaliter. quia transierunt uetera. et ecce noua facta sunt omnia932

(line 546) exitii sit poena eadem quibus et genus unum est Exitii: pfrdktkpnks.933 Exitii: scilicet. achar934 Exitii: perditionis.

(line 547) quid moror aut iudae populares aut populares aut iudae populares: id est. omnes siue illos. siue illos telo auaritiae prestrinxi. populares: chunnelinga moror: scilicet. dicendo935 (LINE): Sensus est quid miror aut populares uel cognationes iudae. aut cognatus summi sacricolae .id est. aaron936 moror: dicendo populares: nationes populares: id est. fauores quomodo illos uicit

(line 548) sacricolae summi summus nam fertur aaron Sacricolae: id est. aaron Sacricolae: id est. aaron937 summus: sacerdos

932 Rom. 7:6; 2 Cor. 5:17. B gloss absent. Gloss in London 16894 933 pfrdktkpnks = perditionis 934 P gloss absent. 935 P gloss absent. 936 B gloss absent. 937 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 281

(line 549) fallere fraude aliqua martis congressibus inpar fraude aliqua martis: knfbbrkcbtipnf. xktxlk.938 martis: belli. hyronia. congressibus impar: id est. leuita pugnare non debuit. martis: belli Fallere: scilicet. se939 martis: scilicet. nostri belli impar: mihi

(line 550) nil refert armis contingat palma dolisue contigat: kipur Nil refert: distat palma: uictoria Nil refert: distat armis: utrum contingat: eueniat palma: uictoria

(line 551) dixerat et toruam faciem furialiaque arma Dixerat: Auaritia se transformat in habitum honestum. toruam: gremizzez Dixerat: scilicet. auaricia toruam: minacem Dixerat: scilicet. auaritia

(line 552) exuit inque habitum sese transformat honestum Exuit: proiecit transformat: transﬁgurabat Exuit: proiecit

(line 553) fit uirtus specie uultuque et ueste seuera uirtus: tugind. uoce: uel ueste

938 knfbbrkcbtipnf. xktxlk = in fabricatione uituli 939 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 282 edition seuera: reskiu. seuera: uel grauis. cultuque: et uoce specie: id est. abstinentia seuera: grauis. honesta. uel modesta

(line 554) quam memorant frugi parce cui uiuere cordi est Quam: auaritia. Quam: abstinentiam. abstinentem. frugi: furiburtiga parce: mezzigo. parce cui uiuere: id est. ubi est thesaurus tuus. et cetera940 parce cui uiuere cordi est: uel ﬁliis seruare cordi: carum Quam: id est. Auariciam in specie abstinentiae941 memorant: scilicet. esse942 frugi: abstinentiam abstinentem. id est. ad uoluntatem cordi est: uel carum est

(line 555) et seruare suum. tamquam nil raptet auare

(line 556) artis adumbratae meruit ceu sedula laudem Artis: parcitatis. sedula: agalezziu. laudem: ab hominibus quasi semper egisset. adumbratae: occultate943 obumbratae: similatae sedula: oﬃciosa quasi semper hoc agat oﬃciosa: id est. famosa944

(line 557) huius se specie mendax bellona coaptat Huius: auaritia fallit bellona: bellatrix. dea belli

940 Matt. 6:21; Luke 12:34. 941 B gloss absent. 942 B gloss absent. 943 P occultatae 944 This gloss is annotating a gloss. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 283 coaptat: coniungit. bellona: dea belli Huius: Abstinentiae bellona: id est. auaritia bellona: dea belli

(line 558) non ut auara lues sed uirtus parca putetur lues: palo. uirtus parca: esse putetur parca: abstinens

(line 559) nec non et tenero pietatis tegmine crines tenero: id est. simili

(line 560) obtegit anguinos ut candida palla latentem Obtegit: renitens paulisper auaritia. anguinos: sfrpfntknps.945 palla latentem: sxbspfckf bpnktbtks.946 anguinos: serpentinos anguinos: serpentinos

(line 561) dissimulet rabiem diroque obtenta furori rabiem: fprmbm.947 diroque: dxrpque.948 formam: id est. auaritiae obtenta: renitens furori: id est. proprio

(line 562) quod rapere et clepere est auideque abscondere parta clepere: cleps fur dicitur. inde clepere .id est. furare. parta: id est. parata. clepere: furare

945 sfrpfntknps = serpentinos 946 sxbspfckf bpnktbtks = subspecie bonitatis 947 fprmbm = formam 948 dxrpque = duroque

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 284 edition clepere: Cleps grece latine fur unde uerbum clepo. clepis. clepit. clepere inde clepia- rius949 est inde cleptis fur dicitur. auide: cupide Quod: cui clepere: furto abtrahere950 clepere: Cleps. grece. Latine. fur dicitur. Inde uerbum clepo. Clepere. furari est. Inde cleptis dicitur fur.51 parta: conquesta952

(line 563) natorum curam dulci sub nomine iactet LINE: quasi propter pietatem pauperum et ﬁliorum iactet: ruomta953 iactet: portet

(line 564) talibus inludens male credula corda uirorum LINE: Auaritia hos quos fallit ligat. illudens: huohonte. male credula: id est. inﬁda

(line 565) fallit imaginibus. monstrum ferale sequuntur ferale: crudele imaginibus: ﬁgmentis ferale: crudele

(line 566) dum credunt uirtutis opus. capit inpia erinys Dum: unzise. uirtutis: esse. capit: dfckpkt.954 impia: topontiu erynis: hazez. opus: in illa

949 P cleppiarius 950 B clepere: furto abstrahere 951 B omits inde cleptis dicitur fur 952 B gloss absent. 953 B gloss absent. 954 dfckpkt = decipit

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 285 capit: decepit955 erynis: id est. dea belli. uel furia impia erynis: morti simile

(line 567) consensu faciles manicisque tenacibus artat faciles: id est. homines. tenacibus: ﬁrmis manicis: halstruen956 tenacibus: fortibus

(line 568) attonitis ducibus perturbatisque maniplis Attonitis: Virtutum acies dubitat auaritiam non plene cognoscens. ducibus: uirtutibus. perturbatisque maniplis: iohcirstoupten fanirin. maniplis: uexilliferis. maniplis: turbis maniplis: exercitibus signiferis Attonitis: obstupefactis ducibus: uirtutibus uel exercitibus957 maniplis: legionibus. uel signiferis

(line 569) nutabat uirtutum acies errore biformis biformis: bonitatem mentitur. biformis: alii per auaritiam alii per largitatem Nutabat: dubitabat errore: sub

(line 570) portenti ignorans quid amicum credat in illo Portenti: pitrogis Portenti: monstri auaritiae ignorans: acies in illo: monstro

955 B gloss absent. 956 B manicis: alsdruen 957 B ducibus: uirtutibus

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 286 edition

(line 571) quidue hostile notet. letum uersatile et anceps anceps: error. anceps: dubium notet: signiﬁcet loetum: id est. auaritia uersatile: quod uersabitur anceps: dubitum

(line 572) lubricat incertos dubia sub imagine uisus Lubricat: biualta Lubricat: tarnta incertos: plurales numeri. Lubricat: lubricare fecit Lubricat: labere fecit

(line 573) cum subito in medium frendens operatio campum Operatio: largitas pugnat contra auaritiam. et spolia eius pauperibus erogat.958 frendens: feruens. operatio: hinc operatio pauperibus dat pecuniam.959

(line 574) prosilit auxilio sociis pugnamque capessit Prosilit: furiscricta pugnam: bellum. capessit: peuiench capessit: capere desiderat .id est. ad auxilium

(line 575) militiae postrema gradu sed sola duello duello: einuuig postrema: nouissima gradu: in duello: id est. bello

958 Gloss written above line 573. 959 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 287

(line 576) inpositura manum ne quid iam triste supersit triste: acerbum. supersit: uuare quid: aliquid quid: aliquid

(line 577) omne onus ex umeris reiecerat omnibus ibat reiecerat: exercitus.

(line 578) nudata induuiis multo et se fasce leuarat induuiis: indumentis indumptis. leuarat: kelihta induuiis: Indumentis induuium exuuium quod exuitur. induuiis: indumentis induuiis: Induuium. quod induitur. sicut exuuium quod exuitur.

(line 579) olim diuitiis grauibusque oppressa talentis oppressa: fuit

(line 580) libera nunc miserando inopum quos larga benigne Libera: largitas de spoliis auaritiae pauperes recreauit. quos: pauperes. larga: dispensata.

(line 581) fouerat effundens patrium bene prodiga censum Fouerat: nutrierat Fouerat: nutrierat

(line 582) iam loculos ditata fidem spectabat inanes loculos: skacca ﬁde: cum loculos: saculos spectabat: aspiciebat

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 288 edition

(line 583) aeternam numerans redituro faenore summam foenore: pignore. summam: zala memorans: imponens960 foenore: munere summam: numerum

(line 584) horruit inuictae uirtutis fulmen et inpos Horruit: auaritia. Horruit: Auaritia stupefacta fatescit fulmen: operationis. impos: inpossibilis. fulmen: bellum impos: inpotens961 inuictae: operationis fulmen: bellum impos: impotens. non habens gaudia mentis.962 quia non praeualuit

(line 585) mentis auaritia stupefactis sensibus haesit stupefactis sensibus: non habens gaudia mentis hesit: dubitauit haesit: dubitauit uel defecit963

(line 586) certa mori. nam quae fraudis uia restet ut ipsa mori: fuit uia: ratio restet: scilicet. ignorans964

(line 587) calcatrix mundi mundanis uicta fatiscat uicta: operatio. fatiscat: deﬁciat

960 P numerans: imponens 961 P impos: impotens 962 B gaudi mentis 963 B gloss absent. 964 C also gives the word ignorabat as a gloss to ignorans. B restet: scilicet. ignorabat

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 289

Calcatrix: id est. operatio fatiscat: deﬁciat

(line 588) inlecebris spretoque iterum sese inplicet auro

(line 589) inuadit trepidam uirtus fortissima duris Inuadit: Largitas auaritiam ligat. trepidam: timidam trepidam: auaritiam fortissima: operatio

(line 590) ulnarum nodis obliso et gutture frangit nodis: brbchkks.965 obliso: brtbtp.966 robore: uel gutture obliso: artato obliso: attrito

(line 591) exsanguem siccamque gulam conpressa ligantur gulam: gxttxr.967

(line 592) uincla lacertorum sub mentum et faucibus artis mentum: chknnf.968 sub mentum: maxillam969

(line 593) extorquent animam nullo quae uulnere rapta Extorquent: uziruuntin. animam: ferihc. quae: auaritia rapta: rxptb.970

965 brbchkks = brachiis 966 brtbtp = artato 967 gxttxr = guttur 968 chknnf = chinne 969 B sub mentem: maxillum 970 rxptb = rupta

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 290 edition quae: scilicet. auaritia971 rapta: uel rupta972

(line 594) palpitat atque aditu spiraminis intercepto intercepto: untirnomenero. Palpitat: zapalota Palpitat: zauelot973 aditu: exitu

(line 595) inclusam patitur uenarum carcere mortem carcere: in974

(line 596) illa reluctanti genibusque et calcibus instans Illa: Largitas auaritiam. genibus et calcibus perfodit. Illa: operatio reluctanti: auaritiae Illa: scilicet. operatio reluctanti: id est. auaritiae reluctanti: repugnanti975

(line 597) perfodit et costas atque ilia rumpit anhela

(line 598) mox spolia extincto de corpore diripit auri diripit: largitas. de corpore: id est. auaritiae

(line 599) sordida frustra rudis nec adhuc fornace recoctam recoctam: auaritiam. fornace: camino

971 B gloss absent. 972 B gloss absent. 973 B Palpitat: zabulot 974 B gloss absent. 975 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 291

(line 600) materiam tiniis etiam marsuppia crebris marsuppia: secchili marsupia: saculos

(line 601) exesa et uirides obducta aerugine nummos Exesa: irezzena uirides: uel uiride. obducta: subducta erugine: scimbile. nummos: denarios. Exesa: consumpta

(line 602) dispergit seruata diu uictrix et egenis seruata: diu seruatos nummos uictrix: operatio

(line 603) dissipat ac tenues captiuo munere donat tenues: pbxpfrfs.976 munere: honore. tenues: pauperes977 Dissipat: diuisit tenues: pauperes

(line 604) tunc circumfusam uultu exultante coronam LINE: largitas cum gaudio turbas alloquitur. uultu: uel multum. coronam: rinc. coronam: exercitum circumfusam: hinc exercitus concordiae soluit procinctum978 coronam: circulum. congregationem

976 pbxpfrfs = pauperes 977 Same in T. 978 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 292 edition

(line 605) respiciens alacris media inter milia clamat

(line 606) soluite procinctum iusti et discedite ab armis procinctum: parationem belli. uel conuentum. LINE: Hinc propter alacritatem exercitus concordie operatio soluit procintium .id est. conuentum. procinctum: id est. bellicam preparationem

(line 607) causa mali tanti iacet interfecta. lucrandi lucrandi: adquirendi

(line 608) ingluuie pereunte licet requiescere sanctis licet: muazza ist. Ingluuie: auaritia superﬂuitate Illuuie: sorde Illuuie: Aliter ingluuie .id est. superﬂuitate auariciae. licet: est sanctis: uobis979

(line 609) summa quies nil uelle super quam postulet usus postulet: indiget. quies: sit uobis super: magis

(line 610) debitus ut simplex alimonia uestis et una

(line 611) infirmos tegat ac recreet mediocriter artus recreet: sxstknft.980 recreet: nutriat ac recreet: refocilet. uel sustentet. uel nutriat981

979 B gloss absent. 980 sxstknft = sustinet 981 B ac recreet: refocilit. uel sustenet uel nutriet

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 293

(line 612) expletumque modum naturae non trahat extra extra: id est. super modum: usum extra: exterius

(line 613) ingressurus iter peram ne tollito neue tollito: uel tollite. peram: Signiﬁcat autem curam mundanam quam trahit retrorsum sicut peram. neue: aut

(line 614) de tunicae alterius gestamine prouidus ito De tunicae alterius: Significant igitur duae tunicae dubitationem fidei. ut qui christum induit uestimenta perfidiae non attingat. De tunicae: Significant autem due tunicae dubitationem fidei ut qui christum induit uestimenta perfidiae non attingat. prouidus: sollicitus prouidus: sollicitus

(line 615) nec te sollicitet res crastina ne cibus aluo sollicitet: suﬃcit. diei malitia. sua. ne: scilicet si. ne: daz aluo: uentri

(line 616) defuerit redeunt escae cum sole diurnae sole: die sole: die diurnae: aliter diurno

(line 617) nonne uides ut nulla auium cras cogitet ac se ut: quomodo. ut: uuio ut: quomodo cras: id est. ad crastinam diem

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 294 edition

(line 618) pascendam praestante deo non anxia credat

(line 619) confidunt uolucres uictum non defore uiles non defore: id est. illis. defore: deesse defore: deesse

(line 620) passeribusque subest modico uenalibus asse subest: inest uenalibus: feilen. asse: fenninge asse: id est. pars nummi

(line 621) indubitata fides dominum curare potentem ﬁdes: est illis

(line 622) ne pereant. tu cura dei facies quoque christi facies: imago. facies: imago facies: imago

(line 623) addubitas ne te tuus umquam deserat auctor dubitas: tu ne: an

(line 624) ne trepidate homines uitae dator et dator escae est dator: est

(line 625) quaerite luciferum caelesti dogmate pastum luciﬂuum: luciferum. pastum: fuore luciferum: uel luciﬂuum supernum luciferum: caelestem

(line 626) qui spem multiplicans alat inuitiabilis aeui alat: nerit inuitiabilis aeui: inuiolabilis uitae.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 295 alat: scilicet. nos inuitiabilis aeui: uel inuiolabilis aeternae uitae alat: nutriat uos inuitiabilis: ineuitabilis. immobilis.982

(line 627) corporis inmemores. memor est qui condidit illud memor: uel memores. illud: corpus condidit: creauit illud: corpus

(line 628) subpeditare cibos atque indiga membra fouere indiga: egentia fouere: refocilare. Subpeditare: dare. subministrare indiga: indigentia Suppeditare: subministrare indiga: paupercula. indiga: Indigentia membra

(line 629) his dictis curae emotae. metus et labor et uis His dictis: Pax uenit. et fugiunt metus. labor et uis. uis: not emotae: scilicet. fuerunt dictis: operationis emotae: depulsae

(line 630) et scelus et placitae fidei fraus infitiatrix inficiatrix: negatrix. corruptatrix. inficiatrix: maculatrix negatrix inficiatrix: negatrix. uel maculatrix. aliter Inuitiatrix

(line 631) depulsae uertere solum. pax inde fugatis solum: puluerem solum: puluerem

982 B inuitiabilis: inuiolabilis

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 296 edition solum: puluerem fugiendo inde: deinde

(line 632) hostibus alma abigit bellum. discingitur omnis abigit: danaﬁrtreip discingitur: dkscfsskt.983 abigit: deuertit discingitur: discessit abigit: depulit discingitur: discessit

(line 633) terror et auulsis exfibulat ilia zonis exfibulat: inausta uel inspien ilia: intestina. zonis: cingulis. exfibulat: ungurta ilia: renes zonis: gladio exfibulat: discingit. id est. ingurta

(line 634) uestis ad usque pedes descendens defluit imos

(line 635) temperat et rapidum priuata modestia gressum Temperat: temperauit. priuata: specialis. priuata: gisuaslichiu priuata: familiaris rapidum: celerem priuata: secura. uel familiaris uel specialis

(line 636) cornicinum curua aera silent placabilis inplet Cornicinum: horinplasono Cornicinum: Tubae silent. gladii reconduntur in uaginas. Cornicinum: tubarum Cornicinum: heritrupon

983 dkscfsskt = discessit

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 297 aera: horn silent: tacent Cornicinum: bucinatorum aera: heribouchan984 aera: cornua silent: dimittunt

(line 637) uaginam gladius sedato et puluere campi

(line 638) suda redit facies liquidae sine nube diei liquide: lutres. sine nube diei: perturbationis. sine uindicta sine nube diei: Dies diei eructat uerbum.985 Suda: serena liquidae: purae Suda: serena. uel pura986 liquidae: serenae

(line 639) purpuream uideas caeli clarescere lucem Purpuream: Virtutum legio gaudet. uicto certamine. uideas: scilicet. adesses uideas: si ibi esses

(line 640) agmina casta super uultum sensere tonantis tonantis: dei. super: se super: scilicet. se tonantis: dei

(line 641) adridere hilares pulso certamine turmae Arridere: sensere. turmae: turbae

984 B aera: id est. heribouchen 985 Ps. 18:3. 986 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 298 edition

(line 642) et christum gaudere suis uictoribus arce

(line 643) aetheris ac patrium famulis aperire profundum profundum: altitudinem. Aetheris: celi profundum: secreta

(line 644) dat signum felix concordia reddere castris Dat: concordia iubet reducere uexilla in castra felix: concordia

(line 645) uictrices aquilas atque in tentoria cogi aquilas: uexilla cogi: congregari aquilas: uexilla aquilas: Vexilla quae non numquam in illis imaginem aquilae habebant. aquilas: Vexilla. quia antiqui non numquam in suis987 imaginem uexillis aquilae habebant cogi: colligi

(line 646) numquam tanta fuit species nec par decus ulli Numquam: Turmae spallentium equitum ac pedestium [sic, lege pedestrium].

(line 647) militiae cum dispositis bifida agmina longe bifida: bina bifida: bifida Militiae: exercitui bifida: duo

(line 648) duceret ordinibus peditum psallente caterua Duceret: scilicet. concordia988

(line 649) ast alia de parte equitum resonantibus hymnis

987 B illis 988 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 299

(line 650) non aliter cecinit respectans uictor hiantem hiantem: inminentem uictor: quam hiantem: Imminentem

(line 651) istrahel rabiem ponti post terga minacis ponti: maris ponti...minacis: perturbationem semper imminentem signiﬁcat. minacis: minantis minacis: Mare perturbationes seculi semper imminentes. Israhel: populus989

(line 652) cum iam progrediens calcaret litora sicco

(line 653) ulteriora pede stridensque per extima calcis extima: exteriora calcis: fersinno stridens: sonans stridens: sonans extima: extrema

(line 654) mons rueret pendentis aquae nigrosque relapso repulso: relapso relapso: reﬂuo

(line 655) gurgite nilicolas fundo deprenderet imo nilicolas: aegyptiacos qui nilum colunt aegyptii significant diabolicas instigationes nilicolas: egyptios niliacos nilicolas: Significa990 diabolicas instigationes. nilicolas: aegyptios. uel qui nilum fluuium colant

989 B gloss absent. 990 P Signiﬁcat

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 300 edition

(line 656) ac refluente sinu iam redderet unda natatum unda: aqua unda: gratia diuina per quam euaserant. unda: Gratia diuina per quam euaserant. sinu: profundo

(line 657) piscibus et nudas praeceps operiret harenas harenas: Peccata signiﬁcat. praeceps: uelox

(line 658) pulsauit resono modulantia tympana plectro Pulsauit: Signiﬁcat post superata uicia laudem dei modulantia: sonantia991

(line 659) turba dei celebrans mirum ac memorabile saeclis Turba: id est. Israhel992 saeclis: omnibus

(line 660) omnipotentis opus liquidas inter freta ripas ripas: Quia ipse aquae ripae fuerat. Omnipotentis: dei993

(line 661) fluctibus incisis et subsistente procella incisis: erhouuenen. subsistente: gistullintero. incisis: diuisis subsistente: sursum stante procella: ponto

(line 662) crescere suspensosque globos potuisse teneri suspensos: erhabena globos: dicki

991 B gloss absent. 992 B gloss absent. 993 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 301 globos: undas teneri: scilicet celebrans

(line 663) sic expugnata uitiorum gente resultant resultant: exultant resultant: sonant

(line 664) mystica dulcimodis uirtutum carmina psalmis

(line 665) uentum erat ad fauces portae castrensis ubi artum Ventum erat ad fauces portae castrensis: uirtutes urbem ingrediuntur. ad fauces portae: ad portas. castrensis: heriberclichu. ad fauces: adytus994 castrensis: castelliensis

(line 666) liminis introitum bifori dant cardine claustra LINE: Ideo diuiso cardine quia ad huc non unitae se habuerunt sicut inconse- quentibus osten bifori: duas ualuas hes995

(line 667) nascitur hic inopina mali lacrimabilis astu LINE: inuidia occulte uulnerat concordiam. astu: ferro. uel astucia. inopina: inestimata astu: astutia inopina: inestimata astu: astutia

(line 668) tempestas placidae turbatrix inuida pacis Tempestas: persecutio Tempestas: id est. inuidia

(line 669) quae tantum subita uexaret clade triumfum

994 B gloss absent. 995 B bifori: duas ualuas habentes

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 302 edition

(line 670) inter confertos cuneos concordia forte confertos: huﬀoten. confertos: Conglobatos congregatos. confertos: conglobatos. congregatos concordia: uirtus996

(line 671) dum stipata pedem iam tutis moenibus infert stipata: circundata. stipata: circumdata

(line 672) excipit occultum uitii latitantis ab ictu ictu: stiche. Excipit: peruersa ﬁdes excipit gladium. uitii: id est. discordiae997

(line 673) mucronem laeuo in latere. squalentia quamuis Mucronem: sicut siccarii habent breues gladios. squalentia: nitentia. laeuo: sinistro squalentia: fulgentia

(line 674) texta catenato ferri subtegmine corpus Texta: giuuifte. subtemine: uueuila. uel tegmine. corpus: concordiae998

(line 675) ambirent sutis et acumen uulneris hamis amis: circulis. Ambirent: circumdarent hamis: circulis Ambirent: circumdarent acumen: quamuis

996 B gloss absent. 997 B gloss absent. 998 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 303 uulneris: teli amis: circulis

(line 676) respuerent rigidis nec fila tenacia nodis tenacia: ﬁrma. tenacia: fortia ﬁla: circuli999 tenatia: acuta

(line 677) inpactum sinerent penetrare in uiscera telum Impactum: anigistoziniz. Impactum: inmissum1000

(line 678) rara tamen chalybem tenui transmittere puncto Rara: parua. uel tenuis. calybem: ferrum. puncto: stophe. Rara: uel rata Rara: lata calibem: ferrum

(line 679) commissura dedit qua sese extrema politae Commissura: ﬂeg. Commissura: coniunctura. uel ﬂexura politae: gihas. Commissura: coniunctura qua: ubi politae: planatae Commissura: textura. coniunctura politae: planatae

(line 680) squama ligat tunicae sinus et sibi conserit oras Squama: rinc tunicae: lorice

999 B gloss absent. 1000 B Impactum: inmissam

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 304 edition tunicae: id est. loricae oras: ﬁnes

(line 681) intulit hoc uulnus pugnatrix subdola uictae Intulit: discordia hoc: illuc. uulnus: uirtutibus insidiatur et capitur. uictae: antea hoc: huc sordida: uel subdola

(line 682) partis et incautis uictoribus insidiata est Partis: id est. uitiorum1001

(line 683) nam pulsa culparum acie discordia nostros pulsa: Exercitu uiciorum pulsa uenit illa postea uel pulsa a uiciis uenit ad illos. pulsa: id est. exercitu uiciorum pulsa uenit illa postea. uel pulsa a uiciis uenit ad istos1002

(line 684) intrarat cuneos sociam mentita figuram cuneos: folc Intrarat: sincopa

(line 685) scissa procul palla structum et serpente flagellum procol: harta strictum: giflohtina strictum: kiflohitna flagellum: uuiphilin. strangin. geisila strictum: aliter flexum

(line 686) multiplici media camporum in strage iacebant strage: slahto.

1001 B gloss absent. 1002 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 305

(line 687) ipsa redimitos olea frondente capillos frondente: arbore oliueto. olea: Olea arbor dicitur oliuum uel oleum sucus dicitur. frondente: candente

(line 688) ostentans festis respondet laeta choraeis respondit: immiscetur choreis: cantibus

(line 689) sed sicam sub ueste tegit te maxima uirtus sicam: gladium. sicam: Sica gladius est in medio capulum habens et hinc inde acutum sicam: id est. mucronem sicam: genus gladii sicam: Sica est gladius breuis capulo circumdatus in medio habens capulum et in utraque parte acutus. sicam: breuem gladium sicam: Sica. gladius in medio capulum habens. et hinc inde cuspidem te: uel ceu1003

(line 690) te solam tanto e numero concordia tristi Et: te concordia: te christi: uel tristi1004

(line 691) fraude petens. sed non uitalia rumpere sacri non uitalia: uiscere. uitalia: id est. ilia

(line 692) corporis est licitum summo tenus extima tactu summo tenus: zuzzerost extima: extrema

1003 B gloss absent. 1004 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 306 edition summo tenus: in sumitate extima: extrema summotenus: in summitate extima: extrema

(line 693) laesa cutis tenuem signauit sanguine riuum riuum: pach

(line 694) exclamat uirtus subito turbata quid hoc est uirtus: id est. ﬁdes

(line 695) quae manus hic inimica latet quae prospera nostra prospera nostra: bella1005

(line 696) uulnerat et ferrum tanta inter gaudia uibrat uibrat: uuenit. uibrat: nudat

(line 697) quid iuuat indomitos bello sedasse furores iuuat: iuuit. iuuat: half indomitos: mille. bello: ferro.

(line 698) et sanctum uitiis pereuntibus omne receptum sanctum: heiligi sanctum: id est. carum

(line 699) si uirtus sub pace cadit. trepida agmina maestos maestos: uel castos uirtus: concordia uirtus: id est. concordia1006 maestos: uirtutum

1005 B gloss absent. 1006 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 307

(line 700) conuertere oculos. stillabat uulneris index

(line 701) ferrata de ueste cruor. mox et pauor hostem

(line 702) comminus adstantem prodit nam pallor in ore Comminus: iuxta. uel propius. in ore: in facie. Comminus: prope Comminus: prope prodit: manifestat ore: facie1007

(line 703) conscius audacis facti dat signa reatus

(line 704) et deprensa tremunt languens manus et color albens tremit: pars exercitus uirtutis. deprensa: ferstantiniv. tremit: uel tremunt

(line 705) circumstat propere strictis mucronibus omnis LINE: discordiam circumstant. uirtutes strictis mucronibus. propere: celeriter propere: festinantem

(line 706) uirtutum legio exquirens feruente tumultu exquirens: interrogans.

(line 707) et genus et nomen patriam sectamque deumque sectam: doctrinam. dogma patriam: regionem sectam: ﬁdem

(line 708) quem colat et missu cuiatis uenerit illa cuiatis: uues missu cuiatis uenerit: de qua gente missa esset. uel cuius gentis.

1007 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 308 edition cuiatis: cuias uel cuius missu: legatione cuiatis: cuius gentis

(line 709) exsanguis turbante metu discordia dicor

(line 710) cognomento heresis deus est mihi discolor inquit

(line 711) nunc minor aut maior modo duplex et modo simplex Nunc: interdum. modo: interdum. et modo simplex: similis LINE: Sicut uani heretici dixerunt duplex: id est. in duabus partibus discordiae1008 simplex: in una parte1009

(line 712) cum placet aërius et de fantasmate uisus aerius: aerium corpus habet. uisus: si placet. placet: mihi aerius: est uisus: est

(line 713) aut innata anima est quotiens uolo ludere numen innata anima: aut simplex homo fuit. quotiens: scilicet. illi quotiens uolo ludere nomen: quem ad modum aliis hominibus innata: illi anima: id est. corpus1010 numen: deitatem

(line 714) praeceptor belia mihi domus et plaga mundus belia: idolum. demon .id est. sine iugo plaga: halba

1008 B gloss absent. 1009 B gloss absent. 1010 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 309 domus: est plaga mundus: pars. locus1011

(line 715) non tulit ulterius capti blasfemia monstri non tulit: niﬁrtruoc LINE: Fides discordiam percutit. blasphemia: multa

(line 716) uirtutum regina fides sed uerba loquentis Virtutum regina: item ﬁdes.

(line 717) inpedit et uocis claudit spiramina pilo Impedit: marta pilo: telo

(line 718) pollutam rigida transfigens cuspide linguam

(line 719) carpitur innumeris feralis bestia dextris Carpitur: Virtutes diuidunt discordiam Carpitur: diuiditur feralis: furialis

(line 720) frustatim sibi quisque rapit quod spargat in auras

(line 721) quod canibus donet coruis quod edacibus ultro edacibus: auaris edacibus: auaris

(line 722) offerat inmundis caeno exhalante cloacis coeno: luto. cloacis: fossis. lacis. uel latrinis .id est. lacus excipiens sordes in medio ciuitatis. cloaca dicitur. cloacis: xﬂtgangxn [ueltgangun] cloacis: fossis

1011 B plaga: pars est

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 310 edition

(line 723) quod trudat monstris quod mandet habere marinis tradat: commendat. uel trucidat.

(line 724) discissum foedis animalibus omne cadauer

(line 725) diuiditur ruptis heresis perit horrida membris

(line 726) conpositis igitur rerum morumque secundis Compositis: Virtutes ediﬁcant tribunal. secundis: prosperis. Composito: gistatiten Compositis: coniunctis secundis: prosperis

(line 727) in commune bonis tranquillae plebis ad unum1012 ad unum: ad unitatem. tuta: secura tuta: scilicet. moenia

(line 728) contigit ac statione frui ualloque fouere statione: constitutione. ualli: grabin Contigit: uel cogit statione: ciuitate uallo: ciuitate fouere: auxiliari

(line 729) pacificos fusos et in otia soluere curas curas: bellorum

(line 730) extruitur media castrorum sede tribunal

1012 In some manuscripts the line reads: in commune bonis postquam intra tuta morari.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 311

(line 731) editiore loco tumulus quem uertice acuto Editiore: excelsiore uel alciore. Editore: altiore1013 acuto: alto Editiore: altiore1014 quem: locum1015 acuto: alto acuto: hog

(line 732) excitat in speculam subiecta unde omnia late Excitat: extollit. Excitat: exaltat Excitat: eleuat1016 in speculam: in speculationem1017 late: undique

(line 733) liber inoffenso circum inspicit aëre uisus inoﬀenso: unuuidirpollinero aere: liufte. inoﬀenso: non impediente

(line 734) hunc sincera fides simul et concordia sacro LINE: Fides et concordia conscendunt tribunal.

(line 735) foedere iuratae christi sub amore sorores iuratae: keinota iuratae: coadunate

(line 736) conscendunt apicem. mox et sublime tribunal

1013 P Ediciore: alciore 1014 B gloss absent. 1015 B gloss absent. 1016 B gloss absent. 1017 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 312 edition

(line 737) par sanctum carumque sibi supereminet aequo carumque: neutra se super aliam extulit. aequo: epinero carum: gkmfkn [gimein] sanctum: sanctitas1018 carum: caritas1019 supereminet: extollitur aequo: id est. in ﬁde et concordia.

(line 738) iure potestatis consistunt aggere summo Iure: lege. aggere: grabin aggere: hohpuri1020 aggere: tumulo

(line 739) conspicuae populosque iubent adstare frequentes Conspicuae: zorahto Conspicuae: clarae frequentes: multos

(line 740) concurrunt alacres castris ex omnibus omnes Concurrunt alacres castris: turbae ex omnibus castellis.

(line 741) nulla latet pars mentis iners quae corporis ullo quae: pars corporis: hoc iners: pigra

(line 742) intercepta sinu per conceptacula sese sinu: piugin. conceptacula: selidon. sinu: angulo

1018 B gloss absent. 1019 B gloss absent. 1020 P aggere: hphpxrk [hohpuri]

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 313 conceptaculo: ergastula sinu: loco conceptacula: latibula uel mansiunculas

(line 743) degeneri languore tegat. tentoria apertis tegat: dacti. languore: slaﬁ Degeneri: detestabili languore: pigredine

(line 744) cuncta patent uelis reserantur carbasa ne quis carbasa: segila. uel pallia. uelis: uestibus carbasa: tentoria

(line 745) marceat obscuro stertens habitator operto stertens: ruzzenti. uel dormiens.

(line 746) auribus intentis expectant contio quidnam Auribus: caritas uirtutum turmas alloquitur. concio: congregatio. quidnam: cur. contio: plebs quidnam: ad quid nam: cur

(line 747) uictores post bella uocet concordia princeps uocet: holoti

(line 748) quam uelit atque fides uirtutibus addere legem Quam: uuelicha

(line 749) erumpit prima in uocem concordia tali

(line 750) adloquio cumulata quidem iam gloria uobis cumulata: magna

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 314 edition

(line 751) o patris o domini fidissima pignera christi pignera: ﬁlii

(line 752) contigit. extincta est multo certamine saeua Hoc habet: uel contigit extincta: istud ita factum est

(line 753) barbaries sanctae quae circumsaepserat urbis Barbaries: gentilitas circumsepserat: umbiuiench. Barbaries: discordia Barbaries: inuidia

(line 754) indigenas ferroque uiros flammaque premebat praemebat: ira et libido. flamma: id est. suis suggestionibus premebat: ut ira et libido ab inimicitia Indigenas: colonos ferroque: inuidia flamma: id est. suis suggestionibus flamma: flamma. id est. suis suggestionibus

(line 755) publica sed requies priuatis rure foroque requies: nostra. priuatis: specialibus. rure foroque: in uillis. et ciuitatibus. rure foroque: intus et foris. rure: heime1021 priuatis: segregatis a uitiis priuatis: id est. securis rure: pago foro: ciuitate

1021 P rure: hﬁmf

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 315

(line 756) constat amicitiis. scissura domestica turbat domestica: ciuilis. scissura domestica: id est. ciuile bellum

(line 757) rem populi titubatque foris quod dissidet intus Rem: statum. LINE: Nam qui intus discordiam patitur. foris titubat1022 dissidet: dissonat

(line 758) ergo cauete uiri ne sit sententia discors

(line 759) sensibus in nostris ne secta exotica tectis ne secta: secutio. exotica: mortifera. tectis: in tectis: coopertis. exotica: odiosa mortifera ne secta: id est. ﬁdes exotica: mortifera. uel odiosa tectis: occultis

(line 760) nascatur conflata odiis quia fissa uoluntas odiis: in ﬁssa: diuisa uel separata ﬁssa: diuisa

(line 761) confundit uariis arcana biformia fibris Confundit: infundit uariis: in arcana: secreta biformia: diuisa. ﬁbris: neruis. cogitationibus. Confundit: miscet arcana: occulta

1022 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 316 edition biformia: cogitationum biformia: diuisiones .id est. duarum formarum ﬁbris: uenis id est. cogitationibus

(line 762) quod sapimus coniungat amor quod uiuimus uno

(line 763) conspiret studio. nil dissociabile firmum est Conspiret: conﬁrmet. Conspiret: concordet Conspiret: concordet

(line 764) utque homini atque deo medius interuenit hisus Ut: sicut medius: mediator

(line 765) qui sociat mortale patri ne carnea distent mortale: corpus carnea: mortalia

(line 766) spiritui aeterno sitque ut deus unus utrumque Spiritui aeterno: priuatiuus. utrumque: uel utrique. carne et spiritu. LINE: priuatiuus. utrum: diuinitas et corpus1023

(line 767) sic quidquid gerimus mentisque et corporis actu actu: in actu: opere

(line 768) spiritus unimodis texat conpagibus unus texat: nectat texat: coniungat compagibus: coniunctionibus

1023 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 317

(line 769) pax plenum uirtutis opus pax summa laborum plenum: est Pax: id est. caritas opus: est pax summa: id est. perfectio

(line 770) pax belli exacti pretium est pretiumque pericli

(line 771) sidera pace uigent consistunt terrea pace pace: in pace: in terrea: terrena terrea: id est. terrena1024

(line 772) nil placitum sine pace deo. non munus ad aram

(line 773) cum cupias offerre probat si turbida fratrem probat: placet. probat: laudat probat: laudat deus

(line 774) mens inpacati sub pectoris oderit antro antro: specu1025

(line 775) nec si flammicomis christi pro nomine martyr ﬂammicomis: in Nec si: tu

(line 776) ignibus insilias seruans inamabile uotum seruans: habens. inamabile: contra fratrem uotum: uoluntatem.

1024 B gloss absent. 1025 P antro: spetu

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 318 edition inamabile: sine amore inamabile: ut sis sine amore

(line 777) bile sub obliqua pretiosam proderit hisu Bile sub obliqua: felle sub obscura. proderit: martyri. Bile: id est. fele odii1026 Bile: galla obliqua: scﬂbherp1027 Bile: felle antiqua: obliqua

(line 778) inpendisse animam meriti quia clausula pax est Impendisse: dare. clausula: ﬁnis Impendisse: dare

(line 779) non inflata tumet non inuidet aemula fratri inﬂata: pax. inﬂata: elata tumet: superbit aemula: inuida. inimica

(line 780) omnia perpetitur patiens atque omnia credit perpetitur: patitur. perpetitur: sustinet

(line 781) numquam laesa dolet cuncta offensacula donat oﬀensacula: misitate. donat: dimittit. donat: scilicet. delicta oﬀensacula: peccata donat: indulget

1026 P Bile: id est. felle odii 1027 P obliqua: scﬂbhfrp

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 319

(line 782) occasum lucis uenia praecurrere gestit uenia: cum precurrere: preuenire. gestit: festinat. uenia: amicicia gestit: gaudet uenia: cum gestit: desiderat gestit: gestio .id est. gaudeo. uel desidero1028

(line 783) anxia ne stabilem linquat sol conscius iram stabilem: stantem sol: Sicut scriptum est. Sol non occidat super iracundiam uestram1029

(line 784) quisque litare deo mactatis uult holocaustis mactatis: occisa

(line 785) offerat in primis pacem. nulla hostia christo

(line 786) dulcior hoc solo sancta ad donaria uultum ad donaria: ad templum. donaria: sacriﬁcia

(line 787) munere conuertens liquido oblectatur odore liquido: in liquido: puro

(line 788) sed tamen et niueis tradit deus ipse columbis tradit: docuit. columbis: christianis. LINE: Estote prudentes sicut serpentes1030 LINE: Adtendite a falsis prophetis1031

1028 B gloss absent. 1029 Eph. 4:26. 1030 Matt. 10:16. 1031 Matt. 7:15. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 320 edition niueis: cum tradet: docet columbis: apostolis1032

(line 789) pinnatum tenera plumarum ueste colubrum tenera: in colubrum: diabolum. colubrum: ung LINE: id est. quando predicabat de columbis et simul docuit de serpentibus colubrum: hereticum1033

(line 790) rimante ingenio docte internoscere mixtum Rimante: cum Rimante: insidiante. mixtum: uersuciam. Rimante: numerante insidiante docte: aduerbium internoscere: cognoscere uersutiam Rimante: inuestigante internoscere mixtum: aliter nosse mixtum

(line 791) innocuis auibus latet et lupus ore cruento Innocuis: uirtutibus. uel columbis. ore: in Innocuis: id est. ﬁdelibus christianis1034

(line 792) lacteolam mentitus ouem sub uellere molli Lacteolam: candidam

(line 793) cruda per agninos exercens funera rictus Cruda: dira exercens: colens rictus: morsus

1032 B gloss absent. 1033 B gloss absent. 1034 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 321

(line 794) hac sese occultat fotinus et arrius arte fotinus et arrius: duo fotinus et arrius: heretici

(line 795) inmanes feritate lupi. discrimina produnt feritate: in discrimina: nominatiuus uerba concordiae. discrimina: Nominatiuus. hoc discrimen appellat quod discordia fecit in illam. produnt: ostendunt. Immanes: magni feritate: sarsphi 1035 discrimina: pericula produnt: manifestant

(line 796) nostra recensque cruor quamuis de corpore summo recensque: factus a discordia. de corpore summo: quia non intus uiolabatur. de corpore summo: contingeret. LINE: Vulnus discordiae in concordiam. de corpore summo: ﬂueret recensque: nouus de corpore: scilicet. emanat de corpore summo: id est. a summa cute exiret prodit

(line 797) quid possit furtiua manus. gemitum dedit omnis furtiua: occulta furtiua: Hoc ideo dixit. quia discordia latenter eam uulnerabat.

(line 798) uirtutum populus casu concussus acerbo casu: concordiae.

(line 799) tum generosa fides haec subdidit immo secundis secundis: prosperis. generosa: nobilitas

1035 P feritate: sarfphi

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 322 edition secundis: prosperis haec: uerba subdidit: loquitur immo: potius secundis: prosperis

(line 800) in rebus cesset gemitus. concordia laesa est gemitus: nunc. concordia: uirtus.

(line 801) sed defensa fides quin et concordia sospes sospes: iam. fides: In omni secta fides est necessaria. fide: id est. anime quin: insuper

(line 802) germanam comitata fidem sua uulnera ridet sua: propria. Germanam: me Germanam: id est. me

(line 803) haec mea sola salus nihil hac mihi triste recepta mea: concordia. salus: est triste: est Haec: est hac: concordia

(line 804) unum opus egregio restat post bella labori opus: domus. restat: nobis faciendum labori: nostro.

(line 805) o proceres regni quod tandem pacifer heres proceres: uirtutes. tandem: olim

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 323 proceres: principes heres: qui fuit tandem: aliquando

(line 806) belligeri armatae successor inermus et aulae Belligeri: dauid. Belligeri: Dauid Belligeri: dauid inermis: sine armis

(line 807) instituit solomon quoniam genitoris anheli Instituit: carnaliter. genitoris: dauid. Instituit: ediﬁcauit anheli: senis Instituit: construxit genitoris: patris anheli: senis

(line 808) fumarat calido regum de sanguine dextra regum: gentilium

(line 809) sanguine nam terso templum fundatur et ara Sanguine: concordiae. templum: corpus fundatur: ﬁrmatur

(line 810) ponitur auratis christi domus ardua tectis auratis: in ardua: excelsa

(line 811) tunc hierusales templo inlustrata quietum

(line 812) suscepit iam diua deum circumuaga postquam diua: diuina circumuaga: prius.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 324 edition diua: nobilis Suscepit: quasi sponsa sponsum postquam: quae ante uagabat

(line 813) sedit marmoreis fundata altaribus arca arca: quae significat carnem christi. arca: singnificat [sic, lege, significat] carnem christi arca: id est. fides

(line 814) surgat et in nostris templum uenerabile castris

(line 815) omnipotens cuius sanctorum sancta reuisat cuius: templi. reuisat: reuisita1036

(line 816) nam quid terrigenas ferro pepulisse falangas ferro: cum pepulisse: uicia phalangas: id est. sanctas animas. phalangas: multitudines. ferro: propre phalangas: multitudines ferro: cum phalangas: cateruas. exercitus

(line 817) culparum prodest hominis si filius arce ﬁlius: christus arce: ex

(line 818) aetheris inlapsus purgati corporis urbem purgati: in baptismo. illapsus: ueniens

1036 P reuisat: reuisitat

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 325

(line 819) intret inornatam templi splendentis egenus egenus: carens. egenus: peregrinus egenus: carens

(line 820) hactenus alternis sudatum est comminus armis sudatum est: dimicatum est. comminus: iuxta. sudatum: laboratum comminus: sbmbnhbftp sudatum: laboratum comminus: uicissim

(line 821) munia nunc agitet tacitae toga candida pacis Munia: cantica. oﬃcia domus. agitet: faciat. tacitae: tranquillae. Munia: fundamenta toga: uestis Munia: munitiones agitet: semper faciet. uel laboret. tacitae: tranquillae toga: togam pro pace posuit

(line 822) atque sacris sedem properet discincta iuuentus sacris: christi. properet: acceleret. discincta: a bello. iuuentus: uirtutum. sacris: sacriﬁciis sedem: locum properet: acceleret discincta iuuentus: liberata a bellico paratu

(line 823) haec ubi dicta dedit gradibus regina superbis regina: ﬁdes. superbis: gloriosis. uel pulchris.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 326 edition

LINE: Fides et caritas metiuntur locum ubi templum dei1037 ediﬁcent. dicta dedit: dixit regina: ﬁdes superbis: altis. gloriosis

(line 824) desiluit tantique operis concordia consors Desiluit: a solio. concordia: scilicet. desiluit. Desiluit: iniit conscors: particeps

(line 825) metatura nouum iacto fundamine templum fundamine: fundamento. fundamine: aliud fundamentum nemo potest ponere. preter. id. quod positum est.1038 fundamine: Aliud fundamentum nemo potest ponere preter id quod positum est .id est. christus. Metatura: eligens fundamine: fundamento

(line 826) aurea planitiem spatiis percurrit harundo LINE: nam metebant templum. planiciem: campum templi. spatiis: iam harundo: mezruota Aurea harundo: Idcirco in quadro positum et ex omni dicitur parte equali dimen- sione locatum quia nulla sinitur inequalitate notari. Perfecti enim secundum apostolum esse .id est. sapere. pacem habere. uere est in soliditate quadra subsistere1039 Aurea harundo .id est. christus qui est sapientia dei per semetipsum sanctam metitur ciuitatem quia omnia in numero et mensura et pondere. constituens. unicuique ﬁdelium spiritalium distribuit dona gratiarum. Possunt et ecclesiae doctores corpore fragiles mente celestes intellegi qui merita singulorum sollerter examinent.1040 harundo: uirga

1037 P domini 1038 1 Cor. 3:11. 1039 Rev. 21:16; 2 Cor. 13:11. 1040 Ws. 11:21.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 327

(line 827) dimensis quadrent ut quattuor undique frontes quadrent: quadrarent. frontes: quatuor angulos. quattuor: uelut quatuor frontes habuissent xii. fores frontes: gipili Dimensis: equaliter1041 frontes: partes1042

(line 828) ne commissuris distantibus angulus inpar commissuris: coniunctionibus. angulus impar: imparibus mensuris. commissuris: coniunctionibus commissuris: iuncturis distantibus: dissimilibus1043

(line 829) argutam mutilet per dissona semetra normam Argutam: angustam. Argutam: sxbtklfm1044 mutilet: nkgkrtk1045 mutilet: corrumpet. semetra: semis mensura. pendens lapillus Argutam: ganzun Argutam: subtilem mutilet: nigirri1046 mutilet: corrumpat semitra: semis incasura [sic, lege, mensura] pendens lapillus Argutam: rectam uel subtilem mutilet: adbreuiat dissona: discordantia semetra: semetra .id est. semis mensura

1041 B gloss absent. 1042 B gloss absent. 1043 B gloss absent. 1044 sxbtklfm = subtilem 1045 nkgkrtk = nigirti 1046 P mutilet: nkgkrrk = nigirri

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 328 edition

(line 830) aurorae de parte tribus plaga lucida portis Aurorae: Oriens signiﬁcat pueros. auster iuuenes. occidens maturitatem. aquilo decrepitam. Siquis introierit saluabitur.1047 Aurorae: orientis Aurorae: Oriens signiﬁcat pueros. auster iuuenes. occidens maturitatem. aquilo decrepitam. Aurorae: ab oriente1048 Aurorae: De domo quadrata. quod tres portas habuit ab oriente. similiter .iii. a meridie. et ab occidente .iii. et ab aquilone .iii.1049

(line 831) inlustrata patet triplex aperitur ad austrum austrum: meridiem. ad: contra

(line 832) portarum numerus tris occidualibus offert

(line 833) ianua trina fores totiens aquilonis ad axem Trina: driscu

(line 834) panditur alta domus nullum illic structile saxum saxum: fuit LINE: Non desectis lapidibus .id est. non diuidant unitatem dei. Panditur nullum illic structile: Quod domus de solida gemma. et perforata fuit. et omnes ianuae arcuatae erant.1050 structile: gksegpt gkhpuubn1051 saxum: scilicet. est

(line 835) sed caua per solidum multoque forata dolatu solidum: soliditatem. multo: in alto.

1047 John 10:9. 1048 B gloss absent. 1049 Gloss on folio 94v. Written as independent commentary. B gloss absent. 1050 Gloss on folio 94v. B gloss absent. 1051 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 329 forata dolatu: fprbmknf 1052 per solidum: In unitate consistit qui dixit. ego sum hostium per me siquis introierit saluabitur. forata: foramine

(line 836) gemma relucenti limen conplectitur arcu limen: introitum arcu: fprnkcf 1053 arcu: fprnicf 1054 Gemma: id est. christus1055 limen: ianuam1056

(line 837) uestibulumque lapis penetrabile concipit unus Vestibulum: id ipsum introitum. Vestibulum: uvrichelli1057

(line 838) portarum summis inscripta in postibus auro Portarum: Quod infrontibus portarum xii. nomina apostolorum inscripta erant. et quod spiritus sanctus in doctrina xii apostolorum per omnem terram intrauit. et omne electorum comprehendit. et adit cor ubi tota natura hominis uiget. In quo anima quae est triplicis naturae .id est. rationabilis. concupiscibilis. irascibilis. quatuor elementis. ex quibus totum corpus constat. uigorem dat.1058 auro: cum1059

(line 839) nomina apostolici fulgent bis sena senatus LINE: id est. nominibus apostolorum per quorum predicationem spiritus sanctus amplectitur archana cordis.

1052 fprbmknf = foramine 1053 fprnkcf = fornice 1054 fprnicf = fornice 1055 B gloss absent. 1056 B gloss absent. 1057 P Vestibulum: vurichelli 1058 Gloss on folio 94v. B gloss absent. 1059 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 330 edition

(line 840) spiritus his titulis arcana recondita mentis Spiritus: illorum predicationem his titulis: in nominibus apostolorum arcana: in doctrina apostolorum. recondita: occulta. mentis: hominum. LINE: id est. nominibus apostolorum per quorum predicationem spiritus sanctus amplectitur archana1060 cordis.

(line 841) ambit et electos uocat in praecordia sensus Ambit: ckrcxmdat intrat.1061 in praecordia: in anima Ambit: desiderat

(line 842) quaque hominis natura uiget quam corpore toto natura: hominis uiget: id est. in anima

(line 843) quadrua uis animat trinis ingressibus aram Quadrua uis animae: Id est. quatuor elementa quae animant hominem. ignis. aer. terra. aqua. quatuor partes mundi.1062 uis animae: status. uitae. trinis: sancta trinitas trinis ingressibus aram cordis: Ingressibus animae ad secreta cordis. quae triplicis naturae sit .id est. rationabilis. concupiscibilis. irascibilis. aram: sedem. Quadrua uis: .iiii. partes mundi

1060 P arcana 1061 ckrcxmdat = circumdat 1062 On the very last page of T, that is, on folio 168v, there is a commentary on the final section of the Psychomachia: Ordo est quia uiget natura hominis et quia in corpore toto quadrua uis animae <. . .> aram cordis trinis gressibus et adit sacraria suis uotis. Quadrua uis animae sunt quattuor uirtutes. Prudentia. Iustitia. Temperantia. Fortitudo. Quadrua uis corporis sunt quattuor elementa. ignis. aqua. aer. terra. Edificauerunt fides et concordia domum significationis magnae cuius muri quatuor fuerunt. et unusquisque paries tres habuit fores. in quibus superliminaribus duodecim scripta sunt nomina apostolorum. Illi autem muri quattuor. quattuor sunt elementa ignis. aqua. aer. terra. ex quibus et mundus et omne humanum corpus consistit. Unde grece microcosmus. id est minor mundus dicitur. Tres autem fores uniuscuiusque parietis trinitatis fidem significant. Undique ergo sic per tres fores in una quoque plaga domus ingreditur

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 331

LINE: Ingressibus anime ad secreta cordis quae triplicis naturae sit .id est. rationabilis. concupiscibilis. et irascibilis .id est. iiii elementa quae animant hominem ignis aer terra aqua. aram: sancta trinitas

(line 844) cordis adit castisque colit sacraria uotis castis: cum sacraria: sanctitates quasque. sacraria: id est. hostia sacraria: sanctam ecclesiam

(line 845) seu pueros sol primus agat seu feruor ephebos primus: qui in pueritia sunt. agat: nutriat. ephoebos: iuuenes .id est. qui in iuuentute sunt. primus: pueritia feruor: iuuentus Seu pueros: De sex aetatibus hominum. quae per .iiii. latera domus intrare debent.1063

(line 846) incendat nimius seu consummabilis aeui consummabilis aeui: qui in senectute sunt. consummabilis aeui: senectus

(line 847) perficiat lux plena uiros siue algida borrae algida: frigida boreae: uentus aquilonis

(line 848) aetas decrepitam uocet ad pia sacra senectam

(line 849) occurrit trinum quadrina ad conpeta nomen Occurrit: his singulis. numen: trinus deus. per quatuor latera domus. ad conpita: per .iiii. latera domus numen: sancta trinitas

1063 Gloss on folio 94v. B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 332 edition

(line 850) quod bene discipulis disponit rex duodenis disponit: ordinauit. duodenis: quos in quadratum orbem misit.

(line 851) quin etiam totidem gemmarum insignia textis textis: in Quin etiam totidem: De xii lapidibus qui in singulis parietibus sursum inclusi fuerunt.1064

(line 852) parietibus distincta micant animasque colorum animasque: id est. splendores qui ﬁgurant animas. colorum: diuersorum.

(line 853) uiuentes liquido lux euomit alta profundo liquido: in euomit: emisit. liquido: puro

(line 854) ingens chrysolitus natiuo interlitus auro Ingens: magnus crisolitus: Quas uiuentes ueluti sit in speculo spiritalis predicatio quia auro similis est. Huius genus cerulei coloris inuenitur et est aliud quasi aurum fulgens scintillas habens ardentes quia signiﬁcat fulgentes sapientia et uerba exortationum et signa in alios proferentes.

(line 855) hinc sibi sappirum sociauerat inde beryllum Hinc: ex uno latere saphyrum: spei celestis altitudo. saphyrum: Qui percussus radiis solis fulgorem ardentem emittit qui celestibus semper sanctorum animis1065 diuini luminis radiis innouatis conpunctiones quodammodo aeterna perquirit. Cuius color quasi caelum cum serenum est qui inuenitur in rubro mari signiﬁcatque sanguinem christi. beryllum: predicatio operis.

1064 Gloss on folio 94v. B gloss absent. 1065 P animus

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 333

(line 856) distantesque nitor medius uariabat honores honores: saphiri et berilli.

(line 857) hic calcedon hebes perfunditur ex yacinthi hebes: in splendorem. calcedon: caritatem signiﬁcat iacincti: doctrinae sublimitudo

(line 858) lumine uicino nam forte cyanea propter cyanea: nomen stagni. cyanea: calcedonem. propter: Propter. iuxta. cyaneum stagnum. quo iste lapis inuenitur.

(line 859) stagna lapis cohibens ostro fulgebat aquoso Stagna: aquas. lapis: iacynthus. cohibens: coagulans. aquoso: nam purpureum colorem habet. cohibens: constringens scilicet. habens ostro: colore

(line 860) sardonicem pingunt ametystina pingit iaspis ametistina: ametistina .id est. ametistus. Sardonicem: humilitatem ametystina: memoria caelestis

(line 861) sardium iuxta adpositum pulcherque topazon

(line 862) has inter species smaragdina gramine uerno species: colores. smaragdina: id est smaragdus uiret. gramine: in

(line 863) prata uirent uoluitque uagos lux herbida fluctus uoluit: facit. ﬂuctus: splendores.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 334 edition

(line 864) te quoque conspicuum structura interserit ardens structura: lapidum.

(line 865) chrysoprase et sidus saxis stellantibus addit sidus: chrisoprasum. Chrysoprase: opus et premium stellantibus: radiantibus

(line 866) stridebat grauidis funalis machina uinclis Stridebat: iam grauidis: ex funalis: in fune pendens. machina: domus. machina: pendens suspensa Stridebat grauidis: Quod templum iam paratum. uirtutes ad caelum traxerunt.1066

(line 867) inmensas rapiens alta ad fastigia gemmas ad fastigia: ad caelum. ad fastigia: Nam aediﬁcatam domum ad caelum trahebant.

(line 868) at domus interior septem subnixa columnis domus interior: namque predicta domus exterior erat.

(line 869) crystalli algentis uitrea de rupe recisis recisis: sectis.

(line 870) construitur quarum tegit edita calculus albens quarum: columnarum. tegit: texit. calculus: corona. edita: alta .id est. superiora calculus albens: id est. dragma

1066 B gloss absent. The glosses in C on the twelve jewels are written as an independent commentary on folio 94v. B Quadrua uis animae est pueritia. adolescentia. senectus. decrepita aetas.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 335

(line 871) in conum caesus capita et sinuamine subter capita: summitates.

(line 872) subductus conchae in speciem quod mille talentis Subductus: calculus. Quod [margaritum]: den mille: cum conce: scalae

(line 873) margaritum ingens opibusque et censibus hastae Margaritum: id est. calculus. opibus: suis. haustae: perfecte. hauste: aduerbium

(line 874) addictis animosa fides mercata pararat Addictis: factis. animosa: fortis

(line 875) hoc residet solio pollens sapientia et omne pollens: calculo. sapientia: deus. pollens: Pollens sapientia sceptrum sed tantum uiridi de stipite ligni1067

(line 876) consilium regni celsa disponit ab aula

(line 877) tutandique hominis leges sub corde retractat retractat: trahtot

(line 878) in manibus dominae sceptrum non arte politum dominae: sapientiae. sceptrum: fuit. non arte pollitum: non aureum fuit.

1067 P ligne

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 336 edition arte: ex politum: sculptum

(line 879) sed ligno uiuum uiridi est quod stirpe reciso ligno: ex quod [sceptrum]: diu stirpe: ex uiuum: uiride

(line 880) quamuis nullus alat terreni caespitis umor nullus: hoc alat: aleret

(line 881) fronde tamen uiret incolumi tum sanguine tinctis sanguine tinctis: id est. insertus sanguis

(line 882) intertexta rosis candentia lilia miscet Intertecta: intertexta miscet: huic sceptro ad ornamentum adﬁxit candentia: pulchra lilia: Texta lilia candentia .id est. pulchra sicco cor germinat.

(line 883) nescia marcenti florem submittere collo ﬂorem: proprium collo: summitati. collo: stili

(line 884) huius forma fuit sceptri gestamen aaron

(line 885) floriferum sicco quod germina cortice trudens sicco: ex quod [gestamen]: diea trudens: emittens.

(line 886) explicuit tenerum spe pubescente decorem spe: ﬂorendi. Explicuit: ferebat

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 337 spe: scilicet. fructus spe: id est. spe pubescunt

(line 887) inque nouos subito tumuit uirga arida fetus

(line 888) reddimus aeternas indulgentissime doctor Reddimus: poeta Reddimus: id est. dicimus1068 indulgentissime: clementissime

(line 889) grates christe tibi meritosque sacramus honores

(line 890) ore pio nam cor uitiorum stercore sordet stercore: ex stercore: mista1069

(line 891) tu nos corporei latebrosa pericula operti pericula: uicia operti: occulti.

(line 892) luctantisque animae uoluisti agnoscere casus

(line 893) nouimus ancipites nebuloso in pectore sensus ancipites: humanos. nebuloso: obscuro. ancipites: duplices

(line 894) sudare alternis conflictibus et uariato Sudare: laborare conﬂictibus: stritun

(line 895) pugnarum euentu nunc indole crescere dextra indole: spe uincendi dextram: nostram. indole: inclite

1068 P gloss absent. 1069 P gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 338 edition

(line 896) nunc inclinatis uirtutibus ad iuga uitae ceruicibus: uirtutibus.

(line 897) deteriora trahi seseque addicere noxis Deteriora: peiora1070 addicere: damnare

(line 898) turpibus et propriae iacturam ferre salutis iacturam: perditionem ferre: lidun

(line 899) o quotiens animam uitiorum peste repulsa

(line 900) sensimus incaluisse deo quotiens tepefactum tepefactum: defectum.

(line 901) caeleste ingenium post gaudia candida taetro

(line 902) cessisse stomacho. feruent bella horrida feruent bella horrida: uirtutum et uiciorum.

(line 903) ossibus inclusa. fremit et discordibus armis Ossibus: humanis. discordibus: in. fremit: oppugnat1071

(line 904) non simplex natura hominis nam uiscera limo limo: ex Non simplex: duplex1072

1070 P gloss absent. 1071 B gloss absent. 1072 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 339

(line 905) effigiata premunt animum contra ille sereno premunt: deprimunt sereno: ex Eﬃgiata: plasmata1073

(line 906) editus adflatu nigrantis carcere cordis Editus: emissus uel factus. Editus aﬄatu: spiritus hominis. aﬄatu: dei carcere: in cordis: carnis. Editus: natus

(line 907) aestuat et sordes arta inter uincla recusat

(line 908) spiritibus pugnant uariis lux atque tenebrae lux: spiritus tenebrae: uicia. lux: guoattat tenebre: vpiltat lux atque tenebrae: uirtutes atque uitiae1074

(line 909) distantesque animat duplex substantia uires Distantes: dissimiles1075 Distantes . . . uires: angelorum et hominum1076

(line 910) donec praesidio christus deus adsit et omnes presidio: ad presidium piata: mundata1077

1073 B gloss absent. 1074 B gloss absent. 1075 B gloss absent. 1076 B gloss absent. 1077 B gloss absent.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 340 edition

(line 911) uirtutum gemmas conponat sede piata sede: in

(line 912) atque ubi peccatum regnauerat aurea templi peccatum: prius

(line 913) atria constituens texat spectamine morum spectamine: cum texat: protegat1078

(line 914) ornamenta animae quibus oblectata decoro decoro: in.

(line 915) aeternum solio diues sapientia regnet Aeternum: aduerbium Aeternum: aeternaliter1079 london 34248, folio 203r de xii lapidibus

In iaspide ergo1080 fidei uiriditas.1081 In saphiro spei celestis altitudo. In calcedone flamma caritatis internae figuratur. In zmaragdo1082 autem eiusdem1083 fidei fortis inter1084 aduersa confessio. In sardonico sanctorum inter uirtutes humilitas. In sardio1085 reuerendus martyrum cruor exprimitur. In chrisolito1086 uox spiritalis1087 inter miracula praedicatio.1088

1078 B gloss absent. 1079 B gloss absent. 1080 T omits ergo 1081 T uiriditas ﬁguratur 1082 T smaragdo 1083 T in smaragdo eius ﬁdei. 1084 T in 1085 T sardinio 1086 T crisolito 1087 T spiritualis 1088 L has the word praedicatio but it is crossed out.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 341

In berillo1089 predicantium perfecta operatio. In tobazion1090 eorundem ardens contemplatio monstratur. Porro in chrisopraso1091 beatorum martirum opus pariter1092 et premium. In iachinto1093 doctorum caelestis ad alta subleuatio et propter inﬁrmos humilis ad humana discensio. In amethisto1094 caelestis semper regni in humilium animo memoria designatur.1095 singulique lapides pretiosi singulis sunt fundamentis deputati qui licet omnes perfecti quibus ciuitas dei nostri in monte sancto eius. ornatur atque fundatur. spiritalis1096 gratiae sint1097 luce1098 fulgentes.1099 Alii tamen per spiritum datur sermo sapientiae. Alii sermo scientiae.1100 Alii gratia sanitatum. Alii genera linguarum. Alii ﬁdes in eodem spiritu. et cetera.1101

COLOGNE 81, FOLIOS 94V–95R DE .XII. LAPIDIBUS

Crisolitus. Huius genus1102 caerulei coloris inuenitur. et est aliud quasi aurum fulgens scintillas habens ardentes. qui signiﬁcat fulgentes sapientia.1103 et uerba exortationum.1104 et signa in alios proferentes. Saphyrus.1105 Qui percussus1106 radiis1107 solis. fulgorem ardentem emittit. quia caelestibus semper intentus. sanctorum animus diuini luminis radiis innouatur conpunctor1108 quodammodo aeterna perquirit.

1089 T adds uero 1090 T topatio 1091 T crisoprasso 1092 T omits pariter 1093 T iacinto 1094 T in ametisto semper regni... 1095 T signatur 1096 T spiritualis 1097 L has correction sunt for sint. The letter u is written over the letter i. 1098 T luce sunt 1099 T fulgentie 1100 T omits Alii tamen per spiritum datur sermo sapientiae. Alii sermo scientiae 1101 This gloss is on the last folio of the manuscript. 1102 B generis 1103 B sapiencia 1104 B exhortacionum 1105 B Saphirus 1106 B repercussus 1107 B radii 1108 B compunctior

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 342 edition cuius color quasi caelum cum serenum est qui inuenitur in rubro mari1109 significat sanguinem Christi. Beryllus.1110 Quasi consideres aquam solis fulgore percussam rubicundum reddere colorem. Sed non fulget nisi in sex angulam formam poliendo figuretur.1111 Repercussu enim angulorum splen- dor1112 illius acuitur. significat1113 homines ingenio1114 sagaces. aqua sensus altitudinem designat. in senario numero perfectio designatur. Calcedon. Qui et calcedonius1115 quasi ignis lucernae pallenti specie renitet sub diuo. non in domo fulgorem habet. et flammam fraternae caritatis1116 figurat. Iacinctus. Qui et ligurius1117 in aethiopia repperitur. cyanei coloris. sed cum caeli facie1118 mutatur. Sereno autem1119 perspicuus est nubilo quasi euanescat. doctorum caelestis ad alta subleuatio1120 et propter infirmos humilis ad humana descensio. SARDONIX. Ex onice candorem. ex ardio1121 ruborem trahens. ab utroque sardinici nomen accepit. significatur1122 sanctorum inter uirtutes humilitas. Amathistus. purpureus est permixto uiolatio1123 colore. et quasi rosae nitore quasdam leniter flammulas fundens. designatur in illo caelestis semper regni in humilium animo memoria. IASPIS. Viridis1124 est coloris extinctus1125 quasi floribus apparet. Alius est smaragdini coloris. quo omnia fantasmata autumant fugari. significat uiriditatem fidei. SARDIUS.1126 Qui ex integro sanguinei coloris est. martyrum1127 gloriam

1109 B mari rubro et 1110 B Berillus 1111 B ﬁguret 1112 B spendor 1113 B adds autem 1114 B omits ingenio 1115 B adds dicitur 1116 B karitatis 1117 B ligirius 1118 B facie celi 1119 B omits autem 1120 B subleuacio 1121 B sardio 1122 B adds per eum 1123 B uiolacio 1124 B uiridi 1125 B et tinctus 1126 B sardonius 1127 B martirum

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 343 significat. TOPAZIUS. Quantum inuentione1128 rarus. tantum in emptione1129 preciosus. Duorum colorum est. Unum habet auri purissimi. alterum aetheria claritate relucentem. omnium gemmarum superans preciosissimam claritatem.1130 eminens dulcedo caelestis uitae. SMARAGDUS. Nimiae uiriditatis est. adeo ut herbas uirentes. frondes etiam gemmas superet omnes. Inficiens circa se uiriditate repercussum aerem.1131 significat animas fide semper uirentes. quae quo. magis aduersitate saeculi temptantur. eo magis ad hereditatem ire satagerit.1132 CRYSOPRASUS.1133 uiridis aureaeque admixturae. quoddam etiam purpureum iubar trahens. Interuenientibus guttis nascitur in india prope solis ortum. Ideo designat meritorum fulgur sanctorum. Capellani primitus dicti sunt a cappa beati martini. quam reges francorum ob adiutorium uictoriae. in proeliis sole- bant secum habere. quam ferentes et secum habentes cum caeteris sanctorum reliquiis clerici. cappellani coeperunt uocari.

appendix

PARIS 241: FOLIOS 134V–136R de edificatione fidei et concordiae

(line 825) metatura nouum iacto fundamine templum Fides et concordia. uel menti uniuscuiusque ﬁdelis adsit spiritalem doctrinam digne percipere. et dignum deo habitaculum hoc est urbem. uel templum in semet ipsa mens construere potest.

1128 B inuencione 1129 B in emcione 1130 B adds per quem designatur 1131 B adds et 1132 B omits eo magis ad hereditatem ire satagerit 1133 B omits the chrysoprase altogether and the section on the Capellani

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 344 edition

(line 826) aurea planiciem spaciis percurrit arundo Aurea arundo intellegi ualet regale Christi sacerdotium. Vel eius spiritalis predicatio quae ab infidelibus ut harundo uacua et inanis putatur. Si ex auctoritate regiae diuinitatis uel decore sapientiae quod in auro designatur cuncta aduersa superando dimetiens. Unicuique secundum mensuram fidei spiritus sancti dona distribuit. Aedificauerunt fides et concordia domum significationis magnae cuius muri quatuor fuerunt. et uniuscuiusque paries tres habuit fores. quarum in superliminaribus xii sunt scripta nomina apostolorum. Illi ergo iiii muri quatuor sunt elementa. id est. ignis. aer. aqua. terra. ex quibus et mundus et omne humanum genus consistit. Unde grece microcos- mos dicitur .id est. minor mundus. Tres autem fores uniuscuiusque parietis trinitatem significant. Unde ergo sic per tres fores in una quoque plaga domus ingreditur. quis siue orientali qua puericia figuratur. siue australi qua iuuentus designatur. siue occidentali qua senectus noscitur. seu etiam aquilone qua decrepita aetas significatur. sicut etiam per fidem sanctae trinitatis nostri cordis templum spiritus sanctus ingreditur doctrina aperiente apostolorum quam xii nomina illa eorum in superliminaribus scripta designant.

(line 840) spiritus his titulis archana recondita mentis His titulis spiritus. hoc est per apostolicam doctrinam ﬁdes sanctae trinitatis iiii plagis terrae diuulgata sancti uiri per spiritus sancti gratiam secreta queque mentium discernendo coeperunt. Et ab illis sordida recusantes. electos sensus id est bonos atque spirituales ipsas mentes habere fecerunt.

(line 842) quaque hominis natura uiget qua corpore toto Natura hominis maxime in corde uiget. Toto corpore. id est in puericia in iuuentute. in senectute. in decrepita etate. quae iiii aetates totidem plagas mundi designant.

(line 843) quadrua uis animae trinis ingressibus aram Quadrua uis animae. hoc est. quisquis in sensu puericiae. uel iuuen- tutis. uel senectutis. uel decrepitae etatis. aram cordis alere. id est rectam ﬁdem nutrire. castaque opera colere decreuerat per iii. portas. hoc est per ﬁdem sanctae trinitatis catholicae ecclesiae se coadu- nando intrare debet. Duodecim portae apostoli sunt. qui suo uel

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 345 scripto uel opere cuntis primordialiter gentibus ecclesiae pandebant introitum. in portis angulos xii. et nomina scripta est. Doctores uerbi ministerio sequentes memoriam patrum significat predicatorum cordibus insitam. Ab oriente portae iii. et reliqua. Duodenarii numeri ut reor indicant mysterium. Quo idcirco uel summa apostolorum uel ecclesiae sit figurata perfectio. quia per orbem ea quadratio sanctae trinitatis erat fides intimanda. Christus qui est sapientia dei. attingens a fine usque ad finem fortiter et disponens omnia suauiter. sanctam metatur ciuitatem. quia omnia in numero et mensura et pondere constituens. unicuique fidelium spiritalium distribuit dona gratiarum. Possunt et ecclesiae doctoris [sic, lege doctores] corpore fragiles. mente caelestes intellegi. qui merita sollerter examinent singulorum. Ciuitas in quadro posita est. quia nulla sinitur in aequalitate notari. sapere. pacem habere. uere est in soliditate quadra subsistere. Mensus est ciuitatem. id est. ecclesiam fide factisque conspexit. uel donauit esse perfectam. Quatuor enim principalium perfectio uirtutum fide sanctae trinitatis sublimata. quasi numero duodenario dignitatem com- ponit. Ecclesia longitudine fidei. latitudine caritatis. altitudine spei subnixa circumferri non sinitur omni uento doctrinae. quarum si unam manus [sic, lege minus] habuerit. perfecta ecclesiae stabilitas non erit. Variorum nominibus lapidum uel species uirtutum uel ordo uel diuersitas indicatur. quibus hierusalem caelestis extruitur difficile est enim singulos cunctis florere uirtutibus.

(line 854) ingens crisolitus natiuo interlitus auro Chrisolitus lapis quasi aurum fulget. scintillas habens ardentes in quo spiritalis inter miracula predicatio exprimitur.

(line 855) hinc sibi saferrum sociauerat inde perillum Saphirus colorem sereni caeli habens. qui radiis percussus solis. ardentem fulgorem ex se emittit. Qui etiam in rubro mari repperiri dicitur. signiﬁcans per domini passionem. et sacri baptismatis lauacrum. mentes compunctionem ex caelestis spei altitudine sublimari.

(line 855) hinc sibi saferrum sociauerat inde perillum Perillus est quasi consideres aquam solis fulgore percussam. rubicundum ac decorem reddere colorem. sed non fulget. nisi in sex angulam formam poliendo ﬁguretur. repercussus enim angulorum splendor. illius acuitur. in quo predicantium perfecta operatio.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 346 edition

(line 857) hinc calcedon hebes perfunditur ex iacincti Calcedonius uel calcedon apud nasamonas quae est ethiopie prouin- tia nascitur. qui quasi ignis lucerna pallenti specie renitet. et habet fulgorem sud [sic, lege sub] diuo. non in domo. In quo omne bonum occultum et ﬂamma caritatis internae ﬁguratur. uel cum ad puplicum forte processerit mox quid fulgoris intus habeat ostenditur. Nam quod sculpturis resistere radiis autem solis ictus uel digitorum attritu si excandeat paleas ad se rapere dicitur. illis congruit. qui se uinci non permittentes. fragiliores quosque coniungunt. De quorum uno dicitur. ille erat lucerna ardens. uidelicet amore. lucens sermone.

(line 857) hinc calcedon hebes perfunditur ex iacincti Iacintus in ethiopia repperitur. caeruleum colorem in os missus frigidus est habens. Optimus qui nec rarus est. nec densitate obtusus. Sed ex utroque temperamento lucet. et purificatum suauiter florem trahit. Hic autem non rotilat equaliter. sed cum caeli specie mutatur. sereno enim perspicuus atque gratus. In quo doctorum caelestis subleuatio. et propter infirmos humilis ad humana discensio figuratur.

(line 860) sardonicem pingunt ametistana pingit iaspis Sardonix ex onice candorem. ex sardio ruborem trahens. ab utroque sardonici nomen accepit. Sunt autem genera eius plurima. In quo uirtutes humilitas exprimitur.

(line 860) sardonicem pingunt ametistana pingit iaspis Ametistus purpureus est permixto uiolato colore. et quasi nitore quasdam leniter ﬂammulas trahens. caelestis regni semper in humilium animo memoriam designat.

(line 860) sardonicem pingunt ametistana pingit iaspis Iaspidum multa genera sunt. alius uiridis coloris. et tinctus quasi floribus apparet. Alius smaracdi habens similitudinem. sed crassi coloris. quo omnia fantasmata fugari autumant. Alius niuei et spumae mari- norum fluctuum quasi mixto cruore obrutilans. quo fidei uiriditas. quae figuratur dominice passionis sacramento per undam baptismatis imbuitur. atque ad omnia spiritalium gratiarum flores proficiens. uarios timores fugat.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access edition 347

(line 861) sardonium iuxta adpositum pulcherque topazon Sardonius uel sardius ex integro sanguinei coloris martirum gloriam signiﬁcat.

(line 861) sardonium iuxta adpositum pulcherque topazon Topazius quantum inuentione rarus. tantum mercium quantitate preciosus est. qui duos habere fertur colores. unum autem [sic, lege auri] purissimi. et alterum aetheru [sic, lege aetherea] claritate relucentem. est ei rosea uerecundaque puritas. uicinus lapidi chrisopraso magnitudine uel colore. quia maxime cum lampat solis splendore percutitur. Omnium gemmarum superans preciosissimas claritates. si polire uelis obscuras. si naturae proprie relinquas irradiat. quo sanctorum ardens contemplatio monstratur. quae sepe presentis seculi turbine uelud attritu limae uilescit. In insula namque thebaidae quae topazion appellatur inueniri dicitur.

(line 862) has inter species smaragdina gramine uerno Smaragdus nimiae uiriditatis est. adeo. ut herbas uirentes frondesque gemmas etiam omnes indeficiens sua uiriditate superet. qui mero et uiridi proficit oleo. quamuis natura imbuatur. Cuius genera plurima. sed nobiliores scythici. secundum locum tenent bactriani. tercium aegyptii. Significat animas fide forti et internae pinguedine caritatis inter aduersa semper uirentes.

(line 865) crissoprasse et sidus saxis stellantibus addit Chrisoprasus est uiridis aureae commixturae. quidam etiam purpureum iubar trahens aureis interuenientibus guttis. Nascitur autem in India. Signiﬁcans beatorum martyrum opus pariter et premium. Sardonicorum alius terrae rubrae similitudinem tenet. alius bicolor est. alius tribus coloribus. subterius nigro. medio candido. superius mineo consistit.

(line 884) huius forma fuit sceptri gestamen aaron Gestamen aaron potestatem inuictam christi sacerdotii designat. Quae postquam ad tempus per mortem uisa est. illucescente mane resur- rectionis. uiuacius reﬂoruisse inuenta est. ac perpetuo inuiolabilis. Sapientia christus est. qui resurgens a mortuis iam non moritur. mors illi ultra non dominabitur.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access 348 edition

(line 858) lumine uicino nam forte cyanea propter Cyanea scithiae gemma ceruleo nitore coruscans. purpura interdum et punctulis intermicantibus auratis puluisculis uarians. london 16894, folios 193r & 263r

Aedificauerunt fides et concordia domum significationis magnae cuius muri quatuor fuerunt. et unusquisque paries tres habuit fores. quarum in superliminaribus scripta sunt .xii. apostolorum nomina illi ergo muri quatuor quatuor sunt elementa .id est. ignis. aer. terra. et aqua. ex quibus et omne humanum corpus consistit. Unde grece micro- cosmos .id est. minor mundus dicitur. Tres autem fores uniuscuiusque parietis. trinitatis fidem significant. Undique ergo sicut per tres fores in una quaque plaga domus ingreditur quis siue orientali qua pueritia figuratur. siue australi qua iuuentus siue occidentali qua senectus noscitur. seu etiam aquilone qua decrepita aetas designificatur. sic etiam per fidem sanctae trinitatis nostri cordis templum. spiritus sanctus in doctrina apostolorum aperiente quam .xii. nomina eorum in superliminaribus scripta designant.

Sinéad O’Sullivan - 9789047405160 Downloaded from Brill.com09/30/2021 11:36:43AM via free access