SPIRULA NEWSLETTER / MEDEDELINGENBLAD - VM 42(3)

TURBINIDAE POLYPLACOPHORA (Class) Gabrielona roni Moolenbeek & Dekker, 1993. Oman. - * Onithochiton gotoiV an Belle, 1993. Japan. - Gloria Maris, Venus (Jap.Jour.Malac.), 52(2):141- 148. 32(2): 19- 23. * Ischnochiton (Stenosemus) mexicanus Kaas, 1993. Gulf of TURRIDAE Mexico. - Basteria, 57(4- 6):107- 109. * Comitas peelae Bozzetti, 1993. Mindanao, Philippines; * Particulazona Kaas, 1993. Particulazona milnei Kaas, 1993. Reunion. - Bull.Inst.Malac.Tokyo, 3(1): 1- 3;pl.l. Darwin, N. Australia. - Basteria, 57(4- 6):127- 130. * Inquisitor minimarus; I. minutosternalis Kosuge, 1993. W.Australia. - Bull.Inst.Malac.Tokyo, 3(1):10- 15;pl.5. PSAMMOBIIDAE * Phymorhynchus starmeri Qkutani & Ohta, 1993. Fiji Basin. Gari (Crassulobia Willan, 1993). - Records of the Australian - Venus (Jap.Jour.Malac.), 52(3):217- 221. Museum, suppl.18:68- 70. * Pseudorhaphitoma sienna; P. epistomifer; P. ethekwini; P.obturata; P. stipendiarii Kilburn, 1993. All S.E.Africa; P. PYRAMIDELLIDAE drivasi Kilburn, 1993, Persian Gulf, Réunion Island. - Miralda temperata Rolàn & Fernandes, 1993. W.Africa. Ann.Natal Mus., 34(2):317- 367. Miralda superba Rolàn & Fernandes, 1993. Angola. - * Splendrillia westralis Wells, 1993. N.W.Australia. - Notiz.CISMA, XIV:5-12. J.Malac.Soc.Aust., 14:113- 117. * Xenoroturris emmae Bozzetti 1993; Inquisitor elegans SCISSURELLIDAE Bozzetti, 1993. N.E.Somalia. - World Shells, 6:30- 33. Larocheopsis Marshall, 1993. Larochea scitula Marshall, 1993; Larocheopsis amplexa Marshall, 1993. New Zealand. - VENERIDAE J. Moll. Stud., 59(3):285- 294. Pitar (Hyphantosoma) festoni Harte, 1993. Tahiti, French Polynesia. - The Veliger, 36(4):343- 350. TEREBRIDAE * Terebra raybaudii Aubry, 1993. Bohol Islands, Philippines. VESICOMYIDAE - Bull.Inst.Malac.Tokyo, 3(1 ):6- 8;pl.l. Calyptogena (Ectenagena) fausta Okutani, Fujikura & * Terebra veronicae Nicolay & Angioy, 1993. Somalia. - La Hashimoto, 1993. SurugaBay, Japan. - Conchiglia, XXV(269):4- 5. Venus(Jap.Jour.Malac.), 52(2):121- 126.

TRICOLIIDAE X EN OPHORID AE Tricolia deschampsi Gofas, 1993. Strait of Gibraltar. Tricolia Xenophora tulearensis Stewart & Kosuge, 1993. Tulear, entomocheila Gofas, 1993. Alboran Sea; Atlantic Coast of Madagascar. - Bull.Inst.Malac.Tokyo, 3(1):4- 5;pls.2- 3. Morocco. Tricolia punctura Gofas, 1993. Corsica. - J. Moll. Stud., 59(3):351- 361.

TRIVIIDAE Trivia (Pseudotrivia) sharoriae Hayes, 1993. Betty’s Bay, South Africa. - La Conchiglia, XXV(268):6- 7.

TROCHIDAE * Priotrochus aniesae Moolenbeek & Dekker, 1993. Oman. - Bull. Zool.Mus.Univ.Amsterdam, 13(15): 171 - 174. * Clanculus (Clanculus) natalensis Herbert, 1993. S. Africa. - Ann.Natal Mus., 34(2):256- 261.

FIELD TRIP REPORTS - VELDWERK VERHALEN

SULAWESI SULAWESI

I first noticed the spider-like shape of the Indonesian De spinvormige landmassa van het Indonesische eiland island of Sulawesi as a child. I was fascinated by it, and Sulawesi was mij als kind al opgevallen. Het sprak tot it brought pictures of rainforests, rugged mountains and mijn verbeelding en riep beelden op waarbij vochtige deep oceans to my mind. In the summer of 1993 I could jungles, grillige bergen en diepe zeeën de boventoon not wait any longer and decided to book a flight to this voerden. Het eiland lokte en uiteindelijk was ik mijn mysterious island. nieuwsgierigheid niet meer meester en besloot in de zomer van 1993 de luchtsprong te wagen. The irregularly shaped island is situated northeast of Java, between Kalimantan and the Moluccas. It is Het grillige eiland ligt noordoostelijk van Java, tussen surrounded by impressive waters. The total area Kalimantan en de Molukken. Het wordt omgeven door measures 227,000 square kilometers, which is roughly indrukwekkende watermassa’s. Het totale landopper- equal to the combined areas of England and Scotland. vlak bedraagt 227.000 vierkante kilometer hetgeen te

5 SPIRULA NEWSLETTER / MEDEDELINGENBLAD - VM 42(3)

For its size, Sulawesi has a longer coastline than any vergelijken is met dat van Engeland en Schotland other Indonesian island. samen. In verhouding tot het landoppervlak bezit Sulawesi een langere kustlijn dan enig ander I flew to Ujung Pandang, previously called Makassar, Indonesisch eiland. via Bali. There I joined a smaller plane that took me to Palu in central Sulawesi. Palu turned out to be a friendly Via Bali vloog ik naar Ujung Pandang, het vroegere provincial capital full of inquisitive inhabitants. Makassar. Daar stapte ik snel in een kleiner toestel dat Experience from previous trips to Indonesia had made mij naar Palu in Centraal Sulawesi vloog. Palu bleek me leave western ideas of privacy at home. Nearly een vriendelijke provinciehoofdstad vol nieuwsgierige everybody in the street asks you where you are from and inwoners. Wijs geworden door eerdere reizen naar where you are going and subsequently wants to join you Indonesië had ik ditmaal de westerse opvattingen over on your trip. Also, people are constantly asking you for privacy in Europa achtergelaten. Bijna iedere passant

vraagt waar je naar toe gaat en waar je vandaan komt en wil zich vervolgens graag bij je aansluiten. Ook vraagt men naar je naam, die je aldus wel honderd keer op een dag over je lippen laat komen. Voor mijn volgende reis laat ik een aantal shirts met mijn doopnamen bedrukken; dan hoef ik enkel nog te wijzen... Ik verliet Palu via de achterdeur en reed in een overvolle bimo - dat is een Indonesische minibus- naar Donggala. Dit havenstadje slaapt in een bocht van de Palu Baai en biedt de liefhebber van het zeemilieu veel opzienbarende zaken. Om te beginnen ligt ten noorden van de stad, parallel langs de kustlijn, een praktisch ongeschonden rif. Bij eb vallen grote stukken van het rif droog en de koraalvingers die daarbij net boven de waterlijn uitsteken vormen een prachtig beeld. De kust bestaat uit verweerde lavarotsen die verder noordelijk terugwijken om ruimte te bieden aan de zandstranden. your name, which you end up repeating about a hundred Tot de mooiste vondsten uit dit gebied reken ik Terebra times a day. For my next trip I will have a number of t- areolata (Link, 1807) en Terebra dimidiata (Linneus, shirts made with my Christian names, so I will only have 1758). Deze dieren vond ik in laag water op een to point... zanderige en met zeegrassen begroeide bodem. Verder I left Palu incognito and travelled in a packed bimo - an bleek het litoraal rijk aan Thais, Cronia, Morula en Indonesian minibus - to Donggala. This sleepy port is Drupa soorten. Tectarius (Tectarius) coronatus situated in a corner of Palu Bay and offers many Valenciennes, 1832 hield hoog boven de waterlijn de interesting things to those interested in sea- life. wacht op de brokkelige lavarotsen. Deze rotsen A pristine coral reef is situated parallel to the coastline vormden tevens het domein voor vele Littorina, Nerita north of the town. At low tide, a large area of the reef is en Patella soorten. Patelloida saccharina (Linnaeus, exposed and the coral ‘fingers’ protruding from the 1758) bezet bij voorkeur stenen en rotsen met een water are a magnificent sight. The coastline consists of gladder oppervlak die tevens minder lang bloot gesteld eroded volcanic rocks that disappear further south and worden aan de genadeloze zon.

6 SPIRULA NEWSLETTER / MEDEDELINGENBLAD - VM 42(3)

are replaced by sandy beaches. Some of the best finds from this area were l'erebra Na het zand en de riffen kwam de jungle. Van Donggala areolata (Link, 1807) and Terebra dimidiata (Linneus, via Palu naar het zuiden in de richting van het 231.000 1758). I found these species at low tide in a sandy hectare grote Nationale Park Lore Lindu. Het grootse seagrass bed. The intertidal area also yielded numerous gedeelte van dit park wordt bedekt door vochtige species of Thais, Cronia, Morula en Drupa. Tectarius bergwouden. In deze dichte jungle leven veel van (Tectarius) coronatus Valenciennes, 1832 could be Sulawesi’s endemische diersoorten waaronder de found on the porous volcanic rocks in the high-littoral babiroesa: het hcrtezwijn. zone. These rocks were also home to numerous Van laatstgenoemde heb ik helaas gedurende mijn Littorina, Nerita en Patella species. P a te llo id a zeventig kilometer lange voettocht niets mogen saccharina (Linnaeus, 1758) prefers stones and rocks bespeuren. Deze tocht door het hart van Sulawesi with a more smooth surface, which are less exposed to behoort tot mijn mooiste ervaringen op dit eiland. Het the tropical sun. stemt mij dan ook bitter dat ook in dit gebied de motorzaag geen onbekend stuk gereedschap is. I left the sand and the coral reefs behind for the jungle, Met versleten voeten bereikte ik de Badavallei, die zich from Donggala via Palu to Lore Lindu National Park, vijftien kilometer ten zuiden van Lore Lindu uitstrekt. which measures 231,000 square kilometer. The largest De geïsoleerde vallei huisvest een dertigtal megalieten part of the park is covered in mountain rainforest. The uit een ver en grijs verleden. Deze stenen beelden thick jungle is home to many endemic species including bezitten een diepe en ontzagwekkende kracht. In deze the babirusa. oase van rust kon ik op adem komen. I haven’t been so fortunate to catch a glimpse of this Met een klein vliegtuig van de missiepost - neen dit is during my seventy kilometer journey on foot. I geen grap - vloog ik over de bergen naar Tentena aan will remember this trip through the hart of Sulawesi as het Posomeer. Dit meer ligt op een hoogte van 515 one of the most beautiful experiences on the island. My meter temidden van begroeide berghellingen. Ik waande mind fills with bitterness at the thought that the me even aan de oevers van een Zwitsers meer. Het chainsaw has also entered this area. water is kristalhelder en zeer geschikt voor snorkeltrips. With sore feet I arrived in Bada Valley, which extends Groot was de verrassing toen ik even ten zuidwesten fifteen kilometers south of Lore Lindu. The isolated van Tentena een duikje waagde in het blauwe water: de valley harbours about thirty megaliths from a long- gone hele bedding langs de oevers van dit welhaast era. These stone sculptures possess a deep and ‘voorhistorische’ meer bleek bedekt met slakken. Twee, mysterious power. This oasis gave me the opportunity drie seconden had ik nog gedacht dat het allemaal to relax. stenen en steentjes waren geweest die daar op de zachte A small aircraft from the mission took me to across the zandbodem uitgestrooid lagen. Neen, het waren slakken, mountains to Tentena at Lake Poso. This lake lies at an in enorme aantallen. Naast exemplaren van enige altitude of 515 meters amongst forested mountain millimeters, ook soorten die een zevental centimeters slopes. The resemblance with the Swiss lakes was haalden. Ik bezit geen literatuur om mijn vondsten uit remarkable. The crystal- clear water is very good for het Posomeer te determineren. Ik beperk mij hierbij tot snorkelling. het geven van een korte omschrijving. Naast Just south of Tentena, I ventured out into the blue water. ‘tulbandmodellen’ die nog het meest aan het geslacht To my surprise the entire bottom of this ‘prehistoric’ ‘Turbo’ deden denken, vond ik lange, vaak geërodeerde lake was covered with snails. For two or three seconds I ‘penhorens’ in blauwgroene of bruinzwarte tinten. In de had thought that they were stones, scattered over the bodem tweekleppigen met een bol, driehoekig sandy bottom, but no, they were snails in incredible voorkomen. Op grote slakken vond ik vaak napvormige numbers, ranging in size from several millimeters to slakjes die mij nog het meest aan de familie about seven centimeters. I do not possess literature to Hipponicidae deden denken. Wellicht kan iemand mij identify species from Lake Poso, so I am restricted to met de determinatie behulpzaam zijn. , brief descriptions. As well as turboid- shaped snails somewhat resembling the Turbo, I found long, Na een lange busreis bereikte ik Palopo aan de Golf van often eroded blueish green or brownish- black ‘screw Bone. De druk bevolkte kustvlakte contrasteerde sterk shells’. In the sand I found bivalves with an inflated, met het ruige bergland dat ik nu achter mij gelaten had. > triangular shape. On large snails I often found limpet- In de namiddag bezocht ik de haven van Palopo: shaped snails which most reminded me of the paalwoningen met verroest golfplatengeweld, Hipponicidae. Maybe someone can assist me with the kindermassa’s en een lange kaai die zich als een identification of these species. priemende vinger in de troebele baai uitstrekte. Aan weerszijden van de kaai waren de slikgronden droog A long bus trip took me to Palopo situated on the Gulf gevallen, ebwater stroomde schuimend en bruin terug of Bone. The densely populated coastal plain was very naar zee. In het dikke slik vond ik levende exemplarer different from the rugged inland that I had left behind. van de soort Telescopium telescopium (Linnaeus, 175'

7 SPiRULA NEWSLETTER / MEDEDELINGENBLAD - VM 42(3)

In the afternoon I went to Palopo harbour: elevated Op de her en der verspreide stenen trof ik Cronia houses made of rusty corrugated iron, lots of children margariticola margariticola (Broderip, 1833) in grote and a long pier extending into the muddy bay. On both aantallen aan. Deze soort is buitengewoon algemeen in sides of the pier muddy intertidal flats were exposed, the Indonesië en kan aangetroffen worden in diverse water brown and foamy, making its way back to the ‘uitvoeringen’. Een grote Volema (Melongena) ocean. In the mud I found live specimens of myristica Roding, 1798 wist zich tussen twee stenen Telescopium telescopium (Linnaeus, 1758). The nog bijna aan mijn blik te onttrekken. Ook dit dier komt scattered rocks were covered in large numbers of in grote aantallen voor op de slikkerige bodem. Naast de Cronia margariticola margariticola (Broderip, 1833). meer ‘gebruikelijke soorten’ plukte ik nog een tweetal This species is extremely common in Indonesia and can slakjes uit de familie Columbellidae van een rots. Tot be found in several morphs. A large V olem a dusver heb ik deze nog niet op naam kunnen brengen. (Melongena) myristica Roding, 1798 was almost successful in hiding from me between two stones. This Na een reis door het zuidelijke binnenland van Sulawesi species is also very common on muddy bottoms. Apart bereikte ik het botenbouwersdorp Bira. Bira ligt from the more ‘usual’ species I collected two tegenover het langwerpige eiland Selayar aan een lome Columbellids from a rock. I have as yet been unable to baai die het land een breed zandstrand heeft identify this species. geschonken. Echter: sinds kort knabbelt die gulle gever After a trip through the southern inland of Sulawesi I aan de randen van de kustlijn. Zand verdwijnt en reached Bira, a village of boat- builders. Bira is situated palmen verzakken en glijden langzaam in de vloed. Het opposite the elongated island of Selayar on a quiet bay natuurlijke rif dat vroeger als een beschermheilige de which has given the coast a broad sandy beach. golven brak, is verdwenen. De broze kalkformaties However, recently the bay has started to nibble at the bleken niet bestand tegen dynamietvisserij, brute ankers coastline. Sand is disappearing and palms are sinking en toeristen. Als lid van laatstgenoemde categorie mag and disappearing slowly at high tide. The coral reef that ook ik de hand in eigen boezem steken. used to break the waves, like a guadian angel, has Ondanks de destructie van het koraalrif bleek het disappeared. The brittle calcareous constructions could litoraal bijzonder rijk aan . Vele Conus- en not cope with dynamite fishing, carelessly trown- out Murexsoorten werden hier door mij verzameld. Mijn anchors and tourists. I realise that, as a member of the vriendin werd tijdens het verzamelen behoorlijk latter group, I am also to blame. gestoken door een niet nader te determineren lid van de The intertidal area was rich in mollusca in spite of the rijk geschakeerde fauna. Wellicht een kleinere Conus? destruction of the coral reef. I collected many species of In ieder geval nog beter uitkijken indien je stenen keert Conus and Murex. My girlfriend was stung by an met je blote handen! unidentified member of the rich fauna. Maybe a small Opvallend hoog in het zand vond ik Impages hectica Conus? Reason to be even more careful when turning (Linnaeus, 1758). In het uitstromende ebwater krioelde stones with bare hands! het van de Nassarius-soorten. Dunne kruipsporen in het I found Impages hectica (Linnaeus, 1758) very high on fijne zand werden veroorzaakt door een kleine, gele the beach. The receding water was moving with Oliva (0,5 cm) die ik niet op naam kan brengen. Nassarius species. Narrow tracks in the sand were made Uiteindelijk bleek deze zo door menselijke willekeur en by a small yellow Oliva species (0.5 cm) which I have onkunde getroffen locatie vele honderden soorten te not been able to identify. In the end this site, badly herbergen. affected by human irresponsibility and destruction, turned out to yield hundreds of species. Op dit moment ben ik druk doende het aantal soorten van mijn reis te determineren, hetgeen nog wel een At this moment I am busily identifying the species aantal maanden in beslag zal nemen. Ik houd mij warm found during this trip, which will probably take a few aanbevolen voor suggesties en hulp aangaande de more months. I am open to suggestions and help determinatie van de zoetwatersoorten uit het Posomeer. regarding the freshwater species from Lake Poso. Freek Titselaar ft II & „ Freek Titselaar