3

Historia ruchu zielonoœwi¹tkowego i odnowy charyzmatycznej

Stulecie Ducha Œwiêtego 1901-2001

VINSON SYNAN

Iw

Kraków - Szczecin 2006 4 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Tytuł oryginału: The century of the Holy Spirit: 100 Years of Pentecostal and Charismatic Renewal, 1901-2001

Przekład Maciej Wilkosz

Redakcja naukowa Wojciech Włoch

Konsultacja naukowa Zbigniew Pasek

Korekta Zespół

Redakcja Tomasz Włoch

Opracowanie graficzne Grzegorz Marynowski

Wydanie dofinansował Kościół Boży w Polsce

Original English edition, copyright © 2001 by Vinson Synan. All rights reserved.

Polskie tłumaczenie, copyright © 2006 Instytut Wydawniczy COMPASSION, Kraków - Szczecin 2006

ISBN 83-89918-21-8 Instytut Wydawniczy COMPASSION skr. pocz. 16, 71-688 Szczecin www.compassion.pl

Druk: Drukarnia Zet 7, Szczecin

Wszelkie prawa wydania polskiego, włącznie z prawem do reprodukcji tekstu w całości lub części w jakiejkolwiek formie, zastrzeżone. 5

Spis treœci

Przedmowa do wydania polskiego ...... 7

Wprowadzenie ...... 9

W poszukiwaniu tożsamości - ruch zielonoświątkowy u progu XXI wieku ...... 11

1. Stulecie zielonoświątkowe: zarys ogólny...... 13 Vinson Synan

2. Korzenie zielonoświątkowe ...... 27 Vinson Synan

3. Przebudzenie przy Azusa Street ...... 53 Robert Owens

4. Na krańce świata – globalna ekspansja pentekostalizmu ...... 87 Gray B. McGee

5. Uświęceniowe Kościoły zielonoświątkowe ...... 119 Vinson Synan

6. Kościoły zielonoświątkowe „dokonanego dzieła”...... 149 Vinson Synan

7. Odnowa charyzmatyczna dociera do Kościołów historycznych ...... 179 Vinson Synan 6 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

8. „Charyzmatycy” – odnowa w głównych denominacjach protestanckich ...... 213 Vinson Synan

9. Katolicka odnowa charyzmatyczna ...... 251 ks. Peter Hocken

10. Kobiety pełne Ducha ...... 279 Susan C. Hyatt

11. Pentekostalizm wśród czarnoskórych Amerykanów w XX wieku ...... 315 David Daniels III

12. Latynoski pentekostalizm w obu Amerykach ...... 347 Pablo A. Deiros, Everett A. Wilson

13. Kaznodzieje uzdrowieńczy i ewangeliści telewizyjni po drugiej wojnie światowej ...... 383 David E. Harrell Jr.

14. Nurty odnowy pod koniec XX wieku ...... 411 Vinson Synan

15. Ogólnoświatowa odnowa w Duchu Świętym ...... 449 David B. Barrett

16. Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej na ziemiach polskich ..... 487 Zbigniew Pasek, Wojciech Włoch

Indeks ...... 513 7

Przedmowa do wydania polskiego

Vinson Synan

wielką radością przyjąłem wiadomość o przetłumaczeniu na Zjęzyk polski mojej książki Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej. O całym przedsięwzięciu dowiedziałem się, gdy zadzwonił do mnie Jonathan Augustine, prosząc o pozwole- nie na tłumaczenie. Ucieszyło mnie również to, że Kościół Boży sfi- nansuje ten projekt i zostanę zaproszony do Polski z okazji ukazania się książki na rynku. Pierwsze wydanie Historii ruchu zielonoświątkowego i odnowy cha- ryzmatycznej ukazało się w 2001 roku w Stanach Zjednoczonych na życzenie oficyny wydawniczej Thomas Nelson, największego wydaw- nictwa chrześcijańskiego na świecie. Napisanie wielu rozdziałów tej książki stanowiło dla mnie duże wyzwanie, podobnie zresztą jak zna- lezienie osób, które zechciałyby napisać pozostałe rozdziały. Wydawcy zażyczyli sobie, by katolik przygotował przegląd katolickiego ruchu charyzmatycznego, czarnoskóry Amerykanin przedstawił historię czarnego pentekostalizmu, a kobieta przybliżała rolę kobiet w rozwo- ju ruchu pentekostalnego. Niniejsze opracowanie stanowi więc owoc najnowszych badań nad pentekostalizmem - ruchem, który z garstki pełnych Ducha wierzących u progu dwudziestego stulecia rozrósł się w ciągu stu lat do 600 milionów osób. Po dziewięciu miesiącach pisania, redagowania, zbierania zdjęć i zamieszczania pod nimi opisów książka została ukończona. Natych- miast po jej wydaniu wiele seminariów i uniwersytetów na świecie zaczęło wykorzystywać ją jako podręcznik. Ku mojej wielkiej radości została również zaprezentowana w czasie uroczystości z okazji stule- 8 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

cia przebudzenia na Azusa Street, jakie w 2006 roku odbyły się w Los Angeles. Wiele osób przyczyniło się do wydania tej książki w języku pol- skim. Przede wszystkim Jonathan Augustine, który od samego po- czątku czuwał nad całym przedsięwzięciem. Kieruję również słowa podziękowania do wydawcy Marka Świtalskiego oraz do pastora i hi- storyka Wojciecha Włocha, który podsunął pomysł przetłumaczenia książki. Doceniam ich wizję i inicjatywę, dzięki którym pozycja ta mogła ukazać się w języku polskim. Nie powstałaby ona jednak bez sumien- nej pracy tłumacza Macieja Wilkosza. Cieszę się też ogromnie, że dr Zbigniew Pasek i Wojciech Włoch napisali dodatkowy rozdział o histo- rii polskiego ruchu zielonoświątkowego i charyzmatycznego. Z pew- nością podniesie to wartość i znaczenie książki. Modlę się, aby Pan użył tego opracowania, by Polacy dowiedzieli się o Pięćdziesiątnicy czasów ostatecznych i mogli osobiście jej do- świadczyć. Niechaj polskie wydanie Historii Ruchu Zielonoświątko- wego i Odnowy Charyzmatycznej, mówiąc słowami ulubionej pieśni, śpiewanej na Azusa Street: „zaniesie wieść wszędzie tam, gdzie miesz- ka człowiek, że przyszedł Pocieszyciel”.

Vinson Synan Regent University Virginia Beach, Wirginia 14 września 2006 9

Wprowadzenie

bp Mieczys³aw Czajko

swej ponad stuletniej historii ruch zielonoświątkowy doświadczył Wzadziwiającej ekspansji. Zapoczątkowany przecież w niewielkiej szkole biblijnej w Topeka, Kansas, oraz w skromnym zborze w Los Angeles - skupiał na początku głównie czarnoskórych chrześcijan, co było znaczące przy istniejących wówczas barierach rasowych - rozprzestrzenił się po całym świecie. Dzięki ich szczerej wierze w Du- cha Świętego i świadectwu, przeżycia zielonoświątkowe - takie jak m. in. glosolalia, proroctwa, nadnaturalne uzdrowienie chorych - są dzisiaj udziałem wszystkich tradycji chrześcijańskich. W wyniku owej pentekostalizacji chrześcijanie uświadomili sobie, że Kościół jest tak- że społecznością Ducha Świętego. Wspomniany okres poddaje się łatwej periodyzacji. Mniej więcej przez pół wieku ruch zielonoświątkowy był uważany za zjawisko cza- sowe i przemijające, którym w zasadzie nie ma sensu się zajmować. Różnorodna była też ocena teologów. Niektórzy z nich - przede wszyst- kim z niemieckiego ruchu społecznościowego - odważyli się stwier- dzić, iż te przeżycia są inspirowane przez demony. Inni zaś, a była ich zdecydowana większość, nie byli tak radykalni. Zauważali bo- wiem potrzebę entuzjazmu, niekiedy nazywając go patologicznym, wśród nisko ówcześnie usytuowanych grup społecznych. Jedynie nieliczni teologowie akceptowali pentekostalizm jako chrześcijański ruch przebudzenia charyzmatycznego. Zbytnio zagadnienia nie upro- ścimy, gdy powiemy, że w tym czasie teologia w sposób właściwy nie zajmowała się ruchem zielonoświątkowym. 10 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Sytuacja zaczęła się powoli zmieniać dopiero w latach pięćdziesią- tych ubiegłego wieku. Poważni teologowie z tzw. Kościołów historycz- nych zaczęli zwracać uwagę na „wprost fenomenalny rozwój i aktyw- ność” chrześcijańskich wspólnot zielonoświątkowych na całym świe- cie. Przeżycia zielonoświątkowe spotkały się z żywym zainteresowa- niem szerokich kręgów chrześcijańskich, stając się zjawiskiem po- nadwyznaniowym. W rezultacie kontaktów z zielonoświątkowcami pojawiły się przeżycia charyzmatyczne wśród duchownych i świec- kich wyznawców protestantyzmu, a następnie wśród rzymskich ka- tolików. Towarzyszyła tej fascynacji refleksja naukowa i dzięki niej obfita jest dzisiaj bibliografia ruchu zielonoświątkowego. Z radością trzeba też odnotować, że sami zielonoświątkowcy zaję- li się naukowo swą historią, duchowością i teologią. Autorów z tego kręgu jest coraz więcej. Należy do nich także Harold Vinson Synan, oraz jego akademiccy koledzy, których przyczynki znajdują się w tej książce. Wyrażamy słowa uznania i wdzięczności Wydawcy, mając jedno- cześnie nadzieję, iż ta praca zainspiruje kolejnych badaczy w na- szym kraju i poszerzy grono naukowców zajmujących się tym najdy- namiczniej rozwijającym się nurtem chrześcijaństwa.

bp Mieczysław Czajko Zwierzchnik Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce 11

W poszukiwaniu to¿samoœci - ruch zielonoœwi¹tkowy u progu XXI wieku

Zbigniew Pasek

olska literatura naukowa poświęcona ruchowi zielonoświątkowemu Pjest więcej niż skromna. Zmaga się ona z zadaniem oddania w obiektywny sposób bardzo zróżnicowanych, subiektywnych do- świadczeń członków tego ruchu. Mnogość kościołów i wspólnot, kul- turowa mozaika w zakresie duchowości przejawiająca się w zróżni- cowaniu form nabożeństwa, od dynamicznych, entuzjastycznych spo- tkań anglojęzycznych grup po wyważone i powściągliwe pietystycz- ne Biebelstunde powodują, że uczeni nadal nie są zgodni co do pod- stawowych wyróżników tego ruchu. A ujęcie naukowe winna cecho- wać nie tylko rzetelność w referowaniu zasad wiary, ale i szerokość perspektywy, tak pod względem geograficznym, jak i historycznym. Encyklopedyczna synteza nie ma wartościować i ewangelizować, ale przybliżać osobom spoza kręgu pentekostalnego charakterystyczne dla niego idee i formy duchowości. Jednym z celów nauki jest prze- cież wypracowanie możliwie zobiektywizowanego języka dyskursu. Zaproponowany przekład nie jest wolny od rozwiązań śmiałych, ale przecież rola tłumacza nie jest rolą kulturowo bierną. Znajduje się on w roli poszukiwacza słów, które mają oddać ducha nieprze- tłumaczalnych anglojęzycznych zwrotów i które by nie raziły ucha Polaka stylisty. Jest to zadanie niezmiernie trudne. Należy podkre- ślić, że zaproponowane w pracy rozwiązania redakcyjne i językowe są doniosłym głosem w dyskusji nad standaryzacją języka opisu tak ruchu zielonoświątkowego, jak i całego świata ewangelicznego, pro- testanckiego chrześcijaństwa. 12 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Niniejsza publikacja stanowi doniosły krok w przybliżaniu pol- skiemu czytelnikowi doktryny, praktyk kultowych i historii ruchu zielonoświątkowego. Jest znaczącym wkładem w ubogą polskoję- zyczną literaturę poświęconą duchowości pentekostalnej. To skarb- nica tak dla szukających odpowiedzi na pytanie „kim jesteśmy?” sa- mych zielonoświątkowców, jak i dla osoby postronnej, chcącej roz- począć studia nad tym nurtem chrześcijaństwa. Na niniejszy tom składają się teksty pisane przez różnych auto- rów. Jako czytelnicy stajemy niekiedy przed opowieścią bliską stylo- wi ewangelizacyjnego świadectwa, innym razem przed akademickim artykułem. Tak skonstruowana książka daje potencjalnemu czytel- nikowi plastyczny wgląd zarówno w aktualny stan wiedzy nad prze- szłością i współczesnością ruchu zielonoświątkowego, jak i podej- muje próbę określenia jego własnej tożsamości.

dr hab. Zbigniew Pasek Instytut Religioznawstwa Uniwersytet Jagielloński 13

-1- Stulecie zielonoœwi¹tkowe: zarys ogólny

Vinson Synan

ierwszego stycznia 1901 roku młoda kobieta, Agnes Ozman, zo- Pstała ochrzczona w Duchu Świętym w małej szkole biblijnej w To- pece, w stanie Kansas, prowadzonej przez byłego pastora metodystycz- nego, związanego z ruchem uświęceniowym, Charlesa Foxa Parhama. Dar języków, jaki otrzymała, przejawił się w zadziwiający sposób i fak- tycznie stała się ona pierwszym zielonoświątkowcem dwudziestego stulecia. „Włożyłem na nią ręce i modliłem się” – wspominał później Par- ham. – „Nie wypowiedziałem nawet trzydziestu zdań, gdy zstąpiła na nią chwała. Jej głowę i twarz otaczało coś jakby aureola. Zaczęła mó- wić po chińsku i przez trzy dni nie była w stanie mówić po angielsku”. Według Josepha Roswella Flowera, jednego z założycieli i sekreta- rza Assemblies of God, doświadczenie Ozman stało się „dotknięciem odczuwalnym na całym świecie”. Gdy Topeka i reszta świata obcho- dziła uroczyście nastanie nowego stulecia, mało kto mógł przypusz- czać, że to niepozorne wydarzenie da początek ogólnoświatowemu ruchowi zielonoświątkowemu i charyzmatycznemu – jednemu z naj- potężniejszych przebudzeń i ruchów misyjnych w historii Kościoła. Począwszy od garstki osób w 1901 roku, ruch zielonoświątkowy stale się powiększał, by u progu XXI wieku stać się największym wy- znaniem protestanckim na świecie. Z ponad dwustu milionami człon- ków, należących do różnych denominacji zielonoświątkowych, grupa ta jest obecnie większa od Kościołów prawosławnych i stanowi drugą co do wielkości rodzinę Kościołów chrześcijańskich, pod względem liczebnym ustępującą tylko Kościołowi rzymsko-katolickiemu. 14 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Oprócz wspomnianych powyżej klasycznych zielonoświątkowców, w Kościołach protestanckich głównego nurtu, w Kościele rzymsko- katolickim i Kościołach niezależnych pojawiło się miliony charyzma- tyków. Szacuje się, że łączna liczba zielonoświątkowców i charyzma- tyków wynosi obecnie ponad pięćset milionów osób. Tak dynamicz- ny rozwój skłonił niektórych historyków do określenia XX wieku mianem „stulecia zielonoświątkowego”.

Korzenie w ruchu uświęceniowym

Chociaż pentekostalizm bierze swój początek w Stanach Zjedno- czonych, to jednak wiele elementów jego teologii wywodzi się z wcze- śniejszych nurtów perfekcjonistycznych i charyzmatycznych z Wysp Brytyjskich. Przynajmniej trzy z nich – metodystyczny ruch uświęce- niowy, ruch katolicko-apostolski Edwarda Irvinga oraz wywodzący się z Wielkiej Brytanii ruch „wyższego życia” z Keswick – przygotowały grunt pod to, co wyglądało na spontaniczne wylanie Ducha Świętego w Ameryce. Prawdopodobnie najważniejszym bezpośrednim prekur- sorem pentekostalizmu był ruch uświęceniowy, który w XVIII wieku wyłonił się z łona metodyzmu. Duchowny anglikański John Wesley przeżył swoje ewangeliczne nawrócenie w 1738 roku na spotkaniu przy ulicy Aldersgate, miesz- czącej się w Londynie. O swoim przeżyciu powiedział później: „moje serce zostało jakoś dziwnie rozgrzane”, i nazwał je swoimi „nowymi narodzinami”. Po Wesleyu zielonoświątkowcy odziedziczyli również koncepcję przełomowego „drugiego błogosławieństwa”, następującego po na- wróceniu. Wesley nazywał je w różny sposób: „całkowite uświęce- nie”, „doskonała miłość”, „chrześcijańska doskonałość” czy też „czy- stość serca”. Powiązany z nim John Fletcher jako pierwszy określił je mianem „chrztu w Duchu Świętym”. Miało to być przeżycie, które przynosi duchową moc i wewnętrzne oczyszczenie. W XIX wieku Edward Irving i grono jego przyjaciół z Londynu zwróciło uwagę na możliwość przywrócenia darów Ducha Świętego we współczesnym Kościele. W 1831 roku ów popularny pastor pre- zbiteriański poczynił pierwszą próbę wprowadzenia „odnowy chary- zmatycznej” w swojej parafii przy Regents Square, a potem założył Catholic Apostolic Church. Chociaż w jego kościele praktykowano mówienie językami i dar proroctwa, to jednak próby przywrócenia nowotestamentowego chrześcijaństwa zakończyły się ostatecznie niepowodzeniem. Innym poprzednikiem pentekostalizmu był ruch „wyższego życia” z Keswick, który rozkwitł w Anglii po 1875 roku. Prowadzony po- czątkowo przez amerykańskich nauczycieli uświęceniowych, takich STULECIE ZIELONOŚWIĄTKOWE: ZARYS OGÓLNY 15 jak Hannah Whitall Smith i William E. Boardman, wkrótce wprowa- dził zmiany w spojrzeniu na cel i treść „drugiego błogosławieństwa”, przenosząc akcent z wesleyańskiej „czystości serca” na „obdarzenie mocą duchową do służby”. Czołowym ewangelistą, związanym z ru- chem Keswick był Dwight L. Moody. Tak więc, zanim doszło do eksplozji ruchu zielonoświątkowego w Ame- ryce w 1901 roku, przynajmniej przez cały poprzedni wiek różne grupy podkreślały znaczenie drugiego błogosławieństwa, nazywane- go chrztem w Duchu Świętym. W Ameryce tacy liderzy z ruchu Ke- swick, jak Albert B. Simpson i Adoniram J. Gordon, nauczali również o uzdrowieniu dokonywanym przez Boga. Pierwsze zielonoświątkowe kościoły na świecie powstały w ramach ruchu uświęce- niowego jeszcze przed 1901 rokiem: United Holy Church (1886), prowadzony przez W. H. Fulforda, Fire-Baptized Holiness Church (1895), prowadzony przez B. H. Ir- wina i Josepha H. Kinga, Church of God z Cleveland w stanie Tennessee (1896), pro- wadzony przez A. J. Tomlinsona, Church of God in Christ (1897), prowadzony przez Charlesa H. Masona oraz Pentecostal Holi- ness Church (1898), prowadzony przez A. B. Crumplera. Kościoły te, założone w ra- mach ruchu uświęceniowego, wyznającego drugie błogosławieństwo, stając się zielo- Kościół Prezbiteriański przy Regents Square noświątkowymi, zachowały swoją perfekcjo- nistyczną doktrynę. Dodały jedynie naukę o chrzcie w Duchu Świę- tym jako „trzecim błogosławieństwie”, potwierdzonym mówieniem językami. Nie byłoby więc przesadą stwierdzenie, że kolebką dwu- dziestowiecznego pentekostalizmu, przynajmniej w Ameryce, był ruch uświęceniowy.

Początki pentekostalizmu

Za pierwszych zielonoświątkowców, we współczesnym znaczeniu tego słowa, można uznać te osoby, które w 1901 roku były związane ze szkołą biblijną Parhama w Topece w stanie Kansas. Pomimo róż- nicy zdań co do tego, kiedy dokładnie Parham zaczął nauczać na temat języków, wszyscy historycy są zgodni, że ruch zielonoświątko- wy powstał na początku 1901 roku, gdy świat wkraczał w dwudzie- ste stulecie. W wyniku owej „Pięćdziesiątnicy” w Topece Parham sfor- 16 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

mułował doktrynę, wedle której języki stanowią „biblijne potwier- dzenie” chrztu w Duchu Świętym. Nauczał on, że dar języków to nadprzyrodzone obdarowanie umiejętnością mówienia nie znanymi językami, którego celem jest ogólnoświatowa ewangelizacja i utrzymywał, że misjonarze nie muszą uczyć się języków obcych, jako że dzięki temu cudownemu darowi będą w stanie głosić ewangelię na całym świecie. Uzbrojony w tę nową teologię, założył ruch kościelny o na- zwie „Apostolic Faith” i w zawrotnym tempie odbył podróż po środkowym zachodzie Stanów Zjednoczonych, niosąc przebudzenie i nauczając o no- wym doświadczeniu. Początki tego ru- chu zostały omówione szerzej w roz- dziale drugim, zatytułowanym „Ko- rzenie zielonoświątkowe”. Niemniej jednak dopiero w 1906 roku pentekostalizm zyskał świato- Charles Parham ze studentami wy rozgłos. Nastąpiło to w wyniku Charles Fox Parham jest uważany za ojca teologii przebudzenia przy Azusa Street w Los współczesnego ruchu zielonoświątkowego. Angeles, na którego czele stał pastor William Seymour. Po raz pierwszy zapoznał się on z nauką o chrzcie w Duchu Świętym, połączonym z darem języków, w 1905 roku w prowadzonej przez Parhama szkole biblijnej w Houston, w stanie Teksas. W 1906 roku poproszono go o objęcie funkcji pastora w murzyń- skim kościele uświęceniowym w Los Angeles. Historyczne spotkania rozpoczęły się w kwietniu 1906 roku w dawnym budynku African Methodist Episcopal Church na Azusa Street 312 w centrum Los Angeles. To, co wydarzyło się w wyniku przebudzenia na Azusa Street, od dziesięcioleci fascynuje historyków Kościoła. Jak dotąd nikomu nie udało się tego w pełni zrozumieć ani wyjaśnić. Azusa Street Aposto- lic Faith Mission prowadziła trzy nabożeństwa dziennie nieprzerwa- nie przez trzy i pół roku. Tysiące osób przeżyło chrzest w Duchu Świętym, potwierdzony mówieniem językami. Apostolic Faith – gazeta, którą Seymour rozsyłał za darmo do około pięćdziesięciu tysięcy czytelników, stała się nośnikiem wieści o prze- budzeniu. Z Azusa Street pentekostalizm rozprzestrzenił się gwał- townie po całym świecie, stając się jednym z głównych nurtów chrze- ścijaństwa. Przebudzenie przy Azusa Street zostało szczegółowo opi- sane w rozdziale trzecim. William J. Seymour w 1906 roku stanął na czele przebudzenia przy Azusa Street, które przyczyniło się do rozlania fali pentekosta- STULECIE ZIELONOŚWIĄTKOWE: ZARYS OGÓLNY 17 lizmu po całym świecie. Na uwagę zasługuje również fakt, że w spo- tkaniach uczestniczyli zgodnie przedstawiciele różnych ras. Ruch Azusa Street stanowił swoiste połączenie religii uświęce- niowej białych Amerykanów z różnymi formami pobożności, wywo- dzącymi się z tradycji chrześcijańskiej czarnoskórych Amerykanów, która od czasów niewolnictwa rozwijała się na południu Stanów Zjed- noczonych. Pełne ekspresji uwielbienie i pieśni pochwalne, połączone z okrzykami i tańcem, występowały powszechnie zarówno wśród bia- łych mieszkańców regionu Apallachów, jak i Murzynów z Południa. Połączenie daru języków i innych charyzmatów z muzyką i uwiel- bieniem, charakterystycznymi zarówno dla czarnych z Południa, jak i białych, stworzyło nową, rodzimą formę pentekostalizmu. Ten nowy wyraz życia chrześcijańskiego okazał się niezwykle atrakcyjny dla uciśnionych i biednych mieszkańców Ameryki i innych krajów świa- ta. Fakt, że przy Azusa Street spotykali się zgodnie przedstawiciele różnych ras, stanowił w tamtych czasach, zdominowanych przez rasizm i segregację rasową, prawdziwy ewenement. Wielu obserwatorom nie mieściło się w głowie, że czarni i biali mogą wspólnie uczestniczyć w nabo- żeństwie, prowadzonym przez czarnoskórego pastora. Miejsce Williama Seymoura jako ważnej postaci życia religij- nego w dwudziestym stuleciu nie podlega już chyba dyskusji. Sid- ney Ahlstrom, znany historyk Kościoła z Yale University, w wy- Spotkanie przy Azusa Street William Joseph Seymour i pracownicy z Azusa Street danej w 1972 roku klasycznej pozycji A Religious History of the American People, umieszcza Sey- moura na czele murzyńskich przywódców religijnych w Ameryce. Stwierdza w niej, że przez swoją murzyńską pobożność „wywarł [on] największy wpływ na dzieje religii w Ameryce”. Seymoura i Parhama można by bez przeszkód uznać za „współzałożycieli” światowego pen- tekostalizmu. Rola i rozwój czarnego pentekostalizmu zostały omó- wione w rozdziale jedenastym.

Zielonoświątkowi pionierzy

Pierwsza fala pielgrzymów przemierzała Stany Zjednoczone, roz- przestrzeniając pentekostalny ogień w kościołach, misjach i na spo- 18 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

tkaniach pod gołym niebem, głównie w ramach ruchu uświęcenio- wego. Wielu amerykańskich zielonoświątkowców, którzy otrzymali dar języków na Azusa Street w 1906 roku, wracało do swoich domów, szerząc przebudzenie w swoim otoczeniu. Jednym z pierwszych był Gaston Barnabas Cashwell z Północnej Karoliny. Dzięki jego posłudze kilka denominacji uświęceniowych przyłą- czyło się do nowego ruchu. Wśród nich: Church of God (z Cleveland w stanie Tennessee), Pentecostal Holiness Church, Fire-Baptized Holiness Church i Pentecostal Free-Will Baptist Church. Charles Harrison Mason przybył na Azusa Street w 1906 roku, po czym powrócił do Memphis w stanie Tennessee, aby rozniecić pentekostalny ogień w Church of God in Christ. Tak on, jak i człon- kowie założonego przez niego kościoła należeli do pierwszego pokole- nia czarnoskórych Amerykanów, narodzonego po zniesieniu niewol- nictwa. Zarówno rodzice Seymoura, jak i Masona urodzili się jako niewolnicy na południu Stanów Zjednoczonych. Pomimo rozłamu na tle daru języków, do którego doszło w 1907 roku, Church of God in Christ rozwijał się w zawrotnym tempie i dzisiaj stanowi zdecydowanie największą denominację zielonoświąt- kową w Ameryce Północnej, posiadającą niemal sześć milionów człon- ków w ponad piętnastu tysiącach zborów. Kolejnym pielgrzymem, który przybył na Azusa Street, był Wil- liam H. Durham z Chicago. Otrzymawszy dar języków w 1907 roku, powrócił do Chicago, gdzie wprowadził do ruchu zielonoświątkowe- go tysiące Amerykanów ze środkowego zachodu Stanów Zjednoczo- nych oraz Kanadyjczyków. Jego teologia „dokonanego dzieła”, pod- kreślająca znaczenie stopniowo postępującego uświęcenia, którą zaprezentował w 1910 roku, doprowadziła do powstania Assemblies of God w 1914 roku. Na czele Assemblies of God stanęli Eudorus N. Bell i Joseph Flo- wer. Z racji tego, że wielu białych pastorów, którzy należeli do kościo- ła Masona, przeszło do Assemblies of God, ich odejście było postrze- gane częściowo jako przejaw segregacji rasowej. Z czasem Assemblies of God stały się największą denominacją zielonoświątkową na świe- cie, posiadającą w roku 2000 ponad dwa miliony członków w Stanach Zjednoczonych i około czterdzieści cztery miliony wyznawców w po- nad 150 krajach. W 1916 roku w wyniku ostrego sporu w łonie Assemblies of God wyłonił się zielonoświątkowy nurt antytrynitarny „oneness Penteco- stal”. Podkreślał on, że Jezus jest jedyną Osobą w Bóstwie, a takie terminy jak „Ojciec”, „Syn” i „Duch Święty” są jedynie „tytułami” stworzonymi przez Kościół rzymsko-katolicki. Liderzy ruchu, Frank Ewart i Glenn Cook, nauczali, że jedynym ważnym chrztem jest zanurzenie w wodzie „w imieniu Jezusa” i że STULECIE ZIELONOŚWIĄTKOWE: ZARYS OGÓLNY 19 mówienie językami jest niezbędne do zbawienia. Do kościołów, które wyłoniły się z tego ruchu, zalicza się: Pentecostal Assemblies of the World i United Pentecostal Church. W rozdziałach piątym i szóstym zostały omówione początki i rozwój zielonoświątkowych kościołów za- równo uświęceniowych, jak i „dokonanego dzieła”.

„Misjonarze z biletem w jedną stronę”

Oprócz duchownych, którzy doznali przeżycia zielonoświątkowe- go na Azusa Street, przebudzenie w Los Angeles wywarło pośredni wpływ na tysiące innych. Był pośród nich metodystyczny pastor z Norwegii, Thomas Ball Barratt, który zasłynął jako zielonoświątko- wy apostoł Europy zachodniej. Po przeżyciu chrztu w Duchu Świętym i otrzymaniu daru języ- ków w 1906 roku w Nowym Jorku, powrócił do Oslo, gdzie w grud- niu 1906 roku poprowadził pierwsze zielonoświątkowe nabożeństwa w Europie. Z Norwegii wyruszył do Szwecji, Anglii, Francji i Niemiec, dając początek kolejnym narodowym ruchom zielonoświątkowym. Dzięki jego służbie do ruchu przyłączyli się tacy przywódcy jak: Lewi Pethrus ze Szwecji, Jonathan Paul z Niemiec i Alexander Boddy z Anglii. Z Chicago dzięki działalności Williama Durhama pentekostalizm szybko rozprzestrzenił się po Kanadzie, Włoszech i Ameryce Połu- dniowej. Po 1908 roku dwaj włoscy emigranci z Chicago, Luigi Fran- cescon i Giacomo Lombardy, dali początek dynamicznie rozwijające- mu się ruchowi zielonoświątkowemu wśród włoskich społeczności w Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Argentynie, a także w samych Włoszech. Niedaleko Chicago, w South Bend w stanie Indiana, dwaj szwedz- cy emigranci będący baptystami, Daniel Berg i Gunnar Vingren, do- znali przeżycia zielonoświątkowego. Na podstawie wygłoszonego pro- roctwa nabrali przekonania, że zostali powołani do Brazylii i w 1910 roku wyruszyli w podróż misyjną, która zaowocowała utworzeniem brazylijskich Assembleia de Deus. Denominacja ta stała się najwięk- szym narodowym ruchem zielonoświątkowym na świecie. Razem z innymi brazylijskimi odłamami zielonoświątkowymi liczyła w 2000 roku około trzydzieści milionów członków. Z Chicago pochodził również Willis C. Hoover, metodystyczny misjonarz w Chile, który w 1909 roku stanął na czele zielonoświąt- kowego przebudzenia w chilijskim La Iglesia Metodista Episcopal. Usunięty z tego Kościoła, wraz ze swoimi trzydziestoma siedmioma zwolennikami utworzył La Iglesia Metodista Pentecostal, który ma obecnie w Chile półtora miliona wyznawców. Budynek w Topece w stanie Kansas, nazywany przez miejscowych „Stones Folly”. To właśnie w nim w 1901 roku narodził się ruch zielonoświątkowy.

John Alexander Dowie i „trofea” z uzdrowień na Światowych Targach w Chicago w 1894 roku. Smith Wigglesworth z Walii, z żyjącego w ubóstwie analfabety stał się jednym z najwybitniejszych kaznodziejów zielonoświątkowych swoich czasów.

Aimee Semple McPherson w czasie „dnia noszy” w trakcie kampanii ewangelizacyjnej w Denver w 1927 roku. Czterej ewangeliści. Od lewej: Demos Shakarian, Billy Graham, Rex Humbard i Pat Robertson (zdjęcie z roku 1979).

Chór ze zboru zielonoświątkowego w Łucku na Ukrainie, liczącego tysiąc pięciuset członków. Kampania ewangelizacyjna Reinharda Bonnke w Afryce w 1999 roku.

Piętnaście tysięcy charyzmatyków zgromadzonych na uroczystej konferencji w St. Louis w roku 2000. Pastor David Yonggi Cho głosi kazanie na jednym z siedmiu niedzielnych nabożeństw w kościele Yoido w Seulu w Korei Południowej.

Największy zbór na świecie -Yoido Full Gospel (Assemblies of God) w Seulu w Korei Południowej, liczący siedemset trzydzieści tysięcy członków. Pracownicy „700 Club” Pata Robertsona, najdłużej emitowanego chrześcijańskiego programu telewizyjnego. Od lewej: Tery Meeuwsen, Lee Webb, Lisa Ryan, Gordon Robertson i Pat Robertson.

Kampania ewangelizacyjna Benny Hinna w Nairobi w Kenii w kwietniu 2000 roku. 513

Indeks

A Ameryka Południowa, 21, 22, 25, Apostolic Faith (Seymour), 16, 93, Abrams, Minnie F., 104-106, 113 347, 361, 391, 398, 500 95, 105, 109, 168, 294 Absolutnie Fantastycznie, 503 Ameryka Północna, 18, 23, 82, Apostolic Faith Church (Bourne- Adams, Dick, 207 92-94, 105, 112, 120, 268, 347, mouth), 469 Adler, biskup Randy, 440 349, 377, 398, 431, 478-480, Apostolic Faith Church of God, Adonai Kościół Chrześcijan we 487, 498 324, 345 Wrocławiu, 498, 503 Ameryka Środkowa, 23, 352, Apostolic Faith Mission (Los An- African Apostlic Church of Joha- 354, 361, 364, 500 geles), 80 ne Maranka, 460, 473 Amos, biskup Barbara, 341 Apostolic Faith Mission (Południo- African Methodist Episcopal Anderson, Allan, 117 wa Afryka), 20, 109, 111, 424, Church (AMEC), 65, 317-320, Anderson, Paul, 195 425 323 Anderson, Robert Mapes, 24, 83, Apostolic Faith Movement, 16, 83, African Methodist Episcopal Zion 85, 176, 356, 380 150 Church (AMEZ), 317, 323 Andersson, Ida, 108 Apostolic Light, 105 Afryka, 20, 24, 91, 99, 100, 108- Andrews, William A., 343 Apostolic World Christian Fellow- 111, 189, 267, 269, 333, 458, Angelus Temple, 160-164, 297- ship, 460, 476 459, 460, 461, 472, 475, 479, 299 Apostolski Kościół Wolnych Chrze- 480 Angley, Ernest, 391 ścijan „Kanaan”, 497, 498, 499, Agape, Instytut Wydawniczy, 495 Anglia, 14, 19, 33-35, 40, 42, 54, 501 Agar, Grace, 101 55, 90, 94, 95, 99, 182, 187, Arganares, Ricardo, 269, 506 Aglow, 305, 415 200, 222, 238, 243, 261, 270, Argentyna, 19, 25, 28, 112, 113, Ahlstrom, Sidney, 17, 325 273, 280, 281, 286, 296, 354, 223, 366, 368, 373, 375, 391 Airport Vineyard Church (Toron- 356, 432, 441, 444, 478, 504 Argue, A. H., 82 to), 25, 445 Anglican Renewal Ministries, Arguizoni, Sonny, 357 Aladura, Spirit Movement 471 471, 483 Arianie polscy, 492 Aldersgate, konferencje, 219, 221 Anglikańscy charyzmatycy, zob. Aridas, Chris, 264 Aldersgate, ruch metodystyczny, Charyzmatycy anglikańscy Armia Zbawienia, 160, 165, 182, 219, 221, 282, 431 Angola, 109, 476 218, 219, 242, 286, 296, 298, Alfa Kurs, 272-273 Ann Arbor, 237, 253, 262, 263, 481 Alleluia Community, 419 264, 276, 418, 419, 472 Arnott, Carol, 310 Allen, Amos Alonzo, 385, 388, Annacondia, Carlos, 372, 373 Arnott, John, 25, 310, 444, 445, 447 389, 390, 391 Anthony, Susan B., 288 Arthur, Mary, 292 Allen, Richard, 316, 317 Antiochian, Evangelical Ortodox Arthur, William, 37, 38, 51 Alpha and Omega Pentecostal Mission, 441 Asamblea Apostolica de la Fe en Church, 333 Antytrynitaryzm, 18, 126, 156, Cristo Jesus, 358 Alsobrook, David, 245 166, 169, 460, 489, 492-493 Asamblea Cristiana (Brazylia), American Baptist Charismatic Anyang Assembly of God (Seul), 367 Fellowship, 225 438 Asberry, Richard i Ruth, 62, 63, American Baptist Churches, 224, Apostle (film), 435 68, 77, 293, 324, 325 225, 229, 485 Apostolic Church (Walia), 469 Asbury, Francis, 51, 84, 215, American Board of Commissio- Apostolic Faith (Azusa Street), 16, 246, 247, 249 ners of Foreign Missions, 106 77, 89, 90, 92, 326, 327, 350, Asemblea de Iglesias Cristianas, American Center for Law and Apostolic Faith (E. N. Bell), 154 357, 358 Justice, 225, 433 Apostolic Faith (Parham), 59, 291, Ashcroft, John D., 158 American Lutheran Church, 192, 293, 325, 442 Aslaksen, E., 501 193, 195, 196 Apostolic Faith (Portland, Ore- American Methodist Church, 215, gon), 77, 84, 168, 294 219 514 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Assambleia de Deus (Brazylia), Bazan, Demetrio, 356, 357 Bredesen, Harald, 180, 186, 190, 19, 113, 114, 158, 357, 364, Beall, Myrtle D., 301 191, 210, 225, 226, 401 368-369, 382 Beatitudes, 262, 267, 274, 507 Bresee, Phineas, 68, 242 Assemblies of God Theological Beatty, Bill, 419 Brethren Renewal Services, 235 Seminary, 310 Belgia, 21, 257, 261, 429, 472, Bridal Call, 161, 297, 298 Assemblies of God, 13, 18, 20, 93, Bell, Charles, 441, 447 Bridegroom's Messenger, 134 102, 119, 120, 122, 123, 128, Bell, Eudorus N., 18, 153, 154, Brighton, konferencja, 273, 274, 132, 135, 136, 141, 147, 150- 155, 156, 171, 176, 223 432 159, 161, 163, 165, 166, 168, Bringham, Ray, 245 170-172, 175-178, 182, 190, Benham, Priscilla, 310 200, 223, 229, 241, 279, 289, Bennett, Denis, 21, 181-187, Brinkman, George, 166 291, 293, 297, 312, 322, 355- 201, 202, 207, 208, 209, 210, Broczyna, ośrodek Teen Challenge, 359, 364, 367, 370, 384, 388, 277, 417, 427, 471 495 392, 399, 402-403, 420, 423, Bennett, Rita, 415 Brown, Charles Edwin, 320, 344 424-426, 429, 433, 436, 437, Bentley, William, 335, 337, 345 Brown, James, 181, 186, 201, 203 439, 443, 445, 460-461, 468, Berg, Daniel, 19, 113, 114, 368, Brown, Marie Burgess, 82, 96, 291 475, 482, 484, 489 369, 380, 382 Brownsville Assembly of God (re- Association for Native Evange- Berlińska Deklaracja, 95, 487, 488 vival), 25, 435, 445, 447 lism, 392 Bernard, David, 176 Brumback, Carl, 175, 176, 177, Association of International Mis- Berntsen, Bernt, 93 312, 313 sion Services (AIMS), 482 Bess, Ray i Marjorie, 224, 225 Brunk, George, 234 Association of Vineyard Chur- Bethel African Methodist Episco- Brunk, Henry, 232, 248 ches, 22, 25, 444, 445, 478, 499 pal Church, 317 Brusco, Elizabeth, 348, 380 Atkinson, Joe, 225 Bethel Bible College, 291 Buchart, Wayne, 245 Atkinson, Maria, 370, 382 Bethesda Missionary Temple, 301 Buckingham, Jamie, 223, 225, Augsburger, Fred, 234, 235 Beulah Heights Bible and Missio- 246, 306, 312, 408, 427, 447 Augustyn, święty, 31, 32 nary Training School, 296 Bullard, Ray, 253 Australia, 99-100, 117, 261, 262, Beverly Hills Baptist Church, 224 Bułgaria, 95, 96 298, 398, 419, 459, 460, 461, Białoruś, 489, 500 Bundy, David, 116 473, 480 Bible Standard Church, 167, 168 Burciaga, Cesareo, 371 Azja, 101, 102-108, 167, 268, Bieganie, 46 Burgess, Stanley M., 26, 50, 116, 269, 271, 302, 318, 322, 327, Blachnicki, Franciszek, 505 146, 178, 208, 276, 312, 342, 385, 391, 398, 407, 453, 459, 345, 379, 407, 446, 447 461, 479, 480 Black Entertainment Network Burnett, William, 187 Azusa Street Mission, 64-85, 119, (BET), 404 131, 168, 294, 325, 360 Black, Warren, 242, 243, 249 Burning Bush, 320 Blackston, Lorenzo D., 317, 318 Burns, Percy, 207 Blake, biskup Charles, 440 Burton, William F. P., 95 B Blessed Trinity Society, 187, 471 Bushnell, Katherine, 287, 288, 309 Bakker, Jim, 23, 395, 396, 400, Bloy, biskup Francis, 185 Buskirk, Jimmy, 217 402, 408, 410, 434 Blumhofer, Edith L., 26, 84, 85, Bynum, Juanita, 341 Bakker, Tammy Fay, 308, 400, 175, 176, 177, 178, 299, 310, 408, 410, 434 312, 313 C Baldwin, James, 128 Błogosławieństw, wspólnota, zob. Calisi, Matteo, 274 Ball, Henry Cleopas, 356, 358, 359 Beatitudes Callahan, George, 207 Baptystyczna odnowa charyzma- Boardman, William, 15, 199, 287 Calvary Ministries International, tyczna, 221-229, 246, 419, 504- Boberg, Folke, 110 478 505 Boddy, Alexander A., 19, 90, 94, Całkowite uświęcenie, 14, 27, 39, Baptystyczni zielonoświątkowcy, 182, 184, 471 40, 120, 122, 135, 145, 149, zob. Zielonoświątkowcy bapty- Bonnie Brea Street, 62-64, 67, 152, 199, 200, 215, 325, 329, styczni 76, 77, 293, 294, 325 464, 491 Baptyści, 19, 20, 37, 45, 47, 54, Bonnke, Reinhard, 23, 24, 373, Camp Creek, Holiness Church, 62, 78, 82, 94-98, 113, 114, 406, 421, 431, 445 139, 140 122-123, 131, 138, 144, 149, Boone, Pat, 190 Camp Farthest Out, 202 153, 155, 161, 166, 169, 181, 182, 186, 221-225, 227-229, Booth, Catherine Mumford, 286, Camp meetings, zob. Zjazdy 235, 246, 307, 316, 317, 321, 312 Campbell, Alexander, 321 322-323, 325, 327, 331, 333, Booth, William, 286 Campbell, Jabez, 317, 318 335, 338, 340, 342, 355, 367, Bosworth, F.F., 290, 291 Campbell, Joseph, 146, 147 384, 414, 419, 423, 433, 436- Boyd, Frank, 153 Campbell, Mary, 35, 36, 199 437, 504-505 Boydton Institute, 319 Campus Crusade for Christ 505, Barnett, Tommy, 157 Bradford, Brick, 21, 202, 203, 506, Barnhouse, Donald Gray, 412 207, 208, 209, 212, 427 Cane Ridge, 45, 198, 444 Barr, Edmund i Rebecca, 92 Bradin, Gheorghe, 99, 117 Cane Ridge, Presbyterian Church, Barratt, Thomas Ball, 19, 89, 90, Branham, William Marion, 180, 45 91, 94, 97 223, 301, 334, 384, 385, 388, Cantalamessa, Raniero OFMCap, Barrett, David B., 25, 119, 157, 408, 414, 491, 493 267, 274, 506 423, 436, 447 Brasil Para Cristo, 364, 369, 460, Canterbury, 188-189, 432, 441 Bartleman, Frank, 55, 59, 62, 66, 476 Capps, Charles, 421 69, 73, 76, 80, 81, 84, 85, 125, Bratlie, Sigurd, 491 Carlyle, Thomas, 37, 51 131, 327 Brazylia, 19, 23, 25, 28, 112-116, Carman, 444 Basham, Don, 416, 417, 427 137, 158, 207, 271, 349, 364- Carmichael, Ralph, 396 Batmans, G. W., 109 372, 377, 380, 458, 460, 473, Carpenter, Joel, 117 Baxter, Ern, 416, 417, 427 476 INDEKS 515

Cashwell, Gaston Barnabas, 18, Chemin Neuf, wspólnota, 262, Chrześcijańska Wspólnota Pięć- 81, 82, 131-134, 141, 142, 200, 267, 272, 419, 507 dziesiątników, zob. Chrześcijań- 223 Cherry, John A., 338 ska Wspólnota Zielonoświątkowa Catholic Apopstolic Church (E. Chile, 19, 23, 28, 104, 113, 116, Chrześcijańska Wspólnota Zielo- Irving), 200 118, 137, 220, 349, 365-367, noświątkowa, 490, 493 Catholic Apostolic Church (Zion 374, 379, 381-382, 438, 460 Chrześcijański Kościół „Dobra City), 99, 109, 110 Chiny, 88, 93, 95, 99, 100, 101, Nowina” w Pabianicach, 498 Catholic Apostolic Church, 14, 106, 107, 112, 160, 287, 307, Chrześcijański Kościół „Marana- 37, 200 351, 436, 453, 458, 460, 475, tha” w Wiśle, 498, 501 Catholic Fraternity of Charisma- 477 Chrześcijański Kościół Reforma- tic Covenant Communities and Chitemo, Biskup, 187 cyjny, 497, 503 Fellowships, 270 Chiu, Ban it, 187 Chrześcijańskie Centrum „Pan jest Cavnar, Bobby, 419 Chleb Życia, wspólnota 507 Sztandarem” w Tarnowie, 499 Cel, 503 Cho, Paul (David) Yonggi, 20, 157, Chrześcijańskie Centrum „Słowo Celina de Albuquerque, 368 303, 304, 406, 430, 438, 439 Życia” w Uppsali (Szwecja), 502, Centrum Biblijne „Jezus jest Pa- Cho, Yong Mok, 438 503 nem”, 499, 502-503 Choi, Jashil, 304 Chrześcijanin, 494, 500 Centrum Biblijne "Słowo Życia" Christ for the Nations, 301, 391, Church of Christ (Holiness, USA), w Szczecinie (KBwCh), 504 393, 395, 409, 478 126, 146-147, 343 Centrum Chrześcijańskie „Ema- Christ's Sanctified Holy Church, Church of God (Anderson, Ind.), nuel” w Mońkach (KBwCh), 497 320 60, 138, 141, 241, 242, 244- 246, 317, 320-321, 325 Centrum Chrześcijańskie Woda Christenson, Larry, 51, 181, 192- Życia” w Koszalinie (KBwCh), 196, 207, 208, 210, 211, 277, Church of God (Cleveland, Ten- 496, 498, 502 427, 429 nessee), 15, 18, 29, 82, 93, 119, Christian and Missionary Allian- 132-133, 136, 138, 140-143, Centrum Formacji „Wieczernik” 146, 148, 242, 300, 360, 364, z Magdalenki, wydawnictwo, 507 ce, 42, 112, 151, 153, 163, 176, 200, 288, 289, 296, 300, 405 370, 392, 438, 460, 468, 503 Cessation theory, zob. Teoria o usta- Christian Band, 329 Church of God (Mountain Assem- niu darów Ducha Świętego bly), 82 Chambers, Nora, 300 Christian Broadcasting Network (CBN), 23, 395, 396, 401-403 Church of God Graduate School Chant, Barry, 117 Christian Catholic Apostolic of Theology, 310 Chapman, J. Wilbur, 42, 99 Church (J. A. Dowie), 99, 109, Church of God in Christ, 15, 18, Chappell, Paul, 387 110 77, 81, 119, 122-130, 146, 151, Charisma, 24 Christian Century, 400 154, 155, 223, 242, 324, 328- Charismatic Bible Ministries, 478 Christian Coalition, 225, 433, 435 329, 330-335, 343, 344, 413, Charismatic Episcopal Church, 440 Christian Evangel, 153 129, 438, 460, 467, 468, 476, 496 Christian Growth Ministries, 416 Church of God of Prophecy, 138, Charismatic Renewal Services, 419 140, 143, 146, 148, 361 Charyzmatycy anglikańscy, 187- Christian History, 46, 123, 133, 140, 152, 161, 170, 299, 326, Church of God, (Apostolic), 324, 189, 208, 432, 436, 440-441, 329, 344, 460 458-461, 462, 464, 471-472, 360, 435 482, 484-485 Christian Life, 225 Church of God, World Headquar- ters, 138, 143 Charyzmatycy katoliccy, 14, 21- Christian Recorder, 318 Church of Nazarene, 145, 153, 22, 26, 217, 226, 233, 251-277, Christian Union, 138 414, 416-418, 420-429, 436, 215, 219 Christian, William, 321, 327, 330 Church of Our Lord Jesus Christ 443, 453, 458, 460, 464, 471, Christianity Today, 184, 197, 472, 493, 494, 506-507 of the Apostolic Faith, 329, 335, 460 433, 435, Church of the Living God, the Pil- Charyzmatycy metodystyczni, Chryzostom, Jan, 32 214-222, 246 lar and ground of Truth, 321, Chrzest w Duchu Świętym, 13- 324, 329, 332, 344 Charyzmatycy niezależni, 452, 16, 19, 20, 27, 30, 32, 35, 38- 454, 466, 477-478 Church of the Redeemer (Hou- 44, 47, 54, 56-58, 61-64, 66, 68, ston), 186, 484 Charyzmatycy protestanccy, 21, 72-73, 75-77, 79-81, 89-94, 96- 25, 179-212, 213-249, 254, 97, 99-100, 104-105, 107-112, Church on the Rock (Rockwall), 227 256, 259, 416, 417, 428, 236, 114-116, 121, 125-126, 131- Church on the Way, 164, 165, 438 453, 458-461, 464, 473, 482, 135, 141, 144, 145, 149-151, City of Faith, 387, 434 500, 504 153, 155, 159-160, 163, 166, Clark, Gary, 21, 224, 225, 227, 248 Charyzmatycy Wesleyańscy, 241 168-169, 173, 181, 183-186, Clark, Steve, 22, 253, 263, 418 Charyzmatycy, 14, 21, 25, 145, 188, 190, 192-195, 200-205, Cleary, Edward L., 116 164, 195, 196, 197, 201-204, 209, 215-219, 221-227, 229, Clemmons, Ithiel, 146, 147, 337, 207, 208, 213-249, 251-278, 232-235, 239-246, 251-254, 345, 413 303, 326, 377, 396, 401, 411, 256, 258-260, 269, 279, 283, Cleveland, E.E., 334 412, 416, 417, 421-423, 426, 285, 289, 291-294, 296, 298, Coakley, Thomas, 355, 380 428, 430-436, 441-443, 450- 300, 307, 311, 316, 325, 327, 457, 458-465, 469-485, 493, 331-332, 342, 351, 359, 363, Cobbins, Otho, 343 494, 506, 508 365-366, 368, 370, 383, 401, Coe, Jack, 180, 385, 388 Charyzmatyczne wspólnoty, 237, 423, 424, 433, 443, 445, 460, Coggan, Donald, 188 253, 254, 256, 259, 262-277, 464, 465, 468, 470-471, 475, Cole, Rilda, 293 418-420, 440, 451, 453, 457, 488, 489, 492, 493, 498, 505 Collins, A. P., 153 471, 472, 478, 484, 493-494, Chrzest w ogniu, 41, 47, 48, 66, Collins, David, 187 498, 500-503, 505-508 104, 113, 131, 135, 138, 139, Colored Methodist Episcopal Chavez, Enrique, 367 184 Church, 320 Chawner, Charles i Emma, 111 Chrześcijańska Wspólnota „Gór- Communio e Liberazione, ruch, 269 Chen Ye-Su Chiao Hui, 107, 460, na Izba” w Gorzowie Wielkopol- Community of Jesus, 419, 484 469 skim (KBwCh), 497 Compassion, Instytut Wydawni- Chrześcijańska Wspólnota Ewan- czy, 503 geliczna w Bielsku Białej, 498 516 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Conatser, Howard, 21, 181, 223, Davies, W. J., 88 Dutch Pentecostal Missionary 224 Davis, W. H., 317 Society, 95 Cone, James, 337 Dawidow, Bolesław, 496 Dutch Reformed Church, 190, 226 Confidence, 90, 94 Dayton, Donald, 40, 49, 51, 84, 246 Duvall, Robert, 435 Congo Evangelistic Mission, 95 de Klerk, F. W., 429 Dynamite, chrzest Ducha Świę- Congregacao, Crista (Brazylia), De Leon, Victor, 355, 379, 380 tego, 48, 131, 138 113, 364, 367, 368, 460, 476 De Menleon, Albert, 259 Dzieło łaski, zob. Drugie błogosła- Congregational Holiness Church, DeCelles, Paul, 419 wieństwo 135 Deeper Life Bible Church (Lagos), Dżentelmeńska umowa, 127 Conn, Charles W., 140, 146, 300 438, 460 Cook, F. M., 109 Deiros, Pablo A., 347 E Cook, Glenn A., 18, 68, 125, 156, Dekada ewangelizacji, 268, 273, Easton, Susan, 101 169, 327 431 Cook, Mozella, 333 Ecumenical charismatic conferen- Deliverance Evangelistic Centers, ce, 235, 273, 274, 428, 430, 432 Cookman, Alfred, 216 334, 345 Edwards, Jonathan, 199, 211 Copeland, Kenneth, 24, 341, 397, Dembowski, biskup Bronisław, Egipt, 103, 473 398, 403, 404, 406, 421, 423 505 Coppin, Levi, 317, 318 Egzorcyzmy, 89, 204, 334, 427, Demony, wyrzucanie, 30, 88, 468 Cordes, Paul, 258, 272 125, 179, 203, 228, 437, 442, 464 Egzotyczne manifestacje, 25, 263, Corvin, R. O., 135 437, 444-445 Dempster, Murray W., 116 Couples for Christ, 272 El Shaddai, ruch, 272 Denham, Dick, 207 Courtney, Howard P., 164 Elaw, Zilpha, 316 Denny, Dick, 196 Covenant Ministries, 478, 496, 504 Elbert, Paul, 484 Derstine, Gerald, 22, 180, 230- Cox, Harvey, 26 Elim Bible Institute, 301 Crandall, Benjamin, 300 233, 236, 246, 248 Deus e Amor (Brazylia), 364, 460, Elim Pentecostal Church, 182 Crawford, Florence, 77, 78, 82, Ellel Ministries, 501 168, 294, 327 476 Dialog, katolicko-zielonoświątko- Emmanuel, wspólnota (Australia, Criswell, W. A., 224 Brisbane), 262 Crouch, Andre, 338, 341 wy, 424-429 Dieter, Melvin, 41, 50, 51 Emmanuel, wspólnota (Paryż), Crouch, Jan, 308, 403 259, 262, 267, 272, 419, 484 Crouch, Paul, 23, 340, 396, 400, Difato, Edith, 419 Dinakaran, D.S., 406, 407, 410 Emmert, Athanasius, 237, 248, 473 403 Emmons, David, 240 Crouch, Samuel, 332 Diocesan Renewal Centers, 264 Dodge, Flo, 253 Episcopal Church, 182, 184-187, Crumpler, A.B., 15, 130, 131, 133 189, 440, 471, 484 Crutchfield, Finis, 218 Dokonanego dzieła teologia, 18- 19, 79-80, 135, 149-177, 468 Episcopal Renewal Ministries, Cruz, Nicky, 357 472, 483 Dollar, Creflo, 342, 403, 406, 410 Cuda, 20 22, 27, 31-32, 35, 46, Episkopalianie, 22, 180-188, 208, 49, 58, 59, 70-74, 77, 80, 82, Dorries, David, 50, 51 213, 414, 428, 433, 471 89-90, 99, 100, 104, 108, 110- Dorsey, Thomas, 333, 335, 341 Epstein, Daniel, 312 112, 115, 128, 130, 161, 180, Douglass, Frederick, 324 Epstein, David, 175 193, 196, 198, 221, 222, 232, Dowie, Alexander, 20, 94, 99, Ervin, Howard, 224, 246 234, 236, 290, 306, 334, 372- 109, 110, 111, 291 Espinosa, Gaston, 360, 381 374, 383-385, 388-392, 397, Drake, Harriett, 216 Espinoza, Efraim, 359 404, 424, 463-465 Draper, Minnie Tingley, 112, 296 Estonia, 95 Cullis, Charles, 289 Drgawki, 45, 46, 80, 215 Cumberland Presbyterian Church, Etter, Maria Woodworth, 23, 180, Droga - Prawda - Życie, 490 289, 290 199, 207 Druga fala, 214, 422, 449-452, Cunningham, Loren, 443 European Charismatic Consult- 458-484 stion, 268 Curtis Hotel, strzelanina, 417, 427 Drugi Zbór ZKE w Lublinie, 489, Czasy ostateczne, 8, 34, 37, 57, Evangelical and Reformed Church, 495, 496 238 88, 89, 112, 139, 159, 231, 232, Drugie błogosławieństwo, 14, 15, 285, 425 Evangelical Holiness Church (Ko- 27-29, 38-40, 42, 44, 47, 60, 79, rea), 480 120, 122, 123, 134, 135, 141, Evangelii Nuntiandi, encyklika, D 145, 149-153, 195, 215, 216, 219, 241, 325, 468 267 D.C. Talk, 444 Drugie przyjście Chrystusa, 30, Evans, Colleen Townsend, 205 Dabney, Elizabeth, 332 34, 101, 121, 135 Evans, Louis, 205 Dania, 478 Drugie Wielkie Przebudzenie, 76, Evening Light Saints, 61, 325 Daniels, David, 315 283 Every Nation, 497 Darby, John Nelson, 34 Dryden, Ron, 438 Ewangeliczna Wspólnota Zielono- Dary Ducha, 14, 23, 27, 30-35, Du Plessis, David, 20, 192, 201, świątkowa, 488, 492 38, 41, 42, 77, 89, 96, 99, 102, 256, 277, 424-426, 430, 446 Ewangeliczny Kościół Metody- 115, 124, 126, 182, 185, 189, Duffield, Guy, 165, 178 styczny, 504 193, 196, 198, 200, 203-206, Ewangeliści telewizyjni, zob. Ka- 219, 222, 232, 234, 236, 240, Duncan, Siostry, 295, 296, 300 Dunn, Północna Karolina, 81, znodzieje telewizyjni 241, 245, 246, 252, 255, 256, Ewangeliści uzdrowieńczy, zob. 258, 265, 270, 273, 280, 281, 106, 132, 133, 223 Duquesne University, 22, 251, Kaznodzieje uzdrowieńczy 301, 413, 437, 440-442, 457, Ewangelskij Hołos, 489 461, 463-465, 481, 488, 492 253 Durham, William H., 18, 19, 78- Ewart, Frank, 18, 156, 169, 170, Daugherty, Billy Joe, 438, 442 172, 175 Daughtry, Alonzo, 333 82, 112, 135, 144, 149-153, Davidson, Charles, 146, 148 217, 319, 320, 365, 367, 368, 468 INDEKS 517

F Freidzon, Claudio, 25, 373-376 Goodwin, Benny Jr., 337, 345 Faith Christian Fellowship Inter- French, Talmadge L., 176 Gordon, Adoniram J., 15, 42, national, 478 Frey, biskup William, 187 222, 289, 295 Faith Churches, 420-421, 423, Fritsch, Cora, 101, 108, 115, 118 Gospel Crusade Evangelistic As- 478, 497, 502, 503-504 Frodsham, Stanley, 83 sociation, 232 Faith Movement, zob. Wiary ruch Fulford, W. H., 15, 144, 319, 320, Goss, Howard A., 154, 172, 313 Faith Seminar of the Air, 421 327, 332 Gould, Jack, 390 Falwell, Jerry, 396 Full Gospel Baptist Church, 338 Gould, Theophilius, 317 Family Channel, 400, 401 Full Gospel Business Men's Fel- Górna Wolta, 103 Faricy, Robert SJ, 506 lowship International, 253, 256 Graham, Billy, 28, 230, 373, 387, Farrow, Lucy, 61, 63, 91, 109, Full Gospel Chaplaincy, 478 396, 418, 431 292, 293, 294, 324, 325, 327 Full Gospel, 119 Grant, Amy, 444 Federation of Transparochial Co- Fullam, Everett Terry, 22, 187, Grant, W. V, 390 venant Communities, 272 189, 210 Greek Orthodox Church, 441 Fell, Margaret, 281 Fuller Theological Seminary, 22, Green, Keith, 444 Fellowship of Charismatic Chri- 197, 229, 310, 422, 441, 500 Gregory, Chester, 146, 148, 343, stians in the United Church of Fuller, William E., 321, 327 344 Christ, 239-240, 249 Fullness, 228, 248 Griffin, Merv, 396 Fellowship of Christian Assem- Fulton, Charles, 22 Groeschel, Benedict, 266 blies, 478 Grona gniewu, 120, 167 Fellowship of Covenant Ministers Gros, Jeffrey, 348, 380 G and Churches, 478 Gruzja, 478 Gambino, Hannah Stewart, 116 Felts, C. C, 317 Grycz-Śmiełowski, Karol, 492 Gardiner, Gordon P., 291 Ferry, Jim, 419 Guerra, Elena, 254 Fetler, William, 95 Garr, Alfred G. i Lillian, 105, 106, 107 Guide to Holiness, 39, 40, 216, Feu et Lumiere, wspólnota, 262 285 Garrison, Gene, 229 Fierro, Robert, 357, 360 Gustin, Steve, 244 Gaxiola, Dr. Manuel J., 351, 379, Filadelfia, Kościół (Sztokholm), Gwatemala, 23, 207, 364 95, 96, 97 380 Filipiny, 265, 268, 269, 272, 393, Gee, Donald, 489 405, 453, 458, 460, 472, 477 Gemeinschaftsbewegung, 487 H Finlandia, 90, 95, 98 Geminez, John, 431, 432 Hadden, Jeffrey K., 408, 410 Finney, Charles Grandison, 28, Generalna Konferencja Chary- Hagee, John, 438 40, 199, 283, 285, 287 zmatyczna w Kansas City, 24, Hagin, Kenneth E. Sr., 24, 397, Fire Baptized Holiness Church, 218, 219, 226, 235, 239, 240, 398, 405, 406, 410, 421, 501, 15, 18, 47, 81, 131, 132, 133, 245, 261, 262, 303, 420, 428- 502 134, 138, 144, 319, 321, 324, 430, 432 Hunter, Harold, 439, 447 328, 329, 345, 468 George, Don, 157 Hutchins, Julia, 60, 61, 109, 324, First Great Awekening, zob. Ghezzi, Bert, 259 325 Pierwsze Wielkie Przebudzenie Gibson, Christine, 297, 300 Hyatt, Susan C., 279, 312 First wave, zob. Pierwsza fala Gibson, Reuben A., 300 Hybels, Bill, 437, 442 Fisher, Elmer, 81 Gill, Kenneth, 170 Fisher, H. L., 144, 148, 319, 339 Gillquist, Peter, 441, 447 Fletcher, William C, 116 Gingerich, Harold, 234 I Flores, Jose Prado, 267, 269 Gitre, Ed, 90 Iglesia Cristiana Independiente Flower, J. Roswell, 13, 18, 58, 82, Glad Tidings Tabernacle, 82, 96, Pentecostal (Meksyk), 370 91, 117, 118, 153, 154, 156, 291 Iglesia de Dios Pentecostal (Por- 170, 171, 176, 279 Glemp, kardynał Józef, 506, toryko), 357 Focolari, ruch, 271 Glencoe, spotkania, 427, 428, 430 Iglesia Metodista Evangelica (Chi- le), 366, 367 Foote, Julia, 316 Glick, biskup Elam, 233 Forbes, Bishop James A., 144, 145 Iglesia Metodista Pentecostal (Chi- Glory of God Covenant Commu- le), 19, 137, 220, 365- 367 Forbes, James A, Jr., 337 nity (Malta), 267 Ford, Bishop L. H., 336 Iglesia Metodista Wesleyana (Bra- Glory of God Covenant Commu- zylia), 137 Forrest, Tom, 268, 269, 411, 430, nity, 267 Iglesia Pentecostal de Chile, 367 431 Glosolalia, 9, 32, 35, 132, 141, 142, Fortuna, Stan, 266 163, 181, 182, 184, 199, 203, Iglesia Santa Pentecostes (Mek- syk), 370 Foster, Fred J., 175 204, 242, 243, 244, 245, 259, Indianapolis Charismatic Confe- Fountain Trust, 187, 210, 471 327, 464, 465, 468 Głos Prawdy, 488 rence (1990), 24, 240, 273, 420, Francescon, Luigi, 19, 112, 113, 431 God Chanel, 502 115, 367, 368, 382 Indie, 24, 88, 94, 95, 98, 101, Franciscan Friars of the Renewal, Godawa, Paweł, 497 103-106, 112, 257, 262, 268, 266 God's Bible School, 300 271, 287, 296, 365, 392, 406, Francja, 19, 33, 259, 261, 262, God's Delight Community, 419 407, 439, 445, 453, 460, 472 267, 269, 274, 369, 419, 432, God's Little Children, wspólnota, Indonezja, 95, 143, 436, 453, 473, 478 269 458, 460, 472, 477 Francuska Rewolucja, 33 Godwin, J. R., 221 Iniziativa di Comunione nel Rinno- Frazee, J. J., 172 Goff, James R., Jr., 26, 84, 117, vamento Carismato, 271 Free Methodist Church, 44, 46, 152, 409 Inskip, John S., 45 219, 242, 431 Goforth, Jonathan, 87, 88, 117 Instytut Biblijny w Gdańsku, 489 Freeman, D. S., 144 Goings, George, 322, 327, 330 Instytut Dereka Prince’a, 495, 496 Free-Will Baptists, 18, 82, 132, Goldsberry, Harry Willis, 334 133, 223, 242 518 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Instytut Gallupa, 197, 213, 229, Jotabeche Iglesia Metodista Pen- 414, 420, 424, 438, 442, 450, 387, 433 tecostal, 366, 367, 465 451, 458, 460, 464, 466-469, International Brotherhood of Joyner, Rick, 501 476, 478, 489, 491, 496 Communities, 419 Jungkuntz, Theodore, 194, 195, Klaus, Byron D., 116, International Catholic Charisma- 211 Knapp, Martin Wells, 41, 51 tic Renewal Office, 263, 472 K Knight, Kate, 105 International Catholic Charisma- Kajfosz, Jan, 488 Knox, Ronald, 198 tic Renewal Services, 270, 277, Kalwin, Jan, 32, 198 Koch, Roy, 233, 234, 235, 248 483 Kanada, 19, 40, 48, 82, 92, 164, Kolumbia, 269, 348, 370 International Catholic Program- 200, 234, 238, 260, 266, 291, Komisja Teologiczna (przy KZK), me of Evangelization, 267 292, 294, 296, 309, 349, 473 506 International Charismatic Bible Kansas City, Konferencja Chary- Komórkowy kościół, 507 Ministries, 403 zmatyczna (1977), 24, 218, 226, Kongresy Odnowy w Duchu Świę- International Charismatic Con- 235, 239, 240, 245, 261, 262, tym w Polsce, 506 sultation on World Evangeliza- 303, 418, 420, 428, 430, 432 Korea Południowa, 304, 438 tion (ICCOWE), 268, 273-274, Karaibski pentekostalizm, 143, 432 Kornweibel, Theodore Jr., 330, 352-355, 365 345 International Church of the Fo- Kassell, 487 ursquare Gospel, 23, 119, 158- Kostaryka, 364 Katoliccy charyzmatycy, zob. Cha- Kościoły Boże, 139-144 160, 168, 176, 178, 297, 361, ryzmatycy katoliccy 392, 438, 460 Kościół „Chrystus dla wszyst- Katolicka odnowa charyzmatyczna, kich”, 497, 504 International Convention of Fa- 7, 21-22, 26, 226, 251-278, 414, ith Ministries, 478 Kościół „Droga sprawiedliwych” 418-420, 424-429, 443, 453, w Warszawie, (KBwCh) 497 International Council for the Ca- 459, 461, 464, 471, 472, 482, tholic Charismatic Renewal Se- 492, 493-494, 496, 498, 501, Kościół „Słowo Życia” we Wrocła- rvices (ICCRS), 506 503, 505-508 wiu, (KBwCh) 497, 502 International Fellowship of Faith Katolicka tradycja mistyczna, 33, Kościół Anastasis w Legnicy, Ministries, 478 215, 348 (KBwCh) 497 International Ministers Forum, Katolicy, 7, 10, 22, 27, 28, 32, Kościół Boży w Chrystusie 478 47-49, 65, 100, 179, 180, 186, (KBwCh), 496-497, 498, 499, Iowa Holiness Association, 47 213, 217, 226, 232, 251-278, 500, 502, 504 Irish, Charles M., 187 303, 360, 363, 365, 370, 374, Kościół Boży w Polsce, 497 Irving, Edward, 14, 34, 35-37, 50, 377, 378, 412, 414, 416, 418- Kościół Chrystusowy, 501 51, 199, 200, 211 420, 424, 426, 428, 432, 433, Kościół Chrześcijan Baptystów, Irwin, Benjamin Hardin, 15, 47, 436, 458, 460, 470-472, 480 504 48, 131, 135, 138, 141, 144, Kaznodzieje telewizyjni, 23, 25, Kościół Chrześcijan Wiary Ewan- 321 180, 218, 306, 308, 337, 340, gelicznej (KChWE), 488- 490, 383-410, 416, 421, 434, 494, 495-496, 497, 498, 499, Kaznodzieje uzdrowieńczy, 23-24, 501 J 168, 180, 305, 383-386, 388, Kościół Chrześcijański „Arka” Jackson, John Paul, 501 390, 392, 395, 397, 399, 403, w Poznaniu, 503 Jackson, Wilbur, 245 404, 406-408, 414, 423 Kościół Chrześcijański „Miecz Jacobs, Cindy, 304, 500 Keifer, Ralph, 253 Ducha” w Kaliszu, 497, 498, 499, Jacobs, Sam, 264, 265, 266 Kekako, program, 267, 269, 507 503 Jaffray, Robert, 107 Keler, Marian, 92 Kościół Chrześcijański „Nowe Jakes, Thomas Dexter, 145, 340, Kellar, Sister Nancy, 22, 264, 269 Przymierze” w Gdyni, 498, 503 341, 406, 410, 438 Kelsey, Morton, 30 Kościół Chrześcijański „Otwarte Jan Paweł II, papież, 258, 265, Kendrick, Klaud, 83, 147, 175, 176 Drzwi” w Warszawie, 497 268, 269, 270, 425 Kenia, 92, 187, 207, 405, 462, Kościół Chrześcijański „Słowo Jan XXIII, papież, 254 471, 473, 476 Wiary” w Gdyni, 497, 503 Janowice Wielkie, Ośrodek Misji Kennedy, Minnie, 160, 299 Kościół Chrześcijański „Spichlerz” (KChWE), 496, 498 Nowa Nadzieja, 495 Kenoly, Ron, 341 Janseniści, 27 Kościół Chrześcijański „Wieczer- Kenyon, Essek William, 420 nik”, 498, 499, 501 Japonia, 20, 100, 101, 107, 108, Kerala, (Indie), 103, 257, 271 477 Kościół Chrześcijański w Rypinie, Keswick, 14, 15, 42-44, 88, 98, 493 Jaramillo, Diego, 269 103, 283, 284, 287, 288 Jednota Braci Polskich, 492, 493 Kościół Chrześcijański w Świdni- Kildahl, John, 194, 210 ku, 503 Jednota Czeskobraterska, 492 Kilpatrick, John, 25, 445 Kościół Chrześcijański w Toruniu, Jesus name, 156, 169, 171, 493 Kim, David, 442 493 Jesus only, 156, 169, 384, 469, Kimbangu, Simon, 460 Kościół Chrześcijański w Warsza- 493 King, Edward, 34 wie, 503 Jesus people revolution, 336, 443 King, Joseph Hilary, 15, 132, 135, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Jeter, J. A., 125 147, 220 498 Johns, Cheryl Bridges, 310 King, Martin Luther, 130, 325 Kościół Ewangelicko-Metody- Johns, Redding B., 317, 318 Kings Mountain Faith Fellowship, styczny, 504 Johnson, Mary, 108 245 Kościół Ewangelicznych Chrześci- Jones, Charles E., 26, 148, 247, Kisiel, Robert, 493 jan, 491 249, 381, 456, Kivengere, biskup Festo, 187, 189 Kościół Jeruzalem w Kuźni Raci- Jones, Charles Price, 122-126, Klasyczni zielonoświątkowcy, 14, borskiej (KBwCh), 496 130, 322, 323, 327, 343, 344, 21, 28, 92, 106, 112, 164, 167, Kościół Jezusa Chrystusa „Syjon” Jones, O. T, Sr., 129 176, 184, 188, 190, 195, 214, w Rzeszowie, 498 Jorstad, Erling, 209 219-220, 241, 255, 307, 334, Kościół Jezusa Chrystusa w Kra- 362-363, 377, 387, 411, 412, kowie, 498, 503 INDEKS 519

Kościół Jezusa Chrystusa w Lu- Lion de Juda, wspólnota, 262 Martin, David, 116, 347, 348, blinie, 503 List, 507 379, 380 Kościół Wiary, 497, 498, 503 Litwiller, Nelson, 22, 181, 233, 235 Martin, Francis, 259, 420 Kościół Wolnych Chrześcijan, 491 Living Stream Ministry, 504 Martin, LeRoy, 228, 248 Kościół Zielonoświątkowy (KZ), Llewellyn, I. S., 142 Martin, Ralph, 22, 253, 263, 272, 489, 491, 493, 494-495, 497, Local Chuch, zob. Lokalnych ko- 418, 428 499, 500 ściołów, ruch Martin, Sally, 333, 341 Krajowy Zespół Koordynatorów Local Covenant Churches, 478 Martin, William, 138 (KZK), 506 Lockwood, Cora O., 112 Marty, Martin E., 73 Kristet Center „Livets Ord” (Up- Logos Ministry for Orthodox Re- Mason Temple, 129, 130 psala, Szwecja), zob. Chrześci- newal, 237, 249 Mason, Campbell Hall, 291 jańskie Centrum „Słowo Życia” Lokalnych kościołów, ruch, 504 Mason, Charles Harrison, 15, 18, w Uppsali Lombardi, Giacomo, 112 81, 122-130, 151, 223, 322, Krűger, Gerhard, 490 Long, Bradford, 21, 207 323, 327, 330, 332 Krzyż i sztylet, 494 Lopez, Esteben, 370 McCauley, Mattie, 331 Ku Klux Klan, 328 Los Angeles, 7, 16, 19, 51, 54, McCauley, Ray, 421 Kuhlman, Kathryn, 23, 305, 306, 55, 59-85, 90, 93, 102, 124, McClurkan, J. O., 153 312, 336, 385, 396, 416, 426 131, 133, 151, 162, 242, 292, McDonald, James i George, 35 Kumuyi, William, 438, 442 297, 298, 299, 306, 308, 337, McDonnell, Kilian, 26, 177, 208, Kuria, arcybiskup Manassas, 187 351, 359, 405, 412, 414, 438, 209, 210, 246, 247, 255, 258, Kwakrzy, 139, 163, 280-283, 468 259, 260, 276, 424, 426 287-288, 290 Lourdes, 267 McGee, Gary B., 50, 87, 276, 333 Lovett, Leonard, 147, 337, 446 McGready, James, 198 L Lowery, T. L., 136 McGuire, Barry, 444 L. I. F. E. Bible College, 162, 165, Lowney, Elijah, 319 McIntire, Carl, 412 292, 297 Luce, Alice, 351, 356, 358, 359, McIntosh, T. J., 106 Lake, John Graham, 20, 109- 380, 381 McKenna, Briege OSC, 506 111, 118, 291 Lugo, Juan L., 92 McKinney, biskup Joseph, 266 Lambert, Eva, 332, 334 Lum, Clara, 77, 78, 294, 327 McKinney, George, 335 Lambeth, Konferencja, 188 Luter, Marcin, 30, 198 McNabb, Milton, 138, 139 Lancaster, Janet, 99, 100, 117 Lutheran Charismatic Renewal, McNeil, J. V., 65 Lane, Isaac, 316, 343 196, 210 McPherson, Aimee Semple, 23, Lang, G. H., 105, 118 Lutheran Church in America, 99, 100, 102, 107, 159-163, Lankford, Sarah A., 39 193, 194, 196 168, 175, 177, 178, 180, 296- Latin American Bible Institute, Lutheran Church, Missouri Sy- 299, 308, 312 357 nod, 193, 194, 196, 197, 484 McPherson, Harold Stewart, 79, Latourette, Kenneth Scott, 87 Lyddit, chrzest Ducha Świętego, 160 48, 131, 138 Latter Rain, ruch, 59, 116, 119, McPherson, Rolf Kennedy, 160 175, 460 Łacińska Ameryka, 21, 23, 25, Megakościoły, 480 100, 108, 112, 116, 167, 233, Latynoski pentekostalizm, 21, 23, Mehl, Ron, 165 262, 347, 349-351, 353, 360, Meksyk, 267, 272, 349-379 69, 316, 347-382, 431 361, 362-381, 385, 459. 461, Laurentin, Rene, 259 472, 479, 480 Melody Christian Center, 478 Lawson, James Gilchrist, 43 Łemkowie, 490 Melton, Gordon, 343 Lawson, Robert C., 329, 332, 335 Memphis, cud, 413, 439 Lea, Larry, 227 Mennonicka odnowa, 229-236 Lebeau, Paul, 259 M Mennonite Renewal Services Ledbetter, J. R., 330 „m”, Wydawnictwo, 507 (MNS), 235-236 Lee College, 300, 401, 424 MacDonald, William, 317 Menzies, William, 147, 175, 176, Lee, Bernice C, 291 Mackay, John A., 203, 426 177 Lee, Edward, 63, 324 Madagaskar, 369 Merrick, William S., 50, 51, 211 Lee, Flavius Josephus, 142, 143 Madina, biskup, 187 Merritt, Timothy, 39, 216 Lee, Jarena, 316 Madre, Philippe, 506 Methodist Renewal (UMRSF), Lee, Owen „Irish”, 62, 63 Mahan, Asa, 40, 283, 284, 287 219, 247 Lee, Witness, 504 Malezja, 477 Metodystyczne napady, 215 LeMaster, Don, 228 Malines, dokumenty, 258, 260 Metodystyczni charyzmatycy, Mandela, Nelson, 429 zob. Charyzmatycy metody- Lensch, Rodney, 194 styczni Leon XIII, papież, 49, 254, 255 Mangan, David, 252 Manley, William F., 60, 80 Metropolitan Christian Associa- Leonard, T. K., 155 tion, 320 Manoel de Mello, 369 Lernoux, Penny, 364, 381 Metz, Ken, 264, 270 LeSourd, Leonard, 205 Mansfield, Patty Gallagher, 251, 252, 253, 277 Meyer, Joyce, 23, 308, 403, 405, Lewis, H. H., 317 410 Marable, P. N., 320 Lewis, William Fisher, 185 Męczeństwo, 20, 98, 236, 452, 480 Maranatha (Bob Weiner) , 443 Liardon, Roberts, 442 Michigan State University, 253 Maranatha Christian Churches, Liban, 401, 405, 472, 473 Miecz Ducha, 503 Liberia, 102, 109, 112, 287, 293, 478 Maranatha, Wspólnota, 419 Międzynarodowa Konferencja Lu- 330, 331 terańska poświęcona Duchowi Lie, Geir, 398, 423 Marienschwestern (Darmstadt, Świętemu, 195, 427, 471 Niemcy), 473 Lindsay, Freida, 302, 394, 404 Milczący Zielonoświątkowcy, 360, Lindsay, Gordon, 301, 385, 391, Mariologia, 507 379, 380 393, 394, 408, 423 Marshall, Catherine, 205, 212 Miller, Terry, 233, 248 Marshall, Peter, 205, 419 520 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Miłości Ukrzyżowanej, wspólnota, National Association of Evangeli- Nixon, Richard Milhous, 163 507 cals (NAE), 136, 143, 158, 335, Nodar, Dave, 272 Miner, Terry, 232 412, 413 Norman, Larry, 444 Ministries Today, 26 National Baptist Convention of North American Renewal Service Minnich, Herbert, 233, 235 America, 335 Committee, 240, 268 Mirly, Herb, 194, 197, 211 National Baptist Convention, North Avenue Mission, 78, 79, 112, Misja Centrum Służby Życia, 498 USA, 127, 335 114, 152 Missouri, Springfield, 157, 364 National Camp Meeting Associa- North Heights, Kościół Luterań- Mitchell, R. Bryant, 175, 178 tion for the Promotion of Holi- ski, 196 ness, 45 Mix, Elizabeth, 289, 331 Northfield, konferencje, 42, 44, National Council of Churches, 200 Mjorud, Herbert, 193,194, 210 390, 424, 425 Młodzież z Misją, 501 Norwegia, 90, 91, 97, 478, 492 National Fraternal Council of Ne- Norwescy Bracia, 501, 492 Modalizm monarchistyczny, 492, gro Churches, 335 493 Notre Dame, University, 22 National Holiness Association, Nowa Droga, zob. Chemin Neuf Moehler, Johann Adam, 48, 49 130, 216 Nowa Nadzieja, Chrześcijańska Montague, George, 26, 259, 260, National Leadership Conference, 276 Misja Pomocy Uzależnionym, 478 495 Montanizm, 30-31 National Religious Broadcasters, Montgomery, Carrie Judd, 289, Nowa Zelandia, 99, 100, 207, 403 261, 268, 478 296, 357 National Service Committee, 264, Montgomery, G. H., 359, 389 265, 266, 273, 483 Moody Bible Institute, 42, 44, Nauczyciele wiary, 24, 397-399, O 108, 359 404, 421-423, 501 Oazowy ruch, zob. Światło Życie, Moody, Dwight L., 15, 28, 42, 43- Nee, Watchman, 504 ruch 44, 200, 373 Neighbour, Ralph, 438 Oberlin College, 40, 283 Moore, Charles, 224 Nelson, Douglas, 83, 343, 345 Obmywanie nóg, 126, 140, 274, Moore, David, 417, 446 Neocharyzmatycy niezależni, 451, 490 Moore, Gary, 220 458-460, 474, 479 Ockenga, John, 413 Moore, Jennie Evans, 63, 68, 77, Neocharyzmatycy, 23, 423, 449- O'Connor, Edward, 255, 276, 277 294, 327 445, 458-461, 463, 465, 473- Odnowa luterańska, 190-197, Moore, Oscar, 135 485, 498-499, 507 208 Morey, Earl W. Jr., 204 Neokatechumenat, 269 Odnowa w Duchu Świętym, zob. Morken, Hugh, 340 Neozielonoświątkowcy, 21, 28, Katolicka odnowa charyzma- Morton, Paul, 338, 345 181, 182, 186-188, 192, 194, tyczna Moss, Virginia E. „Matka”, 296 201, 204, 207, 213, 214, 223, Oglesby, Charles, 321 Mother of God Community, 419, 224, 242, 243, 338, 341, 342, Oksydit, chrzest Ducha Świętego, 420 350, 417, 424, 464-467, 469, 48, 131 Mount Vernon Bible College, 165 472, 473, 492 Olazabal, Francisco, 358, 359 Mówienie językami (dar Ducha Nepal, 500 Olson, Ellen, 415 Świętego), 13-14, 23, 27, 30-38, Network of Christian Ministries, Olszewski, Frank, 502 478 41, 48, 54-58, 61-64, 66-70, 72- Omdlenia w Duchu, zob. Upada- 76, 79, 83, 89-91, 95-97, 99- New Apostolic Church, ruch, 442, nie w Duchu 447 101, 103-108, 112, 113, 121, Oneness Apostolics, 329 New Covenant Community, 419 123-126, 132, 133, 137, 139- Oneness, 18, 106, 126, 156, 166, 142, 144-145, 150-152, 155- New Covenant, 255, 262, 264, 169-177, 329, 358, 379, 413, 156, 160, 169, 171, 179-185, 418, 428, 472 452, 458, 460, 469, 475, 476, 189-195, 197, 199-208, 217, New Order of the Latter Rain, 493 221, 223-228, 230-232, 234, ruch, 468 239, 241-246, 251-252, 258, Open Bible Evangelistic Associa- New Orlean, Kongres Charyzma- tion, 167, 168 273, 279-280, 286, 293, 300, tyczny (1987), 24, 219, 229, 306, 325-326, 359, 363, 365, Open Bible Standard Church, 238, 240, 245, 420, 430, 431 167, 168, 178 366, 369, 372, 386, 388, 394, New Wine, 416-418 398, 403, 412, 415, 421, 422, Operation Blessing, 225, 401 424, 428, 433, 437, 441, 443, Newbigin, Lesslie, 439, 440, 447 Opperman, D. C. O., 154, 172 445, 460, 464-465, 467, 468, Niblock, A. M., 95 Oral Roberts Evangelistic Asso- 470, 474, 477, 487 Nichols, John, 83, 84, 148, ciation, 403 Msze św. o uzdrowienie, 506 Nida, Eugene, 350, 380 Oral Roberts University, 136, Mt. Helms Baptist Church, 122 Niedenominacyjni zielonoświąt- 205, 217, 218, 224, 227, 246, Mt. Sinai Holy Church, 333, 344 kowcy, zob. Zielonoświątkowcy 247, 306, 310, 387, 394, 395, Mueller, Robert, 245 niedenominacyjni 402, 434 Mülheim, stowarzyszenie, 95 Niemcy, 19, 90, 94, 95, 197, 232, Organiczna teologia, 188, 195 261, 268, 273, 274, 406, 473, Orlando, Konferencja Charyzma- Mumford, Bob, 24, 262, 416, 417, 487, 488, 489, 490 418, 428 tyczna (1995), 24, 240, 273, 431 Niezależni charyzmatycy, zob. Ornelas, Andres, 370 Munk, Gerald, 238 Charyzmatycy Niezależni Munson, Ray B., 288 Orthodox Charismatic Renewal Niezależni neocharyzmatycy, zob. Service Committee, 236-238, 473 Murcutt, Florence, 356 Neocharyzmatycy niezależni Murphy, J. C, 140 Osborn, Tommy Lee i Daisy, 167, Niezależni zielonoświątkowcy, 302, 373, 385, 391, 392, 393, Murray, Andrew, 116, 117 zob. Zielonoświątkowcy nieza- 407, 409 leżni Osteen, John, 221-224, 242, 248, N Nigeria, 112, 207, 269, 340, 438, 404, 438 Nakładanie rąk, zob. Wkładanie rąk 462, 471, 476 Osterberg, Arthur G., 61, 62, 65, Nikaragua, 207, 352, 472, 81, 85 INDEKS 521

Ośrodek w Duchu Świętym w Ło- Pentecostal Evangel, 90, 153, 359 Presbyterian and Reformed Rene- dzi, wydawnictwo, 507 Pentecostal Fellowship of North wal Ministries (PRRM), 205, 207, Ottolini, Pietro, 112 America (PFNA), 143, 335, 383, 212 Owen, Valarie, 309 388, 413 Presbyterian Charismatic Com- Owens, biskup Chandler, 129 Pentecostal Free-Will Baptist munion, 202, 205, 209, 212 Owens, Robert, 53, 83, 343 Church, 18, 82, 133, 223, 242 Presbyterian Church, 14, 34-37, Owens, Rosalee, 339 Pentecostal Holiness Advocate, 45, 82, 104, 134, 149, 197, 208, Ozman, Agnes, 13, 23, 41, 58, 389 210, 253, 306, 317, 355, 367, 106, 279, 280, 291, 311 Pentecostal Holiness Church, 15, 414, 436, 477 18, 47, 81, 130-137, 141, 146, Price, Frederick K. C., 24, 337, 147, 148, 200, 229, 242, 328, 342, 404, 405, 406, 408, 410, P 370, 386, 413, 438, 460, 468 412, 420, 421, 423, 438 Pacyfizm, 126, 127, 232, 330 Pentecostal Ministerial Alliance, Price, Joseph, 316, 343 Padanie w Duchu, zob. Upada- 174 Priidiet Primiritiel, 489 nie w Duchu People of Destiny, 478 Prince, Derek, 24, 416-418, 427, Pagard, Kenneth, 21, 224, 225, People of Praise Community, 262, 495, 496 419 419-420, 472, 478 Princeton Theological Seminar, Pain de Vie, wspólnota, 267, 269 Pepper, E. I. D., 317 34, 198, 203, 224, 425, 426 Palau, Luis, 373, Perkin, Noel, 153 Prorocka Szkoła w Kielcach, 501 Paliwoda, Bolesław, 501 Peron, Juan, 391 Prorocki ruch, 501 Palmer, Phoebe Worrall i Walter Perron, John, 81 Prorocy z Kansas, 501 Clarke, 39, 40, 216, 285-289, Peters, John L., 242, 247, 249 Prosperity gospel, 499, 501 312 Petersen, Douglas, 116 Protestanccy charyzmatycy, zob. Para (Brazylia), 113, 114, 368 Peterson, Vicki Jamison, 305 Charyzmatycy protestanccy Para, proroctwo, 368 Pethrus, Lewi, 19, 90, 94-97 Protestancka Wspólnota Regionu Parham, Charles Fox, 13, 15-17, Pfingstbewegung, 488 Bieszczadzkiego, 492 56-63, 83, 85, 91, 93, 106, 109, Pfotenhauer, Donald, 194 Przebudzenie śmiechu, 507 118, 119, 145, 150, 152, 220, Piątkowski, Marian, 505 Prześladowanie, 20, 28, 30, 69, 281, 287, 290-292, 302, 325, Pickett, Fuschia, 307, 308, 309 70, 96, 98-100, 119, 139, 232, 327-328, 442 233, 238, 360, 412, 452 Parham, Pauline E., 302, 303 Pierwsza fala, 21, 145, 422, 449- 452, 458-484 Przystęp, 489 Parham, Sarah Thistlethwaite, Pulkingham, Graham, 186, 418 281, 290-292, 302, 313 Pierwsze Wielkie Przebudzenie, 76 Pietyści, 492 Pulliam, Stan, 245 Parsley, Rod, 438 Purkie, Lidia, 200 Pasek, Zbigniew, 487 Pięćdziesiątnicy, 489, 490 Pasterzowania/uczniostwa, ruch, Pike, J. M., 81 24, 415-418, 427, 446, 478, 504 Pike, James A., 185 Q Pastor, Bart, 269 Pilgrim Holiness Church, 242 Quebedeaux, Richard, 208, 210 Pastoral Renewal, 262, 264 Pinson, M. M., 132, 141, 153, 154, Quinn, Anthony, 163 Patrick, Eleanor, 95 156 Patten, Rebecca, 310 Pius X, papież, 254 Pleasant, Walter, S., 323 R Patterson, biskup Gilbert E., 129, Radio I. B. R. A., 97 342 Plymire, Victor G., 107 Ramabai, Pandita, 104, 296 Patterson, biskup J. O., 129, 146, Płonka, Franciszek, 505 147, 335, 336, 429 Poewe, Karla, 116 Ranaghan, Dorothy, 253, 276 Paul, Jonathan, 19, 94, 95 Polhill, Cecil H., 94 Ranaghan, Kevin, 22, 24, 26, Polman, Gerrit R., 94, 95 233, 235, 253, 257, 276, 419, Paulceus, Joseph, 331 427, 428 Paweł VI, papież, 265 Polska dla Jezusa, ruch, 500 Polska, 9, 28, 262, 268, 474, 478, Rankin, John, 198 Payne, Daniel Alexander, 316 Rawcliffe, biskup Derek, 187, 189 Pearson, Glen, 194 484, 487-508 Poole, Mattie i Charles, 332 Red River Presbyterian Church, Pederson, W. Dennis, 196, 211 198 Pendleton, John, 81 Popoff, Peter, 404 Portoryko, 23, 92, 269, 349, 352, Reed, David A., 173, 175 Pendleton, William, 62 Reems, Ernestine C., 341 Peniel, misja uświęceniowa, 62, 68 353, 357, 358, 359, 360, 370 Portugalia, 261, 369, 476 Regent University, 24, 340, 400, Pentecostal and Charismatic Chur- 401, 434 ches in North America (PCCNA), Positive confession theology, 420, 421 Regents Square, Kościół prezbi- 413, 439 teriański, 14, 15, 35, 37, 199 Pentecostal Assemblies of Cana- Post, Avery, 240 Poysti, Mikołaj J., 98, 99, 117 Rhema Bible Training Center da, 93 (Tulsa), 24, 398, 422, 423, 502 Pentecostal Assemblies of Jesus Pozytywnego wyznawania teolo- gia, zob. Positive confession the- Rhema Ministerial Association, Christ, 174, 469 423, 478 Pentecostal Assemblies of the ology Północna Irlandia, 472 Rhema, słowo, 421 World, 170, 171, 172, 174, 175, Richey, John R., 168 176, 178, 324, 328, 329, 330, Praise the Lord (PTL), 400, 402, 332, 460, 475 403, 434 Rimini, Włochy, 267, 274 Pentecostal Association of the Prange, Erwin, 193, 194 Rinnovamento nello Spirito San- Mississippi Valley, 82 Prawdziwy Kościół Jezusa, zob. to (RnS), 267, 271 Pentecostal Church of God, 138, Chen Ye-Su Chiao Hui Rituale Romanorum, 32 165-167, 175, 178, 460 Prawica religijna (USA), 433 Robeck, Cecil, 82, 83, 324, 345, 426 Pentecostal Church of the Naza- Prawosławne Kościoły, 13, 32, 96, Robeck, Mel, 439 rene, 47, 68, 241-244 97, 236, 237, 238, 246, 440 Robert, Dana L., 105 Pentecostal Church, Incorpora- Premilenaryzm, 42, 103, 121, Roberts, Evan, 54, 55, 56, 469 ted, 174 135, 146, 168, 325, 377 Roberts, G. W., 144 522 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Roberts, Oral, 22, 23, 24, 135, Scott, John, 320 Society for Pentecostal Studies 136, 180, 217, 218, 246, 336, Scott, Renny, 189, 327 (SPS), 310 386-403, 408-410, 414, 415, Scott, William, 316 Solomon, Sidney, 330 420, 426, 430, 434 Second Chapter of Acts, 444 Sought Out Church of God in Roberts, Richard, 403 Second Great Awakening, zob. Christ, 333 Roberts, Thomas, 432 Drugie Wielkie Przebudzenie Southern Baptists, 136, 153, Roberts, William, 334, 335 Second wave, zob. druga fala 155, 221, 223, 224, 227-229, Robertson, Marion G. „Pat”, 21, 23, Seiss, J. A., 34 400, 401, 480 24, 190, 191, 222, 226, 395-402, Semple, Robert, 107, 298 Southern Bible Conference, 174 408-410, 416, 417, 427, 433 Servants of the Light Communi- Spirit Led Women, 308 Robinson, Ida, 333, 339 ty, 419 Spiritual Warfare Network, 305, Robinson, Martha Wing, 291 Service Committee for Orthodox 500 Robinson, Ras, 228, 248 Spiritual Renewal (SCOSR), 473 Spittler, Russell P., 26, 246, 426 Robison, James, 228 Seven Hundred Club (700 Club), Społeczność Chrześcijańska, 488 Rochester Bible Training School, 225, 395, 400, 401, 416, 433 Spurgeon, C. H., 37, 51, 222 295 Seymour, William J., 16-18, 54, Spurling, R. G., Sr., 138, 139 Rodriguez, Sam, 376 57-68, 71, 75-85, 91, 93, 119, Sri Lanka, 101, 105 Rogers, H. G., 132 121, 124, 126, 131, 132, 145, St. Giles w Richmond, parafia Rollins, Esther, 300 150, 151, 152, 168, 220, 292, prezbiteriańska, 204, 207 Rosja, 20, 95-99, 174, 184, 478, 293-299, 324-330, 343, 468 St. Louis, Kongres Charyzmatycz- 489 Shakarian, Demos, 256, 389, ny (2000), 24, 240, 431 Ross, Dick, 396 414-416, 420, 423, 430 St. Luke's Episcopal Church, 181, Rossi, Marcelo, 271 Sharing of Ministries Abroad 185-186, 277 Rossin, Delbert, 194, 196, 197 (SOMA), 472, 483 St. Mark's Episcopal Church, 19, Rozróżnianie duchów, 464 Shaw, Elsie, 332 179, 183 Ruch Braci Polskich, zob. Jedno- Shaw, Gwen, 307 Stankiewicz, Irena, 501 ta Braci Polskich Sheaffer, Dan, 136, 157 Stanley, Charles, 136, 229 Ruch kościołów domowych, 417, Sheares, Reuben II, 239 Stanley, Maude i Howard, 291 459-461, 482 Shenk, Wilbert R., 117 Stara Czołnica k/Łucka, zjazd Ruch Modlitwy „Wstawiennicy za Shepherding/discipleship, zob. założycielski Kościół Chrześcijan Polskę”, 500 Pasterzowania/uczniostwa, ruch Wiary Ewangelicznej, 488 Ruch Wstawienników za Polskę, Sherrill, John, 30, 190, 210, 226 Steinbeck, John, 120, 167 499 Shideler, Robert, 109 Stephanou, Eusebius A., 237, Rumsey, Mary, 20, 108 Sievers, Ernst, 273 248 Rumunia, 99, 143 Silver, Joseph, 320 Stevens, Emily Calkins, 319 Ruthven, Jon, 50 Simons, Menno, 232, 233 Stewart, Don, 389, 391, 406 Ryan, Martin L., 101, 106-108 Simpson, Albert B., 15, 42, 107, Stiles, W. H., 315 Ryłko, biskup Stanisław, 258 112, 151, 163, 176, 200, 289, Stokes, biskup Mack, 217 Rzym, 505 296, 357 Stoll, David, 116, 347, 379, 380 Rzymsko-katolicki Kościół, 7, 13, Simpson, Charles, 24, 223, 262, Stoltzfus, Merle, 235 14, 18, 21, 22, 25, 26, 28, 31, 416, 417, 504 Stone, Barton, 46 32, 100, 169, 193, 215, 217, Simpson, William W., 101 Stone, Jean, 184, 187 226, 251-278, 348, 349, 354, Sinclair, John C., 165-167 Stoop, Vernon, 22, 240, 241, 249, 363, 355, 372, 376, 394, 395, Sizelove, Rachel, 294 430 414, 416-421, 424, 425, 426, Skidmore, Louis, 207 Storey, Bill, 253 427, 428, 429, 435, 440, 443, Skinner, Arturo, 334, 345 Strachan, Gordon, 50, 51 453, 464, 471, 472, 476, 481, Słowo mądrości, (dar Ducha Świę- Strader, Karl, 157 485, 492, 493, 494, 496, 498, tego), 72, 125, 251, 464 501, 503, 505-508 Strang, Stephen, 24 Słowo poznania (dar Ducha Świę- Strasburg, Francja, 432 tego), 125, 234, 306, 384, 464 Strawberry Lake Mennonite Church, S Służby nauczania, 397-398 230-232, 235 Salter, James, 95 Smale, Joseph, 54, 55, 59, 68 Strobhar, biskup W. N., 144, 145 Salwador, 116, 352, 364 Smith, Amanda Berry, 286, 287, Strumień Życia, Fundacja, 504 Samarytanka, 495 316, 318, 323, 327, 343, 344 Strumień, 504 Sandeen, Ernest R., 33, 50, 51 Smith, Angie, 218 Stuttgart, 504 Sanders, Cheryl J., 343, 345 Smith, Brian, 379, 380 Suenens, kardynał Leon Joseph, Sanford, Agnes, 192, 471 Smith, Chuck, 443 257-260, 276, 277, 429 Sargent, Phoebe, 294 Smith, Elias Dempsey, 330 Sullivan, Francis A. 259, 260, 276 Sargent, W. L., 81 Smith, Hanna Whitall, 15, 42, Sumrall, Ken, 24, 223 Saxby, William, 80 283, 287-289 Sunderland conventions, 90, 94, Scanlan, Michael, 266 Smith, Lucy, 332, 334 182, 184 Schaeffer, Franky, 441 Smith, Michael W., 444 Sung Rak Baptist Church, 479 Schambach, Robert W., 389, 391, Smith, Robert Pearsall, 42, 287 Swaggart, Jimmy, 23, 396, 399, 403 Smith, Timothy, 50, 51, 247, 249 402, 408, 434 Schearer, szkoły, 48, 138, 139 Smorodin, M., 489, 493 Swedeberg, Paul, 194 Scheeben, Matthias, 48, 49 Smorodinowcy, 489 Sword of the Spirit, 263, 419, 420 Schmidt, Gustaw Herbert, 489 Sny i wizje, 56, 63, 73, 74, 78, Sydnor, Charles Jr., 28, 50 Schuller, Robert, 396 89, 90, 103-105, 125, 139, 158, Synan, Joseph A., 136 Schultze, Quentin J., 408, 410 159, 232, 290, 325, 425, 464, Synan, Vinson, 11, 26, 27, 39, 49, 474 Scofield, Cyrus I., 48 83, 119, 146, 149, 175, 179, Snyder, Howard, 246, 247, 249 Scott, Douglas R., 94 208, 213, 246, 256, 259, 261, INDEKS 523

312, 326, 387, 408, 411, 425, Tłumaczenie języków, (dar Ducha Uświęcenie, 14, 18, 27, 38-41, 47, 426, 428, 430, 431 Świętego), 30, 35, 95, 96, 142 48, 60, 61, 66, 75, 79, 82, 94, Szczekanie, 46 Tomlinson Church of God, 15, 103, 104, 120-124, 131, 135, Szkocja, 35, 87, 197, 478 140-143 141, 144, 145, 149-153, 160, Szkoły Nowej Ewangelizacji, 268- Tomlinson, Ambrose Jessup, 15, 169, 199, 200, 214-1216, 219, 269, 275, 507 91, 117, 132, 139-143, 148 241, 282, 292, 317, 319, 320, Szwajcaria, 90, 197, 273, 478 Topeka, 9, 13, 15, 58, 59, 83, 92, 325, 329, 331, 332, 460, 464, 468, 475, 488, 489, 491 Szwecja, 19, 95, 97, 114, 421, 93, 106, 119, 281, 290, 291 478, 503 Toronto Airport Christian Fellow- Uświęceniowy, ruch, 13, 14-15, ship (TACF), 25, 272, 310, 445 18, 27-28, 38-44, 47, 50, 54-55, Śmiech, 25, 45, 46, 56, 215, 231, 59-61, 68, 94, 113, 120-124, 422, 444, 507 Toronto blessing, 272, 310, 437, 444-445, 499, 501, 507 132-134, 140-141, 145, 150, Śpiew w językach (dar Ducha 152, 200, 215, 216, 242, 249, Świętego), 46, 55, 63, 72, 185, Torrey, R. A., 42, 43, 51, 99 279, 284-286, 312, 315-320, 231, 252, 258, 280, 422, 437, Traettino, Giovanni, 274 322-324, 327, 331-332, 338, 442, 464 Trasher, Lillian, 103 467 Śpiewnik Pielgrzyma, 488 Trask, Thomas, 158, 159 Uświęcony kościół, 331, 334, Światło Życie, ruch, 498, 505 Traveling Timothy, program, 264 336, 337, 338, 342, 476 Światowa Konferencja Misyjna Trinity Broadcasting Network Uzdrowienia przez wiarę, 42, 99, w Edynburgu, 87-89, 115 (TBN), 23, 340, 391, 396, 400, 102, 423 Światowa Rada Kościołów, 425- 403, 405, 406, 410, 502 Uzdrowienie, 9, 15, 23, 30-31, 35, 426 Trinity, 187 42-57, 59, 63, 66, 70, 73, 75, Światowe Konferencje Zielono- Trogen, Larry, 207 78, 79, 89, 99, 102, 106, 108, świątkowe, 97, 136, 335, 424, Truro, parafia, 189 110-112, 121, 123, 125, 135, 425 Truth, Sojourner, 316 141, 145, 168, 180, 190, 192- Święci Boży z sali balowej, 415 Trzecia fala, 21, 22, 23, 25, 229, 193, 200-201, 204, 221-222, Święci epileptycy, 30, 119 310, 422, 423, 436, 437, 446, 234, 236, 243, 257, 275, 280, Święty śmiech, 25, 45, 215, 422, 449-452, 457, 458-484, 499 289-292, 295-296, 301, 306, 325, 338, 342, 372-375, 383, 444 Trzecie błogosławieństwo, 15, 41, Święty taniec, 45, 215, 326 385-387, 389, 391, 392, 394, 47, 48, 121, 131, 135, 152, 241, 397, 400, 403, 404, 407, 420, 325 421, 423, 442, 457, 474, 502, Trzeciobłogosławizm, 41 T 506 Turner, Henry McNeal, 317 Talbert, A. W., 318 Uzdrowieńcze przebudzenie, 135, Turner, William, 337 Taniec w Duchu, 45, 56, 125, 157, 300, 301, 384-386, 388- 215, 326, 331, 334, 422, 468 Tuttle, Robert, 217 397, 403-408, 423, 493, 502 Tanner, Benjamin, 317, 318 Tybet, 107 Tydings, Judith, 419 Tanzania, 92, 187, 272, 473 V Tardif, Emilien, 506 Tyson, James L., 175, 178 Tyson, Tommy, 21, 180, 216-218 Vaagenes, Morris, 194, 196 Tate, Magdalena, 321, 327, 332 Valdez, A. C, 71, 360 Tatham, Oca, 167 Van Cleave, Nathaniel, 165 Taylor, biskup William, 109 U Van der Maas, Eduard M., 26, 50, Taylor, George Floyd, 135, 147 Uganda, 187, 207, 272, 273, 462, 116, 146, 208, 312, 342, 379, Taylor, James, 318 473, 407 Teen Challenge, 357, 443 Ukraina, 20, 95, 96, 97, 478, 489, Van Dusen, Henry P, 28, 50, 447 Teen Challenge, Misja Wśród Uza- 490, 500, 501 Vasquez, Javier, 438 leżnionych od Narkotyków (Pol- Uldine, Adolf, 114, Vaughn, John, 438, 447 ska), 495 Umana, Manuel, 366 Velbert Mission, 95 Tennekes, Juan, 379, 382 Underwood, Biskup Bernard E., Victory Churches International, Teoria o ustaniu darów Ducha 413 497 Świętego, 31-32, 38, 50, 89, Union Holiness Convention, 320, Vineland, New Jersey, 40, 45, 193, 198, 204, 222, 236 United Church of Christ, 22, 238- 130, 216 Terry, Neely, 60, 61, 62, 293 249 Vineyard Christian Fellowship, The Morning Star - edycja polska United Holy Church, 15, 144, 441 501 145, 146, 148, 242, 324, 329, Vingren, Adolf Gunnar, 19, 113, Theosis, 238 331, 332, 333, 339, 343, 345, 114, 368 Third blessing, zob, Trzecie bło- 460 Voeks, George, 194 gosławieństwo United Methodist Church, 217- Vogt, Virgil, 419 Third blessingism , zob. Trzecio- 220, 387 Voice of Healing, 301, 302, 385, błogosławizm United Pentecostal Church, 19, 386, 388, 391, 408, 423 Third wave, zob. Trzecia fala 170, 172, 174, 178, 384, 460, Von Brasch, Frau, 95 Thistlethwaite, Lillian, 281, 292, 469, 493 293 Universal Church of the Kingdom Thompson, J. Ray, 239, 240 of God (Brazylia), 460 W Thompson, J. S., 317 Universal Negro Improvement W wyłomie, 500 Thompson, John, 92 Association (UNIA), 330 W wyłomie, wydawnictwo, 496 T'Hooft, W. A. Visser, 426 University of Steubenville, 266, Wacker, Grant A., 26 Thorp, David, 264 275 Wagner, C. Peter, 211, 229, 305, Tilton, Robert, 399, 404, 408, Upadanie w Duchu, 25, 45, 46, 373, 422, 423, 441, 442, 443, Tinney, James, 337 56, 64, 70, 215, 230, 290, 306, 446, 465, 499, 500 373, 422, 437, 444 Tipton, Joe M., 138, 139 Walijskie Przebudzenie, 54, 55, Urshan, Andrew David, 172, 174 56, 94 Walker, Paul, 438 Walker, Robert, 225 524 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Walters, biskup Alexander, 320, Wkładanie rąk, 13, 31, 58, 66, Z 323, 327, 330 89, 109, 131, 135, 203, 222, Zbieżności, ruch, 439-441 Ward, biskup T. M. D., 318 237, 251, 293, 388, 437, 468 Zbór „Betania” w Katowicach Ward, C. M., 136 Włoch, Wojciech, 487 (KZ), 495 Warfield, Benjamin B., 34, 198, 211 Włochy, 19, 112, 255, 261, 267, Zbór „Chrystus Królem” w Kra- Warner, Daniel, 317 269, 271, 274, 368, kowie (KBwCh), 497 Warner, Wayne, 312 Wolna Myśl Religijna, 492 Zbór „Filadelfia” w Bielsku Białej Warren, J. A., 63 Woman's Christian Temperance (KZ), 495 Warszawskie Seminarium Teolo- Union, 284, 287, 295 Zbór „Stołeczny” w Warszawie giczne, 495 Women's Aglow Fellowship Inter- (Kościół Zielonoświątkowy), 495 Washington for Jesus, 431-432 national, 305, 415 Zbór „Zwycięstwo w Chrystusie” Watt, James, 158, 433 Women's Suffrage, 284 w Jeleniej Górze (KBwCh), 497 Watykański II , Sobór, 254, 256, Wood, Max, 101 Zbór Ewangelicznych Chrześcijan 257, 265, 270, 275, 425, 426 Woodworth-Etter, Maria, 23, 180, w Duchu Apostolskim w Ełku, Way of Faith, 59, 66, 81, 131 289, 290 489, 492, 493 Way, Lewis, 34 Word and Witness, 154, 177 Zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim, 489 Weaver, C. Douglas, 408 Word Churches (Word of Faith Zbór Ewangelii Łaski, 491, 492 Weeden, Robert, 240 Movement), 478 Zbór Jezusa Chrystusa „Oblubie- Weiner, Bob, 443 Word of God Community, 418, 419 nica” w Szczecinie (KChWE), 496 Welsh, Robert, 240 World Assemblies of God Fellow- Zbór w Kaliszu (KBwCh), 497 Weslejańscy zielonoświątkowcy, ship, 177, 494 Zbór w Miasteczku Śląskim zob. Zielonoświątkowcy Wesle- (KChWE), 496 jańscy World Council of Churches, zob. Światowa Rada Kościołów Zeszyty Odnowy w Duchu Świę- Wesley, John, 14, 27, 28, 29, 39, tym, 507 44, 129, 152, 214-216, 219, World Pentecostal Confereces, 282, 481 zob. Światowe Konferencje Zie- Zielonoświątkowcy baptystyczni, lonoświątkowe 223 Wesley, Susanna Annesley, 282 World Reach, 225, 402 Zielonoświątkowcy niedenomina- Wesleyan Church, 241, 504 Woronajew, Ivan, 20, 95-98, 490 cyjni, 274, 287, 317, 413, 414 Wesleyan Holiness Charismatic Zielonoświątkowcy niezależni, Fellowship, 241 Wschodnio-Europejska, Misja, 489 150, 377 Wesleyan Methodist Church, 47, Wskrzeszenie, 100. 384, 468 Zielonoświątkowcy uświęceniowi, 145, 242 19, 121, 169, 458, 460, 468, Wesleyan Pentecostal Churches, Wspólnota „Emanuel” z Kalisza, 498, 503 475 120-121 Zielonoświątkowcy Weslejańscy, Wesleyańscy charyzmatycy, zob. Wspólnota „Hallelu Jah” we Wro- cławiu 500 241, 468 Charyzmatycy Wesleyańscy Ziemba, Wiesław, 497 Węgry, 478 Wspólnota „Maranatha” w War- szawie, 505 Zimmerman, Thomas, 158, 429 Whetstone, Ross, 21, 218 Wspólnota „Miriam” w Krakowie, Zion Apostolic Church, 111 Whitaker, Robert C, 202-204, 503 Zion Christian Church, 20, 109, 207, 212 Wspólnota „Syjon” we Wrocławiu, 460 White, biskup Alma, 69, 242, 249 498 Zion City, 20, 93, 99, 109, 110, White, Stan, 440 Wspólnota „Wieczernik” z Kielc, 111, 291, 292 Whitefield, George C, 317, 318 498 Zion Faith Homes, 291 Whitehead, Charles, 270, 273 Wspólnota Chrześcijańska „Wro- Zion Union Apostolic Church, 317 Whitten, Clark, 227 cław dla Jezusa”, 498, 503 Zjazdy, 40, 45, 46, 47, 66, 92, Wiary ruch, 499, 501-502, 507, Wspólnoty charyzmatyczne, zob. 124, 170, 198, 215, 358, 444 508 Charyzmatyczne wspólnoty Zjednoczony Kościół Ewangelicz- Widney, J. P., 242 Wstawienniczy ruch, 499-500 ny ZKE, 488, 489, 491, 494, 495 Wigglesworth, Smith, 94, 100, Wybrzeże Kości Słoniowej, 112 Złote Wybrzeże (obecna Ghana), 424, 425 Wycliffe College, Toronto, 173 112 Wilcox, C. J., 319, 320 Wyrzucanie, Demony, zob. Demo- Znak początkowy, 124, 125, 133, Wiley, Ophelia, 327 ny, wyrzucanie 134, 151, 155, 163, 219, 244- Wilkerson, David, 226, 253, 256, Wyższego życia, ruch, 14, 42, 44, 246, 460, 464 443, 494, 496, 506 88, 103, 200 Znaki i cuda, 22, 27, 32, 46, 49, Willard, Frances, 287, 288 89, 115, 130, 193, 196, 222, Williams, Emma, 319 236, 290, 374, 422, 464, 465 Williams, J. Rodman, 21, 205, Y Związek Sowiecki (ZSRR), 18, 94- 206, 207, 209, 402, 426 Yale University, 17, 191, 225, 96, 234, 476, 490 Williams, Jane, 320 325, 401 Związek Stanowczych Chrześci- Williams, Smallwood, 329, 336 Yeomans, Lillian B., 292 jan, 488, 490, 492, 494 Wilson, Aaron, 175 YMCA, 101 Wilson, Everett, 117, 347 Yocum, Bruce, 263 Wimber, John, 22, 25, 227, 272, Yoder, Allen, 233 430, 445, 478 Yoido Full Gospel Church, 21, Winkler, Richard, 180, 184-187, 157, 303, 304, 406, 438, 439, 471 460, 482 Wise, Robert, 207 Young, D. J., 125, 320 Wizje, zob. Sny i wizje, Youth with a Mission, zob. Mło- dzież z Misją Yutz, Dan, 234, 235 525

Autorzy

David B. Barrett jest jednym z redaktorów monumentalnego dzieła World Chri- stian Encyklopedia. Jest także dyrektorem Global Evangelization Movement w Rich- mond w stanie Wirginia.

David Daniels III jest profesorem nowożytnej historii Kościoła w McCormick The- ological Seminary w Chicago. Dzięki artykułom w wielu naukowych publikacjach, w tym w Encyklopedia of African American Religions, stał się autorytetem w dzie- dzinie murzyńskiego amerykańskiego pentekostalizmu. David jest także duchow- nym Church of God in Christ.

Pablo A. Deiros pracuje jako profesor historii chrześcijaństwa w International Baptist Theological Seminary w Buenos Aires w Argentynie. Uzyskał tytuł doktora filozofii na Southwestern Baptist Theological Seminary w Forth West w stanie Teksas i jest autorem wielu publikacji. Specjalizuje się w historii latynoamerykań- skiego chrześcijaństwa.

David Edwin Harrell Jr. jest profesorem historii w Auburn University w stanie Alabama. Opublikował m. in. All Things All Possibile oraz Oral Roberts: An Ameri- can Life. Zajmuje się historią ruchów uzdrowieńczych w Stanach Zjednoczonych.

Peter Hocken jest kapelanem biskupim i kanclerzem w Domu Biskupim w Nor- thampton w Anglii. Zaangażowany jest w ruch charyzmatyczny w Kościele rzym- sko-katolickim. Opublikował wiele materiałów na temat jego historii i teologii.

Susan Hyatt jest założycielką International Christian Women’s History Project w Dallas w stanie Teksas. Uzyskała tytuł doktorski na Regent University. Jest autorką: In the Spirit We Are Equal: The Spirit, The Bible, and Women.

Gary B. McGee pracuje jako profesor historii Kościoła i badań nad pentekostali- zmem w Assemblies of God Theological Seminary w Springfield w stanie Missouri. Jest jednym z redaktorów popularnego Dictionary of Pentecostal and Charismatic Movements.

Robert Owens jest dziekanem School of Christian Ministries w Emmanuel Colle- ge we Franklin Springs w stanie Georgia. Uzyskał tytuł doktora filozofii na Regent University. Jest autorem Speak to the Rock: Azusa Street Revival – Its Roots and Its Message. 526 HISTORIA RUCHU ZIELONOŚWIĄTKOWEGO I ODNOWY CHARYZMATYCZNEJ

Everett A. Wilson jest prezydentem Bethany College of California (Assemblies of God), mającego swoją siedzibę w Scotts Valley w Kalifornii. Jest autorem Strategy of the Spirit: J. Philip Hogan and the Growth of the Assemblies of God, 1960-1990 i byłą misjonarką. Zajmuje się latynowskim ruchem pentekostalnym w Stanach Zjednoczonych.

Zbigniew Pasek jest pracownikiem naukowym w Instytucie Religioznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz założycielem Pracowni Dokumentacji Wyznań Religijnych w Polsce Współczesnej. Specjalizuje się w badaniach nad ewangelicz- nym chrześcijaństwem w Polsce.

Wojciech Włoch jest pastorem w Kościele Bożym w Polsce oraz historykiem ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej w Polsce.