Wody Podziemne
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz NARZYM (289) Warszawa 2010 Autorzy: Leszek Zaleszkiewicz*, Marta Neumann*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Anna Wąsowicz**, Jerzy Król** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska * Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska * * – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00 – 975 Warszawa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA SA” ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN 83 – Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2010 rok Spis treści I. Wstęp (Leszek Zaleszkiewicz) ................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Leszek Zaleszkiewicz) ..................................... 4 III. Budowa geologiczna (Leszek Zaleszkiewicz) ........................................................................ 7 IV. Złoża kopalin (Leszek Zaleszkiewicz)…………………...……………………….………..10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Leszek Zaleszkiewicz, Marta Neumann) ...................... 19 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (Leszek Zaleszkiewicz) ............................. 23 VII. Warunki wodne (Leszek Zaleszkiewicz) ............................................................................ 24 1. Wody powierzchniowe .................................................................................................. 24 2. Wody podziemne .......................................................................................................... 26 VIII. Geochemia środowiska ………………………………………………………………….29 1. Gleby (Paweł Kwecko)………….………………………………………….……..…...29 2. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec)…….……………………32 IX. Składowanie odpadów (Anna Wąsowicz, Jerzy Król)……………………………………...34 X. Warunki podłoża budowlanego (Leszek Zaleszkiewicz) ....................................................... 41 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Leszek Zaleszkiewicz) ....................................................... 42 XII. Zabytki kultury (Leszek Zaleszkiewicz) ............................................................................. 45 XIII. Podsumowanie (Leszek Zaleszkiewicz) ............................................................................ 48 XIV. Literatura .......................................................................................................................... 51 I. Wstęp Arkusz Narzym Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) w skali 1:50 000 opracowa- ny został w Państwowym Instytucie Geologicznym w Oddziale Geologii Morza w Gdańsku, (Plansza A) oraz w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Przedsiębior- stwie Geologicznym „PROXIMA” SA (plansza B) w latach 2009-2010. Przy opracowaniu arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w Oddziale Geologii Morza PIG w Gdańsku (Masłowska, Micha- łowska, Zaleszkiewicz, 2004). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o Instrukcję opra- cowania MGśP (Instrukcja, 2005). Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoża bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoża są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są użyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą być pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. W celu opracowania treści mapy zbierano materiały w następujących instytucjach: Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego w Warszawie; Urzędzie Marszał- kowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie; Regionalnej Dyrekcji Ochro- ny Środowiska w Olsztynie, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie, w Sta- 3 rostwach Powiatowych: w Nidzicy, Mławie, Działdowie oraz w Urzędach Gminnych. Korzy- stano z materiałów znajdujących się u konserwatorów zabytków archeologicznych i architek- tonicznych w Olsztynie i Ciechanowie, a także w nadleśnictwach i Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. Zapoznano się również z danymi na stronach internetowych poszczególnych gmin. Wykorzystano ponadto dane z wersji autorskiej, niepublikowanej Szczegółowej Mapy Geologicznej w skali 1:50 000, arkusz Narzym. Wykorzystano też in- formacje uzyskane w starostwach powiatowych, urzędach gmin i od użytkowników złóż. Zo- stały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1: 50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Położenie arkusza Narzym określają następujące współrzędne: 2015–2030 długości geograficznej wschodniej i 5310–5320 szerokości geograficznej północnej. Administracyjnie obszar arkusza znajduje się w dwóch województwach: warmińsko- mazurskim i mazowieckim. Do województwa warmińsko-mazurskiego należą: południowy fragment gminy Kozłowo, niewielki południowy fragment gminy Nidzica, zachodnia część gminy Janowiec Kościelny (powiat nidzicki) oraz północna część gminy Iłowo-Osada (powiat działdowski). Do województwa mazowieckiego należy północny fragment gminy Wieczfnia Kościelna (powiat mławski). Zgodnie z fizycznogeograficznym podziałem Polski (Kondracki, 2002), omawiany ar- kusz w całości znajduje się w mezoregionie Wzniesienia Mławskie, który wchodzi w skład makroregionu Niziny Północnomazowieckiej (Fig. 1). Mezoregion Wzniesienia Mławskie jest pozbawioną jezior wysoczyzną morenową, sil- nie urzeźbioną, której powierzchnia zbudowana jest z glin zwałowych i nadbudowana for- mami polodowcowymi, utworzonymi w najmłodszym stadiale zlodowaceń środkowopol- skich, zwanym mławskim. Wysoczyznę rozcina w części północno-zachodniej obszaru arku- sza dolina rzeki Nidy i fragment doliny Szkotówki. Doliny rzeczne tworzą równiny torfowe. Ciągi wzgórz morenowych występują w północnej, wschodniej i południowo-wschodniej części obszaru arkusza. Północne wzgórza morenowe (moreny martwego lodu), są znacznie wyższe niż pozostałe moreny. Wysokość ich wynosi około 10,0 m i dochodzi do 15,0 m w rejo- nie miejscowości Pielgrzymowo i Szymany, a kulminacje moren osiągają 210,6–211,6 m n.p.m. Moreny czołowe, występujące w centralnej i wschodniej części, ułożone są południkowo. Osią- 4 gają one znaczne rozmiary, a ich wysokość dochodzi do 15 m (204,8 m n.p.m.). Moreny czoło- we z części południowej (rejon Wieczfni Kościelnej) są mniejsze i ułożone równoleżnikowo. Osiągają one wysokość do około 12 m (169,8 m n.p.m.).W części południowej omawianego obszaru (rejon Białut) występują liczne wzgórza ozów, o południkowym przebiegu, kilkuki- lometrowej długości i wysokości względnej około 10 m. Pagóry kemowe zlokalizowane w północno-wschodniej części obszaru arkusza wznoszą się do 190 m n.p.m. i osiągają około 10 m wysokości względnej. W części północno-zachodniej obszaru arkusza wysoczyznę morenową przecinają doli- ny Nidy i Szkotówki. Najniższy punkt w dolinie Nidy znajduje się na rzędnej 151,2 m n.p.m. Obszar arkusza Narzym należy do mazursko-białostockiego regionu klimatycznego, a w jego południowej części przebiega granica z regionem wielkopolsko-mazowieckim. Re- gion mazursko-białostocki charakteryzuje słabe nasłonecznienie, duże zachmurzenie, dość krótki okres wegetacji, duża wilgotność i dość długi okres zalegania pokrywy śnieżnej oraz liczne i silne wiatry. Średnia temperatura półrocza zimowego waha się od –0,5 C do 0,0 C, letniego od 13,5 C do 14,0 C, a średnia temperatura roczna wynosi 6,5–7,0C. Średnia licz- ba dni ze średnią temperaturą dobową poniżej 0 C wynosi 80–90. Opady są tu niewielkie, średnie sumy roczne wynoszą 550–600 mm (zimą 200–250 mm, latem 350–400 mm), średnia wilgotność powietrza wyrażona ciśnieniem pary wodnej wynosi 8,5–9,0 hPa (zimą 5,0–5,5 hPa, a latem 12,0–13,0 hPa). Średnie roczne parowanie terenowe wynosi 460–480 mm. Pokrywa śnieżna zalega od 60 dni na południu obszaru do 80 dni na północy, a okres wegetacyjny trwa 200 dni. W skali roku dominują wiatry z kierunku zachodniego (Stachy red., 1987). Lasy zajmują około 15% powierzchni