Oude van v naar stadswijk

Konvenanten voor beheer

: .: Vakblad voor de Tuinsteden wrJaa Rotterdamse ken ROB-nieuws: Volkshuisvestings- plan

jaargang f 3,5O 2e 199O uitgave van Éaet Ror Éterdorns f nsdiduutítew artey.soradersÉeuenírag Ílr; O Vsn de Redo.ktie Kolofon

STEIGER stelt zich ten doel de U heeft even moeten wachten, maar hier is dan een extra dikke STEIGER. Prak- uitwisseling van ervaringen in de Rotterdamse wijken te bevorde- tische beperkingen -drukkers bleken voor de kerst geen gaase meer te hebben ren, een bijdrage te leveren aan de om het laatste nununer van'89 te leveren- deden ons besluiten om dan maar meningsvorming en het gemeenre- een extra dik eerste 1990 nummer uit te brengen. lijk- en rijksbeleid, voor zover van invloed op de woon- en leefomstandigheden in de wijken, Een exfa stevige start van dit jaar is ook wel op z'n plaats: het is 1990. En dat kritisch te volgen. is een belangrijkjaar. Dat zou het moeten worden, ook voor en volgens de ge- STEIGER is een periodieke uitgave meente Rotterdam. Maar tot op heden is het pagina-grote artikel in de Volks- van het Rotterdams instituut be- wonersondersteuning (RioJ, krant onder de weinig aan de fantasie over latende Kor- titel "De Deukn over alle tenaerstraat 1,3012 VB Rotter- niet doorgaande 1 99O-projekten het voornaamste resultaat. dam, tel.010 - 411.03.33 en Je zou bijna gaan vergeten dat 1990 voor de volkshuisvesting en stadsvernieu- verschijnt 8x per jaar. wing ook een zeer belangrijkjaar is. De projekten die daar op stapel staan Abonnementen gaan -voor zover het er nu naar uit ziet- allemaal door. * De abonnementsprijs bedraagt Het projekt'Stadstimmeren' (voorheen Bouwen en Wonen 1990) staat op sta- F.25,- per jaar. Voor bewonersor- pel: in 21 projekten wordt in diverse wijken gewerkt aan het vinden van ant- ganisaties in Rotterdam geldt een gereduceerd woorden voor aktuele stadsvernieuwingswaagstukken. tarief. Het abonne- * ment wordt voor de duur van één Op stedelijk nivo wordt er hard gewerkt aan een volkshuisvestingsplan wat kalenderjaar aangegaan. Zonder als het goed gaat nieuwe kaders moet bieden om garanties te kreëren voor een schriftelijke opzegging vóór 1 ja- goede volkshuisvesting. nuari wordt her abonnement auto- * matisch met 1 jaar ver)engd. In heel wat wijken, waaronder als belangrijk voorbeeld de ,westwijken' wor- den stevige diskussies gevoerd om opnieuw het kader bij te stellen voor inzet Losse nummers: f.3,5O en aktiviteiten van de bewonersorganisaties. * Er gaat een gekoördineerde aanpak komen voor de Zuidelijke Tuinsteden. Copyrlght tekst en lllustratle- materlaal: Teksten kunnen geciteerd Over die zaken staat deze STEIGER vol, met als belangrijk item worden onderzoek dat wanneer de bron vermeld wordt in het Oude Westen en de Oleanderbuurt heeft plaas gevonden. Onderzoek en uitsluitend na mondelinge toe- wat een belangrijke onderlegger kan vormen voor de aanpak die vanuit de wij- stemming van het Rio. Het is niet ken mogelijk is. toegestaan tekeningen of foto's uit dit blad geheel of gedeelrelijk over te nemen, zonder schriftelij- ke toestem ming van het Rio.

Redaktler Peter Berntsen, Erik Lindenburg, André Ouwehand (eindredaktie), INHOUD: Anne van Veenen. Redaktlesekretarlaat en dtp- produktle: Stadswijk Jacqueline Suykerbuyk ...... 3 2e Oude Westen, is niet Jaargang,nummer I meer een Volksbuurt Februari Spanning 1990 ...... 5 Medewerters aan dlt num- Reaktie uit het Oude Westen mel! Gerard Anderiessen,/Arnold Reijn- WARO?DAROopZuid! ...... 6 dorp, Jan dirk de Boer, Peggy Dar- Komputers in de buurt thuizen, Bob ter Haar, Wim Ha- genbeek, Rob Hagens/Janwillem Konvenanten...... 8 Springeling, Piet Huiskens, Ton Poging tot vergelijkend warenonderzoek van der Pennen, Jaap Pleeging, Paul Tholenaars, Willy Verbakel Hetprogramma . . . LL ...... Fo to's r Onderzoek in de Oleanderbuurt B.O.A. (pag.17), B.O.Z. (pag.13 en 15), H.O.L. 1pag.19), André Ouwe- Tuinsteden ...... LB hand (pag.3, 4, 6,9, 1,O, 77, 12, Pendrecht, Zuidwijk en Lombardijen voor- en acherzijde) Dick Sluyter (pag.23), Piet Verhoeven (pag.16) Stookkosten ...... 16 Onderstekening overeenkomst Charlois Baele-layoutr Erik Prinsen (Hard Lay-OUt. Werken)...... 1,7 ISSN: De kneepjes van het vak O924-OO9a

Westerlicht ...... aaaaaa 1.8 Haalbaarheidsonderzoek woningbouw voor ouderen Volkshuisvestingsplan ...... 20 Column, kortnieuws ...... 22

SlulqIT Z Oude Westen niet meer oude volksbuurt

De vernieuwing van het Oude Westen de twintigers zijn dertigers geworden. Het ver- Onderzoek Gerard Andriessen en Arnold Re- is af. De laatste projekten wor- huizen van en naar de wijk is enorm afgeno- bijna ijndorp zijn verbonden aan de den voorbeteid, de projektgroep men; in de buurt vinden er relatief weinig mu- vakgroep Sociologie van de Uni- rnaakt langzaarn rnaar zeker plaats taties piaats. versiteit van Amsterdam. v«roÍ een beheerorganisatie. Het Oude Zij hebben onderzoek gedaan naar de veranderingen in de bevol- Westen is op de randen na (Westersin- Kwaliteit kingssamenstelling van diverse gel, 's-Gravendijlrwal) ook vrijwel vol- De verscheidenheid van de bevolking is veel oude stadswijken en publiceerden ledig vernieuwd. Hoe zo'n vernieuwde groter dan de beeldvorming over stadsver- onlangs het rapport "Van Volks- buurr tot Stadswijk', de vernieu- gaan nieuwingswijken doet vermoeden. Dan gaat wijk er rrit ziet kan iedereen be- wing van het Oude Westen. (te kii'ken, maar wie zijn er blijven wo- het niet alleen om verschillen naar culturele verkrijgen voor f 25,-- bij de Pro- nen en is het nog een buurt zoals twin- achtergrond, maar ook om inkomensverschil- jektgroep het Oude Westen, tel. tigjaar geleden voor ogen stond toen Ien. Het feit dat wijken als het Oude Westen 43ó.18.03) de eerste acties voor de verbetering gemiddeld meer werklozen en lagere inko- van de wijk werden gevoerd. Bestaat mens heeft betekent niet dat er alleen werklo- de bevolking alleen rrit mensen met zen en menren met een laag inlomen wonen. een laag inkomen? Bekommeren de Werkloosheid is niet de norm in het Oude huidige bewoners zich nog over het Westen. Dat is ook de kwaliteit van de wijk, wel en wee van de wiik? Hoe leven dat er met recht van alles door elkaar woont men,sen rret een verschillende kulture- en dat door de stadsvernieuwing voor ver- le achtergrond met elkaar sarnen? schillende mensen de wijk aanrekkelijk is ge- worden. Een zekere twijfel over het antwoord op die De woning wordg gezien de prijs-kwaliteit Iaatste wagen bij zowel de Aktiegroep het verhouding door wijwel iedereen als positief Oude Westen als de Stichting voor Volkswo- gewaardeerd. Eveneens positief aan het Oude ningen was de aanleiding voor het onderzoek Westen is het zeer gevarieerde aanbod aan dat wij in het afgelopen jaar in het Oude Wes- winkels en voorzieningen in de wijk zelf, ten hebben gedaan (zie kader). Voor het on- maar ook in de onmiddellijke nabijheid (zo- derzoek zijn wij heel nauwkeurig nagegaan wei richting Centnrm als naar andere delen welke veranderingen in de bevolkinSssamen- van de stad). Iedereen benadrukt dat'ie er al- stelling zich hebben voorgedaan, maar de na- les kan krijgen, of het nou een gespeciali- druk lag vooral op het houden van uitgebrei seerde muziekinstrumentenwinkel is of een de waaggesprekken met bewoners van het tweedehandskledingzaak. Voor veel bewo- Oude Westen. ners van het Oude Westen is ook de goede toegank-elijkheid van allerlei overheids- en Geen oude volksbuurt semi-overheidshstellingen een belangrijke Het Oude Westen is niet meer de oude volks- kwaliteit. Door de decentralisatie van veel buurt zoals men voor ogen had in de meer instellingen is de verzorgingsstaat voor velen nostalgische varianten van het bouwen voor de buurt. De vernieuwing van de wijk heeft dat niet terug gebracht. Er is een hele hetero- gene wijk ontstaan. In het Oude Westen is vooral gebouwd voor de groepen die in de ja- ren zeventig in de wijk woonden. Daar horen 'blijvers'bij, mensen die geboren en getogen in de wijk zijn en niet zoals velen van hun fa- milieleden en buren weg waren getrokken. Daartoe behoren de'nieuwe stedelingen', nu onderlussen dertigers, tienjaar geleden als jongeren in de wijk gekomen en gebruik ge- maakt van hun stadsvernieuwingsurgentie om naar een nieuwe of gerenoveerde woning te verhuizen. Daartoe behoren ook verschillende groepen Mediterranen en Surinamers, allang al niet meer te beschouwen als nieuwkomers (het merendeel woont al meer dan 1O jaar in Rotterdam), die ook naar de gerenoveerde en nieuwe woningen zijn verhuisd. Al deze ver- schillende groepen zijn in het Oude Westen gebleven. Het Oude Westen is wel een hetero- gene, maar ook een wij stabiele wijk, alleen

$lri[ei g niet meer een abstrakte, anonieme organisa- trappenhuizen niet meer funktioneert. Toch tie maar een concreet geheel van instellíngen kunje niet konkluderen dat, ondanks de ge- en mensen waarbinnen mensen naar een op- scheiden werelden waarin mensen leven, dat lossing kunnen zoeken voor hun specifieke de buurt als los zand aan elkaar hangt. De problemen. faktor tijd speelt daarin een belangrijke rol. Iedereen is wel verschillend, het onderlinge Konselrwenties kontakt is minimaal, maar zij wonen al 5, 6, De heterogeniteit van de bevolking heeft na- 7,8 jaar aan hetzelfde trappenhuis. Zíj zijr, tuurlijk konsel«rventies voor het samenleven wel vertrouwd met elkaar. Er is sprake van in de wijk. De oude volksbuurt, in de zin van een proces van afstandelijke gewenrring. een buurt gekenmerkt door uitgebreide socia- Dit verklaart waarom wij ook relatief weinig le netwerken en een wij algemeen gedeeld 'gekanket' tegen zijn gekomen. Mensen vin- norrnen -en waardenpatÍoon, bestaat niet den ook in zijn algemeenheid dat het beter meer. Voor de nieuwe stedeling is het Oude gaat met de buurt, de overlast door drugs en Westen een prima uiwalsbasis naar de stad daaraan gerelateerde criminaliteit is rninder en ook hun sociale netwerken strekken zich geworderl maar het tempo van de veranderin- over de stad als geheel uit. Voor de Surina- gen is vergeleken met de jaren zeventig veel mers zijn familie-netwerken heel belangdjk lager geworden. Wanneer er problemen zijn en is veel meer Rotterdam-West het ruimtelijk met buren wordt het niet zonder meer gegene- kader, evenals voor de lGapverdianen. Voor raliseerd tot een hele groep. De lastige buur- de'blijvers' zijn de nog binnen de buurt be- man kan een Surinamer zijn, maar niet alle staande familie-relaties heel belangrijk (met Surinamers zijn daarmee lastig. name moeder-dochter relaties), maar zij kun- De emotionele reakties op de snelle verande- nen de ouderwetse gezelligheid ook zoeken ringen in de bevolkingssamenstelling zijn ver- op de camping in het weekend. minderd, maar mensen voelen zich wel l«rvets- Al die mensen, met een andere achtergrond baar. Als er een overlast veroorzakende en een andere levenswijze, wonen wel geza- buurman aan de trap woont, is er ook nie- menlijk aan één trappenhuis. Iedereen klaagt mand die het oplost of op kan lossen. De rela- er ook over dat het schoonhouden van de ties tussen de anderen zijn niet zo sterk dat er Trappenhule gemeenschappelijk iets gebeurt. Dat levert anderzijds ook een zekere anonimi teit en wijheid op die positief wordt gewaar- w deerd. nledereen is hier een bee$e gek', zoals een respondente zei. Dat moet niet al te letter- re lijk genomen worden, maar het klopt wel in de zin dat er slechts weinigen behoren tot het ffire standaard Nederlandse gezin. Stadswijk Onze konklusies over de ontwikkelingen in het Oude Westen zijn zeker niet somber. Wel- licht in stijd met het wijd en zijd bestaande beeld dat er in de stadsvernieuwingsgebieden alleen mensen met een laag inkomen wonen, alleen mensen met een anakke sociale posi- tie, konkluderen wij dat er dankzij de stads- vernieuwing geen getto is ontstaan. Er is een hele heterogene stadswijk ontstaan. Die heterogeniteit heeft veel positieve kanten maar stelt ook een aantal eisen aan het toe- komstig beheer van de wijk. Een beroep op "de bewoners" voor het beheer van en het toe- zicht op de semi-openbare en openbare ruim' tes kan niet gedaan worderq omdat de katego- rie "de bewoners" niet meer bestaat. Professionele beheerders zullen een aantal dingen gewoon moeten doen, die bij een wijk als het Oude Westen horen. Trappenhuizen moeten door een bedrijf worden schoon ge- maakt, de sraat en de pleinen moeten bter worden bijgehouden en enige vorm van toe- zicht zou zeer gunstig zijn voor een optimaler gebnlk. Voorkomen moet worden dat er tus- sen de woning en de echte openbaarheid een vakuum ontstaat; in het geval van het Oude Westen (en dat hoeft niet voor iedere wijk te gelden) hebben de professionele beheerders als eerste de taak dat vakuum te vullen.Het is ook van belang om die heterogeniteit in de

$lrliiTt + toekomst te behouden. De verschillende groe- wordt gehouden met de effekten voor de ont- pen hebben verschillende toekomstper- wikkeling van wijk als geheel, en dat er niet spektieven. Wanneer de wens naar een wat blindelings huishoudensgrootte, gegeven een grotere woning, voor mensen met een wat ho- bepaald inkomen, aan een bepaald woningty- ger inkomen als vanzelfsprekend tot een ver- pe worden gekoppeld. trek uit de wijk leidt, kan op den duur alsnog In de periode van de stadsvernieuwing heeft een zekere homogenisering van de wijk plaats het Oude Westen bewezen aantrekkelijk te vinden. Dan is de stabilisatie slechts een fase kunnen zijn voor een grote verscheidenheid in de ontwikkeling van de wijk gebleken. Het van menren, wij hopen dat het die aantrekke- is daarom van belang dat in het opstellen en lij}

Jan Dirk de Boer, werkzaam als De Alrtiegroep Het Oude lllesten laat zichzelfen door anderenjarenlang als voor- extern deskundige bij de Aktie- een onderzoek doen naar de vraag hoede in de stadsvernieuwing is beschouwd. groep Het Oude Westen geeft een dus loaretsbaar oP. eerste reaktie op het onderzoek. wat mensen aan hun wíLjk bindt en Ze stelde zich hoe ze daar samenleven. Is dat nlet wat vreemd? Is de Aktiegroep het Inzicht sp(x)r bijster? Is ze het kontakt met Het onderzoek heeft misschien geen veÍïas- de achterban lcwijt? Kortom, waarorr sende konklusies opgeleverd maar wel zeer is de aktiegroep via de projektgtoep verhelderende inzichten. De diskussie over be- Oude Westen mede-opdrachtgever ge- heer kan nu met betere argumenten en met weest voor het onderzoek dat elders minder vooroordelen worden gevoerd. Die dis- in dit blad door de onderzoekers zelf kussie is tÍouwens tijdens de uitvoering van wordt besproken? het onderzoek al in volle gang geraakt. De konklusies van het ondeuoek zijn in grote Bijna twee jaar gelederg in de laatste fase van mate gezamenlijke konkiusies van de op- de stadsvernieuwing in het Oude Westen, drachtgevers, aktiegroep en korporatie gewor- sloot de aktiegroep een konvenant met de den. Hieronder een paar voorbeelden van hoe wijkkorporatie, de Maatschappij voor (intus- de Aktiegroep zich de konklusies ter harte zal sen: Stichting) Volkswoningen. Dat konve- kunnen nemen. nant zou haar uitwerking moeten krijgen in * Wijkgrenzen de periode na de stadsvernieuwing, als be- Hoe duidelijk het is voor de Aktiegroep, en heerorganisatie en beheerbeleid. ook voor tal van gemeentelijke instanties, wat Die toekomst is onzeker als gevolg van socia- bij 't Oude Westen hoort en waar de wijk op- le veranderingen in stad en wijk. En die onze- houdt, zo anders blijkt dat voor veel bewo- kerheid wordt ook gevoed door een gemeente- ners te zijn. De wijkgrenzen blijken in het da- lijk beleid dat de bakens verzet van het geldks leven maar heel betrekkelilk. bouwen-voor-de-buurt naar bouwen-voor-de- Oudewestenaren wonen in hun eigen ogen markq en voor het overige haar eigen onze- ook in 'het centrum' of anderen in 'west'. Dat kerheid verpakt in termen als stedelijke en so- gegeven waaSt om een andere manier van sa- ciale vernieuwing. Maar bij de diskussies over menwerken tussen bewonersorganisaties uit toekomstig beheerbeleíd in de wijk bleken de verschillende (west) wijken. ook verschillen van inzicht te bestaan tussen * Het beeld met name aktiegroep en korporatie. Gechar- Dat het beeld van een'achterstandswijk' niet geerd grng het om de waag of beheer vooral overeenkomst met de dagelijkse werkelijk- behoud van verworvenheden en strijd tegen heid voor veel buurtbewoners, vergt bUstel- hogere woonlasten is, of dat vraagtekens ge- ling van dat beeld. Ook bij de Aktiegroep zelf. zet moeten worden bij de resultaten lan alle Omdat natuuÍlijk bewoners met problemen stadsvemieuwingsinspanningen en het Oude vaker in de buurtwinkel aankloppen, gaje Westen toch een achterstandswijk is (geble- zelf ook in dat eenzijdige verpauperingsbeeld ven) en er een nieuw soort bevolkingspoli- geloven. Terwijl het Oude Westen tegelijker- tiek, en misschien wel nieuwe stadsvernieu- tijd voor velen een aantrekkelijke wijk is waar wingsingreperl nodig zijn om de wijk alsnog je prima kunt leven. 'evenwichtig'te maken, Meedoen aan een on- * Zelfbeheer en 2x Roteb derzoek door buitenstaanders hield dw voor Het beheer van de semi-openbare ruimte (de de Aktiegroep wel degelijk een erkeruring in portiek, het gemeenschappelijke binnenter- dat ze niet Ce buurt'"'an binnen en buiten ken- rein, de stoep) moet meer gezien worden als de en op alle wagen de antwoorden al wist. een taak van de professionele beheerders in Dat is een hele stap voor een klub die door de wijk, d.w.z. de gemeentelijke diensten en $lgil-tï 5 korporatie. Met die verantwoordelijkheid kun je bewoners niet meer opzadelen. Dat b€te- Komputers in de buurt kent bijvoorbeeld om te beginnen 2x Roteb. Dat inzicht kan een eind maken aan de wei- nig vruchtbare pogingen, van ko4>oratie en aktiegroep, om alle bewoners op een netheids- norm te krijgen. Het kan een eind maken aan de frusnerende inzet om juist op dat punt iets Waro? te doen aan samenlevingsopbouw. Als het schoonmaken een taak van de professionele beheerders wordt doet dat natuurlijk niets af De komputer is als opgevoerde §4pe- aan het sukses van zelfbeheer door bewoners machine inrniddels een alorn bekend op andere terreinen (wijkpark, volkstuinen, fenorneerr, ook binnen de bewonersor- tennisbaan etc). Daar kan dan juist meer aan- ganisaties. Maar daarmee houdt de dacht naar uit gaan. autornatisering niet op, ergo dat is nog nauwe{iks een begin. De automa- Heterogenitelt tisering gaat in andere sektoren van En tenslotte de meest netelige waag: wat be- de samenleving snel. Inforrnatie tekenen de inzichten uit het onderzoek voor wordt via de komputer rritgewisseld, een stadsvernieuwings- en volkshuisvestings- waar vroeger gedrulrte stukken, stof- beleid in de toekomst? Netelig, omdat die mappen, kaartenbakken en archiva- waag veel meer omgevenwordt door de onze- rissen de dienst rritrnaakten. De kan- kerheden in het gemeentelijke en rijksbeleid. sen op de arbeidsmarkt worden De keuze lijkt in elk geval niet zo eenvoudig aanmerkelijk verkleind als men kom- als ze zich vaak voordoet: of doorgaan op de puteranalfabeet is of blijft. gebaande paden en verworvenheden van bou- In andere landen wordt al langer ge- wen-voor-de-buurt, voor de laagste inkomens- werkt met de komputer als belangrijk groepen, of bouwen-voor-de-marlt, en verhu- lnstrurnent van buurtorganisaties om ren aan de koopkrachtige waag. voor de belangen van wijkbewoners op te kornen, hen vertrouwd te rnaken Konklusies met de automatiseting en hun kansen De bevindingen leiden tot tenminste drie kon- op werk te vergroten. klusies. In Rotterdam staat ook een groot pro- 1. De bevolkingsffimenstelling van zo'n stabie- jekt op stapel. Waro? Daro op zuidl le heterogene wijk hoeft niet zonodig gekorri- geerd, gesteld dat dat al zou kumen. Er is geen behoefte aan "upgradingi door het para- Opgevoerde §rpemachlne te- chuteren van nette goedverdienende bewo- gen de huurverhoglng ners van buiten, in blokjes of randjes dure wo- ningen, om daar mee iets toe te voegen wat de wijk zou missen. 2. Maar om die heterogeniteit in de toekomst te behouden moet er wel ruimte zijn voor mensen die in de buurt wonen en het financi- eel beter krijgen, maatschappelijk voonrit ko- men. 3. Tegelijkertijd biedt de wijk juist de noodza- kelijke bestaansvoorwaarden voor mensen met de laagste inkomens en sociaal ekono- mies minste kansen. De wijk en de woningen moeten dus voor hen toegankelijk en betaal- baar blijven.

In die uitgangspunten zit natuurlijk een zeke- re spanning. Maar ze kunnen ons ook behoe- den voor de al te simpele keuze óf achterhaal- de dogma's, of een snelle vlucht in de markt. In de uitgangspunten kunnen de opdrachtge- vers van het onderzoek zich vinden. Er zullen konsel«arenties uit moeten komen voor het huur- en toewijzingsbeleid. Hoe die konse- l«,rrenties er precies uit zien, daar zijn we dus nog niet uit. Maar de uitgangspunten lijken mij wel van belang voor meerdere oudere stadswijken en de wagen die ze oproepen zul- len door de bewonersorganisaties ook op ste- delijk nivo beantwoord moeten worden. Jan Dirk de Boer

$lEl-Uïi O Daro o Bij automatisering denken we aan komputers, maakt. Simpel gezegd kurr je via community tekstverwerking, kerstkaarten maken en spel- computing een koppeling leggen tussen het Ie§es. Na de infodag van het Rio in oktober bekend raken met nieuwe technologien en 1988 zijn veel bewonersorganisaties gaan het bieden van opleidingsmogelijkheden die automatiseren. Dat betekent tekstverwerken, de kansen van deze groeperl vaak migranten, de buurtkrant ontwerpen, wellicht een reken- op de arbeidsmarkt vergroten. De bewoners- progÍarnma voor de extern deskundige of een organisatie die met komputers teksten ver- progïarnma voor de buurtwinkel wat snel en werkt, pamfletten maakt, de buurtkrant en de eenvoudig het recht op huursubsidie bere- administratie van een huurdersvereniging kent. Er is een boekhoudprogramma ontwik- doet kan als een soort ontwikkelingscentrum keld speciaal voor bewonersorganisaties. Zo gaan funktioneren op dit punt. In tweede in- beginnen ook wij langzaam te automatiseren, stantie kunnen dan allerlei scholingsprogram- de ontwikkelingen elders gaan echter snel. ma's worden ontwikkeld. Het gaat erom een sfeer te scheppen waarin de komputer geen Informatisering buitenaards ding meer is. Zoals de VARA in- Naast de technische ontwikkeling in de auto- dertijd het medium radio voor arbeiders matisering,die razendsnel is gegaan en nog toegankelijk heeft gemaakt. gaat, speelt zich een andere even snelle In Nederland heeft de Werkgroep 2'duizend ontwikkeling af namelijk die van de dit al jaren geleden geopperd, en is vanuit die "informatiseringn van de samenleving. In- visie gestart met het lMO-netwerk (Informatie formatie is belangrijk en wie veel informatie Maatschappelijke Ontwikkeling). Hierin zlt heeft heeft ook wat te vertellen (lijkt het). o.a. veel inÍormatie van de WAOplaforms in Kennis is macht.Toegang krijgen tot informa- Nederland en de Jongerenadviescentra tie is voor ons werk zeer wezenlijk. We zien (JAC's). Voor bewonersorganisaties is het van nu dat instanties die informatie hebberl ont- belang om via kennis van deze nieuwe ont- wikkelen en verschaffen dit in grote "elektro- wikkelingen vat te krijgen op de hÍostroom. nische kaartenbakken" gaan opslaan. Zo is er Een uitgesproken Rotterdams voorbeeld is de een plan in uiwoering om alle gemeentelijke Wijkwerlcwinkel in Bloemhof, die er alles aan nota's, notities en besluiten op te slaan in doet om buurtbewoners met het verschijnsel zo'n databank om het voor raadsleden moge- komputer vetrouwd te maken. Dat is een radi- Iijk te maken om ook buiten werktijd van de kaal andere opstelling dan hoe nu in veel wij- ambtenaar, alle gegevens die nodig zijn voor ken met automatisering wordt omgespron- het "maken van beleid" direkt via de PC thuis gen. Het is nog niet algemeen dat men zelf ter beschikking te hebben. programma's ontrvikkelt die toegesneden zijn op de eigen praktijksituatie en op'buurtge- Komputers en werk bruik'. De komputers rukken ook op in het werk, en dan niet meer alleen in de administratieve sek- Het WARO-netwerk tor, maar ook in de haven. Veel werkgelegen- Binnen Rotterdam is op dit moment een voor- heid zal ook in Rotterdam in de toekomst ont- stel voor een stedeldk informatienetwerk op staan in sektoren die gebruik maken van deze zijn haalbaarheid getoetst door de Werk- techaologie of ze zelf ontwikkelen. Het Nieu- groep 2'duizend. Het WARO-netwerk: WAar we Rotterdam wekt immers associaties met vindt je wat in ROtterdam. Het No is high-tech ontwikkelingen. Wie van jongs af inhoudelijk bij dit initiatief van de D.R.R. aan vertrouwd is met komputers en aanver- (Dienst Rekreatie Rotterdam) betrokken ge- wante apparatuur zal weinig moeite hebben weest. Het idee is om op plaatsen waar veel zich op dit gebied te ontwikkelen. Bijna alle mensen komen komputers te plaatsen om op lagere scholen in Nederland besteden er in- die manier inÍormatie voor veel mensen be- middels aandacht aan. Maar met de ouders, reikbaar te maken. Informatie op vier terrei- en dat zijn ook de werklozen van nu, is dat nen: woneÍL welzijn, werken en rekreatie. anders gesteld. Zij hebben deze ontwikkeling Denk hierbij aan zaken als: info over nauwelijks bij kunnen houden. woningtoewijzing, berekening huursubsidie, normbedragen en rekenmodellen over hoogte Community computing van uitkeringen, besluiten van het gemeen- In Engeland kent men al enige tijd de term tebestuur, sociale kaartgegevens van de wij- "community computing". ken, info over leer -en werkprojekten, aktivi- Vanuit plekken in de buurt waar het "buurtka- teiten in de buurten en stedelijk en verder. der" de belangen behartigt, wordt via het ge- Belangrijke waaS'punten voor het Rio zijn: bruik van komputers voor alledaags gebruik Welke info is voor wie interessant?; In welke het verschijnsel automatisering populair ge- vorm wordt de informatie aangeboden?; Wie

$|EI[I] 7 beheert de informatie en bepaalt wat wel en helft van de projekten komt uit de buurten wat niet in een netwerk zit? Verder moet je er zelf. Er wordt gewerkt met de prototyping- goed aan denken dat inÍormatie alleen niet al- methode. Dat wil zeggen dat het protot,?e tijd de oplosstng zal bieden. Belangrijk voor van het progÍarnma verder ontwikkeld wordt ons is ook dat het netwerk, vanuit het idee met de gebruikers zelf. Hun kritiek, opmerkin- ncommunity computingi niet op de Coolsingel gen en aanvullingen bepalen uiteindelijk hoe of in Waterstad wordt getest maar in die buur- het programma eruit komt te zien. ten waar men juist behoefte heeft aan "socia- Tegelijkertijd ontstaat zo een circuit dat zich len informatie en waar het nuttig is om juist bezig kan houden met de vraag welke infor- met deze nieuwe technologiën kenrris te ma- matie voor hen nuttig is en in welke vorm. ken. Waar dan? In buurthuizeq buurtwinlHillesluis, Feyenoord, belang van deze zaak en samenwerking in de Afrikaanderwijk en Tarwewijk en Vreewijk. wijk op dit punt tussen de diverse werksoor- Het gaat om een proef met een 'elekEonische ten. Zeker dat laatste is van belang. De kaartenbak" waarin 237 werkgelegenheids en ontwikkelingen gaan hard en laten zich niet scholingsprojekten zitten. Buurtwerkers, stoppen door gekibbel tussen klubs. Indien buurtwinkeliers en jongerenwerkers hebben nodig zal één van de nieuwe eisen in de na- zo een overzicht over werk- en scholings-pro- bije toekomst zijn: demokratisering van de in- Rob Hagens en Janwillem Springe- jekten in deze 7 buurten en over hetgeen formatisering. Het klinkt wat absuakt rnis- Iing zijn als stafmedewerkers van door het GAB en SRW aangeboden wordt. schien, het Rio betrokken bij het WARO maar het is zeker een vonn van sociale initiatiefop Zuid. Dat kan zeer behulpzaam zijn bij het vernieuwing. beantwoorden van wagen van bezoekers. De Rob H agens,/ J anwille.m S pingeling. Poging tot vergel|kend warenond erzoek KonvenaÍrten Vijf wijken hebben in het afgelopen gaan waarin de diverse betrokkenen bij het jaar een beheer-konvenant afgesloten beheer van woningen en woonomgeving een met hun huisbaas. Zo'n beheer-konve- vervolg gaan proberen te geven aan de werk- nant regelt de posities, verhoudingen wijze die ís ontstaan ten tijde van de stadsver- en het overleg ln de fase van beheer nieuwing. De deelneming van de gemeente is na -maar ook tijdens- de stadsvernieu- nu formeel geregeld. wing. Tiid voor een eerste vergelij- Anders ligt dit bij de beheerders van die kend warenonderzoek. En tijd voor mooie (ver-) nieuw(d)e stadsvernieuwingswo- een eeÍste konklusie: het konvenant ningen, waar het ooit allemaal om begon. De tussen Cool en het GWR steelct schriel korporaties en het gemeentelijk woningb€- af bij de anderen. drijf zijn zelfstandige organisaties die zich niet door de gemeente hoeven te laten voor- Stadsvernieuwing en produktie waren in Rot- schrijven dat zij in WOB-verband moeten wer- terdam bijna synoniemen. Dat is sterk veran- ken. En anders dan in de produktíe-fase lo- derd in de afgelopenjaren: beheer heeft veel pen de geldstromen in de beheerfase niet meer aandacht gekregen en terecht. Bij die ak- meer via de gemeente maar via die korpora- sentverschuiving gaat het niet alleen om ande- ties. Samenwerking in het WOB rond het be- re onderwerpen, thema's maar ook om andere heer van woningen zal dan ook meer moeten positie van partijen. De wijkoverleggen be- Iopen op basis van overleg en gemeenschap- heer en de beheerkonvenanten zijn daarbij be- peldlJreid van belangen. langrijke instrumenten.Onlangs gaf burge- En dat zal in de jaren '90 dankzij Heerma nog meester Peper het officiële startschot voor het een hele klus worden. Decentralisatie, af- Wijkoverleg Beheer (WOB) in een zestal wij- bouw van rijkssubsidies en gÍotere financiële ken waar de stadsvernieuwing is afgerond of risico's voor de korporaties zijn van die pijnlij- nagenoeg afgerond.De WOB wordt nu het or- ke ingrediënten waarrnee in de 90'er jaren $lrlqIl e een verteerbaar volkshuisvestingsbeleid moet worden gebakken.Gemeente, korporaties en georganiseerde bewoners moeten op lokaal nivo deze klus gaan klaren. Een instrument om het woningbeheer na stadsvernieuwing vorm te geven is het beheerkonvenant.

Konvenanten Tot nu toe zijn er 5 van die konvenanten afge- sloten en is er één, op ondertekening na, ge- reed. Feijenoord,/Noordereiland en het Oude Westen sloten een konvenant met de Stich- tingVolkswoningen, Crooswijk en het Oude Noorden met Patrimoniums Woningstichting, Cool met het district Centrum van het GWR en DelfshaveVOverschie hoopt op korte ter- mijn een konvenant te ondertekenen met wo- ningstichting Onze Woning. Tijd voor een tus- senstand, waarbij we kijken naar de relatie met het WOB, en de wijze waarop de informa- tie, de besluiworming en bestuurlijke verte- genwoordiging geregeld is. Cool, één van de w{fken met konvenant. Relatie met het WOB is niet alleen van belang om op grond van Nog niet in ale wijken funktioneert een WOB kennis van zaken het korporatie-beleid te kun- maar daar waar nog een projektgroep funktio- nen beoordelen en bei,nvloeden maar ook om neert is meestal wel al sprake van een beheer- op een goede manier te komen tot de rappor- overleg als deel van die projektgroep. Grof- tage-jaarplannen voor de WOB's. Volkswonin- weg is sprake van drie modellen: gen, Patrimonium en Onze Woning zijn be- 1. De WOB is het overlegpladorm. Door het reid in principe alle relevante hJormatie te WOB kunnen taken worden toebedeeld aan verstrekken, behalve als de privacyvan indivi- werkgroepen (Oude Westen). duen in het geding komt. Het GWR beperkt 2. Korporatie en bewonersorganisatie bespre- zich tot de technische meerjaren-planning en ken het woningbeheer in een aparte werk- informatie rond verhuisbewegingen, leeg- 8ïoep van het WOB, waarbij de gemeentelijke stand en klachtenonderhoud. beheer- koordinator wel (Oude Noorden) een Het belang van goede informatie wordt in de initiërende en koördinerende rol speelt of konvenanten van Volkswoningen nog bena- waarbij de twee partijen samen beslissen of drukt door expliciet op te nemen dat dejaar- en hoe die koördinator een rol speelt (Croos- plannen gebaseerd mo€ten zijn op vooraf wijk). Bij het konvenant Delfshaven wordt overeengekomen signaleringssystemen. Heeft niet gesproken over inbreng van de koördina- het GWR bij de informatie-verstrekking al een tor in de werkgroep. zuinige formulering bij de jaarplannen is al- 3. Het woningbeheer-overleg vindt buiten het weer sprake van een waterige woordkeus. kader van het WOB plaats (GWR Cool). Bij Waar in andere konvenanten wordt gespro- dit model past een toelichting. In dit konve- ken overjaarplannen als basis voor een inte- nant is nadrukkelijk beschreven hoe de bewo- graal beheerbeleid is bij het G\r[R slechts nersorganisatie haar achterban moet organise- sprake van een afstemming van prioriteiten. ren. Er is sprake van een territoriale opbouw van de organisatie van komplex via wijkdeel BesluitvorÍning en konflikten naar wijk. Daarnaast furktioneert het WOB Ook bij deze aspekten komen de korporatie- waar de distictsmanager van het GWR aan konvenanten redelijk met elkaar overeen. Ont- deelneemt. Binnen WOB-verband funktio- werp-jaarbegrotíngen worden op tijd bespro- neert dan nog een werkgroep wonin- ken en adviezen en opmerkingen worden gen /woonlasten waarvan status, werkwijze meegenomen bij de vaststeiling door de kor- en deelnemers niet worden uitgewerkt, maar poratie-besturen. Afwijkingen van die advie- waarvan het GWR districtsmanager wel de zen dienen gemotiveerd te worden, hetgeen voorzitter is. ook geldt voor veranderingen binnen de vast- gestelde begrotingen. Konflikten in de werk- Welk model het meest werkzaam is zal moe- groepen worden eerst besproken in het WOB ten blijken. Wel komt de waag op of het ver- en kunnen, indien daar geen oplossing wordt standig is c.q. of er voldoende aanleiding is gevonden, voor bindend advies worden voor- het overleg korporatie-bewonersorganisatie gelegd aan de raadskommissie stadsvernieu- naast of buiten het WOB te organiseren. Ze- wing en volkshuisvesting. Het GtyVR-verhaal ker bij het GWR-model zijn de verhoudingen wordt wat eentonig. Jaarlijks levert het GWR niet allemaal even duidelijk. weliswaar een technische meerjarenplanning, maar tijdstip, bernvloeding en besluitvorming Informatie en j aarplannen zijn niet uitgewerkt. Waar de korporaties ak- Een belangrijk element bij een goed beheerbe- koord gaan met een bindende arbitrage over leid is natuurlijk de informatie. Die informatie alle zaken die niet expliciet binnen het be-

$lEIqI.Í 9 voorgedragen leden zitten in het bestuur zon- der last van ruggespraak en hebben een gewo- gen stem. D.w.z. dat bij stemmingen oveÍ een aantal belangrijke zaken (erkenning bewonersorganisatie; verandering statuten) altijd minimaal één van die leden moet mee- stemmen. Opvallend bij de PWS-konvenanten is hier de verschillende aanpak van Oude Noorden en Crooswijk. In het Oude Noorden- konvenant wordt vermeld dat de wijken die onder het regio-kantoor 2e ring vallen (Oude Noorden, Agniesebuurt Provenierswijk) het recht hebben één bestuurslid voor te dragen. Onduidetijk is en of dat recht ook geldt voor de twee andere beheereenheden. In het kon- venant Crooswijk is niets opgenomen over bestuursvertegenwoordiging. Hetzelfde geldt voor Delfshaven /Overschie. Bij het GWR is bestuursdeelname uiteraard niet aan de orde.

Tussenstand Opvallend zijn de overeenkomsten tussen de korporatie-konvenanten. Het G\ÀIR-konve- nant steekt hier eigenlijk op de meeste aspek- ten schriel bij af. Onlangs werd op de afde- Iing Bouwkunde van de TU-Delft een studie-avond gehouden over de toekomst van de gemeentelijke woningbedrijven. Dit naar aanleiding van de plannen van staatsse- kretaris Heerma tot privatisering van die be- drijven. Tegenstanders van die privatisering wijzen vaak op de publieke kontrole en de voorbeeld-funktie die eigen zou zijn aan ge- meentelijke woningbedrijven. De vergelijking van de konvenanten geeft wel aan dat dat op het terrein van bewoners-invloed bij het G\MR niet opgaat. Uiteraard staat het iedere wijk wij overeen- komsten aan te gaan die passen bij de eigen Beheer ln Cool: oud papler- staande wettelijke kader zijn geregeld spreekt kultuur en organisatie. Helaas blijft het GWR aktle het GWR-konvenant over arbitrage "...inzake bij besprekingen in andere wijken maar ver- de naleving van deze overeenkomstn d.w.z, al- wijzen naar het voorbeeld van Cool als de wij- leen over de uitleg van het (relatief summie- ze waarop men met bewonersbelangen wil re) wat in het konvenant staat. omgaan in de komende bedrijfsplan-periode. Daamaast geldt nog het principiële probleem Een periode waarin een gÍoot aantal voor be- dat de raadskommissie naast beroepsinstantie woners prjnljke en fundamentele veranderin- tevens bestuur is. Een vermenging van funk- gen dreigen.Misschien moet de privatiserings- ties en belangen dus. diskussie maar van start, in plaats van eerst de financiële sanering af te wachten zoals di Bestuursverte genwoordiging rektenr Kuenzli van het G\ÀIR graag wil. De er- Bij de diskussies rond bewonersinvloed op varingen met de nu lopende korporatie-konve- korporaties zijn twee principieel verschillende nanten kunnen daarbij heel nutrig zijn. Met keuzes mogelijk: je probeert participatie te re- de officiële start van de WOB's en de onderte- gelen binnen de struktuur van de korporatie kening van de konvenanten zijn speelveld en b.v, via de verenigingsraad ofje organiseert spelregels nu geregeld. de huurders buiten de korporatie. De hier be- Of het woningbeheer na stadsvemieuwing nu sproken konvenanten zijn een uitwerking van een boeiende wedstijd wordt zal afhangen die laatste mogelijkheid.Een volgende keuze van spelinzicht, techniek en sportieve inzet volgt dan: wil je wel of niet invloed uitoefe- van de betokken partijen. nen op de samenstelling van het bestuur? Op Jaap Pleeging dit punt leveren de konvenanten een boeien- de spreiding op.Het meest ver uitgewerkt is dit punt bij het konvenant Volkswoningen. Feijenoord,/Noordereiland en Oude Westen kunnen ieder bindend één bestuurslid voor- dragen. Dit geldt ook voor de overige beheer- Jaap Pleeging is stafmedewerker wijken. Totaal is sprake van 3 voorgedragen bij het Rio. bestuursleden op een totaal van 9 leden, De $lrlqli ro Onderzoek Oleanderbuurt tamma

Verbetering van de Oleanderbuurt is moet dan ook worden opgevat als onderdeel hard nodig: de huizen verkeren ln van de woningmarkt in Rotterdam-Zuid. slechte staat en zijn veel te klein en slecht ingedeeld voor de daar wonen- Uitgangspunter v(x)Í integratie de gezipnen. De stedebouwkundige De bevordering van de integratie van deze be- strulrtuur vraagt ook om oplosslngen. woners - één van de centrale doelstellingen Een stevige ingreep ligt voor de hand van de vernieuwing - kan slechts plaats- maar wordt niet direkt door iedereen vinden als een aantal uitgangspunten gereali- gedragen. Een groot deel van de bewo' seerd wordt. ners definieert het huisvestings- * De woning als veilige thuishaven probleern anders en breder. Goedko. Kenmerken van het individualiseringsproces pe huisvestlng is voor hen belangriik. dat binnen de Nederlandse samenleving Door de bewoners te onderscheiden plaatsvind! zijn ook onder de allochtone be- in enkele groepen en hun wensen- woners waargenomen. Bewoners geven de lijstjes te definiëren wordt een rniddel voorkeur om als individu te worden aange- geboden om de voorstellen te beoorde- sproken. De woning moet de bewoner de len en voor zoveÍ nodig bii te stellen. mogelijkheid bieden om ongestoord aan de ei- gen leefwijze vorm te geven. In het eerste artikel over de Oleanderbuurt * De Oleanderbuurt als een kleurrijke samen- (STEIGER 89-4) schetste ik het dilemma voor leving de mensen die bij de vernieuwingsplannen in De onderzoeksgegevens laten zien dat een deze stadsvernieuwingsbuurt betrokken zijn. verdere homogenisering qua bevolkingssa- Gezien de slechte huisvestingssituatie en de menstelling (Turkse wijk) door niemand ge- zeer beperkte kwaliteit van de woonomge- wenst wordt. Dit betekent dat gekozen wordt ving ligt het voor de hand om sloop in dit ge- voor een heterogene wijk, waarin ver- bied te overwegen. Daarentegen is de huur schillende bevolkingsgroepen naast elkaar van deze woningen laag. Vanwege de geringe kunnen leven. Iedere groep moet daartoe vol- ruimte in het bestedingsparoon van de mees- doende herkenningspunten in de wijk hebben te bewoners nemen zij de gebreken min of en mogelijkheden hebben om gelijkgestem- meer voor lief. Met sloop wordt een deel van den te ontmoeten. Zowel individualisering als dit toch al schaarse segment van de Rotter- groepworming zijn basisvoorwaarden voor damse woningvoorraad vernietigd. maatschappelijke integratie en emancipatie. Er is een initiatief gekomen om een uitweg Achter deze uitgangsstelling ligt het idee ten voor het dilemma te vinden. Dus naar een pro- grondslag dat maatschappeltjke integratie of gÍarnma van eisen, waarbij het uitgangspunt emancipatie slechts tot stand kan komen door 'bouwen voor de buurt' blijft. Gezien het hete- de eigen identiteit te benadrukken. Erkend roSene karakter van de buurt is het beter te moet worden dat we te maken hebben met Een ctevlge lngreep llgt voor spreken over'bouwen voor de kleurrijke de hand buurt'. Een buurtsamenleving die de íntegra- tie kan bevorderen.

Oleanderbuurt: deel van de stad De oleanderbuuÍt onderscheidt zich duidelijk van de overige delen van de wijk Bloemhof, wat met name geaksentueerd wordt door de stedebouwkundige struktuur. Ruimtelijk ge- zien is de Oleanderbuurt een besloten gebied in de wijk. De bewoners doorbreken deze beslotenheid in hun dagelijkse aktiviteiten- progÍarnma doordat ze intensieve relaties met de omliggende wijken onderhouden, in het bijzonder de Afrikaanderwijk en Feyenoord. De ruimtelijke horizon gaat verder dan het ge- bied waar sloopplannen voor bestaan. Knel- punten die in het plangebied bestaan of zul- len ontstaan als gevolg van de ingreep, kunnen vanuit bewonersperspektief dan ook elders worden opgelost. De Oleanderbuurt

$lriiFl r r werkt worden. Nadruk bij de planontwikke- ling op het heterogene karakter van de buurt betekent evenwel dat bepaalde seSmenten van de bevolking, zoals het teruglopende au- tochtone segment, versterkt moeten worden.

De heterogeniteit benoernd Om aan de diverse wensen van de verschillen- de bewoners te kunnen tegemoet komen en voor hen ruimtelijke oplossingen te vinden, hebben we hen verdeeld in twee hoofdgroe- pen:'lokalisten' en'metropolieten'. *Lokalisten Bewoners die deze buurt en haar direkte om- geving als woon- en leefgebied gebruiken noe- men we 'lokalisten', De meeste allochtone be- woners vallen hieronder: dit zijn hier vooral Turkse bewoners. De meeste allochtone bewo- ners voelen zích'thuis'in de buurt. Een aan- tal werkloze (longe) autochtone bewoners zijn eveneens als lokalisten te typeren. HuÍr relatie-netwerk is daarentegen zeer gering. Oleanderbuurt een sterk gesegmenteerde buurtsamenleving. Toch zijn hier allochtone bewoners, met Ieder segment moet in het aanbod van voor- name Marokkaanse en diverse jongere huis- zieningen en instellingen de mogelijkheid heb- houdens, die als lokalisten zijn aan te duiden, ben zich te manifesteren, Dit streven naar au- maar die liever in een andere woonomgeving tonomie in eigen kring wordt nodig geacht qua bevolkingssamenstelling zouden willen omdat de allochtoon als individu doorgaans wonen. Deze laatste kategorieën hebben nu moeizaam een weg zal kunnen vinden binnen nog te weinig herkenningspunten in deze de anonieme instellingen van de verzorgings- buurt. staat. Binnen de eigen verbanden worden *Metropolieten kontakten onderhouden met voor hen beteke- Andere bewonerskategorieën zijn te typeren nisvolle anderen. Vanuit een dusdanige'veili- als metropolieten: zij hebben de buurt als ge thuishaven' kan aan verdergaande woonlokatie en gebruiken de rest van de stad Schema maatschappelijke participatie en integratie ge- als'leefruimte'. Hier binnen zijn ook weer na- dere precieseringen aan te brengen. Zo zijrler de'blijvers'. Een term die Anderiessen en wonrng woonomSevrnS voorzreDngen Reyndorp geven aan autochtone bewoners die in tegenstelling tot de meeste autochtone allochtonen * 4-5 kamers * speelvoorziening * buurtwinkels buurtbewoners niet naar elders verhuisd zijn. * gescheiden * parkeerwoorzien * koffiehuizen Deze veelal oudere bewoners in de Oleander- gebruikseenheden * ontmoetings- * aandacht aan * open struktuur ruimten buurt vinden'hun' buurt nog steeds aan- * geluidsisolatie openbaar gebied r sleutelplaas trekkelijk. Hoewel de verpaupering en de do- * veel verkeers- * openbaar groen * toegesneden minantie van andere leefstijlen hen meer en ruimte (buurtpark) welzijns- en meer van de huidige buurtsamenleving ver- * * overmaat in de herkenbaarheid sociaal-cult. vreemd. In een eerdere fase van hun woonge- verschillende eigen identiteit voorzenlnSen schiedenis waren zij lokalisten. De familie en * eigen ingang (categoriale kinderen zijn elders in het Zuidelijke deel van * sterke nadruk aandacht) Rotterdam en omgeving gaan wonen en zij op betaalbaarheid * goedkope bedrijfs- en opslagruimte zijn de belangrijkste dagelijkse oriëntatie- en kontaktpunten voor deze bewoners. Naast de blijven * 2-3 kamers * levendige om- * toegesneden 'blijvers' zijn hier ook'jonge stedeliagen'te * eigen ingang geving voorzieningen onderscheiden. Diverse kategorieën, vooral r aanpassingen * oude, vertrouwde (gezondheid en autochtone, jongeren vallen hieronder: stu- voor ouderen herkenbaarheid welzijn) om het denten, starters op de woningmarkq starters * * sterke nadruk openbaar groen zelfstandig wonen op de Rotterdamse arbeidsmarkg alleenstaan- op betaalbaarheid * goede bereikbaar- zo lang mogelijk den met of zonder kind(eren), hieronder val- heid rest van de stad te maken len ook de één-ouder huishoudens die na jonge stede- * 2-3-4 kamers * levendige om- * avondwinkel echtscheiding zijn ontstaan. De oude stadswij- lingen * gescheiden ge- geving ken zoals de Oleanderbuurt zijn aantrekkelij- bruiksruimten * garantie privacy ke woonlokaties voor alledrie de groepen: het * aandacht geluids- * goede bereikbaar- zijn de weinige plekken waar goedkope wo- isolatie heid stedelijke ningen staan, gekombineerd met een gunstige * veel verkeers- voorzieningen liggng ten opzichte van * belangrijke stedelijke ruimte stedelijke allure voorzieningen. * overmaat in de vertrekken * sterke nadruk Programrna van eisen op betaalbaarheid Voor de verschillende kategorieën kunnen we nu op basis van het uitgevoerde ondeuoek

$lriUfi fZ aangeven welke eisen er gesteld worden aan de woning de woonomgeving en de voorzie- Voorwaarden ningen. De resultaten zijn weergegeven in het schema. Daarbij moet nadrulkelijk de opmer- rHerhulevestlngskapacltelt voor de zittende bewoners om in de vernieuwde woningen king gemaakt worden dat een schema per de- Naast voldoende mogelijkheden terug te keren, zal herhuisvesting in de aan het plangebied grenzende woningen noodzake- finitie een simplifikatie inhoudt. Dat is in dit lijk zijn. De sloop zal nadrukkelijk gefaseerd moeten worden uitgevoerd. Hierdoor is de door- verband wel gevaarlijk want het gaat er juist stroming van deze bewoners naar andere woningen in de wijk of omliggende wijken moge- om zeer genuanceerd met de problemen en lijk. Dit alles veronderstelt dat er in het zuidelijk deel van Rotterdam voldoende mogelijkheden zijn om de bewoners te huisvesten. de oplossingen om te gaan. Welke variant er rDlstrlbutleregels nu ook gekozen wordt voor de aanpak van de Veruolgens moet het bij de woningtoewi.jzing mogelijk zijn om grotere huishoudens in de Oleanderbuurt, elke aanpak is met dit pro- vernieuwde woningen, die weliswaar vergroot zijn in oppewlak, maar qua kamertal niet pre- te huisvesten. Omgekeerd dat gÍamma van eisen te vergelijken. Het vereist cies overeenkomen met de huishoudenssamenstellingen, Seldt de kleinere huishoudens met gescheiden leefwerelden die binnen de kategorie jonge stedelin- natuurlijk nog wel enig wikken en wegen gen vallen, een volgens de norm te grote woning toe te wijzen. 'hoeveel' je van elke kategorie wilt of kunt rVerhulskostenvergoedlngen verwezenlijken. Die diskussie dient nog plaats Overwogen kan worden om de bestaande regeling ten aanzien van verhuiskostenvergoedin- gen aan te passen als extra impuls om mensen voor dit plangebied te interesseren. te vinden. Met het bovenstaande zijn we er iBetrokkenheld vergroten nog niet: er zijn nog enkele voorwaarden te Aan de proceskant is het belangrijk om de betrokkenheid van de bewonerse, te vergroten. noemen.die ingevuld moeten worden om het Het aanbieden van een standaard-pakket moet zoveel mogelijk voorkomen worden. Een goed en projekt van Avaro Siza in de Haagse Schilders- geheel te laten slagen. Die voorwaarden zijn voorbeeld mogelijke inspiratiebron is het wijk. Hier hadden zich vergelijkbare processen voorgedaan als in de Oleanderbuurt. In de pu- in het kader aangegeven. blieke opinie was deze wijk evenals de Oleanderbuurt een duidelijk thetto Seworden. Door intensieve participatie van de bewoners van de aanvang af, is het verschil in Ieefstijlen en de Sarnenlevingsopbouw onderlinge burenrelaties de basis geworden voor het onrwerp. Zoals àe ontsluiting van de woningen in de vorm van de zogenaamde Haagse portieken. Het projekt heeft nieuwe posi- Met de participatie rond de vernieuwing van tieve inpulsen aan deze wijk gegeven. de buurt moet tevens het startsein gegeven rSamenwerklng andere w{l ken worden voor een proces van samenlevings- Wordt erkend dat over de grenzen van het plangebied gekeken moet worden om voor dit ge- plannen is het belangrijk dit streven in samenwerkingsrelaties vast opbouw. Dit proces omvat een langere perio- bied te ontwikkelen, dan te leggen. de dan de vernieuwing zelf. De eindtermen rBeheer ln tucsenpeÍlode moeten liggen bij een goede beheersituatie De vernieuwing van de wijk zal een aantal jaren op zich laten wachten. In de tussenliggende van de vernieuwde buurt. Belangrijk hierbij is tijd zullen (tijdelijke) maatregelen genomen moeten worden om het vervalproces in dit ge- bied niet te laten doozetten, dat er specifieke (kategorale) menskracht vanuit het opbouwwerk wordt wijgemaakt die zich richt op het stimuleren van wijkge- de grenzen van de stadsvemieuwing heen richte allochtone initiatieven enerzijds en het m@ten begeven. Dit kan door samenwer- ondersteunen van de bestaande autochtone kingsrelaties aan te gaan met de andere (par- Ton van der Pennen leidt als me- van het onderzoekscen- bewonersorganisatie anderzijds. De tikuliere) organisaties die zich met de andere dewerker trum Ruimtelijke Ordening en bewonersinitiatieven die vervolgens tot stand maatschappelijke sectoren bezighouden zoals Volkshuisvesting van de Rijksuni- komen, moeten hun eigen ruimte hebben, om werkgelegenheid, onderwijs en gezondheids- versiteit Leiden het onderzoek daarmee de duurzaamheid van dergelijke initi- zorg en dit plangebied eveneens als werkter- projekt Migranten van het Buro Inpraak Begeleiding van de Dienst atieven te stinruleren. lnhoudeldk zal het pro- rein hebben. Volkshuisvesting. 8Íarnma van samenlevingsopbouw zich over Tonvan kr Pennen Pendrecht, Zuidwfik en LombardUen Tuinsteden Kort voor de jaarwisseling werd de nota "Ile zuideltjke tuinsteden van Rot- terdam" gepubliceerd. Geschreven in opdracht van de ge- meente, met aanbevelingen voor het ontwikkelen van eerr aanpak van Pendrecht, zuidwtjk en Lornbardijen. Het centtale punt van de nota ls de konklusie dat er voor de drie wijken op wijknivo een visle voor de toe- komst ontwikkeld rnoet worden. Dat moet gebeuren door samenwerking van de betrokken partijen met een voortrekkersrol voor de gemeente. De wiiken reageerden tnrniddels.

Tot 1990 zouden de na-oorlogse wijken -met uitzondering van Hoogvliet en Overschie- niet

$ln-iii-rr rS in aanmerking komen voor een stadsvernieu- te sluiten. En sociaal gezien is dit perspektief wingsaanpak. Dit wil niet zeggen dat er werd ongewenst: de overwegend Nederlandse ge- stilgezeten. De woningkorporaties -de grote zinnen zullen in de verbeterde buurten met huisbazen in die wijken- zijn al geruime tijd eengezinswoningen blijven, jonge 1-- en 2- bezig met de aanpak van hun bezit. Met persoonshuishoudens, en migranten huishou- name de goed verhuurbare woningen zijn al dens zullen aangewezen zijn op de wijkomen- aan de beurt geweest: onderhoudsplannen en de -slechte- portiek etagewoningen. En zullen soms verhteringsplannen. De meer problema- sneller verhuizen als ze de kans krijgen. Dit tische woningen -3 - 4 hoog zonder lift- zijn b€tekent dat de samenhang in die buurten be- relatief achter gebleven. Daar speelt de waag perkt zal zijn. De aanpak moet dus anders. of er nog geld ingestopt moet worden, hoe- In het rapport wordt -onderscheiden naar veel geld dat moet zijn, hoe lang de wonin- wijlq woningen en bwoners aangegeven wel- 8en nog mee moeten en wie daar in zal willen ke zeker aangepakt moeten worden. (zie ka- wonen, der) De korporaties zijn allen op hun eigen manier met een soort totaalplan voor hun bezit bezig Oplossingen (geweest). De gemeente is om een mening ge- In het rapport wordt geen panklare oplossing lTaagd, maar kon daar maar beperkt op rea- geHen voor de gesignaleerde problemen. Er geren omdat er intem nog niet erg over was worden verschillende toekomslperspektieven nagedacht. Daarom werd er in'89 aan een ex- geschilderd. Voortgaan op de zelfde weg als tern adviseur (Roel van Veldhuizen) ge- tot nu to€ wordt ontoereikend geacht: de pro- waagd een rappoÍt op te stellen met een aan- blemen zullen dan toenemen. zet tot een integrale visie op de 4e Voorgesteld wordt om voor de drie wijken af- ringswijken in Zuid: Pendrecht, Zuidwijk en zonderlijk een beleidsvisie op te stellerl bin- Lombardijen. nen een niet te lange periode. En er worden Vragen daarbij: bouwstenen aangereikt voor de ontwikkeling * Moet er meer gekuren dan nu? daarvan. Belangrijk uitgangspunt daarbij is * Zo ja, hoe?, Door wie? dat er zowel een sociaal als techniscVfi- * Hoe moet dat georganiseerd worden? nancieel beleid uitgezet moet worden. * Wie gaat dat betalen? * Sociaal beleid: geef aan voor welke doel- * Onder welke randvoorwaarden? groepen men wil bouweq met als voorstel: ouderen, huishoudens met kindererL jonge 1- Tuinstad en 2-persoonshuishoudens en migrantengezin- Het lijkt een interne tegenstelling: tuinstad. nen. Geef aan aan welke specifieke eisen de Want is'stad'niet juist altijd gelijk met juist woningen en de woonomgeving dan moeten het gebrek aan groen? In de na-oorlogse wij- voldoen. ken op Zuid is dat niet het ger,al. En daarmee Maak'sociaal behee/ tot een duidelijk onder- worden gelijk ook de belangrijkste kenmer- deel van de aanpak. Maak een samenhangend Knelpunten ken van de drie wijken aangeduid. Zezijr,erg plan voor de aanpak en verbetering van de * wijk gÍoen, maar ook stedelijk en hebben overwe- voorzieningen, waarbij wijk- en buurtwinkel- Op wijknivo worden bijvoorbeeld de relatie met de omgeving (o.a. gend een goede verbinding met het cenfum cenra ieder hun eigen plek behouden. de havenspoorlijn aan de zuid- van de stad. Voorgesteld wordt de positieve * TechniscVfinancieel beleid: zet de gege- rand) en de voorzieningen ge- krachten daarvan te bewaren en uit te bu- vens m.b.t. de woningen en de woonomge- noemd. Zowel de buurtwinkelcen- tra als het centrale winkelcentrum wen. De woningen (grotendeels 3 en 4 ka- ving op een rij: wat is nodig om de zaak aan behoeven aandacht. Gezien het mers) in de drie wijken zijn in de jaren '50 te pakken, wat gaat het kosten e.d. Neem daa- leerlingenaantal (sterke afname (Zuidwijk als eerste, gevolgd door Pendrecht) rin ook zaken als verdichting, de havenspoor- bevolking sinds begin van de wij- en begin jaren'60 (Lombardijen) neergezet. en de positíe op de woningmarkt t.o.v. de ken) is er een zorgelijke situatie lijn t.a.v. de toekomst van de scholen. Ze zijn klein en sober gebouwd, huren tussen andere wijken in Rotterdam mee. r Woningen de f 250,-- (onverbeterde portiek flat, zonder De bouw- en woontechnische ach- lift of c.v.) en 450,-- (verbeterde eengezins- De weg teruitganS van de onverbeterde Í woningen is onmiskenbaar. Er zijn woning). Het meest duidelijk is de nota nog wel in de verhuurproblemen in bepaalde Het aantal inwoners is in de loop der jaren wijze waarop de aanpak gestalte zou moeten kategorin. En er is onduidelijkheid sterk gedaald. Van overwegend gezinnen met krijgen. Voorgesteld wordt dat er een t.a.v. de gewenste types en kinderen in de jaren'60 naar een gemengde wijkoverleg wordt ingesteld waarin de bewo- differentiatie naar kamertal e.d. * Bewoners samenstelling nu. Het aandeel huishoudens nersorganisatie, de korporaties, de deelge- Het aantal ouderen neemt toe, met kinderen is afgenomen, nu méér ouderen, meente en vertegenwoordigers van gemeente- jonge evenals de 1- en 2-persoons- méérjonge 1- en 2-persoons huishoudens en lijke diensten een plaats krijgen. Het geheel huishoudens en het aantal mi- grantenSezinnen. Daardoor is er een groter aantal migÍanten huishouclens. zou geEokken moeten worden door een koör- een toename van verscheidenheid dinator die wordt ondergebracht bij de ge- in woonkulturen en de onderlinge Meer dan nu? meentelijke projektorganisatie voor de stads- spanningen. De woningen en de Gewoon doorgaan met de aanpak zoals die vernieuwingswijken (PCC). Nadrukkelijk voorzieningen zijn niet aangepast aan deze verandering in leefwijze. tot nu toe is geweest, is zeer onaantrekkelijk, wordt er voor gekozen dat dit per wijk ge- Evenals elders is er vernielzucht, alCus het rapport. Dat zou leiden tot een fi- beurt en niet voor de drie wijken gezamenlijk. vuiligheid onverschilligheid en nancieel onhaalbare aanpak voor de korpora- Dat zou leiden tot een weinig helder nivo van r.a.v. de buitenruimte. Die is in ruime mate aanwezig en groten- ties. Zij moeten bij het verbeteren van na-oor- praten. In een jaar zo:u zo'rL wijkoverleg een deels niet helder gestruktureerd. logse woningen een behoorlijke hoeveelheid wijkvisie klaar moeten hebben. die wordt dan Er komt veel semi-openbaar ge- geld investeren die niei (gelijk) gedekt wordt aan de deelgemeente en de gemeente voor ge- bied voor dat goed niet wordt on- door rijkssubsidie derhouden. of huurverhogingen. Sloop legd. van een Sroot aantal woningen is dan niet uit

$ltj!-sr 14 Stedelijke zaken In de nota wordt gewezen op de relaties tus- sen de zuidelijke tuinsteden en de rest van de stad. Daarbij wordt er gewezen op het ontbre- ken op dit moment van een samenhangende visie over de totale woningvoorraad van heel Rotterdam (waar overigens wel aan gewerkt wordt, zie op de ROB-pagrna in deze STEI- GER). In de nota wordt wel een voorzet gege- ven voor de'stedelijke randvoorwaardenl voor de te ontwikkelen wijkrrisies. Daarin staat o.a.: 'Er wordt zuinig omgesprongen met de aanwezige woningenn en nDe huren van de voorraad dienen betaalbaar te blijven voor de huidige wijkbewoners en uÍgent-wo- ningzoekenden van elders". Dat waagt natuurlijk om uit'arerking, want zo- als dat nu geformuleerd wordt zal dat door zijnvaagheid nauwelijks houvast bieden. Huu-rdercoverleg ln de Horeten

Realrties Realcties wijken De nota geeft goede aanzetten voor de diskus- sie over de te ontwikkelen aanpak voor de na- In de drie wijken is er de afgelopen tijd veel aandacht besteed aan de nota "De Zuidelijke oorlogse wijken op zuid. Meest belangrijke Tuinsteden van Rotterdam". In samenwerking met het stedelijk buro van het Rio en Buro konklusie is wel het voorstel voor het ontwik- 3plus, zijn er door de bewonersorganisaties in de wijken diskussieavonden over de nota belegd. Dat heeft geresulteerd in reakties op de nota. kelen van wijkvisies voor de drie wijken afzon- derlijk, waarbij stedelijke randvoorwaarden *Pendrecht worden meegegeven en de gemeentelijke De bewonersorganisatie stelt dat voor hen 'afwachten' onbespreekba ar is. Zij was ingeno- dienst de trekkersrol vervuld. men met het feit dat de korporatie en de deelgemeente ook willen werken aan een toe- Dat lijkt misschien niet zo bijzonder, maar ge- komstvisie. De bewonersorganisatie stelt daarbij wel als eis dat het integrale visie moet zien het feit dat twee van de drie wijken in zijn en daarvoor een brede koalitie nodig is. Dus niet een onderonsje van deelgemeente en een deelgemeente liggen en de korporaties de korporatie. Een koördinator, ondergebracht bij het PCC wordt unaniem onderschre- ook graag zeer zelfstandig opereren, is dat ven. wel belangrijk. In bijgaande kaders zijn korte *Zuldwijk reakties van de drie bewonersorganisaties ge- De bewonersorganisatie is ingenomen met de nota. Ze wijst op de initiatieven die de wijk geven. Ook anderen hebben gereageerd. De zelf reeds heeft ondernomen door middel van de nota "Greenspog zonder prik" en de re- direkteur van de gemeentelijke diensten cente videoproduktie "Zuidwijkers". De invalshoek van sociaal beheer spreekt hen bijzon- (DROS) stelt in zijn brief aan de gemeente- der aan. Ook zij zijn voor aanhaking lan de koördinator bij het PCC. Zij stelt dat de be- raad dat hij instemt met het voorstel om de wonersorganisatie van harte aan de plannenmakerij mee wil werken, maar daarvoor wel koördinatoren bij de stedelijke dienst (PCC) meer ondersteuning no'dig heeft. onder te brengen en die te belasten met het *Lombardiien opstellen van een wijkvisie in nauw overleg met de betrokken partijen. In zijn brief staat Ook in Iombardijen hebben de verschillende organisaties van bewoners zich gebogen over de nota "zuidelijke tuinsteden". De reakties zijn overwegend positief omdat duidelijk verder: "De visie dient zoveel helderheid te is dat met de nota de organisaties in een situatie zijn gekomen waarin er plaats en aan- verschaffen over de toekomst van de tuinste- dacht is voor hun inbreng. IGitiek is er ten aanzien van een zekere onevenwichtigheid in den dat het mogelijk is de uitvoering ervan in de nota. De nota lijkt zich toe te spitsen op een aanpak van het korporatiebezit, terwijl Srote mate te delegeren aan de betrokken juist grote delen van lombardijen, anders dan in Pendrecht en Zuidwi.ik, partikulier bezit deelgemeente en korporaties". Blijvende be- zijn. Problemen daar blijven grotendeels buiten beeld. moeienis van de gemeente, op vergelijkbare wijze als in Overschie, wordt niet nagestreefd. Verbeterde Dlepenhoret De deelgemeente Charlois (daar vallen Pend- recht en Zuidwijk onder) schnjft in een brief, die mede ondertekend is door de korporaties 'Onze Woongemeenschap' en'stichting Tuin- stad Zuidwijk', dat de onderbrenging van de koördinatoren voor hen een punt van diskus- sie is: Yoorstelbaar is dat een koördinator bij de deelgemeente wordt aangehaakt". Het is te hopen dat die knoop snel wordt doorgehakt. Uitstel lan het werk door dit soort diskussies over de kompetentie is waan- zin. Maar misschien is het wel onvermijdelijk door de Rotterdamse variant van het'komple- mentaire bestuut' (zie het stukje over de deelgemeenten bij 'Kort nieuws' in deze STEI- GER). AO

$ltiÍïi L5 Ondertekening overeenkomst Charlois Stookkosten Op initiatief van de bewonersorganisa- de stookkosten wilden de verhuurder Onze tie lllerkgroep Oud Gharlois is ruirn Woongemeenschap en de huurdersvereniging twee jaar geleden rnet een exlrerirnen- StJanshaven hier afspraken over maken. Tij- teel stookkostenkontrakt gestart voor dens diskussies hierover lq"vamen wagen naar het complex Janshaven. De huurders- voren als: nls het totale verbruik wel rede- vereniging St.Janshaven was met kon- Iijk?", "En hoe weet je welk energieverbruik nAls krete vragen gekomen: Hoe kunnen redelijk is?n, het werkelijke verbruik af- we de hoogte van de stookkosten blij- wijkt van het redelijke, aan wie ligt het dan?", vend in de hand houden en: Valt er Deugt bijvoorbeeld de c.v.-installatie nog zelfs nog te besparen? Na vele overleg- wel?"Hier moest dus antwoord op komen. gen, onderzoekeno rnetingen en onder- handelingen werd eindelijk op rnaan- Verbruik dag 3O oktober 1989 het deffnitieve Met behulp van komputerprogramma's waar- stookkostenkonttakt getekend doot in opgenomen de bestekgegevens van het ge- bestuur en direktie van Onze Woonge- bouw, gegevens over de installatie en meenschap, de bestuursleden van de veronderstellingen ten aanzien van het rede- huurdersvereniging Sint Janshaven en Iijk stookgedrag van bewoners kan het rede- door een vertegenwoordiger van het lijk energieverbruik per maand berekend wor- Research Instituut voor de Woning- den. Die gegevens leveren het Standaard bouw, Volkshrrisvesting en Stads- Redelijk Energieverbruik op. Daarnaast wordt vernleuwlng (kortweg RIW). iedere maand een overzicht ingevoerd van de gemiddelde buitentemperatuur en de zorrbe- Blokverwarming bij de ontwikkeling van de straling. Deze gegevens samen bepalen wat Sint Janshaven is destijds welbewust gekozen het redelijk energieverbruik voor die bewuste voor een kollektieve hstallatie voor centrale maand was.Elke maand worden de meterstan- verwarming. Die keuze benrstte op vooral so- den opgenomen en het werkelijke verbruik ciale overwegingen. Bewoners die om welke met het redelijk verbnrik vergeleken. De reden dan ook vaak thuis zijn, stoken meer huurdersvereniging presenteert deze gege- dan diegenen die nog volop bezig zijn. De vens in overzichtelijke diagrammen aan de be- eerstgenoemden behoren veelal tot de minder woners. Doordat het resultaat voor iedereen draagkrachtige groeperingen in onze samenle- inzichtelijk is bevordert dat het bewuste ving.Dus blokverwarming zonder individuele stookgedrag.Indien -over het gehele stooksei- meters.De kosten van de verwarming worden zoen- de afwijking tussen de twee uitkomsten doorberekend op basis van de vloeroppewlak- Sroter is dan 7Oo/o, dan moet worden onder- te per flat. Dit betekent dus, dat je -ten oP- zocht, wat de oorzaak is. In principe zijn er zichte van de situatie waarin het verbruik maar twee mogelijkheden: wordt gemeten- wat meer betaalt als je zelf - het stookgedrag n bewoners; zij betalen De ondertekenlng: v.l.n.r. niet vaak thuis bent en dus niet stookt. dan bij,of (R.I.W.), Jos Stlkvoott Her- Omdat naderhand en ook in andere kom- - het niet deugen van de installatie; de huis- man v.d.Staal, Rob Kluwen (Huurdersverenlglng Jansha- plexen met blokverwarming konflikten ont- baas betaalt dan. ven), Rles Krleger (Onze stonden over de hooSte en de verdeling van Idoongeneenschap) Ex1»erirnent Het zal voor iedereen duidelijk zijn, dat dit een uniek kontrakt is. Eventuele extra kosten kunnen nu niet zonder meer verhaald worden op de bewoners. Men wilde wel weten of zo- iets in de praktijk zou werken. Daarom werd in het begin besloten een experimentele stookovereenkomst af te sluiten waarin bo- venstaande regeling neergelegd werd. Met de uitgangspunten van de experimentele overeenkomst konden zowel de huurdersver- enigmg StJanshaven als Onze Woongemeen- schap goed uit de voeten. * Uit ervaringen, nieuwe metingen en be- schouwingen bleek dat: - het gebouw erg goed is - de bewoners redelijk zuinig stoken - met name het beheer erg van belang is: hoe wordt met de instal latie omgesprongen, hoe wordt deze afgesteld enzovoort.

SlBuEl t 6 * Er is een samenhang tussen het energiever- Wrj zijn zeer teweden en trots over de tot- bruik van bewoners en het beheer van de standkoming van deze overeenkomst. We voe- verwarming. De bewoners blijven alert als de len ons betrokken bij het beheea bij een be- verhuurder alert blijft, en omgekeerd. heer dat aktief en preventief is. * Er is overeenstemming over de toetsmethode Onze Woongemeenschap maakt op een goede "Er is een intentie tot snel aanpakken van pro- manier haar verantwoordelijkheden waar. blemen Wij sporen dan ook de huurders (verenigin- * Er wordt regelmatig overlegd en ewaringen gen) in de hele stad aarr om te bekijken of uitgewisseld. een dergelijke overeenkomst ook voor hen van nut kan zijn. Kontrakt De ondertekening van de overeenkomst had Vandaar dat er overgegaan kon worden tot af- een feestelijk tin§e. Na toespraakjes van alle ronding van de experimentele periode en om- partijen en felicitaties over en weer kon hie- Wim Hagenbeek is een bewoner rop het glas geheven worden. van de St. Janshaven en voorzitter zetting in een officiële overeenkomst: het van de Werkgroep Oud Charlois. stookkostenkontrakt. WimHagenbeek

De kneepjes van het vak

Op donderdag 24 olctober ls er een - in sommige wijken wordt de krant uitbe- lay-out kursus gestart fn de wijkwin- steed, ofalleen door beroepskrachten ge- kel van de Bewonersorganisatle AÍri- maakt. kaanderwiik. Deze kursus biedt aan - anderen hadden te weinig kranten gemaakt onder andere redaktie-leden vaÍr veÍ- of waren niet teweden met de uitgave. sctrillende wtjlr/buurtkranten in Rot- De BOA-krant redaktie plaatste een oproep terdam, de gelegenheid om op een leu- voor een lay-out kursus in de BOA-krant en in ke ("professionele") en goedkope het wedstrijdboekje (uryrapport). tnanier, de kneepjes van het lay-outen Als spoedig loaramen er 20 reakties binnen (vormgeven) te leren. van wijwilligers van bewonersorganisaties. Sommigen reeds jaren aktÍef, anderen die De lay-out kursus is een initiatief geweest van zich te zijnertijd willen aanmelden als redak- de redaktieleden van de BOA-krant. In juni tielid bij hun organisatie. '89 had de BOA -krant redaktie (als winnaar van de wedstrijd Beste wijkkrant van'87) de Tot nu toe nplicht" om de wedsuijd van'89 te organise- We zijn nu 7 weken bezig. In die tijd is onder ren. Tijdens de kontakten wat zE toen hadden andere behandeld: met de verschillende wijkerq bleek dat er vol- - het maken van een tekenbord (van vezel- doende wijwilligers waren die wilden werken plaat en ruifesmotief plakplastiek) aan hun wijkkrant, maar nog enige onbe- - bladspiegel De kurslsten aan het werl kendheid hadden met het lay-outen. Gevolg: - het maken van letters,/cdfers - het maken van verschillende koppen - witte vlakken opvullen - een pagina met telct indelen - bespreken van een eigen wijly'buurtkrant - pagina nummering etc,

'I)e Meester" Drie-s Lubhke De kursr:s wordt gratis gegeven door Dries Lubhke. Dries is vanaf 1986 met de VUT. Hij heeft jaren ervaring in de drukkerij-branche en in het lay-outen. Hij heeft als opmaker en lay-outer gewerkt voor verschillende kranten. Dries over de kursus: "De motivatie onder de kursisten is erg groot. Men vergeet zelfs te roken tijdens het priemel- werk aan de werktekeningen /ontwerp. Ieder is zo op ajn/haar eigen wijze bezig. Er zijn er zelfs drie die de hulp van hun dochter hebben ingeroepen. Zelfs echtparen (niet overdrij- ven...één echtpaar) doen entlousiast mee. De een is in het maken van pagina's wat

$lBiI-Eï L 7 handiger dan de ander. Dat zalje altijd hou- lijk ook een belangrijke faktor, de duidelijk- den. Gelukkig worden de nwat minder begaaf- heid moet niet worden opgeofferd aan het den" goed opgevangen door de anderen. Het ontwerp, een bee§e mag wel.' is ook niet zo gemakkelijk om de grafische we- reld ín te duiken.' Hoe verder En dat gaat nu steeds goed? We hadden een kursus van 8 à 1O weken ge- lHoe meer je dit lay-outen doet hoe vaster de pland. Dit blijkt te kort te zijn. Voor lay-outen hand wordt, hoe sneller je doorkrijgt wat is tijd nodig. Je moet het leren aanvoelen. In goed of fout is. Nu wordt er hier en daar nog januari'90 zullen we het eerste deel afron- leuk misgekleund....geeft niet, lach er maar den. Naast het lay-outen is er ook behoefte om, een volgende keer doeje het beslist be- aan informatie over de inhoud,/opzet van de ter. Het vormen en werktekeningen maken wijk/buurtkrant, en het leren werken met de leer je niet één, twee, drie, dat moet lanS- P.C. (krantenprogramma). Begin februari zul- zaam groeien. Als je de grondregels onder de len we kijken in hoeverre er een vervolg gege- knie hebt, kun je je naar hartelust uitleven in ven kan worden aan deze kursus. Dit is mede je uitspattingen. Maar eerst nog even met aftrankelijk van het aantal deelnemers en de twee benen op de grond blijven staan. Toch financien. Tot nu toe hebben we het Rio be- zie ik af en toe leuke, originele toepassingen reid gevonden de materiaalkosten te beta- waar ik zelf niet op zou komen. Bijvoorbeeld Ien.Heeft u belangstelling, bel dan met de Peggy Darthuizen werkt als soci- een kader doorknippen en op ongelijke hoog- BOA (Bewonersorganisatie Afrikaanderwijk) aal begeleidster in de Afrikaan- te weer een geheel van maken, tekst blijft on- 485.20.08. derwijk. danks dat goed leesbaar, want dat is natuur- Peggr Darthuizen.

Haalb aarheidsonderzo ek Westerlicht Er zijn reële rnogelijkheden voor het Vraag om onderzoek behoud van 'Illestertcht", een w(xrnge- In het voorjaar van'89 wordt Buro 3plus (zie bouw voor ouderen in Lombardijen. kader) ingeschakeld om te onderzoeken of In een haalbaarheidsonderzoek dat het Westerlicht behouden kan blijven (zie ka- uitgevoerd is door Buro 3plus is dat der). Aanvankelijk lijkt de waag uit Lombar- aangetoond. dijen eenvoudig, maar precisering blijkt al Daarrnee wordt de stelling van de kor- snel noodzakelijk ten behoeve van de inhoud poratie dat sloop noodzakelijk is, na- van het onderzoek. Achter de waag gaan drie drukkelij k tegen gesproken. belangen schuil. Het onderzoek leverde nog meer op: * De bewoners, georganiseerd in een bewo- o.a. de konklusie dat de bewonerson- nerswerkgroep, zilten met een aantal dersteuning in de na-oorlogse wijken (woon)techniese problemen. Zij willen een duidelijk anders is dan ln de stadsver- onderhoudsplan. nieuwingswijken. * Het in de werkgroep vertegenwoordigde Meer toeleveringsbedrijf voor de be- dienstencenrum baseert haar inbreng oP een woneÍsoÍganisaties dan belangenbe- door haar gewenst woonprogramma. Dit hartiger voor de bewonersorganisa- proSÍarnma zou tot een verbeteringsplan lei- tie. Dat stelt eisen ten aanzien van de den. probleemstelling bij onderzoek en het * Het HuurdersOverleg Lombardijen (een sa- vervolg daarop. menwerkingsverband van huurdersvereni- gmg de bewonersorganisatie en de bewoners- De, ten gevolge van de herverdeling, beschik- raad van de woningstichting) wenst behoud baar gekomen ondersteuningscapaciteit van van het Westerlicht als strategiese reaktie op de 3e, 4e en 5e ring is, om versnippering te een plan tot stedebouwkundige herstruktu- voorkomerq ondergebracht in een stedelijke rering van de wijk, ten gevolge waanran het npooln: Buro 3plus. Westerlicht zou moeten verdwijnen. Anders Het buro werkt op basis van beantwoording geformuleerd waagt zij een onderzoek naar van een vraag, gesteld door een organisatie een prograrnma wat tot behoud van het ge- van bewoners. bouw zou kunnen leiden. Dat programma zou Die organisatie mo€t ... zijn de gegevens met niet noodzakelijkerwijs een bouwkundig hun achterban door te spreken en gezamen- proSÍarnma hoeven te zijn. lijk met hen een srategie te bepalen. Het Uiteindelijk wordt gewaagd een tweetal pro- gaat daarbij om waagstukken die samenhan- gramma's (woningverbetering en zorgverbete- gen men wonen, in de brede zin van het ring in het Westerlicht) te onderzoeken op woord. haar mogelijkheden. In overleg wordt beslo- Buro 3plus houdt kantoor op het Rio. ten om te starten met het onderzoek naar de $hilrÍ 18 mogelijkheden van (en door) woningverbete- ring; het perspektief van zorgverbetering lijkt kleiner.

Het onderzoek Een oud onderzoek van de woningbouwver- eniging naar de mogelijkheden van woning- verbetering, waar haar voornemen tot sloop mee beargumenteerd is, wordt niet ter be- schikking gesteld. Buro 3plus besluit daarop zèlf een haalbaarheidsonderzoek te doen. Het eindrapport bevat een beoordeling van de hui- dige situatie, een verbeteringsplan met kostenraming als onderzoeksmodel, en een ex- ploitatieprognose na verbetering. De konklu- sie van het rapport is dat tegen een redelijke huurprijs er 140 zelfstandige woningen, ge- schikt'yoor ouderen, te exploiteren zijn bij in- zet van de opgebouwde komplexreserves.

Reakties Bij de bespreking van het rapport blijkt al snel dat de inhoud niet een preciese weergave is van het standpunt van de drie te onder- scheiden belangengroepen. Het dienstencen- tnrm mist de door haar gewenste voorzienin- gen in het ontwikkelde (model-)verbete- ringsplan. De bewoners konstateren dat bij een ingrijpende verbetering een groot aantal van de zittende bewoners definitief geherhuis- vest zal moeten worden. Aanpassing van de konklusies van het rapport zou niet mogelijk zijn zonder de konsistentie, en daarmee de mogelijke betekenis, van het rapport geweld aan te doen.De funktie van het onderzoek is dan ook niet dat het'de' mening van'de'be- kenpakket van ondersteuners. De opstelling Westerllcht woners weergeeft. Het geeft bouwstenen om van de woningbouwvereniging om het oude Het Westerlicht is een flat van 10 verdiepingen tot een standpunt te komen. Het rapport is ondeuoek niet beschikbaar te stellen duidt met 205 één- kamerwoningen. De flat is 26 geen rapport vàn de betrokkenen, maar ààn op onwerurigheid t.o.v. de ondersteuning jaar oud. In de flat wonen met de betrokkenen, op basis waarvan zij hun door een extern deskundige. De als opdracht- name ouderen. De woningen standpunt nader kunnen onderbouwen. Een gevers fungerende bewoners zijn niet centraal zijn klein (35 m2). Service voor rapport over de mogelijkheden tot verbouw georganiseerd maar aktief in organisaties van de ouderen ontbreekt groten- tot 140 zelfstandige woningen voor ouderen uiteenlopende aard; de verschilende belan- deels. De recreatieruimte op de blijkt voldoende aanknopingspunten te geven gen zijn niet alleen een organisatorische pro- 10e verdieping is te klein. Het voor die onderbouwing. Een onderzoek naar bleem maar ook een onderzoelcprobleem. woongebouw ligt in het hart van de dicht de mogelijkheden tot verbetering van de De praktijk wijst uit dat de te leveren onder- wijk bij winkels, wijk- centrum en openbaar vervoer zorgfunkties is daarmee op de achtergrond ge- steuning niet alleen bestaat uit beantwoor- nwoningverbeterings" haltes. De woningen zijn moeilijk raakt.Onderzoek van de ding van de gestelde waag. Inzet op ontwik- verhuurbaar. Verlaging van de optie toont voor het HOL al aan dat er reële keling van de probleemstelling in relatie tot leeftijdsgrens heeft al tot andere mogelijkheden zijn voor handhaving van het een organisatorische kader blijkt noodzake- mogelijkheden geleid. De verwar- Westerlicht. lijk. De noodzakelijke analyse van de situatie mings- en liftinstallatie vertoont Voor het Dienstencentrum is nu aangetoond en ontleding van het probleem zal menigmaal gebreken. De bewoners zouden dat verbetering van het Westerlicht in kombi in de vorm van "verduidelijking van de waagn er graag blijven wonen. De woningbouwvereniging stelt voor natie met uitbreiding van het service-pakket tijd wagen. Het buro treedt niet op als belan- het gebouw te slopen om plaats serieus bekeken moet worden. genbehartiger. Het is een "toeleveringsbedrijf te maken voor een nieuw winkel- De bewoners kunnen zich getroosten met het voor de bewonersorganisaties. Dit betekent centrum. idee dat met diskr:ssie over het Westerlicht de dat het geleverde werk bewerkt zal worden, aandacht op hun woonsituatie gevestigd zoals de onderzoeksresultaten van het Wes- wordt en dit op termijn leidt tot een betere terlicht gebruikt zijn voor het bepalen van huisvesting van hen in het gebouw of elders" een standpunt. Ondersteuning bij de bewer- king zal in veel gevallen wenselijk zijn. Het Een nieuwe onderrteuningspraktijk patroon voor bewonersondersteuning in de Het ondersteuningswerk vanuit het buro is 3e, 4e en 5e ring Al ÍLog nader uitgewerkt niet te vergelijken met de ondersteuning in de moeten worden. Heldere rapportage is dan stadsvernieuwingswijken, blijkt uit de gelever- wij belangrijk: het is voor bewoners duidelijk de ondersteuning in Lombardijen. De taken wat ze krijgen en extern deskundigen schrij- norganisatie zijn niet gebaseerd op van de in- ven eindelijk eens op wat hun vak is. spraakn fiËrar meer divers. Het verrichte on- Paul Tholenaars derzoek behoort niet tot het traditionele ta- $ltiltï 19 o

De diskussies, werkkonferenties en studiedagen lij- Die diskussie is wezenlijk, daar moet dan ook tijd voor zijn. ken soms over elkaar heen te tuirnelen. Dat heeft na- Een oriënterende diskussie met de andere partijen over de tuurlijk te maken rnet het dramatische feit dat er volkshuisvestingsdoelen kan geen kwaad, de besluitvorming een nieuw decennirrm is ingegaan en het nog rnaar zal pas later moeten volgen. Met die achterliggende gedachten 1O jaar is tot het Jaar 2OOO. Het heeft ook alles te werd deelgenomen aan de werkkonferentie op 21. december maken met het feit dat die nota van Heetrna ging die door de gemeente georganiseerd was, Op die dag werden over de volkshuisvesting in de jaren '9O. En die zijn na een gemeenschappelijk begin, de drie bovengenoemde the- nu aangebroken, het komt nu dus aan op de uitvoe- ma's verder uitgediept. ring. En de nraag hoe de belangen van de bewoners ondanks de slechtete randvoorwaarden van het rijk, Huurbeleid toch overeind gehouden kulnen worden. Het Volks- De werkgroep huurbeleid boog zich over de mogelijkheden en hrrisvestingsplan kan daarin een zeer belangrijke rol wenselijkheid van sturing in de ontwikkelíng van de huurprijs verrmllen. In december was er een eerste werkkonfe- in de toekomst door het maken van een aantal stedelijke af- rentie. spraken. Daarbij is de grootste rol weggelegd voor de huur- ders en de korporaties. De gemeente zou haar bemoeienis kun- Drie thema's l«ararnen er op de stedelijke konferentie aan de nen beperken tot een toets aan de wettelijke en stedelijk orde: afgesproken kaders. *het huurbeleid in de komende jaren; 'Betaalbaarheid'is uit, 'afstemming'is in. De inleidster van de *de aanpak van de woningen in de na-oorlogse wijken en werkgroep poneerde het handhaven van een goed en betaal- *de bevoegdheden van de verschillende partijen. baar deel van de woningvoorraad voor de doelgroep als centra- Het volkshuisvestingsplan bekijkt de volkshuisvesting vanuit al waagstuk. Doelgroep zijn alle huishoudens met een inko- een stedelijk nivo en doet van daaruit voorstellen. men tot 30.OOO besteedbaar (22.OOO alleenstaanden), de Een voorbeeld: Wat is de omvang van de voorraad goede wo- betaalbare voorraad, rekening houdend met een maximalisatíe ningen die bereikbaar zijn voor huishoudens met een mini- van de huursubsidie tot 250 gutd"tt, zdn alle woningen met mum inkomen? Waar staan die woningen? Wie beheren die een huur tot725 gulden in de maand. woningen en wat zou er mee moeten gebeuren? Ook gaat het In de werkgroep is de woningvoorraad, ingedeeld in katego- om de'maakbaarheid'van een stedelijk beleid om dit soort za- rieër; doorgenomen. De volgende voorstellen ontlokten een ken op een afgewogen manier in een beleid vorm te geven. nimmer stokkende diskussie. Denk daarbij aan mogelijkheden als het behouden van de * Over woningen met een huur hoger dar.725 gulden worden goedkope woningvoorraad in de na-oorlogse wijken om de geen afspraken gemaakt: de markt moet maar bepalen wat de stadsvernieuwingsurgenten uit de 2e-ringswijken op te kun- gek er voor geeft. nen vangen. Maar ook aan zoiets als het inzetten van extra- * Woningen met een huur tussen de 5OO ende725 gulden huuwerhogingen om de financile situatie van armlastige kor- (nieuwbouw zonder stadsvernieuwingshuren) krijgen de poraties te verbeteren, ofjuist om de woonlasten voor de "maximaalbehandeling". Afspraken leggen de maximale laagste inkomensgroepen te dnrkken middels een ruímere wer- (trend)huurverhogrng en de maximaal redelijke huurprijs vast. king van het woonlastenÍor:.ds. Huurharmonisatie ineens bij huurderswisseling is mogelijk. * Voor woningen met een huur onder de 500 gulden Ruimte vooÍ diskussie (stadsvernieuwingswijken en de na-oorlogse voorraad) wor- Op de voorbereidingsvergadering van het ROB op 13 decem- den één of meerdere 'bandbreedtes' (marge tussen minimum- ber werden aan de hand van stellingen de onderwerpen al en maximumprijzen) afgesproken. Huuraanpassing vindt vast doorgenomen. Konklusie was wel dat dit soort waagstuk- plaats binnen de afgesproken band. Optrekken tot het mini- ken niet in één dag op te lossen zijn. Ergo, dat er nog veel mum in één keer wordt mogelijk. werk te verzetten is binnen en door de bewonersorganisaties * Van de woningen in de stadsvernieuwing kan een gedeelte om op dit soort vraagstukken antwoorden te kunnen geven. goed en betaalbaar worden door de huurdifferentiatie. Zoals dat op dit moment bijvoorbeeld in de westwijken ge- * Voor de huurprijsvaststelling van de renovatiewoningen in beurt door met verschillende wijken samen te praten over de de na-oorlogse voorraad moeten stedelijke richtlijnen komen doelgroepen waaÍvoor de bewonersorganisaties zich met over toepassing van wettelijke mogelijkheden om de woningen name zouden mo€ten inzetten en de vraag of het huidige be- goed en betaalbaar te houden. leid van de bewonersorganisaties daar wel voldoende ant- De diskr:ssie was verwarend en spitste zich met name toe op woord op geeft. uitr,rrerking en interpretatie van de voorstellen. ROTTERDAMS OVERf,EG ::BEWO NE RS OR.GANISATI E S stEEl.i 2O Huuropdrijvend Ordening en stuÍing Onze indruk was dat het pakket een per saldo sterk huurop- Het klinkt misschien wat w,IaaÍ en formeel, maar het gaat ei- drijvend effekt zou hebben. Van korporatiezijde werd zout in genljk om de praktische invulling: de posities van partijen ten de wond gewreven door op te merken dat dergelijke afspraken opzichte van elkaar, de wijze waarop dat is vastgelegd in ver- hun voornemen om de huren nog harder te laten stijgen zou ordeningen e.d. Waarom zou dat nu ter sPrake moeten ko- kunnen inperken. men? In Rotterdam hebben we in de stadsvernieuwingsgebie- In de voorstellen zijn tal van voornemens van elders terug te den toch al een goed lopend model? vinden, Elementen als inperking van de huisvestingsopgaaf tot Of dat model altijd goed loopt is maar de waag, duidelijk is doelgroeperl nscheefwonen, vereenvoudiging van de wel dat met de verandering in de stadsvernieuwing ook de wij- huurprijzenwet, gehanteerde inkomens- en betaalbaarheids- zewaaÍop de partijen met elkaar omgaan aan verandering on- gÍenzen laaramen tot voor kort nog in nota's voor waarover derhevig is. Zie bijvoorbeeld de ontwikkeling met de konve- alle partijen hun afkeuring uitspraken. Verbonden met de voor- nanten tussen bewonersorganisaties en de korporaties en de stellen tot differentiatie van de huren en bijvoorbeeld de voor- afwijkende wijze van organisatie in de na-oorlogse gebieden stelien uit het GWR-bedrijfsplan zal er een huurparagraaf op die nu ook aan snee komen. tafel komen die alle aandacht zal wagen van de bewoners. Gezamenlijke konklusies TWee zaken zijn voor de ordening en sturíng in de toekomst Na-oorlogs bijvoorbeeld van belang. Ten eerste is het nodig dat er beleidsplannen zijn 'Bewoners uit de vierde ring hebben behoefte aan meer op wijknivo. In die plannen mcet een heldere visie worden ge- eensgezinswoningerl goede benedenwoningen en flats van geven op de toekomst van de wijk en de inbreng die van de goede kwaliteit. verschillende partijen verwacht wordt. Ten tweede is de ge- Daarnaast blijft er een gÍote gÍoep starters die een goedkope meente druk bezig aan het'projekt korporaties'. Per korpora- woning wil. Wanneer men ouderen in hun eigen wijk wil laten tie zal er een plan moeten komen over hoe de korporatie wil blijven, zullen de huiwestingsmogelijkheden voor hen moeten omgaan met haar totale woningbezit in de nabije toekomst en worden verbeterd.' Enkele kon-klusies van de inleider van de hoe dat financieel aan elkaar geknoopt kan worden. Denk werkgroep na-oorlogs. Deze presenteerde een drietal modellen daarbij aan het bedrijfsplan van het GWR. De uitdaging is nu om de kwaliteit van de huizen te verbeteren. hoe die twee lijnen aan elkaar geknoopt kunnen worden, * Voortzetten van het huidige onderhoudsbeleid, maar zonder Want ze hebben veel met elkaar te maken: de optelling van de subsidie voor verbetering. Financieel aanuekkelijk, maar de te verwachten prestaties van een korporatie in de verschillen- kwaliteit gaat achteruit. De herstelkosten stijgen tot 405 mil- de wijken waarin ze bezit heeft, moet overeen komen met het- joen. geen ze als bedrijf in totaliteit kan betalen. En dat alles moet * Voortzetten van het huidif onderhoudsbeleid en gesubsidi- dus ook nog kloppen met hetgeen op stedelijk nivo noodzake- eerde verbeteringen. Dat levert een fikse daling op van de re- Iijk is ten aanzien van bijvoorbeeld het handhaven van een be- seryes met 275 miljoen. De herstelkosten zijn in 1990 dan nog hoorlijke goedkope en goede woningvoorraad. 270 miljoen. Gezamenlijke konklusie van de zowel de vertegenwoordigers * Planmatig onderhoud en gesubsidieerde verbeteringen. Dat lan bewoners-, gemeente- als korporatie-zijde was dat de ge- levert en daling op van de reserves met 485 miljoen. De her- meente in deze organisatie en spilfunktie moet vervullen. Ook stelkosten bedragen dan echter 0,0. werd gezamenlijk gekonkludeerd dat zowel de wijkbeleids- In de praktijk zal wel een mix van deze modellen ontstaan. plannen als de korporatieplannen gelijktijdig aangepakt moes- ten worden. Gezamenlljk beleld? De preciese uitwerking moet natuurlijk nog volgen. Ook de diskussie die zich in deze gÍoep ontspon was warrig. Ie- dereen sprak wijuit en voor zichzelf. Dat leverde zeker geen Het mag duidelijk zijn dat de komende tijd nog heel wat noti- concensus oP. ties, diskussies en werkkonferenties moeten volgen. De oude * 'Wij hebben beter kontakt met de bewonersorganisatie in patronen en regels mo€ten -zoals eigenlijk altijd het geval is een wijk, dan met de ander korporaties in dezelfde wijk', zei geweest- weer opnieuw aangepast worden aan de eisen van een woordvoerder van een korpo. 'Dat is logisch want we zijn nu. De opgave is om dat zo te doen dat de belangen van alle in feite elkaars konkurrenten'. bevolkingsgroepen op goede wijze tot hun recht komen en Uit dergelijke uitspraken bleek dat het moeilijk is om met met name de zorg voor de laagste ínkomensgtoepen politiek woningbouwverenigingen gezamenlijk beleid te maken. De rij- bovenaan het lijstje blijft staan en niet het onderspit delft bij kere ko4rc's willen wel extra taken op zich nemen meer en de toenemende bedrijfsmatige benaderingen. meer voor eigen rekening verbetereq als zij daar maar zelf A.O. (met bijdragen van Het Huiskens, Paul Tholenaars en Wil- over kunnen beslissen. Dus geen verevening van reseryes, ly Verbakd) * Hoe te handelen bij probleem- en sloop-komplexen? was een ander thema. Door iemand van de bewonersdelegatie werd voorgesteld voor dergelijk situaties een sociaal plan te maken, waarbij met verschillen rekening wordt gehouden. Een kader voor dergelijke plannen zal stedelijk afgesproken moeten wor- den. * Goede kwaliteit brengt de betaalbaarheid in gevaar, naast de huursubsidie zal ook het woonlastenfonds voor deze wijken in beeld komen. Maar verbetering zal voor de zittende bewo- ners toch tot een woonlastenstijging leiden. ROTTERDAMS OVEREEG BEWONERSORGANISATIES

[ltliEl 21 Column I(ort nieuws

Weg met het geloof

'Het geloof in het opbouwwerk moet afgebroken worden!' "Wat krijgen we nou? Mogen we nu ook al niet meer in het belang van het op- ,9U^? bouwwerk geloven?n nJe snapt me niet. Opbouwwerk u nu jurst nog harder nodig dan ooit.n Het deelgemeente-bestel moet Je dat het opbouwwerk zich niet moet inlaten -'O, ik wou al zeggen... bedoelt worden ingevoerd in de hele met kerkelijke goepjes of moskeeverenigingen." stad. In 1991 worden volgens 'Dat bedoel ik naruurlijk óók niet! Het opbouwwerkheeft zich nooit met dot een nota van het Gemeentebe- soort spul bemoeid. Integendeel, kerk en moskee àjn in die king taboe, onbe- stuur Oude Noorden en Agnie- spr eekb aar, quan tit é n egligeoble. sebuurt toegevoegd aan de deel- Ikbedoelhet geloof dathet opbouwwerk er zdf op nahoudt. Deblinde overtui- gemeente Centrum Noord, Kra- gíng-zonder-bewijs, die het Opbouwwerk de weg schijnt te wijzen. Je weet wel; Crooswijk en Rubroek aan lingen, Iombardijen wordt bij die niet gerien en nochtow geloofdhebben." 'Zalig Usselmonde gevoegd, Pernis en je -"Ik kan niet volgen. Het opbouwwerk is toch een stuk realistischer Sewor- Heijplaat bij Hoogvliet. Volgend den, zakelijker, minder ideologisch en prekerig?" jaar worden verder de deelge- 'Juist. Een misleidender moskeradevan naïviteitben iklangniet tegengekomen.n meenten Hillegersberg/Schie- -nGa eens door. Leid me eens binnen in de geheimenissen van het opbouwwerkge- broek en Overschie samenge- loof.^ voegd. "O.K. Daor gaot-ie: ortikel 1: 'lk gdoof dot butuurliike decentrolisatie meer Fase 2 is de vorming per 1994 macht aan debewoners brengc.' van de deelgemeenten WEST, (Oude Westen, Middelland, Nieu- -nHo even. Dat is het geloof van het gemeentebestuur." we Westen), DELESHAVEN nZeker, en geloofthet nu zelf moar het opbouwwerkheeft zich daartoebekeerd (Delfshaven, Bospolder,/Tussen- ook.' dijken, Spangen, Oud Mathenes- Dat decentralisatie ookbetekent: de echte beslissingen centaal houden en de na- se) en ZUID (Feijenoord/NE, delige gevolgen toe te vertrouwen aon het geknok in de wijken, schokt dot geloof Afrikaanderwijk, Katendrecht, niet in het mirut. Bloemhof, Hillesluis, Vreewijk). jon- Artikel 2: nManagement doetwonderen. Wil je als opbouwwerker werkhouden "Deelgemeenten zijn relatief ge bestuursorganen" aldus de dan moet je een managementkursus volgen.n nota, "ze zijn nog in de groei"."of -"Klopt dat dan niet? Wees nou eens realistisch man!" nOpbouw' z,e zich voorspoedig zullen ont- als je ond.er geloofsartíkel plaaat: 'Dat klopt alleen er eerst een vóór wikkelen tot bestuursorganen die werk is een weg. Een weg diebegonnen is bij aktitteren, motiveren en scholen von zich gelegitimeerd weten door bedreigde mensen, die dan voert door dewoatijn van de proiektorganisatíe en een breed draagvlak van de be- het sluiten von compromissen en eindigt in het paradijs van de deelgemeente.' volking hangt af van onze eigen Artikd 3: 'Migrontenwerkers dienen hun mensen het b,-st ob ze zich zo snef mo- inzet en aktiviteiten. We noemen gelijk oan de kulruur en het gdoof van die mensen ontworstelen.' een enkel punt. De politieke par- -'Klinkt mij niet onredelijk, eerlijk gezegd. Die mensen kunnen toch niet mee- tijen zullen zelf, zo mogelijk in grote eensgezindheid de nieuwe komen als ze niet met ons kunnen vergaderen, de weg niet weten in onze infor- visie op het deelgemeentbestel eigen mele netwerken, ons taal§e niet spreken, zich onze welzijnskultuur niet onder de Rotterdamse bevolking maken?n moeten uitdragen. Als we over- 'Zeker weten. Maar dan moet ookhier een ander geloof openboar worden bele' tuigd zijn van de waarde van dit den: nOpbouwwerk onder migronten beoogt deze mer$en te overtuigen van het bestuursinstmment, zullen we belang van onze pÀoiteiten.n daarover ook de diskussie moe- Artikel 4: ^Ik geloof in Het Nieuwe Rotterdam, een stad die we samen gaan mó- ten aangaan". goed. ken! N.B. 'samen betekent hier: mensen die met elkaar íes tot stand brengen om- U leest het Niet het College draagt de "nieuwe visie" op het dat ze een vergelijkbore uitgangspositiehebben, vergelijkbore hoevedheid macht, deelraadsbestel" uit, maar de po- invloed en middelen. Dit geloof is gebaseerd op de ijke ervoríngen in de litieke partijen."De waardering bewonersorganuana, deprojektorganisotie enhet trípartiete overleg. Die dingen van de politieke partijen voor het kunnen nu uitvergroot gelegd worden over Het Nieuwe Rotterdam.' deelge-meentebestel, omgezet in -nMaar hou nou eens op. Dat is toch al te naïefl Bedrijfsleven, overheid en be- konkrete daden is naar onze me- woners genoeg vergelijkbare macht om in zo'n "samenn te geloven? Dat gelooft ning de kritische "succes-faktor" toch niemand?n aldus het College. Waarbij wordt dat de politieke 'Sterker nog: doar knjgje een trofeevoor!' opgemerkt "het partijen zijn die bepalen welke -nKent het opbouwwerk ook gezangen?n bestuurlijke kwaliteiten in deel- nJawel. Lootst er eentje ten doop gehouilen door Hans Simoru op Feijen- werd gemeenten zullen worden inge- oord bij d,e Kop van Zuid. Hij zong de BOF toe: zeC'.Dat is op zijn minst een nTen aanzien van de groosteddijke herstrukatrering koos de BOF niet voor een schot voor de boeg dat de kloeke ideologische stellingname en tegenw erking op grond v an bew onersbelangen en voornemens met tijdschema en houwen voor de buurt', maar voor een pragmatische instelling van positief-ki- begrotingen nogal relativeert. tisch meedenken.' En terecht, want de "nieuwe vi- -"Niet te gelóven!" sie" op het deelraadsbestel blijkt vooral in te houden dat de pro- Bob ter Haar blemen vooruit worden gescho- ven onder het hoofdje "comple- (Bob Ter Haar is pastoraal werker in het Oude Westen) mentair bestuur". Alle verschillen

$lEI[l] 22 van mening over bevoegdheden, middelen, organisatie van het Agenda ambtelijk apparaat worden in deze nieuwe visie "opgelosC' om- Goede buurten/slechte dat wordt uitgegaan van een buurten? Studiedag over "ongedeelde stad" die wordt be- de sociale kant van de stuurd door "gemeentebestuur en volkshuisvesting, woonkli- deelgemeentebestuur gezamen- maat en woonkulturen lijk". wie zeurt er dan nog over 8 februari: 9.30 uur bevoegdheden?De nota propa- Plaats: Rio geert een "derde weg" naast Den Haag (geen deelraden, ambtelij- Winkeleiland Eillesluis. Le- ke dekoncentratie) en Amster- zing over projekt van Bou- dam (deelraden met bevoegdhe- wen en Wonen 199O den, middelen en ambtelijk 14 februari: 20.00 uur apparaat). Plaats: Academie voor Bouw- Deze "derde weg" is een doodlo- kunst pende weg. Het lijkt vooÍTrame- lijk een Wapenstilstand om tijd te Kop Op Zuidl Werkkonfe- winnen. Als dat 4 jaar duurt is de rentie schade groot. De effektiviteit van 23 februari: 9.30 uur het openbaar bestuur in Rotter- Sociale zaak aan te pakken, waarbij dui- Plaats: Zalen Feijenoord stadion dam, het veÍrnogen om proble- delijk is gesteld dat de bewoners men op te lossen, zal zwaar wor- vernreuvvrng zelf verantwoordelijk waren voor Auto ln de stad. Diskussie- den aangetast. Veel energie zal het sukses. avond met politicl. gaan naar kompetentie-kwesties. Op 6 december vergaderde de ge- Resultaat: afsluiting van de 5 maart: 20.00 uur Besluiten zullen worden geno- meenteraad over de sociale binnenterreinen waar elke Plaats: clubhuis de Bark, Ruiven- men in achterkamers (overleg vernieuwing. Tussen de vergade- straat 85 tussen College en vakwethou- bewoner ook zelf aan mee ring door werd door Cors Hor- ders, en bestuurders van deelra- betaalt en waar binnen zeer dijk van de bewonersorganisatie den), raad en deelraden zullen kone tijd een zeeÍ hoog per- Oud-Mathenesse & Het Witte het nakijken hebben. Burgers, al centage bewoners ook echt Dorp de brochure 'De omkering' dan niet georganiseerd, zullen mee deed. Niet voor maar aan burgemeester Peper aange- van het kastje naar de muur door de bewoners werd er gaan omdat onduidelijk is wie boden. Dat alles onder het motto 'Socia- sukses geboekt. waarover beslist.Een passende le vernieuwing, is dit het soms? Daarbij gaat het om fundamente- reaktie op de nota zou een ver- In de brochure wordt verslag ge- le keuze met betrekking tot de zoek zijn voor een gratis open- daan van de wijze waarop in methodiek van het opbouwwerk. baar vervoer kaart voor alle ak- Oud Mathenesse het probleem Peper reageerde enthousiast op tieve burgers en bewoners van van sociale veiligheid met betrek- de bijdrage aan de diskussie over Rotterdam om al de reizen van king binnenterreinen is sociale vernieuwing, waarbij hij het kastje naar de muur tenmin- tot de aangepakt. Niet door alleen een benadrukte dat professionele be- ste vergoed te krijgen. boze brief te sturen naar ge- geleiding niet gemist kan wor- De redaktie van STEIGER nodigt meente of huisbaas, maar door den. politieke partijen die opva ttingen zeer aktief met de bewoners de A.O. hebben over het belang van deel- raden, en de bevoegdhedenu middelen/ambtenaren die nodig zijn om problemen in wijken te helpen oplossen, gaarne uit om dat kenbaar te maken. Srukken over "complementair bestuur" Vierhoek worden niet opgenomen. Maxi- male lengte 1000 woorden. verschenen (AvV) Er is een nieuw blad '\flERHOEK' dat wordt uitgege- ven door de VOBSd de vereni- UOPIIAN ging-metdeJange naam (Vereni- ging van Oudere Bewoners in Kop op Zuid Servicekomplexen en Aanleun- woningen). Het blad heet VIERHOEK omdat Het Rio en de bewonerorganisa- de VOBSA zich inzet voor ties van de omliggende wijken bewonersbelangen in servicefl ats van de Kop van Zuid organiseren op 4 punten: op 14 maart a.s. een openbare 1. huisvesting diskussie over het profijt van de 2. service 'Wopman,'s avonds een man als sierd wordt door een tot wopman onrwikkeling van de Kop van 3. hulp- en zorgverlening ieder ander, maar overdags slaat omgebouwd batmanvignet. Alle Zuid voor de wijken en bewoners 4. participatie van bewoners hij toe...... dan is hij bestrijder bewoners van Oud Maöenesse in Zuid. De diskussie vindt plaats In de eerste nummers staan o.a. van ongerechtigheden in uw kregen hem in de brievenbus en in Theater Zuidplein. Uitgeno- bijdragen over een serie wijk. Neem via de bewonersorga- het werkt. De bewonersorganisa- digd zijn de lijsttrekkers van de scholingsbijeenkomsten voor le- nisatie kontakt met hem op voor: tie wordt sindsdien overstelpt politieke partijen.Voorwerk van den van bewonerskommissie, die kapotte stoepen, vernield groen; met aandachtspunten voor de de diskussie vindt plaas op een wordt afgesloten met een forum- een wilniszak in de singel enz. Wijkonderhoudsploeg. Batman is werkkonferentie eind februari diskussie op 2 febn:ari (9.30 uur Geef deze kaart af, of bel tele- in Nederland geen sukses gewor- waarvan het verslag voor 14 Rio) onder de titel "Serviceflas, foonnummer 462.1 4.52.. den. Wopman des te meer. maart beschikbaar is. z(warte schapen of witte raven?" Dat is de tekst die te lezen is op E.L. (AvV) (Avv) de ansichtkaart die verder opge-

$lrigli zs Ac:n het werk.....

Ze staan nog wat onwennig naar die prachtige poort te kijken. Binnen is net op het knopje,se- sam open U gedrukt en.... zowaa1 hetwerkt! Een ware zucht yan verwondeing stijgt gelijk- tijdig op uít de mond von het b*vakend perso- neel van de'penitentiaire inrichtíng,, zeg moar baja, langs de Schie. Ze mochten toen nog een paar dagen'droog' oefenen. Wak yoor de kerst ging die echt'open', in dit geval kun je beter zeggen 'dicht'. Toen was er geen tijd meer om te kijken, toen moesten zij ook erht aan het werk.