USHMM Finding
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
http://collections.ushmm.org Contact [email protected] for further information about this collection Prasa Konspiracyjna, 1940‐1944 Underground Press from the MuseumTatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem RG‐15.096M United States Holocaust Memorial Museum Archive 100 Raoul Wallenberg Place SW Washington, DC 20024‐2126 Tel. (202) 479‐9717 Email: [email protected] Descriptive Summary Title: Prasa Konspiracyjna (Underground Press from the MuseumTatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem) Dates: 1940‐1944 RG Number: RG‐15.096M Accession Number: 2002.281 Extent: 1 microfilm reel (35 mm) Repository: United States Holocaust Memorial Museum Archive, 100 Raoul Wallenberg Place SW, Washington, DC 20024‐2126 Languages: Polish Administrative Information Access: No restrictions on access. Reproduction and Use: Making of duplicates of microfilm reel require permission of the Museum Tatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem, ul. Krupówki 10, Zakopane 34‐500, Poland. Tel tel. 18‐20‐152‐05, 18‐20‐129‐35, fax 18‐20‐63‐872; e‐mail: [email protected] Preferred Citation: RG‐15.096M, Prasa Konspiracyjna, 1940‐1944. United States Holocaust Memorial Museum Archives, Washington DC., and the Museum Tatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem Acquisition Information: Purchased from the MuseumTatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem, Poland. Forms part of the Claims Conference International Holocaust Documentation Archive at the United States Holocaust Memorial Museum. This archive consists of documentation whose reproduction and/or acquisition was made possible with funding from the Conference on Jewish Material Claims Against Germany. http://collections.ushmm.org http://collections.ushmm.org Contact [email protected] for further information about this collection Accruals: Accruals may have been received since this collection was first processed, see the Archives catalog at collections.ushmm.org for further information. Custodial History Existence and Location of Originals: The original records are held by the MuseumTatrzanskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem, Poland. More information about this repository can be found at http://www.muzeumtatrzanskie.com.pl/ Related Material Archives USHMM Archives, RG‐15.070M, Zespół Podziemie‐Prasa Konspiracyjna (Sygn. 230), [Underground Press] 1939‐1966. USHMM Archives, RG‐15.080M, Polska Prasa Konspiracyjna [Polish Underground Press], 1939‐1945. USHMM Archives, RG‐15.091M, Prasa Konspiracyjna Powstania Warszawskiego [Warsaw Uprising Underground Press], 1944. USHMM Archives, RG‐15.097M, Prasa Konspiracyjna [Underground Press], 1940‐1944. USHMM Archives, RG‐15.099M, Collection of 269 Titles of Polish Underground Newspapers, 1939- 1944. USHMM Archives, RG‐15.100M, Prasa Konspiracyjna [Underground Newspapers from the State Ar‐ chives in Kraków], 1940‐1944. Publications Cieślakiewicz, Jadwiga, Falkowska, Hanna, Paczkowski, Andrzej, Polska Prasa Konspiracyjna (1939‐ 1945) i Powstania Warszawskiego w Zbiorach Biblioteki Narodowej: Katalog. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1984. Cieślikowa Agnieszka. Prasa Okupowanego Lwowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 1997. Dobroszycki Lucjan, Kiedrzyńska Wanda, Centralny Katalog Polskiej Prasy Konspiracyjnej, 1939‐1945. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1962. Jarowiecki Jerzy. Konspiracyjna Prasa w Krakowie w Latach Okupacji Hitlerowskiej 1939‐1945. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980. Jarowiecki Jerzy. Dzieje Prasy Polskiej we Lwowie do Roku 1945. Kraków: Ksiegarnia Akademicka, 2008. Jarowiecki Jerzy. Prasa w Polsce w Latach 1939‐1945 w: Prasa Polska w Latach 1939‐1945, red. Jerzy Łojek, Warszawa: Wydawnictwo Literacekie, 1980. Kunert Andrzej Krzysztof, Ilustrowany Przewodnik po Polsce Podziemnej 1939‐1945. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. Lewandowska Stanisława. Polska Konspiracyjna Prasa Informacyjno‐Polityczna, 1939‐1945. Warszawa: Czytelnik, 1982. Lewandowska Stanisława. Prasa Okupowanej Warszawy, 1939‐1945. Warszawa: Instytut Polskiej Akademii Nauk, 1992. Mazur Grzegorz. Biuro Informacji i Propagandy SZP‐ZWZ‐AK 1939‐1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987. Mroczkowski Władysław, Nowosad‐Łaptiew Halina, Polska Prasa Konspiracyjna, 1939–1945: Prasa Powstania Warszawskiego, 1944: Katalog, Warszawa: Centralne Archiwum KC PZPR, 1979. Garliński J., Polska Prasa Podziemna (1939‐45) w Zbiorach Londyńskich. Londyn 1962. Hirsz Z. Lubelska Prasa Konspiracyjna. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1968. Kozłowski Tomasz Kuba, Szczepanik Halina, Spis Tytułów Prasy Harcerskiej 1939‐45: (Konspiracja i Powstanie Warszawskie). Warszawa: Zespół Historyczny GK ZHP, 1985. http://collections.ushmm.org http://collections.ushmm.org Contact [email protected] for further information about this collection Processing History: Aleksandra B. Borecka Scope and Content of Collection Contains the underground press collection of 25 titles, issued mostly by resistance organizations. Among other publishers are the Armia Krajowa (Home Army), the Armia Ludowa (People's Army) and the Stronnictwo Narodowe (National Party). System of Arrangement The system of arrangement of the source repository has been preserved in the microfilmed reel. This collection is arranged by the newspaper titles, and chronologically. Indexing Terms Museum Tatrazańskie im. dra Tytusa Chalubińskiego w Zakopanem. Poland. Polskie Siły Zbrojne. Armia Krajowa‐‐History. Polska Partia Robotnicza. Armia Ludowa. Stronnictwo Narodowe. World War, 1939‐1945‐‐Atrocities‐‐Poland‐‐History‐‐20th century. World War, 1939‐1945‐‐Underground movements‐‐Poland. Underground press publications‐‐Poland‐‐History‐‐20th century. Polish newspapers‐‐History‐‐20th century. Poland‐‐History‐‐Occupation, 1939‐1945. Poland‐‐Politics and government‐‐1918‐1945. Clippings (Books, newspapers, etc.) Newspapers. Periodicals. CONTAINER LIST 1. BIULETYN INFORMACYJNY Służba Zwycięstwu Polski – Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa, Warszawa, Kraków [po Powstaniu Warszawskim], XI 1939 – I 1945, tygodnik, dziennik, red. Aleksander Kamiński. Flagowe i najpopularniejsze pismo Polskiego Państwa Podziemnego, jedno z sześciu ‐ obok „WIADOMOŚCI POLSKICH”, ”AGENCJI PRASOWEJ”, „SPRAW POLSKICH”, „DZIENNIKA RADIOWEGO” oraz „GŁOSU OJCZYZNY” – głównych organów prasowo‐informacyjnych AK; inicjatorem, twórcą pisma i jego wieloletnim redaktorem naczelnym, wywierającym decydujący wpływ na jego oblicze polityczne był Aleksander Kamiński „Kaźmierczak”, „Hubert”. Wkrótce po zakończeniu Kampanii Wrześniowej Kamiński skontaktował się z komendantem okręgu SZP Warszawa ‐ Miasto, od którego otrzymał pieniądze na założenie nowego wydawnictwa. W dniu 5 listopada 1939 ukazał się pierwszy numer pisma w nakładzie 90 powielanych egzemplarzy, do lata następnego roku nakład wzrósł do ok. 500 egzemplarzy. W literaturze przedmiotu spotyka się pogląd, że w pierwszym roku działalności pismo nie było przeznaczone do masowego – jak miało być później ‐ kolportażu. Świadczyć mają o tym redakcyjne adnotacje (nagłówki) o treści tj.: Egzemplarz zniszcz osobiście czy Z naciskiem http://collections.ushmm.org http://collections.ushmm.org Contact [email protected] for further information about this collection podkreślamy: Biuletynu nie wolno puszczać w kurs po mieście. Odbiorca ma jedynie prawo w swojej obecności dawać Biul[etyn] do przejrzenia osobom zaufanym. Niszczyć Biul[etyn] musi odbiorca osobiście. Uważa się, że przyczyną zamieszczania takich notek była słabość podziemia w tym czasie. Tajna prasa była dowodem obciążającym, zaś formująca się dopiero organizacja nie mogła pozwolić sobie na straty. Jesienią (październik‐ grudzień) 1940 redakcja pisma przeniesiona została do struktur wydawniczych Komendy Głównej AK (Biuro Informacji i Propagandy – BIP KG AK), których stał się częścią – od tej chwili był drukowany. Pismo redagowali Kamiński, Stanisław Berezowski „Zarzycki”, Kazimierz Wagner „Kazimierz”, Maria Straszewska „Marysia” – jako sekretarz redakcji, Czesław Michalski „Jankowski”, Antoni Szymanowski „Brun”, Witold Lula „Żakowski” i in. Do głównych źródeł informacji należały materiały z nasłuchu radiowego BIP KG AK i własnego, wiadomości z prasy niemieckiej i czasami alianckiej, tzw. materiały specjalne otrzymywane z BIP oraz materiały przygotowywane przez Wydział Informacji BIP, także pochodzące od sieci własnych informatorów w instytucjach okupanta i poszczególnych dzielnicach warszawskich ( z getta do Jerzego Grasberga). Posługiwano się także informacjami z innych pism konspiracyjnych. „Biuletyn Informacyjny” od jesieni 1940 był pismem informacyjno‐propagandowym, przeznaczonym dola szerokiej rzeszy odbiorców. Jednocześnie był wzorem i wydawnictwem agencyjnym dla wszystkich pism terenowych AK. Miały one czerpać stąd tematy do artykułów wstępnych (przedrukowując je in extenso), lub podając w postaci zmienionej przynajmniej z zachowaniem myśli przewodniej tekstu), ocenę spraw polskich na forum międzynarodowym i ocenę wydarzeń w kraju. Pismo podlegało cenzurze prewencyjnej BIP KG AK – początkowo (dość długo) tylko artykuły wstępne i ważniejsze politycznie teksty wewnątrz numeru omawiane były na zebraniach szefów wydziałów BIP KG, od pierwszego półrocza cały numer biuletynu przed oddaniem do składu był kontrolowany osobiście przez zastępcę szefa BIP i zarazem szefa Wydziału Propagandy Bieżącej, Tadeusza Wardejn‐Zagórskiego. Pismo było drukowane w nakładzie 24 tys. egzemplarzy (1942), 43 tys. egzemplarzy (1943‐1944) i kolportowane na terenie całego kraju. Łącznie ukazało się – wraz z numerami powstańczymi i popowstaniowymi