GMINA RUTKI

PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBOW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY RUTKI NA LATA 2013-2032

Gmina Rutki, listopad 2012 r.

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

DOKUMENT OPRACOWANO W RAMACH REALIZACJI ZADA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z RZ ĄDOWEGO „PROGRAMU OCZYSZCZANIA KRAJU Z AZBESTU NA LATA 2009-2032”

Podstaw ą opracowania „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy Rutki” jest umowa zawarta pomi ędzy Gmina Rutki z siedzib ą w Rutkach-Kossakach, ul. 11 Listopada 7, reprezentowan ą przez Wójta, a Stowarzyszeniem „Czysty Świat” Białystok, ul. Stra żacka 13. Przedmiotem umowy było sporz ądzenie programu usuwania azbestu wraz z przeprowadzeniem szczegółowej inwentaryzacji w terenie.

Stowarzyszenie Popierania i Rozwoju Wiedzy o Ochronie Środowiska e-mail: [email protected] „CZYSTY ŚWIAT” tel.: + 48 691 33 60 10 ul. Stra żacka 13 tel.: + 48 85 654 30 30 15-687 Białystok

Zespół autorski: mgr in ż. Monika Filipiuk-Obałek mgr Marcin Obałek

Gmina Rutki, listopad 2012 r.

2 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Spis tre ści 1.WPROWADZENIE…………………………………………………………………………………...… ...5 2. CEL I ZADANIA PROGRAMU……………………………………………………………………...…...6 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY RUTKI...... ……………………………………...... 8 3.1. Poło żenie Gminy Rutki...... 8 3.2. Demografia...... 8 3.3. U żytkowanie i własno ść gruntów...... 8 3.4. Ochrona przyrody i krajobrazu...... 8 4. BUDOWA, POCHODZENIE I CHARAKTERYSTYKA ZASTOSOWANIA AZBESTU…………...... 9 4.1 Podstawowe informacje i krótka historia azbestu………………………………………... ………....9 4.2 Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest…………………………………………….. ………. 11 4.3 Zastosowanie wyrobów azbestowych w przemy śle i budownictwie…………………….. ………. 13 5. SZKODLIWO ŚĆ AZBESTU………………………………………………………………...…………. 15 5.1. Zagro żenia dla człowieka zwi ązane z azbestem……………………………………...... 15 5.2. Post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi azbest i wst ępne zapobieganie ich szkodliwemu działaniu……………………………………………………………………………………………...... 18 6. PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE U ŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST…………………………………………………...... 21 6.1. Dyrektywy Unii Europejskiej…………………………………………………………………….. 21 6.2. Ustawy………………………………………………………………………………………….... 26 6.3. Rozporz ądzenia…………………………………………………………………………………... 27 7. INWENTARYZACJA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY RUTKI (01 VII 2012 – 30 X 2012)………..………………………………...... ………………...... 31 8. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJACYCH AZBEST ORAZ UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH………………………………………...... 47 8.1. Cele programu……………………………………………………………………………………...47 8.2. Zało żenia programu……………………………………………………………………...... 47 9. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU………………………………………………….. 52 10. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU………………………………………………………… 54 10.1. Wska źniki monitorowania efektywno ści planu……………………………………………...... …. 56 11. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY RUTKI NA LATA 2011-2032 ...... 57 12. KOSZTY USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH Z TERENU GMINY RUTKI...... 58 13. FINANSOWE ASPEKTY REALIZACJI PROGRAMU……………………………………………... 60

3 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

14. WYTYCZNE DOTYCZACE PRZEPISÓW BHP W ZAKRESIE BEZPIECZNEGO USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH……………………………………………………………………… 72 15. WYTYCZNE DLA JEDNOSTEK SAMORZ ĄDU, WŁA ŚCICIELI, ZARZ ĄDCÓW NIERUCHOMO ŚCI I WYKONAWCÓW PRAC POLEGAJ ĄCYCH NA ZABEZPIECZENIU I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST………………………………….....…...76 16. PODSUMOWANIE I WNIOSKI……………………………………………………………………… 81 16.1. Podsumowanie……………………………………………………………………………………….. 81 16.2. Wnioski………………………………………………………………………………………………. 82 16.3. Weryfikacja i aktualizacja Programu………………………………………………………………... 83 16.4. Prognozy……………………………………………………………………………………...……… 83 17. ZAŁ ĄCZNIKI Zał ącznik Nr 1: Procedury dotycz ące post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest……... 85 Zał ącznik Nr 2: Ankieta – informacja o wyrobach zawieraj ących azbest (wysyłana do przedsi ębiorstw prowadz ących działalno ść na terenie gminy Rutki)…………………………...…………100 Zał ącznik Nr 3: Ocena stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest…101 Zał ącznik Nr 4: Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania……….....104 Zał ącznik Nr 5: Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystywanie zostało zako ńczone……………………………………...... ……...... 106 Zał ącznik Nr 6: Wzór oznakowania wyrobów, odpadów i opakowa ń zawieraj ących azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, a tak że miejsc ich wyst ępowania………………...... …...... 108 Zał ącznik Nr 7: Wzór karty ewidencji odpadu…………………………………………………………….109 Zał ącznik Nr 8: Wzór karty przekazania odpadu…………………………………………………...... …..111 Zał ącznik Nr 9: Wniosek o udzielenie pomocy finansowej na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z nieruchomo ści poło żonych na terenie gminy Rutki...... ……………………….….....112 Zał ącznik Nr 10: Wykaz przykładowych firm specjalistycznych posiadaj ących zezwolenie na zbieranie i transport odpadów azbestowych na terenie gminy Rutki...... …………...... …. 113 Zał ącznik Nr 11: Składowiska przyjmuj ące odpady zawieraj ące azbest……………………...…………. 114 Zał ącznik Nr 12: Warunki dofinansowania przez WFO ŚiGW w Białymstoku i NFO ŚiGW zada ń z zakresu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest………………………..……...... ….116

4 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

1. WPROWADZENIE

Niniejszy dokument sporz ądzony jest zgodnie z wytycznymi „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” znowelizowanego przez uchwał ę Rady Ministrów 15 marca 2010 r. Według wytycznych Programu wszelkie wyroby azbestowe znajduj ące si ę na terenie naszego kraju musz ą by ć usuni ęte do 31 grudnia 2032 r. Obowi ązek opracowania „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Rutki ” wynika bezpo średnio z powy ższych zapisów.

Podstaw ą prawn ą stworzenia realizacji Programu s ą: • Przyj ęcie przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki, w której RM zobowi ązano do opracowania programu zmierzaj ącego do wycofywania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, • Przyj ęcie przez Rad ę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r. „Krajowego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” • „Rz ądowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” – uchwalony 14 lipca 2009 r. - zaktualizowany w 2010 r. jako Zał ącznik do uchwały Rady Ministrów Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. • „Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z Województwa Podlaskiego na lata 2008 – 2032” • Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy, • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami • Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami

W zwi ązku z zagro żeniem, jakie niesie za sob ą obecno ść włókien azbestu w wdychanym przez człowieka powietrzu, Program ten stał si ę priorytetem dla ochrony zdrowia ludzi i środowiska. Przy tak du żym nagromadzeniu si ę wyrobów azbestowych w obiektach budowlanych i w infrastrukturze towarzysz ącej ich wyeliminowanie ze środowiska jest niew ątpliwie procesem długotrwałymi i bardzo kosztownym.

5 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Azbest przez dziesi ątki lat wykorzystywany był do produkcji m.in.: pokry ć dachowych (tzw. eternit płaski i falisty), płyt balkonowych i elewacyjnych, rur kanalizacyjnych, wodoci ągowych, centralnego ogrzewania, materiałów wykorzystywanych do izolacji cieplnej, kotłów, bojlerów, przewodów centralnego ogrzewania, ognioodpornych kocy azbestowych.

Nale ży u świadomi ć społecze ństwu, i ż zagro żenie, jakie niesie za sob ą wyst ępowanie w otoczeniu wyrobów azbestowych nasila si ę wraz z wydłu żaniem okresu ich u żytkowania. Bardzo wa żną rzecz ą jest wi ęc jednoznaczne okre ślenie strategii działa ń podejmowanych w celu pozbycia si ę szkodliwych produktów.

2. CEL I ZADANIA PROGRAMU

Celem programu jest stworzenie na terenie Gminy Rutki sprawnego systemu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnego z obowi ązuj ącymi przepisami prawa w zakresie ochrony zdrowia ludzi i środowiska naturalnego.

Realizacja działa ń okre ślonych w niniejszym Programie zmierza do: stopniowego pozbywania si ę wyrobów zawieraj ących azbest z terenów nieruchomo ści zlokalizowanych w granicach administracyjnych Gminy Rutki , a ż do ich całkowitego usuni ęcia do 2032 r., wyeliminowania negatywnych skutków oddziałania wyrobów azbestowych na zdrowie mieszka ńców Gminy, sukcesywnej likwidacji negatywnych skutków oddziaływania wyrobów azbestowych na środowisko naturalne i tym samym spełnienie wymogów ochrony środowiska, stworzenie odpowiednich warunków do wdro żenia przepisów prawnych oraz norm post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest, pomoc mieszka ńcom Gminy Rutki w realizacji kosztownej wymiany dachowych pokry ć azbestowych zgodnie z przepisami prawa.

6 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Do podstawowych zada ń okre ślonych w niniejszym Programie zalicza si ę: oszacowane ilo ści wyrobów azbestowych, organizacj ę szeroko zakrojonej kampanii edukacyjno-informacyjnej, wykonanie inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie Gminy Rutki, sukcesywne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, stworzenie systemu pomocy finansowej osobom usuwaj ącym wyroby azbestowe z nieruchomo ści poło żnych na terenie Gminy, stworzenie odpowiednich warunków i zasad post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest w całym okresie działania Programu (równie ż po roku 2013), zach ęcenie mieszka ńców do udziału w Programie przez wykorzystanie potencjalnej mo żliwo ści uzyskania wsparcia finansowego ze środków pomostowych Unii Europejskiej dzi ęki zapisom w RPO dla województwa podlaskiego na lata 2007 – 2013. pozyskiwanie funduszy zewn ętrznych na realizacj ę Programu, monitoring realizacji działa ń uj ętych w programie, okresow ą aktualizacj ę i weryfikacj ę Programu.

Zaproponowane zasady udzielania pomocy finansowej usuwaj ącym wyroby zawieraj ące azbest z nieruchomo ści poło żonych na terenie Gminy Rutki , maj ą stanowi ć swego rodzaju środek motywacyjny – zach ęcaj ąc wła ścicieli do usuwania stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest w sposób bezpieczny dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska. Nale ży podkre śli ć, że obecnie w Polsce produkcja, stosowanie oraz obrót wyrobami zawieraj ącymi azbest jest zabroniona , na podstawie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r., natomiast na podstawie rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1876) – zgodnie z § 2 ust. 1, wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest, dopuszcza si ę w u żytkowanych instalacjach lub urz ądzeniach nie dłu żej, ni ż do dnia 31.12.2032 roku.

7 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY RUTKI

3.1. Poło żenie Gminy Rutki

Gmina Rutki to gmina wiejska, poło żona w województwie podlaskim, nale żą ca do powiatu zambrowskiego i stanowi 27,31% jego powierzchni . Graniczy z gminami:Wizna, Zawady,

Kobylin Borzymy, Kulesze Ko ścielne, Zambrów i Łom ża. Siedziba władz gminy znajduje si ę w miejscowo ści Rutki-Kossaki.

Gmina Rutki le ży w zachodniej cz ęś ci województwa, w dolinie rzeki Narew.

3.2. Demografia

Według danych Ewidencji Ludno ści na koniec roku 2011 Gmin ę Rutki zamieszkiwało 6 145 osób, w tym 3 093 m ęż czyzn i 2 952 kobiet. W skład Gminy wchodzi 45 miejscowo ści, w tym 41 sołectw. Na terenie Gminy Rutki dominuje zabudowa zagrodowa, przewa ża budownictwo jednorodzinne.

Podstaw ą gospodarki rolnej, podobnie jak w całym regionie jest produkcja mleka, hodowla bydła i trzody. Wi ększo ść tj. 70% ludno ści pracuje we własnych gospodarstwach rolnych. Według wykazu przedsi ębiorców w gminie Rutki rozwija si ę drobny handel i usługi, zarejestrowanych jest 188 podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą.

3.3. Użytkowanie i własno ść gruntów.

Gmina Rutki ma charakter rolniczy, funkcjonuje w niej 837 gospodarstw rolnych. Powierzchnia Gminy wynosi 199,9 km² (19 999 ha). Użytki i lasy zajmuj ą 94,64% powierzchni ogólnej, z czego lasy stanowi ą 3 597 hektarów, a u żytki rolne 15 331 hektarów. Wśród gospodarstw rolnych przewa żaj ą gospodarstwa o powierzchni powy żej 15 ha.

3.4. Ochrona przyrody i krajobrazu.

Gmina Rutki dzi ęki swemu poło żeniu – w dolinie Narwi oraz w s ąsiedztwie Biebrza ńskiego Parku Narodowego, który stanowi najwi ększy w Europie, naturalny teren bagienny – posiada w swoich granicach obszary cenne przyrodniczo, z których spora cz ęść podlega ochronie. M.in. jest to nale żą ce do Programu Ochrony Natura 2000 - Bagno Wizna

8 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

(PLB200005) obejmuj ące powierzchni ę 8010,90 ha. W jego ramach wyró żnia si ę Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Ostoja Biebrza ńska” (PLB 200006) oraz Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Cz ęść powierzchni Gminy le ży w otulinie Łom żyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. W 1967 r. na terenie Gminy zostały utworzone 2 rezerwaty przyrody: „Bagno Wizna I” chroni ący fragment torfowiska niskiego w dolinie Narwi, ze stanowiskami rzadkich ro ślin oraz „Bagno Wizna II” powołany w celu ochrony torfowiska wysokiego, równie ż ze stanowiskami chronionych gatunków ro ślin.

4. BUDOWA, POCHODZENIE I CHARAKTERYSTYKA ZASTOSOWANIA AZBESTU

4.1. Podstawowe informacje i krótka historia azbestu.

Azbest jest nazw ą handlow ą grupy minerałów włóknistych, które pod wzgl ędem chemicznym s ą uwodnionymi krzemianami magnezu, żelaza, wapnia i sodu. W zale żno ści, z jakim metalem krzemiany tworz ą zwi ązek, wyró żnia si ę kilka typów azbestu o ró żnej szkodliwo ści dla zdrowia. Najgro źniejszy jest azbest niebieski ( krokydolit ). Najwi ększe zastosowanie przemysłowe ma azbest biały ( chryzotyl ), nast ępnie azbest niebieski oraz br ązowy (amosyt ). Azbest posiada unikalne wła ściwo ści chemiczne i fizyczne, takie jak odporno ść na bardzo wysokie temperatury, odporno ść na działanie chemikaliów, kwasów, zasad, wody morskiej. Charakteryzuje si ę tak że du żą spr ęż ysto ści ą i wytrzymało ści ą mechaniczn ą. Cechy te spowodowały, że znalazł on zastosowanie w wyrobie bardzo ró żnorodnych produktów. Azbest obdarzony tak cennymi cechami jak mi ękko ść , gi ętko ść , odporno ść na ogie ń, postrzegany był w czasach staro żytnych jako jedwab tajemniczego świata minerałów. Nadawano mu wiele nazw, znany był jako kamie ń bawełniany, czy len kamienny, skalny oprz ęd, płótno niepalne. W średniowieczu alchemicy przydawali mu magiczne wła ściwo ści głosz ąc, że stanowi on owłosienie ogniotrwałych salamander (st ąd te ż jedna z jego nazw – salamander). Aktualnie u żywane nazwy amiantus i azbest, greckiego pochodzenia, odzwierciedlaj ą cechy surowca zwi ązane z odporno ści ą na ogie ń. Azbest, czyli niegasn ący jest nazw ą stosowan ą w

9 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

języku angielskim, niemieckim i wielu innych. Termin amiantus („nieplamisty”) stosowany jest do dzisiaj w j ęzyku francuskim. Wywodzi si ę st ąd, i ż minerał wrzucony do ognia nie spala si ę, nie traci na wadze, a staje si ę jakby czystszy. Tkane z włókien azbestu – ju ż w czasach staro żytnych – obrusy, chusteczki do nosa czyszczone były przez wrzucanie do ognia. Staro żytni Rzymianie używali azbestu do wyrobu płótna zwanego „linum vivum” ( żyj ącego płótna), w które owijali zwłoki władców, aby po spaleniu zachowa ć ich prochy.

Stosowanie azbestu stwierdzono ju ż ok. 4500 lat temu na podstawie wykopalisk dokonanych w Finlandii. W Europie Południowej znany jest od ponad 2500 lat. Wzmianki w ró żnego rodzaju kronikach świadcz ą, że azbest od XV do XIX wieku dodawany był do ró żnych surowców w celu uzyskanie, m.in., knotów do świec, niepalnego papieru, skóry, a tak że do wyrobów tekstylnych np. sukna na płaszcze żołnierskie.

W ko ńcu XIX wieku rozpocz ęto wydobywanie azbestu na skal ę przemysłow ą pocz ątkowo w Kanadzie, a nast ępnie w Rosji. Dalsze kopalnie powstawały w Afryce na obszarach Rodezji i obecnej RPA. Po roku 1910 nast ąpił szereg dalszych odkry ć i eksploatacji złó ż w ró żnych rejonach świata. W latach 60-tych ubiegłego stulecia przełomem było wykorzystanie azbestu do wyrobu niepalnej papy, zwłaszcza w okresie, gdy po żary budynków były prawdziw ą plag ą. W pierwszych latach naszego stulecia mieszaniny azbestu i cementu wkroczyły do przemysłu materiałów budowlanych w postaci lekkich i wytrzymałych płyt, znanych jako eternit . Płyty te do dzisiaj stosowane są do pokry ć dachowych. Znajdowały one tak że zastosowanie jako okładziny ścienne oraz wytłaczane panele do dekoracji ścian i sufitów. Minerał stał si ę prawdziwym przebojem za spraw ą silników parowych, których niezb ędnym elementem poddanym działaniom gor ącej pary były ró żnego typu szczeliwa i uszczelki. Azbest w poł ączeniu z gum ą w pełni spełniał oczekiwania konstruktorów. Dzi ęki wspomnianym unikalnym wła ściwo ściom azbest był wykorzystywany jako surowiec w ponad 1 000 opisanych w literaturze technologii. M.in. stosowany był do produkcji wyrobów azbestowo – cementowych, wyrobów włókienniczych, prz ędzy, sznurów, szczeliw, wyrobów ciernych, takich jak klocki hamulcowe, tarcze sprz ęgłowe, wyrobów hydroizolacyjnych: lepiki, papy dachowe, płytki podłogowe, do filtrów w przemy śle piwowarskim i farmaceutycznym oraz wojskowych masek przeciw gazowych.

10 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Pomimo udowodnionego działania chorobotwórczego uznawany za mniej szkodliwy od krokydolitu pozostaje, np. w USA, wa żnym elementem wielu technologii o kluczowym znaczeniu. Aktualnie azbest wykorzystywany jest m.in. w ameryka ńskim programie wahadłowców kosmicznych, których silniki rakietowe pokrywane s ą osłon ą impregnowan ą azbestem, a tak że w przemy śle okr ętowym.

Historia azbestu zatoczyła, jak wida ć, ogromne koło od zachwytu poł ączonego z przypisywaniem mu wła ściwo ści magicznych w czasach staro żytnych, ró żnorodnego wykorzystywania ogromnych ilo ści surowca na skal ę przemysłow ą w pierwszej połowie naszego wieku, do całkowitego zakazu jego stosowania w wielu krajach świata w latach 90-tych. Azbest jest zaliczany do dziesi ęciu najgro źniejszych substancji zanieczyszczaj ących na ziemi. W zwi ązku z tym, azbest znajduje si ę w wykazie opracowanym przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, jako niebezpieczna substancja chemiczna o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla człowieka. Badania naukowe udowodniły, że azbest stanowi powa żne zagro żenie dla zdrowia w nast ępstwie długotrwałego nara żania dróg oddechowych na wdychanie jego włókien. Obecnie na terytorium Polski produkcja, stosowanie oraz obrót azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest jest zabronione pod odpowiedzialno ści ą karn ą (kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolno ści od 3 miesi ęcy do 5 lat) na podstawie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tj.: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20).

4.2. Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest

Azbest s ą to naturalnie wyst ępuj ące, włókniste minerały krzemianowe, powstałe na drodze procesów metamorficznych. Charakterystyczn ą cech ą morfologiczn ą naturalnie wyst ępuj ących minerałów azbestowych jest równoległa budowa włókien. Wyró żnia si ę dwie grupy minerałów azbestowych:
serpentynity – nale żą do nich: antygoryt, lizardyt i chryzotyl,
amfibole – w skład tej grupy wchodzi bardzo du żo minerałów, a ich główne formy włókniste to: amozyt, krokidolit, azbest antofylitowy, termolitowy i aktynolitowi.

11 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Azbest znalazł szerokie zastosowanie w przemy śle dzi ęki swoim wła ściwo ściom, tj.:
niepalno ść – temperatura topnienia chryzotylu wynosi 1500-1550°C, amfiboli 930-1150°C
odporno ść na czynniki chemiczne (kwasy i zasady) – szczególnie w przypadku amfiboli
wysoka wytrzymało ść mechaniczna
niskie przewodnictwo cieplne i elektryczne
łatwo ść ł ączenia si ę z innymi materiałami (cement, tworzywa sztuczne)
mo żliwo ść prz ędzenia włókien
dobre wła ściwo ści sorpcyjne.

Klasyfikacj ę wyrobów zawieraj ących azbest przeprowadza si ę na podstawie trzech kryteriów: zawarto ść azbestu, stosowane spoiwo oraz g ęsto ść obj ęto ściowa wyrobu.

Wyroby zawieraj ące azbest dzielimy na dwie klasy:
Klasa I – wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej od 1000 kg/m³ definiowane jako „mi ękkie”, zawieraj ące powy żej 20 % (do 100 %) azbestu. S ą podatne na uszkodzenia mechaniczne, przez co uwalniaj ą du że ilo ści włókien azbestowych do otoczenia. Głównie stosowane były w wyrobach tekstylnych w celach ochronnych oraz jako koce ga śnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, m.in. w sprz ęcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne.
Klasa II – obejmuje wyroby o g ęsto ści objęto ściowej powy żej 1000 kg/m3 definiowane jako „twarde”. Zawieraj ą poni żej 20% azbestu. Włókna s ą ze sob ą mocno zwi ązane, wi ęc w przypadku mechanicznego uszkodzenia emisja azbestu do otoczenia jest niewielka. Zagro żenie dla środowiska i zdrowia ludzi stwarza obróbka tych wyrobów (ci ęcie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysoko ści w trakcie prac remontowych. Najcz ęś ciej w Polsce stosowanymi wyrobami z tej klasy s ą płyty azbestowo- cementowe faliste i płyty azbestowo-cementowe typ „karo” stosowane jako pokrycia dachowe oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilo ściach produkowane i stosowane były rury azbestowo-cementowe słu żą ce do wykonywania instalacji wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypowe.

12 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

4.3. Zastosowanie wyrobów azbestowych w przemy śle i budownictwie

Zastosowanie materiałów budowlanych zawieraj ących azbest i kierunki wykorzystywania azbestu podano w tabelach poni żej.

Tabela 1. Zastosowanie wyrobów zawieraj ących azbest Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest Zastosowanie

Płyty azbestowo – cementowe faliste Pokrycia dachowe Płyty azbestowo – cementowe płaskie Ściany osłonowe, działowe, okładziny zewn ętrzne, osłona ścian i przewodów windowych, szybów wentylacyjnych i instalacyjnych, chłodnie kominowe i wentylatorowe Płyty azbestowo – cementowe płaskie typu „karo” Pokrycia dachowe, okładziny zewn ętrzne Płyty azbestowo – cementowe autoklawizowane Okładziny zewn ętrzne, osłony kanałów wentylacyjnych i płaskie „acekol”, „kolorys” klimatyzacyjnych, ściany działowe

Płyty azbestowo – cementowe konstrukcyjne Osłony ogniochronne i przeciwpo żarowe w budynkach i obiektach przemysłowych, izolacja urz ądze ń grzewczych ogniochronne Rury azbestowo – cementowe (ci śnieniowe i Przewody wodoci ągowe i kanalizacyjne, rynny spustowe zsypów na śmieci, przewody kominowe bezci śnieniowe) Otuliny azbestowo – cementowe Izolacja urz ądze ń ciepłowniczych Kształtki budowlane azbestowo – cementowe Przewody wentylacyjne, podokienniki, osłony ruroci ągów ciepłowniczych, osłony kanałów spalinowych i wentylacyjnych Masy azbestowe natryskowe Izolacja ogniochronna konstrukcji stalowych, przegród budowlanych, izolacja akustyczna obiektów u żyteczno ści publicznej Tabela 2. Kierunki wykorzystywania azbestu Rodzaje Wyroby Udział % Zastosowanie Zalety wyrobu wyrobów azbestu w wyrobie Wyroby Płyty dekarskie, rury 5-30 % Pokrycie dachowe, Ogniotrwało ść , odporno ść na korozj ę i gnicie, azbestowo – ci śnieniowe, płyty elewacje, wodoci ągi i wytrzymałe mechanicznie, cementowe okładzinowe i elewacyjne kanalizacje lekkie, trwałe, nie wymagaj ą konserwacji Wyroby Wata, włóknina, sznury, 75-100% Izolacje kotłów Odporne na wysok ą temperatur ę, trwałe izolacyjne tkanina termoizolacyjna, parowych, silników, ta śmy rurociągów, wymienników ciepła, zbiorników, ubrania i

13 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

tkaniny termoizolacyjne Wyroby Tektura, płyty azbestowo- 75-100% Uszczelnienia nara żone Odporno ść na wysokie temperatury, wytrzymało ść uszczelnia-jące kauczukowe, szczeliwa na wysok ą temperatur ę, na ściskanie, dobra plecione wod ę i par ę, kwasy i elastyczno ść , odporno ść chemiczna zasady, oleje, gazy spalinowe Wyroby cierne Okładziny cierne, klocki 30 % Elementy nap ędów Chroni elementy przed przegrzaniem hamulcowe Wyroby Lepiki asfaltowe, kity 20-40 % Materiały stosowane w hydroizola- uszczelniaj ące, zaprawy budownictwie cyjne gruntuj ące, papa dachowa, płytki podłogowe Inne Materiał filtracyjny w Stosowany w ró żnych przemy śle piwowarskim i w przemysłach farmacji, wypełniacz lakierów i izolacji przewodów grzewczych, produkcja masek przeciwgazowych

Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. – w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2001, Nr 112, poz. 1206) odpady zawieraj ące azbest klasyfikowane s ą jako odpady niebezpieczne o kodach:
06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy,
06 13 04* - odpady z przetwarzania azbestu,
10 11 81* - odpady zawieraj ące azbest (z hutnictwa szkła),
10 13 09* - odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych,
15 01 11* - opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi,
16 01 11* - okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest,
16 02 12* - zu żyte urz ądzenia zawieraj ące azbest,
17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest,
17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest.

14 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Azbest jest wyrobem twardym, nieuszkodzony nie stwarza zagro żenia dla zdrowia ludzi zwi ązanego z emisj ą włókien do powietrza. Problem szkodliwo ści takich wyrobów zaczyna istnie ć z chwil ą pojawienia si ę jakichkolwiek ich uszkodze ń. Destrukcja płyt mo że by ć powierzchniowa jak równie ż obejmowa ć gł ębsze partie materiału z azbestem i by ć wynikiem oddziaływania czynników atmosferycznych oraz ingerencji człowieka. Na naruszenie i niszczenie struktury płyt (głównie powierzchniowej) du ży wpływ maj ą warunki klimatyczne oraz zanieczyszczenia chemiczne powietrza atmosferycznego. W wyniku przemarzania płyt w okresie zimowym i silnego nagrzewania płyt w okresie letnim, poł ączonego z okresowymi szokami termicznymi spowodowanymi opadami deszczu dochodzi do erozji płyt, tworzenia si ę na powierzchni w żerów, odpryskiwania warstw materiału zawieraj ącego azbest i w mniejszym stopniu p ękania płyt na całej grubo ści. Zjawisko to przyspieszane jest dodatkowo przez kwa śne deszcze wyst ępuj ące głównie na terenach przemysłowych. W wyniku oddziaływania tych czynników dochodzi do kruszenia materiału, osłabienia wi ęzi włókien z matryc ą i w efekcie ko ńcowym do emisji włókien azbestu do powietrza. Płyty takie cechuj ą si ę nierówn ą powierzchni ą i łatwym odspajaniem kolejnych warstw materiału, nawet pod wpływem niezbyt silnych oddziaływa ń mechanicznych. Drugim rodzajem uszkodze ń płyt dachowych i elewacyjnych s ą ich pękni ęcia, odłamania naro ży, wykruszenia kraw ędzi, dziury. Uszkodzenia te powstaj ą na skutek oddziaływania czynników mechanicznych spowodowanych uderzeniami twardymi przedmiotami lub odłamaniem. Równie ż bł ędy w monta żu płyt mog ą by ć przyczyn ą powstawania uszkodze ń np. przybijanie ich gwo ździami bez uprzedniego wywiercenia otworów w płycie, brak odst ępów dylatacyjnych. Powoduje to destrukcj ę materiału z azbestem (p ękni ęcia). Powstawaniu uszkodze ń towarzyszy odrywanie elementów płyt, które zalegaj ą wokół obiektów i stanowi ą powa żne źródła emisji włókien azbestowych do otoczenia, co wynika z rozkruszania fragmentów płyt np. przez bawi ące si ę nimi dzieci lub przeje żdżaj ące pojazdy.

5. SZKODLIWO ŚĆ AZBESTU

5.1. Zagro żenia dla człowieka zwi ązane z azbestem

Około 85% azbestu znajduje si ę w wyrobach budowlanych. Szacuje si ę, że na dachach i elewacjach znajduje si ę ponad 15 milionów ton płyt azbestowo-cementowych płaskich i falistych.

15 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Do tego dochodz ą rury azbestowo-cementowe, uszczelki, sznury azbestowe uszczelniaj ące, mi ękkie płyty i masy torkretowe, masy uszczelniaj ące, izolacje cieplne itp. Azbest staje si ę zagro żeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia wyrobów zawieraj ących azbest (łamanie, kruszenie, ci ęcie, szlifowanie itp.). Wówczas uwalniane są do powietrza włókna azbestu, które mog ą zosta ć przeniesione przez układ oddechowy do płuc. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Dopóki nie s ą one uwalniane do powietrza, wyroby z udziałem azbestu nie stanowi ą zagro żenia dla zdrowia. Na mo żliwo ść pojawienia si ę choroby wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworz ących go włókien i ich st ęż enie oraz czas trwania nara żenia (liczba lat przebywania w zanieczyszczonym azbestem środowisku). Azbest o numerze CAS 1332-21-4 w ró żnych odmianach: aktynolit, amozyt, antofilit, chryzotyl, krokidolit, tremolit jest czynnikiem rakotwórczym dla ludzi.. Włókna małych rozmiarów, niewidoczne gołym okiem, wnikaj ą gł ębiej do układu oddechowego (do płuc). Wi ększo ść wdychanego pyłu usuwana jest z układu oddechowego „samoistnie” za po średnictwem śluzu, a nast ępnie odkrztuszana lub połykana. Dlatego bardziej nara żone na zachorowanie i komplikacje chorobowe s ą osoby o niewydolnym czy osłabionym układzie oddechowym. Usuwanie pyłu azbestu utrudnione jest przy zapaleniach oskrzeli, szczególnie przy przewlekłych stanach zapalnych. Ryzyko wyst ąpienia chorób w śród osób nara żonych na pył azbestu znacznie si ę zwi ększa przy jednoczesnym paleniu papierosów. Du żą rol ę w wyst ąpieniu choroby odgrywa tak że wra żliwo ść osobnicza (podatno ść danej osoby) i palenie papierosów. Oddychanie powietrzem ska żonym włóknami azbestowymi prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc (najpowszechniejszy nowotwór zło śliwy powodowany przez azbest), mi ędzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej zło śliwo ści). Zachorowa ć mog ą osoby, które miały kontakt z azbestem ze wzgl ędu na rodzaj wykonywanej pracy oraz osoby nara żone na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym st ęż eniu, jak te ż osoby nara żone na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o du żym st ęż eniu włókien azbestowych. Nieznana jest minimalna ilo ść pyłu azbestowego, która wywołuje choroby. Wiadomo natomiast, że im wi ęcej włókien azbestu wdychanych jest do układu oddechowego, tym wi ększe jest ryzyko choroby. Choroby mog ą wyst ąpi ć nawet po 30 latach od momentu kontaktu z pyłem azbestowym, a wi ęc zagra żaj ą dzieciom i młodzie ży obecnie przebywaj ącej i bawi ącej się w środowisku zanieczyszczonym azbestem. Pierwsze objawy mog ące sygnalizowa ć chorob ę to: ból w klatce piersiowej, silny kaszel, duszno ści. Dowody dotycz ące rakotwórczo ści azbestu zacz ęto gromadzi ć

16 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

na świecie w latach 60-tych, za ś pierwsze całkowite zakazy stosowania azbestu jako substancji rakotwórczej pojawiły si ę dopiero w latach 80-tych. Nale ży pami ęta ć, że główn ą przyczyn ą raka płuc jest palenie papierosów. W śród osób pal ących, w porównaniu z niepal ącymi, ryzyko raka płuc zwi ększone jest ok. 11-krotnie. W śród nara żonych zawodowo na pył azbestu w porównaniu z nienara żonymi i niepal ącymi ryzyko raka płuc jest wi ększe 5-krotnie. Osoby nara żone na pył azbestu i jednocze śnie pal ące zwi ększy ć mog ą to ryzyko 50-krotnie. Dopuszczalne st ęż enie pyłu azbestu w powietrzu atmosferycznym w Polsce wynosi 1000 włókien/m³ powietrza w pomiarach 24-godzinnych. Przeprowadzone badania kontrolne środowiskowych st ęż eń włókien azbestu w aglomeracjach wielkomiejskich wykazały najwy ższe ponadnormatywne st ęż enia przy w ęzłach komunikacyjnych zlokalizowanych w Warszawie, Katowicach, Łodzi. Na terenie województwa podlaskiego pomiary przeprowadzono pod koniec 2006 r. Punkty pomiarowe wyznaczone były w 12 powiatach (w tym w 3 miastach na prawach powiatu: Białystok, Łom ża i Suwałki). U średniona warto ść st ęż enia włókien azbestu w powietrzu atmosferycznym w woj. podlaskim dla okresu jednej godziny wynosiła 533,65 wł/m3. Najwy ższe średnie st ęż enia włókien azbestu w powietrzu spo śród poddanym badaniom powiatów województwa podlaskiego wyst ępuj ą: w powiecie sokólskim (gm. Korycin i Nowy Dwór) - 978,00 wł/m3, w powiecie suwalskim (gm. Wi żajny) – 978,00 wł/m3 i w powiecie grajewskim (gm. Rajgród) – 935,00 wł/m3. Na obszarze Gminy Rutki nie prowadzono podobnych bada ń, dlatego brak danych dotycz ących st ęż eń włókien azbestu na tym terenie. Jednak usytuowanie powiatu zambrowskiego pomi ędzy powiatami wysokomazowieckim i łom żyńskim oraz po średnio kolne ńskim, gdzie reasumuj ąc dane z pomiarów st ęż eń włókien azbestowych w powietrzu oraz wska źnika ilo ści nagromadzonego azbestu (co stanowi potencjalne źródło zwi ększania st ęż enia włókien w powietrzu w miar ę upływu czasu wraz z post ępuj ącym starzeniem si ę materiałów zawieraj ących azbest, głównie w postaci pokry ć dachowych nara żonych na oddziaływanie warunków atmosferycznych i ich rozpadu) stwierdzono najwi ększe zagro żenia pozwala stwierdza ć, że gminy powiatu zambrowskiego s ą zagro żone w stopniu przynajmniej zbli żonym do powiatów sąsiaduj ących.

17 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Fot.1. Przykładowe zagro żenie spowodowane niszczeniem pokry ć dachowych, z których uwalniaj ą si ę włókna azbestowe.

Zagro żenie dla zdrowia ludzi wynika równie ż z nagromadzenia na niektórych obszarach kraju (równie ż poza obszarami przemysłowymi, np. na oficjalnych i „dzikich” wysypiskach, w miejscu dawnych budów) ró żnego typu materiałów zawieraj ących azbest, w tym stosunkowo du żych ilo ści najbardziej gro źnego dla zdrowia – azbestu niebieskiego (krokydolitu). Odpady azbestowo – cementowe stanowi ące niegdy ś bardzo cenny, szeroko wykorzystywany surowiec, s ą obecnie istotnym źródłem emisji pyłu. Odpady te zastosowane do utwardzania podwórek, podjazdów, dróg, itp., uległy zu życiu i degradacji pod wpływem warunków atmosferycznych, co jest przyczyn ą uwalniania si ę włókien azbestu do powietrza atmosferycznego.

5.2. Post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi azbest i wst ępne zapobieganie ich szkodliwemu działaniu

Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone s ą na li ście czynników rakotwórczych stanowi ącej zał ącznik 1 do Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.09.1996r. (Dz.U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo nara żonych na te czynniki. Dla unikni ęcia gro źby chorób organizm nie powinien by ć eksponowany na powietrze znacznie zanieczyszczone tymi pyłami. Ekspozycja nieznaczna, przypadkowa wydaje si ę nieunikniona, tak z uwagi na rozpowszechnienie

18 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

wyrobów azbestowych do niedawna b ędących w powszechnym u życiu, jak z powodu konsekwencji tego rozpowszechnienia – stałej obecności zmiennych na ogół niewielkich poziomów pyłów azbestu, wyst ępuj ących w powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny. Zanieczyszczenia te w obszarach zindustrializowanych wyst ępuj ą w nieco wy ższych poziomach.

Wyró żniamy trzy rodzaje nara żenia na pyły azbestowe, a mianowicie ekspozycj ę:
zawodow ą – zwi ązan ą z prac ą w kopalni oraz w zakładach produkuj ących i stosuj ących wyroby azbestowe; równie ż praca w warsztatach samochodowych i praca przy usuwaniu wyrobów i materiałów zawieraj ących azbest,
parazawodow ą – dotyczy mieszka ńców terenów s ąsiaduj ących z kopalniami i zakładami przetwarzaj ącymi azbest oraz rodzin pracowników tych zakładów,
środowiskow ą – zwi ązana z wyst ępowaniem azbestu w powietrzu atmosferycznym, wodzie pitnej i artykułach spo żywczych.

Włókna azbestu s ą niewidoczne gołym okiem i mog ą by ć równie ż uwalniane z materiałów budowlanych, do których u żywano odpadów zawieraj ących azbest, a tak że z koców poprodukcyjnych. Najwi ększe uwalnianie włókien wyst ępuje podczas prac powoduj ących wzniecanie pyłu, ścieranie, kruszenie i rozgniatanie powierzchni zawieraj ących azbest. Zagro żenie stanowi ą tak że pozostawione składowiska odpadów niewykorzystanych, rozrzucone po ró żnych, zapomnianych nieraz, obszarach. Wdychaj ąc powietrze z włóknami azbestu zwi ększamy ryzyko chorób azbestozale żnych . Nale ży pami ęta ć, że szczególnie nara żone s ą dzieci i młodzie ż. Azbest jest praktycznie niezniszczalny oraz gro źny dla zdrowia, gdy jego elementarne włókna znajduj ą si ę we wdychanym powietrzu. Przede wszystkim nale ży wi ęc ograniczy ć emisj ę pyłu azbestu przez : 1. Rozpoznanie, czy w najbli ższym otoczeniu znajduj ą si ę materiały zawieraj ące azbest, gdzie i jak du że s ą to powierzchnie, a nast ępnie, tam gdzie to mo żliwe, nale ży we własnym zakresie powierzchnie utwardzane odpadami azbestowymi (podwórka, drogi dojazdowe, podjazdy, podłogi w budynkach) zabezpieczy ć materiałami trwałymi (wylewki betonowe, asfaltowe, itp.). 2. Je śli niemo żliwe jest zabezpieczenie materiałów zawieraj ących azbest na terenie posesji we własnym zakresie, do czasu rozwi ązania problemu nale ży unika ć wykonywania prac powoduj ących wzmo żone pylenie, a wi ęc ścieranie, rozdrabnianie, kruszenie i mia żdżenie powierzchni. W celu zmniejszenia pylenia przed wykonywaniem tych prac nale ży powierzchnie te

19 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

zwil żyć, uprz ąta ć równie ż w stanie wilgotnym 3. Nie nale ży materiałów zawieraj ących azbest wywozi ć, czy te ż porzuca ć w miejscach do tego nieprzeznaczonych.

Ryzyko chorób azbestozale żnych mo żna zmniejszy ć znacznie poprzez niepalenie papierosów.

Demonta ż pokry ć dachowych zawieraj ących azbest jest ściśle regulowany przepisami prawnymi. Według obowi ązuj ącego prawa prace polegaj ące na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest mog ą by ć wykonywane wył ącznie przez wykonawców posiadaj ących odpowiednie wyposa żenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniaj ących pracowników przeszkolonych w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy usuwaniu materiałów zawieraj ących azbest. Wykonawcy prac powinni posiada ć zezwolenie na prowadzenie działalno ści, w wyniku której powstaj ą odpady niebezpieczne. Prace maj ące na celu usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektu lub urz ądzenia budowlanego powinny by ć poprzedzone zgłoszeniem tego faktu wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego. Wykonawca prac, polegaj ących na naprawie lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i urz ądze ń budowlanych, zobowi ązany jest do:
izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie odpowiednich osłon,
ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m przy stosowaniu osłon,
umieszczenia tablic ostrzegawczych o tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony”,
zastosowania odpowiednich środków technicznych celem zmniejszenia emisji włókien azbestu.

Prace zwi ązane z usuwaniem azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest musz ą by ć prowadzone w taki sposób, aby wyeliminowa ć uwalnianie azbestu lub co najmniej zminimalizowa ć pylenie do dopuszczalnych warto ści st ęż eń w powietrzu regulowanych przepisami szczególnymi. Zapewnienie powy ższego wymaga:
nawil żania wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem lub demonta żem i utrzymywania w stanie wilgotnym przez cały czas pracy,
demonta żu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania (łamanie,

20 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

kruszenie, ci ęcie, szlifowanie itp.), tam gdzie jest to technicznie mo żliwe,
odspajania materiałów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze.

Demonta ż pokry ć dachowych zawieraj ących azbest nierozerwalnie zwi ązany jest z procesem powstawania odpadów. Obecnie jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest jest ich składowanie na odpowiednich składowiskach odpadów niebezpiecznych. Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest nale ży do wła ściciela nieruchomo ści. Jednak powa żną przeszkod ą jest brak środków finansowych, co uniemo żliwia wi ększo ści wła ścicielom nieruchomo ści podejmowanie działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu, który wyst ępuje m.in. w płytach eternitowych pokrywaj ących dachy budynków. Jednym ze sposobów przyspieszenia przez mieszka ńców procesu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest i jednocze śnie zabezpieczenia środowiska przed zagro żeniem spowodowanym nieodpowiednim post ępowaniem z odpadami zawieraj ącymi azbest jest pomoc w sfinansowaniu ze źródeł zewn ętrznych np. kosztów usuwania, transportu i unieszkodliwiania powstałych przy tym odpadów.

6. PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE U ŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST.

Obecnie w Polsce istnieje szereg przepisów dotycz ących problematyki azbestu. Poni żej wymieniono najwa żniejsze przepisy Unii Europejskiej, a tak że najwa żniejsze ustawy i rozporz ądzenia wg stanu na dzie ń 31 pa ździernika 2012 r.

6.1. Dyrektywy Unii Europejskiej

Zasady pracy z azbestem
Dyrektywa Rady 83/477/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 21 art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG, Dz. U. WE L 263, z 24.09.1983, s.25).

21 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpiecze ństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz. U. WE L 183, z 29.06.1989, s.1).
Zalecenia Komisji 90/326/EWG z dnia 22 maja 1990 r. dla Pa ństw Członkowskich dotycz ące przyj ęcia europejskiego wykazu chorób zawodowych.
Dyrektywa Rady 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 22 art. 16 ust. 1 dyrektywa 89/391/EWG, Dz. U. WE L 196, z 26.07.1990, s.1).
Dyrektywa Rady 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 22 art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG, Dz. U. WE L 206, z 29.07.1991, s.16).
Dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia minimalnych wymaga ń bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia na czasowych lub ruchomych budowlach (ósma szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG Dz. U. WE L 245, z 26.08.1992, s.6).


Dyrektywa Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz. U. WE L 216, z 20.08.1994, s.12).
Dyrektywa Rady 97/42/WE z dnia 27 czerwca 1997 r. po raz pierwszy zmieniaj ąca dyrektyw ę 90/394/EWG w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 22 art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG).
Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracowników przed ryzykiem zwi ązanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 22 art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/931/EWG, Dz. U. WE L 131, z 05.05.1998, s.11).
Dyrektywa Rady 1999/38/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. zmieniaj ąca po raz drugi dyrektyw ę 90/394/EWG w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żeniem na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy i rozszerzaj ąca j ą o mutageny.
Dyrektywa 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 marca 2003r.

22 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

zmieniaj ąca dyrektyw ę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. U. WE L 97, z 15.04.2003,s.48).
Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu 23 art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG, Dz. U. WE L 158, z 30.04.2004, s.50).

Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem azbestem
Dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (Dz. U. WE L 085 z 28.03.1987, s.40).
Dyrektywa Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbli żenia ustaw i aktów wykonawczych Pa ństw Członkowskich dotycz ących wyrobów budowlanych (Dz. U. WE L 040 z 11.02.1989, s.12).
Dyrektywa Rady 96/61/EWG z dnia 24 wrze śnia 1996 r. dotycz ąca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (Dz. U. WE L 257 z 10.10.1996, s.26).

Wprowadzanie do obrotu, stosowanie i oznakowanie • Dyrektywa Rady 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 262 z 27.09.1976, s.201). • Dyrektywa Rady 83/478/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. zmieniaj ąca po raz pi ąty dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 263 z 24.09.1983, s.33). • Dyrektywa Rady 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. zmieniaj ąca po raz siódmy (azbest) dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnoszących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów

23 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

niebezpiecznych (Dz. U. WE L 375z 31.12.1985, s.1). • Dyrektywa Rady 89/678/EWG z dnia 21 grudnia 1989 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 398 z 30.12.1989, s.4). • Dyrektywa Komisji 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego zał ącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 363 z 31.12.1991, s.36). • Dyrektywa Komisji 98/12/WG z dnia 27 stycznia 1998 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego dyrektyw ę Rady 71/320/EWG w sprawie zbli żenia ustawodawstwa Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do układów hamulcowych niektórych pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz. U. WE L 081 z 18.03.1998, s.1). • Dyrektywa Komisji 1999/77/EWG z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowuj ąca po raz szósty do post ępu technicznego załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 207 z 06.08.1999, s.18). • Dyrektywa Komisji 2001/59/WG z dnia 6 sierpnia 2001 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego po raz 28 dyrektyw ę Rady 67/548/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących si ę do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz. U. WE L 255 z 21.08.2001, s.1).

Funkcjonowanie zakładów przemysłowych 1. Dyrektywa Rady 84/360/EWG z dnia 28 czerwca 1984 r. w sprawie zwalczania zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych (Dz. U. WE L 188 z 16.07.1984, s. 20) 2. Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsi ęwzi ęcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. U. WE L 175 z 05.07.1985, s. 40).

24 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

3. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 wrze śnia 1996 r. dotycz ąca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (Dz. U. WE L 257 z 10.10.1996, s. 26).

Gospodarka odpadami zawieraj ącymi azbest 1. Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (Dz. U. WE L 194 z 25.07.1975, s. 39). 2. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 377 z 31.12.1991 r., s. 20). 3. Rozporz ądzenie Rady 259/93/WE z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 030 z 06.02.1993, s. 1). 4. Dyrektywa Rady 94/31/WE z dnia 27 czerwca 1994 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 168 z 02.07.1994, s. 28). 5. Rozporz ądzenie Rady 120/97/WE z dnia 20 stycznia 1997 r. zmieniaj ące Rozporz ądzenie Rady nr 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 022 z 24.01.1997, s. 14). 6. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. o składowaniu odpadów (Dz. U. WE L 182 z 16.07.1999, s. 1). 7. Decyzja Komisji: 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zast ępuj ąca decyzj ę 94/3/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów zgodnie z 25 art. 1 lit. A) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzj ę Rady 94/904/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z 25 art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (notyfikowana jako dokument nr C (2000) 1147, Dz. U. WE L 226 z 06.09.2000, s. 3). 8. Decyzja Komisji 2001/118/WE z dnia 16 stycznia 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę 2000/532/WE w zakresie wykazu odpadów (notyfikowana jako dokument C (2001) 108, Dz. U. WE L 047 z 16.02.2001, s.1). 9. Decyzja Komisji: 2001/119/WE z dnia 22 stycznia 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę 2000/532/WE zast ępuj ąca decyzj ę 94/3/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów zgodnie z 25 art. 1 lit. A) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzj ę Rady 94/904/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (notyfikowana jako

25 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

dokument nr C (2001) 106, Dz. U. WE L 322 z 06.12.2001, s. 35). 10. Decyzja Rady 2001/573/WE z dnia 23 lipca 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę Komisji 2000/532/WE w zakresie odpadów (Dz. U. WE L 203 z 28.07.2001, s.18). 11. Rozporz ądzenie Komisji Nr 2557/2001 WE z dnia 28 grudnia 2001 r. zmieniaj ące zał ącznik V do rozporz ądzenia Rady (EWG) nr 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 349 z 31.12.2001, s. 1). 12. Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiaj ąca kryteria i procedury przyj ęcia odpadów na składowiska, na podstawie 26 art. 16 i zał ącznika II do dyrektywy 1999/31/WE (Dz. WE L 011 z 16.01.2003, s.27).

6.2. Ustawy

1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tekst jednolity Dz. U. 2004 Nr 3, poz. 20 z pó źn. zm.) Ustawa zakazuje wprowadzania na obszar kraju azbestu, wyrobów zawieraj ących azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest. 2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. 2006 Nr 156, poz. 1118 z pó źn. zm.) zgodnie z 26 art. 30 ust. 7 stanowi: Wła ściwy organ mo że nało żyć, w drodze decyzji, obowi ązek uzyskania pozwolenia na wykonanie okre ślonego obiektu lub robót budowlanych, obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, je żeli ich realizacja mo że naruszy ć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa ć zagro żenie bezpiecze ństwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, pogorszenie warunków zdrowotno- sanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie b ądź zwi ększenie ogranicze ń lub uci ąż liwo ści dla terenów s ąsiednich. 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. 2008, Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) Ustawa ta wprowadziła m.in. obowi ązek składania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, a tak że osoby prawne stosownych informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (w tym równie ż azbest). 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz. U. 2007 Nr 39, poz. 251 z pó źn.

26 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

zm.) Ustawa ta wprowadziła m.in. obowi ązek uzyskania przez wytwórc ę odpadów niebezpiecznych (wykonawc ę prac usuwania wyrobów zawieraj ących azbest) zatwierdzenia – przez wła ściwego marszałka lub starost ę – programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest). 5. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. nr 11, poz. 84 z pó źn. zm.) - Ustawa reguluje – na gruncie prawa europejskiego – problematyk ę dotycz ąca substancji i preparatów chemicznych, w tym niebezpiecznych. Ustawa okre śla warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Zgodnie z ustawa tworzy si ę urząd Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych. 6. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2011, nr 227, poz. 1367 j.t.)

6.3. Rozporz ądzenia

1. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r.- w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2001 Nr 112, poz. 1206) zamieszcza rodzaje odpadów zawieraj ących azbest na li ście odpadów niebezpiecznych w wymienionych poni żej grupach i podgrupach z odpowiednim przypisanym kodem klasyfikacyjnym:
06 07 01* – odpady azbestowe z elektrolizy,
06 13 04 * – odpady z przetwarzania azbestu,
10 11 81* – odpady zawieraj ące azbest,
10 13 09* – odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych,
15 01 11* – opakowania z metali zawieraj ących niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi,
15 02 02* – sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB),
16 01 11* – okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest,
16 02 12* – zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest,
17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest,

27 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest,
20 01 35* – zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki. 2. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. 2003 Nr 192, poz. 1876 z pó źn. Zm.). Rozporz ądzenie wprowadza obowi ązek inwentaryzacji przez wła ściciela, zarz ądc ę lub u żytkownika miejsc, gdzie był lub jest wykorzystywany azbest oraz składania przez osoby fizyczne corocznie stosownych informacji do wła ściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby prawne składaj ą sprawozdania do marszałka. 3. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotycz ącej bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. 2003 Nr 120, poz. 1126) okre śla zakres rodzajów robót budowlanych, stwarzaj ących zagro żenia bezpiecze ństwa lub zdrowia ludzi. 4. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. 2003 Nr 61, poz. 549 z pó źn. Zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. wymagania dotycz ące składowania odpadów zawieraj ących azbest. 5. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2003 Nr 1, poz. 12) okre śla m.in. limity st ęż enia azbestu w powietrzu – z wył ączeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej. Warto ści odniesienia dla azbestu wynosz ą odpowiednio:
dla 1 godziny – 2 350 włókien/m 3
dla roku kalendarzowego – 250 włókien/m 3. 6. Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2002 Nr 217, poz. 1833 z pó źn. Zm.) okre śla najwy ższe dopuszczalne st ęż enia w środowisku pracy pyłów zawieraj ących azbest. 7. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 pa ździernika 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mog ą by ć składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. 2002 Nr 191, poz. 1595).

28 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

W sposób nieselektywny mog ą by ć składowane m.in. odpady o nast ępuj ących kodach: 17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest Odpady te mog ą by ć składowane wspólnie, na tym samym składowisku odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Nie mo żna natomiast miesza ć tych odpadów i składowa ć z innymi odpadami niebezpiecznymi. 8. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (Dz. U. 2002 Nr 175, poz. 1439) okre śla termin oraz form ę składania informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska. 8. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2005 Nr 73, poz. 645 z pó źn. zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. obowi ązki wykonywania bada ń wła ściwych dla prowadzenia prac z czynnikami szkodliwymi (w tym azbest). 9. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 2007 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. 2007 Nr 106, poz. 723) okre śla jednostkowe stawki opłat za umieszczenie odpadów na składowisku:
06 07 01* – odpady azbestowe z elektrolizy 44,79 zł/Mg
06 13 04 * – odpady z przetwarzania azbestu 44,79 zł/Mg
10 11 81* – odpady zawieraj ące azbest 44,79 zł/Mg
10 13 09* – odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych 44,79 zł/Mg
15 01 11* – opakowania z metali zawieraj ących niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi 44,79 zł/Mg
15 02 02* – sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) 133,75 zł/Mg
16 01 11* – okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest 44,79 zł/Mg
16 02 12* – zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest 44,79 zł/Mg
17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 00,00 zł/Mg

29 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest 00,00 zł/Mg
20 01 35* – zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki 190,00 zł/Mg 10. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. 2004 Nr 280, poz. 2771 z pó źn. Zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. obowi ązki pracodawcy przy prowadzeniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancjami (w tym z azbestem). 11. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. 2004 Nr 71, poz. 649) nakłada na wła ścicieli, u żytkowników wieczystych lub zarz ądców obiektów, urz ądze ń budowlanych, instalacji przemysłowych lub innych miejsc zawieraj ących azbest – obowi ązek okresowej kontroli stanu tych wyrobów oraz sporz ądzenia oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. Okre śla ponadto obowi ązki wykonawcy prac polegaj ących na bezpiecznym usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. 12. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. 2011 Nr 298, poz. 1771). Rozporz ądzenie okre śla szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk podziemnych w zakresie lokalizacji, eksploatacji i zamkni ęcia, a tak że zakres, sposób i warunki prowadzenia monitoringu tych składowisk. 13. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 pa ździernika 2005r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego u żytkowania takich wyrobów (Dz. U. 2005 Nr 216, poz. 1824). Rozporz ądzenie okre śla m.in. szczegółowe wymagania odno śnie zapewnienia bezpiecznych warunków prowadzenia prac przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz program szkolenia w zakresie bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. 14. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest .(Dz. U. 2010 Nr 162, poz. 1089) 15. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r . w sprawie wzorów dokumentów

30 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów. 16. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane wyroby zawieraj ące azbest (Dz. U. 2011, nr 8, poz. 31) 17. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie warunków i zakresu dost ępu do wojewódzkiej bazy danych dotycz ącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz. U. 2011, nr 267, poz. 1582). 18. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. 2002, nr 236, poz. 1986)

7. INWENTARYZACJA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY RUTKI (01 VII 2012 – 30 X 2012)

Na terenie Gminy Rutki w okresie 01 VII 2012 – 30 X 2012 dla potrzeb niniejszego Programu przeprowadzono inwentaryzacj ę obiektów budowlanych nale żą cych do osób prywatnych, osób prawnych oraz ró żnych instytucji gminnych w celu zebrania danych i uzyskania informacji o rzeczywistej ilo ści, rodzaju i stanie wyrobów azbestowych na terenie gminy. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono du że ilo ści materiałów zawieraj ących azbest w istniej ących budowlach. Inwentaryzacja opierała si ę w cało ści o spis z natury przeprowadzony we wszystkich gospodarstwach na terenie Gminy w ww. przedziale czasowym.

Ilo ść płyt azbestowo-cementowych b ędących w u życiu jako pokrycia dachowe budynków mieszkalnych, rolniczych i gospodarczych oraz zło żonych luzem okre ślono w sumie na 455 591 sztuk, zajmuj ących powierzchni ę 637 827 m², w tym pokry ć dachowych: 622 976 m² oraz zło żonych luzem: 14 851 m². W celu obliczenia wagi zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych przyj ęto, że 1 m² płyty wa ży średnio 15 kg, a ci ęż ar całej płyty (1,4 m²) to 21 kg. Odpowiednio wi ęc waga wszystkich płyt b ędących w u życiu wraz z płytami zło żonymi luzem wyniosła 9 567 411 kg (9 567 Mg) , z czego 9 344 643 kg (9 344,6 Mg) dla płyt b ędących w u życiu i 222 768 kg (222,8 Mg) dla płyt zło żonych luzem. Wyroby zawieraj ące azbest stwierdzono na terenie 1 025 posesji (w tym 13 w posiadaniu

31 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

jednostek administracyjnych i osób prawnych), 3 570 obiektów (w tym 22 w posiadaniu jednostek administracyjnych i osób prawnych. Według podziału na osoby fizyczne i jednostki administracyjne Gminy Rutki, ilo ść materiałów azbestowych przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Tabela 3. Ilo ść wyrobów azbestowych z według rodzaju podmiotów w Gminy Rutki

Rodzaj Podmiotu Ilo ść [m²] Masa [Mg] Osoby fizyczne 634 459 9 517 Jednostki administracyjne, 3368,4 50,53 osoby prawne Razem: 637827 9 567

Tabela 4. Ilo ść wyrobów azbestowych w jednostkach administracyjnych, podmiotach prawnych Gminy Rutki .

L.p. Nazwa Jednostki Lokalizacja Ilo ść [m²] Masa [Mg] Nr działki

1. Szkoła – gm. Rutki Kał ęczyn 268,8 4,03 31/1;33/1 2. OSM Grajewo Kossaki Nadbielne 296,8 4,45 122/4 3. ZDKiA Zambrów Męż enin 112 1,68 300 4. OSM Grajewo Męż enin 140 2,1 258 5. Szkoła – gm. Rutki Modzele-Górki 350 5,25 12 6. Szkoła – gm. Rutki Ożarki-Olszanka 49 0,76 238/6 7. Szkoła – gm. Rutki Ożary Wielkie 140 2,1 87/2 8. Szkoła – gm.Rutki Szlasy-Lipno 218,4 3,28 33 9. Parafia rzymskokatolicka Rutki Szlasy-Łopienite 280,0 4,2 28/2 10. Parafia rzymskokatolicka Rutki Rutki-Kossaki 754,6 11,32 839 11. Świetlica wiejska – gm. Rutki Zambrzyce-Kapusty 518 7,77 bn 12. Świetlica wiejska – gm. Rutki Zambrzyce-Króle 240,8 3,61 67/2 RAZEM: 3368,4 50,53 -

Gmin ę Rutki zamieszkuje 6 145 osób (wg stanu na 31 XII 2011) w 1 410 gospodarstwach (wg stanu na 31 XII 2008). Wyroby zawieraj ące azbest stwierdzono na terenie 1 025 gospodarstw/posesji ( 3 570 obiektów), czyli w 72,7 % z cało ści. Średnia ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ąca na jedno gospodarstwo (z liczby gospodarstw, na których

32 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

terenie zinwentaryzowano wyroby azbestowe) to 622 m2, tj. 9 334 kg (9,3 Mg) , natomiast na jednego mieszka ńca (ze wszystkich gospodarstw, a wi ęc równie ż tych, gdzie nie stwierdzono wyrobów azbestowych) przypada średnio 1 557 kg (1,6 Mg).

Tabela 5. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w poszczególnych sołectwach na terenie Gminy Rutki (stan na 30 X 2012)

Ilo ść wyrobów Lp. Miejscowo ść Powierzchnia wyrobów azbestowych w m2 azbestowych w Mg

1. Czochanie-Góra 15226 228,4 2. D ębniki 30877 463,2 3. Dobrochy 7094 106,4 4. Duchny-Wieluny 12438 186,6 5. Górskie Ponikły-Stok 17766 266,5 6. Gr ądy-Woniecko 12128 181,9 7. Gronostje-Puszcza 12116 181,7 8. Jawory-Klepacze 9831 147,5 9. Kalinówka-Basie 22758 341,4 10. Kalinówka-Bystry 8369 125,5 11. Kalinówka-Wielobory 4529 67,9 12. Kał ęczyn-Walochy 17909 268,6 13. Kołomyja 24615 369,2 14. Kołomyjka 19141 287,1 15. Kossaki-Falki 13875 208,1 16. Kossaki Nadbielne 19228 288,4 17. Kossaki-Ostatki 6912 103,7 18. Męż enin 40254 603,8 19. Mieczki 9953 149,3 20. Modzele-Górki 12050 180,7 21. Nowe Zalesie 8917 133,7 22. Nowe Zambrzyce 9463 141,9 23. Olszewo-Przyborowo 7484 112,3 24. Ożarki-Olszanka 35519 532,8

33 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

25. Ożary Wielkie 39082 586,2 26. Pęsy-Lipno 15963 239,4 27. Pruszki Wielkie 28332 425,0 28. Rutki-Kossaki 53732 806,0 29. Stare Zalesie 10144 152,2 30. Stare Zambrzyce 10270 154,1 31. Szlasy-Lipno 23703 355,6 32. Szlasy-Łopienite 12027 180,4 33. Szlasy-Mieszki 10461 156,9 34. Śliwowo-Łopienite 21074 316,1 35. Świ ątki-Wiercice 6394 95,9 36. Walochy-Mo ńki 6926 103,9 37. Wybrany 15407 231,1 38. Zambrzyce-Jankowo 5860 87,9 39. Zambrzyce-Kapusty 25637 384,6 40. Zambrzyce-Króle 20651 309,8 41. Zambrzyce-Plewki 9670 145,0 Ogółem 637827 9 567,4

34 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest w poszczególnych sołectwach 1% 4% 2% 3% 1% 4% Czochanie-Góra Now e Zambrzyce 2% 1% 2% Dębniki Olszew o-Przyborow o 3% 1% Dobrochy Ożarki-Olszanka 1% 2% Duchny-Wieluny Ożary Wielkie 3% Górskie Ponikły-Stok Pęsy-Lipno 2% 2% Gr ądy-Woniecko Pruszki Wielkie 1% 2% Gronostje-Puszcza Rutki-Kossaki 3% Jaw ory-Klepacze Stare Zalesie 1% 3% Kalinów ka-Basie Stare Zambrzyce 1% Kalinów ka-Bystry Szlasy-Lipno Kalinów ka-Wielobory Szlasy-Łopienite 3% 1% 1% Kał ęczyn-Walochy Szlasy-Mieszki 4% Kołomyja Śliw ow o-Łopienite Kołomyjka Św i ątki-Wiercice Kossaki-Falki Walochy-Mo ńki 8% 3% Kossaki Nadbielne Wybrany Kossaki-Ostatki Zambrzyce-Jankow o 2% Męż enin Zambrzyce-Kapusty 3% Mieczki Zambrzyce-Króle 4% Modzele-Górki Zambrzyce-Plew ki 1% Now e Zalesie 2% 6% 6% 1% 2% 1% 1% 1% 5%

Rys. 1. Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Rutki w poszczególnych miejscowo ściach.

Najwi ększy udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest stwierdzono w Rutkach Kossakach (8,42 %). Znaczna ilo ść azbestu znajduje si ę równie ż w sołectwach: Męż enin (6,3 %), Ożary Wielkie (6,1 %) i O żarki-Olszanka (5,6 %). Najmniejszy udział tych że wyrobów stwierdzono w miejscowo ści Kalinówka-Wielobory (0,7 %). Równie ż niewielk ą ilo ść zinwentaryzowano w miejscowo ściach Zambrzyce-Jankowo (0,9).

Tabela 6. Zestawienie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w kg przypadaj ące na jedno gospodarstwo poszczególnych miejscowo ści na terenie Gminy Rutki .

Liczba gospodarstw Średnia ilo ść azbestu przypadaj ąca na posiadaj ących wyroby Miejscowo ść jedno gospodarstwo [kg] azbestowe 1. Czochanie-Góra 19 12 021 2. D ębniki 39 11 876 3. Dobrochy 8 13 301

35 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

4. Duchny-Wieluny 12 15 547 5. Górskie Ponikły-Stok 28 9 517 6. Gr ądy-Woniecko 19 9 575 7. Gronostje-Puszcza 16 11 358 8 Jawory-Klepacze 29 5 085 9 Kalinówka-Basie 31 11 012 10 Kalinówka-Bystry 14 8 967 11 Kalinówka-Wielobory 8 8 492 12 Kał ęczyn-Walochy 22 12 210 13 Kołomyja 47 7 856 14 Kołomyjka 33 8 700 15 Kossaki-Falki 13 16 010 16 Kossaki Nadbielne 24 12 017 17 Kossaki-Ostatki 8 12 959 18 Męż enin 82 7 363 19 Mieczki 14 10 663 20 Modzele-Górki 19 9 513 21 Nowe Zalesie 9 14 861 22 Nowe Zambrzyce 12 11 828 23 Olszewo-Przyborowo 9 12 474 24 Ożarki-Olszanka 59 9 030 25 Ożary Wielkie 46 12 744 26 Pęsy-Lipno 25 9 578 27 Pruszki Wielkie 25 16 999 28 Rutki-Kossaki 122 6 606 29 Stare Zalesie 14 10 869 30 Stare Zambrzyce 16 9 628 31 Szlasy-Lipno 24 14 815 32 Szlasy-Łopienite 15 12 027 33 Szlasy-Mieszki 10 15 691 34 Śliwowo-Łopienite 26 12 158 35 Świ ątki-Wiercice 8 11 988

36 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

36 Walochy-Mo ńki 9 11 543 37 Wybrany 23 10 048 38 Zambrzyce-Jankowo 8 10 988 39 Zambrzyce-Kapusty 26 14 790 40 Zambrzyce-Króle 27 11 473 41 Zambrzyce-Plewki 12 12 087 Łącznie 1 025 9 334

W całej Gminie Rutki stwierdzono obecno ść wyrobów zawieraj ących azbest w 1 025 gospodarstwach/posesjach, z czego najwi ęcej, bo 122 gospodarstw (444 obiekty) z azbestem wyst ępuje w sołectwie Rutki-Kossaki. Nieco mniej, bo 82 za ś w M ęż eninie (257 obiektów). Natomiast w sołectwie O żarki-Olszanka zinwentaryzowano 59 gospodarstw, ale a ż 233 obiektów. Najmniej za ś, bo tylko po 8 gospodarstw stwierdzono w sołectwach: Dobrochy (29), Kalinówka- Wielobory (25), Kossaki-Ostatki (21), Świ ątki-Wiercice (25) i Zambrzyce-Jankowo (20) oraz po 9 gospodarstw w sołectwach: Nowe Zalesie (33), Olszewo-Przyborowo (31) i Walochy-Mo ńki (30 obiektów). Powy ższe wyniki, stanowi ące o ilo ści gospodarstw, w których stwierdzono wyroby azbestowe w poszczególnych miejscowo ściach nie maj ą natomiast do ko ńca odzwierciedlenia w średnich warto ściach ilo ści wyrobów azbestowych przypadaj ących na jedno gospodarstwo . Średnia ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ąca na jedno gospodarstwo dla całej Gminy wynosi 9 334 kg . Najwi ększe ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ące na jedno gospodarstwo odnotowano w miejscowo ściach: Pruszki Wielkie (16 999 kg) i Szlasy-Mieszki (15 691 kg). Najni ższe średnie warto ści wyst ępuj ą w miejscowo ści Jawory-Klepacze (5 085 kg), oraz w sołectwie Rutki-Kossaki, gdzie zanotowano 6 606 kg, co stanowi warto ść poni żej średniej dla całej Gminy.

37 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Średnie ilo ści wyrobów azbestowych w kg przypadaj ące na jedno gospodarstwo w poszczególnych sołectwach

Zambrzyce-Plewki Zambrzyce-Króle Zambrzyce-Kapusty Zambrzyce-Jankowo Wybrany Walochy-Mo ńki Świ ątki-Wiercice Śliwowo-Łopienite Szlasy-Mieszki Szlasy-Łopienite Szlasy-Lipno Stare Zambrzyce Stare Zalesie Rutki-Kossaki Pruszki Wielkie Pęsy-Lipno Ożary Wielkie Ożarki-Olszanka Olszewo-Przyborowo Nowe Zambrzyce Nowe Zalesie Modzele-Górki Mieczki Męż enin Kossaki-Ostatki Kossaki Nadbielne Kossaki-Falki Kołomyjka Kołomyja Kał ęczyn-Walochy Kalinówka-Wielobory Kalinówka-Bystry Kalinówka-Basie Jawory-Klepacze Gronostje-Puszcza Gr ądy-Woniecko Górskie Ponikły-Stok Duchny-Wieluny Dobrochy Dębniki 0 5000 10000 15000 20000

Rys.2. Wykres przedstawiaj ący średnie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ące na jedno gospodarstwo w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Rutki w kg.

Średnia ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest dla całej Gminy Rutki wynosi 9 334 kg na jedno gospodarstwo. Jak wida ć z powy ższego wykresu, warto ści poni żej średniej wyst ępuj ą w ośmiu sołectwach: Rutki-Kossaki, O żarki-Olszanka, M ęż enin, Kołomyja, Kołomyjka,

38 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Kalinówka-Wielobory, Kalinówka-Bystry i Jawory-Klapacze. Powy ższe warto ści wskazuj ą na brak powi ązania ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ących średnio na jedno gospodarstwo z liczb ą gospodarstw, chocia żby na przykładzie najliczniejszego w Gminie sołectwa Rutki-Kossaki, gdzie średnia ilo ść wyrobów azbestowych na jedno gospodarstwo wynosi 6 606 kg.

Ilo ść gospodarstw, w których stwierdzono wyst ępowanie wyrobów azbestowych w pooszczególnych sołectwach

130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ki ń enin bniki ę ęż Mieczki D M sy-Lipno Kołomyja Wybrany ę Kołomyjka Dobrochy ary Wielkie P tki-Wiercice ż ą Szlasy-Lipno Kossaki-Falki dy-Woniecko Stare Zalesie Rutki-Kossaki arki-Olszanka O Now e Zalesie Modzele-Górki ą czyn-Walochy Pruszki Wielkie Szlasy-Mieszki ż Walochy-Mo w i Kossaki-Ostatki ę Czochanie-Góra Duchny-Wieluny Szlasy-Łopienite O Ś Kalinów ka-Basie Gr liw ow o-Łopienite Zambrzyce-Króle Stare Zambrzyce Jaw ory-Klepacze Kalinów ka-Bystry Now e Zambrzyce Kossaki Nadbielne Zambrzyce-Plew ki Ś Kał Gronostje-Puszcza Górskie Ponikły-Stok Zambrzyce-Kapusty Kalinów ka-Wielobory Zambrzyce-Jankow o Olszew o-Przyborow o

Rys. 3. Wykres przedstawiaj ący liczb ę gospodarstw w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Rutki, w których stwierdzono wyroby zawieraj ące azbest.

Jak wida ć z powy ższego wykresu, najwi ększa ilo ść gospodarstw, na terenie których zinwentaryzowano wyroby zawieraj ące azbest wyst ępuje w sołectwach: Rutki-Kossaki oraz Męż enin. W sumie tylko w 3 sołectwach stwierdzono powyżej 50 gospodarstw z wyrobami zawieraj ącymi azbest, a w 8 sołectwach poni żej 10 gospodarstw. Pami ęta ć jednak nale ży, że średnia warto ść przypadaj ąca na jedno gospodarstwo nie jest równoznaczna z ilo ści ą gospodarstw. I tak, w Rutkach-Kossakach mimo najwi ększej liczby gospodarstw, w których stwierdzono wyst ępowanie wyrobów azbestowych, średnia ilo ść tych wyrobów przypadaj ąca na jedno gospodarstwo jest jedn ą z najni ższych w całej Gminie. Natomiast w dwóch małych sołectwach Pruszki Wielkie, gdzie zanotowano 29 gospodarstw z wyrobami azbestowymi i Szlasy-Mieszki,

39 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

gdzie stwierdzono tylko 10 gospodarstw, a ż 16 999 kg i 15 691 kg przypada na jedno gospodarstwo. Wynika st ąd, że w tych małych sołectwach wyst ępuje znaczne nagromadzenie wyrobów azbestowych, co stwarza jednocze śnie wi ększe zagro żenie dla mieszka ńców. Z tego te ż wzgl ędu nale ży wszystkie przedstawione dane traktowa ć cało ściowo i uwzgl ędnia ć wszystkie czynniki kompleksowo przy planowaniu wywozu i utylizacji wyrobów azbestowych z poszczególnych miejscowo ści.

Udział procentowy gospodarstw, w których stwierdzono wyst ępowanie wyrobów azbestowych w poszczególnych sołectwach

2% 1% 3% 2% 4% 3% 1% 1% 1% 1% Czochanie-Góra Now e Zambrzyce 3% 1% Dębniki Olszew o-Przyborow o 2% 3% Dobrochy Ożarki-Olszanka 2% Duchny-Wieluny Ożary Wielkie 3% 1% Górskie Ponikły-Stok Pęsy-Lipno 1% Gr ądy-Woniecko Pruszki Wielkie 3% 2% Gronostje-Puszcza Rutki-Kossaki 2% Jaw ory-Klepacze Stare Zalesie 1% 1% Kalinów ka-Basie Stare Zambrzyce 1% Kalinów ka-Bystry Szlasy-Lipno 2% Kalinów ka-Wielobory Szlasy-Łopienite Kał ęczyn-Walochy Szlasy-Mieszki 5% Kołomyja Śliw ow o-Łopienite 12% Kołomyjka Św i ątki-Wiercice Kossaki-Falki Walochy-Mo ńki 3% Kossaki Nadbielne Wybrany Kossaki-Ostatki Zambrzyce-Jankow o 1% Męż enin Zambrzyce-Kapusty 2% 2% Mieczki Zambrzyce-Króle 1% 2% Modzele-Górki Zambrzyce-Plew ki Now e Zalesie 8% 5%

1% 6% 2% 1% 1% 1%

Rys. 4. Wykres przedstawiaj ący udział procentowy gospodarstw, w których twierdzono wyst ępowanie wyrobów zawieraj ących azbest w poszczególnych sołectwach Gminy Rutki.

Najwi ększy udział procentowy gospodarstw, na terenie których stwierdzono wyroby zawieraj ące azbest stwierdzono w Rutkach Kossakach (11,9 % z cało ści). 8 % przypada na sołectwo Męż enin i 5,8 % na Ożarki-Olszanka. Najmniejszy udział odnotowano w sołectwach Dobrochy, Kalinówka-Wielobory, Kossaki-Ostatki, Świ ątki-Wiercice i Zambrzyce-Jankowo – po 0,8 %.

40 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Podczas inwentaryzacji terenowej w odr ębnych zestawieniach uwzgl ędniono wyroby zawieraj ące azbest b ędące w u życiu, co w praktyce oznaczało pokrycia dachowe oraz płyty azbestowe zło żone luzem na posesjach.

Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest ze wzgl ędu na u życie

2,3%

Płyty azbestowe w u życiu Płyty azbestowe zło żone luzem

97,7%

Rys.5. Wykres przedstawiaj ący proporcje w udziale wyrobów zawieraj ących azbest ze wzgl ędu na u życie.

97,7 % wszystkich wyrobów zawieraj ących azbest zinwentaryzowanych w granicach administracyjnych Gminy Rutki stanowi ą pokrycia dachowe. 2,3 % stanowi ą płyty zło żone luzem, którego wyst ępowanie stwierdzono na terenie 167 posesji.

Nielegalne składowiska maj ą negatywny wpływ na środowisko naturalne z uwagi na znajduj ące si ę na nich niebezpieczne odpady budowlane (w tym azbestowe) Zgodnie z „Planem gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego” stwierdza si ę, i ż istotn ą spraw ą jest nie tylko likwidacja ju ż istniej ących „dzikich wysypisk”, ale tak że zapobieganie powstawaniu nowych miejsc nielegalnego składowania odpadów. Jak zaznaczone w „Planie gospodarki odpadami” istotne znaczenie ma „współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem” oraz inne formy podnoszenia świadomo ści społecze ństwa i zapobiegania tym samym tworzenia kolejnych „dzikich wysypisk” na terenie gminy. Zaleca si ę równie ż odpowiedni monitoring.

41 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Na terenie całej Gminy stwierdzono wyst ępowanie płyt typu karo o ł ącznej powierzchni 555 916 kg (37 061 m 2 ), co daje 5,9 % stanu cało ści.

Fot.2. Przykład pokrycia dachowego z u życiem płyt zawieraj ących azbest typu “karo”, gmina Rutki.

W skład Gminy Rutki wchodzi 41 sołectw. W ka żdym z nich bez wyj ątku stwierdzono wyst ępowanie wyrobów zawieraj ących azbest. Sumaryczna ilo ść wyrobów azbestowych to 9 567 411 m 2. Średnio na ka żde sołectwo przypada około 15 557 m 2. Na terenie 16 sołectw stwierdzono ilo ści powy żej średniej.

Wyroby azbestowe zło żone luzem na posesjach stwierdzono na terenie 38 sołectw. W sumie zinwentaryzowano 14 851 m 2, co daje średnio 450 m 2 na sołectwo.

42 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Ilo ść wyrobów azbestowych zło żonych luzem na posesjach w m2 w poszczególnych sołectwach

1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 ki ń enin bniki ę ęż Mieczki D M sy-Lipno Kołomyja Wybrany Kołomyjka ę Dobrochy ary Wielkie ary P tki-Wiercice ż ą Kossaki-Falki dy-Woniecko Szlasy-Lipno Stare Zalesie Stare Rutki-Kossaki O arki-Olszanka Now e Zalesie e Now ą Modzele-Górki czyn-Walochy Pruszki Wielkie Pruszki ż Szlasy-Mieszki Walochy-Mo w i ę Duchny-Wieluny Czochanie-Góra O Szlasy-Łopienite Gr aió ka-Basie Kalinów Ś liw ow o-Łopienite Zambrzyce-Króle Stare Zambrzyce Stare Jaw ory-Klepacze ka-Bystry Kalinów Now e Zambrzyce Now e Kossaki Nadbielne Kossaki abzc-lwki Zambrzyce-Plew Ś Kał Gronostje-Puszcza Górskie Ponikły-Stok Górskie Zambrzyce-Kapusty abzc-akwo Zambrzyce-Jankow

Rys. 6. Wykres przedstawiaj ący ilo ść wyrobów zwieraj ących azbest zło żonych luzem na posesjach w poszczególnych sołectwach Gminy Rutki w m2

Z powy ższego wykresu wynika, że na terenie Gminy w poszczególnych sołectwach wyst ępuj ą bardzo du że rozbie żno ści pod wzgl ędem składowania płyt azbestowych na posesjach. W o śmiu sołectwach stwierdzono ponad 900 m2 płyt azbestowych zło żonych luzem, podczas gdy w 30 poni żej 500 m2, w tym w 11 poni żej 100 m2. W trzech sołectwach nie stwierdzono takich materiałów. Na podstawie zebranych danych oraz przedstawiaj ącego je powy ższego wykresu stwierdzamy najwi ększ ą ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w postaci płyt zło żonych luzem na posesjach w sołectwie Pruszki Wielkie (22,7 Mg). Znaczne ilo ści wyst ępuj ą również w sołectwie Męż enin i Gronosteje-Puszcza (po 20 Mg). W sołectwach Kalinówka-Wielobory, Kossaki-Ostatki i Olszewo-Przyborowo nie stwierdzono takich wyrobów luzem.

Powy ższe dane maj ą bardzo du że znaczenie przy planowaniu usuwania, wywozu i utylizacji wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki. Płyty zło żone luzem

43 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

zaklasyfikowane do I klasy pilno ści powinny by ć wywiezione w pierwszej kolejno ści. Nale ży wzi ąć pod uwag ę miejscowo ści z du żą ilo ści ą wyrobów azbestowych oraz z du żym udziałem płyt zło żonych luzem na posesjach, które stanowi ą najwi ększe zagro żenie dla zdrowia mieszka ńców.

W celu uzyskania informacji dotycz ących ilo ści i stanu wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terenie Gminy Rutki przeprowadzona została równie ż inwentaryzacja mająca pozwalaj ąca na okre ślenie rodzaju, ilo ści, miejsc wyst ępowania oraz stanu materiałów zawieraj ących azbest, co ma istotne znaczenie przy ustalaniu harmonogramu działa ń i pierwsze ństwa w utylizacji wyrobów zawieraj ących azbest b ędących w stanie najdalej posuni ętego rozkładu. Stan taki równoznacznie stwarza najbardziej niekorzystne warunki i zagro żenie dla zdrowia ludzi przebywaj ących w najbli ższym otoczeniu, tj. mieszka ńców danego gospodarstwa. Podczas inwentaryzacji istotn ą wi ęc rol ę odegrała ocena stanu wyrobów zawieraj ących azbest. W zale żno ści od stopnia zniszczenia pokry ć dachowych wykonanych z materiałów zawieraj ących azbest, wyró żniono trzy stany dalszej przydatno ści do u żytkowania. Zgodnie z przyj ętą klasyfikacj ą wytypowano:

Klasa I – wyroby zawieraj ące azbest w bardzo dobrym i dobrym stanie technicznym, bez widocznych uszkodze ń mechanicznych, p ękni ęć i ubytków, z mocn ą struktur ą włókien, cz ęsto pokryte powłok ą farby zewn ętrznej, wyroby nowe (do 15 lat u żytkowania), nie stwarzaj ące zagro żeń nara żenia na pył azbestowy, przydatne do dalszego u żytkowania przez okres dłu ższy ni ż 5 lat. [III stopie ń pilno ści – ponowna ocena stanu mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania w terminie do pi ęciu lat]

Klasa II – wyroby zawieraj ące azbest w dostatecznym stanie technicznym, jednakże z widocznymi uszkodzeniami mechanicznymi (do 5% powierzchni), z lekkimi p ękni ęciami, cz ęsto omszone, bez ubytków lub z niewielkimi ubytkami, bez powłoki farby zewn ętrznej lub z niewystarczaj ącą powłok ą farby, mo żliwo ść u żytkowania do 5 lat. [II stopie ń pilno ści – ponowna ocena stanu mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania w terminie jednego roku]

Klasa III – wyroby zawieraj ące azbest w niedostatecznym stanie technicznym, ze znacznymi ubytkami, widocznymi p ękni ęciami oraz rozlu źnion ą struktur ą włókien, stwarzaj ące realne zagro żenie nara żenia na pył azbestowy, ze wskazaniem do mo żliwie szybkiego usuni ęcia. [I stopie ń pilno ści – wyroby nale ży mo żliwie najszybciej usun ąć ]

44 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Tabela 7. Stopie ń pilno ści usuwania wyrobów azbestowych (płyt azbestowo – cementowych b ędącyh w użyciu) na terenie Gminy Rutki.

Zestawienie ilo ściowe płyt Stopie ń pilno ści Masa w [Mg] Udział % azbestowo-cementowych [m 2] I stopie ń pilno ści 28558 428,4 4,6 > 120 punktów II stopie ń pilno ści 518087 7771,3 83,2 95-115 punktów III stopie ń pilno ści 76331 1144,9 12,2 < 90 punktów Razem: 622976 9344,6 100

Na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej pod k ątem oceny stanu i stopnia zniszczenia pokry ć dachowych, wyroby zawieraj ące azbest b ędące w u życiu, znajduj ące si ę na terenie Gminy Rutki w wi ększo ści zaklasyfikowano do klasy II przydatno ści do u żytkowania (około 83 %). Oznacza to, że odznaczaj ą si ę one dostatecznym stanem technicznym, jednak że z widocznymi uszkodzeniami mechanicznymi (do 5 % powierzchni), z lekkimi p ękni ęciami, cz ęsto omszone, bez ubytków lub z niewielkimi ubytkami, bez powłoki farby zewn ętrznej lub z niewystarczaj ącą powłok ą farby. Ze wzgl ędu na nara żenie tych wyrobów na działanie czynników atmosferycznych oraz nieznaczny stopie ń zabezpieczenia powierzchni powłok ą farby niezb ędna b ędzie ocena przydatno ści do dalszego u żytkowania w okresie do 5 lat.

Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest bed ących w u życiu ze wzgl ędu na stopie ń pilno ści

4,6% 12,2%

I stopie ń pilno ści II stopie ń pilno ści III stopie ń pilno ści

83,2%

Rys.8. Wykres przedstawiaj ący udział procentowy pokry ć dachowych zawieraj ących azbest ze wzgl ędu na stopie ń pilno ści.

45 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

12 % wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy zaliczono do III stopnia pilno ści, co oznacza, że s ą to wyroby nowe, nie stwarzaj ące zagro żeń nara żenia na pył azbestowy, przydatne do dalszego u żytkowania przez okres dłu ższy ni ż 5 lat. Najcz ęś ciej wyroby takie stanowiły okrycia dachowe budynków mieszkalnych. Ok 5 % wyrobów zawieraj ących azbest zaliczono do I stopnia pilno ści, co oznacza, że powinny by ć one zutylizowane w pierwszej kolejno ści, jako najbardziej zagra żaj ące zdrowiu mieszka ńców ze wzgl ędu na stan rozkładu, p ękni ęcia, wykruszenia i inne znaczne uszkodzenia mechaniczne, co powoduje ich nara żenie na dalsze, niszcz ące działanie czynników atmosferycznych i coraz szybszy rozkład. Do I klasy pilno ści nale ży doliczy ć równie ż wszystkie płyty zło żone luzem tj. 428,4 Mg I klasy pilno ści z pokry ć dachowych + 222,8 Mg płyt zło żonych luzem = 651,2 Mg, co daje 6,8 % cało ści.

Fot.3. Najwi ększ ą ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest zinwentaryzowano w najwi ększym sołectwie Rutki- Kossaki na terenie 122 gospodarstw. Jednak w przeliczeniu na jedno gospodarstwo ilo ść ta jest poni żej średniej dla całej Gminy.

46 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

8. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST ORAZ UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH

8.1. Cele Programu

• usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest; • minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecno ści ą azbestu na terenie kraju; • sukcesywna likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie, w okre ślonym horyzoncie czasowym, do spełnienia wymogów ochrony środowiska; • stworzenie odpowiednich warunków do wdro żenia przepisów prawnych oraz norm post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej;

8.2. Zało żenia programu

W maju 2002 r. Rada Ministrów przyj ęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, przemianowany na „Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032” zwany w tym rozdziale Programem. Proces usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z zapisami „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, powinien by ć zako ńczony w 2032 roku. Wynika to z bardzo du żej ilo ści tych wyrobów oraz wysoko ści potrzebnych środków finansowych. Zatem tak długotrwałe zadanie wymaga zdefiniowania, na poziomie gminy ramowej strategii w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz unieszkodliwiania odpadów azbestowych.

Wykonanie Programu powierza si ę Władzom Gminy. Realizacja Programu b ędzie zgodna z przyj ętym celem i przebiega ć b ędzie w nast ępuj ących obszarach:

1. Inwentaryzacja i utworzenie bazy danych o lokalizacji istniej ących wyrobów zawieraj ących azbest. Podstaw ą dla opracowania Programu była przeprowadzona na terenie Gminy inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest i utworzenie bazy danych o ich lokalizacji. W okresie 01 VII 2012 do 30 X 2012 przeprowadzono szczegółow ą inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest w celu

47 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

aktualizacji posiadanych danych.

2. Edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści azbestu, obowi ązków dotycz ących post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania. W ramach edukacji mieszka ńców na stronie internetowej Gminy utworzona zostanie „zakładka tematyczna”, w której bie żą co prezentowane b ędą:
akty prawne dotycz ące obowi ązków post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz reguluj ących sposób bezpiecznego ich usuwania i unieszkodliwiania,
informacje o zagro żeniu, jakie niesie za sob ą azbest,
informacje o działaniach Gminy podejmowanych w celu usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest,
wzory wniosków na dofinansowanie odbioru i składowanie odpadu,
aktualny wykaz firm posiadaj ących koncesje na demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest i transport powstałych odpadów.

3. Mobilizowanie wła ścicieli budynków do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest poprzez system pomocy edukacyjnej i finansowej Działanie realizowane b ędzie poprzez:
system edukacji w zakresie szkodliwo ści i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych,
informowanie o potencjalnych źródłach uzyskania dotacji, preferencyjnych kredytów i po życzek na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji z azbestu,
dofinansowanie kosztów usuni ęcia azbestu w tym: załadunku na terenie nieruchomo ści, transportu i składowania na składowisku odpadów niebezpiecznych,
bie żą ca aktualizacja informacji na stronie internetowej z przebiegu realizacji Programu,
udzielanie informacji mieszka ńcom na temat realizacji Programu.

4. Odbiór odpadów azbestowych z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot  mieszkaniowych, jednostek bud żetowych i zakładów bud żetowych i innych Odbiór odpadów azbestowych z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek bud żetowych i zakładów bud żetowych b ędzie nast ępował na wniosek wła ściciela obiektu, jego zarz ądcy lub władaj ącego. Zło żone wnioski o dofinansowanie b ędą realizowane według kolejno ści wpływu do wysoko ści kwoty zabezpieczonej w bud żecie na dany rok

48 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

kalendarzowy. Odbiorem odpadów zawieraj ących azbest zajmie si ę koncesjonowana firma transportowa wyłoniona w drodze przetargu ogłoszonego przez Gmin ę. Termin odbioru odpadów z terenu nieruchomo ści uzgadnia przedstawiciel firmy transportowej z wła ścicielem nieruchomo ści. Wszystkie czynno ści zwi ązane z załadunkiem i transportem przeprowadzone zostan ą zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Odbiór odpadów zawieraj ących azbest od wła ściciela oraz ich przekazanie na składowisko potwierdzane b ędzie kart ą przekazania odpadu (w zał ączeniu do Programu), sporz ądzan ą w trzech egzemplarzach: jeden dla odbieraj ącego odpady, drugi dla wła ściciela odpadu, trzeci dla Gminy (w przypadku, gdy Przewo źnik rozlicza ć b ędzie si ę za wykonan ą usług ę z Gmin ą).

5. Udzielanie pomocy finansowej osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym i innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych w usuwaniu odpadów zawieraj ących azbest W przypadku pozyskania środków finansowych lub zabezpieczenia w bud żecie własnych środków, Gmina cz ęś ciowo sfinansuje koszty demonta żu, transportu i unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest, tj.: rozbiórki pokrycia dachowego (płyt azbestowo – cementowych), załadunku na terenie nieruchomo ści odpadów zawieraj ących azbest, transportu tych odpadów, składowania odpadów zawieraj ących azbest. Wielko ść dofinansowania oraz ilo ść usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest w danym roku uzale żniona b ędzie od ilo ści środków finansowych pochodz ących z funduszy własnych i zewn ętrznych.

6. Alokacja środków finansowych z bud żetu Gminy na realizacj ę Programu Rada Gminy b ędzie uchwalała corocznie w bud żecie Gminy stosowne środki na realizacj ę Programu.

7. Podj ęcie działa ń w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewn ętrznych na realizacj ę Programu Gmina podejmie starania w celu pozyskiwania funduszy ze źródeł zewn ętrznych, tj.:
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
funduszy strukturalnych Unii Europejskiej,
Fundacji EkoFundusz
i innych.

49 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

W przypadku pozyskania funduszy z ww. źródeł kwota przeznaczona na realizacj ę Programu ulegnie zwi ększeniu, co przyspieszy proces usuwania azbestu z terenu Gminy.

8. Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania na wymieniane w ramach Programu pokrycia dachowe i elewacje Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania w postaci dotacji, kredytów i pożyczek preferencyjnych osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych i przedsi ębiorcom na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji zawieraj ących azbest. Wszyscy zainteresowani poszukiwaniem źródeł finansowania b ędą mogli skorzysta ć z pomocy i informacji udzielanych przez pracowników Urz ędu Gminy.

9. Usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów o światowych i u żyteczno ści publicznej Gmina Rutki usunie wyroby azbestowe z obiektów o światowych i u żyteczno ści publicznej oraz innych b ędących własno ści ą Gminy.

10. Eliminacja powstawania „dzikich” wysypisk z odpadami zawieraj ącymi azbest Działanie finansowane b ędzie ze środków przeznaczonych na realizacj ę Programu w danym roku kalendarzowym.
Działania informacyjno – edukacyjne skierowane do społecze ństwa Gminy zwi ązane z post ępowaniem z odpadami azbestowymi, co powinno wyeliminowa ć powstawanie „dzikich” wysypisk tych odpadów.
Monitoring wyst ępowania „dzikich” wysypisk – na bie żą co.
Likwidacja „dzikich” wysypisk w przypadku stwierdzenia ich wyst ępowania.

11. Oczyszczenie terenów Gminy i innych terenów publicznych z wyrobów zawieraj ących azbest Gmina Rutki na bie żą co przeprowadza ć b ędzie oczyszczanie terenów Gminy i publicznych z wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest. Środki na ten cel pochodzi ć b ędą z funduszu przeznaczonego na realizacj ę Programu w danym roku kalendarzowym.

12. Bie żą cy monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji Radzie Gminy. Elementem zarz ądzania Programem jest jego systematyczne monitorowanie. W tym celu

50 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

powołana zostanie Komisja ds. monitoringu realizacji Programu. W ramach działa ń monitoringowych okre ślone zostan ą zmiany ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w Mie ście w kolejnych latach realizacji Programu, tj.: ilo ści usuni ętych i unieszkodliwionych w danym roku odpadów zawieraj ących azbest; ilo ści wyrobów azbestowych pozostałych jeszcze do usunięcia. Monitorowanie i raportowanie Programu zostanie zsynchronizowane z raportowaniem Gminnego Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Rutki . Komisja b ędzie przedkładała Radzie Gminy co 2 lata (lub corocznie) raport przedstawiający wyniki realizacji Programu.

13. Okresowa weryfikacja i aktualizacja Programu Realizacja Programu jest procesem długofalowym, w zwi ązku z tym zakłada si ę jego aktualizacj ę celem dostosowania do zmieniaj ących si ę warunków prawnych, finansowych i mo żliwo ści realizacyjnych.

Według ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz stanowiska Pa ństwowego Zakładu Higieny czynne przewody wodoci ągowe wykonane z rur azbestowo-cementowych nie stanowi ą zagro żenia dla zdrowia ludzi. Nie ma udokumentowanych dowodów świadcz ących o szkodliwym wpływie na zdrowie odbiorców wody przesyłanej ruroci ągami azbestowo- cementowymi. Eksperci WHO nie widz ą konieczno ści natychmiastowej eliminacji ju ż istniej ących instalacji azbestowo-cementowych. Dlatego zast ępowanie rur azbestowo-cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno nast ępowa ć sukcesywnie, w ramach np. modernizacji sieci wodoci ągowej. Bior ąc powy ższe pod uwag ę przyj ęto, że niniejszy program nie b ędzie dotyczył rur azbestowo-cementowych wyst ępuj ących w instalacjach ziemnych.

Dla potrzeb niniejszego Programu, w ślad za krajowym „Programem…” przyj ęto podzielenie okresu do 2032 roku na 2 podokresy, tj.:

Okres I: lata 2013 – 2022 Okres II: lata 2023 – 2032

Okres I obejmuje 2 lata, a nast ępne po 10 lat. Taki podział ułatwi ocen ę realizacji Programu miejskiego w kontek ście porówna ń z krajowym „Programem …” W poszczególnych okresach przyj ęto do usuni ęcia nast ępuj ące ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest:

51 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Okres I: lata 2013 – 2022 – 50% Okres II: lata 2023 – 2032 – 50 %

Ilo ści te s ą zgodne z zapisami „Planem gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego na lata 2009-2012”. (W „Planie..” przewidziane zostały 3 okresy z rozbiciem procentowym dla I okresu do 2012 - 20 % oraz po 40 % dla II 2013 - 2022 i 40 % dla III 2022 - 2032, jednak zwa żywszy na to, że okres I ko ńczy si ę w roku 2012, przyjmujemy od roku 2013 dwa okresy po 50 %)

9. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU

Uwarunkowania prawne realizacji Programu z analiz ą przepisów zamieszczono w zał ączeniu do Programu. Najistotniejsze z nich to:
ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628, z pó źn. zm.),
„Rz ądowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” – aktualizacja 2010 przyj ęta jako Zał ącznik do uchwały Rady Ministrów Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r.
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628),
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627),
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz.1085)
ustawa dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst ujednolicony) (Dz. U. Nr 89, poz. 414, z pó źn. zm.).

Trwało ść płyt azbestowo-cementowych okre śla si ę na około 30 lat, natomiast okres eksploatacji innych wyrobów jest z reguły krótszy. W tym czasie powstawa ć b ędzie znaczna ilo ść odpadów, które zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) sklasyfikowane zostały na li ście odpadów niebezpiecznych. Regulacje prawne dotycz ące m.in. usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów budowlanych, pocz ąwszy od realizacji obowi ązku dokonania przegl ądu technicznego tych

52 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

wyrobów do zdeponowania wytworzonych odpadów na składowisku, s ą zamieszczone w wielu aktach prawnych. Podstawowym jest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, która zakazuje:
wprowadzania na polski obszar celny azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest,
produkcji wyrobów zawieraj ących azbest,
obrotu azbestem i wyrobami azbestowymi, z wyj ątkiem azbestu i wyrobów azbestowych stosowanych do celów specjalnych.

Mimo kilku lat obowi ązywania szczegółowych przepisów tylko w niewielkim stopniu zostały wykonane oceny stanu obiektów z zabudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest. Demonta ż i usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z przepisami i wytycznymi podanymi w dalszej cz ęś ci Programu. Transport odpadów niebezpiecznych odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z obowi ązuj ącymi uregulowaniami prawnymi: Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2011, nr 227, poz. 1367 j.t.) oraz Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986). Z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest nierozerwalnie zwi ązany jest proces powstawania odpadów. Jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów azbestowych jest ich składowanie. W Programie zało żono usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest do ko ńca 2032 r. Unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z ww. ustaw ą o odpadach. Planowane jest, aby odpady powstaj ące na terenie Gminy były unieszkodliwiane poprzez składowanie na ju ż funkcjonuj ących na terenie kraju składowiskach przystosowanych do deponowania tego rodzaju odpadów (wykaz składowisk w załączniku do niniejszego Programu). Warunkiem skutecznej realizacji Programu b ędzie sukcesywne pozyskiwanie środków finansowych z funduszy krajowych i unijnych.

53 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

10. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

Monitoring realizacji zada ń Programu obejmuje gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o usuwaniu azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, w szczególno ści dotycz ących: ilo ści usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest oraz wytworzonych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, ilo ści składowanych odpadów zawieraj ących azbest, lokalizacji istniej ących i planowanych składowisk odpadów zawieraj ących azbest i ich pojemno ści oraz stopnia wykorzystania, ilo ści i wyników przeprowadzonych inwentaryzacji oraz oceny stanu technicznego wyrobów zawieraj ących azbest i ich lokalizacji na terenie miast, gmin, powiatów i województwa, przedsi ębiorstw posiadaj ących uprawnienia do bezpiecznego usuwania azbestu, liczby osób pracuj ących przy kontakcie z azbestem, liczby pracowników przeszkolonych do pracy w kontakcie z azbestem, podejmowanych przez jednostki samorz ądu terytorialnego inicjatyw w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, usytuowania miejsc o wysokim st ęż eniu włókien azbestu w powietrzu, ewidencjonowania zmian legislacyjnych dotycz ących problematyki azbestowej, wdra żania technologii unicestwiania włókien azbestu w odpadach azbestowych.

Zbiór informacji o wyrobach zawieraj ących azbest znajduje si ę w wojewódzkiej bazie wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest (WBDA) zamieszczonej na stronie internetowej www.bazaazbestowa.pl realizowanej na zlecenie Ministerstwa Gospodarki. Baza ta zasilana jest danymi pochodz ącymi z informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania odpadów zawieraj ących azbest przedkładanych Marszałkowi do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy (sporz ądzane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (Dz. U. 175.1439).

54 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Rycina 1. Schemat przepływu informacji w ramach monitoringu (wg projektu „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2008-2032

Informacje zawarte w bazie b ędą pomocne przy: Aktualizacji i monitorowaniu Programu usuwania azbestu na terenie Gminy Rutki Aktualizacji i monitorowaniu planów gospodarki odpadami w cz ęś ci dotycz ącej odpadów zawieraj ących azbest Monitorowaniu środowiska w cz ęś ci dotycz ącej azbestu przez WIO Ś.

Interdyscyplinarno ść Programu powoduje konieczno ść koordynacji wszystkich jednostek i instytucji przedmiotowo odpowiedzialnych za realizacj ę poszczególnych zada ń lub po średnio bior ących udział w ich realizacji. Dlatego te ż zadania b ędą realizowane na trzech poziomach: • Centralnym – Rada Ministrów, minister wła ściwy do spraw gospodarki i w strukturze ministerstwa Główny Koordynator KPUA, • Wojewódzkim – wojewoda, samorz ąd województwa, • Lokalnym – samorz ąd gminny.

Niezb ędnym elementem skutecznego zarz ądzania Programem na poziomie lokalnym – gminy – jest powołanie Komisji ds. monitorowania realizacji Programu – odpowiedzialnej za współdziałanie poszczególnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw w jego wdra żaniu i kontroluj ącej stopie ń realizacji Programu i przedstawiaj ącej – co 2 lata (lub corocznie) raport z realizacji Programu Radzie Gminy. Nale ży zaznaczy ć, że Program powinien by ć realizowany przez istniej ące struktury samorz ądu miejskiego i nie powodowa ć tworzenia nowych stanowisk w administracji. Nieodzownym elementem wspieraj ącym zało żenia Programu b ędzie tak że współpraca z organizacjami pozarz ądowymi, instytutami naukowymi oraz mediami.

55 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Według KPUA do zada ń szczebla lokalnego (samorz ądu gminnego) nale ży:
uwzgl ędnienie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest w miejskich planach gospodarki odpadami,
współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem,
przygotowanie wykazów obiektów zawieraj ących azbest oraz rejonów wyst ępuj ącego nara żenia na ekspozycj ę azbestu,
przygotowywanie rocznych sprawozda ń finansowych z realizacji zada ń Programu;

Do zada ń Rady Gminy nale ży:
przyjmowanie rocznych sprawozda ń rzeczowo – finansowych z realizacji zada ń Programu oraz zatwierdzanie harmonogramu rzeczowo – finansowego na rok nast ępny (lub na kolejne 2 lata).

10.1. Wska źniki monitorowania efektywno ści planu

Podstaw ą monitoringu wdra żania i realizacji celów okre ślonych w Programie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki jest system sprawozdawczo ści oparty na wska źnikach stanu środowiska, motywacji mieszka ńców oraz wska źnikach świadomo ści społecznej. Poni żej przedstawiono wska źniki pomocne przy analizie stopnia realizacji zało żonych działa ń.

Raport z realizacji Programu winien by ć wykonany przy uwzgl ędnieniu podanych w tabeli poni żej wska źników monitorowania.

Tabela 8. Wska źniki monitorowania Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest.

56 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Lp. Wska źnik Jednostka A. Wska źniki efektywno ści realizacji Programu i zmiany presji na środowisko 1. Ilo ść usuni ętych płyt azbestowo – cementowych Mg/rok

2. Ilo ść unieszkodliwionych odpadów zawieraj ących azbest Mg/rok

3. Stopie ń usuni ęcia płyt (procentowa ilo ść usuni ętych odpadów zawieraj ących % azbest w stosunku do ilo ści zinwentaryzowanej przed realizacj ą Programu)

4. Stopie ń wykorzystania środków finansowych zaplanowanych na realizacj ę % Programu w danym roku

5. Ilo ść odpadów zawieraj ących azbest w przeliczeniu na km 2 powierzchni gminy Mg/km 2/rok

6. Nakłady poniesione na usuni ęcie odpadów zawieraj ących azbest zł/rok

7. Ilo ść i powierzchnia „dzikich” wysypisk odpadów zaw. azbest na terenie gminy szt., ha B. Wska źniki świadomo ści społecznej 1 Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz realizacji Programu % 2 Ilość wniosków zgłaszanych przez mieszka ńców ad. Zada ń wynikaj ących z szt. Programu 3 Ilo ść , skuteczno ść kampanii edukacyjno – informacyjnych szt. / opis

W oparciu o analiz ę wska źników grupy A i grupy B b ędzie mo żliwa ocena efektywno ści realizacji Programu. Lista wska źników podanych w tabeli powy żej nie jest ostateczna i mo że ulec rozszerzeniu.

11. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I

WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY RUTKI NA

LATA 2012 – 2032

Tabela 9. Harmonogram realizacji programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2012-2032

Lp. Zadania Termin realizacji 1. Opracowanie „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących” X 2012 r. 2. Działania informacyjno – edukacyjne 2013 – 2032 r. 2.1 Zorganizowanie spotka ń z mieszka ńcami, którzy zgłosili posiadanie wyrobów 2013 r. zawieraj ących azbest, informacja na temat zarejestrowanych firm posiadaj ących zezwolenie na zbieranie i transport odpadów zawieraj ących azbest 2.2 Działalno ść informacyjna i edukacyjna skierowana do wła ścicieli, zarz ądców i 2013 r. użytkowników budynków i instalacji zawieraj ących azbest.

57 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

2.3 Inne działania informacyjno – edukacyjne m.in.: informacja w lokalnej prasie, 2013 – 2032 r. na stronie internetowej gminy, ogłoszenia w UG, na tablicach ogłosze ń, ulotki, informowanie mieszka ńców w Urz ędzie Gminy, zaj ęcia w szkołach) 3. Coroczna aktualizacja bazy danych dotycz ącej ilo ści azbestu i wyrobów 2013– 2032 r. zawieraj ących azbest na terenie gminy 4. Powołanie Komisji ds. monitoringu realizacji Programu. 2013 – 2032 r. Monitorowanie realizacji Programu 5. Ogłaszanie przetargów na przewo źnika i wyłonienie wykonawcy zadania – 2013 – 2032 r. Firmy specjalistycznej, posiadaj ącej odpowiednie zezwolenia na wykonywanie usług w zakresie: demonta żu, odbioru, transportu na składowisko odpadów zawieraj ących azbest 6. Demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest, odbiór odpadów zawieraj ących 2013 – 2032 r. azbest (płyty azbestowo – cementowe) z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek bud żetowych, zakładowych, obiektów użyteczno ści publicznej i innych; transport i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest 7. Zało żenie i prowadzenie rejestru wniosków i ich realizacja zgodnie z 2013 – 2032 r. zachowaniem kolejno ści zło żenia 8. Pozyskiwanie funduszy na realizacj ę Programu 2013 – 2032 r. 9. Raporty okresowe z realizacji Programu – w ramach raportowania Gminnego co 2 lata* / lub co Planu Gospodarki Odpadami – przedstawiane Radzie Gminy 1 rok 10. Aktualizacja Gminnego Planu Gospodarki Odpadami z uwzgl ędnieniem zada ń 2013 r. dotycz ących odpadów zawieraj ących azbest wynikaj ących z Programu usuwania azbestu *Raporty z realizacji Programu usuwania azbestu należy zsynchronizowa ć z Raportami z Gminnego Planu Gospodarki Odpadami

12. KOSZTY USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH Z TERENU GMINY RUTKI

Koszt usuni ęcia i unieszkodliwienia potencjalnych odpadów azbestowych z obszaru Gminy Rutki okre ślono wg zało żeń przyj ętych do oblicze ń w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” (KPUA) przyj ętego przez RM 14.05.2002 r. i przy uwzgl ędnieniu średnich cen rynkowych (na podstawie analizy cen firm z kraju, w tym z regionu). Ponadto do oblicze ń przyj ęto dane wg KPUA, tj.: średnia masa 1 m2 płyty azbestowo-cementowej 15 kg, jednej płyty (1,4 m²) to 21 kg.

Średni koszt usuni ęcia 1m ² płyty cementowo-azbestowej wynosi ok. 34,56 zł netto (wg Programu Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z Terenu Województwa Podlaskiego,

58 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Listopad 2008). Na kwot ę t ę składa si ę: • cena demonta żu, zapakowania płyt • transport • utylizacja na składowisku

Ceny poszczególnych składowych kosztów mog ą zmienia ć si ę ze wzgl ędu na inflacj ę, zmienne ceny paliwa oraz usług.

Przy utylizacji du żych ilo ści azbestu cena zazwyczaj podlega negocjacjom. Cena demonta żu uzale żniona jest równie ż od wysoko ści budynku, gdy ż przy zabudowie wysokiej konieczne jest rozstawienie rusztowa ń, co wi ąż e si ę z dodatkowymi kosztami. Przybli żony ł ączny koszt usuni ęcia wyrobów azbestowo-cementowych w Gminie Rutki wynosi zatem:

637 827 m² x 35 zł/m² = 22 323 945 zł netto (VAT 5134507,35 PLN)

Średni koszt demonta żu i składowania metra kwadratowego pokry ć zawieraj ących azbest ustalono na podstawie cen dyktowanych przez wyspecjalizowane firmy. Bior ąc pod uwag ę, i ż program realizowany b ędzie przez okres 19 lat – do roku 2032 – tak, wi ęc średnioroczny koszt demonta żu pokry ć zawieraj ących azbest to 1 174 944,5 PLN ( VAT 270 237,23 PLN )

Koszty nowych pokry ć dachowych Ceny nowych materiałów do pokry ć dachowych przyj ęto na podstawie średnich cen oferowanych przez sprzedawców w roku 2012:

- dachówka ceramiczna – 41 PLN/m 2

- blacha płaska lakierowana – 27 PLN/ m 2

- blacha trapezowa i profilowana – 30 PLN/m 2

- gont bitumiczny – 30 PLN/m 2.

Średnia cena nowego pokrycia dachowego to 32 PLN/m 2.

Koszt nowych pokry ć dachowych: 637 827 x 32 PLN = 20 410 464 PLN (VAT 4 694 406,72 PLN )

Dochód bud żetu pa ństwa z tytułu podatku VAT

59 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Podatek VAT od demonta żu pokry ć eternitowych – 5 134 507,35 PLN Podatek VAT od kupna nowych pokry ć dachowych – 4 694 406,72 PLN

Dochód bud żetu pa ństwa z tytułu realizacji programu na terenie Gminy to ł ącznie 9 828 914,07

Lista firm utylizuj ących azbest i okolicznych składowisk dost ępna w zał ącznikach. Usuwanie i wymiana wyrobów zawieraj ących azbest jest zadaniem długotrwałym ze wzgl ędu na du żą ilo ść wyrobów, a tak że wysoko ść potrzebnych środków finansowych. Zadanie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, które stanowi ą potencjalne odpady azbestowe przewidziane jest zgodnie z „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terytorium Polski” do zrealizowania do roku 2032. Program ten zakłada, i ż wła ściciele obiektów posiadaj ących w swej konstrukcji (np. pokrycia dachowe) wyroby zawieraj ących azbest, b ądź wyroby zawieraj ące azbest składowane luzem powinni dokona ć usuwania i unieszkodliwiania tych wyrobów na własny koszt. Planuje si ę, i ż na terenie Gminy Rutki wyroby zawieraj ące azbest b ędą sukcesywnie usuwane w zale żno ści od stopnia zu życia, konserwacji oraz zabezpieczenia w okresie 2013 – 2032 r.

13. FINANSOWE ASPEKTY REALIZACJI PROGRAMU

Samodzielna realizacja projektów i inwestycji proekologicznych stanowi zbyt du że obci ąż enie dla bud żetu Gminy. Z tego powodu powinna ona korzysta ć z zewn ętrznych źródeł finansowania. Środki własne Gminy na etapie rozpocz ęcia przedsi ęwzi ęcia stanowi ą jedynie wysoko ść niezb ędn ą do pozyskania środków zewn ętrznych.

Główne źródła finansowania inwestycji środowiskowych to: • fundusze krajowe – Fundusz Krajowy, Fundusze Wojewódzkie oraz EKOFUNDUSZ • banki, np. Bank Ochrony Środowiska • programy unijne

60 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Rycina 2. Struktura finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska ze środków publicznych

Wiele instytucji finansowych uznaje jako udział własny gminy środki pozyskane z innych źródeł pomocy finansowej. Z reguły wymaga si ę, aby gminy w swoim bud żecie zarezerwowała środki wymagane do zrealizowania całego przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego, z zaznaczeniem która cz ęść pochodzi b ędzie z zewn ętrznych źródeł finansowania. Instytucje finansuj ące środki wypłacaj ą w ratach lub po uko ńczeniu projektu. Najwa żniejsze jest aby przepływ środków nast ępował zgodnie z harmonogramem wypłat ustalonych w ramach umowy podpisanej z instytucj ą finansuj ącą.

Rozdział 4. Ustawy Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. Nr 25, poz. 150 z 2008 r.) okre śla przepisy reguluj ące tworzenie i funkcjonowanie funduszy celowych wykorzystywanych na przedsi ęwzi ęcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podstaw ę prawn ą działania wszystkich funduszy celowych stanowi ustawa o finansach publicznych, zaliczaj ąca fundusze celowe do sektora finansów publicznych.

Wyró żnia si ę dwa rodzaje funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej: 1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 2) Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy i wojewódzkie fundusze prowadz ą samodzieln ą gospodark ę finansow ą. Mog ą aktywnie uczestniczy ć w obrocie gospodarczym, by ć stron ą umów, dysponowa ć nie tylko środkami finansowymi, ale i maj ątkiem. Podstaw ą gospodarki finansowej ww. funduszy s ą roczne plany finansowe. Wydatki mog ą by ć dokonywane wył ącznie w ramach posiadanych przez fundusze środków obejmuj ących bie żą ce przychody i pozostało ści środków z okresów poprzednich.

61 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej został utworzony w 1989r. i od razu stał si ę najwi ększ ą w Polsce instytucj ą finansuj ącą przedsi ęwzi ęcia z dziedziny ochrony środowiska. Zakres działa ń NFO ŚiGW obejmuje finansowe wspieranie przedsi ęwzi ęć proekologicznych o zasi ęgu ogólnokrajowym i ponadregionalnym. Środki, którymi dysponuje NFO ŚiGW pochodz ą głownie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych. Przychodami funduszu s ą tak że, wpływy z opłat produktowych, oraz z opłat i kar pieni ęż nych nakładanych na podstawie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze.

Dodatkowo dochodami NFO ŚiGW mog ą by ć środki z tytułu: • odsetek od udzielanych kredytów, • udziałów w spółkach, • emisji obligacji, • zaci ągania kredytów, • zysków ze sprzeda ży i posiadania papierów warto ściowych, • oprocentowania lokat i rachunków bankowych, • wpłat z innych funduszy, • wpływów z przedsi ęwzi ęć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i • gospodarki wodnej, • dobrowolnych darowizn, zapisów i wpłat dokonywanych przez osoby fizyczne i prawne, • innych dochodów okre ślonych przez Rad ę Ministrów.

NFO ŚiGW dysponuje i administruje równie ż środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochron ę środowiska. Rokrocznie przygotowywane s ą i zatwierdzane przez Rad ę Nadzorcz ą zasady form i sposobów finansowania zada ń proekologicznych. Ustalane s ą kryteria wyboru przedsi ęwzi ęć , okre ślana jest lista programów priorytetowych, zasady udzielania dotacji oraz udzielania i umarzania po życzek. Do podstawowych form finansowania przez NFO ŚiGW zada ń proekologicznych zalicza si ę: 1) po życzki preferencyjne, 2) po życzki płatnicze, 3) kredyty udzielane ze środków Narodowego Funduszu przez banki w ramach linii kredytowych, 4) dotacje,

62 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

5) dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek, 6) po życzki w ramach umowy konsorcjum, 7) promesy pomocy finansowej przedsi ęwzi ęcia, 8) por ęczenia spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rz ądy pa ństw obcych i organizacje mi ędzynarodowe, przeznaczonych na realizacj ę zada ń ochrony środowiska i gospodarki wodnej, 9) umorzenia po życzek preferencyjnych, 10) przekazanie środków jednostkom bud żetowym. Po życzka udzielona przez Narodowy Fundusz nie mo że przekroczy ć 80% kosztów przedsi ęwzi ęcia, za wyj ątkiem przedsi ęwzi ęć , dofinansowywanych z niepodlegaj ących zwrotowi środków zagranicznych. Wysoko ść po życzki na przedsi ęwzi ęcia finansowane wył ącznie ze środków Narodowego Funduszu nie mo że by ć ni ższa ni ż 2 000 000 zł, z wył ączeniem po życzek płatniczych oraz po życzek udzielanych ze środków subfunduszy. Najcz ęś ciej stosowanymi formami finansowania s ą nisko oprocentowane po życzki i dotacje. Zalet ą po życzek preferencyjnych jest niskie oprocentowanie w stosunku do kredytów komercyjnych, dłu ższy okres karencji spłaty po życzki oraz mo żliwo ść jej cz ęś ciowego umorzenia.

Fundusz udziela dotacji zgodnie z kryteriami wyboru przedsi ęwzi ęć finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W celu realizacji zada ń okre ślonych w niniejszym programie dotacje pochodz ące wył ącznie ze środków Narodowego Funduszu mog ą by ć udzielane na: • monitoring środowiska, • kształtowanie ekologicznych postaw i zachowa ń społecze ństwa, • przedsi ęwzi ęcia wskazane przez Ministra Środowiska, szczególnie wa żne z punktu widzenia polityki ekologicznej pa ństwa, uwzgl ędnione w planie działalno ści Narodowego Funduszu, oraz wspieranie kształcenia kadr dla potrzeb rozwoju regionalnego na kierunku gospodarka przestrzenna – specjalno ściach zamawianych u Ministra Szkolnictwa Wy ższego i Nauki.

63 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udzielaj ą pomocy finansowej w formie po życzek i dotacji na cele okre ślone w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006r. Nr 129, poz. 902 ze zmianami) zgodnie z priorytetami, kryteriami wyboru przedsi ęwzi ęć i planami działalno ści Funduszu. W ramach obowi ązuj ącej w 2008 r. i uchwalonej na 2009 r. Listy Przedsi ęwzi ęć Priorytetowych w priorytecie dziedzinowym Ochrona powierzchni ziemi (Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów, w tym niebezpiecznych oraz działania systemowe na rzecz ich odzysku, unieszkodliwiania i gospodarczego wykorzystania) przedmiotem dofinansowania środkami Funduszu mo że by ć bezpieczne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest.

Beneficjenci Beneficjentami wsparcia w ramach dofinansowania usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku mog ą by ć: 1. jednostki samorz ądu terytorialnego, 2. osoby prawne (przedsi ębiorcy).

Koszty kwalifikowane W ramach zada ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu dofinansowywane s ą koszty dotycz ące demonta żu, transportu oraz unieszkodliwiania odpadów azbestowych na uprawnionym składowisku.

Forma wsparcia Fundusz oferuje wsparcie w formie po życzek na zasadach preferencyjnego oprocentowania dla beneficjentów bezpo średniej pomocy oraz dopłat do odsetek od kredytów bankowych udzielanych przez BO Ś.

Warunki dofinansowania W ramach wsparcia mo żna otrzyma ć do 80% kosztów kwalifikowanych w formie po życzki. Wojewódzki Fundusz udziela dofinansowania pod warunkiem prowadzenia prac zgodnie z wymogami prawa na podstawie umowy cywilnoprawnej okre ślaj ącej warunki dofinansowania podmiotom, posiadaj ącym zdolno ść do zaci ągania zobowi ąza ń finansowych.

64 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Fundacja Ekofundusz Podstawowym źródłem przychodów EkoFunduszu s ą wpływy z ekokonwersji polskiego długu, wynikaj ące z umów Polski ze Stanami Zjednoczonymi, Francj ą, Szwajcari ą, Włochami i Norwegi ą. W 1991 r. Klub Paryski zrzeszaj ący pa ństwa b ędące wierzycielami Polski podj ął decyzj ę o redukcji polskiego długu o 50 % - pod warunkiem spłaty reszty zobowi ąza ń do 2010 r., oraz dodatkow ą redukcj ę długu o kolejne 10% z przeznaczeniem go na przedsi ęwzi ęcia w ochronie środowiska. Odpowiednie kwoty z tego tytułu zagwarantowane s ą corocznie w ustawie bud żetowej i regularnie wpłacane na konto EkoFunduszu z bud żetu pa ństwa, jako zobowi ązanie Polski wobec krajów-donatorów. Zgodnie z zapisami w statucie środki EkoFunduszu mog ą by ć przeznaczone w szczególno ści na racjonalizacj ę gospodarki odpadami

W zakresie gospodarki odpadami szczegółowo wyró żnia si ę: • organizacj ę kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych obsługuj ących 50 – 250 tys. mieszka ńców; • unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych; • budow ę instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i niebezpiecznych .

Dofinansowanie ze środków EkoFunduszu uzyska ć mog ą jedynie projekty dotycz ące inwestycji bezpo średnio zwi ązanych z ochron ą środowiska, a w dziedzinie ochrony przyrody równie ż projekty nieinwestycyjne. Środki EkoFunduszu maj ą charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej. EkoFundusz nie dofinansowuje projektów dotycz ących prowadzenia bada ń naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjów oraz innych form działalno ści edukacyjnej. Wyj ątkami od tej reguły s ą zadania edukacyjne i szkoleniowe stanowi ące integraln ą cz ęść projektów innowacyjnych oraz projektów w dziedzinie ochrony przyrody. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s ą według obowi ązuj ących procedur EkoFunduszu na podstawie kryteriów: ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. EkoFundusz mo że wspiera ć finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i b ędące w fazie realizacji, je żeli ich zaawansowanie finansowe nie przekracza 60% w dniu zło żenia wniosku do EkoFunduszu.

65 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Banki Obecnie na polskim rynku powstaje coraz wi ęcej banków wprowadzaj ących w swej ofercie kredyty preferencyjne przeznaczone na inwestycje proekologiczne. Bankom dopłat do oprocentowania tych kredytów udzielaj ą fundusze ochrony środowiska gospodarki wodnej. W ten sposób obni żany zostaje koszt kredytu dla podmiotu realizuj ącego przedsi ęwzi ęcie w zakresie ochrony środowiska. Znacz ącą rol ę w udzielaniu kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony Środowiska. Jak dotychczas oferuje on najwi ększ ą gam ę tego typu kredytów, zarówno dla podmiotów prywatnych, samorz ądów, jak te ż osób fizycznych. Bank Ochrony Środowiska Oddział w Białymstoku współpracuje z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku w zakresie preferencyjnego kredytowania inwestycji, polegających na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, realizowanych na terenie województwa podlaskiego. Umowa jest zawarta na czas nieokre ślony.

Podmioty uprawnione Kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku s ą przeznaczone dla: 1. osób fizycznych, 2. osób prawnych, 3. innych jednostek organizacyjnych nieposiadaj ących osobowo ści prawnej, którym przepisy prawa zezwalaj ą na nabywanie praw oraz na zaci ąganie zobowi ąza ń we własnym imieniu (np. wspólnoty mieszkaniowe), 4. wła ścicieli nieruchomo ści lub podmiotów dysponuj ących innym prawem władania nieruchomo ści ą.

Przedmiot kredytowania Przedmiotem kredytowania obj ęte s ą zadania zwi ązane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, polegaj ące na demonta żu, transporcie i unieszkodliwieniu odpadów azbestowych z dachów i elewacji.

66 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Warunki kredytowania 1. oprocentowanie: zmienne [0,8 srw], 2. kwota kredytu: do 80% kwalifikowanych kosztów realizowanej inwestycji, lecz nie wi ęcej ni ż 100 tys. zł dla osób fizycznych, 300 tys. zł dla pozostałych kredytobiorców, 3. okres kredytowania: w zale żno ści od zdolno ści kredytowej, 4. okres karencji: do 6 miesi ęcy od daty zako ńczenia inwestycji.

Program rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) istnieje mo żliwo ść sfinansowania inwestycji zwi ązanych z bezpiecznym usuwaniem azbestu w I osi priorytetowej w ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych.

Beneficjenci Beneficjentami w ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych mog ą by ć: 1. osoby fizyczne, które nie osi ągn ęły wieku emerytalnego, 2. osoby prawne, 3. spółki osobowe, prowadz ące działalno ść rolnicza w zakresie produkcji ro ślinnej lub zwierz ęcej.

W pierwszym okresie wdra żania PROW, celem ułatwienia dost ępu do środków publicznych podmiotom, które dotychczas nie otrzymały wsparcia, ograniczono mo żliwo ść korzystania z pomocy beneficjentom działania Inwestycje w gospodarstwach rolnych Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004-2006”. Szczegółowe zasady w tym zakresie okre ślone s ą w przepisach krajowych.

Typy projektów W ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych mo żliwe jest sfinansowanie inwestycji polegaj ącej na bezpiecznym usuni ęciu azbestu tylko jako elementu projektu, polegaj ącego na budowie, przebudowie, remoncie poł ączonym z modernizacja budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej oraz do przechowywania, magazynowania, przygotowywania do sprzeda ży lub sprzeda ży bezpo średniej produktów rolnych wraz z zakupem, monta żem instalacji technicznej, wyposa żenia. Koszty kwalifikowane stanowi ą koszty rozbiórki i unieszkodliwienia materiałów szkodliwych pochodz ących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezb ędna w celu realizacji operacji, a tak że koszty materiałów zast ępuj ących

67 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

materiały szkodliwe (w tym azbest).

Forma wsparcia W ramach PROW mo żliwa forma wsparcia jest pomoc bezzwrotna (dotacja), która beneficjentowi przekazywana b ędzie w formie refundacji cz ęś ci wydatków kwalifikowanych operacji (cz ęś ci poniesionych kosztów realizacji inwestycji).

Warunki dofinansowania Maksymalna wysoko ść pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania w okresie realizacji PROW nie mo że przekroczy ć 300 tys. zł (76.848,2 €). Równowarto ść kwoty wyra żona w euro ma charakter indykatywny. Do realizacji mog ą by ć przyj ęte operacje, których wysoko ść kosztów kwalifikowanych b ędzie wynosiła powy żej 20 tys. zł.

Programy Pomocowe Unii Europejskiej W zwi ązku z rozpocz ęciem si ę kolejnego okresu bud żetowego w Unii Europejskiej (2007- 2013), istnieje mo żliwo ść pozyskiwania przez Polsk ę środków unijnych na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do tworzenia warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej, przestrzennej. Unia Europejska zagwarantowała Polsce wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć ukierunkowanych na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami poprzez instrumenty finansowe takie jak: fundusze strukturalne i Fundusz Spójno ści.

Rycina 3. Struktura finansowania polityki spójno ści

Finansowanie polityki spójno ści gospodarczej i społecznej

Fundusze Strukturalne Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójno ści

68 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Źródłami finansowania polityki spójno ści s ą: • Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, • Europejski Fundusz Społeczny, • Fundusz Spójno ści.

Fundusz Spójno ści Zasi ęg działania Funduszu Spójno ści obejmuje wył ącznie pomoc finansow ą o zasi ęgu krajowym w przeciwie ństwie do Funduszy Strukturalnych obejmuj ących zasi ęg regionalny. Fundusz obejmuje finansowanie projektów dotycz ących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej, w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich. Pozyskanie środków z Funduszu Spójno ści mo żliwe jest przy ł ączeniu zada ń w ramach programów regionalnych, poniewa ż dotyczy projektów inwestycyjnych o warto ści nie ni ższej ni ż 10 mln Euro.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Korzystanie ze środków EFRR b ędzie miało na celu poparcie działa ń zmierzaj ących do: • modernizacji i dywersyfikacji struktur gospodarczych w pa ństwach członkowskich i regionach, • rozwijania i ulepszanie infrastruktury podstawowej, • ochrony środowiska w tym realizacja przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z zagospodarowaniem odpadów, • wzmocnienia zdolno ści instytucjonalnej krajowej i regionalnej administracji zarz ądzaj ącej funduszem.

Środki z EFRR gminy mo że pozyska ć, je żeli koszty wnioskowanych przedsi ęwzi ęć uwzgl ędnione s ą odpowiednich programach operacyjnych.

Z Europejskiego Funduszu Społecznego (jako podstawowego instrumentu dla realizacji Europejskiej Strategii zatrudnienia) mo żna b ędzie uzyska ć dofinansowanie na projekty, których celem jest: poprawa funkcjonowania instytucji rynku pracy, systemów szkolenia i kształcenia oraz

69 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

polityki społecznej, inwestycja w kapitał ludzki (wzrost poziomu wykształcenia, przystosowanie umiej ętno ści pracowników do nowych wyzwa ń, zapewnienie dost ępu dla wszystkich do rynku pracy), wspieranie dostosowa ń w administracji publicznej z zakresie budowania zdolno ści administracyjnej.

W celu z korzystania ze środków unijnych Polska musi opracowa ć dwa podstawowe dokumenty: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia NSRO (w naszym kraju dokument ten nosi nazw ę Narodowej Strategii Spójno ści NSS). Jest to dokument okre ślaj ący krajow ą strategi ę polityki spójno ści społeczno-gospodarczej, programy operacyjne, przedstawiaj ące priorytetowe obszary wsparcia ze środków unijnych.

Pierwszy dokument – NSRO powinien przedstawia ć:

diagnoz ę sytuacji w kraju,

strategie działa ń opartych na diagnozie,

wykaz programów operacyjnych.

Zapisy zawarte w NSRO stanowi ą podstaw ę do opracowywania programów operacyjnych. Programy operacyjne s ą najistotniejszym dokumentem, okre ślaj ącym przedmiot i zakres interwencji z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójno ści. Programy te powinny uwzgl ędnia ć analiz ę: słabych i mocnych stron regionu i opracowana na tej podstawie strategie działa ń, priorytety programu wraz z opisem, plan finansowy, z podziałem na poszczególne lata i priorytety, opis systemu wdra żania, list ę du żych projektów o warto ści powy żej 50mln euro, za ś w przypadku inwestycji środowiskowych powy żej 25 mln euro.

Opracowane programy operacyjne b ędą podlega ć ocenie i zatwierdzeniu przez Komisj ę Europejsk ą. W ka żdym województwie b ędzie realizowany jeden regionalny program operacyjny.

70 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Wśród szczegółowych programów operacyjnych znajduje si ę PO Infrastruktura i Środowisko , który jest jednym z najwa żniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013. Na jego realizacj ę w latach 2007–2013 Polska otrzyma z unijnego bud żetu prawie 28 mld euro, z czego na inwestycje w ochron ę środowiska przeznaczone b ędzie ok. 5 mld euro.

PO Infrastruktura i Środowisko finansowane jest z dwóch źródeł z: Funduszu Spójno ści (22,2 mld euro) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (5,7 mld euro).

Program obejmie wsparciem finansowym takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetyk ę, kultur ę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wy ższe, a tak że ochron ę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla du żych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsi ębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego, a tak że edukacji ekologicznej. W zakresie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi środowiskowymi priorytetami w tym projekcie jest zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych. Z Programu korzysta ć b ędą mogły zarówno samorz ądy i przedsi ębiorcy, jak równie ż organizacje pozarz ądowe, parki narodowe i Lasy Pa ństwowe.

Przy realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych oprócz środków z Programu Infrastruktura i Środowisko b ędzie mo żna otrzyma ć dofinansowanie z innych regionalnych programów operacyjnych, w śród których na zainteresowanie zasługuje Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka” , którego podstawowym celem jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsi ębiorstwa, a w szczególno ści: zwi ększenie innowacyjno ści przedsi ębiorstw, wzrost konkurencyjno ści polskiej nauki, zwi ększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwi ększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku mi ędzynarodowym, tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.

71 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

14. WYTYCZNE DOTYCZ ĄCE PRZEPISÓW BHP W ZAKRESIE BEZPIECZNEGO USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH

Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami demonta ż, odbiór i transport ww. wyrobów mo że by ć wykonywany wył ącznie przez firmy specjalistyczne posiadaj ące w tym zakresie odpowiednie zezwolenia. Odpady zawieraj ące azbest mog ą by ć unieszkodliwiane wył ącznie przez składowanie na składowiskach odpadów azbestowych. Firmy ww. powinny przekaza ć po wykonaniu prac demonta żowych wła ścicielowi nieruchomo ści o świadczenie o usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest (np. zdj ęciu płyt azbestowo – cementowych) zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Odpady zawieraj ące azbest powinny by ć transportowane zgodnie z „zasad ą blisko ści” wyra żon ą w ustawie o odpadach – na najbli ższe składowisko odpadów azbestowych. Wła ściciel (zarz ądca) obiektów i urz ądze ń budowlanych z zabudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest powinien dokona ć ich przegl ądu technicznego, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71 poz. 649) oraz Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192 poz. 1876). Wszelkie prace zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest nale ży dokonywa ć zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane, rozdz. 4 „Post ępowanie poprzedzaj ące rozpocz ęcie robót budowlanych”, rozdz. 5 „Budowa i oddawanie do u żytku obiektów budowlanych”. W przypadku konieczno ści usuni ęcia elementów zawieraj ących azbest z obiektów budowlanych, inwestor musi przestrzega ć przepisów Prawa Budowlanego oraz przepisów specjalnych dotycz ących azbestu. Inwestor jest zobowi ązany do zorganizowania procesu budowy, z uwzgl ędnieniem zawartych w przepisach zasad bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, a w szczególno ści zapewnienie:
opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów
obj ęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy
opracowania planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia
wykonania i odbioru robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych – 72 art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane.

72 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Je żeli przy usuwaniu, demonta żu i rozbiórce elementów azbestowych lub materiałów zawieraj ących azbest nie wyst ąpi naruszenie ani wymiana fragmentów konstrukcji budynku oraz gdy nie ulegnie zmianie wygl ąd elewacji, to pozwolenie na budow ę, b ędące jednocze śnie pozwoleniem na rozbiórk ę, nie jest wymagane. W przeciwnym wypadku uzyskanie takiego pozwolenia jest konieczne. Prace maj ące na celu usuni ęcie azbestu z obiektu budowlanego, powinny by ć poprzedzone zgłoszeniem tego faktu wła ściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej na 30 dni przed planowanym rozpocz ęciem robót. Tylko przedsi ębiorcy posiadaj ący odpowiedni ą decyzj ę sankcjonuj ącą wytwarzanie odpadów niebezpiecznych mog ą wykonywa ć prace zwi ązane z usuwaniem azbestu. Wykonanie prac przez inwestora we własnym zakresie tak że wymaga uzyskania takiej decyzji. Wykonawca prac zobowi ązany jest sporz ądzi ć szczegółowy plan prac, który zawiera przede wszystkim: 1) ilo ść wytworzonych odpadów 2) identyfikacj ę rodzaju azbestu 3) klasyfikacj ę wytworzonego odpadu 4) warunki ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracy . W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z miejsca ich wyst ępowania, wykonawca prac obowi ązany jest do:
izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczaj ących przenikanie azbestu do środowiska;
ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczaj ących przed przenikaniem azbestu do środowiska;
umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o nast ępuj ącej tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem”; w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit tre ść tablic informacyjnych powinna by ć nast ępuj ąca: „Uwaga! Zagro żenie azbestem – krokidolitem”;
zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczaj ących do minimum emisj ę azbestu do środowiska;
zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone s ą prace, odpowiednich zabezpiecze ń przed pyleniem i nara żeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a

73 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

tak że innych zabezpiecze ń przewidzianych w planie bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia;
codziennego usuwania pozostało ści pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podci śnieniowego sprz ętu odkurzaj ącego lub metod ą czyszczenia na mokro;
izolowania pomieszcze ń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości st ęż eń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególno ści izolowania pomieszcze ń w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit;
stosowania zespołu szczelnych pomieszcze ń, w których nast ępuje oczyszczenie pracowników z azbestu (komora dekontaminacyjna), przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczaj ącego dopuszczalne warto ści st ęż eń;
zapoznania pracowników bezpo średnio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawieraj ącymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególno ści z wymogami dotycz ącymi bezpiecze ństwa i higieny pracy w czasie wykonywania prac.

Prace zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest prowadzi si ę w sposób uniemo żliwiaj ący emisj ę azbestu do środowiska oraz powoduj ący zminimalizowanie pylenia poprzez:
nawil żanie wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem lub demonta żem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy;
demonta ż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania, tam gdzie jest to technicznie mo żliwe;
odspajanie materiałów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze;
prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza w przypadku stwierdzenia wyst ępowania przekrocze ń najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń pyłu azbestu w środowisku pracy, w miejscach prowadzonych prac, w tym równie ż z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit;
codzienne zabezpieczanie zdemontowanych wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest oraz ich magazynowanie na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu.

Wykonawca usuwaj ący azbest zobowi ązany jest zło żyć pisemne o świadczenie o prawidłowo ści wykonanych prac i oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego. O świadczenie to przechowuje si ę przez okres co najmniej 5 lat. Ponadto wykonawca pakuje i przygotowuje odpady azbestowe do transportu. Transport wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest, nale ży wykona ć w

74 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

sposób uniemo żliwiaj ący emisj ę azbestu do środowiska, w szczególno ści przez: 1) szczelne opakowanie w foli ę polietylenow ą o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm wyrobów i odpadów o g ęsto ści obj ęto ściowej równej lub wi ększej ni ż 1.000 kg/m 3; 2) zestalenie przy u życiu cementu, a nast ępnie po utwardzeniu szczelne opakowanie w foli ę polietylenow ą o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm odpadów zawieraj ących azbest o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1.000 kg/m 3; 3) szczelne opakowanie odpadów pozostaj ących w kontakcie z azbestem i zakwalifikowanych jako odpady o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1.000 kg/m 3 w worki z folii polietylenowej o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm, a nast ępnie umieszczenie w opakowaniu zbiorczym z folii polietylenowej i szczelne zamkni ęcie; 4) utrzymywanie w stanie wilgotnym odpadów w trakcie ich przygotowywania do transportu; 5) oznakowanie opakowa ń; 6) magazynowanie przygotowanych do transportu opakowa ń w osobnych miejscach zabezpieczonych przed dost ępem osób niepowołanych.

Odpady mo że przekaza ć tylko podmiotom, które uzyskały zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie unieszkodliwiania odpadów azbestowych i transportu tych odpadów. Prawidłowo ść wykonywanych działa ń w tym zakresie powinna by ć potwierdzona kartami ewidencji i przekazania odpadów.

15. WYTYCZNE DLA SAMORZ ĄDU GMINY RUTKI, WŁA ŚCICIELI, ZARZ ĄDCÓW

NIERUCHOMO ŚCI I WYKONAWCÓW PRAC POLEGAJ ĄCYCH NA

ZABEZPIECZENIU I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST.

Informowanie mieszka ńców Gminy o skutkach nara żenia na azbest i obowi ązku sukcesywnego usuwania go przez wła ścicieli nieruchomo ści. Gmina w pierwszej kolejno ści powinno skupi ć si ę na działaniach edukacyjno – informacyjnych skierowanych do mieszka ńców. Na Gmin ę nało żony został obowi ązek informowania mieszka ńców na temat negatywnych skutków oddziaływania azbestu na stan zdrowia mieszka ńców oraz o mo żliwo ści usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest, co ma na celu skłonienie wła ścicieli nieruchomo ści do wypełnienia nało żonego na nich ustawowo obowi ązku usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest do 2032 r. Gmina powinna wi ęc zadba ć, aby formularze,

75 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

na podstawie których dokonywana ma by ć ocena stanu nieruchomo ści pod k ątem obecno ści azbestu i stopnia jego zu życia, były dost ępne w urz ędzie oraz – o ile istnieje taka mo żliwo ść – równie ż na stronie internetowej gminy. Gmina ma tak że słu żyć pomoc ą swoim mieszka ńcom na temat wymaganych procedur usuwania, zabezpieczania, wywo żenia i składowania azbestu. Informacje te powinny znale źć si ę na stronie internetowej Urz ędu Gminy, na tablicach informacyjnych w jego budynku, ulotkach i plakatach, a tak że by ć przekazywane podczas spotka ń z mieszka ńcami. Gmina powinno szuka ć sojuszników swoich działa ń w śród lokalnych organizacji pozarz ądowych, dziennikarzy staraj ąc si ę zainteresowa ć ich tematyk ą azbestu, szczególnie w skali regionu, oraz słu żą c informacjami na temat jego usuwania tak, aby wzmacnia ć prowadzone przez siebie działania informacyjno-edukacyjne. Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy. Informacje podawane przez wła ścicieli nieruchomo ści zbierane s ą w postaci wypełnionych arkuszy „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” (zał ącznik 1). Na ich podstawie jest sporz ądzony zbiorczy wykaz obiektów zawieraj ących azbest, wg trzech grup pilno ści, w zale żno ści od stopnia zagro żenia. Oprócz zbierania informacji od prywatnych wła ścicieli nieruchomo ści, Gmina dokonuje oceny stanu nieruchomo ści, których samo jest wła ścicielem. Uczciwa i rzetelna ocena oraz inwentaryzacja s ą jedynym sposobem na uzyskanie wsparcia finansowego na cele zwi ązane z usuwaniem azbestu. O tym tak że mieszka ńcy powinni zosta ć poinformowani przez Gmin ę.

Opracowanie sprawozdania dotycz ącego stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. Informacje zebrane na podstawie arkuszy ocen powinny by ć przekazywane raz w roku do wła ściwego urz ędu nadzoru budowlanego w powiecie. Sprawozdania mają by ć sporz ądzone – podobnie do zbiorczego wykazu obiektów zawieraj ących azbest –według trzech grup pilno ści. Stworzenie Planu gospodarki odpadami , (w tym niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest) Prawidłowe opracowanie Planu wymaga zabrania od właścicieli nieruchomo ści sprawozda ń dotycz ących: oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest o informacji o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania o informacji o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zostało zako ńczone. Program jest warunkiem ubiegania si ę o środki pomocowe.

76 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Pozyskiwanie środków finansowych Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, szczególnie w przypadku elementów budowlanych jest kosztowne i wymaga odpowiednich nakładów finansowych. Istnieje jednak mo żliwo ść uzyskania wsparcia ze strony krajowych lub zagranicznych funduszy na ochron ę środowiska. Pieni ądze te przeznaczone s ą na realizacj ę du żych projektów, dlatego wła ściciele powinni ł ączy ć si ę w wi ększe grupy i aplikowa ć o pieni ądze wspólnie. Takie post ępowanie wymaga ustanowienia przedstawiciela mog ącego wyst ępowa ć i działa ć w ich imieniu. Mo że nim by ć m.in. Gmina Rutki . Inicjuj ąca rola Gminy w tych działaniach jest bardzo wa żna, bowiem wielu mieszka ńców nie b ędzie sta ć na pokrycie kosztów usuni ęcia azbestu samodzielnie, a w konsekwencji b ędzie on nadal stanowił zagro żenie.

Obowi ązki wła ścicieli, zarz ądców lub u żytkowników nieruchomo ści:
kontrola wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę w obiektach, urz ądzeniach budowlanych, urz ądzeniach przemysłowych lub innych miejscach zawieraj ących azbest,
sporz ądzenie i przedło żenie organowi nadzoru budowlanego oceny stanu i dokumentacji miejsca zawieraj ącego azbest,
usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest zakwalifikowanych zgodnie z ocen ą do wymiany na skutek nadmiernego zu życia wyrobu lub jego uszkodzenia,
sporz ądzenie (corocznie) planu kontroli jako ści powietrza obejmuj ącej pomiar st ęż enia azbestu, dla ka żdego pomieszczenia, w którym znajduj ą si ę instalacje lub urz ądzenia zawieraj ące azbest lub wyroby zawieraj ące azbest,
przegl ąd i oznakowanie, w sposób przewidziany przez prawo, miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawieraj ące azbest,
sporz ądzenie inwentaryzacji zastosowanych wyrobów zawieraj ących azbest poprzez sporz ądzenie spisu z natury,
sporz ądzenie i przedło żenie Marszałkowi Województwa (dot. Przedsi ębiorców) lub Burmistrzowi (dot. Osób fizycznych nieb ędących przedsi ębiorcami) oraz coroczna aktualizacja informacji o:
wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania (zał ącznik 2a),
wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zastało zako ńczone (zał ącznik 2b),
zgłoszenie wła ściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu prac polegaj ących na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest zgodnie z przepisami

77 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

budowlanymi.

Obowi ązki wykonawców prac polegaj ących na zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest:
uzyskanie pozwolenia, decyzji zatwierdzaj ącej program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo zło żenie organowi informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (zale żnie od ilo ści wytwarzanych odpadów),
przeszkolenie przez uprawnion ą instytucj ę zatrudnianych pracowników i osób kieruj ących lub nadzoruj ących, w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz w zakresie przestrzegania procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest,
opracowanie przed rozpocz ęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, obejmuj ącego w szczególno ści: identyfikacj ę azbestu w przewidzianych do usuni ęcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od wła ściciela lub zarz ądcy obiektu albo te ż na podstawie bada ń przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, informacje o metodach wykonywania planowanych prac, zakres niezb ędnych zabezpiecze ń pracowników oraz środowiska przed nara żeniem na szkodliwo ść emisji azbestu, w tym problematyk ę okre ślon ą przepisami dotycz ącymi planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, ustalenie niezb ędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza; posiadanie niezb ędnego wyposa żenia technicznego i socjalnego zapewniaj ącego prowadzenie okre ślonych planem prac oraz zabezpiecze ń pracowników i środowiska przed nara żeniem na działanie azbestu, zgłoszenie prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektu, urz ądzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz wła ściwemu okr ęgowemu inspektorowi pracy. • zapewnienie warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z miejsca ich wyst ępowania w sposób okre ślony w § 8 rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie sposobów i warunków

78 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • zło żenie wła ścicielowi, u żytkownikowi wieczystemu lub zarz ądcy nieruchomo ści, urz ądzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawieraj ącego azbest, pisemnego o świadczenia o prawidłowo ści wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem wła ściwych przepisów technicznych i sanitarnych.

Oszacowanie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wymagaj ących usuni ęcia oraz pojemno ści potrzebnych składowisk

W przedstawionych poni żej szacunkach pomini ęto usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, znajduj ących si ę poza budownictwem. Wynika to z nast ępuj ących okoliczno ści :
niewielkiej ilo ści takich wyrobów, w stosunku do ogólnej masy wyrobów do usuni ęcia,
obligatoryjne zobowi ązania wła ścicieli wyrobów zawieraj ących azbest, a tak że firm zajmuj ących si ę wymian ą i usuwaniem zu żytych wyrobów do podporz ądkowania si ę ogólnym przepisom w tym zakresie,
przyj ęcia zało żenia, że usuni ęcie zu żytych, drobnych wyrobów zawieraj ących azbest, w ka żdym przypadku dokonywane jest na koszt wła ściciela.

Zgodnie z Tabel ą nr 5 szacunkowa ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest zabudowana w postaci płyt dachowych i elewacyjnych w budynkach mieszkalnych i towarzysz ących im zabudowaniach inwentarskich, gara żach itp. w Gminie Rutki wynosi ok. 9 567 Mg (637 827 m 2).

Tabela 10. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przewidywana do usuni ęcia do 2032 roku (z podziałem na trzy okresy) oraz konieczna pojemno ść składowisk dla potrzeb Gminy Rutki .

Lp. Wyszczególnienie Jednostka Lata 2013-2022 2023-2032 RAZEM Ilo ść materiałów izolacyjnych i konstrukcyjnych zawieraj ących azbest 1. Mg 4783,5 4783,5 9567 (kod 170601*, 170605*) przewidziana do usuni ęcia Obj ęto ść odpadów azbestowych 2. przewidziana do składowania w m3 4544,33 4544,33 9088,66 pakietach lub na paletach 1

79 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Konieczna pojemno ść składowisk do składowania odpadów azbestowych z 3. m3 5907,6 5907,6 terenu Gminy (z uwzgl ędnieniem 11815,2 przesypki) 2

Obecna niewykorzystana pojemno ść 4. m3 składowiska w woj. Podlaskim

1 przyj ęto, że 1 tona odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach ma obj ęto ść 0,95 m 3. 2 przyj ęto, że 1 tona odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach zajmuje na składowisku 1,3 m 3 z uwzgl ędnieniem koniecznej przesypki

Jak wynika z powy ższej tabeli potrzebna pojemno ść składowisk/kwater dla pokrycia zapotrzebowania Gminy wynosi (w okresie 2013-2032) ok. 11 815 m 3. Wg stanu na 2007 r. na terenie województwa podlaskiego znajdowało si ę ok. 340 437 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. W latach 2009-2010, ł ącznie dzi ęki dotacjom z funduszu ochrony środowiska usuni ęto i unieszkodliwiono (przez zło żenie na specjalnym składowisku) ponad 2,6 tys. ton azbestu. w 2011 r. w województwie podlaskim na swoim terenie gminy usun ęły rekordowo 9,1 tys. ton azbestu.

Do niedawna w województwie podlaskim funkcjonowało jedno profesjonalne składowisko na odpady azbestowe na składowisku odpadów komunalnych miasta Łom ży i gminy Miastkowo na gruntach wsi Czartoria i Korytki Le śne w gminie Miastkowo. Kwatera na azbest przy składowisku w Czartorii została zapełniona i zamkni ęta w I kwartale 2012 r. (zaprzestanie składowania w marcu 2011 r.). Nowa kwatera na odpady azbestowe w Czartorii została wybudowana w 2011 r., a oddana do eksploatacji na pocz ątku 2012 r. – pojemno ść ł ączna kwatery (dwa sektory) wynosi 6 240 m3. Aktualnie (we IX 2012 r.) oddane zostało do eksploatacji składowisko odpadów zawieraj ących azbest w ramach Zakładzie Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze (Zambrów) zawieraj ące 8 kwater o pojemno ści ł ącznej 143 640 m3.

Jak wynika z powy ższych danych na chwil ę obecn ą, składowisko w województwie podlaskim jest w stanie pokry ć zapotrzebowania Gminy Rutki, w zwi ązku z czym Gmina nie musi korzysta ć ze składowisk poło żonych na terenie innych województw. Nie jeste śmy jednak w stanie przewidzie ć tempa, ani ilo ści utylizowanych odpadów równie ż z innych gmin. W przypadku zapełnienia w przyszło ści składowiska w Czerwonym Borze istnieje mo żliwo ść korzystania ze

80 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

składowisk w innych województwach, co jednak znacznie zwi ększa koszty utylizacji. Lista składowisk w zał ączniku nr 11.

16. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

16.1. Podsumowanie

Od lipca do pa ździernika 2012 r. w Gminie Rutki została przeprowadzona inwentaryzacja ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w obiektach budowlanych. Wyniki inwentaryzacji b ędą na bie żą co aktualizowane. Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynika, że na terenie Gminy znajduje si ę ok. 9 567 Mg wyrobów zawieraj ących azbest.

Stan techniczny pokry ć azbestowo-cementowych wyst ępuj ących na terenie Gminy Rutki mo żna oceni ć jako do ść dobry. Odpowiednie zabezpieczenie wyrobów zawierających azbest np. poprzez pomalowanie, mo że przedłu żyć ich żywotno ść , jednak nie uchroni przed ich całkowitym usuni ęciem. Nale ży zaznaczy ć, że Gmina Rutki le ży pomi ędzy dwoma powiatami, w których stwierdzono jedno z najwi ększych zagro żeń st ęż enia włókien azbestowych w powietrzu w województwie podlaskim. Ze wzgl ędu na brak danych pomiarowych w powiecie zambrowskim nale ży zakłada ć podobny stopie ń zagro żenia, jak w powiatach s ąsiaduj ących.

Nadrz ędnym celem „Programu...” jest wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszka ńców Gminy spowodowanych oddziaływaniem azbestu oraz likwidacja jego oddziaływania na środowisko. Osi ągni ęcie tego celu jest zwi ązane z bezpiecznym usuni ęciem wszystkich wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę na terenie Gminy. Proces usuwania wyrobów zawieraj ących azbest powinien by ć zako ńczony w 2032 roku.

Dla potrzeb niniejszego Programu, w ślad za programem wojewódzkim, przyj ęto podzielenie okresu do 2032 roku na dwa podokresy (z trzech wymienionych w programie wojewódzkim, w zwi ązku z zako ńczeniem pierwszego okresu przewidzianego do 2012 roku) i dla nich okre ślono ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przewidzian ą do usuni ęcia. Ilo ści te dla poszczególnych okresów przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

81 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Okres I: lata 2013 – 2022 – 4 783,5 Mg Okres II: lata 2023 – 2032 – 4 783,5 Mg

Sumaryczna pojemno ść składowisk/kwater (w perspektywie do 2032 roku) potrzebna dla pokrycia zapotrzebowania przez Gmin ę Rutki wynosi ok. 11 815 m 3 (przy zało żeniu, że 1 Mg odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach ma obj ęto ść 0,95 m³, a z uwzgl ędnieniem koniecznej przesypki zajmuje na składowisku 1,3 m³). Sumaryczne koszty usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest wynosz ą ok. 22 mln PLN, w tym w pierwszym okresie, tj. do 2022 roku – ok. 11 mln. PLN

W opracowaniu wskazano równie ż mo żliwo ści pozyskania środków z ró żnych źródeł dofinansowania akcji likwidacji wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki . Przewiduje si ę, że w przypadku pozyskania funduszy na likwidacj ę azbestu w nast ępnych latach Gmina otrzymywa ć b ędzie coraz wi ęcej zgłosze ń o miejscach wyst ępowania azbestu, szczególnie składowanych luzem (cz ęsto powstałych w wyniku samodzielnego, nielegalnego demonta żu), co przyczyni si ę do lepszej wiedzy na temat ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest. Pozwoli to lepiej pozna ć potrzeby w tym zakresie, precyzyjniej planowa ć środki niezb ędne do wydania na ten cel oraz stopniowo wyeliminowa ć wyroby azbestowe, co jest celem programu.

16.2. Wnioski:

Najwa żniejsze problemy 1. Zbyt wolno przebiegaj ący proces usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest. 2. Brak wdro żonych mechanizmów dofinansowania usuwania azbestu dla indywidualnych gospodarstw domowych. 3. Słaba świadomo ść mieszka ńców dotycz ąca szkodliwo ści dla zdrowia i życia ludzi odpadów zawieraj ących azbest.

Wobec istniej ących problemów oraz przy uwzgl ędnieniu aktualnej sytuacji niezb ędne jest: 1. Wdro żenie metody cyklicznej aktualizacji inwentaryzacji ilo ści, lokalizacji i stanu wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Rutki.

82 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

2. Poszukiwanie zewn ętrznych źródeł finansowania. 3. Przeprowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej dotycz ącej bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ze wzgl ędu na niewystarczaj ącą świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców gminy w zakresie tych zagadnie.

Wdra żanie Programu na obszarze Gminy Rutki powinno by ć zintegrowane z działaniami podejmowanymi zarówno na poziomie województwa jak i powiatu.

16.3. Weryfikacja i aktualizacja programu

Proponuje si ę aktualizacj ę niniejszego programu nie rzadziej, ni ż co 4 lata. W przypadku znacz ących zmian prawodawstwa w zakresie gospodarki odpadami azbestowymi lub uwarunkowa ń lokalnych, konieczne b ędzie zaktualizowanie planu przed tym terminem.

Istotnym elementem aktualizacji planu b ędzie u ści ślenie bilansu wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie Gminy Rutki . Pomocne b ędą rzetelne informacje przekazywane wójtowi zgodnie z ustawowym obowi ązkiem, przez osoby fizyczne o:

wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania,

wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zostało zako ńczone.

Źródłem informacji od osób prawnych dot. wyrobów zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania, oraz wyrobów których wykorzystanie zostało zako ńczone b ędzie Wojewódzka Bazy Wyrobów i Odpadów Zawieraj ących Azbest (WBDA). Dane z bazy b ędą stanowi ć uzupełnienie aktualnego stanu ilo ściowego i jako ściowego azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Rutki .

16.4. Prognozy

„Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest dla Województwa Podlaskiego” okre śla progi procentowe ilo ści usuni ętego materiału. Pierwszy wyznaczony próg na rok 2012 okazał si ę nierealny do osi ągni ęcia. Z do świadczenia wyci ągni ętego z wizyt lokalnych i rozmów z osobami fizycznymi,

83 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

posiadaj ącymi wyroby azbestowe jasno wynika, że bez wi ększego wsparcia ze strony Gminy, obejmuj ącego nawet zwrot kosztów za nowe pokrycie dachowe, nie ma co liczy ć na du ży procent utylizacji azbestu. Wielu osób po prostu nie sta ć na samodzielny zakup nowego materiału na pokrycie dachu, nawet przy du żym zwrocie kosztów demonta żu i utylizacji. Je żeli wi ęc sytuacja finansowania nie zmieni si ę i to na poziomie krajowym, wraz z wyznaczeniem usuwania azbestu jako zadanie priorytetowe w ka żdym województwie (by mo żliwe było pełne korzystanie z funduszy unijnych), nale ży przyj ąć niemo żliwo ść podołania takiego przedsi ęwzi ęcia na terenie całego kraju. Udzielenie takiego wsparcia przekracza mo żliwo ści Gminy Rutki . Powinno si ę jednak zwróci ć uwag ę na podnoszenie tej kwestii przez Władze Gminy na szczeblu wojewódzkim, poniewa ż ilo ść wyrobów azbestowych jest bardzo du ża i całkowite jego usuni ęcie jest procesem przynajmniej kilkunastoletnim. Przy aktualnym tempie nie jest mo żliwa utylizacja wszystkich odpadów azbestowych do roku 2032 (bior ąc pod uwag ę dotychczasowe działania oraz ilo ść azbestu pozostał ą do zutylizowania).

84 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 1

Procedury dotycz ące post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest

Procedura 1. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli oraz zarz ądców przy u żytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest

Schemat graficzny

Sporz ądzenie „Oceny stanu Przeprowadzenie inwentaryzacji i mo żliwo ści bezpiecznego wyrobów zawieraj ących użytkowania wyrobów azbest zawieraj ących azbest”

Sporz ądzenie informacji Opracowanie corocznego planu kontroli jako ści powietrza dla pomieszcze ń dla wójta/burmistrza/prezydenta zawierających azbest (corocznie)

Opracowanie instrukcji bezpiecznego Oznakowanie pomieszcze ń, gdzie post ępowania znajduj ą si ę urz ądzenia i u żytkowania pomieszczenia lub instalacje z wyrobami z wyrobami zawieraj ącymi azbest zawieraj ącymi azbest

Zaznaczenie na planach sytuacyjnych terenu miejsc z wyrobami zawieraj ącymi azbest

85 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wła ścicieli i zarz ądców budynków, budowli, instalacji lub urz ądze ń oraz terenów, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest. Procedura dotyczy bezpiecznego ich u żytkowania.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje cały okres, w którym budynek, budowla, instalacja lub urz ądzenie przemysłowe oraz teren, niezale żnie od ich wielko ści lub stanu, charakteryzuje si ę tym, że znajduj ą si ę tam wyroby zawieraj ące azbest.

Opis szczegółowy Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest, ma obowi ązek sporz ądzenia – w 2 egzemplarzach „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” (zał ącznik nr 3) . Wła ściciele lub zarz ądcy, którzy spełnili ten obowi ązek wcze śniej – sporz ądzaj ą nast ępne oceny w terminach wynikaj ących z warunków poprzedniej oceny, tzn.: po 5-u latach, je żeli wyroby zawieraj ące azbest s ą w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone, po roku, je żeli przy poprzedniej ocenie ujawnione zostały drobne (do 3% powierzchni wyrobów) uszkodzenia.

Wyroby, które posiadały lub posiadaj ą du że i widoczne uszkodzenia – powinny zosta ć bezzwłocznie usuni ęte. Jeden egzemplarz oceny wła ściciel lub zarz ądca zobowi ązany jest zło żyć wła ściwemu terenowo powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego – w terminie do 30-u dni od dnia jej sporz ądzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia przemysłowego oraz terenu – do czasu sporz ądzenia nast ępnej oceny.

Wła ściciel lub zarz ądca obowi ązany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobów zawieraj ących azbest. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. 2003 Nr 192, poz. 1876) – informacje o wyrobach zawieraj ących azbest (Wzory informacji s ą odpowiednio w zał ącznikach: Zał ącznik nr 4 – Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania. Zał ącznik nr 5 – Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystywanie zostało zako ńczone.) , wła ściciel, zarz ądca lub u żytkownik sporz ądza w dwóch egzemplarzach: 1) jeden egzemplarz przedkłada w formie pisemnej Marszałkowi 2) drugi egzemplarz przechowuje przez okres jednego roku, do czasu sporz ądzenia nast ępnej informacji.

Osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami przedkładaj ą informacje odpowiednio burmistrzowi miasta.

Informacje przedkłada si ę corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w ilo ści posiadanych wyrobów zawieraj ących azbest, co pozwoli na ocen ę zagro żenia dla ludzi i środowiska w danym rejonie. Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, gdzie wyst ępuj ą wyroby zawieraj ące azbest, ma ponadto obowi ązki:

oznakowania pomieszcze ń, gdzie znajduj ą si ę urz ądzenia lub instalacje z wyrobami zawieraj ącymi azbest – odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (zał ącznik nr 6), opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego post ępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawieraj ącymi azbest, zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawieraj ącymi azbest.

Ponadto, je żeli w budynku, budowli, instalacji lub urz ądzeniu oraz na terenie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest 3 o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000 kg/m (tzw. „mi ękkie”) lub, je żeli wyroby zawieraj ą azbest krokidolit, a tak że, je żeli te wyroby znajduj ą si ę w zamkni ętych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa du żej emisji azbestu do środowiska – wła ściciel lub zarz ądca powinien opracowa ć plan kontroli jako ści powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgl ędni ć przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

86 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Procedura 2. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli i zarz ądców przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów lub terenów

Schemat graficzny

Podj ęcie decyzji o usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest

Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usuni ęcia przez uprawnione laboratorium

Zgłoszenie wła ściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego - na 30 dni przez rozpocz ęciem prac zamiaru usuwania wyrobów zawieraj ących azbest – celem uzyskania pozwolenia na budow ę wraz z okre ślonymi warunkami

Dokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Okre ślenie obowi ązków stron, równie ż w zakresie zabezpieczenia przed emisj ą azbestu

Poinformowanie mieszka ńców – u żytkowników obiektu o usuwaniu niebezpiecznych materiałów i sposobach zabezpieczania

Uzyskanie od wykonawcy prac świadectwa czysto ści powietrza po wykonaniu robót oraz jego przechowywanie przez co najmniej 5 lat

87 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i post ępowania wła ścicieli, zarz ądców budynków, budowli, instalacji lub urz ądze ń oraz terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest – przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobów.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres od podj ęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, do zako ńczenia tych robót i uzyskania stosownego o świadczenia wykonawcy prac.

Opis szczegółowy Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, powinien dokona ć identyfikacji rodzaju i ilo ści azbestu w wyrobach, przez uprawnione do takich prac laboratorium. Identyfikacja azbestu powinna nast ąpi ć w okresie u żytkowania wyrobów, jeszcze przed rozpocz ęciem wykonywania prac zabezpieczenia lub usuwania takich wyrobów, o ile informacja ta, nie jest podana w innych dokumentach budowy przedmiotowego obiektu.

Identyfikacja azbestu jest obowi ązkiem wła ściciela lub zarz ądcy, wynikaj ącym z tytułu własno ści oraz odpowiedzialno ści prawnej, dotycz ącej ochrony osób trzecich od szkód mog ących wynika ć nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowi ącego własno ść . Wyniki identyfikacji azbestu powinny by ć uwzgl ędniane przy: sporz ądzaniu „Oceny...”, sporz ądzaniu informacji dla burmistrza miasta, zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z wykonawc ą tych prac – wytwarzaj ącym odpady niebezpieczne.

Wła ściciel lub zarz ądca mo że zleci ć innym – odpowiednio przygotowanym osobom lub podmiotom prawnym – przeprowadzenie czynno ści wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W każdym przypadku powinno to mie ć miejsce przed rozpocz ęciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z wyrobami zawieraj ącymi azbest, ma obowi ązek dopełnienia wymogów wynikaj ących z przepisów ustawy – Prawo budowlane tj. uzyskania pozwolenia na budow ę lub zło żenia z odpowiednim wyprzedzeniem wniosku zgłoszenia robót budowlanych. Wniosek powinien by ć sporz ądzony z uwzgl ędnieniem przepisów wynikaj ących z 88 art. 30 ust. 7 ustawy – Prawo budowlane. Zatajenie informacji o wyst ępowaniu azbestu w wyrobach, które b ędą przedmiotem prac remontowo budowlanych skutkuje – na podstawie ustawy – Prawo ochrony środowiska – odpowiedzialno ści ą prawn ą.

Po dopełnieniu obowi ązków formalnoprawnych, wła ściciel lub zarz ądca dokonuje wyboru wykonawcy prac – wytwórcy odpadów niebezpiecznych. Zawiera umow ę na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by ć jasno sprecyzowane obowi ązki stron, równie ż w zakresie zabezpieczenia przed emisj ą azbestu w czasie wykonywania prac.

Niezale żnie od obowi ązków wykonawcy prac, wła ściciel lub zarz ądca powinien poinformowa ć mieszka ńców lub użytkowników budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawieraj ących substancje stwarzaj ące szczególne zagro żenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed t ą szkodliwo ści ą.

Na ko ńcu wła ściciel lub zarz ądca powinien uzyska ć od wykonawcy prac, pisemne o świadczenie o prawidłowo ści wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a nast ępnie przechowywa ć je przez okres, co najmniej 5 lat, wraz z inn ą dokumentacja budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz teren.

88 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Procedura 3. Post ępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest, (powy żej 0,1 Mg/rok) i uzyskanie jego zatwierdzenia przez wła ściwego marszałka lub starost ę

Opracowanie i przedło żenie wła ściwemu marszałkowi lub staro ście na 30 dni przed rozpocz ęciem działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów (poni żej 0,1 Mg/rok) informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania

Przyj ęcie zlecenia – zawarcie umowy Okre ślenie stanu środowiska na wykonanie prac usuwania przed przyst ąpieniem do prac, wyrobów zawieraj ących azbest w tym sfery przyszłych prac wraz z oczyszczeniem miejsca prac z azbestem Przygotowanie dokumentów

ewidencji odpadów

Opracowanie planu prac

Opracowanie planu bezpiecze ństwa i ochrony

Przygotowanie miejsca i wskazanie zdrowia (bioz) tymczasowego sposobu magazynowania odpadów

Przeszkolenie pracowników Zawarcie porozumienia z zarz ądzaj ącym składowiskiem odpowiednim dla odpadów Skompletowanie środków ochrony zawieraj ących azbest pracowników

Przygotowanie rejestru pracowników nara żonych na działanie azbestu

Skompletowanie wyposa żenia technicznego

Organizacja zaplecza, w tym

socjalnego i BHP

Zawarcie umowy z laboratorium o prowadzenie monitoringu powietrza

str. 89

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zasad post ępowania podczas prac przygotowawczych do zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje całokształt prac oraz post ępowania dotycz ącego przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Opis szczegółowy W rozumieniu przepisów ustawy o odpadach (90 art. 3 ust. 3 pkt. 22) wytwórc ą odpadów powstaj ących w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urz ądze ń oraz sprz ątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usług ę, chyba, że umowa o świadczeniu usługi stanowi inaczej, a wi ęc wykonawca prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. Wytwórc ę odpadów obowi ązuje post ępowanie okre ślone przepisami ustawy o odpadach. Podstawow ą czynno ści ą dla przedsi ębiorcy, który zamierza podj ąć działalno ść w zakresie wytwarzania odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, w ilo ści powy żej 0,1 Mg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi i zawieraj ącymi azbest zatwierdzonego przez wła ściwego, ze wzgl ędu na miejsce wytwarzania odpadów, starost ę. Marszałek województwa zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, a starosta dla pozostałych przedsi ęwzi ęć . Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi doł ączony do wniosku o wydanie decyzji zatwierdzaj ącej program, powinien zawiera ć: wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju nie jest wystarczaj ące do ustalenia zagro żeń, jakie mog ą powodowa ć odpady niebezpieczne, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania składu chemicznego i wła ściwo ści odpadów, okre ślenie ilo ści odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytworzenia w ci ągu roku, informacje wskazuj ące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznych lub ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, z uwzgl ędnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów niebezpiecznych.

Wytwórca odpadów (wytwarzaj ący rocznie do 0,1 Mg odpadów niebezpiecznych) na 30 dni przed rozpocz ęciem działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów lub zmian ą tej działalno ści wpływaj ącą na ilo ść lub rodzaj wytwarzanych odpadów lub sposobów gospodarowania nimi, opracowuje i składa wła ściwemu staro ście (w 4 egzemplarzach) informacj ę o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania nimi.

Informacja powinna zawiera ć: wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do wytwarzania, w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju nie jest wystarczaj ące, do ustalenia zagro żeń, jakie te odpady mog ą powodowa ć, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania podstawowego składu chemicznego i wła ściwości odpadów, okre ślenie ilo ści odpadów poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytwarzania w ci ągu roku, informacje wskazuj ące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami, z uwzgl ędnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów.

Do rozpocz ęcia działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów mo żna przyst ąpi ć, je żeli organ wła ściwy do przyj ęcia informacji, w terminie 30 dni od dnia zło żenia informacji nie wniesie sprzeciwu, w drodze decyzji. Wytwórca odpadów mo że zleci ć wykonanie obowi ązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów mo że je przekazywa ć wył ącznie podmiotom, które uzyskały zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie gospodarki odpadami. Po dopełnieniu obowi ązków wynikaj ących z ogólnych zasad post ępowania wykonawca prac uprawniony jest do przyj ęcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Dla prawidłowego zawarcia umowy koniecznym jest okre ślenie stanu środowiska przed przyst ąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac. Pozwoli to na okre ślenie stopnia nara żenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidłowe przygotowanie planu prac.

str. 90

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Plan pracy powinien by ć sporz ądzony zgodnie ze stosownymi przepisami i zawiera ć m.in.: okre ślenie miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego czasu ich trwania, okre ślenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usuni ęcia, aktualn ą „Ocen ę stanu...”, przewidywan ą ilo ść wytwarzanych odpadów do usuni ęcia, ustalenie odpowiednich sposobów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, okre ślenie rodzajów i metod pracy, z uwzgl ędnieniem technicznych środków, okre ślenie sposobów eliminowania lub ograniczenia uwalniania si ę pyłu azbestu do powietrza, zapewnienie pracownikom niezb ędnej ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracy, charakterystyk ę środków ochronnych u żytych do ochrony pracowników i innych osób znajduj ących si ę w miejscu pracy.

Nast ępnie powinien zosta ć opracowany plan bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, „plan bioz”, obejmuj ący m.in.: informacje dotycz ące przewidywanych zagro żeń, wyst ępuj ących podczas realizacji robót budowlanych, okre ślaj ące skal ę i rodzaje zagro żeń oraz miejsce i czas ich wyst ąpienia, informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robót budowlanych, stosownie do rodzaju zagro żenia, informacje o sposobie prowadzenia instrukta żu pracowników przed przyst ąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym: okre ślenie zasad post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia, konieczno ść stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zasady bezpo średniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi, przez wyznaczone w tym celu osoby, okre ślenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy, wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegaj ących niebezpiecze ństwom wynikaj ącym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagro żenia zdrowia lub w ich s ąsiedztwie.

Pracodawca jest obowi ązany zapozna ć pracowników lub ich przedstawicieli z planem prac, szczególnie w zakresie bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia. Wykonawca prac jest obowi ązany przeszkoli ć wszystkie osoby pozostaj ące w kontakcie z azbestem, pracowników bezpo średnio zatrudnionych, kieruj ących i nadzoruj ących prace w zakresie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy post ępowaniu z wyrobami zawieraj ącymi azbest i ich odpadami. Szkolenie powinno by ć przeprowadzone zgodnie z przepisami rozporz ądzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, oraz przez upowa żnione instytucje i potwierdzone odpowiednim świadectwem lub za świadczeniem.

Pracodawca jest obowi ązany do: zapewnienia pracownikom odpowiednich ubra ń roboczych zabezpieczaj ących pracowników w czasie trwania robót i oczyszczania terenu. przygotowania, prowadzenia i przechowywania rejestru pracowników nara żonych na działanie azbestu.

Wa żną spraw ą jest przygotowanie miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych na placu budowy, po ich demonta żu, a jeszcze przed transportem na składowisko. Miejsce takie powinno by ć wydzielone i zabezpieczone przed dost ępem osób niepowołanych oraz oznakowane znakami ostrzegawczymi o tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem!”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony”.

Na potrzeby ewidencji odpadów niebezpiecznych, wytwórca odpadów przygotowuje dokumenty, którymi s ą: karta ewidencji odpadu ( zał ącznik nr 7 ), karta przekazania odpadu ( zał ącznik nr 8 ). Celem zapewnienia składowania odpadów niebezpiecznych powstałych po usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwórca odpadów powinien przed przeprowadzeniem robót, zawrze ć porozumienie z zarz ądzaj ącym składowiskiem odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Wa żne znaczenie dla prawidłowego przygotowania robót ma skompletowanie wyposa żenia technicznego, w tym narz ędzi r ęcznych i wolnoobrotowych, narz ędzi mechanicznych, urz ądze ń wentylacyjnych oraz podstawowego sprz ętu przeciwpo żarowego. Na tym etapie nale ży te ż zabezpieczy ć techniczne środki zapobiegaj ące emisji azbestu w miejscu pracy oraz środowisku, w zale żno ści od okre ślenia stanu środowiska, przed przyst ąpieniem do wykonywania prac. Je żeli usuwane s ą wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000kg/m3, lub inne, mocno uszkodzone, a tak że zawieraj ące krokidolit oraz wyroby znajduj ące si ę w pomieszczeniach zamkni ętych, to niezb ędne jest zawarcie umowy z laboratorium upowa żnionym do prowadzenia monitoringu powietrza. W planie prac – w zale żno ści od wielko ści lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia, a równie ż terenu, gdzie prowadzone b ędą prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest, tak że wyst ępuj ącego stopnia nara żenia na azbest – mog ą zosta ć okre ślone równie ż inne niezb ędne wymagania

str. 91

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Procedura 4. Prace polegaj ące na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu, instalacji.

Schemat graficzny

Zabezpieczenie obiektu Izolowanie miejsc i terenu prac pracy

Wytwarzanie odpadów zawieraj ących azbest

Pakowanie odpadów Oznakowanie odpadów

Wstawienie dokumentów ewidencyjnych odpadów

Karta ewidencji Karta przekazania odpadu odpadu

Przygotowanie odpadów do odbioru

Oczyszczenie pola prac i otoczenia terenu robót z pozostało ści azbestu

Przedstawienie dokumentu stwierdzaj ącego prawidłowo ść wykonania prac i oczyszczenia z azbestu

str. 92

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wykonawców (wytwórców odpadów) prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania od rozpocz ęcia do zako ńczenia prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia i terenu z pozostało ści azbestu.

Opis szczegółowy Na wst ępie nale ży wykona ć odpowiednie zabezpieczenia obiektu, b ędącego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a tak że terenu wokół – przed emisj ą pyłu azbestu, która mo że mie ć miejsce w wyniku prowadzenia prac. Teren nale ży ogrodzi ć, zachowuj ąc bezpieczne odległo ści od traktów komunikacyjnych dla pieszych, nie mniej ni ż 2 m przy zastosowaniu osłon. Teren prac nale ży ogrodzi ć poprzez oznakowanie ta śmami ostrzegawczymi w kolorze biało – czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami „Uwaga! Zagro żenie Azbestem!”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony” lub „Zagro żenie Azbestem krokidolitem”.

Przy pracach elewacyjnych powinny by ć stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniaj ące fasad ę obiektu, a ż do gruntu, a teren wokół obj ęty kurtyn ą, powinien by ć wyło żony grub ą foli ą, dla łatwego oczyszczania po ka żdej zmianie roboczej.

Ogólne zasady post ępowania przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest okre ślaj ą nast ępuj ące wymagania: nawil żanie wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, demonta ż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie mo żliwe, odspajanie wyrobów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi ręcznych lub wolnoobrotowych narz ędzi mechanicznych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze, prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku wyst ępowania st ęż eń pyłu azbestu, przekraczaj ących dopuszczalne warto ści dla miejsca pracy, po ka żdej zmianie roboczej, usuni ęte odpady zawieraj ące azbest, powinny zosta ć szczelnie opakowane i składowane na miejscu ich tymczasowego magazynowania, codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wokół, dróg wewn ętrznych oraz maszyn i urz ądze ń, z wykorzystaniem podci śnieniowego sprz ętu odkurzaj ącego, zaopatrzonego w filtry o du żej skuteczno ści ci ągu (99,99% lub na mokro). Niedopuszczalne jest r ęczne zamiatanie na sucho, jak równie ż czyszczenie pomieszcze ń i narz ędzi pracy przy u życiu spr ęż onego powietrza.

W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo – cementowymi, których g ęsto ść obj ęto ściowa wynosi mniej 3 ni ż 1000kg/m , (tzw. Mi ękkie), a tak że z innymi wyrobami, których powierzchnia jest w widoczny sposób uszkodzona lub zniszczona lub, je żeli prace prowadzone s ą na obiektach, z wyrobami zawieraj ącymi azbest krokidolit, lub te ż w pomieszczeniach zamkni ętych, powinny by ć zastosowane szczególne zabezpieczenia strefy prac i ochrony pracowników oraz środowiska, niezale żnie od ogólnych zasad post ępowania. S ą to m.in.: komory dekontaminacyjne ( śluzy) dla całych pomieszcze ń lub stanowi ące ł ącznik izolacyjny mi ędzy miejscem stanowi ącym stref ę prac, a miejscem na zewn ątrz obiektu, zaostrzone rygory przestrzegania stosowania środków ochrony osobistej, inne metody, okre ślone na etapie prac przygotowawczych.

W obiekcie przylegaj ącym do strefy prac, nale ży zastosowa ć odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienie otworów okiennych i drzwiowych, a tak że inne, wła ściwe dla stopnia nara żenia środki zabezpieczaj ące.

Wszystkie zdemontowane wyroby zawieraj ące azbest powinny by ć szczelnie opakowane w folie z polietylenu, lub polipropylenu o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm i zamykane w sposób uniemo żliwiaj ący przypadkowe otwarcie (zgrzewem ci ągłym lub ta śmą klej ącą). Niedopuszczalne jest stosowanie worków papierowych. Odpady powstałe z 3 wyrobów o g ęsto ści obj ęto ściowej większej ni ż 1000kg/m , a wi ęc płyty i rury azbestowo-cementowe, lub ich cz ęś ci

str. 93

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

powinny by ć szczelnie opakowane w foli ę. Pył azbestowy oraz odpady powstałe z wyrobów o g ęsto ści obj ęto ściowej 3 mniejszej ni ż 1000kg/m powinny by ć zestalone przy u życiu cementu lub żywic syntetycznych i po zwi ązaniu spoiwa szczelnie zapakowane w foli ę. Pakowanie usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest powinno odbywa ć si ę wył ącznie do opakowa ń przeznaczonych do ostatecznego składowania i wyra źnie oznakowane, w sposób okre ślony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny by ć trwałe, nieulegaj ące zniszczeniu, pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych. Dla usuni ętych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest oraz ich transportu na składowisko odpadów niebezpiecznych, wypełnia si ę: kart ę ewidencji odpadu, kart ę przekazania odpadów. Po zako ńczeniu prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych – wykonawca prac ma obowi ązek dokonania prawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostało ści azbestu. Oczyszczenie powinno nast ąpi ć przez zastosowanie urz ądze ń filtracyjno wentylacyjnych z wysoko skutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro.

Wykonawca prac ma obowi ązek przedstawienia wła ścicielowi lub zarz ądcy obiektu, b ędącego przedmiotem prac, oświadczenia stwierdzaj ącego prawidłowo ść wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy 3 przedmiotem prac były wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000 kg/m lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawieraj ące azbest krokydolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkni ętych, wykonawca prac ma obowi ązek przedstawienia wyników badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucje.

str. 94

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Uzyskanie od starosty wła ściwego ze wzgl ędu na miejsce siedziby zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest

Odbiór odpadów Karta przekazania zawieraj ących azbest od odpadu poprzedniego posiadacza Sprawdzenie

prawidłowo ści i szczelno ści opakowania

Przygotowanie pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych

Czyszczenie skrzyni pojazdu, wyło żenie odpowiedni ą foli ą

Przygotowanie dokumentów

Dowód rejestracyjny Dokument przewozowy pojazdu z opisem przewo żonych towarów niebezpiecznych Świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu Karta przekazania odpadu drogowego towarów niebezpiecznych

Za świadczenie ADR z przeszkolenia kierowców pojazdów przewo żą cych

towary niebezpieczne

Załadunek odpadów w Zabezpieczenie ładunku pakietach foliowych przed przesuwaniem

Oznakowanie pojazdu zgodnie z umow ą ADR

Przekazanie odpadów na Transport odpadów na składowisko przeznaczone składowisko odpadów- do składowania odpadów Karta przekazania odpadu zawieraj ących azbest

str. 95

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania dotycz ących przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania pocz ąwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, poprzez pozostałe czynno ści i obowi ązki transportuj ącego takie odpady – a ż do ich przekazania na składowisko odpadów, przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest.

Opis szczegółowy Posiadacz odpadów, który prowadzi działalno ść w zakresie zbierania lub transportu odpadów jest obowi ązany uzyska ć zezwolenie na prowadzenie tej działalno ści. Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów wydaje starosta. Wła ściwym starost ą do wydania zezwolenia na transport odpadów jest starosta wła ściwy ze wzgl ędu na miejsce siedziby lub zamieszkania posiadacza odpadów.

Wniosek o zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów powinien zawiera ć: wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do transportu, w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju jest niewystarczaj ące do ustalenia, zagro żeń, jakie te odpady mog ą powodowa ć dla środowiska, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania podstawowego składu chemicznego i wła ściwo ści odpadów, oznaczenie obszaru prowadzenia działalno ści, wskazanie sposobu i środków transportu odpadów, przedstawienie mo żliwo ści technicznych i organizacyjnych pozwalaj ących nale życie wykonywa ć działalno ść w zakresie transportu odpadów, przewidywany okres wykonywania działalno ści w zakresie transportu odpadów.

Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów jest wydawane w drodze decyzji przez wła ściwy organ na czas oznaczony nie dłu ższy ni ż 10 lat.

Transportem odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest mo że zajmowa ć si ę wytwórca odpadów lub inny, uprawniony do tego podmiot prawny. Wytwórca odpadów, który transportuje wytworzone przez siebie odpady jest zwolniony z obowi ązku uzyskania decyzji na transport odpadów. W ka żdym innym przypadku konieczne jest uzyskanie od wła ściwego starosty zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Zlecaj ący usług ę transportu odpadów jest obowi ązany wskaza ć prowadz ącemu działalno ść w zakresie transportu odpadów miejsce odbioru odpadów oraz posiadacza odpadów, do którego nale ży dostarczy ć te odpady. Prowadz ący działalno ść w zakresie transportu odpadów jest obowi ązany dostarczy ć te odpady do posiadacza odpadów, który został mu wskazany przez zlecaj ącego usług ę.

Przekazanie partii odpadów zawieraj ących azbest przez wytwórc ę odpadów innemu posiadaczowi odpadów niebezpiecznych, np. w celu ich dalszego transportu odbywa si ę z zastosowaniem karty przekazania odpadu – sporz ądzonej przez wytwórc ę odpadów.

Do obowi ązków prowadz ącego działalno ść w zakresie transportu odpadów nale ży: posiadanie karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przej ęcia odpadu, posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarów (odpadów) niebezpiecznych, posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych, posiadanie przez kierowc ę za świadczenia ADR o uko ńczeniu kursu dokształcaj ącego dla kierowców pojazdów przewo żą cych towary niebezpieczne, oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi, utrzymanie czysto ści skrzyni ładunkowej pojazdu, sprawdzenie stanu opakowa ń i ich oznakowanie litera „a”, sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w poje ździe.

Transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, nale ży prowadzi ć z zachowaniem przepisów dotycz ących transportu towarów niebezpiecznych spełniaj ąc okre ślone w tych przepisach kryteria klasyfikacyjne.

Posiadacz odpadów, dokonuj ący ich transportu, obowi ązany jest do posiadania dokumentu przewozowego materiałów niebezpiecznych, który według ADR powinien zawiera ć:

str. 96

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

numer rozpoznawczy odpadu nadawanego do przewozu i jego pełna nazw ę, klas ę, do której nale ży odpad nadawany do przewozu, liczb ę sztuk przesyłki, całkowit ą ilo ść przewo żonych odpadów, nazwy i adresy nadawcy oraz odbiorcy przewo żonych odpadów (składowiska).

Do przewo żenia odpadów zawieraj ących azbest mog ą by ć u żywane samochody ci ęż arowe z nadwoziem skrzyniowym, bez przyczepy lub z jedn ą przyczep ą. Pojazdy przewo żą ce odpady niebezpieczne powinny by ć zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu towarów niebezpiecznych. Świadectwo to wystawiane jest przez Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego na podstawie badania technicznego pojazdu dokonanego przez okr ęgow ą stacj ę kontroli pojazdów oraz sprawdzenia dokonanego przez Transportowy Dozór Techniczny. Kierowca wyznaczony do przewozu odpadów zawieraj ących azbest, obowi ązany jest posiada ć – poza prawem jazdy – za świadczenie ADR uko ńczenia kursu dokształcaj ącego kierowców pojazdów przewo żą cych towary niebezpieczne, wydane przez podmiot posiadaj ący zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie takiej działalno ści. Ka żdy pojazd przewo żą cy odpady zawieraj ące azbest powinien by ć oznakowany dwiema odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi bez numerów rozpoznawczych. Tablice te powinny by ć prostok ątne, o wymiarach 30x40 cm, barwy pomara ńczowej odblaskowej, dookoła otoczone czarnym nie odblaskowym paskiem o szeroko ści nieprzekraczaj ącej 15mm. Po wyładowaniu odpadów tablice te nie mog ą by ć widoczne na poje ździe stoj ącym lub poruszaj ącym si ę po drodze.

Przed ka żdym załadunkiem odpadów, skrzynia ładunkowa pojazdu powinna by ć dokładnie oczyszczona, w szczególno ści z ostrych i twardych przedmiotów (np. gwo ździ, śrub) niestanowi ących integralnej cz ęś ci nadwozia pojazdu. Wskazane jest wyło żenie podłogi skrzyni ładunkowej foli ą, w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem opakowa ń. Załadunek i rozładunek odpadów (palet, pojemników typu big-bag) powinny odbywa ć si ę przy wykorzystaniu d źwigu lub podno śnika.

Transportuj ący odpady powinien odmówi ć przyj ęcia przesyłki odpadów, która nie posiada oznakowania wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest oraz w przypadku, gdy opakowanie zostało uszkodzone przy załadunku. Sztuki przesyłki z opadami zawieraj ącymi azbest powinny by ć uło żone i umocowane na poje ździe tak, aby w czasie ich przewozu nie przesuwały si ę oraz nie były nara żone na tarcie, wstrz ąsy, przewracanie si ę i wypadni ęcie z pojazdu. W trakcie przewozu ładunek powinien by ć dokładnie zabezpieczony foli ą lub plandek ą przed uszkodzeniem. Po ka żdym wyładunku odpadów z pojazdu, nale ży dokładnie sprawdzi ć, czy na powierzchni skrzyni ładunkowej nie znajduj ą si ę pozostało ści po przewo żonych odpadach. W razie stwierdzenia takiej pozostało ści nale ży niezwłocznie j ą usun ąć oraz dokładnie oczy ści ć pojazd i jego wyposa żenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu.

Odpady niebezpieczne zawieraj ące azbest transportowane s ą na składowisko przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest. Tam nast ępuje ich przekazanie nast ępnemu posiadaczowi odpadów – zarz ądzaj ącemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na karcie przekazania odpadu.

str. 97

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Procedura 6. Składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Przyj ęcie partii odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest na składowisko

Pobranie opłaty za Potwierdzenie odbioru na korzystanie ze środowiska Karcie przekazania odpadu – odprowadzenie opłaty na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego

Składowanie odpadów zgodnie Przeszkolenie

z przepisami dotycz ącymi pracowników w zakresie odpadów niebezpiecznych bezpiecznych metod zawieraj ących azbest oraz post ępowania z odpadami zatwierdzon ą instrukcj ą zawieraj ącymi azbest eksploatacji składowiska

Sporz ądzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści odpadów

str. 98

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu i zasad post ępowania dotycz ących składowania na składowiskach odpadów lub na wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk odpadów, przeznaczonych do wył ącznego składowania odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania pocz ąwszy od przyj ęcia partii odpadów na składowisko, poprzez dalsze czynno ści, a ż do sporz ądzenia rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści przyj ętych odpadów.

Opis szczegółowy Do obowi ązków zarz ądzaj ącego składowiskiem odpadów niebezpiecznych zwieraj ących azbest nale ży: przeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznych metod post ępowania z odpadami zawieraj ącymi azbest, potwierdzenie w karcie przekazania odpadów przyj ęcia partii odpadów na składowisko, sporz ądzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści odpadów przyj ętych na składowisko, składowanie odpadów zgodnie z przepisami dotycz ącymi odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest oraz zatwierdzon ą instrukcj ą eksploatacji składowiska, zapewnienie deponowania odpadów w sposób niepowodujący uszkodzenia opakowa ń odpadów, wykorzystywanie racjonalnie pojemno ści eksploatacyjnej składowiska.

Odpady zawieraj ące azbest pochodz ące z budowy, remontu i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadów kodami 17 06 01* i 17 06 05* mog ą by ć unieszkodliwiane przez składowanie na składowiskach lub wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk, przeznaczonych do wył ącznego składowania tych odpadów.

Składowiska lub kwatery buduje si ę w specjalnie wykonanych zagł ębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem si ę.

Zarz ądzaj ący składowiskiem powinien uzyska ć pozwolenie na u żytkowanie składowiska po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Instrukcje eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych zatwierdza, w drodze decyzji wojewoda.

Kierownik składowiska powinien posiada ć świadectwo stwierdzaj ące kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami i m.in. obowi ązany jest do prowadzenia ewidencji ilo ści odpadów przyjmowanych na składowisko.

Zarz ądzaj ący składowiskiem posiadaj ącym wydzielone kwatery powinien zapewni ć selektywne składowanie odpadów zawieraj ących azbest, w izolacji od innych odpadów, a miejsce składowania powinno by ć oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym składowiska. Odpady powinny by ć deponowane na składowiskach zlokalizowanych na terenach oddalonych od budynków mieszkalnych i izolowanych pasem zieleni.

Prace zwi ązane z deponowaniem odpadów zawieraj ących azbest nale ży prowadzi ć w sposób zabezpieczaj ący przed emisj ą pyłu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowań odpadów. Opakowania z odpadami nale ży zdejmowa ć z pojazdu przy pomocy urz ądze ń d źwigowych i ostro żnie układa ć w kwaterze składowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadów z samochodów. Warstwa zdeponowanych odpadów powinna by ć zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowa ń przez przykrycie foli ą lub warstw ą gruntu o grubo ści około 5cm. Opakowania z odpadami powinny by ć układane zgodnie z technologi ą składowania zatwierdzon ą w instrukcji eksploatacji składowiska, uwzgl ędniaj ącą racjonalne wykorzystanie pojemno ści obiektu.

Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadów zawierających azbest, ani poruszanie si ę pojazdów mechanicznych po powierzchni składowanych odpadów. Dla składowisk odpadów zawieraj ących azbest o kodach 17 06 01* i 17 06 05* nie stosuje si ę rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów.

Po zako ńczeniu składowania odpadów zawieraj ących azbest na poziomie 2 m poni żej terenu otoczenia i wypełnieniu gruntem do poziomu terenu, zarz ądzaj ący składowiskiem powinien zło żyć wniosek do wła ściwego organu w celu uzyskania zgody na zamkni ęcie składowiska lub jego wydzielonej cz ęś ci. Zgod ę na zamkni ęcie składowiska odpadów niebezpiecznych wydaje w drodze decyzji wojewoda po przeprowadzeniu kontroli składowiska przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

str. 99

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 2

ANKIETA – INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST (wysyłana do przedsi ębiorstw prowadz ących działalno ść na terenie Gminy Rutki)

1. Miejsce wyst ępowania, adres: ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………

2. Wła ściciel/zarz ądca/u żytkownik* (imi ę, nazwisko lub nazwa i adres): ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………

3. Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest (zaznaczy ć symbolem x odpowiedni rodzaj wyrobu) oraz ilo ść

Rodzaj wyrobu Ilo ść (m 2/kg) Płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie Płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie Rury i zł ącza azbestowo-cementowe Izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest Prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki Wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier i tektura Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione

4. Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu (okre śli ć rok): ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………..

* niepotrzebne skre śli ć

Data …………………… ………………………… (podpis)

str. 100

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 3

Zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 sierpnia 2010 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 162, poz. 1089)

WZÓR OCENA STANU I MO ŻLIWO ŚCI BEZPIECZNEGO U ŻYTKOWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Nazwa miejsca/obiektu/urz ądzenia budowlanego/instalacji przemysłowej: ...... Adres miejsca/obiektu/urz ądzenia budowlanego/instalacji przemysłowej: ...... Rodzaj zabudowy 1) : ...... Numer działki ewidencyjnej 2) ...... Numer obr ębu ewidencyjnego 2) ...... Nazwa, rodzaj wyrobu 3) ...... Ilo ść wyrobów 4) ...... Data sporz ądzenia poprzedniej oceny 5) ......

Grupa/ Rodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena Nr 1 2 3 4 I Sposób zastosowania azbestu 1. Powierzchnia pokryta mas ą natryskow ą z azbestem (torkret) 30 2. Tynk zawieraj ący azbest 30 3. Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (ci ęż ar obj. < 1.000 kg/m 3) 25 4. Pozostałe wyroby z azbestem (np. pokrycia dachowe, elewacyjne) 10 II. Struktura powierzchni wyrobu z azbestem 5. Du że uszkodzenia powierzchni, naruszona struktura włókien 60 Niewielkie uszkodzenia powierzchni (rysy, odpryski, załamania), 6. 30 naruszona struktura włókien Ścisła struktura włókien przy braku warstwy zabezpieczaj ącej lub jej 7. 15 du żych ubytkach 8. Warstwa zabezpieczaj ąca bez uszkodze ń 0 III. Mo żliwo ść uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem 9. Wyrób jest przedmiotem jakich ś prac 30 10. Wyrób bezpo średnio dost ępny (do wysoko ści 2 m) 15 11. Wyrób nara żony na uszkodzenia mechaniczne 10 12. Wyrób nara żony na wstrz ąsy i drgania lub czynniki atmosferyczne 10

str. 101

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

13 Wyrób nie jest nara żony na wpływy zewn ętrzne 0 IV. Miejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszcze ń u żytkowych 14. Bezpo średnio w pomieszczeniu 30 15. Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem 25 16. W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) 25 17. Na zewn ątrz obiektu (np. tynk) 20 18. Elementy obiektu (np. osłony balkonowe, filarki mi ędzyokienne) 10 Za zawieszonym, szczelnym suf item lub innym pokryciem, ponad 19. 5 pyłoszczeln ą powierzchni ą lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym Bez kontaktu z pomieszczeniem (np. na dachu odizolowanym od 20. 0 pomieszcze ń mieszkalnych) Wykorzystanie miejsca/obiektu/urz ądzenia budowlanego/i nstalacji V. przemysłowej 21. Regularne przez dzieci, młodzie ż lub sportowców 40 22. Stałe lub cz ęste (np. zamieszkanie, miejsce pracy) 30 23. Czasowe (np. domki rekreacyjne) 15 24. Rzadkie (np. strychy, piwnice, komórki) 5 Nie u żytkowane (np. opuszczone zabudowania mieszkalne lub 25. 0 gospodarskie, wył ączone z u żytkowania obiekty, urz ądzenia lub instalacje) SUMA PUNKTÓW OCENY STOPIE Ń PILNO ŚCI

UWAGA: W ka żdej z pi ęciu grup arkusza nale ży wskaza ć, co najmniej jedn ą pozycj ę. Je żeli w grupie zostanie wskazana wi ęcej ni ż jedna pozycja, sumuj ąc punkty z poszczególnych grup nale ży uwzgl ędni ć tylko pozycj ę o najwy ższej punktacji w danej grupie. Sumaryczna liczba punktów pozwala okre śli ć stopie ń pilno ści Stopie ń pilno ści I od 120 punktów Wymagane pilne usuni ęcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie Stopie ń pilno ści II od 95 do 115 punktów Wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku Stopie ń pilno ści III do 90 punktów Wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat

...... Oceniaj ący Wła ściciel/Zarz ądca (nazwisko i imi ę) (podpis)

…………………… ……………………………… (miejscowo ść , data) (adres lub piecz ęć z adresem)

str. 102

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Obja śnienia: 1) Nale ży poda ć rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny

2) Nale ży poda ć numer obr ębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca wyst ępowania azbestu. 3) Przy okre śleniu rodzaju wyrobu zawieraj ącego azbest nale ży stosowa ć nast ępuj ącą klasyfikacj ę: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i zł ącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowo obrobione, - szczeliwa azbestowe. - ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura, poda ć jakie 4) Ilo ść wyrobów azbestowych podana w jednostkach miary masy (Mg) oraz jednostkach wła ściwych dla danego 2 3 , wyrobu (m , m , mb) 5) Nale ży poda ć dat ę przeprowadzenia poprzedniej oceny; je śli jest to pierwsza ocena nale ży wpisa ć „pierwsza ocena

str. 103

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 4

Zgodnie z zał ącznikiem nr 2 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876) WZÓR INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST 1) I MIEJSCU ICH WYKORZYSTYWANIA

1. Miejsce, adres ...... 2. Wła ściciel/zarz ądca/u żytkownik *) : a) osoba prawna – nazwa, adres ...... b) osoba fizyczna – imi ę, nazwisko i adres ...... 3. Tytuł własno ści ...... 4. Nazwa, rodzaj wyrobu 2) ...... 5. Ilo ść (m 2, tony) 3) ...... 6. Przydatno ść do dalszej eksploatacji 4) ...... 7. Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu: a) okresowej wymiany z tytułu zu życia wyrobu 5) ...... b) całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych materiałów i substancji ...... 8. Inne istotne informacje o wyrobach 6) ......

Data ...... (podpis)

str. 104

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Obja śnienia: *) Niepotrzebne skre śli ć. 1) Za wyrób zawieraj ący azbest uwa ża si ę ka żdy wyrób o st ęż eniu równym lub wy ższym od 0,1 % azbestu. 2) Przy okre ślaniu rodzaju wyrobu zawieraj ącego azbest nale ży stosowa ć nast ępuj ącą klasyfikacj ę: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i zł ącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura. 3) Poda ć podstaw ę zapisu (np. dokumentacja techniczna, pomiar z natury). 4) Według „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” zał ącznik nr 1 do rozporz ądzenia ministra wła ściwego do spraw gospodarki w sprawie sposobów bezpiecznego u żytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. 5) Na postawie corocznego rozporz ądzenia ministra wła ściwego do spraw gospodarki w sprawie dopuszczenia wyrobów zawieraj ących azbest do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny. 6) Np. informacja o oznaczeniu na planie sytuacyjnym terenu instalacji lub urz ądzenia zawieraj ącego azbest.

str. 105

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 5

Zgodnie z zał ącznikiem nr 3 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876)

WZÓR INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST 1) , KTÓRYCH WYKORZYSTYWANIE ZOSTAŁO ZAKO ŃCZONE

1. Miejsce, adres ...... 2. Wła ściciel/zarz ądca *) : a) osoba prawna – nazwa, adres, ...... b) osoba fizyczna – imi ę, nazwisko i adres ...... 3. Tytuł własno ści ...... 4. Nazwa, rodzaj wyrobu 2) ...... 5. Ilo ść (m 2, tony) 3) ...... 6. Rok zaprzestania wykorzystywania wyrobów ...... 7. Planowane usuni ęcia wyrobów: ...... a) sposób ...... b) przez kogo ...... c) termin ...... Inne istotne informacje 4) ......

Data ...... (podpis)

str. 106

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

Obja śnienia: *) Niepotrzebne skre śli ć. 1) Za wyrób zawieraj ący azbest uwa ża si ę ka żdy wyrób o st ęż eniu równym lub wy ższym od 0,1 % azbestu. 2) Przy okre ślaniu rodzaju wyrobu zawieraj ącego azbest nale ży stosowa ć nast ępuj ącą klasyfikacj ę: -płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, -płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, -rury i zł ącza azbestowo-cementowe, -izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, -wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, -prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, -szczeliwa azbestowe, -ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki, -wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, -papier, tektura, -inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione. 3Poda ć podstaw ę zapisu (np. dokumentacja techniczna, spis z natury). 4Np. informacja o oznaczeniu na planie sytuacyjnym.

str. 107

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 6

Zgodnie z zał ącznikiem nr 2 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649)

WZÓR OZNAKOWANIA WYROBÓW, ODPADÓW I OPAKOWA Ń ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST LUB WYROBY ZAWIERAJ ĄCE AZBEST, A TAK ŻE MIEJSC ICH WYST ĘPOWANIA

Wszystkie wyroby zawieraj ące azbest lub ich opakowania powinny by ć oznakowane w nast ępuj ący sposób: a) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno posiada ć wymiary: co najmniej 5 cm wysoko ści (H) i 2,5 cm szeroko ści, b) oznakowanie powinno składa ć si ę z dwóch cz ęś ci: górnej (h1 = 40 % H) zawieraj ącej liter ę „a” w białym kolorze na czarnym tle, dolnej (h2 = 60 % H) zawieraj ącej wyra źny i czytelny napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle, c) je śli wyrób zawiera krokidolit, zwrot „zawiera azbest” powinien by ć zast ąpiony zwrotem „zawiera krokidolit/azbest niebieski”.

str. 108

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 7

Zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673)

WZÓR KARTY EWIDENCJI ODPADU Nr karty Rok kalendarzowy

1) KARTA EWIDENCJI ODPADU

2) Kod odpadu 2) Rodzaj odpadu 3) Procentowa zawarto ść PCB w odpadzie 4) Posiadacz odpadów 5) Adres posiadacza odpadów Województwo Gmina Miejscowo ść Telefon słu żbowy Faks słu żbowy Ulica Nr domu Nr lokalu Kod pocztowy 6) Miejsce prowadzenia działalno ści Województwo Gmina Miejscowo ść Telefon słu żbowy Faks słu żbowy Ulica Nr domu Nr lokalu Kod pocztowy Działalno ść w W Zb Od Un Ok 7) zakresie: Masa Masa Masa odebranych Nr karty wytworzonyc przyj ętych Miesi ą odpadów przekazania h odpadów odpadów c komunalnych 12) Gospodarowanie odpadami 8,9) 8) 8,10,11) odpadu [Mg] [Mg] [Mg]

Imi ę i nazwisko We własnym zakresie Odpady przekazane osoby sporz ądzaj ącej Metoda Metoda Nr karty Masa odzysk unieszkodliwiani Masa przekazania 8,13) u a 8) 16) [Mg] 14) 15) [Mg] odpadu R D

Obja śnienia: 1) W przypadku wytwarzania, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów nale ży sporz ądza ć osobn ą kart ę ewidencji odpadu dla ka żdego miejsca prowadzenia działalno ści, z wyj ątkiem usług, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W przypadku odbierania odpadów komunalnych nale ży sporz ądzi ć osobno kartę dla ka żdej gminy, z terenu której odpady komunalne s ą odbierane. Nie dotyczy komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, prowadz ącego zakład przetwarzania, o którym mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zu żytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495, z pó źn. zm.) w zakresie odpadów powstałych w wyniku demontażu zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz prowadz ącego stacj ę demonta żu i prowadz ącego punkt zbierania pojazdów, o których mowa w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów

str. 109

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, z pó źn. zm.) w zakresie gospodarowania pojazdami wycofanymi z eksploatacji. 2) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowi ącym zał ącznik do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). 3) Dotyczy działalno ści w zakresie unieszkodliwiania PCB. 4) Poda ć imi ę i nazwisko lub nazw ę posiadacza odpadów. W przypadku odbierania odpadów komunalnych posiadaczem obowi ązanym do wypełnienia karty ewidencji odpadu jest przedsi ębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z pó źn. zm.) lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 5) Poda ć adres zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów. 6) Poda ć adres miejsca prowadzenia działalno ści. W przypadku posiadania decyzji na prowadzenie działalno ści na terenie całego kraju lub na okre ślonym obszarze nale ży wskaza ć adres siedziby lub miejsca zamieszkania posiadacza odpadów. W przypadku przedsiębiorcy, który uzyskał zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, nale ży poda ć województwo i gmin ę. 7) Zaznaczy ć symbolem X wła ściwy kwadrat: W – wytwarzanie odpadów, Zb – zbieranie odpadów, Od – odzysk, Un – unieszkodliwianie odpadów, Ok – odbieranie odpadów komunalnych. 8) Poda ć mas ę odpadów z dokładno ści ą co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych ni ż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. 9) Nie dotyczy odpadów komunalnych. 10) Odpady komunalne w rozumieniu definicji zawartej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 11) Wypełnia przedsi ębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 12) Poda ć nr karty przekazania, na podstawie której odpad został przyj ęty. W przypadku przywozu odpadów na terytorium kraju nale ży wpisa ć "Przywóz do RP". W przypadku przyjmowania odpadów z innego miejsca prowadzenia działalno ści danego posiadacza odpadów nale ży wskaza ć to miejsce podaj ąc województwo, nazw ę miejscowo ści, ulic ę, nr domu i lokalu. W przypadku przyjmowania odpadów od posiadacza zwolnionego z obowi ązku prowadzenia ewidencji odpadów rubryka pozostaje niewypełniona. 13) Poda ć mas ę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie. 14) Symbole R okre ślaj ą procesy odzysku zgodnie z zał ącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 15) Symbole D okre ślaj ą procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z zał ącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 16) Poda ć nr karty przekazania odpadu, któr ą został przekazany innemu posiadaczowi odpadów. W przypadku wywozu odpadów poza terytorium kraju nale ży wpisa ć "Wywóz poza RP”. W przypadku przekazania odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym nie będącym przedsi ębiorcami do wykorzystania na własne potrzeby zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy o odpadach nale ży wpisa ć „Przekazane os. fiz.”. W przypadku przekazywania do innego miejsca prowadzenia działalno ści danego posiadacza odpadów nale ży wskaza ć to miejsce podaj ąc województwo, nazw ę miejscowo ści, ulic ę, nr domu i lokalu.

str. 110

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 8

Zgodnie z zał ącznikiem nr 5 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673) WZÓR KARTY PRZEKAZNIA ODPADU

KARTA PRZEKAZANIA Nr karty a Rok kalendarzowy ODPADU

Posiadacz odpadów, który Prowadz ący działalno ść w b,c b,d Posiadacz odpadów, który przejmuje przekazuje odpad zakresie transportu odpadu b odpad

Adres g Adres d,e Adres c

Nr REGON Nr REGON Nr REGON

Miejsce przeznaczenia odpadów f

Rodzaj procesu przetwarzania, któremu powinien zostać poddany odpad / NIE DOTYCZY Wnioskuj ę o wydanie dokumentu potwierdzaj ącego odzysk lub recykling TAK NIE

Kod odpadu Rodzaj odpadu Data/miesi ącg Masa przekazanych odpadów Numer rejestracyjny pojazdu, d [Mg] h przyczepy lub naczepy

Potwierdzam przekazanie Potwierdzam wykonanie usługi Potwierdzam przej ęcie od padu odpadu transportu odpadu d

data, piecz ęć i podpis data, piecz ęć i podpis data, piecz ęć i podpis

Obja śnienia: a Numer nadawany jest przez posiadacza odpadów, który przekazuje odpad. b Imi ę i nazwisko lub nazwa podmiotu. c W przypadku odpadów komunalnych kart ę wypełnia przedsi ębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008), lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. d W przypadku gdy odpad jest transportowany kolejno przez dwóch lub wi ęcej prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów, w oznaczonych rubrykach nale ży poda ć wymagane dane i podpisy wszystkich prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów z zachowaniem kolejno ści transportowania odpadu. e Adres zamieszkania lub siedziby podmiotu. f Adres miejsca odbioru odpadu, pod który nale ży dostarczy ć odpad, wskazany przez posiadacza odpadu prowadz ącemu działalno ść w zakresie transportu odpadów. g W przypadku odpadów niebezpiecznych poda ć dat ę przekazania odpadu. Karta mo że by ć stosowana jako jednorazowa karta przekazania odpadu lub jako zbiorcza karta przekazania odpadu, obejmuj ąca odpad danego rodzaju przekazywany ł ącznie w czasie jednego miesi ąca kalendarzowego, za po średnictwem tego samego prowadz ącego działalno ść w zakresie transportu odpadów temu samemu posiadaczowi odpadów. h Poda ć mas ę odpadów z dokładno ści ą co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych ni ż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. i Dotyczy odpadów niebezpiecznych.

str. 111

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 9 Rutki-Kossaki , dnia………… ……………………………… Nr ewidencyjny Urz ąd Gminy Rutki ul. 11 Listopada 7 18-312 Rutki-Kossaki

WNIOSEK O UDZIELENIE DOFINANSOWANIA USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST 1.Wnioskodawca ………………………………………………………………….………. ……………………………………………………………………………………………… 2. Adres Wnioskodawcy Miejscowo ść …………………………………ulica……………………………………….. Numer domu……………………………numer mieszkania……………………………..… Kod pocztowy …………………………………Poczta ……………...…………………..... Telefon …………………e-mail…………………………….…..Faks ……………………. 3. Numer rachunku bankowego ………………………………………………………..... Bank………………………………………………………………………………………… 4. Szczegółowy opis przedsi ęwzi ęcia (numeru działki, zakres prac obj ętych wnioskiem, rodzaj obiektu budowlanego) …………………………………………………………...... ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 5. Planowany okres realizacji przedsi ęwzi ęcia ………………………………………….. · termin rozpocz ęcia prac ………………………………………………………... · termin zako ńczenia prac …………………………………………………….…. · ilo ść wyrobów azbestowych przewidywanych do demonta żu i/lub unieszkodliwienia [powierzchnia (m 2), masa (Mg)]…………………………… 5. Uwagi i informacje dodatkowe ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………. Data i podpis wła ściciela obiektu

str. 112

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 10

WYKAZ PRZYKŁADOWYCH FIRM SPECJALISTYCZNYCH POSIADAJĄCYCH ZEZWOLENIE NA ZBIERANIE I TRANSPORT ODPADÓW AZBESTOWYCH NA TERENIE

GMINY RUTKI:

Lp. Nazwa przedsi ębiorstwa

Przedsi ębiorstwo Projektowo - Wdro żeniowe „AWAT" Sp. Z o.o., ul. Kaliskiego 9, 01-476 Warszawa 1.

2. Zakład Usług Produkcji i Handlu in ż. Jan Stanisław Górli ński, ul. Moniuszki 85, 06-200 Maków Mazowiecki

3. PHU FENIX, Eugeniusz Filipiuk, ul. Stra żacka 13, 15-687 Białystok

4. AZBUD Zbigniew Krysztopik, ul. Piasta 10 lok. 6,15-044 Białystok

5. P.P.H.U. DOMAX Stanisław Długozima, AL. Legionów 120, 18-400 Łom ża

6. Przedsi ębiorstwo Budownictwa L ądowego MJ Sp. z o.o. Reguły, ul. Graniczna 6, 05-816 Michałowice

7. Przedsi ębiorstwo Usług Wodno - Budowlanych „WOD-BUD" Sp. z o.o., 23-200 Kra śnik, ul Piłsudskiego 14

8. „RAJAN" Usługi Budowlane Jan Rainko, 18-500 Kolno, ul. Wesoła 7

9. „GAJAWI" P.P.H.U. Gabriel Rogut, 93-150 Łódź, ul. Ody ńca 24

10. Zakład Remontowo - Budowlany „AMBRO ŻY" Spółka Jawna, Wiesława Śliwi ńska, Kazimierz Ambro ży, 03-982 Warszawa, ul. Meissnera 1/3 lok. 222

Wykaz pozostałych firm dost ępny m.in. na stronie www.bazaazbestowa.pl

str. 113

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 11

SKŁADOWISKA PRZYJMUJ ĄCE ODPADY ZAWIERAJ ĄCE AZBEST

(Źródło: www.mgip.gov.pl )

woj. dolno śląskie 1. Składowisko Odpadów Stałych "Polowice", KGHM Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Legnica" Legnica, ul. Złotoryjska 194 /na potrzeby zakładu/ 2. Składowisko Odpadów Przemysłowych, Wałbrzych ul. Górnicza 1, zarz ądzane przez Mo-BRUK Korzenna 214, pow. nowos ądecki 3. Składowisko odpadów przemysłowych w Biechowie, KGHM Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Głogów" Żukowice, ul. Żukowicka 1 / na potrzeby zakładu/ 4. składowisko Dolno śląskiej Korporacji Ekologicznej w Oławie ul. Polna 1, Dolno śląska Korporacja Ekologiczna Sp. z o.o. Oława ul. 3 Maja 26 / azbest składowany jest po przekształceniu w procesie zestalania pod kodem 19 03 06/ woj. kujawsko-pomorskie 5. składowisko odpadów przy ul. Lisiej, Zakłady Chemiczne „ZACHEM”, Bydgoszcz ul. Wojska Polskiego 65 / na potrzeby zakładu/ 6. zakładowe składowisko odpadów przemysłowych Anwil S.A., Włocławek ul. Toru ńska 2 / na potrzeby zakładu/ woj. lubuskie 7. składowisko odpadów w Chró ściku, ul. Małyszy ńska 180 Gorzów Wlkp., zarz ądzane przez Zakład Utylizacji Odpadów sp. z o. o. Gorzów Wlkp. ul. Teatralna 49 woj. łódzkie 8. składowisko odpadów przemysłowych w Zgierzu, ul. Miroszewska 54, zarz ądzane przez EKO- BORUTA sp. z o.o. , Zgierz ul. A. Struga 10 9. mokre składowisko popiołu i żużla "Bagno-Lubie ń" Elektrownia "Bełchatów" S.A., Kleszczów / na potrzeby zakładu/ woj. małopolskie 10. składowisko odpadów niebezpiecznych w O świ ęcimiu, ul. Nadwi śla ńska 46 11. składowisko odpadów "za rz. Biał ą" w Tarnowie, Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mo ścicach S.A. ul. Kwiatkowskiego 8 12. składowisko komunalne w Ujkowie Starym pow. olkuski, Zakład Gospodarki Komunalnej BOLESŁAW sp. z o.o. Bolesław, ul. Osadowa woj. mazowieckie 13. składowisko odpadów komunalnych w Rachocinie, Miasto Sierpc ul. Traugutta 32

str. 114

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

woj. podkarpackie 14. składowisko odpadów komunalnych w Młynach pow. jarosławski, Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie 341 woj. Podlaskie 15. Zakład Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze, gm. Zambrów woj. pomorskie 16. Zakład Utylizacyjny Gda ńsk Szadółki ul. Jabłoniowa 55 woj. śląskie 17. składowisko odpadów w Knurowie ul. Szybowa, zarz ądzane przez PPHU „KOMART” sp. z o.o., Knurów ul. Szpitalna 7 18. składowisko odpadów komunalnych w Świ ętochłowicach, MPGK sp. z o.o. Świ ętochłowice ul. Łagiewnicka 7641-608 19. składowisko odpadów niebezpiecznych i oboj ętnych w D ąbrowie Górniczej ul. Koksownicza 1, Zakłady Koksownicze "Przyja źń " woj. warmi ńsko-mazurskie 20. Zakład Utylizacji Odpadów w Elbl ągu, ul. Mazurska 42, woj. wielkopolskie 21. składowisko odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne Pasieka gm. Trzemeszno, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe "IZOPOL"S.A. Trzemeszno ul. Gnie źnie ńska 4 22. składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie ul. Sula ńska 11 23. składowisko odpadów w Goraninie pow. Koni ński, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Odpadami EKOSERWIS s. c. Wołomin ul. Partyzantów 38 woj. zachodnio-pomorskie 24. składowisko odpadów w m. Dalsze 36 gm. My ślibórz, zarz ądzane przez EKO-MY ŚL Sp. z o.o. w My śliborzu, ul. 1-go Maja 19 25. składowisko odpadów w Sianowie, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Koszalinie, ul. Rzeczna 14 26. składowisko odpadów w Marianowie ul. Jeziorna 15, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo EKOMAR Spółka z o.o. / azbest składowany jest po przekształceniu w procesie zestalania pod kodem 19 03 06/

str. 115

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 12 AZBEST 2013

Warunki dofinansowania przez WFO ŚiGW w Białymstoku i NFO ŚiGW zada ń z zakresu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest

Regulamin udzielania dotacji na zadania z zakresu usuwania azbestu Regulamin dotyczy dofinansowania realizacji zada ń polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z terenu województwa podlaskiego w 2013 roku. Środki finansowe na realizacj ę zada ń pochodzi ć b ędą z dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku, zwanego dalej „Funduszem” z udziałem środków udost ępnionych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach Programu priorytetowego „Gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne – cz ęść III: Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest”.

1. Podmioty uprawnione do ubiegania si ę o dotacj ę oraz rodzaj zada ń do dofinansowania. Dofinansowanie adresowane jest do jednostek samorz ądu terytorialnego województwa podlaskiego. Do dofinansowania mog ą zosta ć zgłoszone zadania z zakresu demonta żu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest, zgodnie z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest.

2. Ogłoszenie regulaminu, termin składania wniosków a) ogłoszenie o regulaminie umieszcza si ę na stronie internetowej Funduszu www.wfosigw.bialystok.pl b) wnioski o dofinansowanie nale ży składa ć według wzoru o symbolu AZBEST/2013 wraz z wymaganymi zał ącznikami, który znajduje si ę na stronie internetowej Funduszu c) wnioski przyjmowane b ędą do 15.12.2012 r.

3. Koszty kwalifikowane Do kosztów kwalifikowanych zalicza si ę koszty niezb ędne do osi ągni ęcia efektu ekologicznego tj. koszty: a) demonta żu pokrycia lub innych wyrobów zawieraj ących azbest, b) transportu odpadu niebezpiecznego z miejsca rozbiórki do miejsca unieszkodliwienia poprzez składowanie, c) unieszkodliwiania poprzez składowanie odpadu niebezpiecznego na składowisku.

4. Warunki i wysoko ść dofinansowania a) dotacje b ędą udzielane tym jednostkom samorz ądu terytorialnego, które przeprowadziły inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest oraz na przedsi ęwzi ęcia zgodne z aktualnym i przyj ętym uchwał ą rady jednostki samorz ądu terytorialnego, planem usuwania azbestu, b) zadanie obj ęte wnioskiem o dofinansowanie mo że obejmowa ć dowoln ą ilo ść zada ń, planowanych do realizacji na terenie jednostki samorz ądu terytorialnego w 2013 r., c) kwota dofinansowania zadania mo że wynie ść do 100 % kosztów kwalifikowanych, w tym

str. 116

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rutki na lata 2013-2032

do 50% ze środków udost ępnionych przez NFO ŚiGW; Minimalne ł ączne zaanga żowanie środków WFO ŚiGW w Białymstoku w realizacj ę zada ń obj ętych niniejszym regulaminem stanowi 35% kosztów kwalifikowanych, d) przy okre ślaniu intensywno ści dofinansowania uwzgl ędnia si ę przepisy dotycz ące dopuszczalno ści pomocy publicznej, e) zasady pomocy publicznej stosuje si ę w odniesieniu do ostatecznych odbiorców dotacji. Podmiotem udzielaj ącym pomocy ostatecznemu odbiorcy, zobowi ązanym do zapewnienia zgodno ści pomocy publicznej z zasadami jej udzielania oraz realizacji innych obowi ązków podmiotu udzielaj ącego pomocy jest dotowana jednostka samorz ądu terytorialnego. f) wnioskodawca ubiegaj ący si ę o dofinansowanie powinien dokona ć wyboru wykonawcy zadania zgodnie z ustaw ą Prawo zamówie ń publicznych, g) firmy dokonuj ące usuni ęcia i unieszkodliwienia azbestu winny posiada ć wymagane przepisami prawa zezwolenia lub decyzje na wytwarzanie i gospodarowanie odpadami zawieraj ącymi azbest.

5. Zawarcie umowy a) wnioskodawca zobowi ązany jest w terminie nie dłu ższym ni ż 4 miesi ące od daty podj ęcia przez Zarz ąd/Rad ę Nadzorcz ą Funduszu uchwały o dofinansowaniu zadania, dopełnić wszelkich formalno ści umo żliwiaj ących podpisanie z Funduszem umowy, w tym dostarczy ć wszystkie zał ączniki wymienione w pi śmie o przyznaniu dotacji, b) niedotrzymanie przez wnioskodawc ę terminu, o którym mowa w pkt 5 lit. a), skutkuje wyga śni ęciem uchwały i odst ąpieniem przez Fundusz od dofinansowania realizacji zadania.

6. Postanowienia dodatkowe a) jednostka samorz ądu terytorialnego mo że zło żyć jeden wniosek o dotacj ę na dany rok kalendarzowy, b) w sprawach nie uregulowanych niniejszym Regulaminem maj ą zastosowanie „Zasady udzielania pomocy finansowej ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku” obowi ązuj ące w dniu przyznania dotacji, c) w celu potwierdzenia osi ągni ęcia planowanych efektów wnioskodawca jest zobowi ązany do przedło żenia w Funduszu, potwierdzonej za zgodno ść z oryginałem, „Karty przekazania odpadu”.

str. 117