T.C. Başbakanlik Sermaye Piyasasi Kurulu Aracilik
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
z T.C. BA ŞBAKANLIK SERMAYE P ĐYASASI KURULU ARACILIK FAAL ĐYETLER Đ DA ĐRES Đ YETERL ĐLĐK ETÜDÜ FUTBOL KULÜPLER ĐNĐN ŞĐ RKETLE ŞMES Đ VE HALKA AÇILMASI: AVRUPA FUTBOL P ĐYASASINDAK Đ GEL ĐŞ MELER ÇERÇEVES ĐNDE BE ŞĐ KTA Ş, FENERBAHÇE, GALATASARAY VE TRABZONSPOR ÖRNE ĞĐ NĐN DE ĞERLEND ĐRĐLMES Đ Mehmet Emin AKYÜZ Uzman Yardımcısı Kasım 2005 ĐSTANBUL Yönetici Özeti Futbol kulüpleri için, şirketle şme ve beraberinde kurdukları şirketleri halka açmaları oldukça yeni sayılabilecek bir geli şme. Uzun yıllar dernek statüsü altında faaliyet gösteren futbol kulüpleri, hızla ticarile şen futbol kar şısında çareyi şirketle şmede buldular. Bir bo ş zaman e ğlencesinden ticari bir faaliyete dönü şen futbol, en azından saha dı şında basitli ğini kaybetmi ş, profesyonel bir yönetimi gerektirir hale gelmi ştir. Futbol kulüplerinin profesyonelle şmesine ve kurumsalla şmalarına ihtiyaç duyulmasının temel nedenini ise, ticarile şen futbolun hem gelirlerde hem de giderlerde yarattı ğı ciddi artı şlar oluşturmu ştur. Ba şta yayın gelirleri ve sponsor gelirleri olmak üzere artan gelir pastasından daha fazla pay alma iste ği, bunun yanında futbolcu bonservislerinde meydana gelen önemli artı şlar ve fon temin etmede para piyasalarıyla artan oranda ili şki içine girilmesi, gelir-gider yönetimini kulüpler için en önemli konu haline getirmi ştir. Kulüplerin kurdukları şirketleri halka açmaları ise nisbeten daha yeni bir geli şme. Đlk halka açılan kulüp, 1983 yılında halka açılan Đngiltere’nin Tottenham Hotspur takımı olmu ştur. Türkiye’de ise ilk halka arzlar, görece geç bir tarihte, 2002 yılında Galatasaray ve Be şikta ş’ın aynı tarihte gerçekle ştirdikleri halka arzlar olmu ştur. Galatasaray ve Be şikta ş’ı önce Fenerbahçe ve ardından da Trabzonspor takip etmi ştir. Kulüplerin para piyasalarından fon temin etmede güçlük çekmeleri ve bu piyasadaki fon maliyetlerinin yüksek olması, kulüpleri sermaye piyasalarına iten temel nedenler olmu ştur. Türkiye’de şirketle şerek halka açılan takımlardan biri olan Be şikta ş’ın şirketle şme modelinin di ğer üç büyü ğün şirketle şme modelinden farklı olması ve bu farklıla şmanın kulüpler ve yatırımcılar açısından yarattı ğı sonuçlar ise üzerinde durulması gereken en önemli nokta. Be şikta ş, Avrupa’daki futbol kulüpleri gibi bir şirketle şme gerçekle ştirirken; Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor daha farklı bir yöntemle şirketle şme yolunu tercih etmi şlerdir. Be şikta ş, dernek çatısı altında faaliyet gösteren futbol şubesini bir bütün olarak, tüm aktif ve pasifleri ile birlikte kurdu ğu şirkete devretmi ş ve bu şirketi halka açmı ştır. Di ğer üç kulüp ise kurdukları şirketlere temel olarak gelirlerini devretmi şler, giderleri ise a ğırlıklı olarak kulüp bünyesinde bırakmı şlardır. Kulüplerin şirketle şme modelindeki farklıla şma öncelikle şirketlerin kar edebilirlikleri üzerinde önemli bir farklıla şma yaratmı ştır. Be şikta ş’ın futbol şubesini bir bütün olarak kurdu ğu şirkete devretmesi nedeniyle, futbol şubesine ili şkin tüm giderlerin de şirket bünyesinde bulunması, özellikle futbolcu transfer giderleri, şirketin çok da karlı çalı şamamasını beraberinde getirmi ştir. Di ğer üç takımda ise giderler a ğırlıklı olarak kulüp bünyesinde bırakıldı ğından, özellikle futbolcu transfer giderleri, ve gelirler a ğırlıklı olarak söz konusu şirketlere devredildi ğinden, bu şirketler oldukça karlı çalı şan şirketler olmu şlardır. Özellikle Fenerbahçe ve Trabzonspor’da giderlerin sınırlandırılması şirketlerin kar edebilirliklerini garanti altına almı ştır. ii Kulüplerin şirketle şme modellerindeki farklıla şmanın dolaylı sonucu ise da ğıtılan temettü tutarlarında ortaya çıkmaktadır. Açıktır ki Beşikta ş dı şındaki di ğer üç takımın kurdu ğu ve halka açtı ğı şirketlerin da ğıtacağı temettü tutarı daha yüksek olacaktır. Zaten gerçekle şmeler de bu do ğrultudadır. 2005 yılında halka açılan Trabzonspor’un be ş aylık karından da ğıttı ğı temettü tutarının, 2002 yılında halka açılan Be şikta ş’ın bugüne kadar da ğıttı ğı temettü tutarından daha fazla olması bu durumun net göstergesi. Bu durum, yatırımcı açısından bu üç kulübün hisse senetlerine yatırım yapmayı daha cazip hale getirmektedir. Çünkü yatırımcılar temel olarak kulüplerin gelirlerine ortak olmaktadır. Yatırımcılar açısından avantaj yaratan bu şirketle şme modelinin üç kulüp açısından içerdi ği dezavantajlar ise madalyonun öteki yüzü olarak kar şımıza çıkmaktadır. Buradaki temel tartı şma noktası, bu kulüplerin mevcut şirketle şme modelleriyle, çok kısa süre içerisinde halka arzlardan elde ettikleri gelirin çok üstünde bir kayna ğı temettü olarak kulüp dı şına çıkaracakları noktasında toplanmaktadır. Dolayısıyla söz konusu şirketle şme modelinin avantaj ve dezavantajlarının net olarak ortaya konması gerekmektedir. iii ĐÇĐNDEK ĐLER YÖNET ĐCĐ ÖZET Đ ...................................................................................... ĐĐ KISALTMALAR CETVEL Đ ........................................................................ V TABLO CETVEL Đ ...................................................................................... VĐ I. G ĐRĐŞ .......................................................................................................... 1 II. T ĐCAR ĐLE ŞEN FUTBOL ........................................................................ 1 III. AVRUPA SERMAYE PĐYASALARINDA FUTBOL TAKIMLARI ... 6 IV.T ĐCAR ĐLE ŞEN FUTBOL VE TÜRK ĐYE ............................................... 7 1.T RABZONSPOR SPORT ĐF A. Ş ............................................................................. 12 2.F ENERBAHÇE SPORT ĐF A. Ş ............................................................................... 16 3.G ALATASARAY SPORT ĐF A. Ş ............................................................................ 21 4. BEŞĐ KTA Ş SPORT ĐF A. Ş .................................................................................... 26 V.SPORT ĐF A. Ş’LER ĐN KAR ŞILA ŞTIRMALI ANAL ĐZĐ ...................... 32 1. ŞĐRKETLE ŞME MODELLER ĐNDEK Đ FARKLILIK AÇISINDAN .................................. 32 2. GELĐR YAPILARI AÇISINDAN ............................................................................ 36 VI. SONUÇ ................................................................................................... 38 KAYNAKÇA ................................................................................................ 40 iv Kısaltmalar Cetveli AIG: American International Group AIM: Alternatif Yatırım Piyasası BJK: Be şikta ş Jimnastik Kulübü FIFA: Uluslararası Futbol Federasyonları Birli ği ĐMKB: Đstanbul Menkul Kıymetler Borsası TFF: Türkiye Futbol Federasyonu TRT: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu v Tablo Cetveli Tablo I Deloitte Para Ligi Raporu Đlk On Takım Yayın Gelirleri Tablo II On Takımın Ana Sponsorları, Forma ve Ürün Sporları Tablo III Deloitte Para Ligi Raporu Đlk On Takım Ticari Ürün Satı ş Gelirleri Tablo IV Takımlar, Ülkeleri ve Đş lem Gördükleri Borsalar Tablo V Yayın Đhaleleri Tablo VI Trabzonspor Sportif A. Ş ve Futbol A. Ş Arasındaki Temel Sözle şmeler Tablo VII Trabzonspor Sportif A. Ş Halka Arz Verileri Tablo VIII Trabzonspor Sportif A. Ş’nin Halka Arz Öncesi ve Sonrası Ort. Yapısı Tablo IX Trabzonspor Sportif A. Ş’nin Be ş Aylık Net Gelirleri Tablo X Trabzonspor Sportif A. Ş’nin 31.05.2005 Tarihli Bilançosu Tablo XI Fenerbahçe Sportif A. Ş’nin Halka Arz Verileri Tablo XII Fenerbahçe Sportif A. Ş’nin Halka Arz Öncesi ve Sonrası Ort. Yapısı Tablo XIII Fenerbahçe Sportif A. Ş ile Fenerbahçe Kulübü Arasındaki Sözl. Tablo XIV Fenerbahçe Sportif A. Ş’nin 2004-2005 Yılı 12 Aylık Net Gelirleri Tablo XV Fenerbahçe Sportif A. Ş’nin 31.05.2005 Tarihli Bilançosu Tablo XVI Galatasaray Sportif A. Ş Halka Arz Verileri Tablo XVII Galatasaray Sportif A. Ş’nin Halka Arz Öncesi ve Sonrası Ort. Yapısı Tablo XVIII Galatasaray Sportif A. Ş’nin 28.02.2004 Tarihli Ortaklık Yapısı Tablo XIX Galatasaray Sportif A. Ş’nin 2004-2005 Yılında Elde Etti ği Gelirler Tablo XX Galatasaray Sportif A. Ş’nin 31.05.2005 Tarihli Bilançosu Tablo XXI Be şikta ş Sportif A. Ş’nin Halka Arz Verileri Tablo XXII Be şikta ş Sportif A. Ş’nin Halka Arz Öncesi ve Sonrası Ortaklık Yapısı Tablo XXIII Be şikta ş Sportif A. Ş’nin 2004-2005 Gelirleri Tablo XXIV Be şikta ş Sportif A. Ş’nin 31.05.2005 Tarihli Bilançosu Tablo XXV Kar şıla ştırmalı 31.05.2005 Tarihli Gelir Tablosu Analizi Tablo XXVI Sportif A. Ş’lerin Halka Arz Sonrası Da ğıttıkları Temettü Tutarları Tablo XXVII Sportif A. Ş’lerin Gelir Yapıları vi I. Giri ş Türkiye’nin dört büyükleri olarak bilinen Be şikta ş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor kulüplerinin öncelikle şirketle şmeleri, sonrasında kurdukları şirketleri halka arz etmeleri ve ĐMKB’ye kote ettirmeleri, Türk futbol sektöründe son on yılda ya şanan hızlı de ğişimin sonuçları olarak kar şımıza çıktı. Futbol kulüplerinin hem gelirlerinde hem de maliyetlerinde meydana gelen ciddi artı şlar, kulüplerin geleneksel yöntemlerle ayakta kalmasını zorla ştırdı. Kulüplerin mali ba şarı olmadan sportif ba şarı elde edemeyecekleri, en azından sportif ba şarılarını sürdürülebilir kılamayacakları çok net olarak ortaya çıktı. Galatasaray’ın 1996-2000 arasında dört kez Türkiye şampiyonlu ğu ya şamasına ve 2000 yılında hem UEFA Kupası’nı hem de Süper Kupa’yı almasına ra ğmen, takip eden dönemde kulübün ya şadı ğı sıkıntılar bu durumun açık örne ği olarak kar şımızda durmaktadır. Mali ba şarı için profesyonel ve kurumsal bir yönetim ihtiyacı, ayrıca dernek statüsü altında faaliyette bulunmanın getirdi ği kısıtlamalardan kurtulma iste ği futbol kulüplerinin şirketle şmesinin önünü açtı. Kulüplerin