PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, , , A’R

PRIS 75c | Rhif 387 | MAWRTH 2016

Arawn t.11 yn canu Dawnsio West Side Story – t.10 i Disney t.9 Ysgol Pen-glais Steddfodau a Pharêd

Llongyfarchiadau i Elen Madrun Llewelyn Cân actol Ysgol Penrhyn- Evans, Llys Berw, , enillodd goron coch cyn perfformio ar y Ysgol Gymraeg (hen goron llwyfan yn yr Eisteddfod Eisteddfad Goronog Tre’r-ddôl 1924) am Ranbarth. Pob hwyl yn y sgwennu stori. Cafodd hefyd gwpanau am Fflint’ y Prif Lefarydd ac am y cantor gorau..... enillodd Caradog y Steddfod a hi a’i ffrind Isac Thomas oedd y capteiniaid!

Llongyfarchiadau i’r efeilliaid o Landre – Dyfri, am ddod yn 2il a Heddwyn, am ddod yn drydydd yng nghystadleuaeth yr unawd Piano Bl 6 ac iau yng Ngŵyl Offerynnol yr Urdd. . Mae’r ddau yn aelodau o Adran Aberystwyth; Daniel Thomas, Llandre - Prif Fachgen Ysgol Penweddig po hwyl iddynt ar y clocsio yn yr Ŵyl Ddawns yn Llambed ar Fawrth 18. yn cario y faner yn y Parêd. Llun: Amelia Davies Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Aelod o Fforwm Papurau Bro Ceredigion Rhifyn Ebrill Deunydd i law: Ebrill 8. Dyddiad cyhoeddi: Ebrill 20

MAWRTH 18 Nos Wener Orig gyda EBRILL 2 Dydd Sadwrn Diwrnod ISSN 0963-925X Hedd Bleddyn, a swper i gloi’r tymor aredig ar fferm Frondeg, Blaen-plwyf Ysgoldy Bethlehem am 7 o’r gloch o 10.00 ymlaen. Aredig hefo ceffylau, GOLYGYDD – Ceris Gruffudd tractorau newydd a hen. Trefnir Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch MAWRTH 19 Nos Sadwrn Cinio Gŵyl gan Gymdeithas Aredig Gogledd ( 828017 | [email protected] Ddewi Cymdeithas y Penrhyn yng Ceredigion. Am fwy o fanylion TEIPYDD – Iona Bailey Ngwesty’r Richmond. Gwraig wadd: cysyllter â Phyllis ar 01974 202308 CYSODYDD – Elgan Griffiths (627916 Sara Gibson CADEIRYDD – Elin Hefin EBRILL 9-10 Dyddiau Sadwrn a Sul Ynyswen, Stryd Fawr, Y Borth ( 871334 IS-GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION MAWRTH 18 Dydd Gwener Dadl Gŵyl Bêl-droed Goffa Eric & Arthur Y TINCER – Bethan Bebb y Gymuned Ewropeaidd Undeb Thomas ar Gaeau Baker, Cwmbwa a’r Penpistyll, Cwmbrwyno, Goginan ( 880228 Amaethwyr Cymru; Yr Arglwydd Ysgol ym Mhenrhyn-coch YSGRIFENNYDD – Anwen Pierce Wigley v David Jones AS am 3.00 yn 3 Bryn Meillion, Bow Street ( 828337 Neuadd William Davies, Gogerddan. EBRILL 12 Dydd Mawrth. Ysgolion yn TRYSORYDD – Hedydd Cunningham IBERS Tocynnau am ddim o Swyddfa ailagor ar ôl gwyliau’r Pasg Tyddyn-Pen-y-Gaer, Llandre, Aberystwyth UAC 01970 820820 ( 820652 [email protected] EBRILL 16 Nos Sadwrn Tudur Wyn, HYSBYSEBION – Cysyllter a’r Trysorydd MAWRTH 19 Nos Sadwrn Bara Caws Clive Edwards a’r ddeuawd newydd yn cyflwyno Hogia ni - yma o hyd yn Dafydd a Lisa yng Ngwesty Llety Parc, LLUNIAU – Peter Henley Theatr y Werin am 7.30 D.S. mae y Aberystwyth. Tocynnau: £10 ; bydd Dôleglur, Bow Street ( 828173 dyddiad yn anghywir yn rhaglen y holl elw’r noson yn cael ei rannu TASG Y TINCER – Anwen Pierce Ganolfan rhwng Calonnau Cymru a phapur TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette bro Yr Angor. Tocynnau ar gael drwy Llys Hedd, Bow Street ( 820223 MAWRTH 19 Nos Sadwrn Cyngerdd ffonio’r Gwesty ar 01970 636333 neu gan Brenig yn Neuadd Rhydypennau oddi wrth Megan Jones ar 01970 ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL am 7.45. £6 (£5) Gellir talu wrth y drws 612768 Mrs Beti Daniel neu gellir prynu tocynnau yn Deli Glyn Rheidol ( 880 691 Matt yn Bow Street. Dowch â photel. EBRILL 22-23 Nos Wener a Dydd Y BORTH – Elin Hefin Bydd te, coffi a snacs ar gael Sadwrn Eisteddfod Gadeiriol Penrhyn- Ynyswen, Stryd Fawr www.brenigfolk.co.uk coch [email protected] BOW STREET MAWRTH 22 Nos Fawrth Radio EBRILL 24 Pnawn Sadwrn Te Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Cymru’n recordio rhaglenni Talwrn Pnawn a Taith LandRover Ffermdy Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 y Beirdd ym Methlehem, Llandre, am Maesbangor, Capel Bangor am Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 6.45yh. Y timau fydd: Penllyn yn erbyn 2.00. Elw at Sioe Aberystwyth a Sir Maria Owen, Swyddfa’r Post (828 201 y Cŵps, a’r Glêr yn erbyn Tan-y-groes. Ceredigion. ARCHEBWCH O FLAEN CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN LLAW ER MWYN OSGOI SIOM Mrs Aeronwy Lewis MAWRTH 24 Dydd Iau. Ysgolion yn Mwy o wybodaeth: Delyth Morgan, Rheidol Banc, Blaengeuffordd ( 880 645 cau dros wyliau’r Pasg. Pwllglas 01970 820656 CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI sioeaberystwyth.com Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 MAWRTH 26 Nos Sadwrn Cofiwch fb.com/sioeaberystwythshow Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 droi y clociau awr ymlaen! @sioe_abershow Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch ( 623 660 DÔL-Y-BONT Mrs Llinos Evans – Dôlwerdd ( 871 615 Camera’r Tincer Cofiwch am gamera digidol y Tincer – mae ar gael i unrhyw DOLAU un yn yr ardal fydd am ei fenthyg i dynnu llun ar gyfer y papur o gyngerdd, cinio Mrs Margaret Rees – Seintwar ( 828 309 neu ddigwyddiad a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i cedwir gan Mrs Mair Lewis, GOGINAN 40 Maes Ceiro, Bow Street (828102). Os byddwch am gael llun eich noson goffi yn Y Mrs Bethan Bebb Tincer defnyddiwch y camera. Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 LLANDRE Mrs Nans Morgan Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir gan Dolgwiail, Llandre ( 828 487 y Lolfa, Tal-y-bont. Nid yw’r Pwyllgor o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw PENRHYN-COCH farn a fynegir yn y papur hwn. Dylid cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd Mairwen Jones – 7 Tan-y-berth ( 820 642 lleol neu i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr neu ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. TREFEURIG Y mae pawb sy’n ymwneud â’r Tincer yn gwneud hynny’n wirfoddol ac yn ddi- Mrs Edwina Davies dâl er budd y gymuned leol. Nhw fel unigolion sy’n derbyn pob risg a chyfrifoldeb Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 (cyfreithiol ac fel arall) gan dderbyn mai ar y telerau hynny y maent yn cyfrannu at y papur a’i ddosbarthiad.

2 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

CYFEILLION Y TINCER Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer Mis Chwefror 2016 30 MLYNEDD YN OL

£25 (Rhif 122) Jean Davies, Cnwc y Deintir, Bow Street £15 (Rhif 237) W.H.Howells, Rhyd y Gof, Penrhyn-coch £10 (Rhif 104) Y Parchg Judith Morris, Berwynfa, Penrhyn-coch

Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau o’r tîm dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre pnawn Mercher Chwefror 17. COFIWCH EI BOD YN AMSER I AIL YMAELODI.

Cronfa Eleri 2015 Eleni mae Cronfa Eleri (sy’n cael ei gynnal o elw fferm wynt Mynydd Gorddu ers 1998) wedi rhannu Dyma lun o Rhiannon Rees, Darren Hamer a Mark Padgham gyda Ms cyfanswm o £18,448 mewn cymorth i Isabel Hind, prifathrawes Ysgol Gynradd y Borth a’r Dr Cheryl Padgham achosion lleol teilwng. Yr achosion a sydd yn gofalu am y Clwb ac y mae’n gwneud gwaith da yno gyda’r plant fu’n llwyddianus oedd: Cwmni Licris yn dysgu llawer am adar. Llun: John Lloyd (o Dincer Mawrth 1986) Olsorts, Bow St, Tal-y-bont a Bont-goch; Cymdeithas Henoed, Bow St; Neuadd Llanfach, Taliesin; Ysgol Rhydypennau; Clwb CIC; Cylch Meithrin Trefeurig; Clwb Pêl-droed Bow St; Clwb Pêl-droed Beth yw hwn? Rhoddion Penrhyn-coch; Capel Noddfa, Bow St; Annwyl Olygydd Cydnabyddir yn ddiolchgar y GMB Teithiau Tywys; CFfI Tal-y-bont; A oes rhywun ymhlith darllenwyr y rhoddion isod. Croesewir pob Clwb ar ôl Ysgol Tal-y-bont; Cylch Tincer sy’n gwybod hanes y strwythur cyfraniad boed gan unigolyn, Meithrin Rhydypennau; Clwb Pêl-droed hwn ar fforc yn y trac yn y coed rhwng gymdeithas neu gyngor. Tal-y-bont. Diolch i aelodau o Bwyllgor Goginan-fach a Moelfryn (ar y bryn Cronfa Eleri am eu hymdrechion wrth rhwng Goginan a Chwmerfyn) a welwyd Cyngor Cymdeithas Tirymynach cloriannu’r ceisiadau. gan griw cerdded Rhydypennau ar daith £400 Rhwng 1998 a 2015 derbyniodd dan arweiniad Carwen Vaughan? Cyngor Cymdeithas Trefeurig y gronfa geisiadau am gymorth o Jackie Willmington £250 dros £441,000 gan 251 o ymgeiswyr. [email protected] Rhoddwyd cymorth i dros 170 ohonynt, gan roi cyfanswm o dros £234,000 Telerau hysbysebu (cyfartaledd o tua £935 y cais). Mae Tudalen lawn – £120 natur y cynlluniau a gefnogwyd wedi Hanner tudalen – £80 bod yn amrywiol iawn. Cyfranwyd Chwarter tudalen – £50 at adnewyddu adeiladau, prynu offer neu hysbyseb bach ca. 5 x 8 cm £6 y megis cadeiriau, llwyfannau ac offer rhifyn – £40 y flwyddyn (10 rhifyn uchelseinydd, offer chwaraeon a gwella – misol o Fedi i Fehefin; 6-9 mis adnoddau clybiau, adeiladu meysydd £4 y rhifyn; llai na 6 mis (h.y. 1-5 mis) chwarae i blant, prynu offer i wasanaeth £6 y rhifyn. Cysyllter â’r Trysorydd) papur i’r deillion, datblygu cylchgronau ysgol a phapurau bro, yn ogystal a myrdd o gynlluniau eraill. Ymunwch â grŵp Noder nad yw rheolau Cronfa Eleri yn caniatau cefnogaeth refeniw (h.y. Facebook Ytincer costau cynnal rheolaidd), dim ond cefnogaeth i gynlluniau penodol. Ceir manylion llawn ar wefan Cronfa Eleri – cronfaeleri.cymru

3 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 CIGYDD Llun y mis

BOW Llun o gasgliad Iestyn Hughes, Maes-y-garn, Bow Street. STREET Gellir gweld mwy o’i luniau ar ei wefan http://www.atgof.co/ Eich cigydd lleol Pen-y-garn Ffôn 828 447 Llun: 9-5.30 Maw-Sad 8.00-5.30 Gwerthir ein cynnyrch mewn rhai siopau lleol

GWASANAETH CYFIEITHU Linda Griffiths

Maesmeurig Cwmsymlog Aberystwyth Ceredigion SY23 3EZ 01970 828454 [email protected]

GWASANAETH

TEIPIO Parêd Gŵyl Ddewi Aberystwyth GWAITH PRYDLON A CHYWIR PRISIAU CYSTADLEUOL PROSESYDD GEIRIAU PRINTYDD LLIW

IONA BAILEY D J Evans PEN-Y-BRYN Academi Gerdd y lli SWYDDFFYNNON Cyfarwyddwyr Ar Ebrill y 13eg bydd menter newydd gyffrous yn dechrau Angladdau yn yr ardal – sef Academi Berfformio Gerdd y lli. Sefydlydd a 01974 831580 Busnes teuluol gyda dros chyfarwyddwr yr academi yw Gregory Vearey-Roberts. Mae 60 mlynedd o brofiad Gregory wedi profi tipyn o lwyddiant fel unigolyn a hyfforddwr. Ef SIOP A yw arweinydd côr Ger y lli, Côr Uwchradd Sir Ceredigion a Chôr SWYDDFA BOST Kairali, Penrhyn-coch SY23 3EQ PENRHYN-COCH 47 Heol Maengwyn Machynlleth Ysgolion Cynradd Sir Ceredigion. Prif nod yr academi yw darparu SY20 8EB cyfleoedd i blant yr ardal hybu ar sgiliau canu ac actio, magu eu Perchennog: Lawrence Kelly Swyddfa’r Ysgubor, Alexandra Rd. AR AGOR Aberystwyth SY23 1LN hyder wrth berfformio a gwneud hyn drwy gyfrwng y Gymraeg. Llun – Sadwrn Mae’r academi yn agored i blant rhwng 7 – 12 oed. Bydd yr academi 7 y bore – 9 yr hwyr Gwasanaeth personol, urddasol Sul gyda chydymdeimlad yn rhedeg am gyfres o 6 sesiwn awr am £30 y plentyn rhwng Ebrill 7 y bore – 7 yr hwyr Gwasanaeth Pedair Awr ar Hugain 13 i Mai 18. Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch fydd lleoliad yr [email protected] Papurau dyddiol a’r Sul, ymarferion rhwng 5.30yh i 6.30yh Os oes diddordeb i archebu lle llyfrgell fideo, cardiau cyfarch Aberystwyth 01970 615328 cysylltwch drwy e bost [email protected]. siop drwyddiedig Penrhyn-coch 01970 820249 Machynlleth 01654 700006 01970 828312 ybl­ac t a l y b o n t

Ni NÔl...ac mae ganddom ni fwydlen newydd sbÔn! ewch i’n gwefan i’w gweld, ac am ein cynigion arbenning - gan gynnwys noson stÊc bob nos fercher 01970 832 555 c r o e s o @ y b l a c . c o . u k

4 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

GOGINAN

Dyrchafiad gyhoeddi’r elyfr hwn. Llongyfarchiadau i Steven Mae Llawlyfr Hen Annwyl Olygydd, Jones, Yr Hafan, Cwmbrwyno Gymraeg yn rhoi cyfle, am Mae geni stori fach i’w ar ei ddyrchafiad i Is-ringyll y tro cyntaf, i siaradwyr rhannu efo darllenwyr yn y fyddin ar Ddydd Gŵyl Cymraeg ddod i adnabod rhai y Tincer. Mae’r stori Ddewi. o’r enghreifftiau cynharaf yn ymwneud â’r teulu hysbys o destunau yn eu Cottinghams. Bu i William Gwella hiaith. a Mary Anne Cottingham Braf yw deal fod Dai Jones, Mae Dr Alexander Falileyev, adael Goginan yn 1927 a Cefnbangor, yn gwella ar ôl ei yn enedigol o St Petersburg, mudo i Ynys Vancouver, lawdriniaeth yn Ysbyty Bron- Rwsia, yn arbenigwr ar yr British Columbia, Canada. glais yn ddiweddar. ieithoedd Celtaidd. Priodas Fe ddaru nhw Mae wedi cyhoeddi’n Llongyfarchiadau i ymgartrefu yn Lazo ger Cyhoeddi e-lyfr helaeth ar enwau lleoedd a Michelle Rix ac Euros Comox, Ynys Vancouver. Mae e-lyfr newydd gan phersonol Celtaidd o Ewrop Evans, Y Deri, Cwmbrwyno Fe roedd ‘na saith o blant academydd o Rwsia sydd yn yn yr hen gyfnod, ac ar iaith a ar eu priodas ar Chwefror efo’i gilydd ac fe roedd hyn byw yng Ngoginan yn bwrw llenyddiaeth Cymru’r Oesoedd 17 yn Eglwys Dewi wedi creu gryn ddiddordeb goleuni newydd ar hanes Canol. Sant, Capel Bangor. Pob ar y pryd gan fod ‘na cynnar yr iaith Gymraeg. Mae Llawlyfr Hen dymuniad da i’r dyfodol. gynifer o blant yn siarad Llawlyfr Hen Gymraeg gan Gymraeg yn addasiad o Cymraeg yn yr ysgol leol. Dr Alexander Falileyev yw’r ramadeg Hen Gymraeg Mae Maes Awyr Comox disgrifiad cynhwysfawr cyntaf gan Alexander Falileyev a a chan Melville Richards ar wedi ei enwi ar ôl Cyril o Hen Gymraeg i ymddangos gyhoeddwyd yn Rwsieg yn Hen Wyddeleg a gyhoeddwyd Cottingham un o’r hogiau yn yr iaith Gymraeg. 2002, ac yn Ffrangeg yn 2008. yn nau a thri degau’r ganrif a laddwyd wrth lyw ei Fe’i cyhoeddir gan y Coleg Mae Dr Falileyev wedi’i addasu diwethaf. Lancaster bomber dros y Cymraeg Cenedlaethol ar gyfer cynulleidfa Gymraeg Mae’r gyfrol bresennol North Sea 1942/43. a cafodd ei lansio ym ac wedi ymgorffori ffrwyth yn lansio cyfres newydd Ar Chwefror 6ed yn Mhrifysgol Aberystwyth ar y yr ymchwil diweddaraf. o dan olygyddiaeth Dr Comox, bu farw Phyllis 1af o Fawrth. Mae’n cynnwys disgrifiadau Simon Rodway o Adran yr olaf o’r Cottinghams. Hen Gymraeg yw’r cyfnod manwl o’r testunau hysbys, y Gymraeg,Prifysgol Fe gwrddais a rhai o yn hanes yr iaith Gymraeg gyda llyfryddiaeth lawn, Aberystwyth. Dywedodd aelodau’r teulu rhai sy’n estyn o’r nawfed ganrif penodau ar ffonoleg, Dr Rodway: “Mae cyfrolau blynyddoedd yn ôl hyd ddechrau’r ddeuddegfed gramadeg a chystrawen yr bach Henry Lewis a Melville pan gafodd Maes Awyr ganrif. Er bod cyfrolau ar Hen iaith, a detholiad o destunau Richards yn llawlyfrau reit Comox ei enwi yn Cyril Gymraeg wedi eu cyhoeddi golygedig gyda nodiadau hylaw: maent yn tystio i’r Cottingham Airport. eisoes yn Saesneg, Ffrangeg cynhwysfawr a geirfa. Mae’r ffaith bod myfyrwyr yn a Rwsieg, ‘doedd dim llyfrau gyfrol hon yn dilyn llawlyfrau astudio’r ieithoedd Celtaidd Yn gywir, Cymraeg ar gael tan i’r Coleg gan Henry Lewis ar Lydaweg canoloesol trwy gyfrwng y Idris a Linda Hughes, Cymraeg Cenedlaethol Canol a Chernyweg Canol Gymraeg yn negawdau cyntaf Comox, y ganrif ddiwethaf. Mae hyn Ynys Vancouver yn wir heddiw hefyd, ond yn aml iawn mae rhaid iddynt droi at adnoddau yn Saesneg os ydynt am elwa o’r ymchwil diweddaraf yn y maes. Nod y gyfres newydd hon yw newid hynny, a does dim lle gwell i ddechrau na chyda gwaith arloesol Dr Falileyev ar Hen Gymraeg, gwaith hanfodol i bawb sydd â diddordeb yn y cyfnod cyffrous hwn o’n hiaith.” Mae’r gyfrol ar gael ar ffurf e-lyfr yn unig, yn rhad ac am ddim o wefan Llyfrgell Adnoddau’r Coleg Cymraeg Maes Awyr Cyril Cenedlaethol ar https:// Dr Alexander Falileyev (chwith), awdur Llawlyfr Hen Gymraeg, a Cottingham, Comox Dr Simon Rodway, golygydd Cyfres Llawlyfrau Aberystwyth. llyfrgell.porth.ac.uk.

5 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

BOW STREET

Suliau yn ffyddlon eithriadol iddi hithau hyd y SP Energy Networks a’u hinsiwleiddio’n Capel y Garn diwedd. Er wedi ymgartrefu gyda Llinos fewnol gan Tudor Gethin. Bydd 10.00 a 5.00 a Gareth a’r teulu yn Ilar, Blaengader, ers sesiynau hyfforddi yn cael eu cynnal Gweler hefyd www.capelygarn.org/ peth amser bellach yr oedd wedi parhau yn lleol ar gyfer pawb sydd â diddordeb. Mawrth i fod yn aelod yn Noddfa ac wedi dal Cofrestrwch ar gyfer yr hyfforddiant trwy 20 Bugail diddordeb byw yn y Capel, Bow Street a gysylltu â Lowri (01970) 820518. 27 Oedfa’r Ofalaeth - Y Pasg Machynlleth hyd y diwedd. Diolch am y fraint o gael ei hadnabod ac am gael bod Ebrill yn un o’i chyfeillion agos. 3 Noddfa Roger Ellis Humphreys 10 Edwin Hughes Cydymdeimlwn â Rob Pugh, Maes Ceiro, 17 Bugail Cymundeb a’r teulu ar farwolaeth mam Rob ganol y 24 Gwyn Davies mis.

Noddfa Diolch Mawrth Dymuna Tegwyn a Sian Evans a’r teulu, 25 Oedfa Undebol Gwener y Groglith ym 43 Maes Afallen ddiolch am bob gair o Methel, Tal-y-bont, am 10.00 gydymdeimlad o golli mam a mam-gu 27 Oedfaon Undebol Sul y Pasg ym yn ddiweddar. Methel, Tal-y-bont, am 10.00 a 2.00 Dymuna teulu Blaengader, , ddiolch am bob arwydd o gydymdeimlad Ebrill a estynnwyd iddynt yn eu profedigaeth 3 10.00 Y Garn yn Noddfa o golli Mam a Nain annwyl, sef Mrs Kitty 10 10.00 Gweinidog. Cymundeb Evans, gynt o Tan y Foel, Y Lôn Groes. 17 10.00 Cyfeillach Dymuna Jean ac Iwan Davies 24 2.00 Gweinidog a’r teulu, Maes-y-garn, ddiolch yn fawr am y cardiau a’r negeseuon Cydymdeimlad o gydymdeimlad a dderbyniwyd Cydymdeimlwn â Jean Davies, Cnwc y ar golli Margaret, chwaer annwyl Jean, Deintur, Maes y Garn, ar farwolaeth ei yn ddiweddar. chwaer Margaret Morgan, Aberystwyth yn Ysbyty Bron-glais ar Chwefror 18. Gwellhad buan Gwellhad buan i Prysorwen Davies, Trist iawn yw cofnodi marw Mrs Ysgubor Lon, 4 Y Ffald, Bow Street, sydd Catherine Jane Evans, Tan-y-Foel, ar hyn o bryd yn treulio cyfnod yn Ysbyty y Lôn Groes gynt. Bu farw’n dawel Bron-glais. Brysiwch wella. yn Ysbyty Bron-glais ar y 18fed o Chwefror yn 84 mlwydd oed ac fe Diffibrilwyr gynhaliwyd ei gwasanaeth angladd Gosodwyd dau Diffibrilwyr Cyhoeddus yng Nghapel Noddfa dydd Sadwrn y newydd yn Bow Street. Mae un ar flaen 27ain o Chwefror. Wrth gydymdeimlo’n Neuadd Rhydypennau a’r llall ger y ddiffuant â Gareth a Sandra, Llinos a blwch post yn y siop Spar. Lowri Evans Gareth a Rhodri Sion a Mirain Haf fe sydd wedi bod tu ôl i gydlynu darparu’r fyddwn ni yma yn Bow Street yn cofio unedau hyn ar ôl iddi sylwi bod Bow am Kitty fel cymeriad annwyl iawn ac Street yn un o’r ychydig ardaloedd fel cymwynaswraig garedig. Bob amser lleol hebddynt. Mae’r uned yn Neuadd yn drwsiadus ei gwisg cofiwn am ei Rhydypennau wedi ei gefnogi gan chefnogaeth i’r carnifal gynt ac am y gyfraniadau oddi wrth Gyngor Cymuned gwisgoedd ffansi, y gwnïo, y gwau, a’r Tirymynach a grŵp o ferched lleol a crosio, heb sôn an y teganau meddal gododd arian yn cynnal te prynhawn. di-ri. Cofiwn hefyd am ei gwaith gyda’r Mae’r uned yn Spar wedi ei gefnogi yn anabl yng Nghartref Tregerddan ac garedig gan deulu Menna Manley, er cof yn ddiweddarach gyda’r henoed yn am Maynard Samuel. Mae trydedd uned, y Ganolfan Ddydd yn Aberystwyth. a gefnogir hefyd gan deulu Menna wedi Yn gymar oes i’r diweddar William cael ei osod yn Maesycrugiau, Southgate. (W.B.) bu’n graig i’r teulu cyfan ar hyd Mae Lowri wedi codi arian tuag at gynnal y blynyddoedd – yn arbennig felly a chadw parhaus unedau Bow Street pan gollwyd Geraint ac mae’n rhaid drwy nawdd o’i champau rhedeg. Cafodd cydnabod bod y teulu cyfan wedi bod y blychau eu cyflenwi a’u codi gan staff o

6 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Ffoaduriaid o Wlad Belg

Dyweddiad Llongyfarchiadau i Elin Davies a Mark yn Rhydyfelin Sadler ar eu dyweddiad ar Mawrth 1af, Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, treuliodd torri llong Capten de Saedeleer”. Ond 2016. Llawer o gariad oddi wrth Royston, teulu de Saedeleer o wlad Belg y cyfnod mae llun o’r llong wedi goroesi (snap Prysorwen, Rhys, Catrin, Gwen a Mabon. cythryblus hwnnw yn Ty’n Lon, tŷ drws du a gwyn). nesaf i gapel Gosen yn Rhydyfelin. Ysywaeth, un noson yn y flwyddyn Dathlu Arlunydd oedd y tad, Valerius, ac ni 1939, gwisgai fy modryb bâr o esgidiau Llongyfarchiadau i Joan a Tudor Gethin, siaradai fawr o Saesneg, ond roedd ei a fwriadai groesi ynddynt i wlad Belg Ty’n-rhos-fach, a fu’n dathlu eu Priodas ferched yn weddol rhugl yn yr iaith gan osgoi tollau a’i rhoi i un o’r plant Aur ar 26ain o Chwefror. fain. gan fod nwyddau felly yn prinhau yn Daethant yn ffrindiau gyda y wlad, dychwelai hithau mewn rhai Genedigaeth chwiorydd fy nhad, Marian ac Ela, a treuliedig i’r wlad hon. Cerddai adref Llongyfarchiadau a dymuniadau gorau i threulient oriau dibendraw ar yr aelwyd drwy Pen yr Angor gan anelu am y Sarah Jane (Gwenallt gynt) a Carl Bentley, yn Bachyrhew. Cyflwynodd eu tad nifer llwbr i’w chartref yn Dinas Terrace. Ond Doc Penfro, ar enedigaeth mab – Iestyn o’i ddarluniau o’i waith i’n teulu – ond ni chyrhaeddodd adref, a golchwyd ei Dafydd Bentley – ar 11eg o Fawrth. aethant ar goll gyda’r blynyddoedd – os chorff i fyny ar draeth y dre deuddydd nad aeth ambell un gyda fy modryb yn ddiweddarach. Tebyg iddi lithro Cyfarchion Ela i Loegr. Bu llun o’r teulu mawr yma a tharo ei phen a boddi, yr esgidiau Pen-blwydd hapus i Tegwyn Jones gyda ni am flynyddoedd, ac ar ei flaen efallai yn rhy anystwyth i’r creigiau. ar y 19eg Mawrth a llongyfarchiadau i anferth o gi gwyn yng nghanol y plant. Rhwng 1936 a 1947 (blwyddyn Tegwyn a Beti ar eu pen-blwydd priodas Rwy’n siwr braidd i hwnnw hefyd fynd symud i Bost Street) clywais yr enw de aur ar 31ain Mawrth. i Loegr. Saedeleer a’r “Belgiums” yn feunyddiol Cadwodd fy modryb Ela gysylltiad mewn sgwrs ar yr aelwyd, ac ambell Ma’ na ben-blwydd mawr ‘ma heddi’, â hwy hyd ei marwolaeth ar droad y stori garlamus gan fy nhad! Ac am ddyddiau byddwn yn dathlu, ganrif hon – mewn gwth o oedran. Un sylw diddorol. Tra’n ymchwilio Gwell celu pa rif yw Teg ar y dydd, Bu Marian hefyd yn cadw cysylltiad a pharatoi rhaglen i’r cyngerdd yng Ond yn mil naw tri chwech ga’th ei eni. clos â hwy dros gyfnod o ddeunaw Nghapel y Garn daeth Marian Beech mlynedd gan ymweld yn fynych â nhw. Hughes o hyd i wybodaeth fod merch Deng mlynedd ar hugain ar ôl ‘ny, Pan ddirywiodd pehau yng ngwlad o’r cyfenw de Saedeleer yn gapten llong I Frynaman a’th Teg i briodi, Belg gyda goresgyniad yr Almaenwyr, yng ngwlad Belg, a hi yw’r ferch gyntaf Merch Meurig a Jane oedd y lodes â’i gwên, byddai fy modryb yn croesi drosodd i’w dyrchafu i’r swydd honno yn ei Sef Mam, fel y gwyddoch chi Beti. â mân nwyddau i’r teulu. Daeth yn gwlad. Tybed a yw o’r un teulu? Rh. T. gyfeillgar iawn â un o’r ffoaduriaid, Vernon Jones sef Albert Gevaert, a pharhaodd eu cyfeillgarwch hyd ei farw yn 1939. Am fwy am y Belgiaid gweler Moira Wedi’r rhyfel, daeth un o’r teulu yn Vincentelli. The Davies family and gapten llong, a chefais fodel haearn Belgian refugee artists & musicians o’r llong – tua chwe modfedd o hyd in Wales Cylchgrawn Llyfrgell ganddo trwy law Marian, ond mae Genedlaethol Cymru Cyf. 22, rh. honno fel y lluniau wedi hen ddiflannu. 2 (Gaeaf 1981), p. 226-233.] http:// Cofiaf i mi lwyddo (yn anfwriadol) i welshjournals.llgc.org.uk/browse/ dorri un o’i simneiau, a mam yn fy viewpage/llgc-id:1277425/llgc- nwrdio yn hallt! “Rhag cywilydd iti yn id:1286537/llgcid:1286637/getText

Mae Campau Cymru yn cysylltu chwaraeon â’r Cymry trwy gynnal campau aml- chwaraeon trwy gyfrwng y Gymraeg yn Aberystwyth yn ystod gwyliau’r ysgol. Ceir y cyfle i dreialu a datblygu sgiliau chwaraeon newydd a gwahanol wrth fwynhau a chymdeithasu gyda ffrindiau. Am fwy o wybodaeth neu i gofrestru eich plentyn am y Campau nesaf, sydd ar y 4ydd – 6ed o Ebrill, ewch i www.campau.cymru

7 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN

Oedfaon Pen-llwyn ‘anifeiliaid sydd yn ein helpu’. Diolch mlynedd. Siaradwyd am lyfr gan ei ferch Mawrth i’r Heddwas cŵn a PCSO David Goffin Eluned Evans sef ‘Dyn ar Dân’ fydd yn 20 5.00 Judith Morris am ddod a Oscar a Ferny i’w gyflwyno cael ei gyhoeddi ar ‘Sul Steddfod Bont’ 27 Oedfa’r Ofalaeth - Y Pasg i’r plant a dangos ei sgiliau yn helpu’r eleni. Cawsom ddewis un o bedwar heddlu dal pobl drwg! cynllun clawr fyddem yn ei hoffi. Ebrill Byddwn yn edrych ymlaen nawr i’n Rhoddwyd diolchiadau gan Beti Daniel. 3 5.00 Bugail Helfa Wyau flynyddol fydd yn cael ei Tynnwyd sylw at faterion personol a 10 2.00 Bugail gynnal yn Ysgol Mynach y tro hwn hysbysebion swyddogol. 17 10.00 Eric Greene am 2yp dydd Sul, 20fed Mawrth. Mae Roeddym yn falch o glywed bod dwy 24 10.00 Rhidian Griffiths croeso i bawb yno i ymuno yn yr hwyl aelod wedi mynychu dosbarth cwiltio i ddarganfod pôs yr wyau cuddiedig a lleol drefnwyd yn ddiweddar trwy’r Priodas Ddiamwnt siawns i bawb gael gwobr siocled! mudiad. Diolchodd ein Llywydd i bawb a Llongyfarchiadau i Eilir a Linda Morris, Os oes unrhyw un am ymweld â’r gyfranodd yn hael at saith gwobr raffl. Glennydd, Pen-llwyn ar ddathlu eu Cylch neu am ragor o wybodaeth Aeth pawb adref wedi mwynhau Priodas Ddiamwnt ar Fawrth 7fed. cysylltwch â [email protected]. noson o ddathlu cyn i storom arall y Dymuniadau gorau oddi wrth y teulu a gaeaf gyrraedd yn go iawn! ffrindiau oll. Merched y Wawr Ar Chwefror 29ain croesawyd 14 Eglwys Dewi Sant Cylch Meithrin Pen-llwyn aelod at gangen Bro Ilar yng nghwmni Ar Nos Fawrth Ynyd, cynhaliwyd Rydym wedi cael amser prysur yn y cangen Llanfarian i fwynhau noson o Noson Grempog yn Neuadd yr Eglwys. Cylch yn ddiweddar. Cawsom fore adloniant gyda Dafydd Jones. Y noson Cawsom crempogau hyfryd a blasus heulog i wneud dawns y Ddraig i ganlynol aeth ein cangen i ddathlu gan y cogyddion. Gwnaed hwy gan ddathlu Blwyddyn Newydd Tsieniaidd ein Nawdd Sant eto yn Nghanolfan Andew Loat a Heather Evans, Margaret, ar y 10fed Chwefror. Dyma lun o’r plant Crefft Rhydypennau. Daeth 21 ohonom Lowri, Nannon, Luned a Tomos. I yn eu gwisgoedd smart a chawsom i fwynhau y noson gyda bwydlen o ddilyn cafwyd adloniant ardderchog wedyn wledd o fwyd Tsieiniaidd yn gawl, ,tarten falau a pig-ar-y-maen. gan Bois y Rhedyn, Llanddewibrefi gan cynnwys reis ‘di ffrio, rib sbar a cracer Croesawodd ein Llywydd yn arbennig gofio am yr arweinydd dawnus Dorian corgimychiaid. westai ‘r noson , ’Rocet’ Arwel Jones. Pugh a’r gyfeilyddes o fri Delyth Lloyd Yr hanner tymor hyn buom yn dathlu Cafwyd darlith ddiddorol ganddo am Jones. Hyfryd o beth bod rhai aelodau a Dydd Gŵyl Ddewi a thema newydd fywyd Meréd ei ffrind enwog ers ugain chyn-aelodau o Glwb Ffermwyr Ieuanc Llanddewibrefi wedi mynd ati i greu parti er mwyn diddannu cynulleidfaoedd. Mae ganddynt ddyfodol disglair o’u blaenau. Hefyd cynhaliwyd raffl ar y noson gyda llu o wobrau da. Cafwyd noson lwyddiannus a phawb wedi mwynhau. Croesawyd pawb a thalwyd y diolchiadau gan Y Parchedig Andrew Loat.

Marwolaeth Gyda thristwch,ar yr 17eg o Chwefror, bu farw Mrs Sally Evans, Stad Pen-llwyn, yn 93 mlwydd. (priod y diweddar Mr Dan Evans). ‘Roedd Mrs Evans wedi bod yng Nghartref Hafan y Waun ers rhai blynyddoedd bellach. Yr oedd yn fam gariadus i Gwyn, Alun, a Brian, a mam yng nghyfraith barchus. ’Roedd yn meddwl y byd o’u hwyrion, a byddai yn cyfeirio at y lluniau oedd ganddi ohonynt yn y Cartref. Bu yn fam ofalus i’w theulu, a hwythau ohoni hi.Ei phrif ddiddordebau oedd coginio a garddio erioed. Wedi gwasanaeth yng nghapel Pen-llwyn, lle y bu yn aelod ffyddlon, claddwyd ei gweddillion ym Mlaenplwyf. Arweiniwyd y gwasanaeth gan ei

8 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

gweinidog y Parchg Wyn Morris, a chymerwyd rhan gan Gaplan y Cartref, y Parchg Sarah Windsor Hydes. Fel y mae yn arferol, canwyd yr emyn coffa ar y Sul canlynol. Estynnwn ein cydymdeimlad i’r meibion, a’u teuluoedd, a’r cysylltiadau oll.

Cyfarfod Gweddi Cynhaliwyd Dydd Gweddi Byd-Eang y Chwiorydd, yng nghapel Pen-llwyn ar y 4ydd o Fawrth. Paratowyd y rhaglen eleni gan Chwiorydd Cristnogol Ciwba, ar y thema “Derbyniwch Blant, derbyniwch Fi” Arweiniwyd y cyfarfod gan Miss Delyth Davies, a chymerwyd rhan gan aelodau’r eglwysi cyfagos. Traddodwyd y myfyrdod ar y thema, gan y Parchg Judith Morris, gyda pwyslais ar y ddwy adnod o bennod 9 o’r efengyl yn ôl Marc.” Pwy bynnag sydd am fod yn flaenaf, rhaid iddo fod olaf o bawb, ac yn was i bawb” adn 35. Roedd Daniel Calan Jones o Ysgol Gyfun Plasmawr, Caerdydd, ŵyr Enid a Hywel “Pwy bynnag sy’n derbyn un plentyn Jones, Awel Deg, (enillydd dawns unigol i fechgyn bl 9 a iau) yn un o bump o enillwyr fel hwn yn fy enw i, y mae’n fy nerbyn Eisteddfod yr Urdd Caerffili a’r Cylch gafodd gyfle bythgofiadwy i berfformio mewn cyngerdd Gŵyl Ddewi yn Disneyland Paris. Meddai Daniel, 15 oed o Creigiau: “Dyma i.” adn 37. fydd yr ail dro i mi fynd i Disney gyda’r Urdd gan fy mod i wedi bod ddigon ffodus i Talwyd y diolchiadau gan Mrs ennill dwy flynedd yn ôl hefyd. Roedd e’n brofiad gwych y tro diwethaf a dwi’n edrych Heulwen Lewis, i‘r Parchg Judith ymlaen at berfformio eto. Mi fyddaf yn gwisgo gwisg draddodiadol Gymreig a dwi Morris am y myfyrdod bendithiol a wastad yn cael lot yn holi am y wisg.” gawsom, i Miss Delyth Davies am arwain y gwasanaeth, i’r Parchg Wyn Morris ac aelodau o’r Dyffryn, Llwyn- y-groes, Eglwys Dewi Sant a Phen- llwyn am eu presenoldeb, i’r rhai a gymerodd at rannau o’r gwasanaeth, ac i’r rhai am baratoi y lluniaeth. Hyfryd oedd gweld dau o blant yn bresennol, Luned a Tomos, ef yn cadw cwmni i Mr Morris ynghanol y chwiorydd! Mae plant yn bwysig, yn ran o’r Eglwys yn awr, ac i’r dyfodol. Diolch i Dduw amdanynt.

Cydymdeimlad Cydymdeimlwn â Jane Smyth a’r teulu, Nant Ceulan, ar farwolaeth Donald Smyth ar Sul y Fam, 6 Mawrth. Croesawyd grŵp o aelodau Merched y Wawr o ranbarth Ceredigion i Siop Melanie ar Sadwrn olaf Chwefror. Fe wnaeth pawb clustog clytwaith a chafwyd diwrnod gret Siop yn ailagor gan bawb.Da iawn Alwena Williams, Lynne Davies, Margaret James, Llinos Annwen Dymuniadau gorau i Melanie a Daniel Jones, Aeronwen Edwards, Llinos Evans, Sharon Fach Jones & Morwen Thomas Hughes fydd yn agor yr Exchange Stores ar Fawrth 23ain. TREFEURIG DOLAU Llefarydd ifanc Llongyfarchiadau i Charlie Hughes, Cydymdeimlad Cydymdeimlad disgybl yn Ysgol Syr John Rhys, ar Cydymdeimlwn â Rhiannon Jones (cyn Cydymdeimlwn â Mrs Jo Cash, Ynys ddod yn drydydd yn yr Eisteddfod bennaeth Ysgol Trefeurig) ac Angharad Afallon, ar farwolaeth ei mam, Mrs Gylch yn Aberystwyth ar lefaru unigol Fflur ar farwolaeth mam Rhiannon ar Betty Una Morris, yn Aberystwyth ar 10 bl2 ac iau. Chwefror 18fed yn Aberystwyth. Chwefror yn 94 oed.

9 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Cyngerdd ‘Cofio Canrif’

Nos Fawrth, 16 Chwefror, ces i’r cyfle i gofio’n barhaus fod gan bob un o’r fynychu cyngerdd yng Nghapel y Garn, ffoaduriaid enw, a hanes, a dynoliaeth, a Bow Street, ger Aberystwyth. Cyngerdd bod gennym ni, y sawl sy’n ddigon ffodus i ‘Cofio Canrif’ oedd hwn, digwyddiad a gael byw mewn heddwch, ddyletswydd i’w drefnwyd gan y prosiect ‘Cofio a Myfyrio’. cynorthwyo. Dyfynnodd Mathew 7:12, a’r Adlais ydoedd o gyngerdd tebyg a Rheol Euraid honno sy’n pontio cymaint gynhaliwyd union ganrif ynghynt ar yr o ddiwylliannau a chrefyddau, gan ein un noson ac yn yr un man. Noson oedd hannog i drin pawb, bob amser, fel yr honno i godi arian i’r Groes Goch drwy hoffem ninnau gael ein trin. Braf oedd bod ddathlu talentau rhai o gerddorion alltud mewn cynulleidfa oedd yn unfrydol gytûn Heledd Ann Hall a Brian Clarke, a Gwlad Belg a oedd wedi dod i Gymru’n â chywirdeb y fath ddatganiad. gyflwynodd rai o’r darnau cerddorol a ffoaduriaid rhag galanas y Rhyfel Mawr. Ar ddiwedd y gwasanaeth, a fynychwyd berfformiwyd ganrif yn ôl Noson oedd ‘Cofio Canrif’ i gofio’r gan lawer iawn o bobl gan gynnwys nifer cyngerdd cyntaf, ac i gasglu eto i’r Groes o’r ffoaduriaid sydd wedi derbyn lloches Goch, y tro hwn er mwyn cynorthwyo yn ardal Aberystwyth, dosbarthwyd ffoaduriaid ein hoes ni wrth iddynt ffoi o darnau o fara Syria, enw arall ar fara erchyllterau’r rhyfel yn Syria. pita. Esboniodd Penri James, arweinydd Roedd hi’n noson arbennig, yn llawn y noson, fod y bara toredig hwn yn talentau cerddorol a pherfformiadol. arwydd o’r drychineb, ac o wasgariad Cawsom eitemau gan gyfoeth o pobl Syria ar draws y byd. Mewn noson artistiaid, gan gynnwys Brian Clarke, a o ddigwyddiadau grymus, efallai mai’r ganodd ‘Simple Confession’ gan Francis symbolaeth hon oedd y grymusaf Thome ar y soddgrwth; Vernon Jones, a un. Mor gyfarwydd yw’r ymarfer o Dr Rhian Davies, fu’n sôn am gerddorion alltud Gwlad Belg adroddodd ‘Araith Llewelyn’ gan Elfed yn ddosbarthu bara mewn capel fel arwydd awdurdodol a grymus, fel y’i hadroddwyd o obaith gymunedol am gymod yn ganrif ynghynt; Eleri Roberts, a ganodd wyneb dinistr enbydus. Weithiau bydd ddwy alaw Gymreig hyfryd i asio’r symbolau’n cyfleu ac yn cyfieithu ystyr clasurol â’r gwerinol yn un, a llawer cystal, os nad yn well hyd yn oed, ag mwy. Cawsom hefyd ddarlith wych gan unrhyw eiriau. Dr Rhian Davies ar hanes y cerddorion Diolch i bob un o’r trefnwyr a’r alltud eu hunain, ac am rôl y chwiorydd perfformwyr am noson gofiadwy Davies, o Blas Gregynog gynt, yn sicrhau a gwerthfawr tu hwnt. Diolch am y lloches iddynt. Canwyd anthem Gwlad croeso a estynnwyd i bawb gan Gapel y Belg, hyd yn oed, yn union fel y gwnaed Garn hefyd. Gobeithio’n wir y cawn oll Rhodri Morgan, a dalodd y diolchiadau, ganrif ynghynt, a chyfieithwyd profiad ymgynnull unwaith eto’n fuan, mewn fel y gwnaeth ei dad-cu, y Prifardd Dewi a gweithred o gyngerdd i gyngerdd ar llawer llai na chanrif, pan fydd y byd Morgan, gan mlynedd yn ôl draws y degawdau. yn fwy cytûn mai ‘brodyr i’w gilydd fo Roedd hi hefyd yn noson iasol, yn dynion pob oes’. llawn cyffelybiaethau brawychus rhwng (Cyhoeddwyd yr erthygl hon yr argyfwng a fu, a’r argyfwng sydd, eto, gyntaf gan Dewi Huw Owen ar ei flog yn wynebu ffoaduriaid ar draws y byd. ‘Bob dydd Iau bydd #cyfieithiadau: Darluniodd Siôn Meredith, o elusen cyfieithiadau.wordpress.com) Tearfund, y sefyllfa bresennol yn eglur, Hefyd yn cymryd rhan yn y cyngerdd yn fanwl, ac yn gydymdeimladol gerbron yr oedd Arawn Glyn, a roddodd y gynulleidfa, gan gynnig neges seml a ddatganiad grymus o’r hen ffefryn phwerus tu hwnt. Pwysleisiodd y dylem ‘Cartref’, ac Anwen Pierce ac Angharad Fychan, a gyflwynodd y ddeuawd Vernon Jones yn cyflwyno ‘Araith Llewelyn’ gan Elfed deimladwy, ‘O Hyfryd Hedd’ gan Handel. Y cyfeilyddion oedd Ceris Gruffudd, Heledd Ann Hall, a Llio Penri. Y Llywydd Anrhydeddus oedd yr Arawn Glyn, Arglwydd Elystan-Morgan, a darllenwyd a ganodd yr neges arbennig oddi wrtho gan Rhodri hen ffefryn Morgan, a roddodd air o ddiolch hefyd ‘Cartref’ – yn union fel y gwnaeth ei dad-cu, y Prifardd Dewi Morgan, ganrif yn ôl. Ymunodd y gynulleidfa niferus i ganu’r emyn heddwch ‘Efengyl Tangnefedd’ ar Siôn Meredith yn sôn am waith yr elusen ddechrau a diwedd y noson gofiadwy Tearfund gyda ffoaduriaid y dyddiau hyn hon. 10 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Cynhyrchiad Ysgol Pen-glais o West Side Story Ffotograffiaeth Grey Feather Bu mis Chwefror yn brysur iawn i rai yn Ysgol Pen-glais wrth iddyn nhw baratoi at berfformaid yr ysgol o West Side Story. Dyma’r cynhyrchiad gyntaf i’r ysgol ers dros bum mlynedd ac roedd yna dipyn o gyffro a pharatoi. Roedd yn gynhyrchiad arbennig gyda dros gant o blant a phobl ifanc yn cymryd rhan o dan arweinyddiaeth Mr Barrie Stott (Drama) a Miss Eleri Wynn Davies (Cerdd). Kelsey Evans gymrodd ran Maria gydag Emyr Dance fel Tony a Somee Malik fel Anita. Jake Blue Reeve-Yates oedd Bernardo ac Owain Edwards oedd yn actio Riff. Roedd canmol mawr i’r actorion ifanc, y côr a’r gerddorfa. Mae Ysgol Pen-glais yn ddiolchgar iawn i Wasanaeth Cerdd Ceredigion a hefyd “Anybodys” oedd Heledd braf bod yn rhan o gwmni’r wych – a gwerthwyd pob i gerddorion o Ysgol Davies o Dal-y-bont sydd ym rhai hŷn. Roedd yn hwyl tocyn i bob perfformiad. Mae Penweddig ac unigolion o’r Mlwyddyn 7. Yn ôl Heledd mi perfformio ar lwyfan yr ysgol.” yna si ar led y bydd yr ysgol gymuned leol a fu’n gymorth wnaeth y profiad ei helpu i Rhannodd y rôl gyda Matilda yn cyflwyno cynhyrchiad mawr i’r gerddorfa. setlo yn yr ysgol “Mwynheuais Kirk o Flwyddyn 8. arall yn y dyfodol. Edrychwn Actores a gymrodd ran i gymryd rhan – roedd yn Roedd y perfformiad yn ymlaen at hynny! ad harddwch siriol tincer_Layout 1 17/10/2014

Eirian Reynolds, R.J.Edwards Tech. S.P. Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings GWASANAETH Penrhyn-coch IECHYD Contractiwr, masnachwr A DIOGELWCH gwair a gwellt Arbenigwr ar ailhadu Arolygon Diogelwch Cyflenwi a gwasgaru Asesiadau Peryglon calch, slag a Fibrophos Archwiliadau Damweiniau Lori, turiwr a malwr Hyfforddiant i’w llogi 07962 861 822 01970 820124 Cyflenwi cerig mán www.facebook.com/siriolbeauty 01970 820149 Brynsiriol, 07709 505741 07980 687475 Bow Street, Ceredigion SY24 5AR

Siop MYNACH GARDEN SGIDIAU GWDIHW MAINTENANCE ANIFEILIAID Shan Jones Torri Porfa, Sietynau, 8 Ffordd Portland, Aberystwyth CINIO DYDD SUL Tirlinio a Garddio TEW SY23 2NL PRYDAU BAR Gwasanaeth cyfeillgar a 01970 617092 PARTÏON phrisiau rhesymol eu hangen i’w lladd Gwasanaeth BWYDLEN BWYTY Ffoniwch Meirion: mewn lladd-dy lleol GOFAL TRAED ADLONIANT 07792 457816 Ceiropodydd /podiatrydd graddedig 01974 261758 Cysylltwch â ac wedi cofrestru efo’r TEGWYN LEWIS H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, AR AGOR O 5:30 P.M. e-bost: mynachhandyman NOSWEITHIAU IAU A GWENER @yahoo.com Dip.Pod.Med. AM BRYDIAU TEULUOL 01970 880627

11 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

PENRHYN-COCH

Oedfaon Horeb Mawrth 20 10.30 Ysgol Sul 2.30 Sion Meredith 27 10.30 Sul y Pasg Y Parchg Judith Morris

Ebrill 3 2.30 Y Parchg Peter Thomas Oedfa gymun 10 10.30 Y Parchg Judith Morris Oedfa deuluol 17 10.30 Ysgol Sul 2.30 Raymond Jones 24 10.30 Ysgol Sul – festri Arawn Glyn Oedfa – oedfa yn y capel

Cinio Cymunedol Penrhyn-coch Bydd y Clwb yn cyfarfod yn Neuadd yr Llongyfarchiadau i staff a ffrindiau Garej Tŷ Mawr gynhaliodd ddiwrnod codi arian Eglwys dyddiau Mercher 23 Mawrth, 13 i’r elusen MacMillan ar 27 Chwefror. Codwyd £1,620 ar y diwrnod ond erbyn iddynt dderbyn arian ychwanegol roedd y cyfanswm yn £1,780 a 27 Ebrill. Cysylltwch â Job McGauley 820 963 am fwy o fanylion neu i fwcio eich cinio. gweld yng Nghôr y Cewri a carreg coffa Ac â Henry Thomas, Cwmfelin, a’r teulu glaniad y Ffrancod ym 1797. Ac yna ar farwolaeth sydyn Glenys Thomas ; Urdd Y Gwragedd cerrig beddau Jemeima Niclas, Dewi hefyd â’i brawd David John Edwards. Sôn am un o’i ddiddordebau bu ein Emrys a Barti Ddu a fu farw ym 1722. gŵr gwadd y Parchg Lyn Dafis yn Diolchwyd iddo am noson ddiddorol ac Cydymdeimlwn â’n ficer, Y Parchg ystod mis Chwefror. Ym Mynachlog- addysgiadol, ac edrychwn ymlaen am Andrew Loat, a’i deulu, ar farwolaeth ei ddu yn y Preseli y cafodd ei fagu yng ein gwibdaith flynyddol ym mis Mai i’r fam yn Swydd Caint. nghanol y cerrig glas, sydd wedi gadael ardal hon. argraff ddofn arno. Cerrig oedd testun Yr Wythnos Fawr a’r Pasg yn y ddarlith a thrwy luniau tywysodd ni Cydymdeimlad Eglwys S. Ioan drwy ogledd Sir Benfro.Gwelwyd cerrig Cydymdeimlwn â Llewela Williams, Bydd yr Wythnos Fawr a’r Pasg yn cael Arthur a charreg fedd Twm Carnabwth, Ger-y-llan, ar farwolaeth ei brawd eu dathlu yn Eglwys S. Ioan, Penrhyn- a’r garreg yn dynodi ble bu terfysg Arwyn yn sydyn ar Chwefror 20. coch gyda’r digwyddiadau canlynol ac Rebeca. Defnyddiwyd yr union gerrig i â D. Jones, 12 Tan-y-berth, ar teulu ar yn ogystal dywedir y Foreol Weddi yn adeiladu Eglwys Llanwnda ac maent i’w farwolaeth chwaer Dai yn Aberystwyth yr eglwys bob bore yn ystod yr Wythnos

Dyma lun o’r cyfarpar newydd arall mae PATRASA wedi eu rhoi yn y Parc. Diolch am gefnogaeth darllenwyr Y Tincer a diolch i Gyngor Sir Ceredigion am eu nawdd trwy grant.

12 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Merched y Wawr Penrhyn-coch Nos Iau, Chwefror 11eg, fe groesawodd Canlyniadau ein llywydd, Glenys Morgan, bawb i’r Pêl-droed cyfarfod a thrafodwyd y busnes arferol cyn croesawu Dawn, Luned a’r ddwy Penrhyn-coch Sian a oedd wedi dod i roi hanes am Tîm 1af dipyn o’u gwaith yn IBERS. Fe gafwyd 03/02/16 – Cwpan CBC ganddynt hanes diddorol dros ben Llandrindod 0-4 Penrhyn-coch ac yr oedd yn agoriad llygad i bawb 13/02/16 – Cynghrair glywed am beth oedd yn cael ei wneud Penrhyn-coch 2-0 Trefyclo yn IBERS, gan y merched yn unig yn 27/02/16 – Cynghrair eu gwaith bob dydd. Mae yna dipyn o Waterloo 1-2 Penrhyn-coch waith cymhleth yn mynd ymlaen yna ac yn gofyn am berson clyfar iawn i ddeall 23/01/16 – Cynghrair popeth. Diolchwyd i bawb gan Glenys a Eilyddion Penrhyn-coch 1-3 Eilyddion Bow Street gorffenwyd y noson gyda chwpanaid a 13/02/16 – Cynghrair sgwrs, a thynnwyd y raffl fisol. 5-1 Eilyddion Penrhyn-coch Cymerodd rhai o’r merched ran yn chwaraeon Merched y Wawr yn ystod Frank Allsopp, Ger-y-llan, a Phyllis y mis, ond yn anffodus ni chafwyd Dixon, a briodwyd yn Eglwys Sant Ioan ar llwyddiant. dwy o’n haelodau, ar golli mamau yn Chwefror 13. Cydymdeimlwn yn fawr iawn â ddisymwyth iawn. Pob bendith arnoch Wendy Reynolds a Sandra Beechey, fel teuluoedd. Fawr am 8.45. Bydd y digwyddiadau hyn yn ddwyeithog ac mae croeso i bawb. Cylch Meithrin Trefeurig 20 Mawrth — Sul y Blodau 10.45 Cymun Bendigaid gyda Litwrgi’r Palmwydd (Gorymdiath) a Litwrgi’r Dioddefaint 24 Mawrth — Dydd Iau Cablyd 10.00 Cymun Bendigaid 25 Mawrth — Gwener y Groglith, 25 Mawrth 14.00 Myfyrdod a gweddi wrth droed y Groes 26 Mawrth — Dydd Sadwrn Sanctaidd (Noswyl y Pasg) 10.00-12.00, Gweithgaredd i blant a’i teuluoedd yn Neudd yr Eglwys yn cynnwys crefftau, stori, dathlu, helfa wyau a phaned. 27 Mawrth — Dydd y Pasg 10.45 Cymun Bendigaid

Croeso Croeso i Tasha a Martin Phillips sydd wedi symud i 20 Y Ddôl Fach

Gwobrau Eisteddfod Eleni penderfynwyd rhoi gwobrau ariannol yn lle y cwpanau a’r medalau ar y nos Wener. Gwerthfawrogai y Pwyllgor gyfraniadau ariannol felly Bu’r Cylch yn brysur yn ystod y mis rhwng Gŵyl Ddewi a Diwrnod y Llyfr. yn lle’r gwobrau arferol. Byddai yn Hefyd gwnaeth Carys Jenkins gacen gan ddefnyddio wyau hwyaid. ddymunol pe gallai rhoddwyr eu cyflwyno i’r Trysoryddion Bethan Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu Davies neu Robert Dobson erbyn [email protected] diwedd mis Mawrth.

13 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Y BORTH

Prydau ysgol Rydym yn hapus i ddweud fod Ysgol Craig yr Wylfa wedi ailgychwyn y Clwb Cinio ar ein cyfer ni’r Henoed. Y Ionawr cawsom bei cyw iar flasus ond fe’n sbwyliwyd yr wythos ho gyda Cawl, Pice ar y Maen a Bara Brith (Diolch Wendy). Roedd y plant wedi cerdded drwy y pentref mewn gwisgoedd a fflagiau ac fe’u gwelsom i gyd amser cinio. Roeddynt yn edrych yn wych! Rydym mor ddiolchgar i gael ei gofyn i fod yn rhan o’r ysgol leol fel hyn.

Cerddorol Llongyfarchiadau i Erin Hassan, Ysgol Pen-glais, ddaeth yn gyntaf ar yr Unawd Pres Bl. 10 a dan 19 ac i Mared Pugh Evans, Ysgol Penweddig ddaeth yn gyntaf ar yr Unawd Telyn bl 10 a dan 19 oed yng Ngŵyl Offerynnol yr Urdd yn Felin-fach ar 26 Chwefror. Pob hwyl yn Eisteddfod Genedlaethol Sir y Fflint Geni ŵyr Parti Gŵyl Ddewi wedi ei baratoi gan Llongyfarchiadau mawr i Rhiannon a y Pwyllgor. Cawsom adloniant gan Cymdeithas Henoed y Borth Neeson Richards ar enedigaeth ŵyr bach. blant Ysgol Craig yr Wylfa. Roedd yn Bu’n flwyddyn brysur, diddorol ond trist Ganwyd Jack Dzwonnik Richards ar Ddiwrnod y Llyfr ac roedd y plant wedi i ni hyd yn hyn. Yn drist bu farw ein 17 Ionawr yn Norwich - mab bychan i eu gwisgo fel y cymeriadau o’u hoff ffrind ac aelod o’r Pwyllgor, Christine Dylan a Becky. lyfrau – gyda dwy ‘Gangsta Granny’! Sewell,yn sydyn canol mis Chwefror. Roedd yn brynhawn hyfryd a hoffem Byddwn ni, fel ei theulu, yn colli ei Cyfarfodydd ddiolch i bawb fu yn rhan ohonno. gwên, ei chyfeillgarwch a’i chymorth I feddyliau hapusach fe fuom yn y parod. Estynnwn ein cydymdeimlad â›i pantomeim gwych yn Aberystwyth, Cydymdeimlad theulu. Mae hefyd un o’n aelodau hynaf, cawsom hyfforddiant cymorth cyntaf Cydymdeimlwn â John Parry, Lenette Sharples, yn yr ysbyty ar ôl cael gan PCSO Dave Goffin, gwelsom sleidiau Bryndedwydd, a’r plant Cheryl, John, llawdriniaeth go fawr. Ei dymuniadau hanes amddiffynfeydd môr y pentref Sandra a David ar farwolaeth Valerie gorau iddi hi a’i theulu. o 1898 ymlaen gan y Cynghorydd Ray Cynthia Parry ar 17 Chwefror yn Ysbyty Quant a’r wythnos hon cawsom ein Te Bron-glais. Eglwys St. Matthew Dydd Sul, Chwefror 28ain fe ffarweliwyd â’r Parchg David Williams sydd wedi symud nôl i gartref i glerigwyr wedi ymddeol yn Lingfield, Surrey. Byddwn yn gweld colled fawr ar ei ôl yn y plwyf. Bydd gwasanaethau y Pasg yn cychwyn gyda Gwasanaeth Teuluol Unedig ac Ysgol Sul ar Fawrth 20fed am 11.15 yn St. Matthew. Dydd Gwener y Groglith, Mawrth 25ain am 2.00 p.m. yn y Borth bydd myfyrdod ar awr olaf y groes. Bore Sul y Pasg, Mawrth 27ain bydd dathliad o Gymun Bendigaid am 11.15 y cael ei ddilyn gan Helfa Wyau Pasg byddem yn falch o’ch gweld mewn un neu fwy o’r gwasanaethau. Am fwy o wybodaeth gellir cysylltu â’r Wardeiniaid - Margaret 871056 a Susan 871355. Dymuna Eglwys St. Matthew y Borth fendithion y Pasg i chi i gyd.

14 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Adolygiadau Tedi Millward, Taith Rhyw Gymro, Ac ar yr un pryd roedd-e ar daith Gomer 2015, £8.99 t. 118 o genedlaetholdeb Prydeinig i genedlaetholdeb Cymreig. Bu’n aelod ‘Dechreuais dyfu’n Gymro mewn gwlad blaenllaw o Blaid Cymru, yn ymgeisydd wahanol’ ebe Tedi Millward ym mharagraff seneddol yng Ngheredigion ac yna ola’i hunangofiant. Wrth olrhain ei daith ym Maldwyn, ac yna’n Is-Lywydd yng bersonol ei hun o ddyddiau plentyndod nghyfnod y twf mawr wedi is-etholiad Caerdydd hyd at heddiw mae’n Caerfyrddin. Cyfraniad allweddol yn y amlinellu agweddau hynod ddiddorol o’r cyfnod hwn fu ysgogi sefydlu Cymdeithas trawsnewidiad diwylliannol a gwleidyddol yr Iaith a threfnu’i gwrthdystiad torfol – a throi’r dŵr i felin y mudiad cenedlaethol a welodd Cymru dros yr un cyfnod. di-drais sylwer – cyntaf. A dyna’r agwedd drwy agor ei lygaid am hanes y genedl. Y daith bersonol i ddechrau, wleidyddol ar daith y Cymro Er gwell neu er gwaeth mae’r Tywysog ag iddi agweddau sy’n wahanol hwn. hwnnw yn rhan o’r bensaernïaeth ac eto wedi’u cyd-weu yn un Yn gyfochrog â hyn roedd-e’n gyfansoddiadol y mae Cynulliad datblygiad. Deffro i gyfaredd yr tyfu’n ysgolhaig o bwys, yn dilyn Cenedlaethol Cymru yn rhan ohoni. iaith Gymraeg yn y lle cyntaf, ei radd dosbarth-cyntaf mewn Mae Tedi’n cydnabod nad oedd-e, wrth dan ddylanwad yr hynod Elfet Cymraeg. Cafodd ddylanwad ymrestru yn y mudiad cenedlaethol Thomas, a’i meistroli raddol arwyddocaol ar ddatblygu ddechrau’r 1950au, yn meddwl y dôi mewn oes pan nad oedd Cymraeg ail-iaith a Chymraeg senedd i Gymru yn ystod ei fywyd e. technegau dysgu ail-iaith ddim i Oedolion ac fe’i sefydlodd ei Erbyn hyn mae’n fodlon datgan yn byd yn debyg i’r hyn ydyn- hun yn arbenigwr ar lenyddiaeth hyderus (mewn italics!) bod ‘pennod nhw heddiw. Gwneud hynny Gymraeg yr 19fed ganrif. newydd o’r pwys mwyaf ar fin agor yn drwy wersi ac astudiaethau bid siwr Mae’i amddiffyniad yma o farddoniaeth hanes Cymru’. ond torri trwodd i lawn ddealltwriaeth ‘deimladus’ a gwladgarol Oes Fictoria yn Mae’r gyfrol fechan flasus hon yn taflu drwy fynychu’r capel a’r Ysgol Sul. Mae’r nodedig o angerddol a grymus. goleuni newydd ar sawl agwedd o hanes disgrifiad o’r nos Sul pan sylweddolodd Mae’r gyfrol yn dangos nad dyn i nofio y mudiad cenedlaethol ers yr Ail Ryfel Tedi, yn ddiarwybod bron, ei fod wedi deall gyda’r llif fu Tedi Millward. Un enghraifft Byd, yn ogystal ag ar ‘daith rhyw Gymro’ y bregeth, yn drawiadol dros ben. arbennig o ogleisiol o hyn yw’r bennod, a wnaeth nifer o gyfraniadau allweddol Ond nid dim ond iaith pregethau’r ‘Myfyriwr Tywysogaidd’, am gyfnod Prins i dwf y mudiad hwnnw. Mae’r darnau o Parch R. J. Jones a ddylanwadodd arno. Charles ym mhrifysgol Aberystwyth. A ymgom rhwng yr awdur a Jamie Bevan, Fe drodd yr aelod brwd o’r Air Training phrif ffrwd y cenedlaetholwyr radicalaidd cadeirydd presennol Cymdeithas yr Iaith, Corps a oedd wedi bwriadu mynd yn yn ymwingo mewn berw gwrth- yn cyfoethogi’r hanes ymhellach. Gwych brentis i’r diwydiant awyrennau yn frenhinol, cadwodd Tedi Millward ei ben a o syniad gan Wasg Gomer oedd trefnu’r heddychwr. Dyna’r agwedd ysbrydol- phenderfynu nad oedd dim amdani ond cyfarfyddiad rhwng y ddau. foesegol ar y daith. cydsynio i roi gwersi Cymraeg i’r Tywysog Cynog Dafis

Iestyn Hughes, ac er mwyn cynhyrchu Ceredigion wrth fy nhraed lluniau o safon mae Gomer 216t. £14.99 angen dealltwriaeth o gymwysterau a Fel Iestyn ‘rhywun’ o bant gosodiadau’r camera. wyf innau, ac hefyd wedi Llyfr dwyieithog yw hwn crwydro yn helaeth ar droed ac yn ogystal â lluniau’r ac ar olwynion yn y Sir. awdur mae yma gasgliad Mae’r llyfr yn fy atgoffa o gan ffotograffwyr eraill a lefydd rwy’n gyfarwydd â rhai delweddau hynafol. nhw,ond mae Iestyn wedi Nid llyfr i’w roi ar y gweld llawer o bethau na silff yw hwn ond ‘map’ welais i. o Geredigion a’r her Mae amrywiaeth o i’r darllenydd yw ei ddelweddau yn y llyfr megis ddefnyddio i fynd i golygfeydd, adeiladau, chwilio am y safleoedd a’r pobl ac anifeiliaid. Llawer delweddau er mwyn dod ohonynt yn adrodd hanes a’r tymhorau i gyflawni’r gwefreiddiol o’r amseru yw’r i adnabod y Sir yn well. y Sir. Mae Iestyn wedi casgliad arbennig hwn. Nid lluniau o Llety Ifan Hen, Prynwch y llyfr ac ewch crwydro’r Sir ac wedi ar chwarae bach mae wedi a’r golygfeydd o’r Borth ac mas i chwilio. Lansiwyd y manteisio ar y tywydd , amseru a bod yn y man iawn Aberystwyth o’r môr. llyfr ar ddechrau’r mis. y goleuni, y cysgodion ar yr amser iawn – esiamplau Mae yn feistr ar ei gamera, Rees Thomas

15 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

O’r Cynulliad Elin Jones CAPEL MADOG

Wrth edrych yn ôl dros dymor o 5 mlynedd yn y Suliau Cydymdeimlad Cynulliad, mae sawl datblygiad pwysig yn dod i’r cof. Madog 2.00 Cydymdeimlwn ag Iona a Dyma’r tymor cyntaf, wrth gwrs, ers ennill Mawrth Meirion Davies, Llaingwyddil, refferendwm ar bwerau deddfu yn 2011, ac mae 20 Bugail wedi iddynt golli perthynas, sef ambell ddeddf bwysig wedi ei phasio. Yr un y bum 27 Oedfa’r Ofalaeth - Y Pasg Mrs Glenys Thomas, Penrhyn- yn ymwneud a hi agosaf yw’r Ddeddf Rhoi Organau. coch. Mae hon yn ddarn pwysig o waith a ddylai, yn y pen Ebrill draw, sicrhau fod llai o bobl yn dioddef ar restrau aros 3 Roger Ellis Humphreys Unwaith eto Nghymru annwyl... am drawsblaniadau. Mae nifer o ystyriaethau dwys 10 Edwin Hughes Croeso adre i Rhys Evans, Fferm wrth drafod mesur o’r fath, wrth gwrs. Roedd yn 17 Bugail Cymundeb y Fronfraith, yn dilyn ei daith i sialens bwysig i sicrhau fod digon o fesurau yn eu lle 24 Gwyn Davies Seland Newydd. i ddiogelu’r rheiny na fyddai’n dymuno rhoi organau pan fyddant farw. Ond at ei gilydd, rwy’n falch fod y mesur yma wedi dod i rym a bod Cymru ar flaen y Mwy nag adeilad gad. Bu’n bum mlynedd bwysig arall o ran diogelu O gerdded i mewn i arddangosfa yn y Morlan ar y naill law mae na gwasanaethau yn lleol. Cam pwysig oedd sefydlu’r lun olew mawr gan Wynne Melville Jones o ddau gapel cyfarwydd grŵp cydweithredol yn y canolbarth fydd yn Tal-y-bont, tra gyferbyn ag o y mae lluniau digidol ffurfiol Gareth cynllunio gwasanaethau ym Mron-glais. Daeth hyn Owen. Yna yn eich wynebu mae tri o ddarluniau bywiog a phryfoclyd yn sgîl cyfarfod yn 2013 rhyngtha i, y Gweinidog Ruth Jên, ac wrth droi yn ôl am y drws mae lluniau bywiog a difyr Iechyd newydd, a grŵp o feddygon lleol. Mae’r grŵp gweddill yr artistiaid. Dyma’r nawfed digwyddiad i ddathlu deng nawr ar waith, ac mae rhai canlyniadau addawol mlynedd ers sefydlu’r Morlan, Deg dros Ddeg, sef arddangosfa Mwy megis ailagor gwelyau a hysbysebu am feddygon nag Adeilad. Law yn llaw efo’r gweithiau celf mae na gerddi gan ychwanegol. feirdd amlwg sef Myrddin ap Dafydd, Huw Meirion Edwards, Anwen Rhaid cadw llygad wyliadwrus o hyd, fodd bynnag. Pierce, Eurig Salisbury ac Annette Williamson. Mae’r cyfuniad hwn o Fel ysbyty cymharol fechan, bydd Bron-glais wastad farddoniaeth a lluniau yn blethiad cyffredin bellach ac fe’i gwelir bob o dan fygythiad i fod yn darged gan fiwrocratiaid sy’n blwyddyn yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Ond nid ymateb y beirdd i’r anghyfarwydd ag anghenion Cymru wledig. Rhaid lluniau sydd fan hyn ond yn hytrach myfyrdod yr artistiaid a’r beirdd hefyd cymryd camau pendant i hyfforddi mwy o ar nifer o eiriau y gellid eu cysylltu gyda’r Morlan. Felly y mae cofio staff. Ond rwy’n hyderus fod y dyfodol i Fron-glais yn geiriau’r themâu yn gymorth wrth fwynhau y gweithiau – profiad edrych yn fwy sefydlog nag y bu ers sawl blwyddyn. pobl o aml-ddiwylliant, Cymru/Cymraeg, cymuned, diwylliant, ffydd, Daeth camau ymlaen hefyd o ran trafnidiaeth. gweddi, gwerthoedd Cristnogol, pont, ysbrydol, trafod a gwrando – Gallasem fod wedi colli llawer o wasanaethau pan dyna yw’r arddangosfa. adawodd cwmni bysiau Arriva Geredigion. Arbedwyd Mae amryw o’r gweithiau yn denu’r llygaid am wahanol resymau. y rheiny, ac mi welsom gynnydd o ran amlder y Mae’r unig lun o eiddo Iestyn Hughes yn enghraifft o hynny. gwasanaeth trên o Aberystwyth, ac ymgyrchoedd Ffotograff ydi sylfaen y darn ond ffotograff y tu fewn i ffotograff. i wella’r rhwydwaith ymhellach. Rwy’n mawr Gwelir ffôn yn llaw rhywun sydd yn tynnu llun pulpud capel a’r obeithio, dros y bum mlynedd nesaf, y gwelwn y geiriau Duw Cariad Yw wedi ei ysgrifennu ar y wal y tu ôl iddo. Felly cynllun i ailagor rheilffordd i’r de yn symud ymlaen gwelir y llun yn glir ar sgrîn y ffôn ac yn aneglur gwelir y pulpud a’r at astudiaeth ddichonoldeb lawn, ac y gwelwn agor capel ei hun. Byddai y llun ei hun yn ddigon difyr ond mae’r cyfan gorsaf Bow Street. tu ôl i ddrws bychan sydd yn gorchuddio’r llun cyfan – felly rhaid agor y drws er mwyn gweld y llun. Roedd y drws yn arwydd i mi o’r ffordd y mae’r eglwys yn gallu rhwystro pobl rhag gweld a chlywed y neges ond mae’r llun wedyn yn awgrymu mai ail law yw ein profiad o gariad Duw. Llun o’r pulpud a geiriau’r adnod sydd fwyaf eglur nid y pulpud ei hun na’r geiriau ar y wal. Felly gellid dweud fod y gwaith yn herio ein dealltwriaeth o ffydd a’n ffordd o’i gyfathrebu a ac yn sicr dyna ddylai y Morlan barhau i’w wneud. (JR)

Y Morlan Ddoe, awydd rhyw ddyhead - yn Aber drodd gobaith yn fwriad. Yr her yw gweld ei barhad yn deulu o adeilad. Anwen Pierce

Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn Perthyn: misolyn Capel y Morfa Mawrth 2016 - diolch i’r golygyddion John a Sarah Down Roberts am ganiatâd i’w chyhoeddi. Mae’r Arddagosfa ymlaen tan Mawrth 24.

16 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

ABER-FFRWD A LLANDRE CHWMRHEIDOL Llongyfarchiadau dwbl y gystadleuaeth hon yn flynyddol: Penllyn Vivian Morgan Llongyfarchiadau i Cerys Harvey, Lôn v Y Cŵps a Tan-y-groes v Y Glêr. Mae Ddiwedd Ionawr daeth y newydd Glanfred, ar gyrraedd 18 oed ar y 5ed o croeso cynnes i bawb i’r noson; mae’r trist am farwolaeth Vivian Morgan, Fawrth. Hefyd am lwyddo yn ei phrawf mynediad am ddim a threfnir raffl ar y Is y Coed, Aber-ffrwd, un o gyrru yn ddiweddar. noson. gymeriadau y Cwm. Nid oedd wedi Os oes yna unrhyw un ohonoch am mwynhau yr iechyd gorau yn ystod Llongyfarchiadau i Bethan Henley, gefnogi gwaith y Banc Bro gallwch y blynyddoedd diwethaf eto ni Sunmead ar gyrraedd 18 oed ar 23 o . ymuno yn y Clwb 50 am £2 y mis. Mae’r chlywyd ef byth yn cwyno. Cafodd Hefyd am lwyddo yn ei phrawf gyrru yn drws yn dal ar agor dim ond i chi gysylltu ei eni yn Llanfihangel-y-Creuddyn ddiweddar. â Lynwen a Richard Evans. Llawr y ond treuliodd dros hanner canrif Glyn, Lôn Glanfrêd, neu unrhyw un o’r yn Aber-ffrwd. ‘Roedd yn grefftwr Talwrn y Beirdd swyddogion, cyn gynted â phosibl. medrus, treuliodd lawer o amser Ar wahoddiad y Banc Bro bydd BBC Radio yn cydweithio gyda’i frawd Wyn a Cymru yn recordio dwy raglen o Talwrn Genedigaeth gorffennodd ei gyfnod gwaith gyda y Beirdd ym Methlehem ar nos Fawrth, Llongyfarchiadau i Rhian a Dai ar Chyngor Ceredigion. ‘Roedd cadw Mawrth 22ain am 7yh. Mae’r noson enedigaeth merch fach ar 9 Mawrth Alaw hen draddodiadau cefn gwlad yn hon yn gyfle i’r ardal fwynhau doniau Dafydd Thomas, chwaer fach i Lisa a bwysig iawn iddo, hoffai hela ac mi digymar pedwar o dimau mwyaf amlycaf wyres arall i Mair England. ‘roedd ganddo ddiddordeb mawr ym myd y ceffylau. Edrychai ymlaen bob mis i gael mynd i Sêl Geffylau Llanybydder, byddai yn cyfarfod â ffrindiau bore oes yno a difyr iawn oedd y sgwrs! ‘Roedd bob amser yn barod i wneud cymwynas i’w gymdogion, mae yna fwlch mawr ar ei ôl yn y gymuned, ond mae y bwlch yn fwy byth ar aelwyd Is y Coed. Estynnwn ein cydymdeimlad dwysaf â Meriel, Eilir, Jane a Gethin yn eu colled a’u hiraeth.

Pen blwydd arbennig Dymuniadau gorau i Richard Davies Troedrhiwceir ar ddathlu pen blwydd arbennig yn ddiweddar

Aelwyd newydd Croeso i deuluoedd newydd sydd Gwion James, Llandre a Steffan Woodruff - aelodau Roughion - un o’r wedi dod i fyw i Tancnwch, Aber- grwpiau i gael eu dewis i brosiect Gorwelion Radio Cymru eleni. ffrwd ac i Penffrwd, Cwmrheidol

Urdd y Benywod Nos Fawrth y cyntaf o Fawrth cynhaliwyd y noson gawl draddodiadol yng Nghanolfan Groeso Statkraft. Bu nifer o’r gwragedd yn brysur yn paratoi y cawl yn ystod y prynhawn a chroesawodd Lorraine Maloney pawb i fwynhau y noson. Cafwyd adloniant gan John Tancnwch ac yna trosglwyddyd siec o £270.00 i Olwen Fowler ar ran Beicwyr Gwaed Cymru, sef yr arian a godwyd drwy canu carolau o amgylch yr ardal nos Lun cyn y Nadolig. Diolch i bawb am eich cefnogaeth unwaith yn rhagor. Ysgol Penrhyn-coch gyda’i baner yn y Parêd. Llun: Amelia Davies

17 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Cyngor Cymuned Tirymynach

Cyfarfu’r Cyngor ar 25 Chwefror Goch sef yr ychwanegiad i stad Cae’r canlynol. Ar ddamwain y cynheuwyd yn Neuadd Rhydypennau o dan Odyn yn ystod yr wythnos ddilynnol. y tân cyntaf ar safle’r hen orsaf yn Bow lywyddiaeth y Gynghorwraig Sian Cynhelir cyfarfod PACT ar 18 o Fai am Street, ond amheus oedd yr ail. Jones. Llongyfarchwyd y Cyng Vernon 7pm. Cynrychiolaeth wan a gafwyd yn Materion ariannol. Yr oedd nifer o Jones ar gyrraedd 80 oed. y cyfarfod diwethaf. Mae cae chwarae filiau i’w talu megis y toiledau, ystafell Adroddwyd fod cyfarfod o Tregerddan mewn cyflwr difrifol eto i gyfarfodydd PACT, Cyfarfodydd ymddiriedolwyr Neuadd Rhydypennau oherwydd fod cwteri dŵr wedi blocio. Cyngor Tirymynach, Torri Porfa, wedi cymryd lle ychydig wythnosau Gofynnir i Brifysgol Aberyswyth (y Cydnabyddiaeth a threuliau y Clerc, a yng nghynt ac yn ôl pob tebyg cynhelir perchnogion) i ymyryd. Nid oes llawer Thanysgrifiad Un Llais Cymru. cyfarfod cyhoeddus yn fuan gan obeithio o sôn am ddatblygiad y twrbin gwynt ar Mewn ymateb i gais am gael Coeden cael barn y bobl leol ar ddyfodol y neuadd fanc y Ruel, ond tebyg y bydd cadarnhad Nadolig yn y pentref, penderfynwyd ac o bosibl cael archwiliad ar sefyllfa yr o un o’r ddau du yn fuan iawn. Eglurodd gohirio y mater tan cyfarfod mis Medi. adeilad a beth fyddai’r gos o’i uwchraddio. y Cyng Hinge sut y bydd y swm o Brawychwyd yr aelodau pan soniwyd Bydd y ddau Dai Ffib yn cael eu lleoli £439,000 oddi wrth y Cynulliad i’r Cyngor bod cerbyd wedi ei weld yn yr ardal yn yn nechrau mis Mawrth – un wrth y Sir yn cael ei ddosrannu, megis rhwng dwyn cŵn. Ychwanegwyd bod cerbyd Neuadd a’r llall wrth Siop Spar. Bydd yr Adrannau Addysg, Gwasanaethau oedd yn gwerthu bwyd arbennig yn y noson hyfforddi yn cael ei chynnal yn y Cymdeithasol a’r Ffyrdd (yn bennaf). pentref ar ddiwrnod y cyfarfod hwn, Neuadd ar y 15 o Fawrth am 7.15pm. Dywedodd fod llawer o’r ddifrod wedi hefyd ynghlwm â’r lladrad arfaethedig. Dyma rhai o’r pwyntiau a gyflwynwyd ei wneud ar dir Glangors, Clarach ac i’r Erbyn y cyhoeddir yr adroddiad yma gan y Cynghorydd Paul Hinge. Yr oedd tarmac ger y bont gyda’r storm ddiwethaf. tebyg y bydd mwy o olau ar y mater. i gyfarfod a thenantiaid newydd Y Foel Byddai cyfarfod ar y safle y diwrnod Dyddiad y cyfarfod nesaf fydd 31 Mawrth.

Myfyrdod y Pasg

“Dw i’n gwybod eich bod y byrddau eu troi. Crynodd am genhedloedd yn ei ddwyn yna ddyhead am gael bod yn chi’n edrych am Iesu, yr un y ddaear a bu daeargryn; i flaen y gad mewn rhyfeloedd. agos at Dduw a mwynhau gafodd ei groeshoelio. Dydy e ymddangosodd angel yr Ac rydym ninnau heddiw ei gwmni. Hyd yn oed pan ddim yma; mae wedi dod yn Arglwydd gan rolio ymaith y hefyd yn ceisio’i gaethiwo geisiwn roi’r Iesu naill ochr a’i ôl yn fyw!” (Mathew 28:5) garreg oedd yn diogelu’r bedd. drwy’i gyfyngu i’r mannau wneud yn hawdd ei drin, yn Roedd presenoldeb yr angel yn hynny yn ein bywydau lle fwy manageable, yn y modd At y bedd y daeth y gwragedd arwydd sicr fod Duw ar waith gallwn ei reoli. Ond mae Iesu y ceisiodd yr awdurdodau i dalu gwrogaeth i ddyn a yn y byd. Syrthiodd y rhai oedd yn mynnu torri trwodd, er i ni Rhufeinig, fe fyn Iesu gerdded oedd newydd farw. Dwy wraig ag awdurdod Pilat a Chesar geisio’i roi dan sêl. Mae’n fyw, llwybrau’n bywyd. gyda’r un enw yn dychwelyd i’r i’r ddaear ac yn eu dychryn yn rhydd ac yn eistedd mewn Er gwaethaf pob amheuaeth, fan lle’r oedd Iesu wedi’i gladdu “aethant fel rhai marw.” Ond grym ac awdurdod. Ni ellir ei ni ellir ei rwymo. Crist a mewn ogof yn y graig. Ond am y gwragedd eiddil a gyfyngu i’r bedd, nac i unrhyw gyfododd, ac fe ddaw atom nid i alaru dros Iesu yn unig diymadferth, cawsant hwy eu syniadaeth ideolegol, nac i heddiw yn union fel y y daeth y ddwy Fair at y bedd. cysuro a’u calonogi gan eiriau’r unrhyw gilfachau cudd. Ni all daeth at y gwragedd ac at Daethant i alaru hefyd drostynt angel, “Dydy e ddim yma; mae hyd yn oed ein hamheuon a’n ei ddisgyblion. A chan dorri eu hunain a thros yr hil ddynol. wedi dod yn ôl yn fyw.” hanghrediniaeth ei gaethiwo. drwy’r muriau a godasom Daethant i alaru am fod y Er eu holl rymoedd allanol, Er gwaethaf ein barnau i ddiogelu ein hunain rhag freuddwyd fawr wedi darfod, ni allai’r milwyr sicrhau fod negyddol, mae’n fyw. ei rym achubol, mae am ein am fod yr eiliad ddisglair Iesu yn aros yn y bedd. Ni Ydych chi eisiau tystiolaeth? hanfon allan i fyd sy mewn honno wedi dod i ben. allent ei ddal yn gaeth a’i Ystyriwch a yw ei ddilynwyr angen heb yr un addewid Wrth i’r gwragedd ddynesu wneud i gydymffurfio â’u heddiw yn gwneud yr hyn o gysuron daearol. Ond yr at y fan lle cawsai corff bwriadau. Mae pobl erioed a orchmynnodd iddynt. hyn y mae yn ei addo yw ei Iesu ei osod, gwelsant yng wedi ceisio rheoli Iesu, drwy Edrychwch ar y rhai a fydd yn bresenoldeb, y bydd ef gyda nghysgodion y wawr y ei gyfyngu a’i gaethiwo i ymgynnull mewn addoldai ni yn ein sicrwydd ac yn ein milwyr oedd ar ddyletswydd leoedd tywyll. Am ryw ddwy ar Sul y Pasg gan ddisgwyl hamheuon, yn ein colled ac yn gwarchod y bedd. fil o flynyddoedd ceisiodd ei gyfarfod. Edrychwch yn y yn ein hennill, yn ein hufudd- Dychmygwch yr olygfa: dwy rhai ei gael i gydymffurfio â’u mannau hynny y gwelwch dod ac yn ein pechod. Mae’r wraig ddrylliedig ac egwan syniadau am ryddid a grym. chi rywun yn galw Iesu yn un na ellir ei gaethiwo gan eu ffydd yn crynu gan ofn, Meddyliwch am fasnachwyr Arglwydd ac yn cyflawni y bedd gyda ni heddiw a tra’r milwyr cydnerth yn eu caethweision yn galw arno i gweithred drugarog a than ddiwedd y byd. Crist a harfwisgoedd cadarn a llachar fendithio caethwasiaeth, neu charedig. Edrychwch y tu gyfododd! Efe a gyfododd yn o’r braidd wedi sylwi arnynt. am ddynion yn deisyf arno i fewn i’ch calonnau eich wir! Ond mewn ennyd fe gafodd ddarostwng gwragedd, neu hunain er mwyn gweld a oes Wyn Morris

18 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Colofn Enwau Lleol Taith gerdded y mis i Lanafan

Pan oeddwn yn blentyn, mi fyddwn ofn am fy mywyd petai Man dechrau: Safle bicnic ger bont Trawsgoed. rhaid i mi gerdded ar fy mhen fy hun i fyny’r ffordd o Ben- Map: OS Explorer 213 . GR 666728 bont Rhydybeddau i gyfeiriad Bancydarren. Mae’n wir ei Pellter: 4.3 milltir hawdd. fod o’n lle digon tywyll yng nghysgod y coed, ond yr hyn oedd yn fy mhoeni i fwyaf oedd bod lôn yn croesi’r ffordd rhwng Llwynderw a Bwlchydderwen, a elwid ar lafar yn Lôn Bwbach. ‘Ysbryd, drychiolaeth, neu ellyll’ yw bwbach, ac wrth gwrs, fe fyddwn i’n dychmygu gweld un yn llercian yng nghysgod pob coeden neu lwyn! Nid wy’n ymwybodol o unrhyw gofnod ysgrifenedig o’r enw, a go brin fod nifer fawr o drigolion yr ardal yn parhau i ddefnyddio’r enw erbyn heddiw. Wrth ddarllen erthygl yn rhifyn Ionawr Yr Angor am ‘Fro Mebyd Meirion [Morgan]’, diddorol oedd sylwi ar enw digon tebyg yn ardal Aberystwyth. Nodir mai enw’r ffordd fach gul sy’n arwain o Ben-glais Fach dros y gefnen i fferm Pen-glais yw Lôn Bach y Bwbach. Ni welais yr enw ar unrhyw fap, ond fe’i defnyddir mewn gorchymyn a gyhoeddwyd ym mhapur y Cambrian News yn 1914 ynglŷn ag ymestyn ffiniau Yn ôl i’r ffordd o’r maes parcio a cherdded heibio Dolgelynen bwrdeistref Aberystwyth: a chadw i’r chwith ddwywaith heibio Ty’n y Berth. I’r dde ar hyd llwybr yr afon a thros y bont sigl i’r ffordd fawr ac ymlaen nes cyrraedd Dolgwibedin. Troi i’r chwith a mynd mor bell a’r hen ysgol cyn troi i’r dde. Ar hyd y llwybr heibio Talgarth a Trawsgoed ac yn ol i’r man dechrau.

Camgymeriad mis Chwefror: Tabor ac nid Horeb oedd ‘Capel Sbaen’.

COFFI BOREUOL 1914 The Cambrian News, 27 Mawrth, t. 6 BYRBRYDAU POETH NEU OER (Gwefan Papurau Newydd Cymru Ar-lein, LlGC) CINIO TE PRYNHAWN Ymddengys nad dyma’r unig fwbachod i flino’r ardal. CREFFTAU AC ANRHEGION Mewn llythyr dan y pennawd ‘Ysbrydion Ceredigion’ a Ar agor Mawrth – Sadwrn gyhoeddwyd yn Y Cymro yn 1899 sonnir fel hyn: Siop Treasures, Tlysau a gemwaith (yn cynnwys dylunwyr Cymreig), scarffiau a chyfwisgoedd priodasol. Caffi 01970 820 050 | Siop Treasures 01970 820 122

Iwan Jones

Gwasanaethau Pensaerniol Cynlluniau ar gyfer adeiladau newydd, 1899 Y Cymro, 7 Rhagfyr, t. 6 estyniadau ac addasiadau (Gwefan Papurau Newydd Cymru Ar-lein, LlGC)

Gellimanwydd, Talybont, Tybed a ŵyr darllenwyr Y Tincer ble’r oedd y ‘Goeden Fawr’? Ceredigion SY24 5HJ Byddai’n dda cael gwybod hefyd a oes rhagor o enwau [email protected] lleoedd yn yr ardal yn cynnwys y gair bwbach. 01970 832760 Angharad Fychan

Paratowyd gyda chefnogaeth Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru www.cymdeithasenwaulleoeddcymru.org Dilynwch y Tincer ar Trydar @TincerY

19 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Ysgol Craig yr Wylfa

Nyrs Ysgol Eisteddfod yr Urdd Daeth nyrs ysgol i mewn i Mae’r Ysgol yn falch iawn bod siarad gyda phlant Cyfnod dau ddisgybl wedi cymryd Sylfaen am sut i olchi dwylo rhan yn Eisteddfod yr Urdd yn gywir. Roedd y bocs golau eleni. Buodd Harvey Perkins, yn effeithiol iawn ar ddangos Blwyddyn 6 yn cystadlu yn ymdrechion y plant ac ar yr y canu unawd ac am y tro un pryd yn hwyluso’r dasg o cyntaf, buodd Emmi Hinks, olchi dwylo. Blwyddyn 1 yn cystadlu yn yr adran adrodd. Roedd y ddau Dydd Gŵyl Ddewi wedi perfformio yn arbennig Cafodd y plant lot o hwyl a o dda. Diolch yn fawr iawn i sbri ar Ddydd Gŵyl Ddewi. chi am gynrychioli eich ysgol! Am y tro cyntaf, ymunodd y plant, athrawon a rhai o’r Diwrnod y llyfr rhieni mewn gorymdaith Hyfryd oedd gweld o’r ysgol lawr i’r orsaf trên y disgyblion wedi eu Gorymdaith Dydd Gŵyl Ddewi. lle wnaeth y plant gynnal hysbrydoli gan lyfrau ar cyngerdd byr. Canodd y plant ddiwrnod y llyfr wrth i bawb, sawl cân Cymraeg ac yna a staff ddod i’r ysgol wedi cerdded nôl i’r ysgol mewn gwisgo fel cymeriad o’u hoff pryd i gael powlen o gawl lyfr. blasus iawn. Roedd wir yn hyfryd gweld y plant i gyd Cyngerdd Henoed wedi gwisgo mewn gwisg Buodd yr ysgol i gyd yn Gymraeg. cynnal cyngerdd byr o eitemau amrywiol ar gyfer Cinio’r Henoed henoed yr ardal. Cafwyd Braf iawn oedd cael croesawu eitemau megis canu, adrodd aelodau Cymdeithas Henoed a chanu offerynnau. Diolch y Borth yn ôl i’r ysgol, i yn fawr iawn i’r disgyblion ymuno â ni i gael cawl yn yr am eu perfformiad. ysgol ar Ddydd Gŵyl Ddewi. Mwynheuodd y disgyblion Edrychwn ymlaen at eu ac roedd yr henoed yn hymweliad mis nesaf. werthfawrogol iawn hefyd. Plant i gyd wedi gwisgo i fyny ar gyfer Diwrnod y Llyfr.

Cofiwch gefnogi eich busnesau lleol

eich gwefan leol www.trefeurig.org your local website

Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau, newyddion etc. i / news etc. to: cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg. [email protected] CROESAWIR ARCHEBION GAN UNIGOLION AC YSGOLION William Howells, Rhyd-y-gof, Penrhyn-coch, 13 Stryd y Bont, Aberystwyth Aberystwyth SY23 3EQ 01970 626 200

Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu [email protected]

20 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Seiniwch yr Utgorn! S4C yn datgelu cystadleuwyr Band Cymru 2016

Ar ôl hir aros, mae’r bandiau 12 band sydd wedi ennill eu yn cystadlu am deitl Band eu cynnal yng Nghanolfan fydd yn cystadlu am wobr lle yn rowndiau cynderfynol Cymru 2016 yw: y Celfyddydau Aberystwyth Band Cymru 2016 – Band Cymru eleni, am y cyfle Band BTM, Band Pres Coleg ar ddydd Sadwrn a Sul, 9 a 10 cystadleuaeth S4C i fandiau i ennill y wobr o £10,000. Cerdd a Drama Brenhinol Ebrill. chwyth, pres a jazz - wedi Hefyd, maent wedi datgelu Cymru, Band Dinas Ac ar ei blwyddyn gyntaf, cael eu datgelu. pwy yw’r pedwar band sydd Caerdydd 1 (Melingruffydd), yn dilyn proses o glyweliadau Yn dilyn llwyddiant cynnal yn cystadlu yn yr ornest Band Llaneurgain, Band o safon uchel, mae pedwar y gystadleuaeth gyntaf yn newydd i fandiau dan 18 oed; Llwydcoed, Band Tref band wedi cael ei dewis ar 2014, mae S4C a threfnwyr y Band Ieuenctid Cymru 2016, Porth Tywyn, Band gyfer cystadleuaeth newydd gystadleuaeth Rondo Media, gyda’r cyfle i ennill £1,000. Temperance Tongwynlais, Band Ieuenctid Cymru. Y yn falch iawn o gyhoeddi’r Y deuddeg band fydd Band Tref Tredegar, Band pedwar band yw: Tylorstown, Brass Beaumaris, Band Pres Ieuenctid Gwent, Cerddorfa Jas y Brifddinas Band Jazz Tryfan, Cerddorfa a Chwythbrennau Siambr Chwyth Ieuenctid Gwent Coleg Cerdd a Drama a Cerddorfa Ieuenctid Jazz Brenhinol Cymru. Gwasanaeth Cerdd Caerdydd Bydd rownd derfynol Band a’r Fro. Cymru yn cael ei chynnal Bydd y gystadleuaeth sy’n yn Theatr y Parc a’r Dâr, benodol ar gyfer cerddorion Treorci, un o gadarnleoedd 18 oed ac iau yn cael ei traddodiadol Bandiau chynnal yn Theatr y Parc a’r Cymreig ar ddydd Sul 22 Dâr, Treorci ar ddydd Sadwrn, Mai. Cyn hynny, bydd pedair 21 Mai 2016. Bydd y ddwy rownd gyn-derfynol yn cael gystadleuaeth yn cael ei dangos ar S4C ac mae’n gyfle unigryw i fandiau Cymru ddangos eu doniau disglair ar y teledu. Mae tocynnau i fod yn rhan o’r gynulleidfa yn Aberystwyth a Threorci yn rhad ac am ddim. Cysylltwch â Rondo Media ar 029 2022 3456 neu bandcymru@ rondomedia.co.uk

CRONFA GOFFA’R FONESIG GRACE JAMES Gwahoddir ceisiadau oddi wrth fudiadau neu gymdeithasau’r henoed am gymhorthdal o’r gronfa uchod. Dylai’r gymdeithas fod o fewn ffiniau hen Gyngor Dosbarth Aberystwyth. Gellir cael ffurflenni cais oddi wrth yr ysgrifennydd a dylid eu dychwelyd cyn 31 Mawrth 2016.

Yr ysgrifennydd yw: Mary Jones Lleifior 27 Glan Rheidol Llanbadarn Fawr Aberystwyth SY23 3GG 01970 624408 e-bost: [email protected]

21 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Ysgol Penrhyn-coch

Diwrnod Defnyddio’r am gredoau Cristnogion a St, am feirniadu y llefaru. gadair gyda’i cherdd am y Rhyngrwyd dysgwyd llawer pam rydyn Llongyfarchiadau i Stephanie Gofod ac i dîm Seilo am ennill Ar Chwefror y 9fed cafwyd yn bwyta Crempogau ar y Merry o Stewi am ennill y gyda’r pwyntiau uchaf. gwasanaeth diddorol iawn gan diwrnod hwn. Fe ymunodd Mrs Lynwen Evans, athrawes Mr Dafis â ni yn yr ysgol yn y dosbarth 3, am ddefnyddio’r prynhawn ac fe fwynheuodd rhyngrwyd yn fwy diogel. Grempog blasus Mrs Donnelly Roedd yn ddiwrnod a’r dosbarth derbyn! rhyngwladol i ledaenu’r neges ar y thema ‘Chwarae eich rhan Codi ymwybyddiaeth o i gael rhyngrwyd gwell’, gan Diabetis gynnig cyfle i ganolbwyntio Cafwyd diwrnod llawn ar y pethau creadigol a hwyl wrth i bawb wisgo chadarnhaol mae plant a phobl ‘onesie’ a chyfrannu i achos ifanc yn eu gwneud ar-lein, bwysig iawn i ni gan bod ynghyd â’r rôl rydyn ni oll yn Catrin ym mlwyddyn 3 yn Disgyblion y Cyfnod Sylfaen yn eu gwisgoedd cymeriadau o Lyfrau ei chwarae yn helpu i greu ymgyfarwyddo a dygymod rhyngrwyd gwell. gyda’r clefyd heriol yma.

Ymweliad â’r Eglwys Eisteddfod Ysgol Fe fuodd disgyblion y Cyfnod Cafwyd eisteddfod benigamp Sylfaen yn ymweld â’r eleni eto. Diolch i Mrs Parchedig Lyn Dafis ar fore Eirwen Hughes, Pen-cwm Dydd Mawrth Ynyd. Cawsom a ddaeth i feirniadu y canu groeso a negeseuon pwysig ac i Mrs Eirian Dafis, Bow

Emyr Llew yn tanio dychymyg y disgyblion ar Ddiwrnod y Llyfr

Disgyblion Blwyddyn 6 wrthi yn coginio pice ar y maen ar Ddydd Gŵyl Ddewi

Disgyblion y Cyfnod Sylfaen yn eu gwisgoedd Traddodiadol

22 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387

Ysgol Rhydypennau

Twmpath ailgylchu fel y ffenest allan o Ar Fawrth y cyntaf, trefnwyd hen bapurau £5 a £10 a bod ein Twmpath blynyddol yn sêt y tŷ bach wedi wneud allan Neuadd yr ysgol i ddathlu o hen ffonau symudol! Dydd Gŵyl Ddewi. Cafwyd Fy hoff ran o’r ymweliad gwledd o ddawnsio gwerin, oedd y thema cerddorol oedd gwobrau, gwisg ffansi, raffl a yn rhan o’r prosiect; y cryno digon o fwyd a diod. Diolch ddisgiau yn gorchuddio’r tu i Gymdeithas Rhieni ac allan, yr 80 o recordiau feinil Athrawon yr ysgol am drefnu’r ar lawr y garafán a’r papur noson ac i Erwyd eleni eto am wal cerddorol a oedd yn gynnal noson mor ddifyr. gorchuddio tu mewn y cerbyd arbennig hwn. Ymweliadau Hoffem ddiolch i chi Carafán Carwyn eto, a diolch am fod mor Carafan Carwyn a blwyddyn 6. Diolch yn fawr iawn i Carwyn amyneddgar i ateb ein Lloyd Jones am arddangos cwestiynau mor fanwl. ei garafán arbennig i blant yr Pob hwyl, ysgol yn ddiweddar. Dyma Gweni King lythyr o ddiolch i grisialu’r achlysur. Y Llyfrgell Genedlaethol Bu blwyddyn 5 a 6 yn ymweld Annwyl Carwyn Lloyd Jones; â’r Llyfrgell Genedlaethol er Rydw i’n ysgrifennu mwyn dysgu am y Rhyfel Byd atoch i ddiolch i chi am Cyntaf. Yn ystod yr ymweliad ddefnyddio’ch amser sbâr i cafodd y plant gyfle i weld a ddod a’ch carafán unigryw phrofi amgylchiadau heriol Rhyfel Byd Cyntaf yn Y Llyfrgell Genedlaethol i’r ysgol. Rydym yn astudio meysydd y gad ac amodau ‘Cartrefi’ a ‘Defnyddiau’ fel ofnadwy y ffosydd, buont rhan o’n gwaith y tymor yma hefyd yn edrych ar arteffactau’r ac roedd gweld carafán wedi cyfnod a cheisio datrys a ei wneud allan o ddeunydd dehongli ‘Morse Code’. Diolch ailgylchu yn berffaith ar gyfer i’r Llyfrgell Genedlaethol am y pwrpas hyn. sicrhau ymweliad addysgiadol Y peth gyntaf a sylwais oedd a difyr. yr holl gryno ddisgiau oedd yn gorchuddio’r garafán. Eisteddfod Offerynnol yr Roeddynt yn sgleinio yn Urdd yr haul ac yn edrych yn Llongyfarchiadau mawr drawiadol iawn. Synnais yn i Elain Morgan (unawd fawr pan ddysgais fod tua offerynnol) a’r Ensemble pedair mil o ddisgiau wedi eu Offerynnol ar eu llwyddiant defnyddio! yn yr Eisteddfod Offerynnol Yr ail beth a sylwais oedd yn Felin-fach yn ddiweddar. Yr Ensemble Offerynnol. maint y garafán; er nad oedd Byddant nawr yn cynrychioli yn fawr iawn roedd hi’n Ceredigion yn Eisteddfod ryfeddol sut fod pob dim oedd Genedlaethol yr Urdd yn y angen yn ffitio yn daclus tu Fflint fis Mai nesaf. Pob hwyl mewn, fel y sinc, y gwely ac iddynt. wrth y gwrs y tŷ bach! Dysgais llwyth o ffeithiau diddorol yn Clwb Cant ystod yr ymweliad a synnais Dyma’r canlyniad: mai ond £750 oedd cost 1af - £25-Sian Wyn Davies. Yr adeiladu’r garafán a bod y Hen Waith Dŵr. Bont-goch. Am fwy o wybodaeth a cyfan wedi cymryd ond 500 2il-£15-Ken Edwards. Elerch. llwyth o luniau: awr o waith; anhygoel! Maes y Garn. Bow Street. www.rhydypennau. Mae’n ryfedd i feddwl 3ydd-£10-Elain Tanat. Fferm ceredigion.sch.uk cymaint o bethau y gallwch Glanfrêd. Lôn Glanfrêd. Elain Morgan-Unawd @YGRhydypennau – wneud allan o ddeunydd Llandre. Offerynnol dilynwch ni ar drydar.

23 Y Tincer | Mawrth 2016 | 387 Tasg y Tincer

Diolch i bawb fu’n lliwio llun Dewi Sant y mis diwetha. Roedd eich gwaith yn fendigedig. Wyddoch chi beth? Dyma’r nifer mwyaf o luniau dwi wedi’u derbyn ers tro byd – 23 ohonyn nhw! Dyma’r enwau: Efanna a Megan Lewis, Capel Bangor; Besi Benjamin James, Llandre; Iestyn Roberts, Penrhyn-coch; Dylan Rhys Herron, Bow Street; Gwen a Mari Gibson, Penrhyn- coch; Gwawr Morgan, Llandre; Rose Sinclair, Tadley, Hampshire; Enid a Mirain Evans, Llandre; Lleucu ap Llywelyn, Capel Madog; Lucie Medhurst, Penrhyn- coch; Elis a Maia Tyson, Caerffili; Anna Jên Dunne, Bont-goch; Nel Davies, Caernarfon; Lili-May Welsby, Aberystwyth; Tomos Llywelyn, Llandre; Anest Erwan, Bow Street; Jessica a Shane, Llandre; Morgan Iwan a Gwion Iwan Ebenezer Ellis, Gwaelod-y- garth. Da iawn ti, Iestyn, am lwyddo efo’r pos geiriau. Roedd raid rhoi pob un llun mewn bwced y tro hwn – doedd gen i ddim het ddigon mawr! Llun pwy ddaeth allan yn gynta? Ti, Besi Benjamin James. Llongyfarchiadau, a daliwch ati, bawb! Mae bellach yn dymor y gwanwyn. Beth yw’r pethau rydych chi’n eu cysylltu â’r adeg hon o’r flwyddyn? Ŵyn yn y caeau, blagur ar frigau’r coed, planhigion yn dechrau deffro yn yr ardd, tywydd brafiach, newid y clociau ... Ydi, mae’n gyfnod o ddathlu bywyd newydd ac o edrych ymlaen, a dyna a wnawn ni wrth ddathlu’r Pasg. Er i Iesu Grist gael ei roi ar y groes, daeth o’r bedd yn fyw, ac rydyn ni’n cofio am hynny adeg y Pasg – beth am baentio wyau, addurno hetiau, gwneud llun o flodau’r gwanwyn ... a bwyta wyau siocled?! Y mis hwn, lliwiwch lun yr ŵy Pasg â digon o liwiau’r gwanwyn. Anfonwch eich gwaith at y cyfeiriad arferol: Tasg y Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Street, Ceredigion SY24 5BP erbyn 1 Ebrill. Ta ta tan toc!

Enw

Cyfeiriad

Ysgol

Rhif ffôn Oed Besi

M THOMAS TACSI Plymwr Lleol EDDIE Penrhyn-coch Perchennog: JONATHAN Gosod gwres canolog Ystafelloedd ymolchi Connie Evans, LEWIS Saer Coed / Adeiladydd Cawodydd Gwawrfryn, Pob math o waith plymio 01970 880 652 ac hefyd gwaith nwy Penrhyn-coch 07773 442 260 Prisiau rhesymol BRONLLYS, CAPEL BANGOR Rhif 387 | MAWRTH 2016 01970 828 642 ABERYSTWYTH 07968 728470 01970 820375 07790 961 226