Uchwała Nr XXIX/152/09

Rady Gminy Wi śniew

z dnia 19 marca 2009 roku w sprawie przyj ęcia Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie gminnym /Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pó źniejszymi zmianami/, art. 17 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej /Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z pó źniejszymi zmianami), oraz art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 12 kwietnia 1982 roku o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70 poz. 473 z pomniejszymi zmianami) na wniosek Wójta Gminy

Rada Gminy uchwala:

§ 1.

Strategi ę Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020, w tym Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych Gminy Wi śniew na 2009 rok stanowi ący zał ącznik do niniejszej Strategii.

§ 2.

Traci moc Uchwała Nr XXVIII/147/2009 Rady Gminy Wi śniew z dnia 27 lutego 2009 roku w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Gminie Wi śniew na 2009 rok.

§ 3.

Wykonanie uchwały powierza si ę Wójtowi Gminy Wi śniew.

§ 4.

Uchwała wchodzi w życie z dniem podj ęcia. Przewodnicz ący Rady Józef Orzyłowski UZASADNIENIE

do uchwały w sprawie przyjęcia

Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych

Gminy Wi śniew

na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020

Konieczno ść opracowania Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art.17 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej /Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 z pó źniejszymi zmianami) oraz art. 4 1 ust. 2 ustawy z dnia 12 kwietnia 1982 roku o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70 poz. 473 z pomniejszymi zmianami).

Dokument ma stanowi ć podstaw ę do realizacji wzgl ędnie trwałych wzorów interwencji społecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk wyst ępuj ących w obr ębie danej społeczno ści), które oceniane s ą negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególno ści działania instytucji rozwi ązuj ących kwestie społeczne podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin.

Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew obejmuje i stanowi materiał wyj ściowy do opracowania szczegółowych programów lokalnej pomocy społecznej.

Przewodnicz ący Rady Józef Orzyłowski

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 2

Zał ącznik do Uchwały Nr XXIX/152/09 Rady Gminy Wi śniew z dnia 19 marca 2009r.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW NA LATA 2009-2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014-2020

LUTY 2009

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 3

SPIS TRE ŚCI

WPROWADZENIE ...... 5

1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA ...... 8

1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ ...... 9 1.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-PRAWNE TWORZENIA STRATEGII . 10 1.3. PRZESŁANKI WYNIKAJ ĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ...... 12 2. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA ...... 23

2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 24 2.2. DEMOGRAFIA ...... 26 2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE IDENTYFIKOWANE PRZEZ O ŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ ...... 30 2.4. KWESTIA DZIECKA ...... 42 2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH ...... 46 2.6. KWESTIA UZALE ŻNIE Ń ...... 52 2.7. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI ...... 55 2.8. KWESTIA PRZEST ĘPCZO ŚCI ...... 59 2.9. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO ...... 61 2.10. ANALIZA SWOT ...... 69 2.11. ZASOBY UMO ŻLIWIAJ ĄCE ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ...... 78 2.12. PODSUMOWANIE CZ ĘŚ CI DIAGNOSTYCZNEJ ...... 82 3. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 85

3.1. MISJA ...... 86 3.2. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁA Ń ...... 87 3.3. MONITORING I WDRA ŻANIE STRATEGII ...... 99 4. UWAGI KO ŃCOWE ...... 109

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW ...... 110

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 4 WPROWADZENIE

Mówi ąc o gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych, nale ży mie ć na my śli w szczególno ści działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin, mieszka ńców gminy. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument dla gminy Wi śniew, który pozwoli na racjonalizacj ę lokalnej polityki społecznej oraz wska że obszary, które w najbli ższym czasie powinny sta ć si ę przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaanga żowa ć środowisko lokalne w budow ę strategii na najwa żniejszych etapach, od diagnozy do wdro żenia i realizacji. Przedło żony materiał został opracowany w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wi śniewie przy merytorycznym wsparciu O środka Kształcenia Słu żb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Cz ęstochowie. Pomoc zewn ętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowi ązywania niniejszego dokumentu została skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływaj ącymi na rozwi ązywanie lokalnych problemów, tj. Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (Narodowa Strategia Spójno ści) oraz Narodow ą Strategi ą Integracji Społecznej, wyznaczaj ącymi działania i stwarzaj ącymi mo żliwo ść ubiegania si ę o środki zewn ętrzne do 2013 roku. W pracach nad strategi ą uczestniczyli eksperci, specjali ści, przedstawiciele środowisk oświaty, kultury, ochrony zdrowia, s ądownictwa, policji, pomocy społecznej, przedstawiciele organizacji pozarz ądowych i samorz ądu lokalnego. Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wiśniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020 składa si ę z trzech zasadniczych cz ęś ci, tj. cz ęś ci wst ępnej, diagnostycznej i programowej. Cz ęść wst ępna zawiera elementarne informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu – są w niej przedstawione podstawy polityki społecznej, uwarunkowania

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 5 społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów strategicznych, z którymi powinna korespondowa ć i by ć spójna strategia. Cz ęść diagnostyczna dokumentu zawiera charakterystyk ę gminy, informacje na temat sytuacji demograficzno-bytowej jej mieszka ńców oraz diagnoz ę problemów społecznych, opart ą na badaniu źródeł zastanych oraz analizie specjalnie skonstruowanych do tego celu ankiet i wywiadów. Diagnoza obejmuje nast ępuj ące kwestie: 1. Problemy społeczne identyfikowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej; 2. Kwestia dziecka; 3. Kwestia osób bezrobotnych; 4. Kwestia uzale żnie ń; 5. Kwestia niepełnosprawno ści; 6. Kwestia przest ępczo ści; 7. Problemy społeczne w ocenie środowiska lokalnego; 8. Analiza SWOT; 9. Zasoby umo żliwiaj ące rozwi ązywanie problemów społecznych. W podsumowaniu cz ęś ci diagnostycznej, po nało żeniu wyników dokonanej analizy na zakres mo żliwo ści kompetencyjnych samorz ądu gminnego, zostały wskazane najwa żniejsze obszary problemowe, których rozwi ązanie powinno sta ć si ę przedmiotem troski samorz ądu lokalnego, a s ą one tre ści ą cz ęś ci programowej dokumentu. Ponadto pokazany został zwi ązek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemów społecznych z czynnikami, które nale ży bra ć pod uwag ę w programowaniu działa ń słu żą cych rozwi ązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego. W cz ęś ci programowej dokumentu zostały przedstawione najistotniejsze zało żenia polityki społecznej gminy na najbli ższe lata. Zostały one uj ęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działa ń. Ponadto została zaprezentowana informacja na temat sposobu wdro żenia strategii oraz prowadzenia monitoringu i ewaluacji jej realizacji. Cz ęść programowa dokumentu zawiera równie ż projekty zaproponowane przez przedstawicieli organizacji pozarz ądowych i instytucji gminy działaj ących w obszarze polityki społecznej. Przedstawienie graficzne metodologii opracowania Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020 prezentuje poni żej zamieszczony diagram.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 6 Diagram 1. Metodologia opracowania dokumentu

CZ ĘŚĆ WST ĘPNA CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA

Podstawy polityki społecznej Analiza: • Uwarunkowania społeczno-prawne źródeł zastanych (dane statystyczne, tworzenia strategii dane O środka Pomocy Społecznej, Powiatowego Urz ędu Pracy, Policji, Analiza dokumentów Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, strategicznych, z którymi powinna kuratorów s ądowych, inne) korespondowa ć i by ć spójna strategia • źródeł wywołanych (badanie ankietowe „Sytuacja dziecka w środowisku szkolnym”, „Problemy społeczne w ocenie środowiska lokalnego”, analiza SWOT) • zasobów (instytucje samorz ądowe, organizacje pozarz ądowe)

CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA

Misja Cele strategiczne Cele operacyjne Kierunki działa ń Informacja na temat sposobu wdro żenia strategii oraz prowadzenia monitoringu i ewaluacji jej realizacji

Programy

Projekty zaproponowane przez przedstawicieli organizacji pozarz ądowych i instytucji gminy działaj ących w obszarze polityki społecznej

UWAGI KO ŃCOWE

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 7

1. CZ ĘŚĆ WST ĘPNA

Cz ęść wst ępna zawiera elementarne informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostały podstawy polityki społecznej, uwarunkowania społeczno-prawne tworzenia strategii oraz została dokonana analiza dokumentów programowych opracowanych na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy, z którymi powinna korespondowa ć i by ć spójna strategia.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 8 1.1. PODSTAWY POLITYKI SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna oparta na okre ślonych warto ściach i zasadach mo że by ć postrzegana jako przewodnik działania pa ństwa i władz samorz ądowych ró żnych szczebli w celu kształtowania warunków życia ludno ści, stosunków mi ędzyludzkich i ogólnych warunków rozwoju oraz harmonizowania i godzenia rozbie żnych interesów ró żnych grup społecznych. Z warto ści wynikaj ą zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierowa ć si ę podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektóre zasady polityki społecznej s ą to żsame z warto ściami. Zasady, które s ą najcz ęś ciej artykułowane b ądź realizowane w polityce społecznej, a które staj ą si ę dla twórców strategii podstawowymi fundamentami budowania społeczno ści lokalnej, wolnej od zagro żeń i problemów społecznych, to: 1. Zasada samopomocy – przejawia si ę w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagaj ących si ę z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup. 2. Zasada przezorno ści – oznacza, że bezpiecze ństwo socjalne jednostki nie mo że by ć tylko efektem świadcze ń ze strony społecze ństwa, ale wynika ć powinno tak że z odpowiedzialno ści człowieka za przyszło ść własn ą i rodziny. 3. Zasada solidarno ści społecznej – najcz ęś ciej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy uto żsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczaj ącym wy ższość wspólnych interesów członków społecze ństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw. 4. Zasada pomocniczo ści – oznacza przyj ęcie okre ślonego porz ądku, w jakim ró żne instytucje społeczne dostarczaj ą jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoi ć swoich potrzeb; w pierwszej kolejno ści pomoc powinna pochodzi ć od rodziny, a nast ępnie od społeczno ści lokalnej, a na ko ńcu od pa ństwa. 5. Zasada partycypacji – wyra ża si ę w takiej organizacji życia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia mo żliwo ść pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zaj ąć równoprawne z innymi miejsce w społecze ństwie.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 9 6. Zasada samorz ądno ści – stanowi realizacj ę takich warto ści, jak wolno ść i podmiotowo ść człowieka, a wyra ża si ę w takiej organizacji życia społecznego, która jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniej ących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów. 7. Zasada dobra wspólnego – przejawia si ę w takich działaniach władz publicznych, które uwzgl ędniaj ą korzy ści i interesy wszystkich obywateli i polegaj ą na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te s ą sprzeczne. 8. Zasada wielosektorowo ści – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarz ądowych i instytucji rynkowych, które dostarczaj ą środków i usług słu żą cych zaspokajaniu potrzeb społecze ństwa. Z wymienionych powy żej zasad wynikaj ą podstawowe cele, które powinny kształtowa ć polityk ę społeczn ą w danym środowisku lokalnym. S ą to przede wszystkim: • dąż enie do poprawy poło żenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych grup społecze ństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych; • prowadzenie bie żą cych działa ń osłonowych; • dostrzeganie zagro żeń społecznych z wyprzedzeniem; • dorównywanie do standardów unijnych i mi ędzynarodowych. Mówi ąc o warto ściach, nie mo żna nie wspomnie ć o warto ści podstawowej, jak ą dobro rodziny. Ta warto ść stała si ę fundamentem niniejszego dokumentu programowego, gdy ż od wspierania rodziny jako najwa żniejszej komórki społecznej nale ży rozpoczyna ć ka żdy rodzaj oferowanej pomocy.

1.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-PRAWNE TWORZENIA STRATEGII

Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych ma stanowi ć podstaw ę do realizacji trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) wyst ępuj ących w obr ębie danej społeczno ści, które oceniane s ą negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególno ści

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 10 działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązuj ących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Obowi ązek opracowania Gminnej Strategii Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17. ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728). Ró żnorodno ść problemów społecznych wyst ępuj ących w gminie powoduje konieczno ść wzi ęcia pod uwag ę tak że innych aktów prawnych, które maj ą istotny wpływ na konstrukcj ę dokumentu i rozwi ązywanie zada ń społecznych w przyszło ści. S ą to m.in.: • ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po żytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 26 pa ździernika 1982 r. o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180 poz. 1493). • ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139 poz. 992 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 7 wrze śnia 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1 poz. 7 z pó źn. zm.), • ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z pó źn. zm.).

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 11 Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii mo że zachodzi ć potrzeba odwołania si ę równie ż do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, o światy i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. W gminnej strategii integracji i rozwi ązywania problemów społecznych uwzgl ędniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczno ść zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rz ądowych, samorz ądowych, organizacji pozarz ądowych i biznesu. Uznaje si ę tak że za niezb ędn ą partnersk ą współprac ę z osobami podlegaj ącymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede wszystkim: • Narodowa Strategia Integracji Społecznej na lata 2004-2010, • Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, • Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013), • Program Operacyjny Kapitał Ludzki, • Strategia Wojewódzka w zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005-2013, • Powiatowa Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2002-2010, • Strategia Sukcesu Gminy Wi śniew.

1.3. PRZESŁANKI WYNIKAJ ĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH

Strategia integracji i rozwi ązywania problemów społecznych gminy nie jest jedynym dokumentem w obszarze polityki społecznej, którego skutki dotycz ą jej mieszka ńców. Krytyczna analiza dokumentów programowych powstaj ących na poziomie kraju, województwa, powiatu czy gminy pozwala na skuteczniejsze programowanie działa ń na poziomie lokalnym w taki sposób, by nie powielać pewnych działa ń, ale wpisywa ć si ę własnymi propozycjami programowymi w ju ż funkcjonuj ącą rzeczywisto ść formalnoprawn ą. Strategia Integracji i Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Wi śniew na lata 2009-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2020 jest spójna z poni ższymi dokumentami.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 12 Narodowa Strategia Integracji Społecznej

Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikaj ą przede wszystkim z priorytetów okre ślonych w przyj ętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Wynikaj ą równie ż z zało żeń w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego przyj ętych w grudniu 2000 r. przez Rad ę Europejsk ą w Nicei, które Polska w pełni zaakceptowała i oficjalnie potwierdziła poprzez przyj ęcie w grudniu 2003 r. Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum). Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne Memorandum s ą elementami realizacji Strategii Lizbo ńskiej, która została przyj ęta przez pi ętna ście krajów członkowskich UE w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisuj ą si ę tak że w podstawowe zało żenia Zrewidowanej Strategii Spójno ści Społecznej Rady Europy, której inauguracja odbyła si ę w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych zało żeń jest budowanie integracji i spójno ści społecznej w oparciu o prawa człowieka, a zwłaszcza te prawa, które zostały zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Społecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Społecznej stworzone zostały z perspektyw ą ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Działania uwzgl ędnia te priorytety, których realizacja jest szczególnie pilna. Wynikaj ą one tak że z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-społecznej ilustruj ącej podstawowe przyczyny ubóstwa i zagro żenia wykluczeniem społecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji zakładaj ą: wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, popraw ę jako ści kształcenia na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym; upowszechnienie kształcenia na poziomie wy ższym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawno ściowego dzieci oraz upowszechnienie kształcenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego zakładaj ą: radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podj ęcia zdecydowanych działa ń, oraz ograniczenie tendencji wzrostowych

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 13 rozwarstwienia dochodowego, tak aby ró żnice te nie odbiegały od przeci ętnego poziomu w krajach UE. W zakresie realizacji prawa do pracy zakładaj ą: ograniczenie bezrobocia długookresowego, zmniejszenie bezrobocia młodzie ży, zwi ększenie poziomu zatrudnienia w śród niepełnosprawnych oraz zwi ększanie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia zakładaj ą: wydłu żenie przeci ętnego dalszego trwania życia w sprawno ści, upowszechnienie dost ępu do świadcze ń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz zwi ększenie zakresu programów zdrowia publicznego obejmuj ących kobiety i dzieci. W zakresie realizacji innych praw społecznych zakładaj ą: zwi ększenie dost ępu do lokali (mieszka ń) dla grup najbardziej zagro żonych bezdomno ści ą, zapewnienie lepszego dost ępu do pracowników socjalnych, rozwini ęcie pomocy środowiskowej i zwi ększenie liczby osób obj ętych jej usługami, zaanga żowanie obywateli w działalno ść społeczn ą, realizacj ę Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorz ądy terytorialne oraz zwi ększenie dost ępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa.

Krajowy Program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 2008-2010”

Krajowy Program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 2008- 2010” jest dokumentem, który został przygotowany w zwi ązku z uczestnictwem Polski w otwartej metodzie koordynacji Unii Europejskiej w dziedzinie zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej. Jego celem jest poprawa efektywno ści otwartej metody koordynacji, która jest metod ą wzajemnej pomocy, wzajemnego uczenia si ę i wymiany informacji, oraz wzmocnienie interakcji pomi ędzy otwart ą metod ą koordynacji w polityce społecznej a Strategi ą Lizbo ńsk ą na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Dokument obejmuje trzy obszary działa ń: integracj ę społeczn ą, system emerytalny oraz opiek ę zdrowotn ą i opiek ę długoterminow ą, które zostały uj ęte w trzech cz ęś ciach składowych Programu, tj. w Krajowym Planie Działa ń na rzecz Integracji Społecznej, w Krajowej Strategii Emerytalnej oraz w Krajowym Planie na rzecz Opieki Zdrowotnej i Opieki Długoterminowej.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 14 Cele przewodnie Krajowego Planu Działa ń na rzecz Integracji Społecznej zostały uzgodnione w konsultacjach z przedstawicielami władz samorz ądowych, partnerami społecznymi, środowiskiem naukowym oraz organizacjami pozarz ądowymi. Wzi ęto równie ż pod uwag ę rekomendacje Komisji Europejskiej sformułowane pod adresem Polski we Wspólnym Raporcie na rzecz Zabezpieczenia Społecznego i Integracji Społecznej z 2007 r. Priorytety i działania Krajowego Planu Działa ń na rzecz Integracji Społecznej na lata 2008-2010 uwzgl ędniaj ą tak że spójno ść z zało żeniami Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010). Przyj ęto, że dokument będzie realizowany w ramach trzech priorytetów tematycznych, w obr ębie których wyznaczono nast ępuj ące działania: Priorytet 1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzie ży 1. Poprawa sytuacji dochodowej rodzin 2. Rozwój usług opieku ńczych nad dzieckiem 3. Wyrównywanie szans edukacyjnych oraz wsparcie dla ucz ących si ę dzieci i młodzie ży z ubogich rodzin Priorytet 2. Integracja przez aktywizacj ę 1. Rozwój ekonomii społecznej 2. Rozwój narz ędzi i instrumentów na rzecz aktywnej integracji 3. Realizacja programów integracyjnych na rzecz osób niepełnosprawnych Priorytet 3. Dost ęp do wysokiej jako ści usług społecznych 1. Poprawa jako ści usług edukacyjnych 2. Rozwój budownictwa socjalnego 3. Profilaktyka i rozwi ązywanie problemów alkoholowych 4. Profilaktyka w zakresie przeciwdziałania narkomanii 5. Rozwój usług dla ludzi starszych 6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie 7. Rozwój nieodpłatnej pomocy prawnej

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 15 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójno ści 2007-2013)

Zgodnie z rozporz ądzeniem Rady Europejskiej, ustanawiaj ącym przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójno ści, przygotowano strategiczne wytyczne w sprawie spójno ści gospodarczej, społecznej i terytorialnej, okre ślaj ące indykatywne ramy interwencji funduszy z uwzgl ędnieniem innych polityk Unii Europejskiej. Projekt tego dokumentu Komisja Europejska opublikowała 5 lipca 2005 r. pod nazw ą „Polityka spójno ści wspieraj ąca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne Wytyczne Wspólnoty 2007-2013” (SWW). Dokument ten zaleca ka żdemu funduszowi realizacj ę celu priorytetowego, którym jest promowanie harmonijnego, zrównowa żonego i trwałego rozwoju Wspólnoty. Na podstawie zapisów Strategicznych Wytycznych Wspólnoty Polska opracowała „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 wspieraj ące wzrost gospodarczy i zatrudnienie” (NSRO), które integruj ą główne priorytety Wspólnoty z priorytetami polskimi, uwzgl ędniaj ąc jednocze śnie zapisy Krajowego Programu Reform, odpowiadaj ącego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbo ńskiej. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia stanowi ą podstaw ę do programowania interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójno ści (FS). Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia okre ślaj ą działania o charakterze rozwojowym, jakie rz ąd polski zamierza podj ąć w latach 2007-2013 w zakresie promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjno ści oraz wzrostu zatrudnienia. NSRO słu żą jednocze śnie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz regionów i grup społecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji sektorów i regionów problemowych. Zakładanym efektem strategii proponowanej w NSRO jest znacz ące podniesienie jako ści życia mieszka ńców Polski i zbli żenie poziomu rozwoju do obecnie najbiedniejszych starych pa ństw członkowskich, a w dłu ższej perspektywie poziomu zbli żonego do średniej europejskiej.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 16 Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Najwa żniejszym instrumentem finansowym polityki społecznej Unii Europejskiej jest Europejski Fundusz Społeczny. Finansuje on działania pa ństw członkowskich w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich w celu osi ągni ęcia spójno ści gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) cało ść interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007-2013 została uj ęta w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego celem jest umo żliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsi ębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społecze ństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy struktur administracyjnych pa ństwa. Problematyka integracji społecznej została uj ęta w dwóch priorytetach tego Programu, tj. w realizowanym na poziomie centralnym priorytecie I „Zatrudnienie i integracja społeczna” oraz w realizowanym na poziomie regionalnym priorytecie VII „Promocja integracji społecznej”. W ramach tych priorytetów przewidziano nast ępuj ące działania odnosz ące si ę do problematyki integracji społecznej: • Priorytet I – Działanie 1.2. „Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej”, którego cel zakłada podniesienie jako ści i efektywno ści funkcjonowania instytucji działaj ących w obszarze pomocy i integracji społecznej poprzez rozszerzanie realizowanych przez nie usług, popraw ę systemu monitorowania i oceny efektywno ści podejmowanych działa ń oraz inwestycje w rozwój kwalifikacji i kompetencji kadr; • Priorytet I – Działanie 1.3. „Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej”, którego celem jest opracowywanie, wdra żanie i promocja ogólnopolskich i ponadregionalnych rozwi ąza ń z zakresu aktywizacji zawodowej i integracji społecznej, skierowanych do grup znajduj ących si ę w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, w tym w szczególno ści: młodzie ży zagro żonej wykluczeniem społecznym, osób pozbawionych wolno ści, osób niepełnosprawnych oraz członków społeczno ści romskiej, a tak że upowszechnianie rozwi ąza ń na rzecz godzenia życia

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 17 zawodowego i rodzinnego oraz wyrównywania szans kobiet i m ęż czyzn w dost ępie do zatrudnienia; • Priorytet VII – Działanie 7.1. „Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji”, którego cel zakłada rozwijanie aktywnych form integracji społecznej i umo żliwianie dost ępu do nich osobom zagro żonym wykluczeniem społecznym oraz popraw ę skuteczno ści funkcjonowania instytucji pomocy społecznej w regionie;

• Priorytet VII – Działanie 7.2. „Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej”, którego celem jest poprawa dost ępu do zatrudnienia osób zagro żonych wykluczeniem społecznym i rozwijanie sektora ekonomii społecznej; • Priorytet VII – Działanie 7.3. „Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji”, którego cel zakłada wsparcie dla rozwoju inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczno ści lokalnych, przyczyniaj ące si ę do realizacji strategii rozwoju kapitału ludzkiego na terenach wiejskich. Po średnio dla problematyki integracji społecznej istotne jest równie ż wyznaczone w ramach Priorytetu V – Działanie 5.4 „Rozwój potencjału trzeciego sektora”, którego cel zakłada wspieranie potencjału organizacji pozarz ądowych w celu ich efektywnego i profesjonalnego uczestnictwa w mechanizmach partnerstwa, szczególnie w obszarach istotnych dla realizacji Strategii Lizbo ńskiej i Krajowego Programu Reform.

Strategia Wojewódzka w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005-2013

Ze wzgl ędu na swój dalekosi ęż ny charakter strategia budowana na poziomie lokalnym musi uwzgl ędnia ć i bra ć pod uwag ę przesłanki zawarte w dokumentach strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa. Jednym z nich jest samorz ąd województwa mazowieckiego. „Strategia Wojewódzka w Zakresie Polityki Społecznej dla Województwa Mazowieckiego na lata 2005-2013” pozwala zaplanowa ć działania województwa z zakresu polityki społecznej w taki sposób, aby przeciwdziała ć najistotniejszym zagro żeniom społecznym, takim jak negatywne

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 18 skutki ubóstwa i zjawisko wykluczenia społecznego, przy aktywnym udziale samorz ądów lokalnych i organizacji pozarz ądowych. Zadaniem samorz ądu województwa jest nie tylko rozwi ązywanie problemów społecznych, ale równie ż organizowanie wsparcia i pomocy osobom potrzebuj ącym w miejscu ich zamieszkania przy udziale jednostek organizacyjnych samorz ądów lokalnych. Województwo poprzez działalno ść Regionalnego O środka Pomocy Społecznej pełni rol ę wspieraj ącą, aktywizuj ącą, koordynuj ącą i inicjuj ącą nowe rozwi ązania, zmierzaj ące do wyrównywania poziomu życia mieszka ńców Mazowsza. Strategia okre śla główne działania samorz ądu województwa zgodnie z przypisanymi województwu zadaniami z zakresu pomocy społecznej. W toku prac nad strategi ą misj ę samorz ądu województwa mazowieckiego, realizowan ą w ramach strategii wojewódzkiej polityki społecznej Mazowsza na lata 2005-2013, okre ślono jako „osi ągni ęcie odczuwalnych społecznie, pozytywnych efektów w zakresie priorytetowych obszarów polityki społecznej, jakie stanowi ą: ubóstwo, uzale żnienia, staro ść , bezrobocie, niepełnosprawno ść ”. Dla ka żdego z pi ęciu wyodr ębnionych obszarów sformułowano nast ępuj ące cele strategiczne. I. Ubóstwo 1. Podejmowanie selektywnych działa ń na rzecz osób i rodzin znajduj ących si ę w stanie ubóstwa, ze szczególnym uwzgl ędnieniem przedsi ęwzi ęć ograniczaj ących skutki życia w biedzie 2. Tworzenie mechanizmów wychodzenia z bezdomno ści i zapobiegaj ących przechodzeniu osób ubogich w stan bezdomno ści II. Uzale żnienia 1. Zahamowanie wzrostu spo życia alkoholu, promocja zdrowego stylu życia, rozwijanie postaw sprzyjaj ących tym zachowaniom 2. Ograniczenie u żywania i dost ępno ści do narkotyków i innych środków psychoaktywnych oraz zwi ązanych z tym problemów III. Staro ść 1. Podniesienie jako ści życia osób starszych, zaspokajanie ich potrzeb poprzez spójne i skoordynowane działania podmiotów maj ących wpływ na realizacj ę regionalnej polityki społecznej

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 19 IV. Bezrobocie 1. Rozwijanie aktywnej polityki rynku pracy w zakresie działa ń obj ętych pomoc ą społeczn ą, wspieranej przez realizacj ę sektorowych i regionalnych programów V. Niepełnosprawno ść 1. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałanie ich wykluczeniu społecznemu

Powiatowa Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2002-2010

Stworzenie ponadgminnej polityki rozwi ązywania problemów społecznych jest jednym z istotnych zada ń powiatu wynikaj ących z ustawy o pomocy społecznej. Zało żenia tej polityki znalazły miejsce w Powiatowej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2002-2010. Dokument, okre ślaj ący najistotniejsze problemy do rozwi ązania, wychodzi naprzeciw potrzebom społeczności lokalnej, wytycza kierunki działania administracji powiatowej oraz wyznacza cele i zadania funkcjonuj ących struktur w zakresie pomocy społecznej, edukacji, kultury i sportu. Ich realizacja ma na celu złagodzenie zjawisk niekorzystnych dla ludzi, którzy z ró żnych powodów znajduj ą si ę w potrzebie. W trakcie prac nad Strategi ą, na podstawie diagnozy problemów społecznych wyst ępuj ących na terenie powiatu siedleckiego, wyznaczono nast ępuj ące zadania (okre ślaj ąc ich spodziewane efekty, czas realizacji, źródła finansowania i realizatorów), wśród których wymieni ć nale ży te, które zachowuj ą aktualno ść do 2010 roku: 1. Utworzenie i prowadzenie O środka Mediacji Rodzinnej 2. Utworzenie i prowadzenie Punktu Informacyjnego dla Osób Niepełnosprawnych 3. Utworzenie i prowadzenie Punktu Konsultacyjnego dla dzieci i ich rodzin 4. Uruchomienie i realizacja programu przygotowuj ącego młodzie ż do samodzielnego życia po opuszczeniu placówki socjalizacyjnej 5. Uruchomienie i realizacja programu „Mój przyjaciel” 6. Utworzenie i prowadzenie o środka wczesnej interwencji 7. Wspieranie organizacji pozarz ądowych i zlecanie im zada ń dotycz ących problematyki społecznej.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 20 Strategia Sukcesu Gminy Wi śniew

Samorz ądy lokalne działaj ące w warunkach gospodarki rynkowej, cechuj ącej si ę du żą dynamik ą zmian i niepewno ści ą co do ich kierunków, musz ą posiada ć zdolno ść do wczesnego rozpoznawania zagro żeń, jak i dostrzegania pojawiaj ących si ę szans. W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które, oparte na opracowywaniu, wdra żaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umo żliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodz ących w otoczeniu. Na poziomie zarz ądzania lokalnego (gminnego), jedn ą z podstawowych ról wśród tego typu planów pełni ą strategie rozwoju. W opracowaniach tych okre ślane s ą cele rozwoju lokalnego oraz sposoby realizacji tych celów przy wyró żnieniu najbardziej po żą danych dla rozwoju gminy działalno ści. Podstaw ą prac nad „Strategi ą Sukcesu Gminy Wi śniew” był „Raport o stanie Gminy Wi śniew 2004”. W trakcie prac nad dokumentem przeprowadzono analiz ę SWOT, zidentyfikowano najwa żniejsze problemy, a ponadto sformułowano wizj ę i misj ę rozwoju gminy – „misj ą wspólnoty gminy Wi śniew jest przełamywanie istniej ących stereotypów, tworzenie przyjaznego otoczenia dla człowieka, wykorzystywanie zasobów przyrodniczych gminy i potencjału turystycznego dla rozwoju gospodarczego w oparciu o lokalne rolnictwo, w zgodzie z zasadami ekologii, a tak że spo żytkowanie dziedzictwa kulturowego, kreowanie atrakcyjnego wizerunku gminy Wi śniew, przy efektywnym wykorzystaniu funduszy unijnych”. Wyznaczono również cele strategiczne i szczegółowe, z których poni ższe odnosz ą si ę do sfery społecznej. Cel strategiczny 1. Dostosowanie struktury o światy do potrzeb lokalnych i ustanowienie lokalnego, skutecznego systemu stałego podnoszenia kwalifikacji nauczycieli • obni żenie kosztów funkcjonowania placówek o światowych • rozszerzenie dost ępu do edukacji i podnoszenie jej poziomu Cel strategiczny 2. Poprawa warunków życia mieszka ńców • Wieloletni Program Inwestycyjny przyj ęty uchwał ą Rady do ko ńca 2004 r. Cel strategiczny 4. Ujawnienie i aktywizacja liderów lokalnych oraz tworzenie warunków ich stałej współpracy dla dobra publicznego

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 21 • Propagowanie i wspieranie inicjatyw mieszka ńców Cel strategiczny 6. Wykreowanie w śród mieszka ńców potrzeby aktywnego korzystania z oferty kulturalnej • Stworzenie interesuj ącej oferty kulturalnej i jej promowanie.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 22

2. CZ ĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA

Cz ęść diagnostyczna zawiera diagnoz ę problemów społecznych gminy. Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadów.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 23 2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY

Gmina Wi śniew jest gmin ą wiejsk ą, poło żon ą we wschodniej cz ęś ci województwa mazowieckiego, w powiecie siedleckim, od południa granicz ącą z województwem lubelskim. W układzie administracyjnym graniczy: od zachodu z gminami Skórzec i Domanice, od północy z gmin ą Siedlce, od wschodu z gmin ą Zbuczyn, a od południa z gminą Łuków (województwo lubelskie). Gmina zajmuje obszar 125 km 2, co stanowi 7,8% powierzchni powiatu siedleckiego i 2,9% województwa mazowieckiego. Gmina liczy 6.024 mieszka ńców (stan na 31.12.2007 r.). Odległo ść miejscowo ści Wi śniew od siedziby województwa, Warszawy, wynosi ok. 120 km, a od Starostwa Powiatowego w Siedlcach 12 km. W skład gminy wchodzi 27 sołectw: Borki-Kosiorki, Borki-Paduchy, Borki-Sołdy, Ciosny, Da ćbogi, Gostchorz, Helenów, Kaczory, Lipniak, Łupiny, Mo ścibrody, Mo ścibrody Kolonia, Mroczki, Myrcha, Nowe Okniny, Okniny-Podzdrój, Pluty, Radomy śl, Stare Okniny, Stok Wi śniewski, Śmiary, Tworki, Wi śniew, Wi śniew Kolonia, Wólka Wi śniewska, Wólka Wołyniecka i Zabłocie. Z wymienionych miejscowo ści najwi ęcej mieszka ńców ma Wi śniew (868 osób), który jest ośrodkiem władz administracji samorz ądowej i usług podstawowych oraz stanowi lokalne centrum rozwoju. Pod wzgl ędem geograficznym gmina poło żona jest w południowej cz ęś ci mezoregionu Wysoczyzny Siedleckiej nale żą cej do makroregionu Niziny Południowo- Podlaskiej. Rze źba terenu ukształtowana została w wyniku działalno ści czynników rze źbotwórczych z okresu zlodowace ń. Gmina Wi śniew posiada dobrze rozwini ętą sie ć dróg komunikacji kołowej, odpowiadaj ącej strukturze zagospodarowania przestrzennego i powi ązaniom zewn ętrznym. Przez teren gminy, w kierunku północ – południe, przebiega droga krajowa nr 63 Siedlce – Łuków – Lublin (na terenie gminy o długo ści 14,2 km). Układ podstawowy uzupełnia sie ć dróg powiatowych o ł ącznej długo ści 35,9 km oraz sie ć dróg gminnych o łącznej długo ści 49,1 km. Przez gmin ę przebiega dwutorowa linia kolejowa Kunowice – Warszawa – Terespol. Przystanki pasa żerskie zlokalizowane s ą we wsiach Borki Kosiorki, Borki Paduchy i Radomy śl.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 24 W strukturze u żytków rolnych grunty orne stanowi ą 61,3%, ł ąki 31,5%, pastwiska 4,8%, wody 2,1%, a sady zaledwie 0,3%. W klasyfikacji bonitacyjnej gleb przewa żaj ą użytki IV klasy, co plasuje gmin ę w grupie terenów o niekorzystnych warunkach glebowych. Gmina Wi śniew charakteryzuje si ę średnim stopniem lesisto ści (lasy stanowi ą 21,5% ogólnej powierzchni, zajmuj ą 2.708 ha). W przewa żaj ącej cz ęś ci stanowi ą własno ść osób prywatnych. W północno-zachodniej cz ęś ci gminy wyst ępuje jeden du ży kompleks le śny – uroczysko Stok Wi śniewski. Południowo-zachodni obszar gminy stanowi du ży kompleks le śny Kry ńszczak, rozci ągaj ący si ę tak że na terenie s ąsiedniej gminy Łuków. Gmina ma charakter rolniczy i brak w niej wi ększych zakładów pracy. Z ko ńcem 2007 roku na jej terenie funkcjonowało 8 podmiotów gospodarczych publicznych i 165 podmiotów gospodarczych prywatnych. Ludno ść gminy zamieszkuje głównie w jednorodzinnych domach prywatnych, w gminie znajduje si ę 19 mieszka ń komunalnych. Sie ć placówek o światowych gminy tworz ą: Przedszkole Samorz ądowe w Wi śniewie, do którego w roku szkolnym 2006/2007 chodziło 42 dzieci, pi ęć Szkół Podstawowych w Wi śniewie, Radomy śli, Śmiarach, Gostchorzy i Myrsze, do których ucz ęszczało 397 uczniów i 53 z klasy „0”, oraz 3 Gimnazja w Wi śniewie, Radomy śli oraz w Śmiarach, w których nauk ę pobierało 226 uczniów. W 2008 r. zlikwidowano Szkoły Podstawowe w Myrsze i Gostchorzy i powołano 3 Zespoły O światowe zło żone ze Szkół Podstawowych i Gimnazjów w Śmiarach, Radomy śli i Wi śniewie. Uczniom zlikwidowanych placówek zapewniono mo żliwo ść kontynuowania nauki w Szkole Podstawowej w Wi śniewie, posiadaj ącej odpowiednie warunki lokalowe (sala gimnastyczna, świetlica, stołówka) i zapewniono dowóz. Organizatorem życia społeczno-kulturalnego w gminie jest Gminny O środek Kultury, przy którym działa m.in. Gminna Biblioteka Publiczna oraz zespół ludowy „Wiśniewiacy”. Ponadto w Radomy śli znajduje si ę Centrum Integracyjno-Edukacyjne z dobrze wyposa żon ą siłowni ą i pracowni ą komputerow ą ze stałym dost ępem do internetu, które uruchomiono w 2007 r. Mieszka ńcy maj ą zapewnion ą opiek ę zdrowotn ą w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej, Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 25 i w prywatnym gabinecie stomatologicznym. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę jedna apteka (w Wi śniewie).

2.2. DEMOGRAFIA

Sytuacja demograficzna mieszka ńców gminy została opracowana na podstawie informacji zebranych podczas przeprowadzania Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń w 2002 roku oraz danych Urz ędu Gminy Wi śniew z lat 2005-2007. Ich analiza pozwoliła na zobrazowanie sytuacji społeczno-ekonomicznej ludno ści, przedstawienie obecnej struktury demograficznej mieszka ńców i dokonanie w tym zakresie prognozy na najbli ższe lata. Czynniki powy ższe odgrywaj ą bowiem istotn ą rol ę w planowaniu zabezpieczenia społecznego ludno ści. W 2002 roku teren gminy Wi śniew zamieszkiwało 5.879 osób. Analizuj ąc struktur ę wykształcenia ludno ści w wieku 13 lat i wi ęcej (4.643 osoby), nale ży stwierdzi ć, i ż najwi ększe grupy stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym uko ńczonym (1.987 osób) i zasadniczym zawodowym (1.245 osób), a wykształceniem wy ższym legitymowało si ę 111 mieszka ńców. Struktur ę wykształcenia ludno ści gminy Wi śniew w wieku 13 lat i wi ęcej w 2002 roku przedstawia poni ższy wykres.

Wykres 1. Ludno ść gminy w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia w 2002 roku

376; 8,1% 111; 2,4% 77; 1,7%

847; 18,2% 1987; 42,8%

1245; 26,8%

podstawowe uko ńczone zasadnicze zawodowe średnie podstawowe nieuko ńczone wy ższe policealne

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 26 Poziom wykształcenia lokalnej społeczno ści jest wa żną przesłank ą w procesie oceny umiej ętno ści i radzenia sobie poszczególnych osób przede wszystkim na rynku pracy. Im bowiem dana osoba jest lepiej wykształcona, tym łatwiej potrafi si ę przystosowa ć do zmiennej rzeczywisto ści rynku pracy. Wykształcenie mieszka ńców, bezpo średnio zwi ązane z ich cechami społeczno- zawodowymi, wpływa na aktywno ść zawodow ą ludno ści i źródła jej utrzymania. Dane szczegółowe w tym ostatnim zakresie przedstawia poni ższy wykres.

Wykres 2. Ludno ść gminy według głównego źródła utrzymania w 2002 roku

2301 2500

2000

1500 1052 1027 979

1000 395 500

0 z pracy najemnej z pracy na rachunek własny lub z dochodów z najmu z emerytur z rent na utrzymaniu

Dane Narodowego Spisu Powszechnego 2002.

W 2002 roku spo śród 5.879 mieszka ńców gminy 3.578 osób (60,9%) posiadało własne źródło utrzymania. W śród nich 2.079 osób utrzymywało si ę z pracy (lub najmu), w tym 1.052 osoby z pracy najemnej i 1.027 osób z pracy na rachunek własny lub z dochodów z najmu (953 osoby z pracy w swoim gospodarstwie rolnym). Z pozostałych źródeł utrzymania korzystało 1.499 osób, z czego 979 osób otrzymywało emerytury, a 395 osób – renty. Na utrzymaniu pozostawało 2.301 osób. Na przestrzeni ostatnich lat sytuacja demograficzna gminy Wi śniew ulegała zmianom. Dane szczegółowe w tym zakresie prezentuj ą poni ższe wykresy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 27 Wykres 3. Ludno ść gminy według płci z ko ńcem 2007 roku

3500 3007 3017

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 kobiety męż czy źni

Dane Urz ędu Gminy Wi śniew.

Według danych Urz ędu Gminy Wi śniew z 31 grudnia 2007 roku teren gminy zamieszkiwały 6.024 osoby, w tym 3.007 kobiet (49,9%) i 3.017 męż czyzn (50,1%). Na 100 m ęż czyzn przypadało 100 kobiet. Wska źnik g ęsto ści zaludnienia wynosił 48 osób na 1 km 2.

Wykres 4. Struktura wiekowa Wykres 5. Struktura wiekowa mieszka ńców mieszka ńców gminy z ko ńcem 2005 roku gminy z ko ńcem 2006 roku

840; 1796; 882; 1764; 14,2% 30,4% 14,8% 29,6%

3270; 3320; 55,4% 55,6% osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym

Dane Urz ędu Gminy Wi śniew.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 28 Wykres 6. Struktura wiekowa mieszka ńców gminy z ko ńcem 2007 roku

900; 1746; 14,9% 29,0%

3378; 56,1% osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym

Dane Urz ędu Gminy Wi śniew.

Na przestrzeni lat 2005-2007 struktura wiekowa mieszka ńców gminy Wi śniew ulegała zmianom. W analizowanym okresie miał miejsce systematyczny wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym przy jednoczesnym spadku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Z powy żej przedstawionych danych wynika, i ż struktura wiekowa ludno ści gminy była korzystna, co przejawiało si ę prawie dwukrotnie wi ększ ą liczb ą osób w wieku przedprodukcyjnym w porównaniu z osobami w wieku poprodukcyjnym. Prognozując sytuacj ę demograficzn ą gminy na najbli ższe lata, nale ży jednak zwróci ć uwag ę na dwie istotne kwestie. Pierwsza z nich dotyczy niewielkiego, ale systematycznego spadku liczby dzieci i młodzie ży (w przedziale wiekowym 0-17 lat), co w najbliższych latach b ędzie wi ązało si ę z potrzeb ą dostosowania placówek wychowania, edukacji i oferty sp ędzania czasu wolnego do potrzeb tej grupy. Druga natomiast odnosi si ę do wzrostu liczby osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. W niedalekiej przyszło ści znaczna grupa osób będących obecnie w wieku produkcyjnym mo że ko ńczy ć swą działalno ść zawodow ą i zasili ć grono seniorów. Z perspektywy systemu zabezpieczenia społecznego jest to o tyle wa żne, że wymaga dostosowania do potrzeb tej grupy odpowiedniej sfery usług społecznych. Wzrost udziału osób starszych w ogóle populacji mo że przyczyni ć si ę do zwi ększenia liczby osób niepełnosprawnych. Starsze grupy wiekowe s ą bardziej nara żone na ryzyko niepełnosprawno ści. Dodajmy, że proces starzenia si ę lokalnej

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 29 społeczno ści wynika tak że sk ądin ąd z pozytywnej przesłanki – wydłu żania si ę średniego czasu życia.

2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE IDENTYFIKOWANE PRZEZ O ŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ

Według ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo żliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęż anie trudnych sytuacji życiowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo żliwo ści (art. 2. 1). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzaj ących do zaspokojenia niezb ędnych potrzeb i umo żliwia im życie w warunkach odpowiadaj ących godno ści człowieka (art. 3. 1). Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, że udziela si ę pomocy osobom i rodzinom w szczególno ści z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomno ści; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawno ści; 6) długotrwałej lub ci ęż kiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzy ństwa lub wielodzietno ści; 9) bezradno ści w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiej ętno ści w przystosowaniu do życia młodzie ży opuszczaj ącej placówki opieku ńczo-wychowawcze; 11) trudno ści w integracji osób, które otrzymały status uchod źcy; 12) trudno ści w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) kl ęski żywiołowej lub ekologicznej. Za realizacj ę zada ń z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy Wi śniew odpowiedzialny jest Gminny O środek Pomocy Społecznej. Do jego obowi ązków nale ży: • prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej, • bezpo średnie i po średnie udzielanie świadcze ń (w tym organizowanie opieki i usług domowych), • współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorz ądem lokalnym, • aktywizowanie środowiska lokalnego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 30 Wielko ść środków finansowych przeznaczanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie na ró żne formy pomocy w latach 2005-2007 przedstawia poni ższy wykres.

Wykres 7. Wydatki GOPS-u na pomoc społeczn ą w gminie w latach 2005-2007

900000

600000 574 000 zł

102 907 zł 300000 71 060 zł 267 939 zł 210 495 zł 271 224 zł

0 2005 2006 2007 zadania własne zadania zlecone

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Na wykresie przedstawiono wysoko ść środków finansowych wydatkowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie na pomoc społeczn ą, uwzgl ędniaj ąc kwoty na realizacj ę zada ń własnych gminy i zada ń zleconych gminie. Analizuj ąc wysoko ść nakładów przeznaczonych na pomoc społeczn ą w gminie, nale ży zauwa żyć, i ż w 2006 roku uległy one istotnemu zwi ększeniu. Wpływ na taki stan rzeczy miał znaczny wzrost kwot wydatkowanych zarówno na zadania własne gminy, jak i zlecone gminie. W śród tych ostatnich dominuj ącą pozycj ę stanowiły środki finansowe przeznaczane na pokrycie wydatków zwi ązanych z kl ęsk ą suszy. Wsparcie to było świadczone w ramach rz ądowego programu „Pomoc dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy” i zostało udzielone 422 gospodarstwom na ł ączn ą kwot ę 488.248 zł. Ogółem wielko ść wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła: w roku 2005 – 281.555 zł, w roku 2006 – 845.224 zł, a w roku 2007– 370.846 zł.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 31 Decyduj ący wpływ na korzystanie z systemu pomocy społecznej w Polsce maj ą regulacje prawne zawarte w ustawie o pomocy społecznej oraz innych aktach normatywnych. Podstawow ą przesłank ą przyznania świadcze ń jest kryterium dochodowe osoby i rodziny. Od 1 pa ździernika 2006 roku kryterium to ustalono na poziomie 477 zł miesi ęcznie w przypadku osoby samotnie gospodaruj ącej (poprzednio 461 zł) i 351 zł na osob ę w rodzinie (poprzednio 316 zł). Niski poziom kwot uprawniaj ących do przyznania świadcze ń zaw ęż a liczb ę uprawnionych do korzystania z pomocy i mo że istotnie wypacza ć skal ę wyst ępuj ącego ubóstwa. Dane szczegółowe dotycz ące liczby beneficjentów pomocy społecznej w gminie Wi śniew w latach 2005-2007 przedstawia poni ższy wykres.

Wykres 8. Osoby obj ęte pomoc ą społeczn ą w gminie w latach 2005-2007

992 975 958 1000

750 552 505 510 500

210 225 222 250

0 2005 2006 2007 liczba osób w rodzinach liczba osób, którym decyzj ą przyznano świadczenie liczba rodzin

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Liczba osób obj ętych systemem pomocy społecznej w gminie Wi śniew w latach 2005-2007 ulegała wahaniom. Wzrost liczby beneficjentów w 2006 roku wi ązał si ę z kl ęsk ą suszy i potrzeb ą udzielania wsparcia gospodarstwom domowym ni ą dotkni ętym. Poni ższy wykres przedstawia udział beneficjentów pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszka ńców gminy Wi śniew.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 32 Wykres 9. Liczba osób korzystaj ących z systemu pomocy społecznej a ludno ść gminy w 2007 roku

958; 15,9%

5066; 84,1%

osoby obj ęte pomoc ą społeczn ą pozostali mieszka ńcy gminy

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Spo śród 6.024 mieszka ńców gminy, 958 osób skorzystało z systemu pomocy społecznej w roku 2007. Liczba ta obejmuje równie ż członków rodzin osób, którym decyzj ą administracyjn ą przyznano wsparcie. Struktur ę demograficzn ą i zawodow ą odbiorców pomocy społecznej w 2007 roku przedstawiaj ą poni ższe wykresy.

Wykres 10. Struktura demograficzna odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2007 roku (liczba osób w rodzinach)

25; 2,6% 29; 3,0% 67; 7,0%

147; 15,3% 414; 43,3%

168; 17,5% 57; 6,0% 51; 5,3%

0-16 17-21 22-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71 lat i wi ęcej

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 33 Struktura demograficzna świadczeniobiorców systemu pomocy społecznej w 2007 roku odbiegała od struktury demograficznej całej lokalnej społeczno ści. Uwag ę zwracała znaczna liczba dzieci wspieranych przez system pomocy społecznej, głównie poprzez do żywianie w szkołach, którym obj ęto 334 uczniów (koszt 107.959 zł.), co dowodzi istnienia powa żnych niedoborów materialnych w śród znacznej liczby rodzin. Ponadto gmina została obj ęta programem PEAD, polegaj ącym na przekazywaniu żywno ści najubo ższym mieszka ńcom UE, z którego w 2007 r. skorzystało 278 rodzin. Analiza struktury demograficznej adresatów pomocy społecznej wskazuje równie ż na istnienie licznej grupy beneficjentów w wieku produkcyjnym (szczególnie w wieku 31-50 lat), którzy, posiadaj ąc ku temu warunki, powinni samodzielnie pracowa ć i osi ąga ć dochody umo żliwiaj ące utrzymanie siebie i swoich rodzin.

Wykres 11. Struktura odbiorców pomocy społecznej powy żej 18 lat w gminie ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą w 2007 roku (według decyzji administracyjnych)

1; 0,5% 15; 6,8% 19; 8,6% 1; 0,5% 92; 41,4% 28; 12,6%

30; 13,4% 36; 16,2% pracuje nie pracuje na rencie bezrobotny bez prawa do zasiłku pracuje dorywczo na emeryturze uczy si ę na zasiłku dla bezrobotnych

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Analizuj ąc struktur ę odbiorców pomocy społecznej ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą, nale ży zauwa żyć, i ż najliczniejsz ą grup ę beneficjentów w 2007 roku stanowiły osoby pracuj ące. Ich obecno ść w śród klientów o środka nale ży tłumaczy ć uzyskiwaniem przez nie niskich dochodów uniemo żliwiaj ących utrzymanie siebie i swoich rodzin.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 34 Kolejne grupy beneficjentów obejmowały osoby niepracuj ące, będące na rencie, bezrobotne bez prawa do zasiłku, pracuj ące dorywczo, korzystaj ące ze świadcze ń emerytalnych. Najmniej liczne grupy tworzyły osoby pobieraj ące zasiłek dla bezrobotnych i ucz ące si ę. Poni ższy wykres przedstawia poszczególne rodzaje pomocy udzielanej beneficjentom systemu pomocy społecznej w latach 2005-2007.

Wykres 12. Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS w latach 2005-2007 (liczba osób)

600 498 495 497 496 495 477 462

373 400 312

200

20 24 32

0 2005 2006 2007 świadczenia pieni ęż ne świadczenia rzeczowe udzielanie porad opieka psychologiczna

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

W latach 2005-2007 najwi ększa grupa beneficjentów systemu pomocy społecznej korzystała ze świadcze ń pieni ęż nych. Niewiele mniej osób korzystało ze świadcze ń rzeczowych. Istotny wzrost odnotowano w zakresie porad udzielanych przez pracowników o środka. Kolejn ą form ą wsparcia była pomoc psychologiczna, w przypadku której liczba odbiorców rosła z roku na rok. Szczegółowe dane na temat liczby osób i rodzin, którym udzielono poszczególnych form wsparcia, przedstawia poni ższa tabela.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 35 Tabela 1. Rodzaje świadcze ń realizowanych przez GOPS w latach 2005-2007

2005 2006 2007 Typy świadcze ń Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba osób rodzin osób rodzin osób rodzin

Pieni ęż ne 498 131 495 135 496 149

Rzeczowe 477 79 497 90 462 73

Udzielanie porad 312 88 373 122 495 131

Opieka 20 15 24 21 32 26 psychologiczna

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Wi ększo ść świadcze ń jest przyznawana w drodze decyzji administracyjnej. Beneficjenci niezadowoleni z uzyskanej pomocy maj ą prawo odwoła ć si ę do Samorz ądowego Kolegium Odwoławczego, które w trybie administracyjnym mo że decyzj ę GOPS-u utrzyma ć w mocy, uchyli ć w cz ęś ci lub cało ści albo przekaza ć do ponownego rozpoznania. Ustawa o pomocy społecznej zawiera zamkni ętą list ę powodów, dla których ka żdy mieszkaniec ma prawo skorzysta ć z systemu pomocy społecznej. Podstawow ą przesłank ą przyznawania pomocy jest spełnienie wspominanego wcze śniej kryterium dochodowego, informuj ącego o istotnym braku środków do życia, zarówno w przypadku osoby samotnie gospodaruj ącej, jak i całej rodziny. Poni ższa tabela przedstawia najistotniejsze powody udzielenia pomocy społecznej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie w latach 2005-2007.

Tabela 2. Powody przyznawania pomocy społecznej przez GOPS w latach 2005-2007

Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach

Powód trudnej sytuacji życiowej w poszczególnych latach w poszczególnych latach 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r.

Ubóstwo 163 161 166 743 710 626

Bezradno ść w sprawach opieku ńczo- wychowawczych i prowadzenia 81 90 99 429 452 489 gospodarstwa domowego

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 36 Długotrwała lub ci ęż ka choroba 65 96 107 233 331 369

Niepełnosprawno ść 52 71 85 158 271 301

Bezrobocie 70 68 59 310 295 265

Potrzeba ochrony macierzy ństwa 21 34 39 117 184 205

Alkoholizm 40 51 42 136 171 168

Sieroctwo 29 26 39 94 88 142

Zdarzenie losowe – – 5 – – 17

Przemoc w rodzinie 5 6 6 32 33 16

Trudno ści w przystosowaniu do życia – – 2 – – 2 po opuszczeniu zakładu karnego

Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Analizuj ąc powy ższe zestawienie, nale ży stwierdzi ć, i ż zasadnicz ą przyczyn ą przyznawania pomocy społecznej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie w latach 2005-2007 było ubóstwo. Istotnymi powodami udzielenia wsparcia były tak że: bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych, długotrwała lub ci ęż ka choroba i niepełnosprawno ść . Nale ży podkre śli ć, i ż o ile liczba osób w rodzinach obj ętych pomoc ą społeczn ą w analizowanym okresie z powodu ubóstwa i bezrobocia spadała, o tyle liczba osób w rodzinach korzystaj ących ze wsparcia z takich przyczyn, jak bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych, długotrwała i ci ęż ka choroba, niepełnosprawno ść , potrzeba ochrony macierzy ństwa i sieroctwo rosła. Wahaniom ulegała natomiast liczba beneficjentów korzystaj ących z pomocy z uwagi na alkoholizm i przemoc w rodzinie. Na marginesie warto zwróci ć uwag ę na brak relacji mi ędzy liczb ą świadczeniobiorców w tych kategoriach powodów, co nie wyklucza istnienia zwi ązku przyczynowego mi ędzy alkoholizmem a stosowaniem przemocy domowej. Zgodnie z ustaw ą o świadczeniach rodzinnych, świadczeniami rodzinnymi s ą: zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku, świadczenia opieku ńcze w postaci zasiłku piel ęgnacyjnego i świadczenia piel ęgnacyjnego oraz jednorazowa zapomoga z tytułu

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 37 urodzenia si ę dziecka. Dane szczegółowe na temat kwot wydatkowanych przez GOPS w Wi śniewie na realizacj ę świadcze ń rodzinnych w latach 2005-2007 przedstawia poni ższy wykres.

Wykres 13. Wydatki GOPS-u na świadczenia rodzinne w latach 2005-2007

2500000

2000000

1500000

2 172 521 zł 1000000 1 920 260 zł

1 123 108 zł 500000

0 2005 2006 2007 wysoko ść wydatków

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Na wykresie przedstawiono wysoko ść środków finansowych wydatkowanych przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wi śniewie na realizacj ę świadcze ń rodzinnych. Analizuj ąc wysoko ść nakładów przeznaczonych na ten cel w latach 2005-2007, nale ży zauwa żyć, i ż zwi ększały si ę one z roku na rok. Ogółem wielko ść wydatków na realizacj ę świadcze ń rodzinnych w kolejnych latach wyniosła: w roku 2005 – 1.123.108 zł, w roku 2006 – 1.920.260 zł, a w roku 2007 – 2.172.521 zł. Poni ższy wykres przedstawia dane szczegółowe dotycz ące świadcze ń rodzinnych przyznanych przez GOPS w Wi śniewie w 2007 roku.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 38 Wykres 14. Świadczenia rodzinne przyznane przez GOPS w 2007 roku

333; 1,3% 764; 3,0% 376; 1,5% 303; 1,2% 61; 0,2% 893; 3,4% 1462; 5,6% 51; 0,2%

2590; 10,0%

3903; 15,1% 15158; 58,5%

zasiłek rodzinny

dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

dodatek do zasiłku z tytułu podj ęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

zasiłek piel ęgnacyjny

dodatek do zasiłku z tytułu rozpocz ęcia roku szkolnego

dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka

dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

świadczenie piel ęgnacyjne

jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia si ę dziecka

dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

W 2007 roku Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wi śniewie przyznał: • 15.158 zasiłków rodzinnych dla 574 osób, • 3.903 dodatki do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej dla 203 osób, • 2.590 dodatków do zasiłku z tytułu podj ęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dla 193 osób, • 1.462 zasiłki piel ęgnacyjne dla 70 osób, • 893 dodatki do zasiłku z tytułu rozpocz ęcia roku szkolnego dla 416 osób,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 39 • 764 dodatki do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dla 99 osób, • 376 dodatków do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka dla 24 osób, • 333 dodatki do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dla 41 osób, • 303 świadczenia piel ęgnacyjne dla 54 osób, • 61 jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia si ę dziecka dla 66 osób (5 świadcze ń z 2007 r. wypłacono w 2008 r.), • 51 dodatków do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka dla 51 osób. W 2007 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie opłacił równie ż odpowiednio 130 i 59 składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i zdrowotne za osoby pobieraj ące świadczenia piel ęgnacyjne na ł ączn ą kwot ę 19.075 zł. Zaliczka alimentacyjna była świadczeniem realizowanym do 30.09.2008 r. na mocy ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o post ępowaniu wobec dłu żników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 86 poz. 732 z pó źn. zm.). Świadczenie to było wypłacane dziecku wychowywanemu w rodzinie niepełnej, w przypadku bezskuteczno ści egzekucji zas ądzonych świadcze ń alimentacyjnych, oraz dzieciom wychowywanym przez osoby pozostaj ące w zwi ązkach mał żeńskich, przeprowadzaj ących separacj ę lub rozwód. Dane szczegółowe dotycz ące liczby tego typu świadcze ń wypłaconych przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wi śniewie w latach 2005- 2007, kwot wydatkowanych na ten cel oraz liczby świadczeniobiorców przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 3. Zaliczki alimentacyjne przyznane przez GOPS w latach 2005-2007

2005 r. 2006 r. 2007 r.

Liczba Warto ść Liczba Warto ść Liczba Warto ść Liczba przyzna- przyzna- Liczba przyzna- przyzna- Liczba przyzna- przyzna- osób nych nych osób nych nych osób nych nych zaliczek zaliczek zaliczek zaliczek zaliczek zaliczek

12 81 14.824 zł 13 258 50.046 zł 12 258 47.580 zł

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 40 Liczba osób, którym wypłacono świadczenia alimentacyjne była najwy ższa w 2006 r. Wtedy te ż ich ogólna warto ść była najwy ższa. Najmniejsz ą kwot ę na zaliczki alimentacyjne wypłacono w 2005 r. W poszczególnych latach GOPS w Wi śniewie wypłacił nast ępuj ącą liczb ę zaliczek: w 2005 roku – 81 (dla 12 osób na kwot ę 14.824 zł), w 2006 roku – 258 (dla 13 osób na sum ę 50.046 zł), a w 2007 r. – 258 (dla 12 osób na kwot ę 47.580 zł). Dodatki mieszkaniowe s ą form ą pomocy świadczon ą przez gmin ę, a realizowan ą przez GOPS, na rzecz gospodarstw domowych, które ze wzgl ędu na swoj ą trudn ą sytuacj ę ekonomiczn ą nie s ą w stanie pokrywa ć cało ści kosztów zwi ązanych z utrzymaniem mieszkania. Dane szczegółowe dotycz ące liczby osób, którym w latach 2006-2007 Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wi śniewie przyznał tego rodzaju świadczenia, oraz kwot wydatkowanych na ten cel przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 4. Dodatki mieszkaniowe wypłacone przez GOPS w latach 2005-2007

2005 r. 2006 r. 2007 r.

Liczba Warto ść Liczba Warto ść Liczba Warto ść przyzna- przyzna- przyzna- przyzna- przyzna- przyzna- Liczba Liczba Liczba nych nych nych nych nych nych osób osób osób dodat- dodat- dodat- dodat- dodat- dodat- ków ków ków ków ków ków

30 285 23.697 zł 25 245 17.717 zł 17 143 10.785 zł

Dane Gminnego O środka Pomocy Społecznej w Wi śniewie.

Liczba dodatków mieszkaniowych wypłaconych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wi śniewie spadała z roku na rok. Zmniejszeniu ulegała równie ż liczba świadczeniobiorców oraz warto ść ł ącznej kwoty wydatkowanej na realizacj ę tego rodzaju świadcze ń. W kolejnych latach GOPS wypłacił nast ępuj ącą liczb ę dodatków mieszkaniowych: w 2005 roku – 285 (dla 30 rodzin na kwot ę 23.697 zł), natomiast w 2006 roku –245 (dla 25 rodzin na sum ę 17.717 zł), a w 2007 roku – 143 (dla 17 rodzin na sum ę 10.785 zł).

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 41 2.4. KWESTIA DZIECKA

Polityka społeczna zajmuje si ę dzie ćmi jako grup ą wymagaj ącą szczególnej troski i ochrony. Działalno ść na rzecz dzieci polega przede wszystkim na ochronie ich praw, wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwienie dost ępu do o światy, słu żby zdrowia, wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego. System opieki nad dzie ćmi potrzebuj ącymi wsparcia organizuj ą instytucje pa ństwowe, samorz ądy, organizacje pozarz ądowe. Na system ten składaj ą si ę: • domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski, • pogotowia opieku ńcze, • domy dziecka, • ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzie ży, • ogniska wychowawcze, • placówki środowiskowe zapobiegaj ące niedostosowaniu społecznemu i osamotnieniu dzieci i młodzie ży oraz zapewniaj ące pomoc rodzicom maj ącym trudno ści w wychowaniu dzieci, • wioski dzieci ęce, • ośrodki adopcyjno-opieku ńcze, • rodziny zast ępcze, • rodzinne domy dziecka, • młodzie żowe o środki wychowawcze. Wszystkie te placówki wyrównuj ą szanse dzieci i młodzie ży, niemniej dziecko, dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowo ści, powinno wychowywa ć si ę w środowisku rodzinnym, w atmosferze szcz ęś cia, miło ści i zrozumienia. W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzie ży w lokalnym systemie kształcenia i wychowania zostały rozesłane do szkół gminy ankiety. Pozwoliły one zdiagnozowa ć środowisko szkolne pod k ątem wyst ępowania zachowa ń o cechach patologii społecznej w śród uczniów oraz uzyska ć informacje o działaniach opieku ńczo- wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych prowadzonych w śród dzieci i młodzie ży. W sumie do badania przedło żono pi ęć ankiet – dwie z Zespołu Oświatowego w Śmiarach (Publiczne Gimnazjum i Szkoła Podstawowa), dwie z Zespołu

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 42 Oświatowego w Wi śniewie (Publiczne Gimnazjum i Szkoła Podstawowa) oraz jedn ą z Zespołu O światowego w Radomy śli (Publiczne Gimnazjum i Szkoła Podstawowa). W materiale badawczym respondenci oceniali głównie pozycj ę dzieci i młodzie ży w środowisku lokalnym. Poni ższa tabela zawiera informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym problemów społecznych.

Tabela 5. Problemy wyst ępuj ące w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów z terenu gminy

Lp. Cechy patologii społecznej Obecno ść poszczególnych cech

wyst ępuje liczba ujawnionych nie wyst ępuje (liczba szkół) przypadków 1 Alkoholizowanie si ę 4 – 1

2 Narkotyzowanie si ę – – 5

3 Palenie papierosów 3 – 2

4 Ucieczki z domu – – 5

5 Kradzie że 3 – 2

6 Agresja i przemoc, 5 8 – w tym: poni żanie, zastraszanie, zn ęcanie si ę, bicie, wymuszanie pieni ędzy, zmuszanie do palenia papierosów 7 Autoagresja – – 5

8 Przest ępczo ść ujawniona 4 2 1

9 Niszczenie mienia szkolnego 5 3 –

10 Udział w grupach negatywnych – – 5

11 Opieka kuratora s ądowego 2 1 3

12 Przemoc w rodzinie 4 1 1

13 Zaniedbanie przez dom 5 15 –

14 Wykorzystywanie seksualne – – 5

Dane z bada ń ankietowanych przeprowadzonych w placówkach o światowych gminy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 43 Wskazuj ąc najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamkni ętego zestawu kategorii, maj ąc do wyboru 14 zmiennych. Stwierdzaj ąc obecno ść poszczególnych cech, podawali jednocze śnie liczb ę wyst ępuj ących przypadków. Do problemów społecznych najcz ęś ciej wyst ępuj ących na terenie szkoły i w domu rodzinnym uczniów zaliczyli: zaniedbanie przez dom, niszczenie mienia szkolnego, stosowanie agresji i przemocy w grupie rówie śniczej, przemoc w rodzinie, objawy demoralizacji i dopuszczanie si ę czynów przest ępczych, co wi ąż e si ę z konieczno ści ą obj ęcia nadzorem przez kuratora sądowego, si ęganie po środki uzale żniaj ące (alkohol i papierosy) i kradzie że (za podstawowe kryterium klasyfikacji cech patologicznych przyj ęto liczb ę szkół i rodzin, w których stwierdzono dany problem).

Zasoby i oferta szkolna

Wszystkie ankietowane szkoły prowadz ą do żywianie uczniów, zapewniają dost ęp do sieci Internet i umo żliwiają korzystanie z sali gimnastycznej. W żadnej placówce nie funkcjonuj ą klasy integracyjne. Trzy szkoły zapewniaj ą wsparcie pedagoga, a jedna piel ęgniarki. Wszystkie placówki oferuj ą zaj ęcia dodatkowe (m.in. koła przedmiotowe i ró żnorodne tematycznie koła zainteresowa ń, zaj ęcia sportowe, taneczne, chór), a dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zaj ęcia wyrównawcze (5 szkół), korekcyjno-kompensacyjne (5) i rewalidacyjne (1).

Problemy uczniów i szkoły w pytaniach otwartych

Okre ślaj ąc problemy uczniów w pytaniach otwartych, ankietowani wskazywali głównie na trudn ą sytuacj ę materialno-bytow ą rodzin oraz dysfunkcje wyst ępuj ące w domu, odnosz ące si ę do niewystarczaj ącego zainteresowania dziećmi i braku kontroli nad nimi oraz nadu żywania alkoholu przez rodziców. Ponadto zwracali uwag ę na takie problemy wyst ępuj ące w śród uczniów, jak: palenie papierosów, agresja, niszczenie mienia oraz brak aspiracji i motywacji do nauki.

Działania profilaktyczne i naprawcze oraz badania konieczne do podj ęcia

Ankietowane szkoły prowadz ą działania profilaktyczne skierowane do dzieci, młodzie ży i ich rodziców. Okre ślaj ąc te, które nale żałoby przeprowadzi ć lub zintensyfikowa ć na terenie szkoły, badani wskazywali głównie na potrzeb ę prowadzenia

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 44 profilaktyki w zakresie uzale żnie ń, konieczno ść poprawy efektywno ści działa ń opieku ńczo-wychowawczych w celu rozwijania u rodziców umiej ętno ści wychowawczych (poprzez szkolenia i pogadanki) przy fachowej pomocy wychowawców i pedagogów. Poza tym wskazywali na potrzeb ę monitorowania szkół, a tak że zatrudnienia logopedy i psychologa. Podejmuj ąc kwesti ę bada ń koniecznych do przeprowadzenia w śród dzieci, młodzie ży i rodziców, ankietowani stwierdzili, i ż liczba bada ń w szkołach jest wystarczaj ąca i nie ma potrzeby przyst ępowania do kolejnych.

Bezpiecze ństwo w gminie

Według ankietowanych, są na terenie gminy rejony wymagaj ące szczególnej interwencji ze wzgl ędu na sytuacj ę dziecka. Zaliczyli do nich: niebezpieczne pobocza, skrzy żowanie dróg w Wi śniewie, okolice stawów przy drodze powiatowej w Łupinach i przy drodze gminnej Łupiny – Śmiary oraz teren szkoły w Wi śniewie po godz. 20.

Potrzeby dzieci i młodzie ży

Analizuj ąc potrzeby dzieci i młodzie ży, ankietowani wskazywali głównie na potrzeb ę organizowania i dofinansowania wypoczynku letniego, otoczenia wi ększ ą opiek ą dzieci niepełnosprawnych oraz zapewnienia uczniom szerszego dost ępu do alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego, m.in. poprzez budow ę placów zabaw i organizowanie świetlic środowiskowych. Ponadto zwracali uwag ę na konieczno ść zwi ększenia liczby miejsc w przedszkolach i usuni ęcia utrudnie ń w dojazdach do GOK-u w Wi śniewie i okolicznych miast.

Mo żliwo ści przyczynienia si ę przez szkoły do poprawy sytuacji dziecka

Zastanawiaj ąc si ę nad tym, w jaki sposób szkoła mo że si ę przyczyni ć do poprawy sytuacji dziecka, pedagodzy wskazywali na mo żliwo ść organizowania giełd u żywanych podr ęczników, zbiórek odzie ży, ksi ąż ek i sprz ętów domowych, udzielania pomocy w organizacji wypoczynku wakacyjnego oraz informowania zainteresowanych o formach i mo żliwo ściach uzyskania pomocy. Według badanych przedstawione powyżej kwestie nale żałoby podj ąć w lokalnym programie opieki na dzie ćmi i młodzie żą .

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 45 2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH

Statystyki dotycz ące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcaj ą obraz zjawiska ze wzgl ędu na du ży stopie ń tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechno ści „pracy na czarno”. Bezrobocie powoduje, i ż standard życia wielu ludzi stale si ę obni ża i rozszerza si ę obszar patologii społecznej. Bezrobotnym, zgodnie z definicj ą ustawow ą, jest osoba pozostaj ąca bez pracy, ale jednocze śnie zdolna i gotowa do jej podj ęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniaj ąc si ę do zubo żenia materialnego, w bezpo średni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywieraj ąc negatywne skutki, zwłaszcza w postaci: dezintegracji rodziny, zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomi ędzy członkami rodziny oraz zwi ększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczn ą i psychospołeczn ą sfer ę życia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzin ę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest obni żenie standardu życia rodziny, tak że wtedy, gdy otrzymywane s ą świadczenia kompensuj ące płac ę. Sytuacja materialna osób dotkni ętych bezrobociem zale ży od ich standardu życia w czasie trwania zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego u żytku, oszcz ędno ści i długów. Du że znaczenie ma poziom, od którego zaczyna si ę proces degradacji ekonomicznej i społecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji s ą rodziny świadczeniobiorców pomocy społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich dochodów, wielodzietno ści, inwalidztwa. Trudno ści finansowe w takich rodzinach prowadz ą do drastycznych ogranicze ń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe. Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkni ętej, lecz tak że całej rodziny. Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, co przejawia si ę problemami opieku ńczo-wychowawczymi, przemoc ą czy zanikiem autorytetu rodzicielskiego. Mo że tak że prowadzi ć do rozpadu rodziny. W tych okoliczno ściach pojawia si ę równie ż gro źba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego. Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilo ści zada ń z zakresu pomocy społecznej oraz zwi ększenie puli wydatków na udzielanie pomocy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 46 Sytuacja taka wymusza równie ż konieczno ść dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Poniewa ż mo żliwo ści bud żetu pa ństwa i samorz ądu lokalnego s ą ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zró żnicowane formy. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to mi ędzy innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie oraz technika kontraktu socjalnego, która pozwala na uzale żnienie pomocy – formy, wysoko ści i okresu wypłacania świadczenia – od aktywno ści bezrobotnego i jego rodziny. Niepokoj ący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje si ę przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynno ść zawodowa i nieuregulowany tryb życia wyzwalaj ą zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzin ę i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje zwi ązane z sytuacj ą bezrobocia przenoszone s ą na najbli ższych – ofiarami przemocy i złego traktowania s ą najcz ęś ciej kobiety i dzieci. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaływa ń. Poni ższy wykres przedstawia stop ę bezrobocia w powiecie siedleckim, w województwie mazowieckim i w kraju w latach 2003-2007.

Wykres 15. Stopa bezrobocia w powiecie, w województwie i w kraju w latach 2003-2007

21 20,0 19,1 19 17,6

17 18,4 17,6 17,0 14,9 15 15,4 15,0 13,6 13 13,8 11,4 11 11,9 9,8 9,2 9 2003 2004 2005 2006 2007 powiat siedlecki województwo mazowieckie Polska

Dane Głównego Urz ędu Statystycznego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 47 Stopa bezrobocia to procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludno ści aktywnej zawodowo, ale bez osób odbywaj ących czynn ą słu żbę wojskow ą oraz pracowników jednostek bud żetowych prowadz ących działalno ść w zakresie obrony narodowej i bezpiecze ństwa publicznego. Analizuj ąc powy ższy wykres, nale ży stwierdzi ć, i ż w latach 2003-2007 powiat siedlecki charakteryzował si ę wy ższ ą, w stosunku do województwa mazowieckiego i ni ższ ą w porównaniu z krajem, stop ą bezrobocia. Generalnie w skali całego kraju – z uwagi na popraw ę kondycji gospodarki – mamy do czynienia z powolnym zmniejszaniem si ę stopy bezrobocia. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach na dzie ń 31 grudnia 2007 roku w gminie Wi śniew pozostawało zarejestrowanych 164 bezrobotnych. Wśród nich wi ększ ą liczebnie grup ą były kobiety, które stanowiły 62,8% ogółu bezrobotnych w gminie (103 osoby). Nale ży doda ć, że poziom bezrobocia odnotowany w statystykach instytucji rynku pracy mo że by ć ró żny od rzeczywistej liczby informuj ącej o osobach pozostaj ących bez pracy.

Wykres 16. Bezrobotni i osoby aktywne zawodowo pracuj ące z terenu gminy Wi śniew z ko ńcem 2007 roku

164; 4,9%

3214; 95,1%

bezrobotni osoby aktywne zawodowo pracuj ące

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach.

Z ko ńcem 2007 roku udział bezrobotnych w śród mieszka ńców gminy Wi śniew w wieku produkcyjnym wyniósł blisko 5%.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 48 Dla scharakteryzowania zjawiska bezrobocia w gminie niezwykle wa żna jest analiza danych dotycz ących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, sta żu pracy i wykształcenia. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiaj ą poni ższe wykresy.

Wykres 17. Bezrobotni z terenu gminy według wieku z ko ńcem 2007 roku

80 62 60 43

40 32 22 20 3 2 0 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64 liczba osób

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach.

Z ko ńcem 2007 roku w grupie bezrobotnych najwi ęcej było ludzi młodych, cz ęsto nieposiadaj ących wcze śniejszych do świadcze ń zawodowych. Było to porównywalne z sytuacj ą w kraju. Niepokój budziła równie ż grupa osób w wieku 45-54 lata. Osobom pozostaj ącym jeszcze w wieku produkcyjnym, ale ju ż niemobilnym, zdecydowanie trudniej znale źć prac ę i zdoby ć nowe kwalifikacje zawodowe.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 49 Wykres 18. Bezrobotni z terenu gminy według czasu pozostawania bez pracy z ko ńcem 2007 roku

50 44 47 40 31 30

20 15 15 12 10

0 do 1 mies. 1-3 mies. 3-6 mies. 6-12 mies. 12-24 mies. pow. 24 mies. liczba osób

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach.

Powrót do pracy jest tym trudniejszy, im dłu ższy jest okres pozostawania poza zatrudnieniem, co wyra źnie wida ć na powy ższym wykresie. Brak pracy mo że powodowa ć nieodwracalne szkody nie tylko ekonomiczne, ale przede wszystkim społeczne, ł ącznie z daleko id ącą demoralizacj ą i wykluczeniem osób pozostaj ących bez zatrudnienia. Długotrwale bezrobotni, którzy z ko ńcem 2007 roku stanowili najliczniejsz ą grup ę pozostaj ących bez pracy w gminie, cz ęsto nie s ą w stanie samodzielnie wróci ć do zatrudnienia, st ąd tak wa żne w ich przypadku s ą: poradnictwo zawodowe, praca socjalna oraz kluby integracji społecznej.

Wykres 19. Bezrobotni z terenu gminy według sta żu pracy z ko ńcem 2007 roku

60 57

40 35 29 23 20 14 4 0 bez sta żu do 1 roku 1-5 5-10 10-20 20-30 30 lat i wi ęcej liczba osób

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 50 Sta ż pracy warunkuj ący zdobycie do świadczenia zawodowego jest cech ą niezwykle po żą dan ą przez pracodawców. Z ko ńcem 2007 roku najliczniejsz ą grup ę bezrobotnych w gminie stanowiły osoby bez do świadczenia zawodowego oraz ze sta żem pracy od roku do 5 lat. Liczne grupy tworzyły równie ż osoby ze sta żem pracy od 5 do10 lat oraz do roku. W programach aktywizuj ących osoby bezrobotne nale ży zatem zwróci ć szczególn ą uwag ę na absolwentów, by mieli możliwo ść podj ęcia pierwszej pracy oraz na osoby z kilkuletnim sta żem pracy, by mogły zwi ększać swoje do świadczenie zawodowe, i podnie ść swoj ą konkurencyjno ść na rynku pracy.

Wykres 20.Bezrobotni z terenu gminy według wykształcenia z końcem 2007 roku

18 wy ższe 42 policealne i średnie zawodowe 19 średnie ogólnokształc ące 41 zasadnicze zawodowe

gimnazjalne i ni ższe 44

0 10 20 30 40 50

liczba osób

Dane Powiatowego Urz ędu Pracy w Siedlcach.

Z ko ńcem 2007 roku zdecydowanie lepsz ą sytuacj ę na lokalnym rynku pracy posiadały osoby z wykształceniem wy ższym i średnim ogólnokształc ącym; tych w rejestrach bezrobotnych figurowało najmniej. Problem bezrobocia w najwi ększym stopniu dosi ęgał osób z wykształceniem gimnazjalnym i ni ższym, policealnym i średnim zawodowym oraz zasadniczym zawodowym. Zestawiaj ąc ten fakt z sytuacj ą na rynku pracy, nale ży nadal zach ęca ć młodzie ż do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób ju ż bezrobotnych szczególny nacisk nale ży poło żyć na szkolenia, dokształcanie i zmian ę kwalifikacji zawodowych. Mi ędzy innymi do tej grupy osób skierowana jest oferta bezpłatnych kursów oferowanych przez Centrum Kształcenia na

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 51 Odległo ść na Wsi w Wi śniewie, w którym znajduje si ę 9 stanowisk z dost ępem do internetu i platformy e-learningowej.

2.6. KWESTIA UZALE ŻNIE Ń

Problemy wynikaj ące z picia alkoholu i za żywania narkotyków stanowi ą obecnie jedn ą z powa żniejszych kwestii społecznych. Zjawisko to ma istotny wpływ zarówno na poczucie bezpiecze ństwa społecznego (wzrasta liczba nieletnich nietrzeźwych sprawców przest ępstw, ale równie ż nieletnich nietrze źwych ofiar), jak równie ż ogólny stan zdrowia populacji, zdolno ść do konkurencji na coraz bardziej wymagaj ącym rynku pracy, a tak że na relacje interpersonalne z rówie śnikami i środowiskiem rodzinnym. Liczba osób uzale żnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych jest trudna do ustalenia. Z jednej strony mo żemy si ę opiera ć na danych szacunkowych ustalonych dla populacji, m.in. przez Pa ństwow ą Agencj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, które prezentuje poni ższe zestawienie, z drugiej na danych przedstawianych przez poszczególne instytucje podejmuj ące kwestie uzale żnie ń w swej działalno ści statutowej.

Tabela 6. Populacje osób, u których wyst ępuj ą ró żne kategorie problemów alkoholowych

W gminie W Polsce W mie ście W mie ście 10 tys. 38,6 mln 100 tys. mieszk. 25 tys. mieszk. mieszk. Liczba osób uzale żnionych ok. 2% populacji ok. 800 tys. ok. 2.000 osób ok. 500 osób ok. 200 osób od alkoholu Doro śli żyj ący w otoczeniu alkoholika (współmał żonkowie, ok. 4% populacji ok. 1,5 mln ok. 4.000 osób ok. 1.000 osób ok. 400 osób rodzice) Dzieci wychowuj ące si ę ok. 4% populacji ok. 1,5 mln ok. 4.000 osób ok. 1.000 osób ok. 400 osób w rodzinach alkoholików 5.000-7.000 1.250-1.750 ok. 500-700 Osoby pij ące szkodliwie 5-7% populacji 2-2,5 mln osób osób osób 2/3 osób razem ok. 530 Ofiary przemocy domowej ok. 5.300 osób: ok. 1.330 osób: dorosłych oraz ok. 2 mln osób: osób: w rodzinach z problemem dorosłych dorosłych 2/3 dzieci z tych dorosłych dorosłych alkoholowym i dzieci i dzieci rodzin i dzieci i dzieci

Dane szacunkowe Pa ństwowej Agencji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 52 Definiuj ąc problem alkoholizmu, przyjmuje si ę, że jest to całokształt problemów zwi ązanych z u żywaniem napojów alkoholowych. Rozumie si ę przez to zarówno upo śledzenie decyzji dotycz ących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegaj ących na niemo żno ści przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach: • jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemo żno ść utrzymania si ę w abstynencji); • jako zagadnienie spo życia napojów alkoholowych i akceptowanych przez społecze ństwo wzorów picia, co stwarza konieczno ść poszukiwania alkoholu. Rozmiary zjawiska uzale żnie ń odnotowane w oficjalnych statystykach ró żni ą si ę od faktycznego stanu. Najlepiej wida ć to w sferze odczu ć społecznych mieszka ńców, którzy bardzo cz ęsto wskazuj ą na uzale żnienia jako powa żny problem społeczny. Spo śród 222 rodzin obj ętych pomoc ą społeczn ą przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Wi śniewie w 2007 roku, 42 rodziny licz ące 168 osób sw ą trudn ą sytuacj ę życiow ą tłumaczyły problemem alkoholowym. Nie było uwidocznione używanie narkotyków. W analizowanym roku z tytułu narkomanii miejscowy O środek nie świadczył pomocy, co jednak nie oddaje skali tego zjawiska na terenie gminy. Natomiast z powodu przemocy domowej GOPS udzielał wsparcia 6 rodzinom licz ącym 16 osób. Aby eliminowa ć niekorzystny wpływ uzale żnie ń na społeczno ść gminy, konieczne jest prowadzenie działa ń o charakterze profilaktycznym oraz ró żnych form promocji zdrowego stylu życia. Wa żną rol ę odgrywają w tym procesie uchwalane corocznie przez Rad ę Gminy programy profilaktyki. Gminny Program Prof ilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na 2007 r. okre ślił sposoby realizacji zada ń w omawianym zakresie na terenie gminy Wi śniew. Jego cele to: • ograniczenie i zmiana struktury spo życia napojów alkoholowych, • zmiana zachowa ń i postaw mieszka ńców gminy Wi śniew w sytuacjach zwi ązanych z alkoholem i z wyst ępowaniem problemu przemocy w rodzinie, • kreowanie lokalnej polityki rozwi ązywania problemów alkoholowych służą cej zmniejszaniu aktualnych i zapobieganiu nowym problemom alkoholowym, • zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej dla osób uzale żnionych od alkoholu oraz członków ich rodzin, a tak że dla rodzin dotkni ętych przemoc ą,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 53 • zmniejszenie degradacji zdrowotnej, społecznej i ekonomicznej osób oraz rodzin ponosz ących skutki nadu żywania alkoholu, • zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych oraz problemów zwi ązanych z wyst ępowaniem zjawiska przemocy w rodzinie, • promowanie postaw społecznych wa żnych dla profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych, • działalno ść wychowawcza i informacyjna w zakresie rozwi ązywania problemów alkoholowych, • budowa skutecznych form kontroli społecznej nad szkodliwymi formami post ępowania osób nadu żywaj ących alkoholu, w szczególno ści przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, • tworzenie bazy materialnej, organizacyjnej i merytorycznej dla realizacji zada ń programu. Nadzór nad realizacj ą zada ń wytyczonych w Programie oraz ich finansowe i formalne rozliczenie Rada Gminy powierzyła Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, której członkowie w 2007 roku rozpatrzyli 28 wniosków dotycz ących skierowania na leczenie odwykowe osób uzale żnionych oraz dokonali 1 kontroli punktów sprzedaj ących napoje alkoholowe. Nale ży doda ć, i ż poza Gminn ą Komisj ę Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych na terenie gminy działał równie ż Punkt Konsultacyjny dla osób z problemem alkoholowym i członków ich rodzin, w którym zatrudniony jest terapeuta. Poni ższy wykres przedstawia wielko ść środków finansowych przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie w latach 2005-2007.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 54 Wykres 21. Środki finansowe słu żą ce rozwi ązywaniu problemów alkoholowych i przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie na terenie gminy w latach 2005-2007

38 000 zł 38 000 zł 40000 35 000 zł

20000

0 2005 2006 2007

wysoko ść środków finansowych

Dane Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Wi śniewie.

Wielko ść środków przeznaczonych na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych i przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w gminie Wi śniew w latach 2005- 2007 ulegała zmianom, osi ągaj ąc najni ższy poziom w 2005 roku – 35.000 zł. W nast ępnych latach wydatkowano po 38.000 zł.

2.7. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNO ŚCI

W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawno ść oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powoduj ący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie b ądź uniemo żliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem obecnie niepełnosprawno ść jest równie ż rozumiana jako wynik barier społecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania. W zwi ązku z tym polityka społeczna powinna promowa ć aktywne działania na wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie wspiera ć wszelkie działania na rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a tak że przeciwdziała ć ich dyskryminacji i tworzy ć mechanizmy wyrównuj ące szanse życiowe oraz warunki do korzystania z przysługuj ących im praw.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 55 Poni ższy wykres prezentuje udział osób niepełnosprawnych z terenu gminy Wi śniew w ogólnej liczbie mieszka ńców w 2002 roku.

Wykres 22. Osoby niepełnosprawne a ludno ść gminy w 2002 roku

560; 9,5% 195; 3,3%

5124; 87,2% osoby niepełnosprawne prawnie osoby niepełnosprawne biologicznie pozostali mieszka ńcy gminy

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.

W roku 2002 w gminie Wi śniew zamieszkiwało 755 osób niepełnosprawnych (w tym 378 męż czyzn i 377 kobiet), co stanowiło 12,8% ogółu mieszka ńców gminy. Niepełnosprawni są silnie zró żnicowan ą grup ą, nie tylko pod wzgl ędem stopnia niepełnosprawno ści, ale tak że wieku, wykształcenia i źródła utrzymania. W skali całego kraju zdecydowana wi ększo ść osób niepełnosprawnych – 84% – utrzymuje si ę głównie ze świadcze ń społecznych: rent, emerytur i zasiłków (w 2007 roku z powodu niepełnosprawno ści z pomocy społecznej w gminie Wi śniew skorzystało 85 rodzin licz ących 301 osób i była to czwarta, pod wzgl ędem liczby beneficjentów, przyczyna udzielania wsparcia; trzeci ą była długotrwała lub ci ęż ka choroba – 107 rodzin licz ących 369 osób). Jedynie dla 8% tej populacji główne źródło utrzymania stanowi praca, za ś kolejne 8% pozostaje na utrzymaniu innych osób, nie posiadaj ąc własnych środków na prze życie. Prawie połowa osób niepełnosprawnych legitymuje si ę, co najwy żej, wykształceniem podstawowym, a to znacznie utrudnia wej ście na rynek pracy i utrzymanie zatrudnienia. Poni ższe wykresy przedstawiaj ą podział osób niepełnosprawnych z terenu gminy Wi śniew według ekonomicznych grup wieku oraz struktur ę ich wykształcenia w 2002 roku.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 56 Wykres 23. Osoby niepełnosprawne w gminie według ekonomicznych grup wieku w 2002 roku

38; 5,0%

360; 47,7% 357; 47,3%

osoby niepełnosprawne w wieku przedprodukcyjnym osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym osoby niepełnosprawne w wieku poprodukcyjnym

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.

W 2002 roku blisko 50% niepełnosprawnych w gminie było w wieku produkcyjnym, co było zjawiskiem niepokoj ącym. Liczn ą grup ę reprezentowały osoby w wieku poprodukcyjnym – 47,7%. Najmniejsz ą liczebnie grup ę stanowiły dzieci i młodzie ż – 5%.

Wykres 24. Osoby niepełnosprawne w gminie w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia w 2002 r.

3 wy ższe 3 policealne 42 średnie

zasadnicze zawodowe 125

podstawowe uko ńczone 441

podstawowe nieuko ńczone 122

0 100 200 300 400 500 liczba osób

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 57 W 2002 roku najliczniejsz ą grup ę niepełnosprawnych w gminie stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym uko ńczonym – 441 osób. Osoby niepełnosprawne s ą bardzo zró żnicowan ą grup ą ludzi, w zwi ązku z tym konieczna jest polityka, która b ędzie respektowa ć t ę ró żnorodno ść . Szczególnej uwagi wymagaj ą osoby o zło żonych, wielorakich potrzebach uzale żniaj ących je od pomocy innych oraz ich rodziny. Niepełnosprawni – co pokazuje powy ższy wykres – są cz ęsto gorzej wykształceni, co zdecydowanie utrudnia ich funkcjonowanie na rynku pracy. Rodziny posiadaj ące niepełnosprawne dzieci wymagaj ą szczególnej uwagi, je żeli chodzi o ich edukacj ę i społeczne wł ączanie oraz mo żliwo ści rehabilitacyjne. Warto doda ć, że w roku szkolnym 2007/2008 w gminie realizowano pilota żowy program PFRON „Ucze ń na wsi”, którego celem było wyrównywanie szans w zdobyciu wykształcenia przez niepełnosprawnych uczniów. Obj ęto nim 12 uczniów szkół podstawowych, 4 z gimnazjów i 4 ze szkół ponadgimnazjalnych. Poni ższy wykres przedstawia podział osób niepełnosprawnych z terenu gminy Wiśniew według aktywno ści ekonomicznej w 2002 roku.

Wykres 25. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywno ści ekonomicznej w 2002 roku

1; 0,1% 166; 22,0%

5; 0,7%

583; 77,2%

aktywni zawodowo pracuj ący aktywni zawodowo bezrobotni bierni zawodowo (ł ącznie z osobami w wieku poni żej 15 lat) nieustalony status na rynku pracy

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń 2002.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 58 W 2002 roku zdecydowana wi ększo ść osób niepełnosprawnych w gminie była bierna zawodowo – 583 osoby. W śród aktywnych zawodowo zarejestrowano 166 osób pracuj ących i 5 osób pozostaj ących bez pracy. Nieustalony status na rynku pracy posiadała 1 osoba. W przypadku osób niepełnosprawnych szczególnych wysiłków wymaga ich rehabilitacja społeczna i zawodowa, tj. m.in.: promocja dost ępu osób niepełnosprawnych do zatrudnienia oraz budowa systemu wsparcia dla osób chorych psychicznie, których systematycznie przybywa. Wspomniane działania stwarzaj ą mo żliwo ść integracji tej grupy osób z pozostał ą cz ęś ci ą społecze ństwa. Jednocze śnie nadal powinny by ć konsekwentnie likwidowane bariery architektoniczne, komunikacyjne oraz transportowe, utrudniaj ące osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społecze ństwie. Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez prac ę stanowi w Polsce bardzo wymagaj ące i trudne do realizacji zadanie. Istnieje wiele czynników wpływaj ących niekorzystnie na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Po stronie poda żowej s ą to (poza relatywnie niskimi kwalifikacjami osób niepełnosprawnych): słabe motywacje i liczne bariery instytucjonalno-infrastrukturalne, a po stronie popytu na prac ę: niech ęć pracodawców i w konsekwencji znaczny koszt ich motywowania oraz ogólnie trudny rynek pracy, charakteryzuj ący si ę słab ą dynamik ą tworzenia miejsc pracy.

2.8. KWESTIA PRZEST ĘPCZO ŚCI

Przest ępczo ść jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskaj ą dotkliwe pi ętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczno ści. Jest to margines życia społecznego, ale intensywno ść zdarze ń oraz cz ęstotliwo ść , z jak ą wyst ępuj ą, mog ą mie ć wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń ludzi tworz ących społeczno ść gminy Wi śniew. Z analizy stanu zagro żenia przest ępczo ści ą za okres 12 miesi ęcy 2007 roku wynika, i ż w zwi ązku z przest ępstwami popełnionymi w gminie Wi śniew przeprowadzono 99 post ępowa ń przygotowawczych oraz 24 post ępowania sprawdzaj ące, z których 15 zako ńczono odmow ą wszcz ęcia post ępowania, a 9 wszcz ęto. Jednocze śnie skierowaniem aktu oskar żenia do s ądu zako ńczono 57 post ępowa ń. Dane szczegółowe na temat liczby aktów oskar żenia oraz rodzajów stawianych zarzutów przedstawia poni ższy wykres.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 59 Wykres 26. Przest ępstwa na terenie gminy w 2007 roku

25 23

20 15 15

10 4 5 3 2 2 2 2 1 1 1 1 0 nietrze źwi rowerzy ści prowadzenie pojazdu w stanie nietrze źowo ści spowodowanie wypadku drogowego uchylanie si ę od alimentów naruszenie nietykalno ści cielesnej gro źba karalna naruszenie zakazu s ądowego uszkodzenie mienia kradzie ż z włamaniem zn ęcanie si ę nad rodzin ą uszkodzenie ciała inne

Dane Posterunku Policji w Wi śniewie.

Analizuj ąc powy ższe zestawienie, nale ży stwierdzi ć, i ż najcz ęś ciej popełnianymi przest ępstwami na terenie gminy Wi śniew, w zwi ązku z którymi wniesiono w 2007 roku sprawy do s ądu, były przest ępstwa drogowe polegaj ące na kierowaniu rowerem w stanie nietrze źwo ści, prowadzeniu pojazdu w stanie nietrze źwo ści lub spowodowaniu wypadku drogowego – łącznie 41 aktów oskar żenia. Ponadto prokuratorzy, współpracuj ąc z miejscowymi policjantami, sporz ądzili akty oskar żenia w sprawach o uchylanie si ę od obowi ązku alimentacyjnego, naruszenie nietykalno ści cielesnej, stosowanie gro źby karalnej i naruszenie zakazu s ądowego (po dwa w ka żdej z kategorii przest ępstw). Na terenie gminy dochodziło równie ż do uszkodze ń mienia, kradzie ży z włamaniem, zn ęcania si ę nad rodzin ą, uszkodze ń ciała w wyniku pobicia, kradzie ży, rozbojów, przest ępstw narkotykowych i seksualnych. W wymienionych przypadkach przeciwko sprawcom skierowano akty oskar żenia. Policjantom nie udało si ę ustali ć sprawców 10 przest ępstw, w tym 4 kradzie ży mienia, 4 kradzie ży z włamaniem, 1 rozboju i 1 innego przest ępstwa.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 60 2.9. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO

Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najwa żniejszych elementów ka żdego post ępowania diagnostycznego, maj ącego okre śli ć zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwi ązywania. Podstawowym narz ędziem badawczym, za pomoc ą którego identyfikowano problemy społeczne gminy, była ankieta rozesłana do osób maj ących wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, mi ędzy innymi do osób reprezentuj ących wybrane instytucje lokalne, takie jak: o środek zdrowia, ko ściół, szkoła, organizacje pozarz ądowe, a tak że do lokalnych przedsi ębiorców, pracowników socjalnych GOPS-u, radnych, mieszka ńców gminy. W pierwszych pytaniach poproszono respondentów o wskazanie środowisk zagro żonych ubóstwem oraz okre ślenie przyczyn tego zjawiska. Uzyskane odpowiedzi prezentuj ą poni ższe wykresy.

Wykres 27. Środowiska zagro żone Wykres 28. Przyczyny popadania ubóstwem w ubóstwo

2% 5% 3% 7% 5% 8% 29% 25% 12% 8%

10% 21% 23% 24% 18%

osoby dotkni ęte problemem uzale żnie ń uzale żnienia osoby uzyskuj ące niskie dochody niedostosowanie społeczne osoby bezrobotne dziedziczenie ubóstwa rodziny wielodzietne bezrobocie wielodzietno ść osoby chore niepełnosprawno ść osoby starsze i samotne choroby osoby samotnie wychowuj ące dzieci rozpad rodziny

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Według badanych, problem ubóstwa dotyczy najbardziej osób dotkni ętych problemem uzale żnie ń (29%), osób uzyskuj ących niskie dochody (24%) oraz bezrobotnych (21%). Jako najcz ęstsze przyczyny popadania w stan ubóstwa respondenci

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 61 podawali uzale żnienia (25%), niedostosowanie społeczne (23%) i dziedziczenie ubóstwa (18%). Odpowiadaj ąc na kolejne pytania respondenci identyfikowali środowiska zagro żone uzale żnieniami, okre ślali skal ę tego zjawiska oraz oceniali ofert ę pomocy osobom uzale żnionym.

Wykres 29. Środowiska zagro żone Wykres 30. Skala problemu uzale żnie ń uzale żnieniami

11% 16% 16% 43% 49%

35% 30%

osoby bezrobotne rodziny dysfunkcyjne średnia osoby uzyskuj ące niskie dochody trudno powiedzie ć osoby samotne niska

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

W kwestii środowisk zagro żonych zjawiskiem uzale żnie ń najcz ęś ciej wymienianymi grupami były osoby bezrobotne (43%) i rodziny dysfunkcyjne (30%) oraz osoby uzyskuj ące niskie dochody (16%) i samotne (11%). Okre ślaj ąc skal ę wyst ępowania tego problemu, prawie połowa badanych (49%) oceniła ją jako średni ą, 16% jako nisk ą, a 35% respondentów nie miało zdania.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 62 Wykres 31. Czy oferta pomocy osobom uzale żnionym jest wystarczaj ąca?

10% 2% 17%

54% 17%

trudno powiedzie ć raczej tak raczej nie tak nie

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Je śli chodzi o ocen ę oferty pomocy dla osób uzale żnionych, w sumie 27% ankietowanych stwierdziło, że jest ona raczej wystarczaj ąca lub wystarczaj ąca. Odmiennego zdania było ł ącznie 19% respondentów. Jednocze śnie 54% badanych nie wyraziło opinii na ten temat. W ankiecie znalazły si ę równie ż pytania dotycz ące sytuacji osób starszych w środowisku lokalnym. Pozwoliły one na identyfikacj ę najwa żniejszych problemów dotykaj ących t ę grup ę osób oraz ocen ę pomocy świadczonej osobom w wieku poprodukcyjnym. Uzyskane odpowiedzi prezentuj ą poni ższe wykresy.

Wykres 32. Problemy społeczne Wykres 33. Czy oferta pomocy osobom dotykaj ące osoby starsze starszym jest wystarczaj ąca?

2% 12% 5% 14% 36% 44%

14% 16% 34% 23% choroby brak opieki ze strony rodziny niepełnosprawno ść trudno powiedzie ć raczej nie samotno ść tak raczej tak niedostosowanie społeczne nie

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 63 W kwestii osób starszych badani za najcz ęstsze problemy dotykaj ące t ę grup ę osób podawali choroby (36%) i brak opieki ze strony rodziny (34%). Co do oceny oferty pomocy osobom starszym, zdania były podzielone. W sumie 28% ankietowanych stwierdziło, że jest ona raczej wystarczaj ąca lub wystarczaj ąca. Odmiennego zdania było tylu samo badanych, a 44% nie zaj ęło stanowiska w tej sprawie. W ankiecie pytano tak że o stosunek do osób niepełnosprawnych oraz próbowano wysondowa ć, jak postrzegana jest w społeczno ści lokalnej oferta pomocy dla tej grupy osób. Odpowiedzi na te pytania prezentuj ą poni ższe wykresy.

Wykres 34. Czy osoby niepełnosprawne są Wykres 35. Czy oferta pomocy osobom akceptowane w środowisku lokalnym? niepełnosprawnym jest wystarczaj ąca?

14% 2% 5% 14% 12% 33%

17% 14% 56% 33%

raczej tak tak raczej nie trudno powiedzie ć raczej nie trudno powiedzie ć raczej tak nie nie tak

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

W kwestii akceptacji osób niepełnosprawnych, zdecydowana wi ększość badanych (ł ącznie 70%) wypowiedziała si ę pozytywnie. Odmiennego zdania było w sumie 16% respondentów, a 14% nie wyraziło opinii. Je śli natomiast chodzi o ofert ę pomocy osobom niepełnosprawnym, blisko połowa ankietowanych (ł ącznie 45%) stwierdziła, i ż jest ona raczej niewystarczaj ąca lub niewystarczaj ąca, a w sumie 22% było odmiennego zdania. Jednocze śnie 33% badanych nie potrafiło jasno sprecyzowa ć swojego stanowiska. Wnikaj ąc w kwesti ę niepełnosprawno ści, poproszono ankietowanych o wskazanie problemów dotykaj ących osoby niepełnosprawne. Uzyskane odpowiedzi przedstawiono na poni ższym wykresie.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 64 Wykres 36. Problemy społeczne dotykaj ące osoby niepełnosprawne

8% 2% 10% 40%

40%

bariery architektoniczne utrudniony dost ęp do placówek rehabilitacyjnych utrudniony dost ęp do usług opieku ńczych ubóstwo brak akceptacji w środowisku

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Za problemy najbardziej n ękaj ące osoby niepełnosprawne badani uznali bariery architektoniczne i utrudniony dost ęp do usług rehabilitacyjnych (po 40%). W ankiecie znalazło si ę równie ż pytanie odnosz ące si ę do osób chorych psychicznie zamieszkuj ących na terenie gminy.

Wykres 37. Czy na terenie gminy zamieszkuj ą osoby chore psychicznie?

7% 14% 46%

33%

słyszałem o takich osobach tak, znam takie osoby nie znam takich osób nie słyszałem o takich osobach

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 65 Zagadnienie osób chorych psychicznie zamieszkuj ących w gminie nie jest obce wi ększo ści jej mieszka ńców – łącznie 79% ankietowanych stwierdziło, i ż słyszało o takich osobach bądź je zna. Jednocze śnie w sumie 21% respondentów wyraziło odmienn ą opini ę. Osobne zagadnienie w ankiecie stanowiła przemoc w rodzinie. Ankietowani wypowiadali si ę na temat znajomo ści rodzin dotkni ętych tym zjawiskiem. Uzyskane odpowiedzi prezentuje poni ższy wykres.

Wykres 38. Czy w rodzinach istnieje zjawisko przemocy domowej?

8% 15% 49%

28%

słyszałem o takich przypadkach znam takie przypadki nie znam takich przypadków nie słyszałem o takich przypadkach

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Podejmuj ąc kwesti ę zjawiska przemocy domowej, zdecydowana wi ększo ść badanych (ł ącznie 77%) stwierdziła, i ż słyszała o wyst ępowaniu tej patologii w gminie bądź zna takie przypadki, co nale ży uzna ć za zjawisko niezwykle niepokoj ące. Odmiennego zdania było w sumie 23% respondentów. W ankiecie znalazły si ę równie ż pytania dotycz ące stanu bezpiecze ństwa w środowisku zamieszkania. Respondenci dziel ąc si ę swoimi odczuciami w tym zakresie, wskazywali jednocze śnie źródła swojej wiedzy na temat stanu bezpiecze ństwa w gminie Uzyskane odpowiedzi prezentuj ą poni ższe wykresy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 66 Wykres 39. Czy czuje si ę Pani/Pan Wykres 40. Jakie jest źródło wiedzy bezpiecznie w miejscu zamieszkania? na temat bezpiecze ństwa?

48% 30%

52% 70%

raczej tak do świadczenia własne tak do świadczenia innych osób

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Je śli chodzi o kwesti ę poczucia bezpiecze ństwa w gminie, to wszyscy ankietowanych stwierdzili, że czuj ą si ę raczej bezpiecznie b ądź bezpiecznie w miejscu zamieszkania. Źródłem wiedzy respondentów na temat stanu bezpieczeństwa w środowisku lokalnym były głównie do świadczenia własne (70%). Dla porównania nale ży doda ć, i ż według bada ń TNS OBOP z 2006 roku 70% mieszka ńców Polski czuło si ę bezpiecznie w miejscu zamieszkania, a 28% wyraziło odmienny pogl ąd (badania przeprowadzono na zlecenie policji w śród osób powy żej 15. roku życia). Kolejne pytania w ankiecie odnosiły si ę do działalno ści miejscowego o środka pomocy społecznej. Respondenci oceniali ofert ę udzielanej pomocy, wskazywali formy wsparcia, jakie powinien świadczy ć GOPS, oraz wypowiadali si ę na temat pracy pracowników socjalnych. Uzyskane odpowiedzi prezentuj ą poni ższe wykresy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 67 Wykres 41. Czy pomoc GOPS-u jest Wykres 42. Jak ą form ę wsparcia powinien wystarczaj ąca? oferowa ć GOPS?

7% 12% 9% 27% 37%

24% 19% 19% 27% 19% wsparcie rzeczowe praca socjalna raczej tak trudno powiedzie ć pomoc finansowa doradztwo tak raczej nie aktywizacja bezrobotnych usługi opieku ńcze

Wykres 43. Ocena pracy pracowników socjalnych

10% 19% 42%

29% dobrze nie mam zdania bardzo dobrze przeci ętnie

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

W kwestii oceny pomocy udzielanej przez GOPS, zdecydowana wi ększo ść ankietowanych (ł ącznie 61%) stwierdziła, i ż jest ona raczej wystarczaj ąca lub wystarczaj ąca. Odmiennego zdania było 12% respondentów, a kolejne 27% badanych nie sprecyzowało swojego stanowiska. W kwestii form wsparcia, jakie powinien oferowa ć GOPS, ankietowani najcz ęś ciej wskazywali na wsparcie rzeczowe (27%) oraz prac ę socjaln ą, pomoc finansow ą i doradztwo (po 19%). Je śli natomiast chodzi o ocen ę pracy pracowników socjalnych, zdecydowana wi ększo ść badanych (ł ącznie 61%) oceniła ją dobrze lub bardzo dobrze, a 10% – przeci ętnie. Jednocze śnie 29% respondentów nie miało zdania.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 68 Uzupełnieniem poprzednio omawianych kwestii było pytanie o stopie ń zaspokajania potrzeb środowiska lokalnego przez działaj ące na terenie gminy organizacje pozarz ądowe.

Wykres 44. Czy oferta pomocy świadczonej przez organizacje pozarz ądowe zaspokaja potrzeby środowiska lokalnego?

5% 2% 20%

20% 53%

trudno powiedzie ć raczej nie raczej tak tak nie

Dane z bada ń ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Oceniaj ąc adekwatno ść pomocy świadczonej przez organizacje pozarz ądowe w stosunku do potrzeb ludno ści gminy, wi ększo ść badanych (53%) nie potrafiła sprecyzowa ć swojego stanowiska w tej sprawie. Wśród tych, którzy wyrazili jednoznaczn ą opini ę, w niewielkim stopniu przewa żały zdania pozytywne. Łącznie 25% ankietowanych uznało, i ż pomoc świadczona przez organizacje pozarz ądowe jest raczej wystarczaj ąca lub wystarczaj ąca, a w sumie 22% respondentów było odmiennego zdania.

2.10. ANALIZA SWOT

Bardzo u żyteczn ą metod ą przy okre ślaniu priorytetów rozwojowych jest coraz powszechniej stosowana w pracach nad strategi ą analiza SWOT. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów: Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagro żenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywn ą metod ą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagro żeń, jakie stoj ą przed organizacj ą. Analiz ę t ę mo żna z powodzeniem zastosowa ć do dowolnego przedsi ęwzi ęcia, wł ącznie z programowaniem strategicznym.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 69 Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Przy wła ściwym opracowaniu stanowi punkt wyj ściowy dla okre ślania celów strategicznych oraz projektów socjalnych. Analiza SWOT została przygotowana w miejscowym Ośrodku Pomocy Społecznej. Przedstawione poni żej czynniki obejmuj ą: • siły – wewn ętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na sytuację społeczn ą, • słabo ści – wewn ętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na sytuację społeczn ą, • szanse – zewn ętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na realizacj ę celów, • zagro żenia – zewn ętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na realizacj ę celów. Wynik prac obrazuj ą prezentowane poni żej zestawienia. Doda ć nale ży, że w analizie SWOT odniesiono si ę wył ącznie do kwestii społecznych.

Kwestia osób bezrobotnych Mocne strony • niska skala bezrobocia na terenie gminy, • niski poziom bezrobocia długotrwałego, • wzrost znaczenia wykształcenia jako warto ści, • dobre przygotowanie pracowników pomocy społecznej do pracy z osobami bezrobotnymi. Słabe strony • wyst ępowanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia, • niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych długotrwale, • bierno ść osób bezrobotnych długotrwale w podnoszeniu kwalifikacji, • brak organizacji pozarz ądowych pomagaj ących osobom bezrobotnym. Szanse • zahamowanie rozwoju bezrobocia długotrwałego i zjawiska dziedziczenia bezrobocia,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 70 • współpraca władz lokalnych i regionalnych z partnerami społecznymi w ramach rozwi ązywania problemów osób bezrobotnych i długotrwale bezrobotnych, • powi ązanie programów skierowanych do osób długotrwale bezrobotnych z programami skierowanymi na rozwój zasobów ludzkich, przekwalifikowa ń i reorganizacji, • wzrost mobilno ści zawodowej i geograficznej, • wzrost dost ępno ści kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich. Zagro żenia • rozwój zjawiska wykluczenia społecznego w niektórych grupach społecznych, • wyst ępowanie zjawiska osłabienia instytucji rodzinnych w zbiorowo ściach dotkni ętych długotrwałym bezrobociem, • istnienie zjawiska nielegalnego zatrudnienia.

Kwestie dzieci, młodzie ży i rodziny Mocne strony • współpraca pomi ędzy instytucjami zajmuj ącymi si ę problematyk ą dzieci i młodzie ży, • dobra komunikacja pomi ędzy samorz ądem gminy a sektorem pozarz ądowym, • aktywna działalno ść pracowników słu żb społecznych na rzecz pomocy dzieciom i młodzie ży, • wspieranie przez samorz ąd gminy organizacji pozarz ądowych i grup nieformalnych pracuj ących na rzecz dzieci, młodzie ży i rodziny, • działalno ść ze strony samorz ądu gminnego w zakresie zapobiegania dysfunkcjom rodziny, • istnienie warunków do prowadzenia skutecznej pracy socjalnej, • zabezpieczanie dzieciom i młodzie ży dost ępu do ró żnorodnych form sp ędzania czasu wolnego, • aktywno ść ze strony pracowników słu żb społecznych w zakresie poszukiwania środków pozabud żetowych, • upowszechnianie idei wolontariatu w śród dzieci i młodzie ży. • prowadzenie analiz potrzeb dzieci i młodzie ży.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 71 Słabe strony • niedostateczna ilo ść środków finansowych na pomoc i wsparcie dziecka i rodziny, • zbyt mała kadra merytoryczna zatrudniona w systemie pomocy społecznej, • niedostateczna liczba o środków wsparcia dla rodzin w kryzysie. Szanse • wzrastaj ące znaczenie organizacji pozarz ądowych w pracy na rzecz pomocy dzieciom i młodzie ży, • szansa na popraw ę polityki społecznej wobec dzieci, młodzie ży i rodziny dzi ęki członkostwu Polski w Unii Europejskiej, • sprzyjaj ące udzielaniu pomocy społecznej dzieciom i młodzie ży przeniesienie cz ęś ci uprawnie ń organów centralnych na organy samorz ądowe, • zadowalaj ący poziom współpracy pomi ędzy szkoł ą a rodzin ą, • prowadzenie przez szkoły programów profilaktycznych. Zagro żenia • rozpad wi ęzi społecznych i osłabiona kontrola społeczna, • wyst ępowanie zagro żeń dla prawidłowego funkcjonowania rodziny: uzale żnie ń, rozpadu wi ęzi rodzinnych, bezrobocia, przemocy w rodzinie i ubóstwa, • brak stabilno ści prawnej w dziedzinie pomocy społecznej dziecku i rodzinie, • niewystarczaj ąca opieka medyczna w szkołach.

Kwestia osób uzale żnionych Mocne strony • dysponowanie stałymi środkami finansowymi na profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów alkoholowych, • prawidłowe wykorzystywanie środków pochodz ących z zezwole ń na sprzeda ż alkoholu, • współpraca władz lokalnych i regionalnych z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi w obszarze uzale żnie ń, • wymiana do świadcze ń pomi ędzy instytucjami zajmuj ącymi si ę uzale żnieniami, • istnienie organizacji pozarz ądowych zajmuj ących si ę osobami uzale żnionymi, • dobra współpraca z Ko ściołem.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 72 Słabe strony • deficyt kadry dobrze przygotowanej do pracy z osobami uzale żnionymi, • brak bazy lokalowej i bazy lecznictwa odwykowego, • deficyt miejsc pobytu dla ofiar przemocy, • niewła ściwy przepływ informacji pomi ędzy organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi w obszarze uzale żnie ń, • niewł ączanie si ę społeczno ści lokalnej w działania pomocowe. Szanse • traktowanie uzale żnie ń jako problemu społecznego, • współpraca pomi ędzy fachowcami ró żnych dziedzin na rzecz przeciwdziałania uzale żnieniom, • wystarczaj ący dost ęp osób uzale żnionych do informacji o mo żliwych formach pomocy, • istnienie systemu wsparcia dla osób i rodzin wymagaj ących specjalistycznej pomocy. Zagro żenia • niewystarczaj ące mo żliwo ści sprostania potrzebom osób uzale żnionych, • niska skuteczno ść i efektywno ść działa ń podejmowanych na rzecz osób uzale żnionych, • oznaki zm ęczenia, bezsilno ści i bezradno ści w społecze ństwie.

Kwestia ludzi starszych Mocne strony • dostateczny dost ęp osób starszych do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, • profesjonalne przygotowanie kadry w świadczeniu pomocy osobom starszym, • prawidłowy obieg informacji o dost ępnych formach pomocy społecznej, • dobra dostępno ść domów pomocy społecznej. Słabe strony • brak okre ślonego standardu usług dla osób starszych, • ograniczona działalno ść maj ąca na celu popraw ę sfery technicznej ułatwiaj ącej codzienne życie osobom starszym, • wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym na terenie gminy,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 73 • zmiana modelu rodziny wielodzietnej na jedno-, dwupokoleniowe, • niewystarczaj ąca ilo ść kadry zajmuj ącej si ę problematyk ą osób starszych, • niski poziom życia osób starszych; wzrost liczby świadczeniobiorców, • brak w gminie małych form pomocy społecznej dla osób starszych, • ograniczone mo żliwo ści kontynuowania przez osoby starsze aktywno ści zawodowej oraz realizowania si ę w organizacjach samopomocowych, • brak wolontariuszy mog ących świadczy ć pomoc osobom starszym. Szanse • dostosowanie standardów usług do wymogów Unii Europejskiej, • koordynacja działa ń podmiotów funkcjonuj ących na rzecz osób starszych, • prowadzenie rozpoznania potrzeb osób starszych, • wpływ post ępu w medycynie na popraw ę sytuacji zdrowotnej osób starszych, • system prawny reguluj ący funkcjonowanie nowych form pomocy społecznej dla osób starszych szans ą na popraw ę warunków ich życia. Zagro żenia • trudno ści w dost ępie do szkole ń dla kadry realizuj ącej pomoc osobom starszym, • ograniczona działalno ść maj ąca na celu uwra żliwianie systemu o światy na problem osób starszych, • wzrost liczby osób samotnych, • niedostosowana do osób starszych infrastruktura, • migracja ludzi młodych na inne tereny, • niekorzystne zjawiska demograficzne, • niesprzyjaj ąca pomocy osobom w III wieku ogólna sytuacja społeczna i finansowa kraju.

Kwestia osób niepełnosprawnych Mocne strony • funkcjonowanie ró żnorodnych organizacji pozarz ądowych w sferze niepełnosprawno ści, które współpracuj ą z instytucjami samorz ądowymi, • upowszechnianie w środowisku lokalnym pozytywnych wzorców postaw filantropijnych i charytatywnych,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 74 • przepływ informacji pomi ędzy podmiotami pomocowymi. Słabe strony • mała aktywno ść organizacji pozarz ądowych, • niewielki stopie ń zaanga żowania środowiska osób niepełnosprawnych w działalno ść samopomocy, • istnienie barier utrudniaj ących pełen udział osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, • nierównomierna i niewystarczaj ąca oferta pomocy osobom niepełnosprawnym, • niedostateczna baza rehabilitacyjna dla osób niepełnosprawnych, • niedostateczna oferta opieki nad osobami niepełnosprawnymi, • niepełne rozpoznanie liczby osób niepełnosprawnych. Szanse • wzrost społecznej akceptacji osób niepełnosprawnych, • prowadzenie edukacji o rozumieniu potrzeb osób niepełnosprawnych, • współpraca sektora publicznego z pozarz ądowym w pomocy osobom niepełnosprawnym, • sprzyjaj ąca pomocy osobom niepełnosprawnym sytuacja ekonomiczno-gospodarcza kraju, • upowszechnianie w mediach problematyki niepełnosprawno ści w celu kształtowania pozytywnych postaw, • likwidowanie barier architektonicznych. Zagro żenia • nierównomierne korzystanie ze środków pozabud żetowych i pomocowych, • spadek liczby miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, • wzrost zapotrzebowania na placówki opieki stacjonarnej, usług opieku ńcze i stacjonarne.

Rozwój kadr i słu żb pomocowych Mocne strony • pomoc Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w rozwi ązywaniu lokalnych problemów społecznych,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 75 • posiadanie wyspecjalizowanej kadry pracowników pomocy społecznej i pracowników kompleksowo zajmuj ących si ę rodzinami z ró żnymi problemami, • prowadzenie działa ń socjalnych z rodzin ą, • łatwy dost ęp do placówek o światowych zajmuj ących si ę kształceniem w zakresie usług opieku ńczych. Słabe strony • przeci ąż enie pracowników socjalnych liczb ą zada ń. Szanse • odpowiednie do potrzeb rynku przygotowanie zawodowe absolwentów szkolnictwa w zakresie słu żb pomocy społecznej, • stałe doskonalenie zawodowe pracowników pomocy społecznej; uczestniczenie kadry pomocy społecznej w szkoleniach, • współpraca z jednostkami pomocy społecznej prowadzonymi przez inne podmioty. Zagro żenia • niewystarczaj ąca w stosunku do potrzeb ilo ść wykwalifikowanej kadry.

Inne mocne i słabe strony lokalnego systemu polityki społecznej Mocne strony • znajomo ść środowiska lokalnego, • społeczne inicjatywy mieszka ńców, • korzystne poło żenie gminy w powiecie i blisko ść miasta powiatowego, • dobrze rozwini ęta sie ć dróg kołowych i kolejowych, • dogodny dost ęp do sieci placówek o światowych i szkolnictwa wy ższego, • du ży odsetek młodzie ży kontynuuj ącej nauk ę w szkołach wy ższych, • istnienie Centrum Integracyjno-Edukacyjnego w Radomy śli, • istnienie Centrum Kształcenia na Odległo ść na Wsi, • aktywna działalno ść Gminnego O środka Kultury, • dobrze rozwini ęta baza 3 placówek o światowych, • łatwy dost ęp do placówek słu żby zdrowia, • działalno ść 10 jednostek OSP, m.in. animuj ących życie kulturalne lokalnych społeczno ści,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 76 • istnienie Posterunku Policji w Wi śniewie, • istnienie 8 publicznych podmiotów gospodarczych, 165 prywatnych podmiotów gospodarczych, w tym 3 du żych zakładów produkcyjnych (Zakłady Mi ęsne w Mo ścibrodach, Ubojnia Bydła w Plutach, Zakład Cukierniczy „Prima”), • aktywna działalno ść Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, • istnienie Punktu Konsultacyjnego dla osób uzale żnionych i współuzale żnionych, • organizowanie prac społecznie u żytecznych dla osób bezrobotnych korzystaj ących z pomocy społecznej, • wydawnictwo samorz ądowe, dobra strona internetowa, foldery, ulotki informacyjne, • świadczenie specjalistycznych usług opieku ńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, • dobra współpraca z Ko ściołem, szkołami, policj ą, słu żbami medycznymi, radnymi, sołtysami, kuratorami zawodowymi i społecznymi oraz organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na polu pomocy społecznej (PKPS, Caritas, Stowarzyszeniem Pomocy Społecznej i Rehabilitacji im. H. Ch. Kofoeda w Siedlcach), • dost ępno ść informacji o formach pomocy społecznej, • wykwalifikowana i stabilna kadra pracowników pomocy społecznej, • spadek bezrobocia, • dobra współpraca z publicznymi słu żbami zatrudnienia w aktywizacji bezrobotnych, • realizowanie programu PFRON „Ucze ń na wsi”, • brak zjawiska bezdomno ści i narkomanii na terenie gminy Wi śniew, • prowadzenie działa ń socjalnych z rodzin ą. Słabe strony • niewystarczaj ąca ilo ść środków finansowych na skuteczne wsparcie rodzin z problemami społecznymi, • zjawisko pokoleniowego dziedziczenia bezradno ści, • brak bazy rehabilitacyjnej i oferty opieki dla osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych, • brak lokali socjalnych, • migracja ludno ści – odpływ ludzi młodych,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 77 • starzenie si ę społecze ństwa, • niski przyrost naturalny, • istnienie barier utrudniaj ących udział osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społecznym, • niewystarczaj ąca w stosunku do potrzeb ilo ść kadry pomocy społecznej (brak środków finansowych).

2.11. ZASOBY UMO ŻLIWIAJ ĄCE ROZWI ĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

Zasobami umo żliwiaj ącymi rozwi ązywanie problemów społecznych okre ślamy instytucje znajduj ące si ę na terenie gminy lub obejmuj ące swym zasi ęgiem działania jej mieszka ńców, które funkcjonuj ą w obszarze polityki społecznej i rozwi ązuj ą dane problemy. S ą to zarówno jednostki samorz ądowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarz ądowe.

2.11.1. INSTYTUCJE OFERUJ ĄCE POMOC I WSPARCIE

Instytucj ą oferującą pomoc i wsparcie mieszka ńcom gminy jest Gminny O środek Pomocy Społecznej mieszcz ący si ę w Wi śniewie przy ul Siedleckiej 13. Podmiotem prowadz ącym jednostk ę jest gmina Wi śniew. Ośrodek, realizuj ąc zadania wynikaj ące m.in. z ustawy o pomocy społecznej, koordynuje rozwi ązywanie problemów społecznych w gminie. Oferta jednostki skierowana jest do mieszka ńców, którzy znajduj ą si ę w trudnej sytuacji materialno-bytowej i zdrowotnej i obejmuje m.in. pomoc finansow ą, rzeczow ą, poradnictwo oraz usługi opieku ńcze i usługi specjalistyczne realizowane przez 4 terapeutów zajmuj ących si ę prac ą z dzie ćmi z zaburzeniami psychicznymi. Kadra zatrudniona w GOPS-ie (kierownik, trzech pracowników socjalnych oraz 1 pracownik ds. świadcze ń rodzinnych) uczestniczy w ró żnych formach dokształcania i podnoszenia swoich kwalifikacji, w śród których nale ży wymieni ć nast ępuj ące szkolenia, warsztaty i konferencje: „Ekonomiczne, organizacyjne i finansowe podstawy funkcjonowania spółdzielni socjalnych osób niepełnosprawnych”, „Przygotowanie

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 78 projektu dofinansowanego z EFS”, „Program Operacyjny Kapitał Ludzki”, „Dla dobra wspólnego – readaptacja zawodowa i społeczna skazanych poprzez prac ę i aktywizacj ę”, „Świadczenia rodzinne oraz zaliczka alimentacyjna”, „Świadczenia rodzinne oraz zaliczka alimentacyjna – zmiany od 6 lipca 2007”, „Zmiany w świadczeniach rodzinnych”, „Praktyczne stosowanie prawa w świadczeniach rodzinnych i zaliczce alimentacyjnej”, „Rachunkowo ść i gospodarka finansowa w OPS w świetle ustawy o finansach publicznych i nowych przepisach wykonawczych do tej ustawy”, „Zasady prowadzenia rachunkowo ści zada ń zleconych – dochody i wydatki finansowane z bud żetu pa ństwa oraz sprawozdawczo ść w pomocy społecznej”.

2.11.2. ORGANIZACJE POZARZ ĄDOWE

Ka żda społeczno ść , w której istniej ą silne wi ęzi społeczne, winna organizowa ć współprac ę mi ędzy samorz ądem a organizacjami pozarz ądowymi, aby współdziała ć w kierunku uzupełnienia i usprawnienia instytucjonalnego form pomocy. Na terenie gminy Wi śniew funkcjonuje 18 stowarzysze ń, 1 fundacja oraz s ą 3 parafie ko ścioła rzymskokatolickiego. W 2006 i 2008 roku Rada Gminy przyj ęła uchwał ą Program Współpracy Gminy Wi śniew z organizacjami pozarz ądowymi oraz innymi podmiotami prowadz ącymi działalno ść po żytku publicznego odpowiednio na rok 2006 i 2009. Samorz ąd gminy podejmuje współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi w zakresie zlecania realizacji zada ń własnych, dofinansowania działalno ści statutowej organizacji, wsparcia rzeczowego, a tak że wsparcia lokalowego oraz doradztwa i konsultacji.

Tabela 7. Organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy Wi śniew

Lp. Nazwa Adres Charakterystyka działania Kategorie klienta 1. Stowarzyszenie 08-112 Wi śniew, Wspieranie idei rozwoju turystyki Sportowcy, wła ściciele Turystki Wiejskiej ul. Siedlecka 13 wiejskiej w regionie, gromadzenie, obiektów „Bli żej Natury” popularyzacja i rozwój produkcji gastronomicznych, wyrobów regionalnych, ochrona przedsi ębiorcy środowiska naturalnego, wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego wsi, organizacja imprez kulturalnych, oświatowych, zdrowotnych, turystycznych, propagowanie żywno ści wyprodukowanej metodami ekologicznymi, organizacja i pomoc w prowadzeniu działalno ści

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 79 agroturystycznej przez mieszka ńców wsi.

2. Stowarzyszenie na 08-112 Wi śniew, Działania na rzecz kultury oraz Dzieci, młodzie ż, rzecz Zachowania ul. Siedlecka 13 tradycji Regionu Mazowsza i Podlasia, osoby dorosłe, To żsamo ści wielofunkcyjny rozwój obszarów szczególnie z terenów Kulturowej oraz wiejskich, aktywacja zawodowa wiejskich Mazowsza Rozwoju Regionu młodzie ży i dorosłych poprzez i Podlasia Mazowsza podnoszenie ich kwalifikacji, promocja i Podlasia aktywnego trybu życia, rekreacji, „Tradycja-Rozwój- sportu i turystyki, współpraca Przyszło ść ” transgraniczna. 3. Lokalna Grupa 08-110 Siedlce, Opracowanie i realizacja Lokalnej Gminy, organizacje Działania ul. Błonie 3 Strategii Rozwoju (LSR), obejmuj ącej pozarz ądowe, rolnicy, Stowarzyszenie terytorium gmin: Bielany, Cegłów, przedsi ębiorcy, szkoły, „Kapitał-Praca- Gr ębków, Kałuszyn, Kotu ń, Latowicz, ośrodki kultury Rozwój” Liw, Mokobody, Mordy, Mrozy, Paprotnia, Przesmyki, Siedlce, Skórzec, Sucho żebry, Wierzbno, Wi śniew , Wodynie, Zbuczyn. Wspieranie i realizacja działa ń słu żą cych osi ągni ęciu celów okre ślonych w LSR. Promocja ww. gmin. Mobilizowanie ludno ści wiejskiej, rolników, przedsi ębiorców oraz organizacji pozarz ądowych do aktywnego udziału w działalno ści na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju obszaru. Upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach z aktywizacj ą ludno ści i rozwojem obszarów wiejskich w krajach Unii Europejskiej. W S ądzie zło żony jest wniosek o zmian ę wynikaj ącą z przyst ąpienia do LKD kolejnych gmin tj. Domanice, Miedzna, Sabnie i Sokołów Podlaski.

4. Towarzystwo 08-112 Wi śniew, Rozwijanie i propagowanie inicjatyw Szkoły, organizacje Społeczno- ul. Batalionów postaw i działa ń sprzyjaj ących młodzie żowe, zespoły Kulturalne Chłopskich 2 rozwojowi Gminy Wi śniew, ludowe i taneczne, „RAZEM” podejmowanie działa ń na rzecz Gminny O środek kulturalnego i gospodarczego rozwoju Kultury gminy, wytwarzanie atmosfery szacunku do tradycji, wspieranie lokalnych działa ń na rzecz upowszechnienia samorz ądno ści oraz integracji dzieci i młodzie ży wokół szkoły, działalno ść kulturalna, oświatowa, turystyczna i rekreacyjna, umo żliwienie zdobywania wiedzy przez dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, wspieranie działa ń maj ących na celu merytoryczne przygotowanie nauczycieli do pracy w klasach integracyjnych, działalno ść na rzecz osób niepełnosprawnych, działalno ść terapeutyczno- rehabilitacyjna, organizowanie działalno ści edukacyjnej na ró żnych

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 80 szczeblach kształcenia na rzecz podopiecznych stowarzyszenia i jego sympatyków oraz innych osób zainteresowanych zdobywaniem i pogł ębianiem wiedzy.

5. Fundacja „Woda 08-112 Wi śniew, Popularyzowanie wiedzy na temat Sadownicy, rolnicy, i Energia” ul. Siedlecka 13 wykorzystywania światowych Urz ędy Gmin, zasobów wody i energii, producenci płodów upowszechnianie nowoczesnych rolnych wymagaj ących technik i technologii gospodarowania nawo żenia, szkoły, wod ą i energi ą w rolnictwie, przemy śle (edukacja na temat i usługach, inicjowanie oszcz ędno ści wody) i organizowanie wzajemnych kontaktów pomi ędzy przedstawicielami środowisk naukowych i gospodarczych słu żą cych wdro żeniu w Polsce nowoczesnych innowacyjnych rozwi ąza ń dotycz ących wody i energii i racjonalnego wykorzystania tych zasobów, współpraca z jednostkami samorz ądu terytorialnego i administracji rz ądowej, organizacja i finansowanie bada ń oraz popularyzowanie rezultatów i wyników tych prac w kraju i zagranic ą.

6. Lokalne 08-112 Wi śniew, Rozwijanie i propagowanie inicjatyw, Przedsi ębiorcy, osoby Stowarzyszenie ul. Siedlecka 13 postaw i działa ń sprzyjaj ących chc ące zało żyć własn ą Gospodarcze Gminy rozwojowi przedsi ębiorczo ści, firm ę Wi śniew tworzenie atmosfery zaufania i szacunku do środowiska przedsi ębiorców, przyczynianie si ę do gospodarczego i społecznego rozwoju Gminy Wi śniew, wspieranie organizacyjne i rzeczowe osób fizycznych i jednostek organizacyjnych, które podejmuj ą takie działania.

7. Stowarzyszenie 08-112 Wi śniew Propagowanie wszelkich form Właściciele „Turystyki Konnej” aktywnego wypoczynku, jak równie ż prywatnych stajni, koła sposobu na zdrowie i prawidłowy młodzie żowe jazdy rozwój psychofizyczny oraz popieranie konnej, rolnicy i upowszechnianie hipoterapii jako posiadaj ący konie metody rehabilitacyjnej u dzieci, (małe stajnie) młodzie ży i dorosłych.

8. Towarzystwo Wi śniew Promocja dziedzictwa kultur Organizacje sportowe, Promocji Sportu, Kolonia 33 A, regionalnych, ukazanie dziedzictwa koła sportowe, SKS Rekreacji i Kultury 08-112 Wiśniew kultur w świetle dnia dzisiejszego, Regionalnej promocja artystów z „przed lat” i ich Turystyki dzieł w celu upami ętnienia dziedzictwa „PRO-EKO” kultur regionalnych oraz promocja artystów dzisiejszych, którzy nawi ązuj ą do tradycji lub dzieła swoje chc ą eksponowa ć w miejscach nawi ązuj ących do tradycji, promowanie dawnych zachowa ń, które przerodziły si ę dzi ś w sporty, np.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 81 je ździectwo, strzelectwo, szermierka (bra ć rycerska), zawody pogoni za lisem, promowanie i aktywizacja rozwoju kultury fizycznej i innych pozostałych sportów. Promowanie i aktywizacja rekreacji w formach wypoczynku czynnego i biernego.

9- 10 Stowarzysze ń OSP Wi śniew, Zapobieganie po żarom oraz Społeczno ść lokalna 18. Ochotniczych OSP Radomy śl, współdziałanie w tym zakresie Stra ży Po żarnych OSP Gostchorz, z instytucjami i stowarzyszeniami. OSP Łupiny, Branie udziału w akcjach ratowniczych OSP Stare przeprowadzonych w czasie po żarów, Okniny, zagro żeń ekologicznych zwianych OSP Śmiary, z ochron ą środowiska oraz innych OSP Borki kl ęsk i zdarze ń. Informowanie Paduchy, ludno ści o istniej ących zagro żeniach OSP Borki po żarowych i ekologicznych oraz Kosiorki, sposobach ochrony przed nimi, OSP Tworki rozwijanie w śród członków OSP Wólka ochotniczych stra ży po żarnych kultury Wi śniewska fizycznej i sportu oraz prowadzenie działalno ści kulturalno-oświatowej i rozrywkowej.

Dane Urz ędu Gminy Wi śniew.

2.12. PODSUMOWANIE CZ ĘŚ CI DIAGNOSTYCZNEJ

Zespół dokonuj ący diagnozy problemów społecznych na terenie gminy Wi śniew korzystał z szeregu mo żliwo ści pozyskania informacji od jednostek organizacyjnych samorz ądu terytorialnego, jednostek pozarz ądowych oraz instytucji współdziałaj ących w szeroko rozumianym obszarze polityki społecznej. Nie poprzestaj ąc na analizie źródeł zastanych, korzystano ze źródeł wywołanych, tj. bada ń ankietowych i analizy SWOT. Sumuj ąc uzyskane informacje i nakładaj ąc wyniki diagnozy na zakres mo żliwo ści kompetencyjnych samorz ądu, mo żemy wskaza ć najwa żniejsze obszary problemowe, których rozwi ązanie powinno sta ć si ę przedmiotem troski samorz ądu lokalnego, a s ą one tre ści ą cz ęś ci programowej niniejszego dokumentu. Zespół przygotowuj ący dokument uznał, i ż w pierwszej kolejno ści nale ży zaprogramowa ć działania maj ące na celu zwi ększenie wydolno ści systemu wsparcia na terenie gminy poprzez rozwój partnerstwa na rzecz współdziałania w rozwi ązywaniu lokalnych problemów społecznych. Równie wa żna jest aktywizacja grup zagro żonych wykluczeniem społecznym, tj. osób ubogich, bezrobotnych, uzale żnionych i bezdomnych. Istotne jest tak że wzmacnianie instytucji rodziny. W tym zakresie nale ży

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 82 przeciwdziała ć dysfunkcjom opieku ńczo-wychowawczym, które osłabiaj ą rodziny, a tym samym nie pozwalaj ą w pełni zaspokoi ć potrzeb rozwojowych dziecka. Odpowiedniego wsparcia nale ży równie ż udzieli ć osobom niepełnosprawnym i starszym – grupom szczególnie podatnym na marginalizacj ę i wykluczenie społeczne. Tworz ąc polityk ę społeczn ą na poziomie lokalnym, zgodnie z zasadami pomocniczo ści i partycypacji społecznej, nie sposób nie dostrzec w dokumencie programowym powy ższych kwestii i wskaza ć dla nich wła ściwych mo żliwo ści rozwoju.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 83 Poni ższy diagram przedstawia zwi ązek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemów społecznych z czynnikami, które nale ży bra ć pod uwag ę w programowaniu działa ń słu żą cych rozwi ązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego. Oczywi ście wpływ poszczególnych czynników jest zło żony i niejednorodny. Najwi ększe znaczenie przy projektowaniu działa ń maj ą mo żliwo ści kompetencyjne samorz ądu lokalnego oraz warunki finansowe, nieco mniejsze, cho ć tak że istotne, inne dokumenty strategiczne omówione w cz ęś ci wst ępnej.

Diagram 2. Zwi ązek zidentyfikowanych problemów społecznych z programowaniem działa ń

ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY SPOŁECZNE

PROGRAMOWANIE INNE DOKUMENTY ROZWI ĄZYWANIA MO ŻLIWO ŚCI FINANSOWE STRATEGICZNE PROBLEMÓW I ORGANIZACYJNE SPOŁECZNYCH

ZADANIA SAMORZ ĄDU GMINNEGO

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 84

3. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWA

W tej cz ęś ci dokumentu przedstawiono najistotniejsze zało żenia polityki społecznej gminy na najbli ższe lata. Zostały one uj ęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działa ń.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 85 3.1. MISJA

Gmina Wi śniew, wykorzystuj ąc posiadane warunki społeczno- geograficzne, oraz pozyskuj ąc – przy współpracy z innymi samorz ądami i sektorem pozarz ądowym – fundusze strukturalne, przeciwdziała wykluczeniu społecznemu oraz dąż y do pełnej integracji i poprawy warunków życia mieszka ńców

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 86 3.2. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁA Ń

Cel strategiczny 1.

PARTNERSTWO NA RZECZ WSPÓŁDZIAŁANIA W ROZWI ĄZYWANIU LOKALNYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

Cele operacyjne: 1. Profesjonalizacja słu żb społecznych jako czynnika integracji lokalnej. 2. Wspieranie instytucji społecze ństwa obywatelskiego.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.

1. Systematyczna diagnoza i monitoring istniej ących problemów społecznych. 2. Wzmocnienie roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty działaj ącego na rzecz pełniejszej integracji społecznej osób ubogich i wykluczonych społecznie. 3. Systematyczne dokształcanie pracowników socjalnych i utrzymanie liczby pracowników socjalnych na poziomie zgodnym z zapisami ustawy o pomocy społecznej. 4. Motywowanie pracowników socjalnych osi ągaj ących specjalizacje w zawodzie. 5. Doskonalenie systemu informacyjnego o mo żliwo ściach udzielania pomocy społecznej i wsparcia mieszka ńcom gminy, m.in. poprzez Internet, na łamach lokalnych mass mediów, wydawanie folderów, rozpowszechnianie ulotek, organizowanie spotka ń informacyjnych.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.

1. Realizacja zada ń dotycz ących rozwi ązywania problemów społecznych w gminie w jak najszerszym zakresie przez organizacje społeczne, ko ściół katolicki, fundacje, stowarzyszenia, pracodawców, osoby fizyczne i prywatne.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 87 2. Aktywizacja środowiska lokalnego (tworzenie grup wsparcia, samopomocowych, pomoc s ąsiedzka), wsparcie lokalnych inicjatyw obywatelskich. 3. Aktywna współpraca z organizacjami pozarz ądowymi. 4. Tworzenie ram dla miejscowego prawa okre ślaj ącego współprac ę i przepływ informacji pomi ędzy instytucjami samorz ądowymi a pozarz ądowymi. 5. Zwi ększenie dost ępu do informacji o działalno ści organizacji pozarz ądowych funkcjonuj ących na terenie gminy. 6. Wspieranie organizacyjne powstaj ących i istniej ących organizacji pozarz ądowych oraz świadczenie poradnictwa dla organizacji pozarz ądowych w zakresie pozyskiwania grantów i dotacji, środków finansowych z innych źródeł ni ż samorz ądowe. 7. Zwi ększenie koordynacji działa ń organizacji pozarz ądowych ju ż działaj ących na terenie gminy poprzez systematyczny przepływ informacji o podejmowanych inicjatywach, regularne spotkania oraz wymian ę do świadcze ń. 8. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w zakresie wykorzystania na potrzeby lokalnej infrastruktury pomocowej obiektów budowlanych b ędących w posiadaniu gminy, np. budynków po zlikwidowanych placówkach o światowych w Myrsze i Gostchorzy, budynku przy Szkole Podstawowej w Gostchorzy, budynku „Domu Nauczyciela” w Radomy śli oraz budynkach po zlewniach mleka w Borkach-Paduchach i Śmiarach. 9. Propagowanie i rozwój wolontariatu.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada Gminy i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, w tym placówki o światowe i jednostki pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud żet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, unijnych, programów celowych.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 88 Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po żytku publicznego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 89 Cel strategiczny 2.

AKTYWIZACJA GRUP ZAGRO ŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

Cele operacyjne: 1. Redukowanie zjawiska ubóstwa i wykluczenia społecznego. 2. Rozwijanie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych w celu ich aktywizacji. 3. Budowa zintegrowanego systemu rozwi ązywania problemów uzale żnie ń. 4. Wsparcie i aktywizacja osób bezdomnych i zagro żonych bezdomno ści ą.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.

1. Zmniejszanie skutków ubóstwa poprzez systematyczn ą pomoc rzeczow ą i finansow ą realizowan ą przez Gminny O środek Pomocy Społecznej i współpracuj ące z nim organizacje pozarz ądowe. 2. Objecie osób marginalizowanych prac ą socjaln ą w szerszym zakresie ni ż dotychczas – powołanie Zespołu Pracy Socjalnej. 3. Współpraca z Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie rozwoju robót publicznych, prac interwencyjnych, zatrudnienia wspieranego i socjalnego. 4. Systematyczne dokształcanie pracowników socjalnych w zakresie rozwoju nowych instrumentów w pracy socjalnej – kontraktu socjalnego. 5. Aktywna współpraca z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi w obszarze i na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, mog ących zorganizowa ć na terenie gminy Klub Integracji Społecznej. 6. Tworzenie na terenie gminy lokali socjalnych poprzez przebudow ę i adaptacj ę budynków będących w posiadaniu gminy.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 90 Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.

1. Rozwijanie stałej współpracy jednostek samorz ądowych, organizacji pozarz ądowych i Powiatowego Urz ędu Pracy w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia, obejmuj ąca m.in. organizowanie sta żów absolwenckich i przygotowania zawodowego, prac interwencyjnych, robót publicznych i prac społecznie u żytecznych, poradnictwa i doradztwa zawodowego, szkole ń i kursów umo żliwiaj ących zmian ę i podniesienie kwalifikacji zawodowych. 2. Obj ęcie szczególn ą pomoc ą osób długotrwale bezrobotnych (poradnictwo, zapoznanie z aktywnymi technikami poszukiwania pracy). 3. Tworzenie sprzyjaj ącego klimatu dla potencjalnych inwestorów, tworz ących nowe miejsca pracy m.in. poprzez: opracowanie i wdro żenie systemu dogodnych ulg podatkowych z tytułu podejmowania pozarolniczej działalno ści gospodarczej. 4. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje integracji i pomocy społecznej oraz rynku pracy. 5. Bie żą cy monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów maj ących na celu rozwi ązywanie problemu bezrobocia, w szczególno ści w śród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 3.

1. Monitorowanie problemu uzale żnie ń na terenie gminy. 2. Ograniczanie spo życia napojów alkoholowych. 3. Zintensyfikowanie stosownych form profilaktyki alkoholowej i narkotykowej kierowanej w szczególno ści do dzieci i młodzie ży. 4. Promowanie zmiany zachowa ń i postaw mieszka ńców wobec u żywek. 5. Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej w stosunku osób łami ących prawo w tym zakresie. 6. Zwi ększenie skuteczno ści i dost ępno ści leczenia i terapii osobom uzale żnionym i współuzale żnionym w zakresie nowoczesnych strategii i metod oraz wzmacnianie efektów leczenia. 7. Przeciwdziałanie przemocy domowej i zaniedbaniom w rodzinach dotkni ętych problemem uzale żnie ń:

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 91 • systematyczna diagnoza problemu, • rozwój i wdra żanie procedury „Niebieskiej karty”, • prowadzenie działa ń interwencyjnych w stosunku do ofiar przemocy (m.in. podj ęcie działa ń w kierunku utworzenia na terenie gminy Punktu Interwencji Kryzysowej), • wspieranie działa ń na rzecz ograniczania przemocy domowej. • realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 4.

1. Systematyczny monitoring problemu bezdomno ści. 2. Wsparcie osób zagro żonych bezdomno ści ą i bezdomnych poprzez: prac ę socjaln ą, polegaj ącą m.in. na poradnictwie w zakresie mo żliwo ści pomocy w opłacie czynszu celem zapobie żenia eksmisji i bezdomno ści, informowaniu o zamianie mieszka ń. 3. Zapewnienie schronienia osobom pozbawionym mieszkania we współpracy z sektorem pozarz ądowym. 4. Prowadzenie działa ń osłonowych na rzecz osób bezdomnych: m.in. poprzez pomoc materialn ą, rzeczow ą, medyczn ą, poradnictwo specjalistyczne, opracowywanie i realizowanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomno ści.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada Gminy i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, w tym placówki o światowe i jednostki pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud żet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, unijnych, programów celowych.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 92 Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po żytku publicznego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 93 Cel strategiczny 3.

TWORZENIE WARUNKÓW SPRZYJAJ ĄCYCH UMACNIANIU INSTYTUCJI RODZINY

Cele operacyjne: 1. Pomoc osobom i rodzinom, u których stwierdzono bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych. 2. Wzmacnianie pozycji dziecka w środowisku lokalnym, w szczególno ści dziecka niepełnosprawnego.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.

1. Zintensyfikowanie i rozwój pracy socjalnej, ze szczególnym uwzgl ędnieniem dzieci ze środowisk niewydolnych wychowawczo. 2. Pomoc materialna dla rodzin pozostaj ących w trudnej sytuacji ekonomicznej realizowana przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z systemu pomocy społecznej i świadcze ń rodzinnych. 3. Zapewnienie szerszego dost ępu do poradnictwa: psychologicznego, pedagogicznego i prawnego. 4. Systematyczna współpraca z wymiarem sprawiedliwo ści wła ściwym ze wzgl ędu na poło żenie gminy, w szczególno ści s ądem rodzinnym oraz kuratorami sądowymi dla dzieci i młodzie ży. 5. Rozwój opieki nad dzieckiem poprzez zwi ększenie liczby miejsc i wydłu żenie czasu pracy placówek wspieraj ących rodzin ę w opiece i wychowaniu.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.

1. Współuczestnictwo w kampaniach medialnych i informacyjnych organizowanych przez inne podmioty pomocy społecznej (PCPR, ROPS, inne).

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 94 2. Systematyczne współdziałanie Gminnego O środka Pomocy Społecznej z placówkami o światowymi w celu bie żą cej analizy sytuacji dzieci i młodzie ży ucz ęszczaj ącej do szkół, a w szczególno ści przeciwdziałanie pojawiaj ącym si ę patologiom. 3. Kontynuowanie i rozwój do żywiania dzieci i młodzie ży z rodzin ubogich, zagro żonych wykluczeniem społecznym i marginalizacj ą. 4. Zapewnienie szerszego dost ępu do pomocy socjoterapeutycznej poprzez rozwój na terenie gminy sieci świetlic środowiskowych i socjoterapeutycznych. 5. Poszerzenie integracyjnego systemu edukacji poprzez przystosowanie budynków szkół (likwidacja barier architektonicznych), zatrudnianie i szkolenie fachowej kadry do pracy w o światowych placówkach integracyjnych; tworzenie grup i klas integracyjnych w placówkach o światowych, ułatwianie dost ępu uczniom niepełnosprawnym do sprz ętu rehabilitacyjnego zmniejszaj ącego skutki niepełnosprawno ści, prowadzenie działa ń profilaktycznych i rehabilitacyjnych. 6. Zapewnienie dzieciom i młodzie ży szerszego dost ępu do alternatywnych form sp ędzania czasu wolnego, m.in. poprzez zwi ększenie liczby zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych (zaj ęcia muzyczne, plastyczne, koła zainteresowa ń, rekreacyjno- sportowe, turnieje sportowe, festyny rodzinne, wycieczki) przy wykorzystaniu bazy lokalowej placówek szkolnych oraz zaplecza sportowego gminy, organizowanie i dofinansowanie wypoczynku letniego i zimowego oraz rozwijanie gminnej bazy sportowo-rekreacyjnej. 7. Wykorzystanie potencjału partnerów społecznych w realizacji pomocy dziecku i rodzinie.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada Gminy i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, w tym placówki o światowe i jednostki pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud żet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, unijnych, programów celowych.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 95 Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po żytku publicznego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 96 Cel strategiczny 4.

ZINTEGROWANY SYSTEM WSPARCIA I AKTYWIZACJI OSÓB STARSZYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Cele operacyjne: 1. Usprawnianie osób starszych i zapewnienie im wła ściwej opieki. 2. Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia skutków niepełnosprawno ści oraz pomoc osobom z zaburzeniami psychicznymi.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 1.

1. Systematyczny monitoring i analiza potrzeb mieszka ńców będących w wieku poprodukcyjnym. 2. Utrzymanie osób starszych w miejscu ich zamieszkania, w szczególno ści poprzez propagowanie aktywnego i zdrowego stylu życia. 3. Rozwój pracy socjalnej i działa ń na rzecz integracji społecznej i partycypacji osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społecznym, m.in. poprzez opracowywanie projektów socjalnych promuj ących integracj ę społeczn ą. 4. Rozszerzenie usług świadczonym seniorom w środowisku lokalnym (usługi opieku ńcze, specjalistycznych usług opieku ńcze, pomoc s ąsiedzka, wolontariat). 5. Rozszerzenie działalno ści Klubów Seniora na terenie gminy, ewentualnie – w sprzyjaj ących okoliczno ściach – utworzenie Domu Dziennego Pobytu. 6. Tworzenie mieszka ń chronionych dla osób starszych.

Kierunki działa ń do celu operacyjnego 2.

1. Podnoszenie świadomo ści społecznej na temat osób niepełnosprawnych oraz ich praw i uprawnie ń, w szczególno ści poprzez rozpowszechnianie informacji o prawach i uprawnieniach osób niepełnosprawnych oraz dost ępnych formach pomocy m.in. za po średnictwem Internetu.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 97 2. Prowadzenie działa ń integracyjnych w środowisku lokalnym, w tym organizowanie cyklicznych spotka ń integracyjnych. 3. Powołanie na terenie gminy grupy wsparcia dla osób niepełnosprawnych. 4. Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie: • likwidacji barier architektonicznych, w szczególno ści w obiektach u żyteczno ści publicznej, • aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. 5. Aktywna współpraca z organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób niepełnosprawnych. 6. Prowadzenie wolontariatu w środowisku lokalnym na rzecz osób niepełnosprawnych. 7. Tworzenie mieszka ń chronionych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:

Rada Gminy i Urz ąd Gminy, jednostki organizacyjne samorz ądu gminnego, w tym placówki o światowe i jednostki pomocy społecznej.

Środki finansowe:

Bud żet samorz ądu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewn ętrznych: rz ądowych, pozarz ądowych, unijnych, programów celowych.

Partnerzy:

Instytucje rz ądowe, naukowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji po żytku publicznego.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 98 3.3. MONITORING I WDRA ŻANIE STRATEGII

3.3.1. MONITORING I EWALUACJA

Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegaj ą na systematycznej ocenie realizowanych działa ń oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych zmian społecznych, które mog ą pojawi ć si ę poprzez zmian ę regulacji prawnych czy te ż narastanie poszczególnych dolegliwo ści społecznych. Cało ściowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodno ść ocenianej polityki z przyj ętymi warto ściami i zasadami. Ewaluacja jest działalno ści ą z natury normatywn ą, gdy ż z jednej strony wykorzystuje si ę w niej istniej ące normy, z drugiej za ś w jej wyniku mog ą pojawi ć si ę propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest tak że działalno ści ą instrumentaln ą, poniewa ż jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji b ędą przede wszystkim: • Zespół wdra żaj ący strategi ę. Zespół powinien zosta ć powołany przez wójta odr ębnym zarz ądzeniem, a w jego skład mog ą wej ść m.in.: zast ępca wójta, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz inne osoby wskazane przez wójta. • Roczna ocena wdra żania strategii. Zespół wdra żaj ący strategi ę winien si ę zbiera ć przynajmniej raz w roku i oceni ć poziom wdra żania poszczególnych celów i kierunków działa ń. Zespół swoj ą ocen ę powinien przekaza ć wójtowi i radzie, sugeruj ąc przyj ęcie proponowanych rozwi ąza ń, np. programów celowych.

3.3.2. WSKA ŹNIKI STOPNIA EFEKTYWNO ŚCI REALIZACJI STRATEGII

W obszarze polityki społecznej dysponujemy stosunkowo szerok ą gam ą wska źników społecznych, za pomoc ą których mo żemy skutecznie ocenia ć poziom wdra żanych w wybranym sektorze zmian. Zespół wdra żaj ący strategi ę b ędzie mógł

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 99 korzysta ć z szerokiego wachlarza wska źników odzwierciedlaj ących wa żne warto ści zakładane do osi ągni ęcia i ukierunkowuj ące proces rozwoju. 1. W obszarze dotycz ącym ludno ści: − przyrost naturalny na 1.000 osób, − saldo migracji na 1.000 osób. • W obszarze dotycz ącym rynku pracy: − udział zarejestrowanych bezrobotnych w ogólnej liczbie czynnych zawodowo, − udział bezrobotnych do 30. roku życia w ogólnej liczbie bezrobotnych, − liczba poszukuj ących pracy na jedno wolne miejsce pracy. • W obszarze dotycz ącym dochodów i wydatków ludno ści: − dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, − dochody na 1 osob ę w podstawowych typach gospodarstw domowych, − odsetek osób żyj ących w ubóstwie, − gł ęboko ść ubóstwa, − udział gospodarstw domowych oceniaj ących swoj ą sytuacj ę jako zł ą lub bardzo zł ą. • W obszarze dotycz ącym o światy i wykształcenia: − liczba ludno ści z wykształceniem wy ższym na 1.000 osób w wieku 25 lat i wi ęcej, − liczba ludno ści z wykształceniem co najmniej średnim na 1.000 osób w wieku 20 lat i wi ęcej. Dodajmy, że istniej ą równie ż wska źniki – instrumenty polityki społecznej, za pomoc ą których cele mog ą by ć osi ągni ęte lub które mog ą wspomaga ć procesy osi ągania celów. S ą to m.in. procentowe udziały: • osób dotkni ętych problemami alkoholowymi korzystaj ących z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkni ętych tymi problemami, • osób dotkni ętych problemami alkoholowymi nale żą cych do klubów AA itp. w ogóle osób dotkni ętych tymi problemami, • młodzie ży wyedukowanej w zakresie zagro żeń alkoholowych w ogóle młodzie ży, • młodzie ży wyedukowanej w zakresie zagro żeń zwi ązanych z narkotykami w ogóle młodzie ży,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 100 • osób dotkni ętych problemami narkomanii korzystaj ących z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkni ętych tymi problemami, • osób dotkni ętych problemami ubóstwa korzystaj ących z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkni ętych tymi problemami, • osób dotkni ętych problemami dotycz ącymi niepełnosprawno ści korzystaj ących z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkni ętych tymi problemami. Powy ższe wska źniki s ą w wi ększo ści dost ępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji zajmuj ących si ę pomoc ą społeczn ą. Cz ęść danych mo że by ć zbierana okresowo poprzez badania ankietowe w śród mieszka ńców gminy oraz w kluczowych dla rozwi ązywania problemów społecznych instytucjach. Ostateczny kształt systemu monitoringu powinien zosta ć skorelowany z projektami, które b ędą realizowane w ramach strategii. Najpowszechniej wska źniki lokalnej efektywno ści osi ąganych celów s ą pogrupowane wokół najwa żniejszych obszarów realizacyjnych strategii i odnosz ą si ę do poszczególnych zagadnie ń. Podstawowymi wska źnikami, jakie mog ą by ć przyj ęte dla pomiaru efektywno ści wdra żania strategii, s ą wska źniki ekonomiczne i społeczne.

• Ekonomiczne: stopie ń poniesionych nakładów, koszty jednostkowe uzyskania efektu, ilo ść środków finansowych przeznaczonych na realizacj ę danego projektu.

• Społeczne: liczba programów i projektów socjalnych zrealizowanych w odniesieniu do poszczególnych celów strategicznych, liczba uczestników szkole ń i warsztatów, ocena warto ści merytorycznej realizowanych projektów, inicjatywy społeczne w obszarze aktywizacji i integracji społecznej, liczba osób usamodzielnionych.

3.3.3. CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW

Strategia integracji i rozwi ązywania problemów społecznych b ędzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorz ądu lokalnego znajd ą zasoby umo żliwiaj ące budow ę i realizacj ę programów celowych zgodnych z przyj ętymi kierunkami działa ń. Programy mo żna realizowa ć w okresach rocznych, dłu ższych lub krótszych, w zale żno ści od charakteru danego projektu. Przy budowie projektów znaczenie b ędą miały środki, które

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 101 Rada Gminy rocznie b ędzie przeznaczała na ten cel. Projekty winny by ć realizowane w ramach: • własnych zasobów samorz ądu (np. projekty GOPS-u), • poprzez organizacje pozarz ądowe, • poprzez inne instytucje zewn ętrzne. Projekty i programy mog ą by ć przyjmowane przez Rad ę Gminy stosownymi uchwałami, które winny przybiera ć formuł ę zał ączników do niniejszej strategii. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny by ć zgodne z przyj ętymi kierunkami działa ń. Ponadto powinny je cechowa ć: efektywno ść , skuteczno ść i celowo ść . • Efektywno ść – jest to jedna z najbardziej po żą danych cech polityki społecznej i jednocze śnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomi ę, prakseologi ę i socjologi ę. Jest to relacja mi ędzy osi ągni ętymi b ądź planowanymi celami (korzy ściami) danego działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Mo żna tego dokona ć dwoma sposobami: osi ągaj ąc maksymalny stopie ń realizacji celu przy danym nakładzie zasobów (zwi ększenie wydajno ści) lub u żywaj ąc minimalnego nakładu środków, by w jak najwi ększym stopniu zbli żyć si ę do realizacji celu (oszcz ędzanie zasobów). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwi ązuj ą jedn ą kwesti ę społeczn ą, nie przyczyniaj ąc si ę do powstania nowych. Słu żą zachowaniu równowagi między interesami ró żnych grup społecznych oraz podnosz ą poziom zaspokajania potrzeb społecze ństwa, oszcz ędnie i wydajnie dysponuj ąc posiadanymi środkami. • Skuteczno ść – jest to zgodno ść mi ędzy stanem rzeczy, okre ślanym jako skutek danego działania, a zakładanym celem. Skuteczno ść jest stopniowalna: za skuteczne uznaje si ę nie tylko działania, których skutki s ą to żsame z celem, ale i te, które zbli żaj ą do jego osi ągni ęcia. Skuteczno ść jest ocen ą, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy w polityce społecznej mo że by ć postrzegany bardziej konkretnie – jako po żą dane i zaplanowane zmiany w jakiej ś dziedzinie życia społecznego (np. ograniczanie obszarów biedy).

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 102 • Celowo ść – jest to cecha oznaczaj ąca dotarcie z danym programem do środowiska osób rzeczywi ście go potrzebuj ących. Ocena celowo ści powinna si ę opiera ć na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu.

3.3.4. PROPONOWANE PROJEKTY – BANK POMYSŁÓW

Prezentowane projekty powstały w trakcie prac nad dokumentem strategicznym i przedstawiamy je na zasadzie „banku pomysłów”, tzn. ich realizacja jest wskazana, ale mo żliwa b ędzie dopiero wtedy, gdy wnioskodawcy projektów pozyskają na nie środki finansowe. Nale ży doda ć, że zaproszenie do budowania projektów przekazano organizacjom pozarz ądowym i instytucjom gminy działaj ącym w obszarze polityki społecznej. Projekt 1 „Szansa dla ka żdego”

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Zespół O światowy w Radomy śli, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza, 08-112 Wi śniew. WCZE ŚNEJSZE DO ŚWIADCZENIA WNIOSKODAWCY Zło żony projekt „Szkoły Marze ń”. MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Zespół O światowy w Radomy śli, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza. CEL PROJEKTU Akceptacja osób niepełnosprawnych w środowisku. CELE SZCZEGÓŁOWE • akceptacja osób niepełnosprawnych w szkole, • akceptacja osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym, • rozwój współpracy z instytucjami i stowarzyszeniami wspieraj ącymi integracj ę. BENEFICJENCI PROJEKTU Projektem obj ęci b ędą uczniowie Zespołu O światowego w Radomy śli. ZAKRES PROJEKTU 1. Okre ślenie potrzeb.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 103 2. Praca w zespołach ukierunkowana na okre ślone wiadomo ści i umiej ętno ści. 3. Ewaluacja działa ń. 4. Publikacja efektów. PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Instytucje po żytku publicznego. CZAS REALIZACJI PROJEKTU Od roku do 3 lat.

Projekt 2 „Jak wesoło mieszka ć na wsi”

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Gminny O środek Kultury, ul. Batalionów Chłopskich 2, 08-112 Wi śniew. MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU GOK Wi śniew. CEL PROJEKTU Zorganizowanie czasu wolnego oraz rozwój umiej ętno ści i zainteresowanie kultur ą dzieci i młodzie ży z gminy. CELE SZCZEGÓŁOWE Rozbudzenie zainteresowa ń plastyk ą poprzez uczestnictwo w zaj ęciach plastycznych. BENEFICJENCI PROJEKTU Dzieci z gminy Wi śniew. ZAKRES PROJEKTU 1. Zatrudnienie instruktora plastycznego. 2. Ogłoszenie naboru do kółka plastycznego. 3. Organizacja, czyli ustalenie miejsca i czasu spotkań. PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT Szkoła Podstawowa w Wi śniewie. ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO URUCHOMIENIA I FUNKCJONOWANIA PROJEKTU Środki finansowe uwzgl ędniaj ące wynagrodzenie dla instruktora (min. 700 zł) i zakup materiałów plastycznych.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 104 CZAS REALIZACJI PROJEKTU Pa ździernik 2009.

Projekt 3 „Zjawiska patologii społecznej w śród uczniów Zespołu O światowego w Wi śniewie”

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Zespół O światowy w Wi śniewie, Publiczne Gimnazjum w Wi śniewie, ul. T. Ko ściuszki 54, 08-112 Wi śniew. WCZE ŚNEJSZE DO ŚWIADCZENIA WNIOSKODAWCY Program profilaktyczny Zespołu O światowego w Wi śniewie. MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Zespół O światowy w Wi śniewie. CEL PROJEKTU Eliminowanie zachowa ń patologii społecznej w śród uczniów szkoły. CELE SZCZEGÓŁOWE • ucze ń zna poj ęcie i skutki nałogów, • ucze ń przestrzega zasad kulturalnego współ życia w grupie społecznej. BENEFICJENCI PROJEKTU Uczniowie Zespołu O światowego. ZAKRES PROJEKTU 1. Zjawisko u żywania wulgaryzmów w śród uczniów. 2. Papierosy i alkoholizm w śród młodzieży. 3. Prawne konsekwencje wynikaj ące z u żywania środków odurzaj ących. 4. Propagowanie zdrowego stylu życia. PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT • policja, • klub AA, • przedstawiciele MONAR-u. CZAS REALIZACJI PROJEKTU Rok szkolny 2008/2009.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 105 Projekt 4 „Prosz ę, dzi ękuj ę – to nic nie kosztuje”

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Zespół O światowy w Śmiarach, Śmiary 68, 08-112 Wi śniew. WCZE ŚNEJSZE DO ŚWIADCZENIA WNIOSKODAWCY Realizacja programu profilaktycznego szkoły. MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU Zespół O światowy w Śmiarach. CEL PROJEKTU „Kulturalny obywatel” – podnoszenie poziomu kultury osobistej. CELE SZCZEGÓŁOWE • ucze ń potrafi zachowa ć si ę odpowiednio do danej sytuacji, • ucze ń potrafi dostosowa ć swój j ęzyk do adresata i u żywa zwrotów grzeczno ściowych, • ucze ń jest świadomy, że „mój strój jest oznak ą godno ści własnej i innych”, • ucze ń zna i stosuje zasady higieny osobistej, zdrowo si ę od żywia, • ucze ń dba o prawidłow ą postaw ę ciała, • ucze ń zna zasady kulturalnego spo żywania posiłków. BENEFICJENCI PROJEKTU Uczniowie Zespołu O światowego w Śmiarach. ZAKRES PROJEKTU 1. Kultura bycia. 2. Kultura słowa. 3. Kultura stroju i wygl ądu. 4. Higiena osobista. 5. Kultura zdrowotna i fizyczna. 6. Kultura spo żywania posiłków. PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT • GOK w Wi śniewie, • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wi śniewie,

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 106 • Sekcja O światy Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Siedlcach, • instruktorzy fitness i aerobiku. CZAS REALIZACJI PROJEKTU Rok szkolny 2008/2009.

Projekt 5 „Dzi ś szkolenie – jutro praca!”

WNIOSKODAWCA PROJEKTU Gminny O środek Pomocy Społecznej, ul. Siedlecka 13, 08-112 Wi śniew. MIEJSCE REALIZACJI PROJEKTU • Gminny O środek Pomocy Społecznej, • Zakład Doskonalenia Zawodowego, • środowisko zamieszkania beneficjentów. CEL PROJEKTU Zapewnienie równego dost ępu do zatrudnienia osobom zagro żonym wykluczeniem społecznym, wykluczonym oraz dyskryminowanym na rynku pracy oraz podniesienie statutu zawodowego i społecznego. CELE SZCZEGÓŁOWE Przygotowanie 6 osób do wej ścia na rynek pracy i integracji z rynkiem pracy. W ramach projektu beneficjenci obj ęci zostan ą indywidualnymi kontraktami socjalnymi przez pracowników socjalnych GOPS w Wi śniewie. BENEFICJENCI PROJEKTU 6 osób zamieszkuj ących na terenie gminy Wi śniew, korzystaj ących ze wsparcia GOPS, które nie pracuj ą zawodowo i s ą w wieku aktywno ści zawodowej, jednocze śnie s ą gotowe do dokonywania zmian w swoim życiu, ch ętne do współpracy. ZAKRES PROJEKTU 1. Warsztaty psychologiczne. 2. Trening kompetencji i umiej ętno ści społecznych. 3. Warsztaty z zakresu aktywnych form poszukiwania pracy (doradztwo zawodowe).

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 107 4. Kursy zawodowe. PARTNERZY REALIZUJ ĄCY PROJEKT • Powiatowy Urz ąd Pracy, • Zakład Doskonalenia Zawodowego. ŚRODKI NIEZB ĘDNE DO FUNKCJONOWANIA PROJEKTU 60 tys. złotych. CZAS REALIZACJI PROJEKTU Rok 2009.

Przewodnicz ący Rady Józef Orzyłowski

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 108

4. UWAGI KO ŃCOWE

Zapisy zawarte w strategii b ędą realizowane w ramach kierunków poszczególnych działa ń, w zale żno ści od posiadanych przez samorz ąd i pozyskanych z zewn ątrz środków finansowych. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny by ć zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami działa ń. Powinny je równie ż rozwija ć i uszczegóławia ć. Odnosi si ę to zarówno do programów przyjmowanych przez organy samorz ądu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich, m.in. do: • Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, • Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodzin ą, • Programu Współpracy z Organizacjami Pozarz ądowymi, • Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, • Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Autorzy niniejszego dokumentu pragn ą zło żyć serdeczne podziękowania tym wszystkim, którzy przyczynili si ę do identyfikacji najwa żniejszych problemów społecznych środowiska lokalnego, oraz maj ą nadziej ę na dalsz ą współprac ę prowadz ącą do zmiany społecznej.

Przewodnicz ący Rady Józef Orzyłowski

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 109

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW

Diagramy: Diagram 1. Metodologia opracowania dokumentu Diagram 2. Zwi ązek zidentyfikowanych problemów społecznych z programowaniem działa ń

Tabele: Tabela 1. Rodzaje świadcze ń realizowanych przez GOPS w latach 2005-2007 Tabela 2. Powody przyznawania pomocy społecznej przez GOPS w latach 2005-2007 Tabela 3. Zaliczki alimentacyjne przyznane przez GOPS w latach 2005-2007 Tabela 4. Dodatki mieszkaniowe wypłacone przez GOPS w latach 2005-2007 Tabela 5. Problemy wyst ępuj ące w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów z terenu gminy Tabela 6. Populacje osób, u których wyst ępuj ą ró żne kategorie problemów alkoholowych Tabela 7. Organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy Wi śniew

Wykresy: Wykres 1. Ludno ść gminy w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia w 2002 roku Wykres 2. Ludno ść gminy według głównego źródła utrzymania w 2002 roku Wykres 3. Ludno ść gminy według płci z ko ńcem 2007 roku Wykres 4. Struktura wiekowa mieszka ńców gminy z ko ńcem 2005 roku Wykres 5. Struktura wiekowa mieszka ńców gminy z ko ńcem 2006 roku Wykres 6. Struktura wiekowa mieszka ńców gminy z ko ńcem 2007 roku Wykres 7. Wydatki GOPS-u na pomoc społeczn ą w gminie w latach 2005-2007 Wykres 8. Osoby obj ęte pomoc ą społeczn ą w gminie w latach 2005-2007

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 110 Wykres 9. Liczba osób korzystaj ących z systemu pomocy społecznej a ludno ść gminy w 2007 roku Wykres 10. Struktura demograficzna odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2007 roku (liczba osób w rodzinach) Wykres 11. Struktura odbiorców pomocy społecznej powy żej 18 lat w gminie ze wzgl ędu na aktywno ść zawodow ą w 2007 roku (według decyzji administracyjnych) Wykres 12. Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS w latach 2005-2007 (liczba osób) Wykres 13. Wydatki GOPS-u na świadczenia rodzinne w latach 2005-2007 Wykres 14. Świadczenia rodzinne przyznane przez GOPS w 2007 roku Wykres 15. Stopa bezrobocia w kraju, województwie i powiecie w latach 2003-2007 Wykres 16. Bezrobotni i osoby aktywne zawodowo pracuj ące z terenu gminy Wi śniew z ko ńcem 2007 roku Wykres 17. Bezrobotni z terenu gminy według wieku z ko ńcem 2007 roku Wykres 18. Bezrobotni z terenu gminy według czasu pozostawania bez pracy z ko ńcem 2007 roku Wykres 19. Bezrobotni z terenu gminy według sta żu pracy z ko ńcem 2007 roku Wykres 20.Bezrobotni z terenu gminy według wykształcenia z ko ńcem 2007 roku Wykres 21. Środki finansowe słu żą ce rozwi ązywaniu problemów alkoholowych i przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie na terenie gminy w latach 2005-2007 Wykres 22. Osoby niepełnosprawne a ludno ść gminy w 2002 roku Wykres 23. Osoby niepełnosprawne w gminie według ekonomicznych grup wieku w 2002 roku Wykres 24. Osoby niepełnosprawne w gminie w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia w 2002 r. Wykres 25. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywno ści ekonomicznej w 2002 roku Wykres 26. Przest ępstwa na terenie gminy w 2007 roku Wykres 27. Środowiska zagro żone ubóstwem Wykres 28. Przyczyny popadania w ubóstwo Wykres 29. Środowiska zagro żone uzale żnieniami Wykres 30. Skala problemu uzale żnie ń Wykres 31. Czy oferta pomocy osobom uzale żnionym jest wystarczaj ąca?

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 111 Wykres 32. Problemy społeczne dotykaj ące osoby starsze Wykres 33. Czy oferta pomocy osobom starszym jest wystarczaj ąca? Wykres 34. Czy osoby niepełnosprawne s ą akceptowane w środowisku lokalnym? Wykres 35. Czy oferta pomocy osobom niepełnosprawnym jest wystarczaj ąca Wykres 36. Problemy społeczne dotykaj ące osoby niepełnosprawne Wykres 37. Czy na terenie gminy zamieszkuj ą osoby chore psychicznie? Wykres 38. Czy w rodzinach istnieje zjawisko przemocy domowej? Wykres 39. Czy czuje si ę Pani/Pan bezpiecznie w miejscu zamieszkania? Wykres 40. Jakie jest źródło wiedzy na temat bezpiecze ństwa? Wykres 41. Czy pomoc GOPS-u jest wystarczaj ąca? Wykres 42. Jak ą form ę wsparcia powinien oferowa ć GOPS? Wykres 43. Ocena pracy pracowników socjalnych Wykres 44. Czy oferta pomocy świadczonej przez organizacje pozarz ądowe zaspokaja potrzeby środowiska lokalnego?

Przewodnicz ący Rady Józef Orzyłowski

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY WI ŚNIEW 112