Zilte Meren in De Zandzee Libië | Anno 2005
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zilte meren in de zandzee Libië | Anno 2005 1 nophoudelijk jaagt de wind woestijn- Noch bij Mohammed, noch bij Akra kan je Alleen Antarctica en Arctis zijn nog groter. zand in rafelige slierten over de hob- met zekerheid uitmaken wie van beide de Maar dat zijn ijswoestijnen. beligeO asfaltweg. Het is klaarlichte dag, oudste is – het voertuig of zijn bestuurder. maar doorgaans zien we niet meer dan en- Wel duidelijk is dat beide jeeps constant Garama is ons laatste aanknopingspunt met kele honderden meters ver door de gebar- koelvloeistof verliezen. In het vooruitzicht de beschaving. Een van de meest onherberg- sten voorruit. Soms zien we zelfs geen van een vijfdaagse tocht door de Sahara is zame plekken op aarde is dit, op meer dan hand voor de ogen. Flarden van kapotte dat een onthulling waar wij niet meteen duizend kilometer van de Middellandse Zee, autobanden langs de weg laten er geen op zaten te wachten. met zomertemperaturen die tot 55 °C kun- twijfel over bestaan. Voor voertuigen is nen reiken. Sommige jaren valt er hooguit Wadi Al Hayaa een meedogenloze bio- Met haar oppervlakte van 9 miljoen vier- een paar centimeter regen, soms valt er heel toop. Hier en daar laat zich al eens een kante kilometer is de Sahara net iets klei- het jaar door geen druppel. ner dan de Verenigde Staten. Dat maakt ontmanteld autowrak opmerken. Een soli- haar de grootste zandwoestijn ter wereld. Toch wist zich hier veertien eeuwen lang – taire bulldozer maakt zich op om nogmaals te van 900 v.Chr. tot 500 n.Chr. – een stedelijke pogen het asfalt zandvrij te maken. Steeds dieper dringen we met onze twee jeeps in Fezzan door, een woestijngebied zo groot als Frankrijk. We zijn op weg naar de Tadrart Akakus, een gebergte in de zuidwes- telijke uithoek van Libië. De immer onstui- mige chauffeur Mohammed heeft met zijn Mercedes Benz 230G van meet af aan het voortouw genomen. Tegen een fors tempo jaagt de jonge dertiger zijn jeep door de woestijn. Onverstoorbaar en op zijn dooie gemak volgt chauffeur Akra met zijn aftandse Range Rover in diens spoor. Opwinding staat niet in het woordenboek van deze bezadigde vijftiger. In het vooruitzicht van een vijfdaagse tocht door de Sahara zaten wij niet meteen op die onthulling te wachten 2 beschaving te handhaven. Irrigatie en land- Op zijn hoogtepunt moet dit koninkrijk inluidde. Toch hebben archeologen een dui- tijdens de werkzaamheden heel even een pi- bouw hadden ze, piramidale graven, een ge- in de woestijn meer dan honderd- zendtal kilometer van deze foggara’s weten stool in een holster blootgeeft. In de woestijn schreven taal en uiteraard een leger, zowaar duizend onderdanen gekend hebben te traceren. ben je best op alles voorbereid. met strijdwagens en cavalerie. Op zijn hoog- tepunt moet dit koninkrijk in de woestijn Maar onze gids Said heeft andere besognes. Al die tijd staat Mohammed uit een petflesje Dat het Garamantische rijk zich in deze barre meer dan honderdduizend onderdanen ge- Her en der slaat hij aan het foerageren. Kar- water in de radiator van zijn jeep te gieten. omgeving zo lang wist te handhaven, was in kend hebben. Zelfs de Romeinen slaagden er tonnen dozen met voedsel- en drankvoorra- Ook Akra blijkt zich op noodgevallen voorzien grote mate aan de Al Hayaa toe te schrijven, maar met moeite in de Garamanten te on- den stapelen zich op in het stof rond de te hebben. Onder de motorkap heeft hij drie de rivier die hier niet al te diep onder de be- derwerpen. Maar van hun hoofdstad Garama jeeps. Zelfs twee matrassen blijken op het gevulde petflesjes losjes op het motorblok gane grond voortkabbelt. Tot op de dag van resten vandaag niet meer dan enkele nauwe- boodschappenlijstje te staan. Dat zal niet liggen. En wat met die lekken, vragen we ons vandaag is die watervoorraad voor de lokale lijks te herkennen ruïnes. meer lukken, dunkt ons, want onze jeep zit af. Niets aan de hand, aldus Akra, daar heb- bevolking van levensbelang. Maar daar wa- afgeladen vol. Niets aan de hand, aldus Akra. ben ze een tovermiddeltje voor. Meer be- Al zullen Egyptenaren eens goed lachen met ren de Garamanten niet tevreden mee. Via Je klemt de uiteinden van de matrassen on- paald een oranje poedertje dat ze aan het wat Libiërs piramidale graven durven te noe- een ingenieus systeem van ondergrondse ka- der het achterklep van je jeep, je plooit de water toevoegen, waardoor de gaatjes hele- foggara’s men. Eenvoudige, stompe structuren met naaltjes, de fameuze , wisten ze matras over het imperiaal op het dak naar maal vanzelf gedicht worden. Dat hierdoor vier zijden zijn het, twee tot vier meter hoog. met dat kostbare water hun velden te irrige- voren en je bindt deze kleurrijke bubbel ste- zoetjesaan ook gaatjes gedicht worden die Het eigenlijke graf bevindt zich ongeveer drie ren, waar ze tarwe, gerst, sorghum, dadelpal- vig vast. Klaar is kees. Uitzonderlijk steekt eigenlijk open moeten blijven, is voorlopig meter onder de grond. Vrijwel geen enkele men en olijven verbouwden. Vandaag lijkt ook de jonge Hisham een handje toe. niet aan de orde. tombe is aan het bezoek van grafrovers ont- dat volkomen ondenkbaar in deze omgeving. Waarom we die koele kikker mee hebben, is snapt. Dat hebben ze dan toch met sommige Eeuwenlang waren die kanaaltjes in bedrijf, ons niet duidelijk. Tot zijn wapperend hemd Met nog ongeveer driehonderd kilometer van hun Egyptische grote broers gemeen. tot de ondergrondse watervoorraad uitgeput voor de boeg zetten we onze rit verder. Links geraakte en zo het einde van de beschaving 3 van ons rijst de Messak Settafet op, een rots- jeep te zijn, met Ali aan het stuur en de laad- achtige verhevenheid die zich als een spie bak boordevol tenten, kookgerei en voorra- tussen Idehan Ubari en Idehan Murzuq den. Evenals Mohammed en Akra is Ali uit wurmt. Enorme zandwoestijnen zijn dat, sa- het Libische Zintan afkomstig. Familie van el- men ongeveer vier keer zo groot als België. kaar zijn ze niet, ze behoren niet eens tot de- Aan woorden hebben Libiërs overigens geen zelfde stam. Maar de belangrijkste nieuwko- gebrek om de meest uiteenlopende land- mer voor ons is onze kok Sahebi uit het Tu- schapsvormen te benoemen die de Sahara nesische Djerba. Straks zal hij zich als een vir- voor de reiziger in petto heeft. Maar het ste- tuoos ontpoppen die met een minimum aan reotiepe beeld dat wij westerlingen van een ingrediënten te midden van de guurste woestijn hebben, komt nog het best met dat woestijnwinden de smakelijkste maaltijden van een idehan overeen – een immense zee weet te bereiden. van zandduinen. De bubbel op onze jeep wordt losgeknoopt, Aan woorden hebben Libiërs geen gebrek de twee matrassen belanden bij de tenten in om de vele landschapsvormen te benoemen de laadbak van de Toyota. Akra moppert wat die de Sahara voor ons in petto heeft over de hitte en vindt het vrij warm voor de maand april. Said haalt de schouders op en raamt de temperatuur op amper 30 à 32 °C. Plots duikt in het stof langs de weg een witte Van airconditioning is in deze jeeps geen Toyota-pick-up op. Dat blijkt onze keuken- 4 Mohammed zijn jeep gierend de duin over, Wat later buigen we ons over de Libische lichtjes geïrriteerd over deze schandvlek op soep en de couscous. Die soep blijkt een vrije zijn blazoen. Akra blijft er stoïcijns bij. interpretatie van minestrone te zijn. Een er- fenis van de Italiaanse koloniale bezetter Aan de rand van de Wadi Al Adad beslist Said dus. te kamperen. Aardedonker is het er, boven onze hoofden ontvouwt zich een verblindend * * * mooie sterrenhemel met Jupiter, Sirius en Orion in een glansrol. De voertuigen worden Door een vlakke steenwoestijn met hier en in U-vorm geplaatst, Sahebi trekt zich terug daar een zandduin rijden we verder zuid- in zijn geïmproviseerd keukentje en hangt westwaarts door de Messak Settafet. Gaan- het vlees alvast open en bloot op het imperi- deweg ontrolt zich voor onze ogen een land- aal om te marineren in de woestijnwind. schap van een onwezenlijke, haast buiten- aardse schoonheid. Donkere rotsformaties in Gaandeweg ontrolt zich voor onze ogen de meest bizarre vormen liggen in het maag- een landschap van een onwezenlijke, delijke woestijnzand verspreid. haast buitenaardse schoonheid Om daar een beter zicht op te krijgen, vatten we de beklimming van een kleine duin aan. Uit de pick-up komen vijf zakken met iglo- Blootsvoets is op dit vroege uur de beste aan- tentjes tevoorschijn. Op de tast trachten we pak, aldus Said. Maar hoe dan ook blijft het in de duisternis de onderdelen te identifice- een processie van Echternach. Je stapt dertig sprake, we doen het met luchtkoeling. Ra- lijken achter de rug. Van het unieke decor ge- ren van een tent die we nog nooit bij licht centimeter hoger en glijdt twintig centimeter men open dus. nieten hoort nu onze hoofdbekommernis te aanschouwd hebben. Said paart tomeloze terug naar beneden. Straks, als de zon het ze- worden. In de verte snijdt de horizon de geel- hulpvaardigheid en explosieve dadendrang nit nadert, zal het niet meer doenbaar zijn Een kwartier later staan we eens te meer stil, rode zonneschijf netjes doormidden, zo laat aan een totaal onvermogen om een tent op ditmaal in Ubari. Schotelantennes tieren we- is het ondertussen al. Twee wilde kamelen te stellen. De openingen van de tenten naar lig op de daken van de huizen. Hisham schudt staan zich naast de weg af te vragen wat wij het oosten richten, luidt zijn devies, want zo enkele dienstdoende ambtenaren wakker hier te zoeken hebben. vermijd je dat de wind het zand de tenten in om een permit uit te schrijven voor onze jaagt.