Aleksandra Stachak, Sylwia Jurzyk-Nordlöw, Małgorzata Nowakowska
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ROCZNIK POLSKIEGO TOWARZYSTWA DENDROLOGICZNEGO Vol. 57 – 2009 • 107-116 ALEKSANDRA STACHAK, SYLWIA JURZYK-NORDLÖW, MAŁGORZATA NOWAKOWSKA Drzewa i krzewy parków wiejskich w południowo-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego – między Odrą a Myślą Trees and shrubs of rural parks in the South-Western part of West Pomeranian Voivodeship – between the Odra and the Myśla rivers Katedra Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Departament of Dendrology and Landscape Architecture, West Pomeranian University of Technology ul. Janosika 8, 71-424 Szczecin, Poland e-mail: [email protected] Received: 10 May 2009, Accepted: 8 September 2009 ABSTR A CT : In 42 rural parks studied in years 1999 and 2000, and subsequently in years 2006 and 2007, 262 taxa and culta of trees and shrubs were recorded. The major constituents of tree stand are native deciduous trees. Rarely encountered are the following taxa: Abies concolor ‘Violacea’, A.procera, Araucaria araucana, Cedrus libani, Chamaecyparis lawsoniana, Ch. nootkatensis, Ch. pisifera, Ginkgo biloba, Juniperus virginiana, Metasequoia glyptostroboides, Picea omorika, Platanus orientalis, Pinus ponderosa, P. wallichiana, Sciadopitys verticillata, Sequoiadendron giganteum, Taxodium distichum, Thuja plicata, Th. standishii, Thujopsis dolabrata ‘Variegata’, Tsuga canadensis, Aesculus flava, Ailanthus altissima, Castanea sativa, Catalpa bignonioides, C. ×erubescens, C.speciosa, Celtis occidentalis, Cotinus coggygria ‘Rubrifolius’, Cornus controversa, Fagus sylvatica ‘Asplenifolia’, Fraxinus americana, Gleditsia triacanthos, J. cinerea, Juglans ailantifolia, J. nigra, Liriodendron tulipifera, Magnolia acuminata, M. ×soulangeana, P. orientalis, Populus trichocarpa, Robinia viscosa, Sophora japonica, Syringa meyeri, T. ‘Euchlora’, Tilia americana, T. tomentosa ‘Pendula’ Q. palustris, Quercus cerris. Key words: dendrology, rural parks, West Pomerania Wstęp i metody na osiągnięte wielkości. Obwód pnia mierzono na wysoko- ści 130 cm nad powierzchnią gleby lub na innej wysoko- Parki wiejskie byłego Województwa Szczecińskiego były ści (co odnotowano w tabeli 2). Wyniki badań zestawiono badane w latach 1959-61 i opisane przez Sienicką i Kow- w tabelach. Nazewnictwo roślin oparto o Index Plantarum nasa (1963). W niniejszym opracowaniu przedstawiono wy- (Węglarski 2004). niki badań stanu zadrzewienia parków – z lat 1999 i 2000, skorygowane w latach 2006 i 2007 – na obszarze Pojezierza Ogólna charakterystyka parków Myśliborskiego i Równiny Gorzowskiej, w okolicy takich miast, jak Dębno, Mieszkowice, Moryń, Cedynia, Chojna, W niniejszym opracowaniu zaprezentowano 42 parki (ryc. Trzcińsko Zdrój i Myślibórz. 1), z których większość była niegdyś częścią założeń dwor- W każdym parku dokonano przeglądu rosnących drzew skich (park w Chwarszczanach znajduje się w sąsiedztwie i krzewów, oznaczając gatunki i odmiany. Znaczne zaro- kaplicy i zabudowań gospodarczych centrum administra- śnięcie parków utrudniało lub uniemożliwiało dokonanie cyjnego zakonu templariuszy i joannitów). Większość pomiarów drzew i ich sfotografowanie. Zmierzono więc ob- z nich po II wojnie światowej została przejęta przez Pań- wód pnia niektórych drzew, zwłaszcza cen nych ze względu stwowe Gospodarstwa Rolne; przeważnie pozostawały bez 108 AleksandraStachak,SylwiaJurzyk-Nordlöw,MałgorzataNowakowska Ryc. 1. Lokalizacja wsi Fig. 1. The location of Villages Wsie (numery), w których są opisane parki/Villages (numbers) where the described parks are located: 1 – Białęgi, 2 – Bielin, 3 – Brwice, 4 – Chełm Dolny, 5 – Chełm Górny, 6 – Chłopowo, 7 – Chwarszczany, 8 – Czachów, 9 – Dobropole, 10 – Dyszno, 11 – Gądno, 12 – Gogolice, 13 – Golenice, 14 – Grzybno, 15 – Grzymiradz, 16 – Kamienny Jaz, 17 – Kierzków, 18 – Klępicz, 19 – Kłosów, 20 – Krajnik Górny, 21 – Krzymów, 22 – Kurzycko, 23 – Lubiechów Górny, 24 – Mętno Małe, 25 – Narost, 26 – Nawrocko, 27 – Orzechów, 28 – Ostrowiec, 29 – Przyjezierze, 30 – Raduń, 31 – Rosnowo, 32 – Rościn, 33 – Rurka, 34 – Smolnica, 35 – Stoki, 36 – Stołeczna, 37 – Troszyn, 38 – Warnice, 39 – Wierzchlas, 40 – Witnica, 41 – Zatoń Dolna, 42 – Zielin opieki. Obecnie niektóre z nich stanowią własność prywat- z parkiem o zachowanym układzie przestrzennym, roz- ną. Szesnaście z tych parków nie było przedmiotem badań ciągającym się na terenie o zróżnicowanej powierzchni), Sienickiej i Kownasa (1963). Są to parki we wsiach Brwi- w Stołecznej, we wsiach Warnice i Witnica (tutaj park ce, Chełm Górny, Chwarszczany, Dobropole, Kierzków, znajduje się przy zniszczonym pałacu, niegdyś z gazonem Klępicz, Kłosów, Orzechów, Przyjezierze, Raduń, Rosno- od frontu) oraz w Zielinie (gdzie przed pałacem, miesz- wo, Troszyn, Warnice, Wierzchlas, Zatoń Dolna, Zielin. czącym szkołę podstawową, jest gazon ze starymi głogami W niektórych założeniach dworskich zachowały się pa- i młodymi okazami drzew i krzewów, a w sąsiedztwie roz- łace lub mniej okazałe dwory. Jest tak w Bielinie (w oto- ciąga się park). Zabudowania gospodarcze – ceglane lub czeniu dworu rosną nie tylko stare, lecz również młode kamienno-ceglane – zachowały się w większości założeń okazy drzew i krzewów), w Chełmie Górnym, gdzie znaj- dworskich. duje się interesujące założenie dworsko-parkowe (ryc. 2) Zaprezentowane parki dworskie są w większości bar- z odremontowanym pałacem i dużym gazonem ze stawem dzo zaniedbane, o zatartym dawnym układzie przestrzen- otoczonym półkoliście rzędami drzew – lip z jednej strony nym, zarośnięte samosiewami, głównie drzew krajowych. i kasztanowców po stronie przeciwnej; z parkiem po prze- W wielu z nich zachowały się aleje (grabowe, lipowe, ciwnej stronie pałacu, następnie w Gogolicach, Grzybnie, z klonów, kasztanowców, jesionowe, z buka pospolitego, Grzymiradzu, w Kamiennym Jazie, Kierzkowie, Kłosowie mieszane, czasem z drzew owocowych) lub ciągną się (tu pałac i zabudowania gospodarcze są w części zrujno- rzędy drzew, na przykład dębu szypułkowego. Są resztki wane), w Krzymowie, Lubiechowie Górnym (gdzie pałac żywopłotów, najczęściej ze śnieguliczki białej. W wielu odremontowano), w Rościnie, Rurce, Smolnicy (w pała- parkach jest dużo bluszczu pospolitego. cu mieści się Zespół Szkół), we wsi Stoki (dwór sąsiaduje Drzewaikrzewyparkówwiejskichwpołudniowo-zachodniejczęściwojewództwazachodniopomorskiego–międzyOdrąaMyślą 109 Drzewa i krzewy częstszych drzew obcego pochodzenia należy Aesculus hip- pocastanum (w 40 parkach), Robinia pseudoacacia (w 29 W 42 parkach, zlokalizowanych między Odrą a Myślą, zare- parkach) i Quercus rubra (w 22 parkach). jestrowano drzewa i krzewy 262 gatunków i odmian, w tym Z krzewów najczęściej występuje Sambucus nigra (w 36 58 nagonasiennych. W poszczególnych parkach rosną drze- parkach; czasem w postaci drzewka), Symphoricarpos albus wa i krzewy należące do 12-70 gatunków i odmian, najmniej (w 35 parkach), Acer campestre (w 30 parkach; także jako we wsi Ostrowiec a najwięcej w Witnicy i, niewiele mniej, drzewo) i Euonymus europaeus (w 30 parkach), Cornus san- w parkach wsi Troszyn, Lubiechów Górny, Chełm Górny, guinea (w 29 parkach), Crataegus monogyna (w 25 parkach) Bielin i Stoki (60-68 gatunków i odmian). i Rhamnus catharticus (w 24 parkach) – trzy ostatnie rośli- Z nagonasiennych najczęściej spotykamy: Picea abies ny rosną czasem w postaci drzewek. Przeważnie w pobliżu (w 34 parkach), Pseudotsuga menziesii (w 21 parkach), Ta- zabudowań rosną: Cornus mas (w 37 parkach), Forsythia xus baccata (w 20 parkach). Są tu również drzewa gatunków ×intermedia (w 26 parkach) i Syringa vulgaris (w 21 par- rzadziej uprawianych w Polsce: Ginkgo biloba (w parkach kach). Hedera helix jest powszechnie spotykanym pnączem, Krajnika Górnego i Lubiechowa Górnego, gdzie rośnie stare rośnie w 27 parkach. drzewo z naroślami „czi-czi”), Abies procera (w Czacho- Z rzadziej uprawianych okrytonasiennych rosną na przy- wie), Tsuga canadensis (w Czachowie, Gogolicach i Naro- kład: Magnolia acuminata i Fagus sylvatica ‘Asplenifolia’ ście), Picea orientalis (we wsiach Czachów i Gądno), Picea (w Krzymowie), Liriodendron tulipifera (we wsi Nawroc- omorika, Pinus wallichiana, Metasequoia glyptostroboides ko), Berberis julianae, Juglans ailantifolia i Catalpa Íeru- i Sciadopitys verticillata (w Lubiechowie Górnym – trzy bescens (w Smolnicy), Berberis verruculosa (w Lubiecho- ostatnie rośliny to okazy młode), Pinus ponderosa (młode wie Górnym), Juglans cinerea (w parku we wsi Zielin), okazy we wsi Stoki), Larix kaempferi, Cedrus libani oraz Juglans nigra (we wsiach Golenice i Narost), Castanea Araucaria araucana (w Chełmie Górnym; dwa ostatnie sativa (we wsiach Czachów, Krajnik Górny i Stoki), Pla- gatunki – to rośliny młode), Sequoiadendron giganteum tanus orientalis, Quercus cerris, Syringa emodi, Catalpa (w parku we wsi Brwice rośnie najstarszy okaz w Polsce, bignonioides i C. speciosa (w Krajniku Górnym), Quercus ryc. 3; we wsi Stoki mamy młode drzewo), Taxodium disti- palustris (we wsi Stoki), Cornus controversa (we wsiach chum (w Witnicy, w Bielinie – stare drzewo z pneumatofora- Kurzycko i Troszyn), Betula papyrifera (we wsi Mętno mi), Thuja standishii (w Bielinie – stare drzewo), Thujopsis Małe), Populus trichocarpa (we wsi Warnice), Tilia tomen- dolabrata ‘Variegata’ (w Smolnicy). tosa ‘Pendula’(we wsiach Dobropole, Golenice, Klępicz, Głównymi składnikami drzewostanu parków są krajowe Stoki, Troszyn i Witnica), Celtis occidentalis (w Troszynie), drzewa okrytonasienne, a najczęściej Quercus robur i Acer Amelanchier alnifolia (we wsi Rosnowo), A. lamarckii i A. platanoides