A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA GEOGRAPHICA SOCIO-OECONOMICA 10, 2009

Grzegorz Lenart

ROZWÓJ I DZIAŁALNO ŚĆ STACJI RADIOWYCH W ŁODZI

Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie jednego z najpopularniejszych mediów, jakim jest radiofonia. Jej funkcjonowanie przedstawione zostało na przykładzie jednego z najwi ększych lokalnych rynków radiowych w Polsce – miasta Łodzi. Pierwsza cz ęść publikacji dotyczy historii radiofonii na tym obszarze. Przedstawiony został okres od powstania pierwszej rozgło śni radiowej, a ż do współczesno ści. Zaprezentowano tu, jak zmieniała si ę w tym czasie sytuacja na łódzkim rynku radio- wym oraz jakie elementy i wydarzenia miały na ni ą wpływ. W kolejnej cz ęś ci przedstawiono obecn ą sytuacj ę na łódzkim rynku radiowym. Scharakteryzowane zostały wszystkie rozgło śnie słyszalne w tym mie ście, zarówno lokalne, jak i nadaj ące z innych miast. Szczególn ą uwag ę zwrócono na takie elementy jak: struktura programowa, wła ścicielska, czy lokalizacja siedzib rozgło śni. W cz ęś ci tej opisano tak że infrastruktur ę nadawcz ą znajduj ącą si ę w mie ście. W artykule podj ęto tak że prób ę okre ślenia struktury słuchalno ści stacji radiowych w Łodzi. W tym celu przeprowadzono badania ankietowe w śród mieszka ńców. Elemen- tami na jakie zwrócono szczególnie uwag ę były: najcz ęś ciej wybierane rozgło śnie, powody jakimi słuchacze kierowali si ę w wyborze programu, okre ślenie miejsca, czasu i sposobu słuchania, a tak że ocena łódzkiego eteru i preferowane zmiany. Spróbowano tak że przedstawi ć, jaki wpływ miała struktura ludno ści na słuchalno ść stacji radiowych. W ostatniej cz ęś ci artykułu przedstawione zostały perspektywy na przyszło ść działal- no ści radiofonicznej. Zaprezentowano tu zarówno mo żliwe zmiany w śród stacji istniej ą- cych, jak i tak że rozwój nowoczesnych rozgło śni, korzystaj ących z innych źródeł sygna- łu.

Słowa kluczowe: radio, rozgło śnia radiowa, stacja radiowa, media, Łód ź

1. Wst ęp

Ogromny wpływ na funkcjonowanie dzisiejszego świata oraz społecze ństwa maj ą środki masowego przekazu, a zwłaszcza media elektroniczne. Ich pot ęga rozwin ęła si ę w ci ągu ostatnich kilkudziesi ęciu lat, rozwój poszczególnych mediów nast ępował jednak w ró żnych okresach. Do najpopularniejszych mediów elektronicznych nale żą obecnie trzy: telewizja, radio i Internet. Ka żde z nich w swoim czasie prze żywało dynamiczny rozwój i powodowało istotne

100 Grzegorz Lenart zmiany w życiu społecze ństw. Najstarszym oraz najbardziej charakterystycznym z nich jest radiofonia. Wyró żnia j ą przede wszystkim brak audiowizualnego sposobu przekazu, oddziałuje ona na słuchaczy wył ącznie w sposób foniczny (d źwi ękowy). Główn ą funkcj ą radia jest informowanie (ze wzgl ędu na szybko ść przekazu). Istotna jest te ż funkcja rozrywkowa i kulturalna. Rozwój radiofonii na świecie odbywał si ę w ró żnych okresach. W krajach zachodnich, złote lata radiofonii przypadaj ą na połow ę XX wieku. W Polsce przełomem był okres transformacji, na pocz ątku lat 90. Wła ściwie, to dopiero od tego momentu mo żna mówi ć o powstaniu w Polsce rynku radiowego. Jego problematyk ę rozpatrywa ć mo żna w skali całego świata, kontynentu, kraju, b ądź regionu. W przypadku ostatniej mówi si ę o radiofonii lokalnej. Jej rozwój w Polsce jest jeszcze silniej zwi ązany z transformacj ą ustrojow ą, gdy ż przed 1989 r., praktycznie nie istniała. Na lokalny rynek radiowy składaj ą si ę konkuruj ące ze sob ą rozgło śnie nadaj ące na danym terenie na falach naziemnych. Istnieje kilka podziałów i rodzajów rozgłośni radiowych. Podziały te s ą zwi ązane głównie z zasi ęgiem sygnału oraz z ich struktur ą wła ścicielsk ą. W pierwszym podziale wyró żnia si ę rozgło śnie ogólnopolskie, ponadregionalne oraz lokalne. Rozgło śnia ogólno- polska emituje swój program na terenie niemalże całego kraju, posiadaj ąc nadajniki w ka żdym z województw. Rozgło śnia ponadregionalna jest rozgło śni ą obejmuj ącą zasi ęgiem nadawania obszar co najmniej dwóch województw, s ą to zazwyczaj byłe stacje lokalne, które zwi ększyły swój zasi ęg nadawania o inne miasta, w wyniku rozszerzenia swoich koncesji o kolejne miejscowo ści. Rozgło śnia lokalna natomiast to stacja radiowa obejmuj ąca swoim zasi ęgiem niewielki obszar (miasto, region), posiadaj ąca lokaln ą koncesj ę i obowi ązek koncentrowania uwagi na lokalnych problemach i zagadnieniach (S k r z y p- c z a k, 1999). W drugim podziale (według własno ści) wyró żnia si ę stacje publiczne i komercyjne. Radio publiczne jest to jedno z mediów w strukturze pa ństwa, b ędące jego własno ści ą, pełni ące funkcj ę informacyjn ą, kulturotwórcz ą i edukacyjno-poradnikow ą (S k r z y p c z a k, 1999). Radio komercyjne natomiast to rozgło śnia radiowa b ędąca własno ści ą prywatn ą, d ążą ca do powi ększenia swojego audytorium, poszukuj ąca reklamodawców i sponsorów, czerpi ąca zyski przede wszystkim ze sprzeda ży czasu na reklam ę, a tak że sponsoringu i promocji, kieruj ąca swój program do jak najszerszej rzeszy słuchaczy (P i s a r e k, 2006). Wpływ na działalno ść rozgło śni radiowych w Polsce ma obowi ązuj ące prawodawstwo. Zapisy dotycz ące jej funkcjonowania (a tak że innych mediów) znale źć mo żna w kilku aktach prawnych, m.in. Konstytucji RP, ustawie „Prawo prasowe”, ustawie o opłatach abonamentowych, czy rozporz ądzeniach głównego regulatora mediów elektronicznych w Polsce, czyli Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Najwa żniejszym aktem prawnym w tej dziedzinie jest jednak ustawa

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 101 o radiofonii i telewizji 1. Normuje ona w sposób szczegółowy funkcjonowanie mediów w Polsce. Z najwa żniejszych przepisów uj ętych w tym akcie wymieni ć nale ży: prawa i obowi ązki dotycz ące nadawców programów, przepisy dotycz ące działalno ści nadawców publicznych (m.in. sposób ich finansowania, główne zadania, czy podmioty odpowiedzialne za realizacj ę), a tak że przepisy dotycz ące nadawców komercyjnych (przede wszystkim zasad ich koncesjonowania). Działalno ść stacji radiowych zaliczy ć nale ży do trzeciego sektora gospodarki, czyli działalno ści usługowej. W podziale usług Niewadziego rozgło śnie radiowe zaliczone zostały do sfery usług pozagospodarczych, w skład której weszły m.in. usługi informacyjne (F l e t e j s k i, 2005). K. R o g o z i ń s k i (2000) zaliczył je do działu usług mi ędzysektoralnych (punkt E – łączno ść i telekomunikacja). Według A. W e r w i c k i e g o (1998) działalno ść ta zaliczana jest do kategorii usług dla konsumentów, w sferze usług niematerialnych. W Polskiej Klasyfi- kacji Działalno ści (PKD), nadawanie programów radiofonicznych (podklasa 60.20.Z) znalazło si ę w sekcji J – informacja i komunikacja. W Polskiej Klasyfi- kacji Wyrobów i Usług (PKWiU), usługi nadawania programów radiofonicz- nych (dział 60.1) weszły w skład sekcji 60, której nazwa brzmi: usługi zwi ązane z nadawaniem programów ogólnodost ępnych i abonamentowych.

2. Historia łódzkiego rynku radiowego

Historia oraz rozwój radiofonii w Łodzi jest silnie zwi ązany z jej rozwojem na terenie całego kraju, a tak że z wa żnymi wydarzeniami w historii Polski. Pierwszy program radiowy w Polsce został wyemitowany ze stacji nadawczej Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego na fali 385 metrów w Warszawie 1 lutego 1925 r. W tym samym roku monopolistyczn ą koncesj ę na nadawanie programu na obszarze całego kraju otrzymała spółka „”. Regularn ą emisj ę programu rozpocz ęła ona rok pó źniej. Pocz ątkowo program rozgło śni rozwijał si ę stopniowo, znaczne upowszechnianie radiofonii zaczęło nast ępowa ć w latach 30. XX w. Wi ązało si ę to ze stałym wzrostem liczby abonentów, a tak że z rozwojem technicznym i programowym. Powstawa ć zacz ęły wtedy tak że pierwsze rozgło śnie lokalne. Pocz ątki radiofonii w Łodzi si ęgaj ą roku 1929, kiedy rozpocz ęto tu budow ę stacji przeka źnikowej. Uruchomiona została ona rok pó źniej. Pocz ątkowo nadawała audycje warszawskie i retransmisje niektórych programów zagranicz- nych. Dnia 1 maja 1931 r. załoga łódzkiej rozgło śni podj ęła decyzj ę o emisji, pomi ędzy audycjami ogólnopolskimi, własnych serwisów informacyjnych. Nieoficjalnie to wła śnie ten dzie ń uwa ża si ę za pocz ątki łódzkiego radia. W dniu

1 Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (DzU, 07.61.411).

102 Grzegorz Lenart

2 lutego 1933 r. Dyrekcja Naczelna Polskiego Radia w Warszawie przyznała Łodzi oficjalne prawo nadawania programów lokalnych. Rozgło śnia zacz ęła si ę rozwija ć i nadawa ć programy dotycz ące miasta i jego mieszka ńców (zwi ązane m.in. z wydarzeniami kulturalnymi, czy ze środowiskiem robotniczym). Rozwój radiofonii w Polsce i Łodzi przerwał wybuch II Wojny Światowej. W pierwszych dniach wrze śnia 1939 r. została zniszczona radiostacja nadawcza w Raszynie (wybudowana w roku 1931, posiadaj ąca najwi ększ ą moc w śród radiostacji w całej Europie). Wszystkie stacje radiowe zostały przej ęte przez władze niemieckie, łódzk ą rozgło śni ę hitlerowscy okupanci zajęli 6 wrze śnia 1939 r., wykorzystuj ąc j ą w czasie wojny do celów wojskowych. Ogólnie wojna przyniosła ogromne straty dla polskiej radiofonii. Wycofuj ące si ę wojska niemieckie niszczyły i wywoziły sprz ęt, wysadzały w powietrze maszty i budynki radiostacji. Działania te spowodowały, że radiofonia polska praktycz- nie przestała istnie ć i po wojnie musiała zosta ć odbudowana od podstaw. W latach PRL-u miał miejsce jej ponowny rozwój. Powstały nowe programy ogólnopolskie, znacz ąco poprawiła si ę jako ść i tre ść programów oraz technolo- gia radiowa. W 1949 r. powstał Program II, który odbudowano na podstawie istniej ącej przed wojn ą lokalnej stacji „Warszawa II”. W 1958 r. powstał, a w 1962 r. stał si ę rozgło śni ą ogólnopolsk ą, Program III. Stacja ta zapropono- wała inny model radia ni ż dwa dotychczasowe kanały. Jej adresatami stali si ę przede wszystkim studenci i młoda inteligencja. Pojawienie si ę Programu Trzeciego rozpocz ęło tak że proces dywersyfikacji programowej Polskiego Radia. W styczniu 1976 r. powstał natomiast Program IV. Rozgło śnia ta nada- wała program o charakterze edukacyjnym. Niestety, w okresie PRL-u monopol na nadawanie programu radiowego miało Pa ństwo, rozgło śnie publiczne były silnie upolitycznione i podlegały cenzurze. Oprócz legalnie nadaj ących mediów, działały tak że stacje zwi ązane z opozycj ą, nadaj ące z zagranicy (jak Radio Wolna Europa) lub z kraju (Radio Solidarno ść ). Były one jednak zakazane przez władze i systematycznie zagłuszane. Tak że w Radiu Łód ź nast ąpił okres rozwoju programowego i technicznego. W rozgło śni pracowało wielu wybitnych radiowców, propagowała ona polsk ą kultur ę i sztuk ę muzyczn ą. Rozgło śnia posiadała bardzo nowoczesn ą siedzib ę, pod koniec lat 60. uruchomiła tak że now ą stacj ę przeka źnikow ą, dzi ęki czemu przeszła na nadawanie na falach ultrakrótkich (wcześniej nadawała na falach średnich). W tamtym czasie powstały w Łodzi tak że dwa radiow ęzły studenckie, nadaj ące w akademikach łódzkich uczelni wy ższych. Były to: nale żą ce do Politechniki Łódzkiej Radio Żak (zało żone w 1959 r.) oraz nadaj ące na osiedlu Uniwersytetu Łódzkiego Radio Kiks (od roku 1972). Na falach naziemnych stacje te nadawa ć zacz ęły dopiero w latach 90. Ogromne zmiany na rynku radiowym przyniosły przemiany gospodarcze na przełomie lat 80. i 90. XX w. Polskie Radio przestało by ć monopolist ą na rynku mediów. Powstawa ć zacz ęły wtedy pierwsze stacje komercyjne. Historyczn ą

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 103 dat ą stał si ę 15 stycznia 1990 r. kiedy to z Kopca Ko ściuszki w Krakowie popłyn ęły pierwsze d źwi ęki nadane przez Radio Małopolska Fun (przemiano- wane pó źniej na RMF FM). Stacja ta była pierwsz ą komercyjn ą rozgło śni ą w Polsce, przełamany został tym samym monopol pa ństwa na nadawanie programu radiowego w Polsce. W stolicy natomiast pierwsz ą komercyjn ą rozgło śni ą było Radio Zet. Obie te stacje w 1994 r. uzyskały koncesj ę ogólnopolsk ą, mo żna je było dzi ęki temu usłysze ć tak że w Łodzi. Trzeci ą ogólnopolsk ą rozgło śni ą powstał ą w tamtym czasie było . Była to stacja katolicka, nadaj ąca program o profilu społeczno-religijnym. Nadawanie rozpocz ęła w 1992 r. w Toruniu i Bydgoszczy, sukcesywnie zwi ększaj ąc swój zasi ęg. Pocz ątki okresu III Rzeczpospolitej to burzliwy okres dla Polskiego Radia. Sytuacja finansowa instytucji była w tamtym czasie tragiczna. Z tego powodu politycy zastanawiali si ę czy nie zmniejszy ć liczby programów publicznej rozgło śni. Zamiast tego doszło jednak do du żych zmian w programach. Najwi ększe dotkn ęły Program II, który stał si ę programem artystycznym, prezentuj ącym muzyk ę klasyczn ą i ambitn ą kultur ę. W Programie III natomiast zwi ększono liczb ę informacji i publicystyki, rozgło śnia zacz ęła nadawa ć serwisy informacyjne. Program IV natomiast zmienił nazw ę na Radio Bis i stał si ę stacj ą o profilu edukacyjno-kulturalnym (pocz ątkowo kierowanym do szerokiego grona odbiorców, pó źniej głównie do młodzie ży). Transformacja ustrojowa miała tak że ogromny wpływ na lokaln ą radiofoni ę w Polsce. Historia radia lokalnego w Polsce rozpoczyna si ę w zasadzie dopiero u progu lat 90., czyli wraz z debiutem pierwszych stacji komercyjnych, gdy ż działaj ące wcze śniej regionalne rozgło śnie Polskiego Radia w niewielkim zakresie zajmowały si ę lokaln ą tematyk ą. Lokalne stacje zacz ęły powstawa ć tak że w Łodzi. Były one w tamtym czasie bardzo popularne i cieszyły si ę du żą słuchalno ści ą. Pierwsz ą tak ą rozgło śni ą było Radio Manhattan. Stacja ta była pierwszym komercyjnym radiem w województwie łódzkim. Nadawanie rozpocz ęła w lutym 1993 r., kiedy na antenie po raz pierwszy mo żna było usłysze ć muzyk ę. Dnia 31 marca o godz. 23.00 po raz pierwszy uruchomiono mikrofon i zapowiedziano pierwszy serwis. Od tamtej pory stacja rozpocz ęła nadawanie przez cał ą dob ę. Koncesj ę Radio Manhattan otrzymało we wrze śniu 1993 r. W dniu 26 czerwca 1993 r. pojawiła si ę w Łodzi druga komercyjna, lokalna rozgło śnia radiowa – Radio Parada. Stacja ta nadaje po dziś dzie ń. Od pocz ątku istnienia zajmowała czołowe miejsce pod wzgl ędem słuchalno ści. Charakteryzo- wało j ą zawsze du że zró żnicowanie programu, znajdowały si ę w nim audycje zarówno dla osób młodych, jak i starszych. Posiadała ona tak że opini ę kontrowersyjnej. W 1996 r. KRRiT uniewa żniła koncesj ę z powodu rozszerzenia zasi ęgu bez zgody Rady. Ponownie Parada zacz ęła nadawa ć w roku 1997. Trzeci ą lokaln ą rozgło śni ą komercyjn ą było Radio Classic. Nadawanie rozpocz ęło 12 czerwca 1994 r. Jej program był do ść uniwersalny, z przewag ą

104 Grzegorz Lenart muzyki oraz du żą liczb ą programów dotycz ących lokalnej tematyki. Stacja charakteryzowała si ę nadawaniem du żej ilo ści polskich piosenek, w rozgło śni tej zaczynało prac ę wielu znanych dziennikarzy, zarówno w Łodzi, jak i Polsce. W 2005 r. zmieniła nazw ę na Radio Pogoda. W dniu 18 wrze śnia 1994 r. powstało w Łodzi Radio Emaus. Była to diece- zjalna rozgło śnia Archidiecezji Łódzkiej. Nadawała ona program o charakterze społeczno-religijnym, pocz ątkowo 2 godziny na dob ę w godzinach popołudnio- wych, na cz ęstotliwo ści Radia Maryja. W 1996 r. program wydłu żono do 18 godzin. Na przełomie XX i XXI wieku rozpocz ęła si ę w Polsce konsolidacja rynku radiowego. Powstawa ć zacz ęły pierwsze sieci radiowe oraz rozgło śnie ponadregionalne. Stacje te zacz ęły cieszy ć si ę coraz wi ększ ą popularno ści ą, w wyniku czego kryzys zacz ął dotyka ć małe, niezale żne rozgło śnie lokalne, które nie wytrzymywały konkurencji bogatszych i wi ększych stacji, cz ęsto sprzedaj ąc swoje udziały i przyst ępuj ąc do sieci radiowych. Pierwsz ą tak ą lokaln ą stacj ą radiow ą w Łodzi było Radio Emaus. W 1998 r. weszło ono w skład sieci 26 lokalnych katolickich stacji radiowych z całej Polski, które przyj ęły wspóln ą nazw ę – Radio Plus. W tym samym roku powstała tak że pierwsza rozgłośnia ponadregionalna. Było to mianowicie nadaj ące z Warszawy Inforadio (które po kilku miesi ącach zmieniło nazw ę na TOK FM). W ci ągu kilku nast ępnych lat pojawiło si ę w Łodzi wi ęcej rozgło śni zwi ązanych z sieciami radiowymi, zarówno lokalnych, jak i ponadregionalnych. W 2000 r. w miejsce Radia Manhattan powstało w Łodzi Łód ź. W 2004 r. nadawanie rozpocz ęły dwie rozgło śnie zwi ązane z sieciami – Radio Złote Przeboje oraz Gold FM (zast ąpiło nadaj ące wcze śniej lokalne Radio TKM FM). Rok pó źniej druga rozgło śnia przemianowana została na Esk ę Rock. Powstała wtedy tak że nowa sie ć rozgło śni katolickich – VOX FM, do której przył ączył si ę tak że łódzki Plus. Rozgło śniami ponadregionalnymi, które pojawiły si ę w tych latach były: Radio Niepokalanów (w 2003 r.), Radiostacja (w 2004 r.), Radio Wawa (w 2006 r.) oraz RMF Classic (w 2007 r.). Du że zmiany na łódzkim rynku radiowym zaszły w roku 2008. Najpierw doszło do przekształcenia Radia Bis w Radio Euro. Nast ępnie miała miejsce zmiana profilu dwóch rozgło śni należą cych do tego samego wła ściciela – Eski Rock i Radia Wawa. W wi ększo ści miast Polski pierwsza z nich (posiadaj ąca wi ęcej nadajników) została zast ąpiona przez drug ą. W Łodzi, gdzie usłysze ć mo żna było obie rozgło śnie zmianie uległ tylko charakter obu stacji – Radio Wawa stało si ę rozgło śni ą lokaln ą, a ponadregionaln ą. W grudniu 2008 r. po 3,5 roku nadawania znikn ęło z łódzkiego eteru Radio Pogoda. Przyst ąpiło ono do sieci radiowej Planeta FM. W roku tym pojawiły si ę w Łodzi tak że dwie rozgło śnie ponadregionalne – Radio PiN i Chilli Zet. Podsumowuj ąc, rozwój radiofonii w Polsce i Łodzi odbywał si ę etapami. Okres przedwojenny to pocz ątki radiofonii, pozyskiwanie pierwszych słuchaczy,

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 105 a tak że rozwój techniczny i programowy, przerwany wybuchem II Wojny Światowej. Okres PRL-u to natomiast czas upowszechniania si ę radiofonii, w którym monopol na nadawanie oraz du ży wpływ na nadawców posiadało pa ństwo. Ogromne zmiany przyniosła transformacja ustrojowa w Polsce. Lata 90. XX wieku to okres powstawania i szczytu popularno ści rozgło śni komercyj- nych, zarówno ogólnopolskich, jak i lokalnych. Wiek XXI natomiast to konsoli- dacja rynku radiowego, powstawanie i wzrost znaczenia sieci radiowych oraz rozgło śni ponadregionalnych.

3. Rozgło śnie radiowe w Łodzi – cechy wyró żniaj ące

Obecnie w Łodzi usłysze ć mo żna 21 rozgło śni radiowych. Składa si ę na nie 7 rozgło śni ogólnopolskich, 6 ponadregionalnych oraz 8 lokalnych. W śród nich, 20 stacji posiada nadajniki w granicach administracyjnych miasta. Wyj ątkiem jest lokalna rozgło śnia Radio Złote Przeboje, która cho ć nadaje z Łodzi, swój nadajnik zlokalizowany ma w Pabianicach. Ka żda rozgło śnia radiowa posiada swoj ą własn ą cz ęstotliwo ść , na której nadaje oraz moc nadawcz ą (im wi ększa, tym sygnał dociera na wi ększe odległo ści) (tab. 1) (rys. 1). T a b e l a 1 Rozgło śnie radiowe słyszalne w Łodzi

Nazwa Cz ęsto- Moc Lokalizacja Lokalizacja Lp. rozgło śni tliwo ść nadajnika nadajnika siedziby [MHZ] [kW] 1 2 3 4 5 6 Rozgło śnie ogólnopolskie i ponadregionalne Andrzejewskiej 5 Kopci ńskiego 1/3 1. Radio Maryja 87,9 10,0 (komin EC4) (biuro) Traugutta 21/23 (wie żowiec 2. Chilli Zet 89,6 0,6 Textilimpexu) – 3. Polskie Radio Andrzejewskiej 5 Program II 91,4 10,0 (komin EC4) – Andrzejewskiej 5 Piotrkowska 89 4. Radio Zet 92,6 12,0 (komin EC4) (biuro) Andrzejewskiej 5 5. RMF FM 93,5 10,0 (komin EC4) – Andrzejewskiej 5 6. TOK FM 97,4 0,5 (komin EC4) – Piłsudskiego 7 7. Eska Rock 97,9 0,5 Piłsudskiego 12 (biuro) 8. Radio Andrzejewskiej 5 Nawrot 104 Niepokalanów 98,6 0,5 (komin EC4) (filia)

106 Grzegorz Lenart

1 2 3 4 5 6 Andrzejewskiej 5 9. Radio PiN 102,3 0,1 (komin EC4) – 10. Polskie Radio Andrzejewskiej 5 Program III 103,8 10,0 (komin EC4) – Sienkiewicza 3 11. RMF Classic 105,0 0,1 (budynek TVP) – 12. Polskie Radio Andrzejewskiej 5 Euro 107,3 1,5 (komin EC4) – 13. Polskie Radio Andrzejewskiej 5 Program I 107,8 30,0 (komin EC4) – Rozgło śnie lokalne Al. Politechniki 9 1. Radio Żak 88,8 0,1 (akademik PŁ) Al. Politechniki 7 Andrzejewskiej 5 2. Radio Wawa 90,1 2,0 (komin EC4) Piłsudskiego 7 Piłsudskiego 141 (komin Chemitex 3. Radio Parada 96,0 6,0 Anilana) Piłsudskiego 141 Andrzejewskiej 5 4. Radio Łód ź 99,2 30,0 (komin EC4) Narutowicza 130 5. Radio Eska 99,8 0,6 Piłsudskiego 12 Piłsudskiego 7 Andrzejewskiej 5 6. VOX FM 100,4 5,0 (komin EC4) Piłsudskiego 7 Pabianice 7. Radio Złote ul. Grobelna Przeboje 101,3 10,0 (komin Pamotexu) Sienkiewicza 72 Traugutta 21/23 (wie żowiec 8. Planeta FM 104,5 0,2 Textilimpexu) Traugutta 25 Ź r ó d ł o: radiopolska.pl; krrit.gov.pl; oprac. własne. Najwi ększa liczba nadajników zlokalizowana jest na kominie EC4 przy ul. Andrzejewskiej 5. Komin ten znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci miasta i jest jedn ą z najwy ższych budowli w Łodzi. Umiejscowione s ą na nim przede wszystkim nadajniki rozgło śni ogólnopolskich i ponadregionalnych. Wi ększo ść z nich posiada du że moce nadawcze, najwi ększe Program I Polskiego Radia oraz Radio Łód ź. Dzi ęki temu sygnał wi ększo ści tych rozgło śni mo że obejmowa ć obszar całego województwa łódzkiego, a nawet wykracza ć poza jego granice. Wśród stacji lokalnych wyst ępuje wi ększe zró żnicowanie lokalizacji oraz mocy nadajników. Bardzo cz ęsto znajduj ą si ę one w s ąsiedztwie siedzib rozgło śni (przykładem Radio Parada, Radio Żak czy Planeta FM). W wi ększo ści poło żone s ą one w centrum Łodzi (lub w niedalekiej odległo ści), a zwi ązane jest to ze wspomnian ą lokalizacj ą siedzib rozgło śni i z wysoko ściami budynków, które w centrum miasta s ą najwi ększe.

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 107

Rys. 1. Rozmieszczenie nadajników radiowych w przestrzeni Łodzi Ź r ó d ł o: oprac. własne Wśród 7 rozgło śni ogólnopolskich słyszalnych w Łodzi, cztery s ą stacjami publicznymi. Najstarsz ą jest Program I. Swój program emituje zarówno na falach długich (na cz ęstotliwo ści 225 Khz), jak i ultrakrótkich. Rozgło śnia ta ma charakter uniwersalny, wyró żnia si ę bogactwem tematyki i form radiowych. W programie przewa żaj ą programy informacyjne i publicystyczne, znale źć mo żna tu tak że m.in. audycje muzyczne, kulturalne, sportowe, audycje dla dzieci, dla kierowców, programy religijne, reporta że, powie ści, słuchowiska radiowe czy spektakle teatralne. Niektóre pasma i programy pojawiaj ą si ę na antenie nieprzerwalnie od kilkudziesi ęciu lat; zaliczy ć mo żna do nich m.in. „Sygnały dnia”, „Cztery pory roku”, „Muzyczna Jedynka”, „Z kraju i ze świata”, czy „Lato z radiem”. Program II jest natomiast rozgło śni ą o profilu kulturalnym. Na antenie przewa ża muzyka klasyczna (ponad 70% czasu antenowego), przeplatana serwisami informacyjnymi oraz kulturalnymi. Znale źć mo żna tu tak że, w mniejszym stopniu, muzyk ę jazzow ą oraz folk. Na antenie pojawiaj ą si ę w zwi ązku tym zarówno audycje po świ ęcone tym gatunkom, a tak że transmisje i retransmisje wielu koncertów. Oprócz tego w programie znajduj ą si ę audycje po świ ęcone innym elementom kultury, m.in. słuchowiska radiowe czy liczne powie ści. Program III natomiast od pocz ątku okre ślał si ę mianem stacji ekskluzywnej, głównie dzi ęki formom i audycjom obecnym na

108 Grzegorz Lenart antenie, jak i dziennikarzom je tworz ącym. Wa żne miejsce w programie rozgło śni zajmuje muzyka, prezentowana zarówno w pasmach prezenterskich, jak i w licznych audycjach autorskich. Prowadzone są one przez wiele znanych osobowo ści radiowych, zwi ązanych z Trójk ą nawet od kilkudziesi ęciu lat. Na antenie pojawia si ę tak że wielu młodych dziennikarzy. Oprócz propozycji muzycznych w programie stacji znale źć mo żna te ż audycje po świ ęcone tematom politycznym, ekonomicznym i gospodarczym, a tak że audycje kulturalne i rozrywkowe. Czwart ą i ostatni ą publiczn ą rozgło śni ą ogólnopolsk ą jest Polskie Radio Euro (dawniej Program IV i Radio Bis). W dawnych latach rozgło śnia ta miała charakter edukacyjny, pocz ątkowo adresowany do wielu grup słuchaczy, od 2005 r. głównie do młodzie ży i studentów. Obecnie najwi ększy nacisk stacja kładzie na muzyk ę oraz sport. Znale źć mo żna tu tak że programy edukacyjne, kulturalne oraz poradnikowe. Pozostałe rozgło śnie ogólnopolskie s ą stacjami niepublicznymi. Składaj ą si ę na nie dwie stacje komercyjne i jedna społeczno-religijna. RMF FM jest najstarsz ą w Polsce komercyjn ą stacj ą radiow ą i najch ętniej słuchan ą stacj ą ogólnopolsk ą w kraju. Swój program nadaje z Krakowa, wła ścicielem rozgło śni jest niemieckie wydawnictwo „Bauer”. Rozgło śnia ma charakter muzyczno- -informacyjny. Zarówno obecnie, jak i w przeszło ści, stacja promowała si ę kład ąc du ży nacisk na muzyk ę, która przewa ża w programie. Oprócz niej, wa żne dla rozgło śni s ą tak że serwisy informacyjne („Fakty”), które pojawiaj ą si ę na antenie co godzin ę przez cał ą dob ę. Serwisy te uznawane s ą przez wielu za najlepsze w Polsce, radio to ma renom ę stacji opiniotwórczej. W latach 90. radio to posiadało zgod ę na lokalne rozszczepienia programu, na antenie pojawiały si ę lokalne serwisy informacyjne i bloki reklamowe. W roku 2001 KRRiT zakazała stosowania tego, rozgło śnia podała Rad ę do s ądu, w 2008 r. Naczelny S ąd Administracyjny przyznał RMF-owi racj ę. Istnieje prawdopodobie ństwo, że po kilku latach na anten ę stacji powróc ą programy lokalne. Drug ą ogólnopolsk ą rozgło śni ą komercyjn ą jest Radio Zet . Swój program nadaje z Warszawy. Wła ścicielem rozgło śni jest francuski holding medialny „Eurozet”. Charakter programu jest bardzo podobny do programu RMF FM, które jest dla Radia Zet najwi ększ ą konkurencj ą. W programie przewa ża wi ęc muzyka (głównie pop). Podobnie jak w RMF-ie, przez cał ą dob ę, co godzin ę pojawiaj ą si ę serwisy informacyjne. Znale źć tu mo żna tak że programy publicystyczne, interwencyjne, rozrywkowe oraz podró żnicze. Ostatni ą rozgło śni ą ogólnopolsk ą jest Radio Maryja . Nadaje ona program wyspecjalizowany o charakterze społeczno- -religijnym. Siedziba stacji mie ści si ę w Toruniu. Wła ścicielem rozgło śni jest Warszawska Prowincja Redemptorystów, dyrektorem – o. Tadeusz Rydzyk. W programie dominuj ą audycje podejmuj ące tematyk ę religijn ą (modlitwy, katechezy, msze św.), społeczn ą (audycje poradnikowe) oraz publicystyczn ą. Bardzo wa żny dla rozgło śni jest kontakt ze słuchaczami. Radio to jest obiektem szerokiej, publicznej dyskusji, wiele osób zarzuca jej zbytnie anga żowanie si ę w sprawy polityczne, popieranie okre ślonych opcji politycznych, a nawet

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 109 antysemityzm. Działalno ść rozgło śni finansowana jest w głównej mierze z datków od słuchaczy, gdy ż jako nadawca społeczny nie mo że ona m.in. emitowa ć reklam. Oprócz powy ższych rozgło śni ogólnopolskich usłysze ć mo żna w Łodzi tak że 6 innych stacji nadaj ących z innych miast. S ą to rozgło śnie ponadregionalne. Wszystkie z nich s ą stacjami komercyjnymi. Najdłu żej słyszaln ą jest TOK FM , któr ą usłysze ć mo żna w 10 najwi ększych miastach Polski. Jest to rozgło śnia o charakterze informacyjno-publicystycznym. Skupia si ę ona głównie na przeka- zywaniu informacji, w dni powszednie serwisy emitowane s ą co 20 minut. Oprócz programów informacyjnych znale źć mo żna tu tak że audycje publicystyczne, kulturalne, poradnikowe, ekonomiczne czy rozrywkowe. Radio Niepokalanów natomiast jest najstarsz ą katolick ą rozgło śni ą w Polsce. Jej pocz ątki si ęgaj ą lat 30. XX w. Od 1994 r. rozgło śnia nadaje z terenu gminy Teresin na Mazowszu (ok. 40 km na zachód od Warszawy). Nazwa rozgło śni zwi ązana jest ze znajduj ącym si ę tam sanktuarium. Wła ścicielem rozgło śni jest zakon franciszkanów. Program ma charakter społeczno-religijny, dominuj ą tutaj audycje po świ ęcone religii i Ko ściołowi. Znale źć tu mo żna jednak tak że programy informacyjne, muzyczne, kulturalne oraz poradnikowe. Natomiast RMF Classic nadaje z Krakowa w 10 miastach Polski. Stacja ta ma charakter muzyczno-literacki. W programie przewa ża muzyka klasyczna, znale źć w nim mo żna tak że m.in. audycje po świ ęcone muzyce filmowej, poetyckiej, operze, a tak że audycje kulturalne (dotycz ące teatru, filmu i literatury). Eska Rock natomiast jest ponadregionaln ą rozgło śni ą muzyczn ą, nadaj ącą w 18 miastach Polski. Pocz ątkowo funkcjonowała jako stacja lokalna, nadaj ąca w czterech miastach, od czerwca 2008 r., po przej ęciu cz ęstotliwo ści Radia Wawa, stała się rozgło śni ą ponadregionaln ą. Wła ścicielem stacji jest Grupa Radiowa „Time” nale żą ca do Zjednoczonych Przedsi ębiorstw Rozrywkowych. Na antenie dominuje muzyka rockowa, utwory zarówno współczesne, jak i starsze. Wraz z rozszerzeniem zasi ęgu, na antenie zacz ęły pojawia ć si ę znane osobowo ści medialne (m.in. Michał Figurski, Kuba Wojewódzki czy Jerzy Owsiak). Rozgło śnia zacz ęła tak że anga żowa ć si ę w wiele akcji promocyjnych i wydarze ń artystycznych (np.: festiwal rockowy w Szczecinie). Kolejna rozgło śnia – Radio PiN jest za to pierwszym w Polsce radiem ekonomiczno-biznesowym. Nazwa rozgło śni pochodzi od skrótu „Pieni ądz i Nowoczesno ść ”. Obecnie nadaje ona w dwóch miastach Polski – Łodzi i Warszawie, niedługo usłysze ć j ą b ędzie mo żna tak że w innych (m.in. Wrocławiu, Poznaniu i Kielcach). W programie przewa żaj ą audycje po świ ęcone tematyce ekonomicznej, biznesowej, gospo- darce, a tak że serwisy informacyjne, audycje motoryzacyjne, podró żnicze, muzyczne i kulturalne. W ofercie muzycznej przewa ża muzyka jazzowa oraz chillout. Najwi ększ ą konkurencj ą dla niej jest natomiast Chilli Zet. Wła ścicielem tej stacji jest firma Eurozet. Ma ona charakter muzyczny, na antenie, podobnie jak w przypadku poprzedniej stacji, przewa żaj ą dwa gatunki muzyczne: chillout (w wi ększym stopniu) i jazz. Oprócz muzyki, w programie

110 Grzegorz Lenart pojawiaj ą si ę tak że serwisy informacyjne oraz programy po świ ęcone tematyce kulturalnej (filmowi, literaturze, teatrowi). Wśród o śmiu lokalnych rozgło śni słyszalnych w Łodzi, sze ść to stacje komercyjne, jedna publiczna i jedna akademicka. Ka żda z nich posiada swoj ą siedzib ę (gdzie znajduj ą si ę studia emisyjne, studia nagra ń czy biura admini- stracji). Siedziby te w wi ększo ści zlokalizowane s ą w centrum miasta (lub w niedalekiej odległo ści). Spowodowane jest to w głównej mierze wyst ępowa- niem w tej cz ęś ci miasta du żej liczby budynków posiadaj ących pomieszczenia umo żliwiaj ące prowadzenie tego typu działalno ści (liczne biurowce, itp.). Du że znaczenie w lokalizacji miał aspekt historyczny. Niektóre rozgło śnie obecne siedziby posiadaj ą od pocz ątku swej działalno ści (Radio Łód ź, Radio Żak) lub przej ęły je po stacjach, które zastąpiły (Radio Eska, Planeta FM) (rys. 2).

Rys. 2. Lokalizacja siedzib łódzkich lokalnych stacji radiowych Ź r ó d ł o: oprac. własne Najstarsz ą w śród rozgło śni lokalnych jest Polskie Radio Łód ź. Jako jedyna łódzka stacja posiada tak że nadajniki w innych miejscowo ściach (mianowicie w Sieradzu i Wieruszowie). Radio Łód ź, jako publiczna rozgło śnia regionalna, posiada ustawowy obowi ązek wypełniania tzw. misji regionalnej, czyli progra- mów realizuj ących potrzeby społeczno ści lokalnych. Powoduje to, i ż jego program jest bardzo zró żnicowany. Znajduj ą si ę tutaj audycje dla wi ększo ści grup społecznych i wiekowych. Du że znaczenie maj ą programy informacyjne

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 111 i publicystyczne, w wi ększo ści dotycz ące zagadnie ń lokalnych. Oprócz nich na antenie znale źć mo żna wiele programów muzycznych (zarówno w pasmach programowych, jak i audycjach autorskich), a tak że programów kulturalnych i sportowych. Drug ą pod wzgl ędem wieku rozgło śni ą jest Studenckie Radio Żak , które pocz ątkowo było radiow ęzłem w jednym z akademików, w latach 90. rozpocz ęło nadawanie na falach UKF. Podobnie jak wi ększo ść rozgło śni akademickich, posiada ono charakter niekomercyjny. W programie nie ma w ogóle reklam, działalno ść finansowana jest w cało ści przez Politechnik ę Łódzk ą. Równie ż osoby pracuj ące w tym radiu nie pobieraj ą wynagrodzenia. Obecnie nadaje ono swój program 24 godziny na dob ę, co jednak nie zawsze miało miejsce (do 2005 r. trwał on tylko osiem godzin dziennie, a wcze śniej nawet sze ść ). Kieruje go przede wszystkim do ludzi młodych, w wi ększo ści studentów. Na antenie dominuje muzyka, głównie rockowa i alternatywna, a tak że jej ró żne odmiany. Oprócz niej, znale źć mo żna tak że programy kierowane bezpo średnio do studentów, po świecone ich sprawom, a tak że programy kulturalne, naukowo-edukacyjne oraz podró żnicze. Pozostałe rozgło śnie lokalne s ą stacjami komercyjnymi. Najstarszą z nich jest Radio Parada . Jest to rozgło śnia o profilu uniwersalnym. W jej programie znajduj ą si ę elementy adresowane do wielu grup słuchaczy. Dominuje w nim (jak w wi ększo ści stacji komercyjnych) muzyka. Pojawiaj ą si ę tutaj (w zale ż- no ści od pory dnia) zarówno nowsze, jak i starsze utwory (głównie muzyka pop). Oprócz niej, w programie mo żna znale źć wiele elementów dotycz ących tematyki lokalnej, audycje publicystyczne, poradnikowe oraz liczne konkursy. Radio Eska natomiast jest rozgło śni ą nale żą cą do najwi ększej (licz ącej 36 stacji) sieci rozgło śni lokalnych w Polsce. Jej wła ścicielem jest Grupa Radiowa Time. Jest to rozgło śnia o profilu muzycznym, swój program kieruje do młodszych słuchaczy (w wieku 15–34 lat), na antenie przewa żaj ą aktualne hity i przeboje muzyki pop i dance. Stacja ta jako pierwsza w Polsce wprowadziła sieciowane pasma programowe. Polega to na tym, i ż dla rozgło śni wchodz ących w skład sieci, nadawane s ą wspólne pasma, prowadzone z jednego studia (z Warszawy). Lokalno ść takich programów ogranicza si ę do nadawania własnych serwisów informacyjnych, drogowych, kulturalnych i reklam. Działania takie maj ą na celu oszcz ędno ści w kosztach produkcji programu, gdy ż rozgło śnia mo że zatrudnia ć mniej prezenterów. Oprócz pasm sieciowych, w łódzkiej Esce nadawane s ą lokalne pasma od poniedziałku do pi ątku, w godzinach od 6.00 do 17.00. Radio to jest tak że organizatorem wielu imprez promocyjnych (np.: letniej zabawy „Eska Summer Patrol”, czy cyklu koncertów „Hity na czasie”). Co roku tak że, w Hali Sportowej w Łodzi, odbywa si ę widowisko muzyczne – „Eska Music Awards” – w którym rozgło śnia wr ęcza wykonawcom nagrody pod tym samym tytułem. Kolejn ą lokaln ą stacj ą w Łodzi jest Radio Złote Przeboje . Jest ona cz ęś ci ą sieci radiowej, składaj ącej si ę z 18 lokalnych stacji radiowych, której wła ścicielem jest holding medialny Agora. Stacja ta zawsze była radiem o profilu muzycznym, pocz ątkowo swój program kierowała do starszych

112 Grzegorz Lenart słuchaczy, na antenie grane były starsze utwory. Obecnie wiek grupy docelowej jest obni żony, w programie przewa żaj ą piosenki z lat 80., 90. XX w. oraz pocz ątków XXI, pojawiaj ą si ę tak że (cho ć w mniejszym stopniu) nowo ści muzyczne. Rozgło śnia charakteryzowała si ę tak że du żym udziałem lokalno ści, wi ększo ść pasm w ci ągu dnia były pasmami lokalnymi. W 2007 r. postanowiono jednak zlikwidowa ć lokalne pasma we wszystkich oddziałach. Zast ąpiły je wspólne pasma nadawane z warszawskiego studia rozgło śni. Lokalno ść stacji ogranicza si ę do lokalnych serwisów informacyjnych i wiadomo ści drogowych nadawanych rano i popołudniu, a tak że wieczornej audycji po świ ęconej wydarzeniom kulturalnym w Łodzi. Najwi ększ ą konkurencj ą dla powy ższej stacji jest Radio VOX FM . Jest to kolejna sie ć radiowa nale żą ca do Grupy Radiowej Time, licz ąca 14 stacji lokalnych. Posiada profil muzyczno- -informacyjny. Jej koncesja nale ży do Archidiecezji Łódzkiej, sie ć VOX FM jest tylko producentem programu. W programie znale źć mo żna tym samym kilka rodzajów audycji zwi ązanych z religi ą. Program kierowany jest do starszych słuchaczy, na antenie grane s ą utwory muzyczne głównie z lat 60., 70. i 80. Oprócz muzyki wa żna dla sieci jest tak że informacja i publicystyka. Wi ększo ść pasm nadawana jest wspólnie dla całej sieci z Warszawy, wyj ątkiem jest ukazuj ące si ę po godzinie 16 lokalne pasmo, w którym dziennikarze podsumowuj ą wydarzenia mijaj ącego dnia, zarówno w Polsce, jak i Łodzi i regionie. Kolejn ą rozgło śni ą nale żą cą do Grupy Radiowej Time jest Radio Wawa . Pocz ątkowo stacja ta była warszawsk ą rozgło śni ą lokaln ą, nast ępnie stacj ą ponadregionaln ą (zast ąpion ą przez Esk ę Rock), obecnie znów jest rozgło śni ą lokaln ą, słyszaln ą w czterech miastach Polski (Warszawie, Łodzi, Toruniu i Rzeszowie). Rozgło śnia ta posiada profil muzyczno-informacyjny, jej grup ę docelow ą stanowi ą osoby w średnim wieku. Stacja ta jako jedyna w Polsce nadaje utwory muzyczne wył ącznie w j ęzyku polskim (głównie muzyk ę pop). Niestety, lokalno ść programu Radia Wawa nie jest zbyt du ża. Składaj ą si ę na ni ą cogodzinne ok. dwuminutowe serwisy lokalne nadawane po serwisach ogólnopolskich, lokalna prognoza pogody, a tak że serwisy dotycz ące wydarze ń kulturalnych w mie ście. Pozostałe elementy programu, w tym wszystkie pasma prezenterskie, realizowane s ą wspólnie dla całej sieci i nadawane ze studia w Warszawie. Ostatni ą lokaln ą rozgło śni ą słyszaln ą w Łodzi jest Radio Planeta FM . Do grudnia 2008 r. nadawała jako stacja ponadregionalna, wtedy to w wyniku zast ąpienia Radia Pogoda i powstania sieci Chilli Zet, stała si ę rozgło śni ą lokaln ą. Usłysze ć j ą mo żna w 14 miastach Polski. Wła ścicielem jest holding Eurozet. Program stacji ma charakter muzyczny, kieruje go ona do młodszych słuchaczy. Na antenie przewa żają najnowsze utwory muzyczne, głównie gatunki muzyki tanecznej (dance, pop, muzyka klubowa). Na antenie usłysze ć mo żna kilka pasm lokalnych, a tak że cogodzinne serwisy informacyjne (w du żej cz ęś ci po świ ęcone Łodzi), a tak że wieczorne serwisy kulturalne.

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 113

4. Odbiorcy stacji radiowych

Charakterystyki odbiorców stacji radiowych w Łodzi oraz kształtowania si ę struktury słuchalno ści w tym mie ście dokonano w oparciu o badanie ankietowe 2 (L e n a r t, 2009). Na ich podstawie okre ślono m.in. jakich rozgło śni słuchali łodzianie najch ętniej, jakimi czynnikami kierowali si ę w wyborze programu, a tak że takie elementy jak czas, miejsce i sposób słuchania przez nich radia oraz preferowane rodzaje programów i ocena łódzkiego eteru. Przeprowadzone badania wykazały, i ż radio jest bardzo popularnym medium. Blisko 65% ankietowanych słuchało radia codziennie, co czwartemu natomiast zdarzało si ę to kilka razy w tygodniu. Najch ętniej słuchanymi stacjami były dwa radia: RMF FM oraz Radio Eska. Pierwsz ą z nich najcz ęś ciej wybierało blisko 13,2% badanych, drug ą natomiast niewiele mniej – 12,7%. Na trzecim miejscu uplasował si ę Program I Polskiego Radia – rozgło śni tej słuchało najch ętniej 9,6% badanych. Wysok ą słuchalno ści ą cieszyły si ę tak że Radio Złote Przeboje i Radio Zet (po 8,6 %), a tak że takie rozgło śnie jak: Program III, Eska Rock czy Radio Wawa. Pozostałe stacje były ju ż rzadziej wybierane. Jedyn ą stacj ą, której nie słuchał żaden z ankietowanych było natomiast Radio Niepokalanów (rys. 3). Najcz ęstszym powodem wyboru danej rozgło śni przez ankietowanych była pojawiaj ąca si ę na antenie muzyka. Dotyczyło to zarówno jej ilo ści, jak i rodza- ju. Aspekt ten wpłyn ął na wybór stacji przez ponad połow ę badanych. Co pi ąty respondent przy wyborze rozgło śni kierował si ę informacjami pojawiaj ącymi si ę na antenie, słuchana stacja była dla niego głównym ich źródłem. Niecałe 15% wybierało rozgło śnie ze wzgl ędu na rodzaje audycji pojawiaj ące si ę na ich antenie. Słuchacze ci byli najlepiej zorientowani w programach słuchanych rozgło śni, cz ęsto słuchali tylko wybranych audycji. Nieco ponad 11% badanych słuchało danej stacji z przyzwyczajenia. Co dziesi ąty ankietowany zwracał uwag ę na prowadz ących programy, niecałe 5% badanych w wyborze kierowało si ę lokalno ści ą rozgło śni, słuchacze ci w radiu szukali przede wszystkim informacji dotycz ących swojego miasta. Dla niewielu (3,5% badanych), wa żnym aspektem było zró żnicowanie programu w słuchalnej rozgło śni, pojawiające si ę w programie konkursy oraz dobry odbiór danej rozgłośni (rys. 4).

2 W badaniu przeprowadzonym od listopada 2008 r. do marca 2009 r. wzi ęło udział 197 respondentów.

114 Grzegorz Lenart

RMF FM 13,2 % Radio Eska 12,7% Jedynka - P.R I 9,7 % Radio Zet 8,6 % Radio Złote 8,6 % Trójka - P.R. III 7,1 % Eska Rock 6,6 % Radio Wawa 6,1 % Planeta FM 5,1 % TOK FM 4,1 % Radio Łód ź 3,5 % VOX FM 3,5 % Radio Maryja 3,1 % Radio Parada 2,1% Dwójka - P.R II 1 % Chilli Zet * 1 % Radio Pogoda ** 1,% Radio PiN 1 % Radio Żak 1 % Polskie Radio Euro 0,5 % RMF Classic 0,5 % Radio Niepokalanów 0 %

* rozgło śnia nadaje od 06.12.2008 r. ** rozgło śnia zako ńczyła nadawanie 05.12.2008 r. Rys. 3. Najcz ęś ciej słuchane stacje radiowe w śród badanych respondentów Ź r ó d ł o: oprac. własne (próba 197 osób)

Rys. 4. Powody wyboru danej rozgło śni przez ankietowanych Ź r ó d ł o: oprac. własne

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 115

Na podstawie przeprowadzonych bada ń sporz ądzono profil słuchaczy poszczególnych rozgło śni. Ze wzgl ędu na ograniczon ą prób ę badanych schara- kteryzowani zostali słuchacze stacji, które wybierało co najmniej 3% ankietowanych. Najpopularniejsza w śród badanych stacja – RMF FM – była cz ęś ciej wybierana przez kobiety ni ż m ęż czyzn (stanowiły one ponad 65% słuchaczy). Radio to było ch ętnie słuchane przez wszystkie grupy wiekowe, z wyj ątkiem osób najstarszych. Wi ększo ść słuchaczy tej rozgło śni (ok. 46%) posiadała wykształcenie średnie. W śród powodów jej wybierania najcz ęś ciej wymieniali oni prezentowan ą tam muzyk ę (ok. 73% odpowiedzi) oraz serwisy informacyjne (46%). Druga pod wzgl ędem popularno ści stacja – Radio Eska – słuchana była tylko w dwóch grupach wiekowych: poni żej 24 lat (64%) oraz 25–39 (36%). Słuchaczami s ą zarówno kobiety, jak i m ęż czy źni. Posiadali oni w wi ększo ści wykształcenie średnie (40% badanych – głównie starsi słuchacze) oraz gimnazjalne (32% – słuchacze młodsi). Ponad połow ę słuchaczy stanowili uczniowie i studenci. A ż 84% badanych w wyborze tej stacji kierowało si ę gran ą przez ni ą muzyk ą (zwracali uwag ę przede wszystkim na jej aktualno ść i żywiołowo ść ). Program I natomiast nieco ch ętniej wybierany był przez kobiety (58% słuchaczy). Najwi ększ ą grup ę słuchaczy stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym (31,5%) oraz średnim (26%). Radio to było najch ętniej słuchane przez osoby starsze, powy żej 60 roku życia (ok. 63%), głównie emerytów i rencistów. W śród przyczyn wybierania wła śnie tej stacji wymieniali oni: informacje (31%), zró żnicowanie oraz rodzaje programów (po 20%), przyzwy- czajenie i muzyk ę (po 16%). Równie ż Radio Zet było nieco ch ętniej wybierane przez kobiety (59%). Najwi ększ ą słuchalno ść stacja ta miała w grupie wiekowej 25–39 lat (ok. 47% słuchaczy). Najwi ęcej osób posiadało wykształcenie średnie (53%) oraz wy ższe (29%). Ponad 70% słuchaczy posiadało stałe zatrudnienie. W wyborze tej że rozgło śni kierowali si ę oni przede wszystkim: muzyk ą (47% odpowiedzi), prowadz ącymi (29%), rodzajami programów i serwisami informacyjnymi (po 24%). Radio Złote Przeboje natomiast było słuchane zarówno przez kobiety, jak i męż czyzn, głównie w wieku 40–59 lat (ok. 53%), z wykształceniem wy ższym (47% słuchaczy posiadało dyplom wy ższej uczelni), b ądź średnim (29%). Najwi ększ ą grup ę stanowiły osoby pracuj ące (76%). W wyborze tej rozgło śni kierowali si ę oni głównie: muzyk ą (76%), informacjami (18%), tematyk ą lokalną i przyzwyczajeniem (po 12%). Program III ch ętniej wybierali natomiast m ęż czy źni (64%). Pod wzgl ędem wieku słuchacze ci byli do ść zró żnicowani, najwi ększ ą grup ę stanowiły osoby w wieku 40–59 (36%) oraz 25–39 (29%). Rozgło śnia ta była słuchana przez najlepiej wykształconych słuchaczy, połowa badanych posiadała wykształcenie

116 Grzegorz Lenart wy ższe magisterskie, 21% wy ższe licencjackie lub in żynierskie. W wyborze tej stacji kierowali si ę oni przede wszystkim: muzyk ą (57%), rodzajami audycji (43%), zró żnicowaniem programu i prowadz ącymi (po 21%) oraz informacjami (14%). Eska Rock słuchana była zarówno przez kobiety, jak i m ęż czyzn, ze zdecydowan ą przewag ą osób najmłodszych w wieku do 24 lat (69% słuchaczy), posiadaj ących najczęś ciej wykształcenie średnie (46%). Byli to głównie uczniowie i studenci (69%). Wszystkie osoby słuchające tej stacji jako powód jej wyboru podawały muzyk ę prezentowan ą na jej antenie, niektórzy z badanych zwracali tak że uwag ę na rodzaje audycji, prowadz ących oraz informacje. Słuchacze Radia Wawa to tak że zarówno kobiety, jak i m ęż czy źni, posiadaj ący wykształcenie średnie (58%) i zawodowe (25%). Pod wzgl ędem wieku słuchacze są zró żnicowani – głównie osoby młode i w średnim wieku. Preferuj ący t ę stacj ę to przewa żnie osoby pracuj ące (58%), a tak że uczniowie i studenci (33%). Wszyscy badani słuchaj ący tej stacji w wyborze kierowali si ę muzyk ą, niewielka cz ęść zwracała te ż uwag ę na rodzaje audycji oraz prowadz ących. Planeta FM – wybierana była głównie przez osoby młode – 70% w wieku poni żej 24 lat, a 30 % 25–39. Starsi słuchacze byli dobrze wykształceni – 60 % posiadało dyplom wy ższej uczelni, młodsi natomiast głównie wykształcenie gimnazjalne. Uczniowie i studenci stanowili połow ę badanych, pracuj ący – 40%. W wyborze kierowali si ę przede wszystkim muzyk ą (100% badanych), a tak że mał ą ilo ści ą reklam (20%), prowadz ącymi oraz informacjami (po 10%). TOK FM było natomiast cz ęś ciej wybierane przez m ęż czyzn (63%), głównie przez osoby starsze (połowa odbiorców była w wieku powy żej 60 lat, co czwarty w wieku 40–59). Słuchacze ci byli dobrze wykształceni, ponad połowa posiadała uko ńczone studia wy ższe, 25% szkoł ę średni ą. Połow ę słuchaczy stanowili emeryci i renci ści, 37% osoby pracuj ące. W swoim wyborze kierowali si ę oni głównie: rodzajami audycji (50%), informacjami (37%) oraz prowadz ącymi (12%). W przypadku Radia Łód ź słuchaczami byli w zdecydowanej wi ększo ści męż czy źni (86% badanych), posiadaj ący wykształcenie wy ższe (71%) i zawodo- we (29%). Ponad połowa słuchaczy była w wieku 40–59 lat. Były to głównie osoby pracuj ące (71%) oraz emeryci i renci ści (29%). Wybór tej rozgło śni spowodowany był głównie przez: tematyk ę lokaln ą (71%), zró żnicowanie programu, muzyk ę oraz prowadz ących (po 14%). VOX FM natomiast nieco ch ętniej wybierały kobiety (57%). Wiek słuchaczy tego radia był bardzo zró żnicowany, były to osoby zarówno poni żej 24 roku życia (43%), jak i w wieku 25–39 i 40–59 (po 29%). Ponad połowa słuchaczy posiadała uko ńczone wy ższe studia (głównie licencjackie i in żynierskie), 28% posiadało wykształcenie zawodowe. Odbiorcami tej stacji były osoby pracuj ące (57%) oraz uczniowie i studenci (43%). W wyborze kierowali si ę oni: muzyk ą (71%), prowadz ącymi (29%) oraz rodzajami programów (14%).

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 117

Radio Maryja wybierane było za to przez najstarszych słuchaczy, 83% było w wieku powy żej 60 lat, byli to zarówno m ęż czy źni, jak i kobiety (po 50%). Posiadali głównie wykształcenie podstawowe i średnie (po 33%), w wi ększo ści byli to emeryci i renci ści (83%). Blisko połowa słuchaczy wybierała t ę roz- gło śni ę ze wzgl ędu na informacje (niektórzy zwracali uwag ę na ich „prawdzi- wo ść ”), pozostali natomiast ze wzgl ędu na rodzaje programów (33%), prowadz ących oraz charakter audycji (po 17%). Najcz ęstszym miejscem, gdzie ankietowani słuchali radia był ich dom. Czynno ści tej w tym miejscu po świ ęcało czas ponad 47% badanych. Innymi miejscami były: samochód (26% odpowiedzi) oraz miejsce pracy ankietowanych (22%). W domu radia najcz ęś ciej słuchały osoby młode, do 24 roku życia (ponad 65% w tej grupie wiekowej) oraz najstarsze, po 60 roku życia (ponad 71%). Cz ęś ciej były to te ż kobiety ni ż m ęż czy źni. W śród osób słuchaj ących radia w pracy i samochodzie wi ększo ść była w średnim wieku, cz ęś ciej byli to tak że m ęż czy źni. Źródłem sygnału, z jakiego najcz ęś ciej korzystali badani, był odbiornik naziemny. U żywało go ponad 88% słuchaczy. Pozostali korzystali z telefonów komórkowych (4%), Internetu (3,5%), telewizji kablowej (3%), anteny sateli- tarnej (1%) oraz odtwarzaczy MP3 (0,5%). W przeprowadzanym badaniu zapy- tano tak że respondentów: czy kiedykolwiek słuchali radia za po średnictwem coraz popularniejszego medium, jakim jest Internet? Odpowiedzi twierdz ącej na to pytanie udzielił co trzeci badany, co świadczy o tym, iż radio internetowe staje si ę coraz bardziej popularnym medium. Rodzajami audycji jakich respondenci słuchali najczęś ciej były audycje muzyczne. Programy te preferowało blisko 67% badanych. Innymi popularnymi audycjami były programy informacyjne (18%) oraz publicystyczne (niecałe 8%). Audycje muzyczne najpopularniejsze były w dwóch grupach wiekowych: do 24 lat oraz 25–39, w śród których wybierało je ponad 85% słuchaczy. W starszych grupach wiekowych, słuchalno ść programów muzycznych była ju ż mniejsza. W grupie 40–59 lat słuchacze ci stanowili nieco ponad połow ę badanych, w śród osób powy żej 60 lat niecałe 23%. Pierwsza z tych grup ch ętnie wybierała programy informacyjne (blisko 30%) oraz publicystyczne (ok. 10%). W grupie osób najstarszych natomiast, najpopularniejszymi były audycje informacyjne (słuchało ich blisko 40% badanych w tej grupie wiekowej). Bardziej popularne były tu tak że, w porównaniu do innych grup, programy publicystyczne (niecałe 23%) oraz religijne (ok. 12%). W przeprowadzonym badaniu postanowiono zapyta ć tak że ankietowanych jakich audycji nigdy nie słuchaj ą. Najcz ęś ciej odrzucanym rodzajem programu były audycje religijne. Nie słuchało ich mianowicie ponad 70% ankietowanych, zarówno w śród kobiet, jak i m ęż czyzn. Były to głównie osoby najmłodsze, wraz ze wzrostem wieku liczba badanych nie słuchaj ąca tych audycji malała. O ile w grupie wiekowej do 24 lat programy te odrzucało blisko 82% respondentów, o tyle w grupie powy żej 60 lat „tylko” 45%. Drugim rodzajem audycji, przy

118 Grzegorz Lenart którym badani „przeł ączali odbiorniki”, były programy publicystyczne. Nie słuchało ich ok. 15% badanych, głównie w średnim wieku. Audycje kulturalne były omijane przez ponad 7% badanych, przede wszystkim przez młodszych słuchaczy (w wieku do 24 i 25–39 lat). Zapytano tak że respondentów, jak wa żna w wyborze rozgłośni była dla nich lokalno ść (a dokładniej, jak cz ęsto słuchali oni programów o tematyce lokalnej, czyli dotycz ących Łodzi i regionu). Ponad 45% respondentów robiło to rzadko, a ok. 30% czasami. Cz ęsto audycji tych słuchało tylko ok. 16% badanych, 8% natomiast nie robiło tego wcale. Wyniki te świadcz ą o tym, i ż tematyka lokalna nie jest wa żna w wyborze rozgło śni, ani nie jest zbyt ch ętnie poszukiwanym rodzajem audycji. Ponad 45% badanych uwa żało, i ż liczba rozgło śni radiowych w Łodzi jest na wystarczaj ącym poziomie. Nieco ponad 16% uwa żało, że liczba rozgło śni jest za mała, niecałe 7%, że za du ża. Co trzeci ankietowany nie miał zdania na ten temat. Wyniki te świadcz ą o tym, i ż słuchacze w Łodzi s ą zadowoleni z liczby stacji oferuj ących swe usługi, a tak że że aspekt ten nie jest dla wielu z nich istotny. Ponad połowa badanych tak że nie była zainteresowana żadnymi zmianami w słuchanych rozgło śniach. W śród osób, które jednak sobie tego życzyły naj- cz ęś ciej pojawiaj ącą si ę odpowiedzi ą było zmniejszenie liczby emitowanych reklam (rys. 5). Postulat taki zgłaszał co pi ąty ankietowany badany. Du ża cz ęść chciała, aby stacje emitowały jeszcze wi ęcej muzyki na antenie (ponad 15%), nieco ponad 14% chciałoby, aby na antenie było mniej słowa i audycji słownych (zwłaszcza publicystycznych). Niecałe 13% życzyłoby sobie wi ększej ró żno- rodno ści muzycznej w słuchanych rozgło śniach. Co dziesi ąty badany chciałby emisji wi ększej liczby okre ślonych gatunków muzycznych (pojawiały si ę tu takie propozycje jak: rock, heavy metal, r`n`b, techno, house czy wi ększa ilo ść polskiej muzyki) oraz wi ęcej audycji tematycznych (kulturalnych, sportowych, językowych, rozrywkowych oraz słuchowisk). Pozostałe odpowiedzi były mniej popularne.

20 % 15,7 % 14,3 % 12,8 % 11,4 % 10 % 10 %

5,7 % 5,7 % 5,7 % 4,3 % 4,3 %

mniej reklam wi ęcej muzyki mniej audycji i wi ększa wi ęcej wiecej audycji sposoby wi ęcej tematyki mniej wi ększy wiecej inne form słownych ró żnorodno ść okre ślonych danego rodzaju prowadzenia lokalnej informacji obiektywizm informacji muzyczna gatunków programu muzycznych

Rys. 5. Proponowane zmiany w słuchanych przez badanych stacjach Ź r ó d ł o: oprac. własne

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 119

Ankietowani zostali tak że poproszeni o wskazanie jakiej rozgło śni brakuje im najbardziej lub jakiego radia życzyliby sobie, aby si ę pojawiło. Odpowiedzi te były do ść zró żnicowane. Najcz ęś ciej pojawiaj ącymi si ę propozycjami były radia muzyczne graj ące okre ślony typ muzyki (np.: hip-hop, r`n`b, techno, house, rock, muzyka alternatywna, muzyka powa żna, filmowa, jazz czy muzyka łódzkich zespołów). Kilkoro badanych (głównie m ęż czyzn) chciałoby pojawie- nia si ę radia o tematyce sportowo-motoryzacyjnej. Innymi pojawiaj ącymi si ę propozycjami były: radio poradnikowe, radio dla dzieci, radio o tematyce psychologicznej, turystycznej, kulturalnej, ekonomicznej, historycznej, radio dla osób starszych (zwłaszcza emerytów), czy radio satyryczno-rozrywkowe. Swoj ą propozycj ę zgłosił jednak tylko co czwarty badany, co świadczy o tym, i ż wi ększo ści słuchaczy w pełni wystarcza obecna oferta łódzkiego eteru. Podsumowuj ąc, przeprowadzone badania wykazały, że radiofonia jest bardzo popularnym i potrzebnym medium. Radio słuchane było praktycznie we wszystkich grupach społecznych i wiekowych. Ró żnice polegały tylko na wyborze stacji, poszczególne grupy słuchały cz ęsto innych stacji, a tak że innych rodzajów programów.

5. Podsumowanie

Rynek radiowy w Polsce jest rynkiem dynamicznym i silnie zmieniaj ącym si ę, którego rozwój zwi ązany był z wydarzeniami polityczno-gospodarczymi w historii Polski. Najwi ększy wpływ na ten rozwój miała transformacja ustrojowa w Polsce w 1989 r. W jej wyniku monopol na nadawanie programów radiowych utraciło Pa ństwo. Powstawa ć zacz ęły wtedy pierwsze rozgło śnie komercyjne, które niemal że od razu zyskały ogromn ą popularno ść , wyznaczaj ąc nowe trendy i sposoby prowadzenia programu. Transformacja ustrojowa spowo- dowała tak że powstanie lokalnego rynku radiowego. Wcze śniej w Łodzi usłysze ć mo żna było tylko jedn ą lokaln ą rozgło śni ę, po 1989 r. powstało wiele lokalnych, komercyjnych stacji, które równie ż zyskały ogromn ą popularno ść . O ile sytuacja i przemiany polityczne miały ogromny wpływ na rozwój radiofonii w XX w., o tyle w wieku XXI najwa żniejszym czynnikiem stał si ę aspekt ekonomiczny. W tym ostatnim okresie zacz ęło dochodzi ć do konsolidacji rynku radiowego i powstawania pierwszych sieci radiowych. Najwi ększy wpływ i udział w mediach zacz ęły mie ć du że grupy radiowe. Nadawcy ci „wypychali” z rynku oraz przejmowali mniejsze, nie radz ące sobie z konkurencj ą, rozgło śnie lokalne. Sytuacja taka miała miejsce tak że w Łodzi. Jeszcze na pocz ątku XXI w. usłysze ć tu mo żna było pi ęć małych, niezale żnych rozgło śni radiowych. Obecnie zostały tylko dwie (w tym jedna akademicka).

120 Grzegorz Lenart

Zwi ększenie si ę udziałów wielkich nadawców ma zarówno plusy, jak i minusy. Wad ą tego faktu jest niew ątpliwie zanik lokalno ści w śród stacji radiowych. Rozgło śnie nadaj ące w sieciach radiowych ograniczaj ą tematyk ę lokaln ą w swoich programach, cz ęsto nadaj ąc wspólny program z rozgło śniami z innych miast. Słuchaj ąc ich programów trudno jest odró żni ć je od stacji ogólnopolskich. Wpływ na tak ą sytuacj ę ma niew ątpliwie wspomniany aspekt ekonomiczny, gdy ż łatwiej i taniej produkuje si ę wspólny program dla całej sieci, ni ż dla poszczególnych rozgło śni. Plusem zwi ększenia si ę udziału du żych grup radiowych było natomiast urozmaicenie rynku radiowego. Jeszcze kilka lat temu wi ększo ść rozgło śni nadawało podobny program. Stacje lokalne wzorowały si ę na ogólnopolskich, przez co eter był mało ró żnorodny. Obecnie na rynku wyst ępuje wi ększe zró żnicowanie rozgło śni (wpływ na to miał m.in. rozwój stacji ponadregional- nych, a tak że du ża konkurencja na rynku lokalnym). Wi ększo ść rozgło śni posiada okre ślone profile i formaty. Cz ęsto s ą one niszowe, co sprawia, że wi ększa liczba słuchaczy mo że znale źć w eterze „co ś dla siebie”. Obecnie rynek radiowy w Polsce jest ju ż w miar ę ustabilizowany, a konsolidacja kapitałowa, która miała miejsce jeszcze do niedawna powoli dobiega ko ńca. W przyszło ści mo żliwe s ą wi ęc przej ęcia, jednak na du żo wi ększ ą skal ę (np.: wykupienie jednej grupy radiowej przez drug ą). Tak że w Łodzi sytuacja wła ścicielska jest ustabilizowana. Dominuje tu obecnie pi ęć du żych grup radiowych. W śród sze ściu lokalnych stacji komercyjnych została tylko jedna nie zwi ązana z żadn ą sieci ą (tj. Radio Parada). Tylko t ę rozgło śni ę mog ą w przyszło ści spotka ć zmiany w postaci wykupienia przez wi ększ ą sie ć. Ewentualne zmiany w pozostałych rozgło śniach słyszalnych w mie ście, mog ą by ć zwi ązane ze wspomnianymi ruchami na wi ększ ą skal ę. Bardziej prawdopodobne od zmian wła ścicieli, s ą zmiany profilów i forma- tów stacji ju ż istniej ących. Ostatnie lata pokazały, i ż audytorium stacji radiowych jest do ść zmienne. Rozgło śnie cz ęsto zmieniały swoje profile, staraj ąc si ę dotrze ć do wi ększej liczby oraz nowych słuchaczy. Mo żliwy jest tak że powrót niektórych rozgło śni do koncepcji „radia autorskiego”, w celu pozyskania bardziej wymagaj ących, a tym samym atrakcyjniejszych dla rekla- modawców odbiorców. Mało prawdopodobne jest pojawienie si ę w Łodzi nowych naziemnych stacji radiowych. Pasmo UKF, w którym nadaj ą one obecnie, posiada ograniczon ą pojemno ść . Ju ż teraz w Łodzi usłysze ć mo żna 21 rozgło śni i prawdopodobnie nie zostan ą wygospodarowane w najbli ższym czasie nowe cz ęstotliwo ści. W wykazie KRRiT nie ma obecnie ani jednej wolnej częstotliwo ści dla Łodzi i województwa łódzkiego 3.

3 Za: Wykaz wolnych zasobów cz ęstotliwo ści do wykorzystania w radiodyfuzji naziemnej b ędących w dyspozycji KRRiT (stan na dzie ń 20.01.2009 r.).

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 121

Bardzo prawdopodobny jest jednak rozwój rozgło śni korzystaj ących z innego rodzaju sygnału. Trzeba wspomnie ć tu przede wszystkim o radiach interneto- wych. Ju ż teraz istnieje ich niezliczona ilo ść . Do niedawna wi ększo ść z nich była niszowymi radiami amatorskimi. Obecnie w Internecie konkuruj ą ze sob ą tak że wi ększe grupy radiowe. Swoje kanały muzyczne posiadaj ą zarówno RMF FM (portal Miasto Muzyki), grupa radiowa Agory (portal Tuba FM), a tak że Radio Zet i Radio Eska. Na razie traktowane s ą one jako inwestycje w wize- runek i uzupełnienie rozgło śni naziemnych, w niedługim czasie mog ą jednak zacz ąć przynosi ć zyski. Rozwój radia internetowego jest wi ęc nieunikniony. Rozgło śnie te posiadaj ą wiele zalet zauwa żalnych przez odbiorców (m.in. du ża ró żnorodno ść audycji i programów, dowolny wybór rodzajów muzyki, jej du ża ró żnorodno ść czy mała ilo ść reklam). Przyszło ści ą tego medium mo że by ć jego przekaz za po śred- nictwem sieci telekomunikacyjnych. Potrzebne do tego byłoby jednak upowszechnienie szerokopasmowego Internetu, telefonii trzeciej generacji (3G), albo sieci bezprzewodowej Wi-Fi. Innym rodzajem sygnału, który w przyszło ści (aczkolwiek nieco dalszej) mo że zyska ć na popularno ści jest radio cyfrowe. Na świecie staje si ę ono coraz bardziej popularne, głównie z powodu licznych zalet (m.in. dobrej jako ści dźwi ęku, du żego zasi ęgu oraz mo żliwo ści nadawania programu przez wi ększ ą liczb ę nadawców). Obecnie jednak kwestia digitalizacji radia w Polsce stoi w miejscu. Spowodowane jest to przede wszystkim brakiem inwestycji ze strony rz ądu, a tak że niech ęci ą ze strony nadawców (którzy nie chc ą inwestowa ć, gdy ż sądz ą, i ż słuchacze nie b ędą zainteresowani ofert ą, której słuchanie wymaga specjalnych odbiorników). Radiofonia cyfrowa pozostaje w Polsce w fazie projektów i eksperymentów, na jej rozwój poczeka ć trzeba b ędzie jeszcze kilka lat.

LITERATURA

D o l i w a U., 2008, Radio studenckie w Polsce , Wyd. UWM, . F l e t e j s k i S., 2005, Współczesna ekonomika usług , PWN, Warszawa. G ł o w i ń s k i K., 2008, Własny głos w eterze , PRESS, pa ździernik 2008. G o c z a ł B., 2008, Musi si ę zmienia ć, Media&Marketing Polska, marzec–kwiecie ń 2008. G r z e l e w s k a D., 2001, Historia polskiej radiofonii w latach 1926–1989 , [w:] Prasa radio i telewizja w Polsce. Zarys dziejów , Wyd. Elispa, Warszawa. K o w a l c z y k R., 2007, Radio lokalne w Polsce , Wyd. INPiD UAM, Pozna ń. K o w a l e w s k a - O n a s z k i e w i c z A., 1999, Radio komercyjne 1990–1999 , [w:] Media w Polsce w XX w ., Wyd. Press, Pozna ń. K u b a c z e w s k a W., H e r m a n o w s k i M., 2008, Radio – historia i współ-

122 Grzegorz Lenart czesno ść , Wyd. O środek Badania Rynku Sztuki Współczesnej, Pozna ń. L e n a r t G., 2009, Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi i ich odbiorcy , maszynopis pracy magisterskiej wykonanej w Katedrze Gospodarki Przestrzennej i Pla- nowania Przestrzennego UŁ, Łód ź. L i d a T., 2007, Cisza przed burz ą, czyli radio w sieci , „Radio Lider”, nr 3/4 (99). P i s a r e k W., 2006, Słownik terminologii medialnej , Wyd. Universitas, Kraków. Polska Klasyfikacja Działalno ści obowi ązuj ąca od 01.01.2008 r., 2008, Wyd. Ekspert, Wrocław. R o g o z i ń s k i K., 2000, Usługi rynkowe , Wyd. Akademii Ekonomicznej, Pozna ń. S k r z y p c z a k J., 1999, Popularna encyklopedia mass-medów , Wyd. Kurpisz, Pozna ń. S m o l e ń s k a H., 2006, Radio internetowe – nowe wa żne medium , „Radio Lider”, nr 3/4 (93). T u r o b u ś M., 2000, Rozgło śnie łódzkie w nowej rzeczywisto ści , Akademia Mu- zyczna, Łód ź. Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji , DzU, 07.61.411. W e r w i c k i A., 1998, Transformacja społeczno-ekonomiczna Polski Środkowej , Wyd. UŁ, Łód ź. W y g n a ń s k i T., 2008, Cyfra coraz dalej , Media&Marketing Polska, marzec– kwiecie ń 2008. Wykaz wolnych zasobów cz ęstotliwo ści do wykorzystania w radiodyfuzji naziemnej będących w dyspozycji KRRiT (stan na dzie ń: 20.01.2009 r.). Z e g a r ł o w i c z P., 1999, Polskie Radio SA 1989–1999 , [w:] Media w Polsce w XX w. , Wyd. Press, Pozna ń.

THE ACTIVITY AND DEVELOPMENT OF THE RADIO STATIONS IN ŁÓD Ź

The electronic media has a huge impact on the functioning of the world nowadays. One of the most popular media are radio stations. The article presents the example of the operating these media in Łód ź. The first part of the article presents the history and the development of radio broadcasting in Łód ź. It is divided into several periods. The first period of the radio stations in and in Łód ź, their technical development and gaining first listeners was before World War II. The years 1945–1989 was the time of popularizing the broadcasting. However, in those days the government had the monopoly of broadcasting and the major impact on the radio stations. The political transformation in Poland brought the enormous changes and in the nineties a lot of radio stations came into existence, both nationwide and locally, and the stations started to became more and more popular. The XXI century is the time of consolidation of the radio market, the emergence and rise of radio networks and radio stations. The next part of the article presents the characteristics of radio stations in Łód ź. At that moment, the 21 radio stations can be heard in the city. These stations include both the local channels (8), and the stations broadcasted from other cities. There are public, commercial and socio-religious radio stations. The article presents in details each radio

Rozwój i działalno ść stacji radiowych w Łodzi 123 station (its history, location of headquarters, the structure of the ownership and software) and describes the broadcasting facilities located in the city. This article is also the attempt to present the radio listeners in Łód ź. They were described and characterized on the basis of conducted public opinion poll. The surveys show that listening to the radio is a very popular activity among residents. The characterized elements were: the most popular radio station, the factors that influence the choice of radio stations, the time and manner of listening, the types of programs as well as the subjective assessment of broadcasts in Łód ź. It also provides the profile of an individual radio listener. The last part of the article presents the outlook for the future of broadcasting including the possible changes of the ownership structure of the radio stations, its formats and profiles as well as the development of modern radio the uses the other sources of signal (Internet and digital radio).

Mgr Grzegorz Lenart Katedra Gospodarki Przestrzennej i Planowania Przestrzennego UŁ