Frans Pistool 1816 Inhoud Van Het Bestuur Ir JP Loeff, Voorzitter

Nummer: 1 | Februari 2011 APENFEITE WEEN UITGAVE VAN DE VERENIGING NEDERLANDSE WAPENVERZAMELAARS (VNW) N

Frans pistool 1816 Inhoud Van het bestuur Ir JP Loeff, voorzitter

Het is een drukke tijd voor uw bestuur. Ten eerste van een verschijnsel in de marge kunnen spreken. Het Minima pistool 3 nemen twee van de oude garde afscheid. Van onze probleem is dat de politie dit verbod al jaren graag wil. Penningmeester wist u dat al. Na veertig jaar houdt De achtergrond daarvan ligt in het gegeven dat, mocht Kuroda Nagamasa en de 6 Herman ermee op. Hij wordt opgevolgd door Wubbo een politieman zijn wapen trekken omdat hij bedreigd Chikuzen Nobukuni school Muntinga, die al een jaar in het bestuur meedraait en wordt en mocht hij dat wapen gebruiken, hij enorme nu een goed idee heeft van de financiën van de vereni- problemen krijgt. Vooral als de dader blijkt voorzien Exposities decemberbeurs 12 ging. Waarschijnlijk wat onverwacht voor u neemt ook te zijn geweest van een namaak wapen vallen pers en Jacques van As afscheid, om gezondheids redenen. We Openbaar Ministerie over elkaar heen om de arme

hebben René Jousma bereid gevonden zich kandidaat te agent te veroordelen. Een zinvoller beleid in deze zou Status- en statiewapens 14 stellen voor zijn plaats in het bestuur. Op de komende meer goed doen dan deze heksenjacht op voorwerpen van Atjeh vergadering kunt u met hem kennis maken. die eigenlijk maatschappelijk een zeer gering probleem Naast deze personele wisselingen is uw bestuur in de vormen, als ze dat al doen. Als categorie I.7 niet opge- Las Vegas Antique Arms 17 weer met de problemen die door de politie gemaakt heven wordt moeten we proberen de regelgeving daar- Show 2011 worden over luchtwapens. De brief die u afgelopen omtrent eenduidig te maken en te voorzien van zo min herfst ontving was daar nog maar het begin van. Als u mogelijk nutteloze beperkingen. Het cavaleriepistool voor 19 dit leest hebben uw voorzitter, met de onvolprezen on- Ook hebben we overleg gehad met Stephen Petroni, de officieren Model 1816/22 dersteuning van Jaś van Driel, nog een keer bij Justitie voorzitter van de FESAC. Hij heeft ons gevraagd en we gezeten om te bepleiten dat niet al die wapens waar we hebben hem toegezegd om regelmatig berichten van al jaren mee kunnen spelen en die we kunnen verza- FESAC in Wapenfeiten te plaatsten. In dit nummer Vragen en Antwoorden 23 melen opeens verboden worden omdat de gemiddelde vindt u de eerste daarvan. Op die manier blijft u op de Reactie op artikel ´CITES en burger ze niet van een vuurwapen schijnt te kunnen hoogte van de problemen van de Europese verzamelaars andere douaneperikelen’ onderscheiden. Onze insteek is de totale afschaffing van en hun respectievelijke wettelijke problemen maar ook de categorie I.7 van de WWM, de categorie waarin die van hun jubilea en andere hoogtepunten. Verder heb- Het nieuwe Politiepistool 24 malle term “voor be- en afdreiging geschikt” staat. Ner- ben we het met hem gehad over het plan om FESAC gens in Europa is dit zover doorgevoerd als bij ons en om te vormen naar een werkelijke federatie van ver- Boekrecensie(s) 24 nergens leidt die vrijheid tot problemen. Als gevraagd enigingen in plaats van een federatie van landen met wordt hoe groot het probleem in ons land is komen de verschillende verenigingen. Dat is voor ons een zeer Wettig en Wettelijk 26 politie experts met opgezwollen getallen waarbij zelfs belangrijk punt want op de huidige voet doorgaan is het simpele feit dat een dergelijk voorwerp is aangetrof- naar onze mening ongewenst. Ook onze zustervereni- fen meegeteld wordt. Het aantal feitelijke misdragingen ging Edouard de Beaumont is deze mening overigens met namaak vuurwapens komt niet boven tafel. Naar toegedaan.  alle waarschijnlijkheid is het getal dermate klein dat we Redactioneel

Ir JP Loeff, hoofdredacteur Een soort themanummer, dat doen we niet vaak. In dit geval Oosterse wapens gegroepeerd om een groot artikel van Jacques van As over een Japanse held, zijn belevenissen en de daarbij behorende wapens. Het thema wordt gecompleteerd met een stuk over wapens uit Atjeh. Gekoppeld aan een drietal foto’s beschrijft Erik Naberhuis pronkwapens van het noorden van Sumatra uit zijn verzameling. Om de vuurwapenliefhebbers onder u niet geheel een al teleur te stellen, stellen we een fraai officiers pistool uit het napoleontische Frankrijk voor. Daarnaast kan onze peperdozenspecialist Jaś het niet laten en neemt u mee naar een naoorlogse (ook) Franse oplossing voor de daar heersende wapenwet. Een combinatie van zijn beide specialismen, een pep- Een FN 1906 in melkchocolade. Zou dit voor afdreiging geschikt en dus categorie I.7 zijn? Als je een perbox en een ontwijking van een wapenwet ergens in beetje zenuwachtig wordt tijdens het gebruik smelt het ding in je klamme handen. En hoe zit het met diegene die het snoepje gegoten heeft, moet die daar een erkenning voor hebben? Wat is dan zijn titel de wereld. Verder een wettig en wettelijk van zijn hand ‘chocolatier armurier’? Moeten ze de inhoud van de opleiding tot het vakdiploma toch nog uitbreiden. met de huidige problemen met de wapenwet. Dat blijft een feuilleton. 

Redactie Kwart pagina: € 70,- der de ito deels vergulde shakudo (zwart gepati- COLOFON Jan Paul Loeff, Achtste pagina: € 40,- neerde koper-goudlegering) menuki. Als onderste Postbus 37, een Wakizashi, gesigneerd: Hoshu ju Fujiwara Wapenfeiten is een uitgave van de Vereniging 4353 ZG Serooskerke (W) Artikelen uit Wapenfeiten mogen worden Masayuki. Dit is de 3de generatie Masayuki van de Nederlandse Wapenverzamelaars (VNW) en tel: 0118-501369 overgenomen na toestemming van de redactie. Takeda school uit de provincie Bungo. Hij was verschijnt vier keer per jaar, in maart, juni, sep- e-mail: [email protected] werkzaam in de Tenna periode (1681-84). Geribde tember en december. Leden van de VNW ont- Lay-out en druk: StyleMathôt Haarlem groene lakschede met instrooiwerk, zijden meer- vangen het blad gratis. Tekstredactie: kleurige sageo. De fuchi en kashira op de greep FARE consultants Plaats en data beurzen zijn gemaakt van ijzer met goud inlegwerk en ko- Inlichtingen over lidmaatschap, adres- Edda Huzid, Hunnenweg 16 in Voorthuizen, men uit de Hizen provincie. Shakudo tsuba (stoot- wijzigingen en andere secretariaatszaken: Sluitingsdata kopij en advertenties: op de volgende zondagen plaat) met een ingevijld kiku-motief (chrysant). De VNW, Prins Hendrikstraat 15D, 1 februari, 1 mei, 1 augustus, en 1 november. 6 maart, 5 juni, 18 september, 11 december 2011. greep is omwikkeld met zwartgelakt ito op een 3071LG Rotterdam Kopij digitaal aanleveren (flop, CD of via email met ondergrond van wit samé. 010-4120907, WWW.VVNW.NL apart Word file) Illustraties en opgemaakte adver- Foto voorpagina Bankrekening 57.21.94.714 tenties als los JPG file of als opzichtmodel (foto of Van boven naar beneden: Houten, zwart gelakte Foto achterpagina: IBAN NL28ABNA0572194714 tekening) Liever niet tussen de tekst in een Word file jingasa (wapenhoed) met een decoratie van rode Een heel ander soort blank wapen dan op de voor- BIC ABNANL2A acer bladeren met als achtergrond een wolkenmo- pagina. Een dubbelsnedige dolk voor in je laars. Advertentietarieven: tief in goudlak. Op de voorzijde een katabamo Gegraveerd en met parelmoer greepschalen. Ge- Oplage: 950 exemplaren kleine advertenties gratis voor mon (familiewapen). Daaronder: Katana, toege- maakt door één van de bekendere Amerikaanse Losse nummers: € 5,- leden van VNW. schreven aan de 3de generatie Ganmaku (ca. 1650) messenmakers, Lee. In dit geval meer voor het ISSN: 138894X Achterpagina: € 290,- uit de provincie Mino (NBTHK Hozon origami). De mooi omdat parelmoer erg kwetsbaar is voor sto- Hele binnenpagina: € 250,- greep is bekleed met rood gelakte samé (roggen- ten en schokken en dus voor een laarsmes niet Halve pagina: € 125,- huid) omwikkeld met beige hennep ito (lint). On- echt een goede materiaal keuze is.

2 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 FESAC zaken Stephen A. Petroni, voorzitter

Zestigjarig jubileum van de Noorse de Amis du Musée de l’Armée), de BVVW wil transporteren hebben zij Deutsche Post op- NVA (Belgische Vereniging Voor Wapenverzamelaars) dracht gegeven om geen pakketten met bestem- De Norsk Vĺpenhistorisk Selskap vierde vorig en diverse andere verzamelaarorganisaties. ming Malta meer aan te nemen als die vuurwa- jaar haar zestigjarig jubileum. Deze viering cul- pens of onderdelen daarvan bevatten. Sommige mineerde in een diner en presentatie in de “Vaan- FESAC deelname aan de beurs in pakketjes haalden het tot Malta maar werden delhal” van het legermuseum in Oslo, op zeven Sinsheim prompt teruggestuurd naar de afzender. Zelfs december vorig jaar. Ik heb de eer gehad om bij De organisatoren van de Internationale Waffen herlaadpersen werden geweigerd. Het resultaat die viering aanwezig te mogen zijn, een viering Börse in Sinsheim hebben FESAC uitgenodigd was een totaal in het honderd lopen van een ser- waarbij ook de leden van de Noorse Wapenwet- om op die beurs een stand op te zetten waar aan vice die onder Malta Post altijd prima gefunctio- commissie aanwezig waren. FESAC deelnemende landen en organisatoren neerd heeft. Het enige alternatief was om de za- vertegenwoordigd zullen zijn. Er is ook een aan- ken te versturen per luchtvracht en dat is veel te FESAC jaarvergadering 2011 tal presentaties gepland, waaronder een van Jaś duur voor kleine zendingen. Veel Duitse leveran- De jaarlijkse bijeenkomst van FESAC zal dit haar van Driel over Europese regelgeving op wapenge- ciers raakten door deze chaos zo geïrriteerd dat zij gehouden worden in Brussel, op 26 en 27 mei. bied en de ins and outs van de implementatie weigerden nog langer zaken naar Malta te ver- De eerste dag zal besteed worden aan besprekin- daarvan. De Smith and Wesson Collectors As- schepen en dat plaatste de Maltese handelaren en gen van interne zaken, behandeling van de rap- sociation zal een tentoonstelling van bekende verzamelaars in een onmogelijke positie (zoiets porten van de deelnemende landen en de ontwik- modellen van die wapenfabrikant opstellen. De als die in Australië, die kampen met hetzelfde kelingen op gebied van wetgeving in die landen. beurs wordt gehouden van 8 tot en met 11 april. probleem, red.). Er is heel veel over en weer ge- Daarna wordt de te volgen strategie voor het schreven en gemaild maar zonder resultaat. Uit- komende jaar uitgestippeld. Aan het eind van de “We verzenden niet naar Malta” eindelijk is de zaak aangekaart bij de Malta Com- sessie zullen de bestuursverkiezingen plaatsvin- Deze mededeling duikt de laatste tijd regelmatig munications Authority, de overheidsinstelling die den. De tweede dag zullen diverse VIP’s ontvan- op in eGun.de advertenties. Sommige handela- verantwoordelijk is voor alle transportzaken in gen worden, waaronder leden van het Europees ren vertellen Maltese klanten hetzelfde. Wat is er Malta en waaronder de postbezorging valt. Deze Parlement en andere functionarissen die betrok- gebeurd? Een aantal maanden geleden heeft MCA is nu bezig de zaak te onderzoeken. Tijdens ken zijn bij wapenwetgeving op Nationaal en DHL Express Malta de functie van Maltapost de gesprekken heeft DHL overigens toegegeven Europees niveau. De gedelegeerden zullen ge- overgenomen als vervoerder van pakketjes die van plan te zijn om de hele postmarkt in Europa trakteerd worden op bezoeken aan diverse musea. met Deutsche Post naar Malta verstuurd worden. over te nemen. We kunnen dezelfde problemen Onze gastheren en de organisatoren van de bij- Zij hebben beloofd een efficiënter systeem op te dus ook in de rest van Europa verwachten.  eenkomst in België zijn SRAMA (Société Royale zetten. Aangezien DHL echter geen vuurwapens

ing. Jas´ van Driel Minima Een pistool als een aansteker Natuurlijk had ik dit artikel een lolbroekerige titel kunnen geven die verwijst naar onze Het Minima pistool stamt uit 1946 en is ontwor- kroonprinses. Iets in de geest van “Minima, een Pistool voor Maxima” maar dat was teveel pen om gebruik te maken van een kreukel in de opgelegd pandoer geweest. Naar verluidt heeft zij trouwens een betere smaak waar het Franse wetgeving in die tijd. In 1939 was de wa- wapens aangaat. De laatste tijd ben ik erg veel bezig geweest met vuurwapens die op penwet in Frankrijk behoorlijk aangescherpt met andere voorwerpen lijken en voorwerpen die op vuurwapens lijken. Het Minima pistool als gevolg dat veel makers van 6,35 en 7,65 mm lijkt een beetje daar tussen in te zweven, meteen naast de Imco 6900 aansteker. Beide pistolen brodeloos werden. Na de oorlog werd de zijn relikwieën uit de tijd dat roken en zelfverdediging nog niet politiek incorrect waren wapenwet niet meer teruggedraaid dus de fabrie- ken die de oorlog overleefd hadden moesten andere negotie zoeken en soms werd dat de markt voor niet-vuurwapens.

Het minima pistool in de luxe uitvoering, gegraveerd blank metaal. Foto: Thomas Köther

Een kreukel in de wet het gastankje er uit gehaald. Het ding had inder- De Minima uiteengenomen. De pen onder de Als kind was ik gefascineerd door die Imco aan- daad vaag iets weg van een pistool. Van het Mi- loop borgt de loopbundel op het frame en kan steker. Mijn oom had er een en als ik daar was mina pistool kan je zeggen dat het vaag iets weg gebruikt worden als uitwerper. mocht ik er altijd mee spelen. Wel werd dan even heeft van een aansteker. Foto: Thomas Köther

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 3 De IMCO 8900 aansteker. Nauwelijks speelgoed te noemen, zelfs zonder gastankje. De Luxe Minima met het doosje waarin hij geleverd werd. Foto: Thomas Köther

Een van die fabriekjes was de firma Societé Boyer Scherp of gas in Saint-Etienne. Zij namen het Minima pistool Het Minima pistool is een vierloops pistool met van staal maar de rest van het wapen is helemaal in productie, een pistool gebaseerd op patent double action trekker en een roterende slagpin. van aluminium, inclusief het lopenblok. Het 923.598 van 24 februari 1947, op naam van Tijdens het bedienen van de trekker roteert een frame is uiterst simpel en de kolfplaatjes (ook die Marc Charras en Marcel Cadet, de uitvinder. pal de slagpin een kwart slag rechtsom, zodat het zijn van aluminium) worden eenvoudig met twee Cadet realiseerde zich in 1946 dat weliswaar scherpe randje op een verse patroon komt. Tij- schroefjes ter weerszijden aan de kast bevestigd. vuistvuurwapens verboden (of in ieder geval ver- dens de beweging van de trekker wordt ook de Het lopenblok past met een nok in een uitsparing lofplichtig) waren maar dat dit verbod niet gold haan gespannen. Aan het eind van de slag loopt voorin het frame, waar het door middel van een voor wapens die ingericht waren voor patronen de spanpal tegen een nokje achterin het frame en pen wordt geborgd. Als men het wapen wil laden met randvuurontsteking. Die werden geklasseerd kantelt omlaag. Dat geeft de haan vrij waardoor moet het hele loopblok verwijderd worden door als categorie 7, wat betekende dat ze vrij voorhan- deze tegen de slagpin slaat en de patroon afvuurt. eerst die pen een kwart slag te draaien en er dan den gehouden mochten worden. Traditioneel Een systeem van dertien in een dozijn en verge- naar voren uit te trekken. De pen kan dan ge- werden wapens in dat soort kalibers in de franco- lijkbaar met dat van de Sharps model 3, Shattuck bruikt worden om de hulzen uit te werpen. fone landen gezien als wapens voor kamer en palm pistol en Mossberg Brownie. Toch is het Frappant is dat zelfs het lopenblok van alumini- tuin. Je zou kunnen zeggen dat men ze niet echt binnenwerk best een armen-en-benen-winkel. um is. Het geeft aan dat het wapen niet voor serieus nam. Het gevolg daarvan was dat voor dit De transportpal wordt bediend door een pen die hoge-drukpatronen bestemd was. Ook zijn de soort wapens veel minder beperkingen golden in een schuine gleuf in de trekker loopt. De haan- lopen niet getrokken. Voor de gasversie in kaliber dan voor wapens in centraalvuurkalibers. Daar veer (een bladveer) bevindt zich in een uitsparing 6mm Flobert is dat niet zo verbazingwekkend maakte Cadet gebruik van door een pistool voor onderin de kast. maar men zou dat bij de versie in .22 short toch zelfbescherming te ontwerpen in een randvuur- De interne onderdelen van het mechanisme zijn verwachten. Aan de andere kant: Dit wapentje is kaliber.

De gebruiksaanwijzing van de Minima in de .22 uitvoering. Foto: Thomas Köther

Op de gebruiksaanwijzing worden ook de vier versies vermeld. Foto: Thomas Köther

4 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 bedoeld voor de zeer korte afstand dus wat maakt het uit? Je zou er zelfs hagelpatroontjes in kunnen gebruiken en een getrokken loop is dan zinloos. Laten we welwezen: De trekkerdruk van 9 kilo (bij een totaal gewicht van 188 gram) maakt het ding ook niet nauwkeuriger.

Gitanes, een aansteker en een pistool De Minima zal nooit een schoonheidsprijs krijgen maar hij voldoet voor het beperkte doel waarvoor hij ontworpen is. Er zijn twee versies: Eén in glanzend metaal en één in zwart. Die metalen versie was zelfs leverbaar met gravure. Een vlag op een modderschuit? Het wapentje kon, zoals gezegd, geleverd worden in twee kalibers: 6mm Flobert randvuur als gaswapen en .22 short als scherpe uitvoering. Frappant is dat er twee verschillende aanduidingen gebruikt worden voor .22 short: Op het luxe wapen staat Cal .22 court, op de zwarte staat Cal. 5,5 lisse (lisse is frans voor glad). Misschien dat die tweede term niet voor .22 short staat maar dat dit een aandui- ding is voor 6mm Flobert. De wet legde de grens van wat toegestaan was toen bij 6mm. Misschien De zwarte uitvoering van de Minima, in kaliber .22 short. Foto: Rolland heeft men daar met de gasversie beslist onder willen blijven. Al was het alleen in naam.

Helaas voor de firma Boyer veranderde de Franse regering de wet al weer in 1952 en werden de randvuurwapens met een kaliber van 6mm of kleiner en een totale lengte van minder dan 280mm in categorie 4 geplaatst, oftewel verlof- plichtig gemaakt. Dit betekende het einde van de productie van dit negen centimeter lange dinge- tje. In totaal zijn er zo’n tienduizend geproduceerd, het overgrote deel in kaliber .22.

Blijkbaar waren er ooit tijden dat een heer zich slechts naar buiten begaf met in zijn zakken een pakje Gitanes, een aansteker en een Minima pistool. Op het moment suprême moest hij zich dan natuurlijk niet vergissen. Iemand een vuurtje geven met een Minima resulteert hoogstens in een gat in de sigaret. Om van zelfverdediging met een aansteker maar te zwijgen. 

De binnenkant van de Minima is best een armen-en-benen-winkel. Foto: Rolland

De loopbundel van achteren gezien met De slagpin De “business” kant van de Minima. Twee verschillende kaliberaan- patronen in de kamers. Foto: Rolland Het hendeltje onder de loopbun- duidingen. Één in inches en één Foto: Rolland del zit aan de bevestigingspin. metrisch. Foto: Thomas Köther Foto: Thomas Köther

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 5 J. van As Kuroda Nagamasa en de Chikuzen Nobukuni school Een onderzoek naar aanleiding van een jumonji yari van Nobukuni Yoshisada I uit mijn collectie.

Een afbeelding van Kuroda bracht. Die driepuntige jumonji yari waren een Nagamasa terwijl hij ten specialiteit van de Nobukuni school die in Fu- strijde trekt. Hij draagt een kuoka voor hem werkte. In Kyoto aangekomen zwart harnas van het tosei had hij zijn intrek genomen in het gastenver- gusoku type waarbij hij zijn blijf van de Chion-tempel. Op aanraden van ichinotani helm draagt. Over zijn arts probeerde hij wat te rusten. het harnas een mouwloos jak de jinbaori in zijn hand heeft Het was een warme dag geweest en de hitte die hij een commandostaf, de in zijn vertrek hing voelde drukkend aan. Zijn saihai. Laat 16de - begin 17de verblijf grensde aan een kleine binnentuin. De eeuw, Fukuoka Art Museum. shoji naar de tuin stond open maar dat bracht geen verkoeling. Na een avondmaal van groene salade, gegrilde zeebaars, ingelegde groente, rijst en misosoep had hij zijn pages weggestuurd en ruste hij wat uit. Even los van de dagelijkse beslommeringen in Chikuzen kon hij zijn ge- dachten de vrije loop laten. Hij dacht aan het korte bezoek van een maand terug aan Miya- shima, het tempeleiland in de binnenzee met zijn grote rode torii. Terwijl hij indommelde hoorde hij zacht het eentonige gezang van monniken die soetra’s reciteerden en ver weg een tempelbel. Er kwamen flarden van het ver- leden voorbij: zijn jeugd als gijzelaar van Nobu- naga, zijn veldtochten, zijn huwelijk met de dochter van Nobunaga’s vazal Hachisuka Masa- katsu, zijn drie zonen en drie dochters en natuurlijk de bouw van het kasteel van Fukuoka.

De bouw van het nieuwe kasteel had heel wat voeten in de aarde gehad. De verhuizing van zijn huishouding van Nakatsu naar Najima in de naastgelegen provincie Chikuzen had ook al voor de nodige ongemakken gezorgd. Zijn In de achtste maand van het jaar 1623 was Dai- militaire leiders gediend. Eerst Oda Nobunaga, nieuwe woonplek, het oude kasteel van Najima, myo Kuroda Nagamasa, heer van Chikuzen, daarna Toyotomi Hideyoshi en toen Tokugawa was weliswaar sterk en strategisch gelegen maar aangekomen in Kyoto om een bezoek te bren- Ieyasu. hij had het veel te klein gevonden. Als nieuwe gen aan Tokugawa Hidetada. Het was een lange landheer en gouverneur van Chikuzen was hij en vermoeiende reis geweest. De reis was hem deze keer zwaarder gevallen het aan zijn status verplicht om een groot en Hidetada was de derde zoon en sinds 1605 op- dan bij andere gelegenheden. Vanuit Fukuoka sterk kasteel te bouwen. Het oude kasteel zou volger van de al legendarische Shogun Toku- op Kyushu was hij met een bescheiden gevolg dan gesloopt kunnen worden. gawa Ieyasu. Het jaar ervoor had Hidetada zijn over land naar Shimonoseki gereisd en daar aan De stad die in de omgeving van het nieuwe kas- ambt overgedragen aan zijn negentienjarige boord gegaan van één van zijn schepen voor de teel zou ontstaan moest bruisen en zich tot een zoon Iemitsu om zich te kunnen wijden aan het reis over de binnenzee naar Osaka. Van daaruit belangrijk economisch centrum ontwikkelen, perfectioneren van zijn vaders richtlijnen voor per draagstoel naar Kyoto. Zijn stoet werd zoals dat nu ook gebeurde in zijn buurprovincie het besturen van Japan. Nagamasa was nu 55 voorafgegaan door lansknechten met elk een Hizen, waar Nabeshima Naoshige gouverneur jaar en hij had net als zijn vader Yoshitaka zijn lange lans voorzien van een jumonji yari. Op de is. sporen verdiend als militair strateeg, diplomaat zwartgelakte schedes was zijn familiewapen, en bestuurder. Hij had inmiddels drie illustere een ronde rijstkoek (mochi), in goudlak aange- Door de krachtige inspanning van de Na- beshima clan groeide de provincie Hizen economisch sterk. Rond de steden Karatsu, Imari en Arita was een nieuwe industrie ontstaan van De ichinotani helm zoals die, samen met het pottenbakkers en kunstenaars die Naoshige harnas bewaard is gebleven. De brede met vanuit Korea had meegebracht. In Karatsu bladzilver beklede houten helmversiering is maakten ze theegerei van steengoed, dat nieuw aan de achterzijde op de helm vastgemaakt. van vorm, kleur en textuur was en bijzonder in Kuroda Nagamasa heeft deze helm de smaak viel bij de liefhebbers van Cha no Ju, gekregen van Fukushima Masanori de theeceremonie die zowel door de adel en (1561-1624) een samoerai die opklom tot hooggeplaatste samoerai als door lager geplaat- daimyo van Hiroshima. Hij droeg de helm sten en handelslui beoefend wordt. In Arita tijdens de campagnes in Korea, de slag van maakten ze porselein. De Koreaanse pottenbak- Sekigahara in 1600 en bij het beleg van het kers hadden hun ovens tegen een heuvel ge- kasteel van Osaka in 1614-1615. Laat 16de bouwd zodat ze omhoog liepen. Door de trek – begin 17de eeuw, Fukuoka Art Museum. die zo in de oven ontstaat wordt er een tempera-

6 tuur bereikt die hoog genoeg is om porselein te Kyushu aan te vallen. Omdat alle bekwame kokapel laten bouwen op het terrein van de bakken. Ze hadden nog andere technieken samoerai en soldaten met zijn zoon mee waren Daitokutempel in Kyoto. Tijdens de inwijding- meegebracht die tot dusver onbekend waren in riep Kuroda Josui, zoals Yoshitaka zich na zijn plechtigheid was zijn urn in de tempel ge- Japan, zoals een draaischijf die met de voet aan- gedwongen retraite en het overdragen van zijn plaatst. De beroemde Zenmeester Shun’Oku gedreven wordt, waarop klei in een ronde holle taken aan zijn zoon in 1589 ging noemen, alle Shōen was bij de bouw van de kapel betrokken vorm opgetrokken kan worden. vrijwilligers op die hij maar kon vinden. Ze en zijn goede vriend Kogetsu Sōgan was mede- Ook de Tadayoshi school van zwaardsmeden, kwamen uit alle lagen van de samenleving van verantwoordelijk voor het ontwerp van de kapel die exclusief voor de Nabeshima clan werkte, zijn domein: ronin, oude mannen, sakebrou- en werd de eerst abt3. Hasegawa Tohaku en Un- was bijzonder succesvol. Hun succes droeg in wers, handelaren, smeden, boeren, artiesten, koku Tōgan, beide belangrijke schilders van de grote mate bij aan het aanzien van hun heer, die enzovoorts. Kano school uit Kyoto hadden de schilderingen hen daarvoor onvoorwaardelijk steunde in de in de kapel gemaakt. Onder het bewind abt ontwikkeling van hun zwaardsmeedkunst. Bin- Het was hem uiteindelijk gelukt om 3600 man Sōgan was de Ryukoin een belangrijk centrum nen de school was een gezonde competitie tus- te verzamelen. Soldaten die geen harnas hadden voor de theeceremonie geworden4. sen de smeden om de superioriteit van hun kwamen in een papieren hadori waarop ze de technieken te bewijzen. mon van de Kuroda geschilderd hadden. Nagamasa ontwaakte uit zijn sluimer. Het was Ze gebruikten wat ze maar konden vinden aan donker geworden. De monniken waren gestopt Na de slag bij Sekigahara in 1600 was Kuroda uitrusting en wapens. Josui had gelukkig nog met het reciteren van hun soetra’s. Het was nog Nagamasa benoemd tot Gouverneur van Chi- een groep infanteristen kunnen uitrusten met steeds drukkend warm, de shoji naar de kleine kuzen. Hij had een geschikte plek gezocht om lange bamboe stokken waarop hij de laatste fu- binnentuin stond nog open. De cicaden deden een nieuw kasteel te bouwen. Zijn keuze was kuro yari uit zijn arsenaal had laten monteren. hun best, de lucht was gevuld met hun getsjirp. gevallen op het dorp Fukusaki in de buurt van Die speerpunten hebben een bus waar een aan- Hij voelde zich nog steeds moe, zijn hoofd was Najima. Het was strategisch gezien een prima gepunte stok of dikke bamboe ingestoken kan vol herinneringen die voelden als zwarte mod- plek. Hij was met de plannen voor het kasteel worden, de yari wordt dan met vier spijkers aan der. Hij nam een slokje van de thee die door een in 1601 begonnen maar zijn vader Yoshitaka de stok vastgezet. Fukuro yari zijn een speciali- zorgzame page naast zijn foeton was neergezet was het in het begin niet met zijn plannen eens teit van de Nobukuni zwaardsmeden in dienst en draaide zich om. Door de stengels van het geweest. De bouw, zo kort na de lange periode van de Kuroda familie. bamboebosje kon hij een bijna volle maan zien. van oorlog, zou een te zware belasting zijn voor Verder was er aan alles gebrek, sommige man- Het licht van de maan werd getemperd door de de inwoners van de provincie. Later stemde hij nen droegen in plaats van een helm een bam- zware, vochtige atmosfeer. toch met de plannen in en kon er met de bouw boehoed voorzien van berkentakken en de paar- begonnen worden. De nieuwe Shogun, Toku- den waarop ze reden waren mager en zagen er Zijn vroege jeugd was gelukkig geweest maar gawa Ieyasu steunde zijn plannen omdat ze triestig uit maar ze zorgden voor een heldhaf- hij had er nog maar weinig herinneringen aan. hem een voordeel opleverden: het bezorgde de tige parade en staken, onder het scanderen van Hij was in de twaalfde maand van 1568 gebo- andere daimyo van het eiland Kyushu veel de Koruda strijdkreet, hun speren in de lucht. ren in het kasteel van Himeji in de provincie werk, want zij moesten de materialen en men- Josui had elke man persoonlijk begroet en toe- Harima. Zijn moeder was de dochter van Ku- sen leveren om het kasteel bouwen. Door die gesproken waarbij hij geen enkele keer in her- shihashi Yoshiyasu. Als kind had hij de naam aderlating aan arbeiders en goud konden die haling verviel. Iedere man had vooraf zijn soldij Matsujumaru gekregen. Zijn opvoeding was daimyo even geen bedreiging voor zijn nieuw gekregen, elke cavalerist 300 me zilver en elke volgens de code van de samoerai en in overeen- verworven positie vormen. voetsoldaat een kwambun Eirakumunten2. Ze stemming met de hoge rang die het huis Ku- hadden eerst het kasteel Usuki van zijn buur- roda in de hiërarchie innam. Toen hij acht jaar Het nieuwe familiedomein en de positie van man Hosokawa Yusai in de provincie Bungo oud was stuurde zijn vader hem als “gijzelaar”5 gouverneur van Chikuzen was een beloning veroverd en vervolgens Yanagawa en Kurume in naar Oda Nobunaga, die hem toevoegde aan geweest voor de steun die de Kurodafamilie Ie- de provincie Chikugo. Hideyoshi’s gevolg. Hij verbleef toen in het kas- yasu had gegeven in zijn strijd tegen de Ishida teel van Nagahama in de provincie Omi, aan de clan op Kyushu en tijdens de slag van Sekiga- Na Ieyasu’s overwinning in Sekigahara had kust van het Biwameer. Toyotomi Hideyoshi’s hara. Ze hadden wel hun oude landgoed in Josui hem een beleefdheidsbezoek gebracht in ster was rijzende en hij was een belangrijk ver- Buzen moeten opgeven. In 1585 had Yoshitaka Edo. Ieyasu had Josui bedankt voor hun aan- trouweling van Nobunaga. Die “gijzeling” werd dit gekregen als dank voor zijn steun in de oordeel in de strijd en hem een belangrijke positie hem bijna noodlottig toen in de herfst van log tegen de Shimazu clan van de voorganger in zijn regering aangeboden. Josui had dat aan- 1578 Araki Murashige, de daimyo van Settsu, van Ieyasu, Kwampaku Toyotomi Hideyoshi. bod vriendelijk afgeslagen en zich teruggetrok- in opstand kwam. Nagamasa’s vader werd uit- Met deze bevordering waren ze er goed op voor- ken op Kyushu. Hij was gaan wonen in het gezonden om te onderhandelen maar slaagde er uit gegaan. Hun oude domein, dat zes distric- historische Dazaifu, de oude zetel van de rege- niet in om tijdig terug te keren. Nobunaga, die ten van de provincie Buzen omvatte, leverde ring van het eiland Kyushu uit de Heian peri- ervan overtuigd was dat hij hem had verraden, een inkomen op van 120.000 koku op, het ode. Op het terrein van de tempel van Tenjin, gaf opdracht om zijn gijzelaar ter dood te bren- nieuwe ruim 520.000 koku1. de vergoddelijkte dichter Sugawara Michizane gen. Hij werd gered door Takenaka Shigeharu, uit de Heian periode, had hij een klein theehuis de vazal van Nobunaga, die het vonnis moest Terwijl hij in 1600 bij de slag van Sekigahara laten bouwen. Daar beoefende hij de theecere- voltrekken maar dit een poosje uitstelde tot de met 5400 man van de Kuroda clan de rech- monie, schreef gedichten en genoot van het lucht geklaard was. Matsujumaru mocht later terflank van Tokugawa Ieyasu beschermde te- landschap. Net als een aantal andere daimyo op van Nobunaga als volwassen man het karakter gen de hoofdmacht van Ishida Mitsunari ver- Kyushu had Yoshitaka zich in 1583 tot het Naga in zijn naam gebruiken. bleef zijn vader Josui op het landgoed in Buzen christendom bekeerd. Hij had toen de naam op Kyushu. Samen met andere landheren die de Simeon Condera gekregen. Toen Oda Nobunaga in 1582, in het nauw ge- Tokugawa’s steunden, zoals Nabeshima Naoshi- dreven door een verraderlijke aanval van zijn ge en Kato Kiyomasa, besloot hij om de kaste- Yoshitaka was in 1604 overleden. Nagamasa vazal Akechi Mitsuhide, seppuku6 had gepleegd len van de medestanders van de Ishida clan op had in 1606 ter nagedachtenis aan hem de Ryu- kwam Nagamasa in dienst van Hideyoshi. Hij

1 Een koku is een hoeveelheid rijst die voldoende is om één mens één jaar lang te voeden (180 liter). De revenuen van daimyo en de salarissen van ambtenaren werden vanaf de 16de eeuw in Koku uitgedrukt. De waarde van een Koku varieerde natuurlijk. In 1787 was één Koku 5 goudstukken (ryō) waard. (1 Ryō weegt 4,4 momme = 16,5 gram) 2 Eirakumunten zijn uit Ming China geïmporteerde ronde koperen geldstukken met een vierkant gat. In China heten deze munten Yung Lo Tung Pao. 3 Later zou hij de 156ste abt van de Daitokuji worden. 4 Nu is er in de Ryukoin nog een indrukwekkende verzameling 16de en 17de eeuws theegerei aanwezig. 5 Om een machtsevenwicht te houden werden er onder bondgenoten huwelijken gesloten en familieleden bij bondgenoten ondergebracht als een soort gijzelaar. 6 Seppuku, rituele zelfmoord door het opensnijden van de buik. In Westerse landen veelal harakiri genoemd. 7 Reden zou zijn dat Hideyoshi jaloers was op zijn superieur strategisch inzicht. 8 De ruzie binnen de Nobukuni school werd niet bijgelegd. Yoshimasa sticht een eigen school en werkt in Bizen stijl met een schitterde choji hamon. Na het overlijden van Yoshisada in 1640 zou de Nobukuni school ook meer in de Bizen stijl gaan werken. 9 Toen Koretsugu terugkeerde uit Edo, waar hij in de leer was geweest bij Ishido Korekazu, werd hij door de Kuroda familie in dienst genomen. Zijn zwaardsmeedschool werd bekend onder de naam Fukuoka Ishido.

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 7 van de bergen vlak bij de rivier Fukuchi. Ze maakten veel verschillende producten zoals theegerei voor alle dag maar ook speciaal werk zoals waterdruppelaars en penseelhouders. De theemeester Kobori Enshu was erg gesteld op het werk uit de Takatori-ovens. Toen Nagamasa gouverneur van Chikuzen was geworden gaf hij zijn zwaardsmid Joroku Suke- saemon Yoshisada de opdracht om hem met zijn hele familie naar zijn nieuwe standplaats te volgen. Sukesaemon was de kleinzoon van de negende generatie Usa Nobukuni uit Buzen. De zwaardsmeden uit de Yamashiro Nobuku- nischool waren rond 1429 vanuit het door het geweld van de Oninoorlog verwoeste Kyoto naar Kyushu gevlucht. Ze hadden zich gevestigd in de provincies Buzen, Chikugo en Bungo waar ze met hun zwaardsmeedkunst furore maakten. Vanaf 1602 werkt Sukesaemon Yoshi- sada in Hakata en later op het kasteel Fukuoka in Chikuzen. De Nobukuni school werkt in de Sōshū traditie van Sadamune, gecombineerd met de Yamashirio den van Rai Kunitoshi. Yoshimasa is streng in die leer en tolereert geen experimenten met andere stijlen dan die van zijn voorvaders.

Zijn oudste zoon Yoshimasa voelde zich bijzonder aangetrokken tot de stijl van de Bizen school en toen de smeden van de Ichimonji school ook in dienst van hun heer kwamen was het hek van de dam gegaan. Yoshimasa ging zich toeleggen op de Bizen stijl, die ook weer erg in de mode begon te komen. Zijn vader kon kaart van Japan. De lijn van Chikuzen naar deze ongehoorzaamheid niet negeren en ont- Kyoto geeft de route aan van de reis van erfde hem. De opvolging van zijn school ging Kuroda Nagamasa. De indeling en de over op zijn tweede zoon, Yoshitsugu. Op het namen van de provincies zijn weergegeven moment dat Nagamasa op reis naar Kyoto ging zoals die rond 1600 waren. was de familieruzie net op zijn hoogtepunt geweest. Hij hoopte dat het bijgelegd zou zijn tegen de tijd dat hij terug kwam maar ergens had hij er ook wel een hard hoofd in want Yos- vocht in 1583 aan zijn zijde in centraal Japan Nagamasa zou laten overhalen om Ieyasu te hisada hechtte erg aan de familietraditie8 . In de bij Shizugatake en Komaki in Kaga. In 1584 steunen tijdens de slag bij Sekigahara. Deze voorafgaande jaren hadden de Nobukuni sme- mocht hij terugkeren naar zijn vader. In 1587 steun uit onverwachte hoek was beslissend voor den hard gewerkt aan de bewapening van zijn nam hij deel aan de veldtocht van Hideyoshi in de slag geweest. nieuwe arsenaal. Naast katana en wakizashi Kyushu en aan de belegering van het kasteel van waren ze bijzonder goed in het maken van spe- Takarabe. De Kuroda familie kreeg toen als be- De bouw van het kasteel in Fukusai had tot ren. Een specialiteit is de fukuro yari die op een loning een landgoed in Buzen met een inko- medio 1607 geduurd. In totaal was er zeven jaar stok geschoven kan worden en de jumonji yari, men van 50.000 koku. aan gewerkt. Het was het sterkste kasteel van de een Yari met aan de basis twee zijwaarts uitste- In 1589 had Hideyoshi de vader van Nagamasa provincie geworden, met zes ondersteunende kende punten die zo de kanji voor het getal tien gedwongen om af te treden als gouverneur van kastelen. Hij had het smaakvol laten inrichten. vormen. Buzen, ten gunste van Nagamasa, die de nieuwe Zo had hij Tōeki, de zoon van Unkoku Tōgan landheer werd7. Als vazal had je dan maar te die een leerling was uit het beroemde Kano- De zwaardsmeden van de Ichimonji school uit gehoorzamen en dus had Nagamasa in 1592 atelier in Kyoto, opdracht gegeven om voor de de provincie Bizen waren sinds enkele jaren in met een leger van 6000 man meegedaan aan grote hal een vierdelig schuifpaneel te schilde- zijn dienst. Ze waren hun plaats van oorsprong Hideyoshi’s eerste inval in Korea. Hij had een ren met pruimenbomen en kraaien. Het was in Bizen ontvlucht, niet vanwege een oorlog deel van de derde divisie aangevoerd, die voor- een spectaculair werk geworden, meer dan zes maar als gevolg van de grote overstroming van namelijk uit christelijke samoerai van Kyushu en een halve meter lang en ruim anderhalve de Yoshiirivier in 1591. De Bizen traditie van bestond. meter hoog, geschilderd in zwarte en gekleurde zwaardsmeden was door die overstroming vrij- Tijdens de tweede invasie in 1597 trok hij sa- inkt op bladgoud. Zijn vader had hem gevraagd wel volledig weggevaagd. Na enige omzwervin- men met zijn vader op. Hideyoshi had hem uit om de naam van het dorp bij het kasteel te ver- gen waren Toshihide en Toshihiro met hun zijn retraite teruggeroepen om zijn twintigjari- anderen in Fukuoka. Hun voorouders waren zonen Koretsugu en Moritsugu in Chikuzen ge neef Kobayakawa Hideaki, die de leiding in afkomstig uit Fukuoka in Haku-gun, in de pro- terecht gekomen om zich te vestigen in de kas- Korea had, te adviseren. Bij het terugtrekken vincie Bizen, hij vond het zijn plicht om hen op teelstad Fukuoka. Door de ondersteuning van van de legermacht uit Korea zorgde Nagamasa die manier te eren. Nagamasa had er natuurlijk Nagamasa was de traditie van de Ichimonji- ervoor dat het leger zich veilig kon inschepen. van harte mee ingestemd. school in ere hersteld. Toshihide was de laatste Hij hield de haven van Pusan lang genoeg in smid uit de lijn van Fukuoka Ichimonji Nori- handen totdat alle soldaten veilig aan boord In de Takatori regio had hij de pottenbakkers mune. Nagamasa had voor hij naar Kyoto ver- waren. Als beloning kreeg de Kuroda familie die na de inval van 1597 uit Korea waren mee- trok de zoon van Toshihide, Koretsugu, in de toen het landgoed Nakatsu in Buzen van gekomen geïnstalleerd. Ze hadden aan de voet leer gedaan bij Ishido Korekazu in Edo. Na zijn 120.000 koku. Er was tijdens die veldtocht een van de Takatoribergen, vlak bij de stad Nogata, leertijd zou hij ook in dienst komen van de Ku- goede band ontstaan tussen Nagamasa en Hi- de Eimanji Takuma-oven gebouwd en maakten roda familie9. deaki, ze vertrouwden elkaar volkomen en wa- daar hun zo kenmerkende steengoed produc- ren vrienden geworden. Later zou deze vriend- ten. De Uchigaso-oven was gebouwd in 1614 De laatste oorlog waarin Nagamasa had ge- schap er toe leiden dat Hideaki zich door en werkte nog steeds. Hij lag aan de noordkant vochten was de belegering van het kasteel van

10 Hij was in zijn jonge jaren gedoopt maar had het christendom afgezworen en was Zenboeddhist geworden. Het portret van Nagamasa 8 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 bevindt zich in de Shōunji in Tokyo ( de tempel ter nagedachtenis aan de overledenen van de Kurodafamilie). Osaka in 1615. De Toyotomiclan was toen de- Rai Kunitoshi. Van de eerste generatie Nobu- Kuroda clan de heerschappij over Chikuzen. finitief verslagen en de Tokugawa’s zaten stevig kuni is geen werk met zekerheid geïdentifi- Kuroda Nagamasa, die eerst in Nakatsu in Bu- in het zadel. Eindelijk was de rust in Japan te- ceerd. Daarom wordt de generatie van rond de zen was gevestigd met een leen van 120.000 ruggekeerd. Sindsdien verdeelde Nagamasa zijn Enbun en Jōji periodes meestal als de shōdai koku, bouwde in Keichō 5 (1600) een kasteel tijd tussen het besturen van zijn grote en rijke aangemerkt. in Fukuoka in Chikuzen nadat hij door Ieyasu domein op Kyushu, het beoefenen van de thee- De verwantschap tussen de Ryōkai en Nobu- daar tot gouverneur-generaal was benoemd. Hij ceremonie en het lezen en nodigde Nobukuni Yoshisada, die schrijven van literatuur en poë- in Buzen gevestigd was, uit om de zie. Zijn dochters waren alle Een afbeelding van nieuwe han smid te worden in Ha- drie getrouwd en zijn zonen Kuroda Nagamasa als kata in Chikuzen; dit was in waren klaar om hem in zijn oude man. Dit is het Keichō 7 (1602). De school heeft ambt op te volgen. portret dat voor zijn daarna op dezelfde plaats en in het nagedachtenis gemaakt daarnaast gelegen Fukuoka ge- Hij was nu vijfenvijftig jaar en is in opdracht van werkt en gebloeid. voelde zich oud en vermoeid. Kogetsu Sogan in 1623. In de komende week zou hij Het bevindt zich in de De bekendste smeden uit Yoshisa- Hidetada bezoeken, als hij zich Shōunji in Tokyo. da’s lijn zijn Yoshimasa, Yoshits- dan maar wat beter zou voelen. ugu, Yoshikane en Shigekane (later Zijn lijfarts had bezorgd geke- Masakane). In hun mei wordt de ken toen hij hem onderzocht en naam NOBUKUNI vóór de kun- absolute rust voorgeschreven. stenaarsnaam vermeld. Rond An’ei Hopelijk klaarde de zwarte (1772) begint de Shinshintō lijn modder wat op en kon hij nu met Mitsumasa, die sterk was in slapen zonder de dromen die horimono. Hij werd gevolgd door hem de laatste tijd plaagden. smeden als Yoshinao, Yoshimasa, De monniken hadden hun ge- Yoshinao en Yoshikazu. Sommigen zang hervat, het klonk ver weg. noemen Yoshimasa als de beste Uiteindelijk viel hij in een smid. De Nihon Tō Kōza vindt droomloze slaap. Yoshikane en Shigekane de beste twee. Yoshisada had drie zoons: Nawoord Yoshimasa, Yoshitsugu en Yoshi- Na het overlijden van Naga- suke. De tweede zoon, Yoshitsugu, masa in 1623 liet Kogetsu werd de nidai en zijn lijn werd de Sōgan ter nagedachtenis een hoofdlijn. portret van Nagamasa schilde- ren. Het is een gevoelig portret De “Nihon Tō Kōza” omschrijft geworden dat een oudere Naga- hun werk in algemene trekken als masa toont met een intense, volgt: wat zorgelijke blik waarin iets van zijn tumul- kuni scholen zou later ook blijken uit het feit SUGATA: Katana en wakizashi in shinogi-zu- tueuze leven zichtbaar is. Hij is gekleed in de dat ze gezamenlijk (Nobukuni Sadamitsu en kuri; zelden tantō; fukuro-yari. kleding van een Zenboeddhist10 met geschoren Ryōkai Moriyasu) naar Buzen in Kyūshū emi- JITETSU: Meestal zeer dicht gesmede ko-mo- hoofd. Achter hem staat op een standaard een greerden. kume met ji-nie, die zeer veel lijkt op de jitetsu ito-maki no tachi als symbool voor zijn krijgs- Door zijn studie bij Sōshū Sadamune wist No- van Hizen. Soms masame kitae. Zelden ko- haftig leven. bukuni I dus twee hoofdlijnen (Sōshū en Yama- itame met utsuri in Bizen-den. Masame in de shiro) van de Gōkaden bij elkaar te brengen en shinogi-ji. daaruit een eigen nieuwe stijl te creëren. HAMON: Suguha, ko-midare, gunome-mida- Beschrijving van de jumonji yari met de signa- re, notare-midare. Soms saka-midare of chōji- tuur Chikushū ju Minamoto Nobukuni Yoshisada De verschillende generaties Nobukuni zijn niet midare in Bizen-den. Meestal nie-deki. Bij eenvoudig uit elkaar te houden en ook waren er midareba zijn er nogal eens sunagashi enz. Sugata: jumonji meestal meer smeden binnen één generatie, die Sommig werk lijkt op dat van Izumi-no-Kami Kitae: dichtgesmeed itame/ko-mokume met moeilijk te identificeren zijn. Vaak wordt er Kunisada. Suguha-werk kan erg lijken op dat wat masame, sterke ji nie daarom gesproken van de Nobukuni uit een van Hizen. Zelden is er chōji-midare of saka- Hamon: Sugu ha met gunome midare, nie deki bepaalde periode, zoals de Oan, de Oei of de midare in nioi-deki. Boshi: ko maru met kaeri in het midden, Eikyō Nobukuni. Vooral de derde generatie BOSHI: Rond met kaeri. Soms nie-kuzure of nie kuzure blijkt uit twee of drie smeden te bestaan. De togari-midare met een rond puntje. Nagasa: 19,1 x 13,7 cm smeden die met naam bekend zijn: Gensaemon- HORIMONO: Soms aanwezig. Niet zo com- Nakago: o-suriage, yari nakago, kiri-yiri, no-jō en Shikibu-no-jō Nobukuni, worden ver- pact als bij Hizen maar vrij groot. yasurime kiri, 1 mekugi ana. bonden met de Oei en Eikyō periodes en bei- NAKAGO: Meestal marumune. Saki meestal Periode: ca. 1620 den als derde generatie smeden beschouwd. kurijiri maar soms katayamagata. Yasurime is yoko of sujikai. Deze yari is het werk van de eerste generatie Tsukushi Nobukuni MEI: “Chikushū jū Minamoto Nobukuni ....” Nobukuni Yoshisada uit Chikuzen. Hieronder Tijdens de Onin oorlog in Kyoto, in de Muro- (gevolgd door de naam van de smid) volgt een, aan de studie van de Nobukuni- machi periode (1332-1573) trokken verschil- school van H.R. van Doorn ontleende, korte lende smeden uit de Nobukuni school naar De stijl van Nobukuni smeden uit de shintō samenvatting van de Nobukuni school uit de Kyūshū, waar ze zich, behalve in Chikuzen, ook periode is in beginsel een uitvloeisel van de shinto periode, die begint bij zijn oorsprong in vestigden in Buzen, Chikugo en Bungo. oude Sōshū-den, gecombineerd met de Yama- de Kotoperiode: De “Tōken Bijutsu” stelt dat individuele na- shiro-den. Shōdai Yoshisada hing deze gedachte men niet bekend zijn, maar gezegd wordt dat zo fanatiek aan dat hij zijn oudste zoon De Yamashiro Nobukuni school deze smeden wel voorspoedig werkten, waarbij Yoshimasa onterfde omdat deze in Bizen-den De Nobukuni school in Chikuzen heeft zijn ze meestal eenvoudig met “Nobukuni” signeer- wilde werken. Uit de voorbeelden blijkt dat dit basis in Yamashiro (Kyoto). De eerste generatie den. Zij worden met een algemene benaming: niet heeft kunnen verhinderen dat veel Nobu- Nobukuni (Kenmu: 1334) geldt als één van de “Tsukushi Nobukuni”, “Chikushi Nobukuni” kuni smeden geheel of gedeeltelijk in een sterke drie beroemde leerlingen van Sadamune. Hij of “Usa Nobukuni” aangeduid. Bizen-den gingen werken. We zien een vrij was de zoon van Hisanobu (Shōwa: 1312- sterke parallel met de Fukuoka Ishidō school, 1316), die de zoon was van Ryōkai (Einin: Shintō Nobukuni die eveneens voor de Kuroda clan werkte. De 1293-98) en daarmee een achterkleinzoon van Aan het begin van de Shintō periode kreeg de chōji-midare patronen in Bizen-den bij de No-

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 9 periode, op de hidari-ji wijze gebeiteld. Dit zen-den te maken en hij legde zich toe op een doen ook wel andere smeden van de school. sterke chōji-hamon in Bizen Ichimonji traditie. De 2de generatie, rond Kanbun (1661), werkte Nobukuni Yoshimasa eerder in de Shintō Bizen traditie. Yoshimasa I De eerste generatie Nobukuni Yoshimasa was had ook in Bizen zelf gestudeerd. Hij was een de oudste zoon van Nobukuni Yoshisada. Hij uitzondering in de Shintō periode omdat hij heette Sukeuemon. Later nam hij de naam excelleerde in het benaderen van de stijl van Heishirō Yoshimasa. Hij was een der beste No- Yoshioka Ichimonji (Koto-periode) en werd bukuni smeden. daardoor de topsmid van zijn tijd voor werk in Gezegd wordt dat hij gefascineerd raakte van de Bizen-den. Hij maakte een levendige shirake- Bizen-den, die toen in heel Japan weer in de utsuri met een goed contrast van zwart en wit mode kwam en zijn werk daarnaar ging richten. staal en een hamon in ko-chōji-midare in gyaku Zijn vader zou hem daarop hebben onterfd en stijl. De constructie van zijn zwaarden is zeer de opvolging in de hoofdlijn hebben gegeven goed uitgebalanceerd en ‘koroai’. aan de jongere broer, Yoshitsugu. Het oor- spronkelijke streven van de stichter was immers Nobukuni Yoshitsugu het doen herleven van de grote traditie van Hij was de tweede zoon van stichter Yoshisada Kenmu Nobukuni, die een leerling van Sada- en heette Kanesuke. Hij was actief rond de mune was. De school diende dus in principe in Kan’ei periode (1624-43). Hem viel dus het Sōshū of Yamashiro-den te werken! Yoshimasa I geluk te beurt dat zijn oudere broer Yoshimasa had dus geen keus en moest de eerste zijtak van voor de erfopvolging werd gepasseerd zodat hij de familie aanvoeren. Hij stierf in Shō’ō 2 verder de hoofdlijn kon gaan aanvoeren. (1653). Nobukuni Yoshisuke Na de dood van Yoshisada in 1640 voelde Hoewel de (derde) zoon van stichter Yoshisada, Yoshimasa zich niet langer gehinderd om Bi- is er kennelijk weinig werk van deze smid en De hier beschreven jumonji yari van wordt hij slechts zijdelings genoemd. Fujishiro Nobukuni Yoshisada I klasseert hem niet. Hij heette Magoshirō en was actief rond Kan’ei (1624). Er is meer belangstel- ling voor zijn zoon Yoshisada. In deze lijn wor- bukuni smeden zijn over het algemeen wat den als zoons van Yoshisada verder genoemd meer gedrongen en lager dan bij Koretsugu en Heibei Yoshikatsu en Jirobei Yoshishige, beiden Moritsugu. rond Kyōhō (1716-35).

Nobukuni Yoshisada Hij geldt als stichter van de Chikuzen Nobu- kuni school en wordt de kleinzoon van de 9de generatie Usa Nobukuni genoemd. De eerste generatie is dan de Tsukushi of Usa Nobukuni van c. 1429. Hij gebruikte 2 verschillende kanji voor SADA. Zijn persoonlijke naam was Jōroku en ook wel Sukezaemon. Hij stierf in Kan’ei 17 (1640). Er bleef niet veel werk van hem bewaard. Een specialiteit van hem, die hij zelfs zou hebben uitgevonden, was de fukuro yari, een yari met een holle nakago. Het voordeel hiervan was dat er veel van deze yari-punten konden worden opgeslagen die in tijd van nood snel op gepunte stokken konden worden aangebracht. Naar mijn mening is hij niet de uitvinder maar eerder degene die deze yari weer nieuw leven heeft ingeblazen. In de schatkamer van de Shōsō-in van de Tōdai tempel in Nara zijn voorbeelden van dit type yari, die stammen uit de late Heian periode (794-1184).

Zijn katana’s zijn meestal breed en dik met bescheiden sori en een opvallende hiraniku. De kissaki is gemiddeld maar ook wel eens lang. Zijn kitae is itame met opvallende formaties en sterke ji-nie. De shinogi-ji is volledig in masame. De hamon is meestal ō-midare of gunome- midare maar ook wel eens suguha. Ze hebben een zeer goede nie en vooral het midare-werk heeft veel activiteiten, waaronder sunagashi. Zijn bōshi kunnen zowel suguha met een ko- maru als midare-komi zijn, steeds met een korte kaeri. Wat horimono betreft maakte Yos- hisada meestal niet meer dan bō-hi; de uitge- breidere komen pas bij de latere smeden. De nakago is goed afgewerkt met kiri of licht kat- links: Voorbeeld van dezelfde signatuur op tesagari yasurime. Naast soms een niji-mei sig- de nakago van een katana neerde hij “Chikuzen jū Minamoto Nobuku- ni”, “Kyūshū Chikuzen jū Nobukuni rechts: De signatuur op de yari: Chikushu ju Minamoto Yoshisada”. De kanji KUNI is, net Minamoto Nobukuni Yoshisada als bij Saemon-no-jō Nobukuni uit de Kotō Fukuro, jumonji yari.

10 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Nobukuni Yoshisada II Deel van een Japanse prent. Hij was de zoon van Nobukuni Yoshisuke, de Met yari en zwaarden derde zoon van de stichter Yoshisada, en hij bewapende samoerai als erfde de naam van zijn grootvader. Hij werkte begeleiding van de stoet van rond Kanbun (1661) en heete Sakuzaemon. een daimyo op reis. Zijn werk kan soms wel voor Hizen worden gehouden.

Yoshimasa II Hij zou de jongere broer van de shōdai zijn. Hij werkte rond Kanbun (1661) en had ook de naam Heishirō. Terwijl er van Yoshimasa I maar weinig werk bewaard is, wordt de nidai als een der meest representatieve smeden van Chiku- zen Nobukuni beschouwd, met een specialisa- tie in het reproduceren van oud Bizen-den werk. Yoshimasa’s werk bestaat uit katana en wakizashi in shinogi-zukuri met bescheiden sori en een chū-kissaki. De kitae is meestal een dichtgesmede ko-itame of een iets grovere itame met nagare-hada. Steeds zijn er sterke ji-nie. De hamon is gunome-midare of gunome-chōji- midare met een wat cursief karakter met saka- chōji. Ze zijn steeds sterk met nie omzoomd en vaak vol sunagashi. Vergeleken bij de andere smeden in de school is zijn hamon relatief com- pact en met meer duidelijke chōji gemengd. Zijn bōshi zijn meestal gladde bogen met een hun nakago te graveren en tevens kreeg Masa- Hij maakte vrijwel alleen horimono als dat no- ronde punt en kaeri. Evenals zijn vader maakte kiyo de titel Mondo-no-shō en Yasuyo de titel dig was in kopieën van oude meesterwerken hij op het gebied van horimono zelden meer Shume-no-kami. Ook het talent van Shigekane zoals de Fudō Kuniyuki. Anders hield hij het dan bō-hi. Zijn nakago eindigt in kuri-jiri en werd bij deze gelegenheid erkend en hij ver- meestal bij bō-hi. Zijn nakago eindigt meestal heeft kiri yasurime. Als mei kunnen er zijn: kreeg eveneens het recht om de enkelbladige in ha-agari-kurijiri en zijn yasurime is kiri of “Chikuzen Kuni jū Minamoto Nobukuni Aoi-mon te graveren. Een titel kreeg hij echter kattesagari. Zijn late werk kan de enkelbladige Heishirō Yoshimasa saku”, “Minamoto niet. Hiermee werd hij op hetzelfde niveau be- Aoi-mon bevatten. Als mei ziet men: “Chikushū Heishirō Yoshimasa saku”. loond als de vierde generatie Shigekuni, die jū Minamoto Nobukuni Shigekane”, meedeed namens de Kishū Tokugawa clan en “Chikushū jū Nobukuni Minamoto Masa- Nobukuni Yoshikane ook het Aoi-blad zonder titel verwierf. Deze kane”. Toevoegingen zijn wel: “Nanban-tetsu-o “Kanzan Satō” geeft voor Yoshikane als actieve Shigekuni wordt op een lager niveau geschat Motte Tsukuru” of “Kuniyuki Utsushi-o Motte periode Kanbun tot Genroku (1661-1688). Hij dan de twee Satsuma smeden maar dat geldt Kore-o Horu”. was een zoon van Nobukuni Yoshitsugu en hij niet voor Nobukuni Shigekane. Misschien heette Sukezaemon. De Nihon Tō Kōza noemt heeft het iets te maken met de op dat moment Deze zwaardsmeedwedstrijd wordt wel gezien hem de 14e generatie. Zijn specialiteit was een mindere invloed van de Kuroda clan dat hij al een startschot voor het herleven van de Ja- hamon in koshi-no-hiraita midare met ō-gunome toch niet gelijk bedeeld werd. Shōgun Yoshi- panse zwaardsmeedtraditie. Feitelijk gebeurt en er zijn ook wildere hamon met krachtige suna- mune was het meest gek op zijn Wakasa Masa- het wat later, rond 1772. Die periode wordt nu gashi. Zijn hamon kan voor een Hizen chōji ha- mune. Daarom zal hij wel zo’n voorkeur voor de Shinshinto periode genoemd en duurde tot mon worden gehouden maar zijn habuchi is smeden in Sōshū-den als Yasuyo, Masakiyo en het jaar 1865, waarin het dragen van zwaarden strakker vergeleken bij de diepe nioi en nie bij Shigekane hebben gehad. in het openbaar verboden wordt. Hizen. Ook typisch zijn de masame in de jigane en de massieve constructie met een hoge shinogi In hetzelfde jaar veranderde hij zijn naam in De Nobukunischool heeft tot ver na die tijd en brede shinogi-ji. Zijn katana’s kunnen een Masakane. Hij stierf in Kyōho 13 (1729) op gewerkt. De laatste generatie is de achtste gene- ō-kissaki hebben die Shinshintō lijkt. 56-jarige leeftijd. Al zijn bekende zwaarden zijn ratie Yoshikuni . (1865-1903). Hij stierf Taishō katana of wakizashi in shinogi-zukuri. De kasa- 2 (1913), 78 jaar oud. Nobukuni Shigekane / Masakane ne is vrij dik en de kissaki is gemiddeld of iets Dit was de zoon van Yoshikane in de hoofdlijn gerekt. De zeer verfijnde kitae is gebaseerd op van Yoshitsugu. Hij werd geboren in Enpō 1 dichtgesmede ko-itame of ko-mokume maar Geraadpleegde literatuur: (1673). Zijn vader (en leraar) overleed in Gen- kan ook gedeeltelijk in masame-gokoro zijn. Er Degore, Serge: Les Sabre Shinto, pag 206 roku 6 (1693), toen hij 21 jaar was. Eerst ge- zijn veel ji-nie en soms chikei. Zijn hamon kan H.R. van Doorn, Verspreide studies: de bruikt hij de naam Yoshiyuki. Zijn persoonlijke suguha, ō-midare, notare-gunome of gunome- Tsukushi Nobukuni school naam is Harada Sukeroku maar hij noemt zich chōji-midare zijn. Wel zijn er altijd sterke nie en Fujishiro Yoshio: Shinto hen pag. 180 ook wel Sukezaemon, net als Nobukuni Yoshi- hier en daar sunagashi. Zijn midareba met Fujishiro Y & M: Nihon Shinto Jiten pag. 89 sada. Hieruit wordt afgeleid dat hij kennelijk ō-gunome is meestal in een groter en flamboy- Hawley, Japanese Swordsmiths als de meest orthodoxe erfgenaam van de anter patroon dan de andere Nobukuni smeden Rev. Ed. YOS 730/731 hoofdlijn gold. De Nihon Tō Kōza noemt hem en doet soms aan Masamune denken. Money L. Hickman et al. Japan’s golden age de 15e generatie. Momoyama, Dalles museum of art, 1996 Hij maakte ook wel zwaarden die bedoeld zijn Iwata Takashi in Tōken Bijutsu nrs. 35 & 36 In Kyōho 6 (1721) organiseerde de 8e shōgun als kopieën van beroemde oude stukken, zoals Bruce W. Kowalski, The Nobukuni school Yoshimune in het Hamagoden paleis te Edo de meibutsu Fudō Kuniyuki en de Nikkō Ichi- & tradition, Philadelphia Tōken Kai, 1989 een zwaardsmeedcompetitie, waarbij vooral de monji Sukezane. Daarbij maakt hij een fraaie Nihon To Koza, Shinto deel Satsuma smeden Miyahara Masakiyo en Tama- chōji-midare in nie-deki en een midare-komi E. Papinot, Historical and geographical oki/Ippei Yasuyo beroemd werden. Deze laat- bōshi. Hij werkte dus ook in Bizen-den maar dictionary of Japan (10de druk, 1988) sten waren door de machtige Shimazu clan uit zijn werk is goed te onderscheiden van dat van A.L. Sadler, The maker of modern Japan, Kagoshima afgevaardigd. Een dergelijke eer viel de Fukuoka Ishidō school, waarmee de Nobu- The life of Shogun Tokugawa Ieyasu Nobukuni Shigekane ook ten deel namens de kuni smeden concurreerden. Het werk van de (9de druk, 1989) Kuroda clan. De Satsuma smeden kregen als Ishidō smeden is in nioi-deki. Shigekane’s bōshi Yoshikawa Kentaro, The Characteristics of beloning het recht één blad van de Aoi-mon op is midare-komi of suguha met een ronde top. Kyūshū Shintō, (Art and the Sword IV, 1991) 

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 11 ing. Jas´ van Driel

Exposities

decemberbeurs - - - andere wapens van Indonesië, met daarbij voorbeel - den van de wapens die in de boeken behandeld wor den. Hij gaf hiermee mooi aan hoe ongelofelijk be Op de beurs in december had een aantal leden, zoals - langrijk boeken zijn als je de wapens uit je gebruikelijk is in deze maand, weer tentoonstellin verzameling wilt kennen en begrijpen. gen ingericht. Deze keer waren het er acht en zij - - De eerste prijs ging naar Marcel Mulder. Voor hem toonden een behoorlijke diversiteit van onderwer is het niet de eerste keer, ooit had hij een prachtige - pen. Een zakgeweer voor de heer van stand, militaire tentoonstelling van helmen. Nu had hij een heel in geweren en een wedstrijdgeweer uit het vroege ach getogen tentoonstelling met diverse uitvoeringen terlaadtijdperk en een object dat sommigen als oud van pronk- en gevechtsschilden, compleet met ko roest zouden bestempelen maar dat, zo liet Frank geldeuken, met daarbij een zeer goed geschreven zien, in zijn context een belangwekkend artefact uitleg. Ook de vragen van de jury beantwoordde hij bleek te zijn. zonder aarzeling, aangevend dat hij de materie goed Er waren door de vereniging weer drie prijzen ter beheerste. beschikking gesteld en de derde daarvan ging naar Natuurlijk rekenen we er op dat ook u volgend jaar - Herman Prummel en Bert Ham voor hun expositie op de decemberbeurs een expositie neer zult willen van een Duits radslotgeweer, compleet met volledige zetten, zodat de andere leden van de aanblik van uw provenantie van zowel de maker als de persoon voor topstukken kunnen genieten en van uw kennis kun wie het gemaakt was. nen leren. Dit jaar waren het er acht. Volgend jaar De tweede en eerste prijs waren in feite ex aequo’s. zestien?  Na veel wikken en wegen kende de jury aan Albert van Zonneveld de tweede prijs toe voor een heel mooie tentoonstelling van boeken over krissen en

12 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 13 Erik Naberhuis Status- en statiewapens van Atjeh

Introductie landse bezit te vinden. Naast de kris zijn dit waar- email inlegwerk in groen en zwart. Dit soort gou- Mijn verzamelinteresse beslaat de Atjeh oorlog schijnlijk de meest voorkomende Indische wa- den kronen was voorbehouden aan lokale leiders, – een van de langst durende oorlogen in de Ne- pens hier. De langdurige oorlog met Atjeh, waar zowel geestelijk als wereldlijk, en aan de adel. De derlandse krijgsgeschiedenis. Die interesse gaat veel militairen van Nederlandse afkomst bij be- adat (volkswet) was zeer streng en de Atjehse sa- niet alleen uit naar het militair-historische aspect trokken waren, is hiervoor de belangrijkste reden. menleving was ingericht op grote standsverschil- maar ook naar het ethnografische aspect. Dat Bij deze militairen waren er veel die een verzamelen. Bij sikins komt de dubbele kroon het meest komt naar voren in onderscheidingen en medail- ling aanlegden van lokale wapens en een aantal voor en bij rentjongs de driedubbele kroon. Op les, het bijbehorende papierwerk en, voor dit ar- daarvan vormt dan ook de basis van de ethnogra- de houten schede staat ook nog een tekst in de tikel interessanter, de slag en steekwapens van fische wapenverzamelingen in musea zoals Bron- Atjehse taal. De vertaling luidt: “deze sikin is van Noord Sumatra, in het bijzonder de status- en beek, het Tropenmuseum en het Volkenkundig Teungkoe Jat”. Het laatste deel van de naam is statiewapens. Op de foto’s heb ik geprobeerd een Museum in Leiden. helaas slecht leesbaar.”Teungkoe” is een adelijke dwarsdoorsnede van mijn verzameling vast te leg- Bij de sikins gaat het om de rechte variant, be- aanspreektitel in Atjeh. gen in enkele stillevens. Hieronder volgt een bekend als sikin panjang, en ze zijn voorzien van het De twee rentjongs hebben handvatten van het schrijving van de getoonde stukken, waarbij ik meest voorkomende type greep – de hulu tum- type hulu meucangge, de typische haakvorm. probeer ze in hun context te plaatsen zonder te pang. De greep is gemaakt van hoorn, in dit Het onderste handvat is van hoorn maar het bo- pretenderen een volledig overzicht te geven van geval de wat minder vaak voorkomende lichte venste is van het veel zeldzamere akar bahar (een de Atjehse wapens en ethnografica. kleurvariant. Relatief zeldzaam zijn de gouden zwarte koraalsoort). Het uitstekende deel van het kronen die op de handvatten zitten. Het zijn twee handvat is ook nog met goud afgedekt, dat ook Op de eerste foto zijn twee rentjongs en twee si- versies: de eerste met een dubbele kroon (van het weer voorzien is van zwart en groen email. kins te zien. Deze wapens kunnen worden be- glupa type, met een afgeronde vorm) en de twee- De wapens liggen op een typisch Atjeh’s schild schouwd als de nationale wapens van Atjeh. de met een driedubbele kroon (van het puco van rotan (peurisse). De meeste Atjeh schilden Hiervan zijn er bovengemiddeld veel in Neder- type, met een puntige vorm), beide in goud met zijn voorzien van 7 gegoten koperen sterren die

14 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 ajour gezaagd zijn; deze is voorzien van 5 sterren. type heeft. Opmerkelijk is de rood lederen bekle- dezelfde kleur als de schede ter bescherming van Er worden verschillende betekenissen aan het ding van de houten schede. Vermoedelijk is de de hand. Het gevest is bedekt met een zilveren aantal sterren toegekend maar voor geen enkele schede gedeeltelijk kapot geweest en heeft men bekleding die de naam kabat heeft. Dit type wa- theorie lijkt een echte onderbouwing te bestaan. ervoor gekozen hem niet te vervangen maar hem pen was meer een statussymbool dan een vecht- Het geweven hoedje aan de bovenkant van het te voorzien van een lederen bekleding die ook wapen, alhoewel ze zeker op het slagveld gebruikt schild heet koepiah en dat werd veel gedragen nog met enkele zilveren strips versterkt is. werden. Deze heeft een gouden bovenkant die (foto’s van bekende Atjehse helden laten dit type Tussen de twee sikins ligt een Militaire Willems- gedecoreerd is met email en met inten, ongesle- hoed vaak zien) vooral de hogere variant was bij orde (MWO) van de 3e klasse. De MWO is de pen diamanten. Het lijkt er op, hoewel het niet de panglima’s (militaire aanvoerders) populair. hoogste militaire onderscheiding voor dapper- bewezen is, dat een wapen van dit type alleen Op de voorgrond twee Nederlandse medailles heid (moed, beleid en trouw is de tekst op de gedragen mocht worden door mensen die een met blauw lint, de Atjeh medaille 1873-1874, armen van het kruis). De MWO 3e klasse is sinds (familie)relatie hadden met de sultan van Atjeh. voor de zogenaamde eerste en tweede Atjeh oor- de introductie maar 400 keer uitgereikt. Een Dit exemplaar stamt uit de collectie van de be- log, die gemaakt zijn van het brons van de ver- groot deel daarvan aan KNIL militairen en daar- kende schrijver over krissen K.S. Jensen, die in- overde kanonnen uit de Kraton (paleis van de binnen weer erg veel voor de strijd in Atjeh. middels overleden is. sultan) van Atjeh. Over deze medaille heen ligt Daarachter een typische foto uit het laatste kwart Wederom is een peurisse als achtergrond ge- het kruis voor belangrijke krijgsverrichtingen. van de 19e eeuw, met twee KNIL militairen, bruikt, dit keer een kleinere variant met de ge- Op deze medaille werden gespen gedragen voor links een officier en rechts een onderofficier, bruikelijke zeven sterren. Tussen de sterren zijn de verschillende krijgsverrichtingen waaraan de beide in de typische attila van die periode, met de restanten te zien van de katoenen bedekking betreffende militair meegedaan had. Veel van de een Atjeh medaille en een kruis voor krijgsver- die vaak gebruikt werd op de schilden. Niet alle gespen hebben betrekking op de Atjeh oorlog. rigtingen op de borst en met de bekende helm- schilden hadden dit en de schilden die het wel Daarnaast een drietal amuletten met bescher- hoeden op de tafel. hadden vertonen meestal, na meer dan 100 jaar, mende teksten. Deze zogenaamde djimats wer- Aan de bovenkant van de foto is een peudeung te alleen restanten … den veel door Atjehse krijgers gedragen. De ver- zien. De korf ervan heeft een leren bekleding in wachting was dat deze amuletten zelfs tegen de dood door de vijand bescherming boden. Twee versteende schelpen (versteende zaken waren populair als amulet) en een musketkogel met in- scripties en tekeningen van, onder andere, een slang. Tussen de rentjong en de bovenste sikin ligt een zogenaamde sirihset, bestaande uit een doosje en een setje “schoonheids”gereedschap voor mannen. Dit soort sets werd gedragen als tegenge- wicht aan een doek waarin de sirih (betelnoten, het sap daarvan heeft een opwekkende werking) bewaard werd. Het gereedschap bestaat uit tan- denstokers, oorsmeerlepeltjes, neushaarknippers en dergelijke…. Het doosje aan de bovenkant van de foto is van een laag zilvergehalte. Dit soort doosjes werd overal op Sumatra gebruikt, veelal voor het be- waren van tabak. Het geheel ligt op een typisch Sumatraanse rode doek waar gouddraad doorheen geweven zit. Dit soort doeken ging van generatie op generatie en werd vaak als belangrijk erfstuk gezien. De oude stukken zijn vaak erg zwak en vertonen dus de nodige reparaties.

De volgende foto (hier rechts >) betreft ook slag- wapens uit Atjeh en wederom versies die als sta- tie- danwel als statuswapen gezien kunnen worden. Het gaat om een sikin peusangan, de gekromde versie van de sikin die op een aantal punten anders is dan de rechte versie. Natuurlijk geldt dat voor de kromming van de kling en de bijbehorende schede maar ook heeft het handvat een andere vorm, die veelal ook rijk gedecoreerd is. Dit type greep heeft dezelfde naam als het al- gehele type: hulu peusangan. In dit geval laat de greep ook zien dat er waarschijnlijk ooit kronen op gezeten hebben, die echter in de loop der tijd helaas verdwenen zijn. Naast de vorm en het handvat is ook de schede op een aantal punten anders. Dit type heeft een dwarsstuk, dat in dit geval gemaakt is van rijk gedecoreerd ivoor waarbij de uitgesneden stukken zijn opgevuld met een zwarte harssoort, waardoor de decoraties als gevolg van het kleurcontrast goed te zien zijn. De schedes van de rechte sikins zijn vaak gedecoreerd met snijwerk en soms ook met teksten. Dit type heeft dat vrijwel nooit maar het heeft vaak wel zilverwerk ter versiering en versteviging van de eenvoudige houten schede. Deze sikin peusangan ligt op een rechte variant, die een dubbele gouden kroon van het glupa

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 15 met de status van de drager, waarbij meer sterren een hogere status aangeeft. De foto is van een Marechausseepatrouille door het Gajo gebied. De achtergrond wordt gevormd door een zogenaamde Atjeh jas van blauwe serge voor een luitenant en voorzien van een miniatuur van de Militaire Willemsorde van de 4e klasse. Dit type jas is nooit een officieel uniformonder- deel geweest maar werd tussen 1880 en 1910 erg veel gebruikt en blijkbaar dus ook getolereerd. Hij was een stuk praktischer dan de van over- heidswege verstrekte uniformen. Hij is op erg veel foto’s terug te vinden maar bereikte nooit meer dan een semiofficiële status. Dit artikel kan beschouwd worden als een introductie voor een artikelreeks over de wapens van Noord Sumatra. Daarbij zal ik in meer detail in- gaan op achtergrond per wapentype en de varianten die voorkomen. Een belangrijk type dat hier ontbreekt is de Atjehse siwaih (elders in Indone- sië sewar genoemd). Een mooie statusversie daarvan heb ik alleen helaas nog niet in mijn kleine collectie. Mocht iemand er nog een voor mijn verzameling weten (uiteraard tegen gepaste beta- ling) dan houd ik mij aanbevolen. Ik ben te be- reiken via [email protected] 

Referenties: • “Traditional Weapons of the Indonesian Archipelago”, Albert G. van Zonneveld, Leiden 2001 • “Rentjongs”, G. Bisseling en P. Vermeieren, Antwerpen 1988 • Catalogus van ’s Rijks Ethnographisch Museum, Deel VI - Atjeh, Gajo- en Alaslanden, H.W. Fischer, Leiden 1912 • “Atjeh”, J. Kreemer, Leiden 1922 De derde foto laat een drietal wapens zien van de bogen figuur voor met gekruiste armen maar • “De Inlandsche kunstnijverheid in Gajo, een bevolkingsgroep die nauw verwant is vertoont vaak, voor de onbekende aanschouwer, Nederlandsch Indië, Deel V – de bewerking aan de Atjehers en woont in de berggebieden van meer gelijkenig met een vogel. Beide grepen ver- van niet edele-metalen”, J.E. Jasper en Mas Atjeh. Toen Atjeh in grote mate gepacificeerd was tonen sterren op de basis. Deze houden verband Pirngadie, ’s Gravenhage 1930 begon dit gebied ook voor de Nederlanders be- langrijker te worden omdat het door de Atjehse strijdgroepen vaak als toevluchtsoord gebruikt werd. De Gajo’s waren maar beperkt betrokken bij de oorlog maar ondersteunden de Atjehers wel. In het begin van de 20e eeuw werd een aan- Advertentie tal tochten door dit gebied gemaakt door het KNIL. De bloedige tocht van Overste Van Daalen in 1904 is daarvan zeker de bekendste en 6e Internationale Wapen, de meest beruchte. Uit die periode stamt de meeste ethnografica in Nederlandse verzamelin- gen voor wat betreft de Gajo regio. Western en Militaria beurs. De twee rentjongs vertonen beide zilver op het handvat, iets dat in Atjeh niet gebruikelijk was bij Zondag 15 mei 2011 statusstukken. Daar werd alleen goud geaccepteerd. De onderste rentjong heeft een handvat Schietsport Centrum Stein - NL Platijkweg 3 dat volledig met zilver bedekt is. Het toont een Naast de Voetbalvelden/Manege. driedubbele kroon van het scherpe puco type. Het zilver is voorzien van email, zoals op de gou- Historische/Antieke wapens, westernartikelen, kleding, den onderdelen van de Atjehse rentjongs. Daar- Militaria en algemene schietsportartikelen, enz.……….. naast nog een decoratie van suassa (een legering van goud en koper) in de vorm van een sieraad Gratis parkeerplaatsen in onmiddellijke omgeving. dat op de borst gedragen werd. Ook suassa werd in Atjeh weinig gebruikt en in Gajo relatief veel. Beide rentjongs zijn groot maar de bovenste is Entree : echt buitenproportioneel groot. De basis van het € 3,50 pp. Incl. 1 x Consumptiebon , vrij toegankelijk voor iedereen. handvat is van ivoor dat dandan genoemd wordt Open van 9:30 - 16.00 uur. en zeer waarschijnlijk afkomstig is van nijlpaard- tanden. De greep is gedeeltelijk met gedecoreerd Voor informatie en inschrijvingen standhouders en exposanten. zilver bedekt en aan de basis met suassa. Het gaat E-Mail : [email protected] waarschijnlijk om een ceremonieel stuk en is een Jan Kleijngeld Tel. 0433-064864 zeer zeldzaam exemplaar. Op het schild liggen een kris en een krisgreep. Krissen zijn zeldzaam in Noord Sumatra maar Route en info: komen wel voor. De grepen zijn vaak van ivoor www.schietsportcentrumstein.nl en van de jawa deman variant. Deze stelt een ge-

16 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Frank Ratelband

Van 13 tot en met 15 januari vond, voor het 49ste jaar, de Las Vegas Antique Arms Show plaats in het Rivièra hotel op de ‘Strip’ in Las Vegas, Nevada. Las Vegas Antique Arms Show 2011

Wereldwijd aanbod Voor mensen die denken dat er op deze beurs alleen Amerikaanse antieke wapens te koop zijn heb ik nieuws: Het merendeel van de aangeboden wapens mag dan Amerikaans zijn (Colt, Re- mington, Smith&Wesson, Winchester, etc.) ook voor liefhebbers van Engelse, Franse, Spaanse, Japanse en wapens uit andere landen is er genoeg te vinden. Dat maakt deze beurs zo uniek. Om dat te illustreren heb ik voor dit artikel een 17de eeuws Hollands vuursteenpistool met ivoren kolf (zie CITES-artikel vorige Wapenfeiten) en een Japans Tempelgeweer (vraagprijs $75.000) gefotografeerd.

Kroon op verzameling Zelf kon ik, letterlijk en figuurlijk, een kroon zetten op mijn verzameling Colt Pocket ’49 modellen zetten, met een van de zeldzaamste varianten die er bestaan, het zogenaamde crowned muzzle model. Er zijn, van circa 1850 tot 1873, iets meer 330.000 Pockets gemaakt. Daarvan zijn er slechts ongeveer 400 uitgevoerd met een crowned muzzle, een afgeronde loopmond. Van die 400 zijn er, zo is de officiële schatting, niet meer dan 50 over. Het idee achter deze verbetering was dat, als het wapen op de grond zou vallen, de binnenkant van de loop niet zou beschadigen en er nog steeds zuiver mee geschoten zou kunnen worden. Deze innovatie vond plaats aan het uiterste einde van “Hollands” pistool met “ivoren” kolf de Pocketproductie. Mijn Pocket heeft serienum- mer 332065 (de laatst bekende Pocket heeft ter, wat mij betreft, dat er rond oktober een boek vrijwel geen enkele Breveté identiek. De meeste nummer 332993). Sindsdien wordt iedere Colt verschijnt over Colt Brevetés van auteur Roy Colt-verzamelaars weten wel dat ze werden ge- revolver ermee gemaakt. Wat mijn exemplaar nog Marcot. Marcot heeft al eerder boeken geschre- maakt in België en Frankrijk. Voor mij was het extra bijzonder maakt is dat hij staat afgebeeld in ven, onder andere over Remington geweren, echter een verrassing om te horen dat ze ook in een van de belangrijkste boeken uit de Colt lite- maar is bovenal bekend door zijn uitstekende Spanje, Turkije, Rusland, Oostenrijk, Duitsland, ratuur, dat over de William Locke Collection. Spencerboek. Brevetés, al dan niet met Colts toe- Japan en Denemarken zijn geproduceerd. Veelal stemming geproduceerde Colt-klonen, vormen werden de onderdelen in werkplaatsen aan huis Boek over Colt Brevetés een ingewikkeld en interessant onderzoeks- en gemaakt en vervolgens geassembleerd maar vaak Het belangrijkste nieuws van deze beurs was ech- verzamelveld. In tegenstelling tot ‘echte’ Colts is ook werden door Colt in Hartford zelf gefabri-

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 17 De Colt Pocket 332065 op pag. 87 van het Locke boek ceerde onderdelen gebruikt. Enkele makers wa- Japans tempelgeweer ren door Colt gemachtigd, vele waren dat niet. En dat alles vanaf circa 1840 tot aan 1914, het begin van de Eerste Wereldoorlog. We hebben het dan nog steeds over percussierevolvers! Mar- cot behandelt in zijn 324 pagina’s tellende boek alle Breveté-modellen (Patersons, Dragoons, Na- vies en Pockets), zeer goed geïllustreerd met meer dan 500 uitstekende foto’s in een mooie en over- zichtelijke lay-out. Veel verzamelaars kijken wat neer op Brevetés maar ik denk, en hoop eigenlijk, dat met het verschijnen van dit boek de Breveté als verzamelobject wat meer aanzien krijgt. (Red: Roy Marcot is een zeer actief schrijver van boeken over antieke vuurwapens met een passie voor de minder populaire, die zijn informatie bij deskundigen van over de hele wereld (inclusief de redactie van Wapenfeiten) haalt. Hij is op dit moment bezig met een werk over de veel verguisde Transitierevolvers. Baanbrekende informatie want over dat onderwerp is zeer weinig gepubliceerd.

BTW Toen ik terugkwam uit Las Vegas gaf ik natuurlijk bij de douane aan dat ik een antieke Colt bij me had. Zoals vaker gebeurt kreeg ik te maken Roy Marcot met een drukproef van zijn Breveté-boek met een paar vriendelijke en zeer geïnteresseerde douanemedewerkers, die het leuk en leerzaam vonden om het antieke wapen te inspecteren. Toen kwam echter het moment om btw te betalen. Helaas heeft onze huidige regering besloten dat ook ons erfgoed een luxeartikel is en dus de BTW op antiek opgevoerd van 6% naar 19%. Als je tegenwoordig antiek of verzamelobjecten uit de VS invoert betaal je die volle mep. Een meer dan verdrievoudiging ten opzichte van de 6% die je een paar maanden geleden nog maar hoefde te betalen. Tip: ik hoorde een gerenom- meerde antiekhandelaar op het 8-uur Journaal verklaren dat hij antiek uit Amerika tegenwoordig via contacten in Engeland importeert. Daar geldt een 5% tarief. (Red: Helaas moet je dan wel een adres in Enge- land hebben dat je op kan geven als bestemming wanneer je daar aangifte doet. Een adres in Ne- derland wordt niet geaccepteerd. Uit de USA terugkomen via Londen en daar eventjes en pas- sant aangifte doen werkt niet. Als de BTW in Engeland eenmaal betaald is hoeft dat bij import in Nederland niet nog een keer, ongeacht de hoogte van het betaalde tarief.)  Een “crowned muzzle” en een gewone (vlakke) loopmond

18 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Franse militaire vuursteen- en percussiepistolen zijn niet alleen heel fraai en karakteris- tiek, zij zijn ook verbonden met een fascinerende geschiedenis. Frankrijk speelde immers in de 17de, 18de en 19de eeuw een zeer belangrijke rol in de Europese geschiedenis en voerde in die tijd ook vele oorlogen. De Franse wapens waren in die periode toonaange- vend voor heel Europa. Napoleon was net verslagen bij Waterloo (1815) en Frankrijk was bijna te gronde gericht door de vele oorlogen. Onder het nieuwe staatshoofd koning

Lodewijk XVIII (1814-1824) moest het leger opnieuw worden opgebouwd. In deze peri- cavalerieofficieren. Model pistool Het 1816 voor Sarrebourg) Maurice, monsieur Pascal (Foto ode zijn in Frankrijk enkele bijzonder fraaie vuursteenpistolen ontwikkeld, onder andere het pistool van de Gardes du Corps du Roi en het cavaleriepistool Model 1816 voor officieren. Over dit laatste pistool wil ik u in dit artikel graag meer vertellen.

J. Steenstra Het cavaleriepistool voor officieren Model 1816/22: Het eerste en laatste vuursteenpistool voor Franse officieren.

Geschiedenis. daarbij nauwkeurig houden aan de voorgeschre- Gewicht: 0,99 kg (het model 1816 voor de Onder koning Lodewijk XVIII werd het Franse ven uitvoering van het reglementaire pistool. Dit gewone soldaat woog 1,3 kg) leger van nieuwe vuurwapens voorzien. Omdat is de reden dat we het officierspistool Model Lengte: 34,0 cm alle wapens min of meer hetzelfde vuursteenslot 1816 ook kunnen tegenkomen met de signatuur Lengte loop: 20,0 cm gebruiken worden deze wapens wel het “Systeem van beroemde wapensmeden als Lepage. Hoewel 1816” genoemd. Tot dit systeem 1816 behoren de modelaanduiding, 1816, anders doet vermoe- Een verbeterd vuursteenslot. drie geweertypen, een mousqueton (kort ge- den, startte de productie van het officierspistool Het slot van het officiersmodel 1816 is hetzelfde weer), een pistool voor de cavalerie, een pistool pas in 1819. als dat van het pistool Model 1816 voor de ge- voor officieren te paard en een pistool voor de wone manschappen. Dit slot kan worden be- gendarmerie. Bijzonder is dat binnen dit systeem Kenmerken van het pistool Model schouwd als de laatste ontwikkeling van het 1816 voor het eerst een pistool speciaal voor of- 1816 voor officieren. vuursteenslot in Frankrijk. Ten opzichte van eer- ficieren werd ontwikkeld. Van eerdere pistool- Het pistool Model 1816 voor officieren heeft een dere modellen werden diverse verbeteringen aan- modellen (o.a. het model 1777) zijn weliswaar aantal karakteristieke kenmerken. gebracht. Dat was ook wel nodig want in de Na- uitvoeringen voor officieren bekend maar daar- - De notenhouten kolf is sterk gekromd en heeft poleontische oorlogen bleek dat het vuursteenslot van zijn er maar enkele honderden gemaakt. Tot een visgraat-quadrillering. van zowel het geweer als het pistool (model an IX 1816 waren de Franse officieren dus geen andere - De loop is gemaakt van damaststaal. Dit geeft en an XIII) vaak weigerde. Voor een gemiddelde keus dan hun wapens bij particuliere wapensme- bij een lager gewicht een grotere sterkte. soldaat bedroeg het weigeringpercentage tot wel den te kopen. - Het messing beslag heeft een hoog koperge- 20 % en dat nog wel onder goede omstandighe- halte en daardoor een rode gloed. den. Dat er van elke 5 schoten één niet afging lag In het Frankrijk van de 19de eeuw werden leger- - De loop is aan de voorkant vastgemaakt met overigens niet alleen aan het ontwerp van het slot wapens geproduceerd in nationale wapenfabrie- een spie. maar ook aan het gebruikte kruit. ken. Het Model 1816 voor officieren werd ge- - De pompstok is gemaakt van walvisbalein met maakt in de Koninklijke wapenfabrieken van een messing kop in spijkervorm. Om tot een betrouwbaarder vuursteenslot te ko- Maubeuge, Charleville, Saint Etienne en Mutzig. men werd een aantal zaken gewijzigd. Allereerst Het pistool Model 1816 voor officieren werd niet Verdere gegevens zijn: werd de positie van de kruitpan veranderd. De alleen in deze nationale manufacturen geprodu- Kaliber: 17,1 mm (gladde loop) kruitpan ligt vrijwel horizontaal. De hoek waar- ceerd maar mocht ook door civiele wapensmeden Kogel: Ronde kogel van 16,3 mm (kaliber 19) mee de vuursteen het batterijdeksel raakt wordt worden gemaakt. De wapensmid moest zich met een gewicht van 25,7 gram hierdoor meer haaks en dit veroorzaakt krachti-

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 19 ger vonken. Deze horizontale kruitpan maakte het weer nodig een klein schermpje op de kruitpan aan te brengen, dat voorkomt dat het ontbrandende kruit de schutter verblindt en ver- brandt. De aanwezigheid van dit vuurschermpje maakt dat het Model 1816 vrij eenvoudig te herkennen is. Ook werd de vorm van het zundgat veranderd. Dit zundgat is conisch van vorm gemaakt, waarbij de diameter aan de binnenkant van de loop groter is dan die aan de buitenkant. Hierdoor ontstaan minder verstoppingen. De aangebrach- te wijzigingen zorgden voor een vermindering van het aantal weigeringen met 50%.

Een tweede en mogelijk nog belangrijkere verbetering was het gebruik van ander kruit. Tot dan gebruikte men een type kruit dat veel te grofkor- relig was. Rond 1818 werd besloten een nieuw Dit pistool Model 1816 is in 1820 in de Koninklijke wapenfabriek van Maubeuge gemaakt. Dat de soort kruit voor geweer en pistool te introduce- loop van damaststaal is gemaakt, is bij dit model goed te zien. De kleur van deze loop wordt wel ren. Door zijn fijnere korrelstructuur verbrandde “fleur d’eau” genoemd. Deze kleur is typisch voor damastlopen. We kennen ook geblauwde, dit nieuwe kruit veel beter en zorgde het voor gebruinde en blanke lopen. De afwerking werd door de officieren bepaald (en betaald). minder verstoppingen van het zundgat. Mede in verband met dit nieuwe kruit werden in 1822 nog enkele kleine wijzigingen doorgevoerd: de kruitpan werd 0,7 mm dieper gemaakt en de diameter van het zundgat werd iets verkleind. Daarnaast kreeg het batterijdeksel aan de top een lichte kromming (“léger retroussis à la batterie” zoals de Fransen dat zo mooi zeggen) en werd het beslag 1,5 mm dunner gemaakt. Dit aldus gewij- zigde model wordt het Model 1822 genoemd. Al deze wijzigingen leidden tot wat velen beschou- wen als het ultieme Franse vuursteenpistool. Daarmee ondervond een geoefende cavalerist niet meer dan 5% weigeringen, mits het weer meewerkte natuurlijk.

Gebruik van het model 1816 Officierspistool. Met het officierspistool Model 1816 konden Franse cavalerieofficieren zich voorzien van een fraai wapen, een wapen dat zij in die tijd zelf moesten aanschaffen en betalen. De prijs voor Het Model 1816 officierspistool is zeer fraai afgewerkt, onder andere door het gebruik van rood een paar pistolen bedroeg 56 F en dat was best messing en notenhout (bois en noyer de Grenoble). een behoorlijk bedrag (het jaarinkomen van een officier bedroeg naar schatting 1000 F). Maar ja, de officier was vaak van adel en dus niet onbe- middeld en een civiele wapensmid was vele malen duurder.

Er kan ernstig getwijfeld worden aan het nut van een vuursteenpistool op het slagveld. Elke officier had twee pistolen, opgeborgen in holsters ter weerszijden van het zadel. De cavalerie vocht nog altijd door middel van charges met het sabel. Men kan zich voorstellen dat de cavalerist, gezeten op het bewegende paard midden in het krijgsgewoel met een sabel in één hand en een Het Model 1816 officierspistool had zowel een korrel als een keep. vuursteenpistool in de andere hand, alleen op zeer korte afstand de kans had om iemand te ra- ken. Met twee schoten was het ook op want her- laden van het pistool op het paard was praktisch onmogelijk. Er is wel geschreven dat het cavaleriepistool vooral nuttig was om te voet aan een oneervolle gevangenschap te ontsnappen of om zijn trouwe metgezel, het paard, uit zijn lijden te verlossen.

De onderstaande tabel laat zien hoe nauwkeurig een Model 1816 officierspistool is, indien men staande in alle rust schiet op een vast doel.

Ook hier zien we hoe mooi dit pistoolmodel is afgewerkt. Opvallend is de pompstok, Schietprestaties van een Model 1816/22 vuursteenpistool Als doel werd een 1,78 m x 0,57 m grote schietschijf gebruikt gemaakt van walvisbalein. Afstand (meters) 10 15 20 25 30 50 % kogels op het doel 41 32 25 19 14 9

20 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Op het slot vinden we het stempel “gekroonde C” afkomstig van Het Model 1816 pistoolslot aan de binnenzijde: De karakteristieke controleur Jean Compas (Controleur te Maubeuge van 1816 tot 1824). opbouw van een Frans militair vuursteenslot.

Onderop de loop zijn het fabricagejaar (1820) en het controlestempel “C” (van controleur Compas) aangebracht. De merktekenen MA en MR betekenen Manufacture d’Armes en Manufacture Royal.

Op de staart van de loop van dit exemplaar uit 1820 vinden we geen Net voor het zundgat vinden we een stempel in de vorm van een modelnaam. Op latere modellen kunnen we wel de modelaanduiding Franse lelie. Dit is typisch voor een Model 1816 officierspistool. Bij aantreffen. Franse legerwapens uit die tijd staat op deze plek meestal MR (Manufacture Royal).

De batterij in detail. Goed te zien is het vuurscherm op de kruitpan, dat dient om de schutter te beschermen tegen het ontbrandende kruit. Het zundgat is op gelijke hoogte met de batterijtafel. Dit zundgat is conisch Boven het Model 1816 officierspistool en onder het Model 1816 voor van vorm, waarbij de opening aan de binnenkant van de loop groter is manschappen. Het slot is vrijwel hetzelfde maar de overige uitvoering dan die van de buitenkant. Hierdoor wordt een betere ontbranding van van het Model 1816 officierspistool is veel verfijnder. Het officierspistool het kruit in de loop verkregen en raakt het zundgat minder vaak weegt ook maar 990 gram. Het model voor de manschappen weegt 1300 verstopt. gram.

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 21 Bij het schieten met een vuursteenpistool ver- Het einde van het tijdperk van het Literatuur: loopt er altijd relatief veel tijd tussen het overha- vuursteenpistool. “Armes à Feu Réglementaires T2 - les armes à len van de trekker en het moment dat de kogel In 1841 werd in Frankrijk gestart met de alge- silex”, J. Boudriot de loop verlaat. Omdat de neervallende haan met hele ombouw van vuursteenpistolen naar het “Armes de poing militaires françaises du XVIeme een forse klap op de batterij terechtkomt, is het percussiesysteem. Voor het model 1816 officiers- au XIXeme siecles”, R. Brooker vrijwel onmogelijk nauwkeurig te schieten op model kwam de order tot ombouw in 1846. Om- “Franzôsiche Ordonnanzepistolen 1733-1870”, een afstand verder dan 15 meter als men het wa- dat al in 1833 in Frankrijk het eerste percussiepi- U. Lander/F. Höfele pen vasthoudt met één hand. Pas als de kolf met stool voor officieren werd ingevoerd, is het “Pistolets & Révolvers Réglementaires Français twee handen wordt omklemd kan men de kogels waarschijnlijk dat veel officieren voor 1846 hun de 1833 à 1892”, M. Raso op een afstand verder dan 15 meter wat meer eigen wapen door civiele wapensmeden lieten “Gazette des Armes 83”: Article: Le pistolet gegroepeerd plaatsen. Op een afstand van 15 me- ombouwen naar percussie. Dat is mogelijk de d’officier de cavalerie Mle.1816-1822, J. ter was de bijna 26 gram wegende ronde loden reden dat we heden ten dage relatief veel door Boudriot kogel in staat een stuk grenenhout van 3 cm dik civiele wapensmeden omgebouwde modellen van “Gazette des Armes 83”: Article: Commission de te doorboren. het model 1816/22 officierspistool vinden. Cerny: utilisation du pistolet d’officier Mle.1816- 1822 Het vuursteenpistool Model 1816/22 werd in Tot slot. “Le livre des Armes”, Dominique Venner het Franse leger gebruikt van 1819 tot 1846. In Het model 1816/22 officierspistool is het laatste Met dank aan monsieur Pascal Maurice uit die tijd was het Franse leger betrokken bij de in- vuursteenpistool dat door het Franse leger werd Sarrebourg voor aanvullende informatie. terventie in Spanje (1823), de volksopstand te- ontwikkeld en kan daarmee als het ultieme mili- gen Karel X (1830) en de invasie en verovering taire vuursteenpistool worden beschouwd. Zowel van Algerije (1830-1847). door zijn fraaie vormgeving als door zijn historische betekenis vormt een mooi exemplaar voor elke verzamelaar van (Franse) militaire wapens een hoogtepunt in de verzameling. 

In de periode dat het Model 1816 werd gebruikt was het Franse leger betrokken bij verschillende conflicten. Hier het Model 1816 officierspistool met op de achtergrond een schilderij van Hippolyte Lecomte, voorstellende de Franse interventie in Spanje (1822-1824) (schilderij uit de collectie van het Musée national du Château de Versailles).

22 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Vragen en Antwoorden Frank Ratelband

Reactie op artikel 2: Het Cargogebouw, waarom? Mijn tweede reactie gaat over het zinnetje “Aan- boos en machteloos. Ik meld me bij de douane- ´CITES en andere giftes tot 1000 euro kunnen plaatsvinden in de balie en leg uit wat er gebeurd is. Na langdurig aankomsthallen op Schiphol. Voor grotere bedra- ge-heen-en-weer strijkt de dienstdoende doua- douaneperikelen’ gen zult u naar de Cargoflat bij het vrachtgebouw nier, een ander dan die mij aanvankelijk naar het moeten.” Een zinloze en klantonvriendelijke Cargogebouw stuurde, zijn hand over zijn hart en Het artikel van Jaś van Driel over CITES en dou- maatregel, die ook nog eens niet altijd conse- laat me toch pinnen. aneambtenaar/paleozoöloog Dick Mol (Wapen- quent wordt toegepast. Alle keren dat ik aangifte feiten 4/10) heb ik met plezier gelezen. Ook ik deed (vrijwel altijd boven de €1000) kon ik ge- Sindsdien heb ik ieder jaar tenminste één keer had het genoegen om vrij langdurig met hem te woon per PIN aan de balie in de aankomsthal aangifte gedaan, alle keren boven de € 1000, en praten. Dat was toen ik, in maart 2010, een aan- afrekenen. Behalve één keer. Ik word nog steeds alle keren kon ik gewoon pinnen. Eén keer begon tal stukken die ik in Baltimore had gekocht ging boos als ik eraan terugdenk. een van de douaniers over het Cargogebouw, aangeven bij de douane Schiphol. Het is een ple- waarna ik hem het bovenstaande vertelde en ik zier om met zo’n bevlogen iemand te praten, zelfs “Regels” uiteindelijk ook toen gelukkig gewoon in de aan- al sta je, na een lange reis en met een jetlag van Een jaar of vijf terug kwam ik, met echtgenote en komsthal kon pinnen. Ik leefde al min of meer in hier tot Tokio, te tollen op je benen. Het artikel schoonmoeder, terug uit Los Angeles. Moe, vies de overtuiging dat ik nooit meer iets over dat roept een tweetal reacties bij me op. en jetlag. Uiteraard deed ik aangifte van de an- Cargogebouw zou hoeven te horen, totdat dat tieke Colts die ik op de beurs in Las Vegas had zinnetje in het artikel van Jaś verscheen. Weer 1: Het probleem van CITES gekocht. Buurman Jan stond al op het parkeer- opgevoerd als een logisch, vaststaand feit en weer Jaś schrijft dat we als verzamelaars niet gauw in terrein voor de aankomsthal te wachten om ons zonder enige uitleg… aanraking zullen komen met de CITES regels een lift naar huis te geven. Een half uur later: alles voor de in- en export van bedreigde plant-, dier- geregeld, stukken en bijbehorende kwitanties la- ‘Byzantium’ en insectensoorten. Tot het moment dat blijkt ten zien, aangifte van meer dan € 1000, BTW- Ook ik werk in Byzantium, zoals de Nederlandse dat er een ivoren onderdeel aan je antieke wapen rekening laten opmaken en daar kwam het: “U ambtenarij in dit blad soms wat ongenuanceerd zit, zoals een kolf of het tipje van een pompstok. moet betalen in het Cargogebouw.” wordt neergezet. Ik weet dat er voor het uitvoeren “Dan heb je, als je tenminste je zaakjes niet op “Waarom?”, vraag ik natuurlijk. “Dat zijn de re- van bepaalde werkzaamheden soms regels en pro- orde hebt, een probleem”, waarschuwt hij. Een gels.” Verder geen uitleg. Ik kon op m’n kop gaan cedures nodig zijn, waar burgers last van kunnen probleem hebben we sowieso. staan, zeggen dat ik al zo vaak gewoon had afge- hebben. Daar probeert de overheid wat aan te rekend aan de balie maar hij was niet te vermur- doen. Minder regeldruk, eenvoudiger procedures Zes weken wen. en daar waar het niet anders kan uitleggen waar- Hoewel de CITES vergunning voor antiek ivoor om. Kijk naar de Belastingdienst: leuker kunnen in principe altijd wordt afgegeven, is het verkrij- Niet voor particulieren we het niet maken, makkelijker wel. Ik hoop dat gen van zo’n verklaring bijzonder ingewikkeld, “Maar hoe moet dat dan met deze Colts?” “Die de douane Schiphol daar een voorbeeld aan duur en tijdrovend. Als je antiek ivoor koopt in moeten zolang in een kluis en die moet u huren.” neemt en deze vorm van burgertje pesten (althans een land buiten de EU moet er een uitvoerver- Onder begeleiding naar een kluis en € 5 betalen. zo voelt het aan als je met je jetlag heen en weer gunning worden aangevraagd in dat land én een Stukken erin, kluis dicht en op weg naar het Car- moet sjouwen over Schiphol) per direct afschaft. invoervergunning voor Nederland. Formulieren gogebouw. Dat blijkt een heel eind weg te zijn, te voor Nederland kunnen weliswaar via internet ver om te lopen. Er rijdt wel een bus naartoe (lij- worden opgevraagd maar je moet ze wel ouder- nen 186 tm 199 met eindbestemming parkeer- Noot van de redactie: wets uitdraaien, met de pen invullen, onderteke- plaats P30, halte vrachtgebouw, red.) maar geluk- Het bestuur heeft contact opgenomen met de douane nen en opsturen naar Den Haag. De verwerking kig brengt buurman Jan me. Als ik de hal op Schiphol om te zien of het mogelijk is om, in en het terugsturen kan tot zes weken in beslag binnenloop voel ik me niet op m’n plaats. Pak- ieder geval in de specifieke situatie van vervoer van nemen. De kosten bedragen € 60 in Nederland, ketbezorgers, vrachtagenten en koeriers lopen af antieke (vuur)wapens in bagage, aangifte te doen en het uitvoerende land zal ook geld in rekening en aan. Na circa drie kwartier wachten ben ik omzetbelasting te betalen in de aankomsthal. Dit is brengen. Als je geen neutraal taxatierapport van eindelijk aan de beurt. Mijn gevoel blijkt te klop- door de Douane zeer actief in behandeling genomen. bijvoorbeeld een erkend taxateur of een veiling- pen. “Wat komt u hier doen?” wordt er gevraagd, Senior beleidsmedewerkster mevrouw Granozio be- huis kunt overleggen waarin de leeftijd staat ver- “dit is alleen voor commerciële bedrijven, niet richtte ons dat zij een permanente oplossing voor dit meld, moet je overigens een apart ander EG- voor particulieren.” Ik krijg een briefje mee dat probleem zoeken en dat de vraag naar het landelijke certificaat aanvragen. ik me heb gemeld maar dat ze me niet kunnen kantoor is doorgezet. Zodra we een antwoord voor helpen. Daarmee kan ik terug naar de aankomst- u hebben laten we dit weten. Neem fijn vakantie! hal. Weer in de auto met buurman Jan. Voel me Stel, je bent een lang weekend in Amerika om een beurs te bezoeken. Je loopt tegen een antiek stuk met ivoren kolf of ander onderdeel aan. Wat dan? Advertentie De bijzonder aardige mevrouw van het Ministe- rie van LNV die mij hierover aan de telefoon te woord stond, raadde aan om het dan maar zolang in bewaring te geven of ‘er een paar fijne weken vakantie aan vast te knopen’.

Slecht Ik ben het van harte eens met alle beschermende maatregelen die de handel in en daarmee het uit- sterven van bedreigde diersoorten tegengaan. Ik ben ook een burger die zich op alle mogelijke manieren aan de wet wil houden, zeker waar het om onze hobby gaat. Het slechte van deze CITES regeling vind ik dat het, zelfs voor personen zoals ik die de strekking ervan volkomen onderschrij- ven, wel heel moeilijk wordt gemaakt om je er aan te conformeren.

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 23 Boekrecensie(s)

logus, die immers alleen opsomt en beschrijft het gebruik van de wapens en de historische wat er is. In dit boek wordt de context van context. Bij de wapens zelf wordt meestal bij de geselecteerde wapens verduidelijkt. Hoe het eerste beschreven exemplaar de herkomst werden de wapens gebruikt, waarom hadden van de naam van het wapen beschreven. In die ze dit uiterlijk en waar zijn meer exemplaren beschrijvingen van wapens schuilt de kracht van dit wapen beschreven of in een collectie van dit boek. Het gaat in op zaken die in een aanwezig. De herkomst wordt vermeld en de catalogus nooit tot hun recht zouden kunnen oorsprong van de gehanteerde naam wordt komen en schetst een beeld van een wereld taalkundig verklaard. waarin het wapen een veel belangrijkere rol in Het gedeelte van de verzameling waarover het dagelijks leven speelde dan nu. hier gepubliceerd is bevat zowel prachtige Er worden 109 beschrijvingen van voorwer- als historisch interessante stukken en die zijn pen gepresenteerd en een derde daarvan be- uiterst zorgvuldig en minutieus beschreven. treft dolken. Variërend van heel rudimentaire Ook zijn ze, naar de traditie van het museum, dolken genaamd ‘huisweer’ via de bekende uitstekend gefotografeerd en zijn er waar no- klootdolken naar prachtig uitgevoerde lands- dig prima verduidelijkende tekeningen aan knechtdolken. Voor de verzamelaar van mes- toegevoegd. sen maakt alleen dat hoofdstuk het al waard Het boek begint, na een inleiding, met een om dit boek te kopen. Voor alle andere wa- hoofdstuk over helmen, harnassen, schilden penliefhebbers is het evenzeer een aanrader en paardentuigen. Daarna volgen, in afzon- omdat het een blik geeft op wapens die uiterst derlijke hoofdstukken, zwaarden, dolken, zeldzaam zijn en die een gewone liefhebber lange en korte stokwapens, geschut en kruis- bijna nooit ziet, in handen krijgt of in bezit bogen met de bijbehorende bouten. heeft. Hier worden ze getoond en beschreven Titel De uitvoering is voor wat betreft vormgeving en wordt de context uitgelegd. Voorwaar een Arms and Armour of Knights and Lands- mooi, smaakvol en eenvoudig gehouden. Op waardig boek. Helaas zijn beide samenstellers knechts in the Netherlands Army Museum de linker bladzijde een of meerdere foto’s van niet meer werkzaam bij het Legermuseum. Wapens van ridders en landsknechten in het het wapen en een tekening van gevonden Jan Piet Puype doordat hij met pensioen is Nederlands Legermuseum merktekens, op de rechterbladzijde een be- en Harm Stevens omdat hij in de tussentijd Auteurs schrijving en een toelichting. Daaronder de in het Rijksmuseum conservator is geworden. Jan Piet Puype en Harm Stevens herkomst en de vitale maten van het stuk. Ie- Jammer, we hadden graag meer van dit soort Uitgever der hoofdstuk begint met een beschrijving van werken van hun hand gezien.  buron Academische Uitgeverij i.s.m. Het Legermuseum, Delft 2010 ISBN 978-90-5972-413-6 Formaat 24.5 x 17.5 hardcover Pagina’s 268 Het nieuwe Politiepistool Illustraties De keuze is gemaakt en gevallen op de Sig Sauer Eindelijk…de kogel is door de kerk…of wat voor ca. 150 kleurenfoto’s, diverse tekeningen PPNL, kaliber 9x19 mm. Het pistool is volledig andere schietschijf dan ook … (gelukkig wel ge- Taal aangepast aan de eisen van de Nederlandse politie laden met loodvrije ‘stop’ patronen om loodver- Nederlands/Engels inclusief Double Action only trekker en een chip giftiging bij toekomstige ‘vaste klanten’ te voor- Prijs om het aantal afgeschoten patronen te registreren. komen). € 59 Gelezen door Dag … Walther P5 en Glock 17 Ir JP Loeff

Het Legermuseum is bezig met het vastleggen van zijn collectie en met het naar buiten brengen van de informatie die dat vastleggen oplevert. Een catalogus van kruisbogen en één van Klewangs gingen het hier bespro- ken boek voor. Nu worden de belangrijkste wapens van ridders en landsknechten in de collectie uit de periode tot circa 1550 be- sproken. Helaas niet alle wapens; de naar de mening van de samenstellers mindere voorwerpen zijn weggelaten. Op zich is dit begrij- pelijk om redenen van budget en van gevoeld historisch belang maar het is wel jammer dat hierdoor niet de complete collectie te raad- plegen is. Wat met de kennis van nu niet belangrijk lijkt kan later, door bijvoorbeeld een archeologische ontdekking, opeens zeer relevant blijken te zijn. Al had men maar een lijst opgenomen van wat weggelaten is, dan was het boek als catalogus compleet geweest. De samenstellers hebben het blijkbaar bewust geen catalogus willen noemen. Het boek overstijgt ook de waarde van een cata-

24 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 wapens die op de Amerikaanse civiele markt op de Amerikaanse civiele markt zijn geweest zijn geweest of nog zijn, compleet met een is interessant omdat je die in allerlei adver- uitleg over de ban op stormgeweren en de tenties nog steeds tegenkomt. Je kunt met dit wettelijke status van de volauto onderdelen. boek de herkomst vaststellen en zien hoe men Dan komt er een hoofdstuk over magazij- heeft gemanoeuvreerd om te voldoen aan de nen, één over munitie en één over de toeters wet. en bellen die er bij horen zoals bajonetten, Het is jammer dat het boek een beetje goed- olieflesjes en vizieren. Het laatste hoofdstuk koop is uitgevoerd (hoewel je dat vanwege het bestaat uit zeventig pagina’s met kleurenfoto’s prijsje van 38 Euro best door de vingers mag van de diverse variaties die er op het AK47 zien) en dat het overgrote deel van de foto’s thema bestaan. in zwart-wit is. Het laatste hoofdstuk met Het boek is groot en zwaar (2,5kg) en staat kleurenfoto’s van de diverse AK variaties doet ongelofelijk vol. Op elke pagina wordt wel een beetje knullig aan. Ook is het jammer dat weer een andere variatie of ontwikkeling ge- de teksten in andere talen niet in het betref- toond of wordt ingegaan op de diverse con- fende alfabet zijn gedrukt (denk aan Russisch, currenten en de niet-Russische varianten (in- Chinees en Pools). Daardoor wordt nazoeken clusief de kopieën die gemaakt worden rond aan de hand van aangetroffen tekentjes wat de Khyber pas) of de context van de wapens, moeilijk. zowel in de Verenigde Staten als daarbuiten. Dat doet echter maar weinig af aan de waarde Het is een enorme hoeveelheid informatie. van dit boek als naslagwerk. Het is een kanjer Zeker geen boek voor ’s avonds voor het sla- van een boek. Echt iets om naast je te heb- pen gaan maar een bijna onuitputtelijke bron ben liggen als er in het journaal beelden uit van informatie voor degene die iets over dit de diverse conflictgebieden komen en dan op Titel iconische wapen wil weten of een wapen aan te zoeken waar de getoonde wapens vandaan AK 47 The Grim Reaper de hand van stempelingen en tekens wil iden- komen. Helaas is het boek veel te zwaar om Auteurs tificeren. Met dit boek kom je daarbij een heel er langdurig mee voor de buis op schoot te Frank Iannamico eind. Ook het hoofdstuk over de wapens die zitten.  Uitgever Chipotle Publishing LLC, Henderson, NV, USA ISBN 978-0982391808 Formaat 28 x 20 cm hardcover Pagina’s 868 Uitnodiging Illustraties ca. 200 foto’s, zwart wit en kleur en een tiental tekeningen VNW Wapenbeurs en Jaarvergadering Taal Het bestuur nodigt de leden uit voor de wapenbeurs op zondag 6 maart 2011 Engels in Voorthuizen. De jaarvergadering is alleen toegankelijk voor leden. Prijs $49.95 (verkrijgbaar via Moose Lake Publishing) Datum: Zondag 6 maart 2011 Gelezen door Plaats: Party Centrum Edda Huzid Ing Ja van Driel ś Hunnenweg 16, 3781 NN Voorthuizen Sommige wapenboektitels doen mijn nek- Zaal open: 09:30 tot 15.00 uur (badge meteen tonen) haren overeind staan omdat ze meteen een Gereserveerde tafels worden tot 10 uur vastgehouden. soort oordeel inhouden. Zo ook “AK47, the Toegang: GRATIS voor leden, € 5,- voor Introducés Grim Reaper”. Het klinkt als een boek van (legitimatie verplicht) de ontwapeningscommissie van de Verenigde Naties. Als je het boek openslaat wordt ech- Op de website (www.vvnw.nl) staat beschreven hoe u zich kunt opgeven voor een tafel. ter onmiddellijk duidelijk dat het niet gaat Daar is ook een plattegrond te vinden met tafelnummers en het email adres van Willem over alle slechte dingen die met de Kalash- en Hannelore waar u zich kunt opgeven ([email protected]). nikov zijn gedaan (hoewel die niet verzwegen Voor de mensen die niet zo geautomatiseerd zijn is het ook mogelijk Hannelore te worden) maar dat het een puur historisch/ bellen op nummer 06-16884609. Het is voor haar echter veel en veel gemakkelijker om technisch verhaal is. In zeventien hoofdstuk- uw aanvraag per email aangeleverd te krijgen. Dan kan zij het uitwerken in haar eigen ken wordt de Kalashnikov behandeld en dat tijd. Eenmaal gereserveerde tafels worden tot 10 uur vastgehouden. Daarna worden ze gebeurt behoorlijk uitgebreid en volledig. De aan anderen uitgegeven. Als u niet komt wil zij dat graag van te voren weten om hoeveelheid stof die geboden wordt is wer- anderen zo snel mogelijk een tafel te kunnen geven. kelijk enorm en je moet je afvragen waar de schrijver de tijd vandaan gehaald heeft om dit alles te onderzoeken en op papier te zetten. Het boek begint met het ontstaan van de Draag uw lidmaatschapsbadge! Kalashnikov, gevolgd door zes hoofdstukken met alle ontwikkelingen en variaties van het Data volgende beurzen: 5 juni, 18 september, 11 december 2011 wapen (plus andere Kalashinikov ontwerpen) die binnen de Sovjet Unie/Rusland het licht hebben gezien. Daarna komen in drie hoofdstukken de klonen uit andere landen aan de orde, gevolgd door drie hoofdstukken over de

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 25 Wettig en wettelijk Door: ing. Jas´ van Driel

CWM like a congressman scorned. men al jaren toch steeds over die deur? Moet men In December heeft de minister bekendgemaakt Je moet je trouwens afvragen hoe het kan dat een daarachter dekking kunnen zoeken? In 1812 dat de huidige CWM opnieuw verlengd wordt lobbygroep van de politie zomaar posters aan de voerden de Oostenrijkers al oorlog met luchtge- en wel tot 1 januari 2012. De reden hiervoor is grens ophangt. Sinds wanneer voeren zij een ei- weren die heel sterk waren en waarmee je veel dat men zich op het ministerie volledig heeft ver- gen publiciteitsbeleid? Voor je het weet hangen er meer schade kon doen. Vanwaar dan steeds weer keken op de hoeveelheid werk die aan het ver- aan de grens ook posters van de bond van Can- die deur? nieuwen van de CWM 2005 vast zit. Het interne nabisdetaillisten waarop staat dat binnenkort de Trouwens, het afgelopen jaar is diverse malen be- beleidstuk is nu echter klaar en ligt op het depar- handel in cannabis helemaal vrijgegeven wordt wezen dat je met een auto zonder moeite door de tement ter beoordeling en implementatie. Wat in naast politieposters waarop staat dat de verkoop pui van een woonhuis heen komt. Is dat een re- het beleidstuk staat blijft vooralsnog geheim. De verboden gaat worden. den om derdehands auto’s te verbieden? regelschrijvers moeten zich erover buigen en in Gelukkig heeft het Ministerie wel een brief doen samenspraak met ter zake kundigen van de poli- Luchtgeweren uitgaan naar de chefs van politiekorpsen en de tie en het ministerie bepalen of en zo ja hoe dit Dat er rond de luchtgeweren behoorlijke proble- Douane waarin gevraagd wordt om, totdat een beleidsvoorstel in regelgeving (lees: circulaire of men zijn ontstaan is inmiddels ook op het Minis- oplossing gevonden is en er een officieel beleid op regeling) omgezet kan worden. terie van Justitie doorgedrongen. Zij hebben de papier staat, terughoudend te zijn als wapens in Wanneer dit karwei gereed is valt nu nog niet te zaak opgepakt en zijn op zoek naar een oplossing. deze klasse worden aangetroffen. Waarschijnlijk zeggen. Het is nog steeds de bedoeling dat het Alle opties zijn open, inclusief totaal vrijgeven, zal dat niet meer helpen voor degenen waartegen stilettoverbod en de implementatie van het VN een energielimiet, het afschaffen of uitbreiden nu al een procedure loopt. Het is zelfs de vraag of protocol tegelijk met deze wijziging ingevoerd van lijst B of een totaal verbod. Misschien is het deze brief überhaupt enig effect zal ressorteren: gaan worden en ook die laten op zich wachten. een idee om het kleurcriterium weer in te voeren. Op Schiphol zijn sindsdien al weer verscheidene wapens in beslag genomen (die al jaren in Neder- land vrij te koop zijn) omdat ze “enige gelijkenis met een vuurwapen vertonen”. Overigens doet het mij deugd te kunnen vermel- den dat er inmiddels een belangenorganisatie voor recreatief luchtgeweer schieten op stapel staat.

Andere Cat I wapens Een opmerking over nagemaakte wapens: Bij re- enactment wil men nog wel eens gebruik maken van niet schietende replica’s van vuursteenwa- pens. Dat is logisch want de originelen zijn te duur en te kwetsbaar. Niemand ziet daar een probleem in maar volgens de letter van de wet is dat een probleem. De WWM plaatst voorwerpen die een sprekende gelijkenis vertonen met vuurwapens en daardoor geschikt zijn voor be- en Alarmrevolvers met uitschot naar boven. Vuurwapens of niet? afdreiging in Categorie I.7. Dat betekent dat deze voorwerpen niet voorhanden gehouden en ook niet geïmporteerd mogen worden. De wet stelt Messenverbod nergens dat dit alleen geldt voor voorwerpen die Voor wat betreft dat stilettoverbod: Blijkbaar Intern is men bezig zich te beraden en probeert op moderne vuurwapens lijken. Dat betekent dat denken sommigen binnen het systeem dat zij be- men een beleid uit te stippelen. Ook de VNW ook niet-schietende replica’s van vuursteengewe- palen wat er gebeurt en niet de Tweede en Eerste wordt hierbij betroken. We mogen hopen dat ren onder cat I.7 vallen. kamer. Het voorstel voor de wetswijziging (waar- men zich daarbij oprecht af zal vragen of er wer- Gelukkig wordt de soep niet zo heet gegeten als bij mogelijk de lengtelimieten voor stiletto’s, val- kelijk een probleem is dat beslist opgelost moet hij opgediend wordt want kortgeleden heeft de messen en vlindermessen uit de wet worden geworden. De opmerking “Er zijn tegenwoordig douane, na uitgebreid onderzoek en consultatie, haald en ze dus mogelijk allemaal verboden wapens waarmee je door een deur kan schieten” een namaak Brown Bess door laten gaan. Ik hoop worden) ligt nog in de Tweede Kamer. Die heeft is nogal afgezaagd. Is dat de norm? Over wat dat dit beleid is en niet alleen realiteitszin van de het nog niet goedgekeurd en de Eerste Kamer is voor deur praten we dan? Eentje van massief individuele ambtenaar van de Douane. Pas echter er al helemaal nog niet aan toe. Het beslissings- eikenhout, eentje met dertig minuten brandver- wel op: de letter van de wet staat het niet toe. proces is dus nog lang niet voltooid. Toch is het traging, een pantserdeur uit de Maginot linie of Deze (overigens te complimenteren) ambtenaar Landelijk Platform Vuurwapens zo overtuigd dat een lichtgewicht Bruynzeel opdekdeur? De hui- heeft gehandeld in de geest van de wet. zij hun zin zullen krijgen dat zij aan de grens pos- dige nieuwbouwdeuren kom je zelfs met een Een vergelijkbare situatie hebben we bij de ters hebben opgehangen met de originele tekst keer stevig niesen doorheen. En waarom praat alarmrevolvers van voor de Tweede Wereldoor- “Coming soon: Messenverbod!”, alsof dat al vast log. In een van mijn vorige artikelen heb ik uit- staat. Het komt wel vaker voor dat politiekorpsen gelegd dat alarmwapens met uitschot omhoog in vooruitlopen op wetgeving waarvan zij denken principe niet als vuurwapen gezien kunnen wor- (lees: hopen) dat hij ingevoerd gaat worden maar den en dus (in tegenstelling tot alarmwapens met wat de politielobby nu doet is wel heel voorbarig. uitschot naar voren) niet onder de vrijstelling De leden van de Tweede Kamer die wij hiernaar vallen. De reden is dat zij niet voldoen aan de vroegen waren “not amused”. Zij nemen deze definitie van “vuurwapen”. Daarover loopt nu zaak hoog op en sommige reageerden gepikeerd ook een discussie, waarbij het er om gaat of een dat ZIJ de wetten maken en niet de politie. An- buis alleen als loop beschouwd mag worden als deren stelden zelfs dat dit er misschien op duidt hij recht is. Ingedachtig de Krummlauf uitvoe- dat men mogelijk wat erg hard van stapel is gelo- ring van het Sturmgewehr 44 lijkt mij dat dit niet pen toen de heer Eerdmans met het idee van een zo is. Dat zou betekenen dat een alarmrevolver messenverbod op de proppen kwam. De vraag is waarbij de patroon in de lengterichting van het nu wat voor gevolgen dit gaat hebben. Parafrase- wapen ligt en waarbij de vlam via een schuin of rend op William Congreve: Hell hath no fury Een kromme loop is toch ook een loop? gebogen kanaal omhoog geleid wordt (analoog

26 wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 Nog een strafbaar schaap. Strafbaar onder categorie I.7?

geeft die mogelijkheid niet aangezien gebruik van de EVP daarin expliciet beperkt wordt tot trans- port in verband met jagen of sportschieten. De verzamelaars proberen het daarom te regelen via deze verordening, die los staat van de richtlijn. De Commissie Internationale Handel wijst dit echter af. Men stelt: De tekst is geformuleerd om duidelijker te maken dat jagers en sportschutters gebruik kunnen maken van een vereenvoudigde procedure voor tijdelijke uitvoer. Bij activiteiten op het gebied van onderzoek, tentoonstellingen en reparatie bestaat er echter nog een te groot risico op misbruik, waaronder illegale handel in vuurwapens, die het VN-protocol inzake vuurwapens juist als doel heeft te bestrijden. Ik vraag me af wat voor probleem men in Brussel bij de verzamelaars ziet. Ik ben bang dat het een Niet echt makke schapen. voortzetting is van de kreet die een medewerkster van het Ministerie van Buitenlandse Zaken slaak- aan het Krummlauf Sturmgewehr) ook een vuur- EU gaat. Een van de actiepunten van de verzame- te bij de 2001 SALW conferentie te New York: wapen in de zin der wet is en dus onder artikel 18 laars is de mogelijkheid voor verzamelaars om “Nee, verzamelaars moeten we niet faciliteren. Er RWM kan vallen. De rechter zal zich hier bin- vuurwapens over grenzen te brengen onder dek- is in Joegoslavië een warlord die zegt dat zijn tank nenkort over uitspreken. Dit alles, in combinatie king van een Europese Vuurwapenpas (EVP), net een verzamelobject is en dat moeten we niet toe- met het mogelijk komende stilettoverbod en het als sportschutters en jagers. FESAC heeft dat in- staan”. Door velen, inclusief het Ministerie van geneuzel over luchtgeweren, is aanleiding voor gebracht in de ESSF, een van de vertegenwoordi- Justitie in Nederland, worden verzamelaars seri- het bestuur van de VNW om bij de Minister aan gers van wapenbezitters bij het Europees Parle- eus genomen en zelfs gewaardeerd maar hier te kaarten of er niet een vrijstellingsbeleid moet ment. blijkt toch weer dat die acceptatie zeker niet uni- komen voor antieke wapens van Categorie I. Het idee is dat men daardoor onderzoek kan verseel is. De verzamelaars hebben nog een lange doen, reparaties en restauraties kan laten verrich- weg te gaan. Op een wat vrolijker noot: Een kunstenaar heeft ten, demonstraties kan houden en aan tentoon- in een galerie in Rotterdam een van zijn kunst- stellingen deel kan nemen. De Europese richtlijn Ceterum censeo Bergansium esse liberandum werken tentoongesteld. Geen idee wat de titel was maar het geheel bestond uit een kudde schapen uitgerust met dubbelloops geweren. Iets in de geest van “weest geen slachtvee, stem PvdD”. Op een dag was dat kunstwerk ineens verdwenen en menigeen die de dieren gezien had nam aan dat ze gearresteerd waren wegens het bezit van wapens van Cat I.7. Gelukkig blijkt nu dat de schapen slechts verhuisd zijn naar een andere galerie. Toch blijft de vraag knagen: Als bijna alle luchtgeweren op vuurwapens lijken, dan zijn deze schapen toch ook zeker in overtreding? Moet daar niet iets aan gedaan worden?

Europa Als laatste nog iets over Europa. Men is in Brussel hevig bezig met het schrijven van een Europese verordening die bedoeld is om artikel 10 van het VN protocol (het zogenaamde vuurwapenproto- col) te implementeren. Al eerder heb ik geschreven dat dit de verzamelaars niet zo erg zal treffen en dat het vooral om export van wapens uit de Hoezo deur? Hiermee kom je door een gevel. Verbieden die dingen.

wapenfeiten | nummer 1 | februari 2011 27 Vereniging Nederlandse Wapenverzamelaars