Amedeo Modigliani En Pablo Picasso: Een Comparatieve Studie: De Primitieve Invloed
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Amedeo Modigliani en Pablo Picasso: een comparatieve studie: de primitieve invloed Inhoudstafel Pagina Woord vooraf 4 1. Deel I: Inleiding en voorstelling van het onderwerp 1.1. Inleiding 5 1.2. Voorstelling van het onderwerp 31 1.2.1. Modigliani 31 1.2.2. Picasso 32 1.3. Situering van het onderwerp in een ruimere context 33 1.4.. Primitivisme: afbakening en contextualisering van de term 40 2. Deel II: Het onderzoek 2.1. Overzicht van de verschillende invloeden 50 in het werk van Modigliani 2.2. Eerste aanraking met de primitieve kunst 55 2.3. Synthese van de eerste aanraking 62 2.4. De problematiek rond Les demoiselles d'Avignon 64 2.4.1. Ontstaan van het werk 65 2.4.2. Verschillende visies op het werk 67 2.5. Synthese van de problematiek rond Les Demoiselles d'Avignon 77 2.6. Aard van overname en beïnvloeding 79 2.6.1. Invloed op Modigliani 80 2.6.2. Invloed op Picasso 91 2.7. Synthese van aard van overname en beïnvloeding 121 2.7.1. Kritische bedenkingen bij het bronnenmateriaal 139 2 3. Deel III: Kunsthistorische bijdrage en besluit 3.1. Kunsthistorische bijdrage 141 3.2. Besluit 144 4. Bibliografie 149 3 Woord vooraf In dit woord vooraf wil ik alle mensen bedanken die mij op één of andere manier geholpen of gesteund hebben, niet alleen bij het maken van deze Masterproef, maar doorheen de verschillende jaren van mijn studie Kunstwetenschappen aan de Universiteit Gent. Eerst en vooral wil ik mijn ouders bedanken omdat ze mij de mogelijkheid hebben gegeven deze studie te volgen, voor de raad die ze mij gegeven hebben en voor de steun gedurende de jaren. Vervolgens wil ik mijn zussen bedanken voor de bezorgdheid die ze steeds hebben voor hun „kleine‟ zusje. Ook wil ik alle professoren van de Universiteit Gent waarbij ik college heb gelopen, bedanken voor hun inzet en de kennis die ze aan mij hebben overgedragen; in het bijzonder wil ik Claire Van Damme en Patrick Van Rossem bedanken voor de begeleiding van de Masterproef. Mijn dank gaat ook naar de mensen van de verschillende bibliotheken waar ik doorheen de jaren verschillende opzoekingen heb gedaan. Bij deze wil ik ook mijn medestudenten bedanken voor de toffe jaren, de steun en medewerking aan verschillende taken. Ten slotte wil ik mijn vriend Jeroen bedanken die al drie jaar elke dag klaarstaat om naar mij te luisteren, mij raad te geven, teksten na te lezen en mij te steunen in alles dat ik doe. 4 1. Deel I: Inleiding en voorstelling van het onderwerp 1.1. Inleiding Enkele jaren geleden werd mijn interesse in de kunstenaar Amedeo Modigliani (°1884 † 1920) (afb.1) gewekt toen iemand mij vertelde dat mijn gezicht gelijkenissen vertoonde met diegene die we terugvinden in de werken van Modigliani. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik toen nog nooit van hem had gehoord. Nadien ben ik werken van de kunstenaar beginnen opzoeken en toen een jaar later een film1 uitkwam over de laatste jaren van Modigliani‟s leven, werd mijn interesse in deze kunstenaar alleen maar groter. Toen ik een onderwerp voor deze Masterproef moest kiezen, was al snel beslist dat Modigliani er op één of andere manier aan te pas zou komen. Naast de figuur van Modigliani heb ik die van Pablo Picasso (°1881 † 1973) (afb.2) gekozen. Beide kunstenaars hebben ondanks hun verschillende, persoonlijke stijl veel gemeen: ze waren inwijkelingen in Parijs, vertrokken vanuit de kunst van hun geboorteland (Italië voor Modigliani en Spanje voor Picasso), woonden gedurende een tiental jaar2 woonden in Parijs (eerst in Montmartre en nadien in Montparnasse), waren ongeveer even oud (Picasso werd geboren in 1881 en Modigliani in 1884), hadden een academisch opleiding genoten en hadden een uitgebreide kennis van de kunstgeschiedenis. Ondanks al deze gelijkenissen is er bij mijn weten nog niemand die deze twee figuren naast elkaar gezet geplaatst. Maar naast deze vele gelijkenissen zijn er ook veel verschillen tussen hen te vinden: terwijl Modigliani op zijn eigen sensuele manier als het ware een brug slaat tussen de klassieke Italiaanse kunst en de moderne avant-garde kunst3 en zich op deze manier inschrijft in de kunstgeschiedenis, verkoos Picasso ervoor om in 1907 door middel van een shockeffect definitief door te breken met zijn Les demoiselles d‟Avignon. Picasso werd gedurende enkele jaren één van de leiders van het kubisme, terwijl Modigliani zich vooral op de beeldhouwkunst stortte en nadien een individuele stijl probeerde te ontwikkelen in zijn schilderijen. 1 DAVIS M. (reg.), Modigliani [speelfilm], Verenigde Staten van Amerika en Verenigd Koninkrijk, Blakey A., Garcia A. & P. Feetum, 2004. 2 Picasso vestigde zich vanaf 1904 in Parijs en Modigliani vanaf 1906, Picasso verliet de stad terug in 1917, Modigliani stierf in 1920. Tussen 1906 en 1917 woonden beide in Parijs. 3 STEWART D., 2005, p. 22. 5 Deze scriptie is de neerslag van een onderzoek dat tweeledig is opgevat. In eerste instantie ben ik zoek gegaan naar de verschillende stijlen, kenmerken en invloeden die Amedeo Modigliani bewust of onbewust beïnvloed hebben tijdens het maken van zijn werken (beeldhouwwerken, tekeningen en schilderijen). Een kunstenaar wordt steeds beïnvloed door de kennis die hij heeft, zijn persoonlijke voorkeuren en de dingen die rondom hem gebeuren, al deze elementen vinden vaak een weerslag in het oeuvre van een kunstenaar. Zo kunnen we onder andere afleiden uit het oeuvre van Modigliani dat hij een grote kennis had van de kunstgeschiedenis; als een spons zoog hij allerlei informatie, ideeën en vormen op om deze vervolgens aan te wenden bij de vervaardiging van zijn werken; al deze zaken zijn, na een persoonlijke verwerking door Modigliani, onderdeel geworden van zijn individuele stijl. In tweede instantie heb ik één aspect van zijn werken uitgelicht en dieper onderzocht, namelijk de primitieve invloed. Dit gegeven wordt vergeleken met de primitieve invloed in het oeuvre van zijn stads- en tijdgenoot Pablo Picasso. Aangezien het om een comparatieve studie gaat, heb ik mij beperkt tot de periode die voor beide kunstenaars de meeste gemeenschappelijke elementen bevat: dit wil zeggen van ongeveer 1906 tot circa 1917: Picasso komt in 1904 naar Parijs, Modigliani in 1906; Modigliani sterft begin 1920 maar Picasso had Parijs reeds in 1917 verlaten. In deze periode worden de visies en beweegredenen van kunstenaars steeds belangrijker en het is in dit kader dat het onderzoek valt. Een visuele analyse biedt ons inzicht in de formele kenmerken van hun werken maar dit alles krijgt pas een context als we de achterliggende motivaties en doelen kennen. Daarom zal ik trachten om voor Modigliani en Picasso hun persoonlijke drijfveren te achterhalen om zich op de primitieve kunst te baseren; ook de kunsthistorische bijdrage die ze hiermee geleverd hebben, zal onderzocht en vergeleken worden. Heel algemeen gesteld ben ik met dit onderzoek nagegaan hoe twee verschillende mensen wonend in dezelfde omgeving en geprikkeld door dezelfde elementen – de primitieve kunst – op hun eigen manier omgingen met deze prikkels en hoe groot het aandeel van hun persoonlijke motivaties was bij de omgang met die prikkels. Via een literatuurstudie ben ik op zoek gegaan naar publicaties die mij meer informatie konden verschaffen aangaande deze zaken. De literatuur die over Modigliani verschenen is, is beperkter in aantal en vaak ook in informatie dan de literatuur over Picasso. Voor het onderzoek rond Picasso heb ik er dan ook enkele werken uitgenomen van auteurs die bekend zijn voor hun onderzoek rond Picasso. 6 Voor Modigliani heb ik verschillende soorten publicaties geraadpleegd zoals artikels, monografische werken, tentoonstellingscatalogi. Het aantal publicaties over Picasso is zoals reeds gezegd enorm. Ik heb mij daarom toegespitst op de werken waarvan ik denk dat ze een fundamentele bijdrage geleverd hebben aan een beter begrip rond Picasso en zijn kunst. Niet enkel publicaties over de kunst van Modigliani en Picasso en over het kubisme zijn hier verwerkt, maar ook publicaties over het primitivisme in het algemeen en de primitieve invloed op de moderne kunst in het bijzonder. Bij wijze van inleiding op dit onderzoek heb ik twee boeken gelezen: Het eerste boek is een onlangs uitgegeven monografie over Modigliani, geschreven door Galland uit 2005. Dit was om eerst en vooral een beeld te krijgen over de kunstenaar, zijn omgeving en zijn werken. Hierin wordt het leven van Modigliani systematisch per twee jaar behandeld, met vervolgens een selectie van werken, gemaakt in die behandelde periode. In deze monografie is echter geen bibliografie aanwezig. Ook over de schrijver heb ik nog geen bijkomende informatie gevonden waardoor ik niets over de achtergrond van de auteur kan zeggen. Als tweede heb ik een boek over de bohémiens van Parijs gelezen van Dan Franck, uitgegeven in 2001, om een beeld te krijgen van het dagelijks en nachtelijk leven in Parijs aan het begin van de 20ste eeuw. Met deze boeken had ik een vrij goed beeld in mijn hoofd, zowel over het leven en werk van Modigliani en Picasso, als over de stad waarin en de mensen waarmee zij leefden. Modigliani zelf heeft geen boeken of traktaten nagelaten, er zijn enkele wat brieven van hem bekend, gericht aan zijn moeder, familie of vrienden. Deze geven een beeld over de gevoelens en het leven van Modigliani, de plaatsen waar hij woonden of geweest is, maar deze bieden geen inzicht in zijn visie over bepaalde kunstenaars, stijlen of voorkeuren. Hiernaast zijn er wel getuigenissen van vrienden of tijdsgenoten die vertellen over Modigliani. In het werk van Ceroni (1958) is een deel opgenomen, geschreven door Lunia Czechowska, een vriendin van Modigliani die ook op enkele van zijn werken afgebeeld is, die getuigt over haar vriendschap met de kunstenaar. Zij vertelt enkele anekdotes en verhalen die een inzicht bieden in de persoon Modigliani maar ook hier worden geen invloeden of visies op stijlen of de primitieve kunst vermeld.