Diagnoza Obszaru Gminy Ulan-Majorat Służąca

DIAGNOZA OBSZARU GMINY

ULAN - MAJORAT SŁUŻĄCA DELIMITACJI

OBSZARU ZDEGRADOWANEGO

I OBSZARU REWITALIZACJI

SPIS TREŚCI

WSTĘP ...... 3 1. DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO ...... 5 1.1 POŁOŻENIE GMINY ULAN-MAJORAT...... 5 1.2 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO ...... 6 1.3 DZIEDZICTWO KULTUROWE ...... 9 1.3.1 RYS HISTORYCZNY ...... 9 1.3.2 URBANISTYKA ...... 11 1.3.3 ZABYTKOWY ZASÓB GMINY ULAN-MAJORAT ...... 11 1.4 WYZNACZENIE JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH ...... 12 1.5 SFERA SPOŁECZNA ...... 15 1.5.1 ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE ...... 15 1.5.2 STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW ...... 22 1.5.3 BEZROBOCIE ...... 24 1.5.4 WYKLUCZENIE SPOŁECZNE I UBÓSTWO ...... 37 1.5.5 BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE...... 65 1.5.6 POZIOM EDUKACJI ...... 75 1.5.7 POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO ...... 80 1.6 SFERA ŚRODOWISKOWA ...... 86 1.7 SFERA GOSPODARCZA ...... 92 1.8 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA ...... 98 1.9 SFERA TECZNICZNA ...... 100 2. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 106 2.1 METODOLOGIA DELIMITACJI OBSZARU ZDEGRADOWANEGO ...... 106 2.2 WYBÓR OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 130 3. MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES DELIMITACJI OSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI ...... 132 SPIS MAP ...... 141 SPIS TABEL ...... 141 SPIS WYKRESÓW ...... 141

WSTĘP

Niniejsza dokumentacja została opracowania celem wyznaczenia obszaru zdegradowanego i zaproponowania obszaru do rewitalizacji, zgodnie z zapisami „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020”, „Zasad programowania, wdrażania i wsparcia rewitalizacji w województwie lubelskim”, „Zasad delimitacji obszarów rewitalizacji i definiowania programów rewitalizacji na terenach wiejskich województwa lubelskiego”. Zakres terenowy opracowania obejmuje obszar gminy wiejskiej Ulan-Majorat, o powierzchni 107,78 km2. Analizę mającą na celu ustalenie zasięgu obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji przeprowadzono dla całego obszaru gminy Ulan-Majorat. Zakres problemowy niniejszego opracowania obejmuje zagadnienia odnoszące się do pięciu obowiązkowych sfer (społecznej, gospodarczej, środowiskowej, technicznej oraz przestrzenno-funkcjonalnej). W ramach ww. sfer wykonano szczegółową, wieloaspektową diagnozę obszaru gminy Ulan-Majorat pod kątem potrzeby działań rewitalizacyjnych.

Przedstawiony dokument składa się z dwóch części. Pierwsza część zawiera charakterystykę gminy Ulan-Majorat. Druga część skupia się natomiast na wskazaniu metodologii wyznaczenia obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji, prezentacji zastosowanych wskaźników oraz wyznaczeniu na terenie gminy Ulan-Majorat granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Zgodnie z punktem 1 Rozdziału 3 „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020”, rewitalizacja jest rozumiana jako „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych)”. Podjęcie działań rewitalizacyjnych należy rozpocząć od wyznaczenia obszaru zdegradowanego, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. W świetle wyżej wymienionych wytycznych, stan kryzysowy spowodowany jest koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer:

a) gospodarczej (w szczególności w zakresie niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw);

b) środowiskowej (w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi bądź stanu środowiska); c) przestrzenno-funkcjonalnej (w szczególności w zakresie niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych);

d) technicznej szczególności w zakresie degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska).1

Wytyczne dopuszczają by obszar zdegradowany był podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Po wyznaczeniu obszaru zdegradowanego gmina wyznacza obszar rewitalizacji, obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechującego się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym, z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic.

Niniejszą diagnozę opracowano uwzględniając w pierwszej kolejności problemy zidentyfikowane w „Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Ulan-Majorat na lata 2014-2023” oraz negatywne zjawiska wskazane przez mieszkańców i władze gminy. Podstawowymi problemami występującymi na terenie gminy Ulan-Majorat, które zostały wyartykułowane w „Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Ulan-Majorat na lata 2014-2023”, są:

• utrzymujący się, wysoki poziom bezrobocia w gminie; • ubóstwo, niewydolność materialna rodzin zamieszkujących teren gminy Ulan-Majorat; • zwiększające się zjawisko przemocy w rodzinie; • problemy związane ze starzeniem się społeczności lokalnej; • rosnąca liczba mieszkańców z niepełnosprawnościami oraz osób wymagających wsparcia ze strony GOPS-u (np. w związku z długotrwałymi lub ciężkimi chorobami);

• problemy uzależnień w rodzinach (w szczególności uzależnień od alkoholu); • problemy wychowawcze dzieci i młodzieży (demoralizacja, agresja, wandalizm, zaniedbania wychowawcze), bezradność rodzin w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego.

1 Rozdział 3 punkt 1 „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020” 4

1. DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO

1.1 POŁOŻENIE GMINY ULAN-MAJORAT

Gmina Ulan-Majorat jest jedną ze 170 gmin wiejskich znajdujących się w województwie lubelskim. Leży ona w północno-zachodniej części województwa lubelskiego oraz zachodniej części powiatu radzyńskiego. Graniczy ona:

• od północy - z gminą Łuków (powiat łukowski); • od zachodu - z gminą Wojcieszków (powiat łukowski); • od południa - z gminami: Borki i Radzyń Podlaski; • od wschodu – z gminą Kąkolewnica. Gmina Ulan-Majorat zajmuje obszar 107,78 km 2 , co stanowi 11,2% powierzchni całego powiatu radzyńskiego oraz 0,42% powierzchni województwa lubelskiego. Powierzchnia Gminy Ulan-Majorat jest zbliżona do przeciętnej powierzchni gminy wiejskiej w województwie lubelskim, która wynosi 126 km2.2 Jest ona jedną z 7 gmin wiejskich (Borki, Czemierniki, Kąkolewnica, Ulan-Majorat, Radzyń Podlaski, Ulan-Majorat, Wohyń), które łącznie z 1 gminą miejską (gmina Radzyń Podlaski), wchodzą w skład powiatu radzyńskiego.

Mapa 1 Położenie gminy Ulan-Majorat na tle województwa lubelskiego

Źródło: http://pl.wikipedia.org Siedzibą gminy jest miejscowość Ulan-Majorat, oddalona o 11 km od Radzynia Podlaskiego - siedziby powiatu, 79 km od stolicy województwa lubelskiego, 63 km od Białej Podlaskiej, 16

2 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2016 roku, GUS 5

km od Łukowa oraz 135 km od Warszawy. Najbliżej zlokalizowanymi portami lotniczym są: port Lublin-Świdnik - 84 km oraz port Warszawa Okęcie – 140 km. Ulan-Majorat znajduje się w niedalekiej odległości od drogowych przejść granicznych tj.:

• - 96 km od przejścia Polska-Białoruś Terespol - Brześć, • - 85 km od przejścia Polska-Białoruś Sławatycze – Domaczewo. Łączna długość dróg powiatowych na terenie gminy wynosi około 54,79 km, z czego większość, bo aż 99,36%%, stanowią drogi utwardzone. Łączna długość dróg gminnych wynosi 244,27 km. Z tego około 33,64% stanowią drogi utwardzone, a 66,36% nieutwardzone. Podstawowy układ komunikacyjny uzupełniony jest w poszczególnych miejscowościach przez ogólnodostępne drogi lokalne i wewnętrzne (nie zaliczone do żadnej z ww. kategorii dróg), pełniące rolę dojazdową do gruntów rolnych i leśnych, obsługujące tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowo-produkcyjnej.

1.2 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO

Według kryteriów fizjograficznych (podział Lubelszczyzny wg J. Kondrackiego) obszar gminy Ulan-Majorat położony jest w obrębie makroregionu Niziny Południowopodlaskiej, w granicach mezoregionu Równiny Łukowskiej. Charakteryzuje się wyrównaną powierzchnią terenu, wysokości bezwzględne wahają się od 144,3 m n.p.m. w południowej części Zarzeca Ulańskiego do 169,5 m n.p.m. na zachodnim krańcu Stanisławowa. Deniwelacje powierzchni topograficznej w obrębie gminy Ulan-Majorat wynoszą 25,2 m. Spadki są bardzo małe. Na terenie gminy występuje rzeźba:

• płaskorówninna – różnice wysokości względnych nie przekraczają 3 m. Rzeźba taka występuje w: północnej części Domaszewnicy oraz we wsiach: Klębów, Kępki, Żyłki, Skrzyszew, Stok i Gąsiory; w północno i południowo-zachodniej części Wierzchowin, w południowo-zachodniej części wsi Paskudy, we wschodniej części miejscowości Ulan.

• niskofalista - typowa dla pozostałej części terenu (z wyjątkiem południowej części Koloni Domaszewskiej i południowego krańca Rozwadowa). Wahania wysokości względnych sięgają 3 do 7 m. Na obszarze, o rzeźbie niskofalistej występują już wyraźniejsze skłony i kopulaste formy terenu falista - występuje na małej powierzchni. wysokości względne wahają się od 7 m do 20 m. Taka rzeźba charakteryzuje się południowa cześć Kolonii Domaszowskiej i południowy fragment Rozwodawa.

Na terenie gminy można wyróżnić dwa typy krajobrazu – płaskie równiny akumulacji wodnej oraz równiny peryglacjalne. Równiny akumulacji wodnej występują wzdłuż cieków wodnych i charakteryzują się bardzo małą różnicą wysokości, sięgającą zaledwie kilka metrów. Równiny peryglacjalne mają stosunkowo urozmaicone ukształtowanie, różnica deniwelacji dochodzi do kilkunastu metrów. Na obszarze gminy Ulan-Majorat, decydującą rolę w budowie geologicznej odegrały zlodowacenia. Nasuwały się one dwukrotnie. Największe znaczenie ma kompleks skał przypowierzchniowych, począwszy od górnego mezozoiku (utwory górnokredowe) do górnego

czwartorzędu (holocenu). Na całym obszarze gminy, na powierzchni występują utwory czwartorzędowe o dużej miąższości. Zalegają na głębokości ok. 50 m. Poziom plejstoceński odgrywa decydującą rolę w budowie geologicznej. Jest reprezentowany przez gliny zwałowe oraz piaski i Żwiry wodnolodowcowe, miejscami mułki i piaski rozlewiskowojezierne. W pobliżu rzeki Bystrzycy wyspowo występują piaski i Żwiry rzeczne. W dolinach rzek holocen reprezentowany jest głownie przez torfy, namuły oraz mułki i piaski rzeczne. Pod utworami czwartorzędowymi zalegają utwory trzeciorzędowe reprezentowane głownie przez piaski mioceńskie. W północno-zachodniej części, w okolicy wsi Domaszewnica, Kolonia Domaszewnica, Sętki, Rozwadów, Sobole i Klębów występują mułki plioceńskie (pochodzące z neogenu). Na wschód od miejscowości Paskudy i Zakrzew zalegają piaski glaukonitowe i kwarcowe paleogeńskie pochodzące z dolnego oligocenu. Gliny zwałowe oraz piaski akumulacji lodowcowej z głazami zajmują znaczną powierzchnię. Występują one na wyższych partiach równin peryglacjalnych. Najwyższe wzniesienia terenu zbudowane są z materiału polodowcowego. Są to charakterystyczne stożki Żwirowe. Równina polodowcowa pocięta została dolinami rzecznymi, które wypełniają młode osady wód płynących oraz osady organiczne – torfy o rożnej miąższości, sięgającymi głębokościami kilku metrów. Budowa geologiczna stanowi podstawowe uwarunkowanie występowania bogactw naturalnych. W miejscowości Kolonia Domaszewska znajdują się punkty eksploatacji naturalnego kruszywa – piasku i żwiru. Surowce są wydobywane na potrzeby właścicieli działek i na potrzeby gminy. Prognozuje się, że na terenie gminy mogą znajdować się również złoża surowców ilastych oraz złoża torfu, które nie powinny być eksploatowane z uwagi na lokalizację w dolinach rzecznych lub ich sąsiedztwie. Na obszarze gminy Ulan-Majorat brak jest udokumentowanych złóż surowców mineralnych. Gmina Ulan-Majorat charakteryzuje się gęstą siecią wód powierzchniowych. Leży w dorzeczu największego prawostronnego dopływu Wieprza - Tyśmienicy. W skład sieci wodnej wchodzą rzeki Bystrzyca, Samica i Stanówka, inne mniejsze cieki oraz liczne rowy melioracyjne. Rzeka Bystrzyca Pn. przepływa przez teren gminy z północnego zachodu w kierunku południowego wschodu. Na rzece występują liczne zakola, załamania i meandry. Koryto rzeki Bystrzycy rozszerza się dość znacznie w północnej części wsi Sobole oraz na terenie Zarzeca Ulańskiego. Przez teren gminy przepływają ponadto dwie rzeki V – rzędu, stanowiące lewostronne dopływy Bystrzycy – przez wschodnią część gminy Samica i od północnego zachodu Stanówka. Rzeki i strugi wodne przepływają dolinami często zabagnionymi, łagodnie wcinającymi się w otaczający teren. Istotnym uzupełnieniem powierzchniowych zjawisk wodnych w gminie są tereny podmokłe bagienne, wypełnione wodą torfianki oraz stawy. Jeśli chodzi o wody podziemne - gmina Ulan-Majorat leży w obrębie GZWP 215 – Subniecki Warszawskiej. Zgodnie z regionalizacją klimatyczną Lubelszczyzny (wg Zinkiewiczów) teren gminy Ulan- Majorat, znajduje się w dziedzinie Bialsko – Łukowskiej. Nad gminą w ciągu roku przeważają masy powietrza pochodzenia morskiego. Średnia roczna wartość temperatury powietrza wynosi 7,5 C, przy miesięcznych wahaniach od ok. -3,0°C, w tym średnie temperatury lipca wynoszą 18,6 C, natomiast stycznia -3,0 C. Okres bez przymrozków trwa średnio 165 dni, liczba dni z mrozem wynosi 50 – 60, zaś z przymrozkiem jest ok. 120. Pokrywa śnieżna w obszarze gminy zalega średnio 75-80 dni w roku. Obszar gminy charakteryzuje się dużym zachmurzeniem nieba – średnia roczna 66 – 68%. Teren gminy cechuje niekorzystna – zbyt mała ilość opadów – 550 mm rocznie. Przeważające są opady półrocza letniego. Długość okresu wegetacyjnego, a więc liczba dni z temperaturą

średnią dobową powyżej 5°C wynosi około 214 dni. Obszar ten charakteryzuje się podwyższonymi wielkościami niedosytu wilgotności powietrza. Nad gminą w ciągu roku przeważają masy powietrza pochodzenia morskiego. Wiatry wieją najczęściej z kierunków zachodnich, ze średnią roczną prędkością 3,5 m/s. Szatę roślinną gminy Ulan - Majorat cechuje wysoki procent upraw polowych. Jest ona reprezentowana przez: lasy, zadrzewienia przydrożne, śródpolne i przykorytowe, zieleń niską w dnach dolin rzecznych oraz rożne formy zieleni przydomowej, ozdobnej i użytkowej. Duży walor środowiska ożywionego stanowią biocenozy leśne. Największy kompleks leśny znajduje się w północno-wschodniej części gminy. W jego skład wchodzą Las Zakrzewski i Las Gąsiorowski, które przedzielone są linia kolejową. Większe kompleksy znajdują się w sołectwach Sobole i Domaszewnica. Mniejsze fragmenty leśne są rozrzucone na terenie całej gminy.

Na terenie gminy dominującymi siedliskami są: bór świeży (gatunek główny sosna z domieszką brzozy, dębu i modrzewia) oraz bór mieszany (sosna i dąb, z domieszką brzozy i modrzewia). Występują także siedliska jak: bór wilgotny, las mieszany świeży oraz las wilgotny. Zbiorowiska łąkowe reprezentowane są przez biocenozy łąk świeżych i pastwisk. Występujące na terenie gminy mokradła i zagłębienia ze stagnująca wodą, o niewielkich głębokościach zarastają. Na brzegach występuje pałka wodna i turzyca, wodę porastają rzęsa i lilia wodna. Siedliska typowej roślinności segetalnej towarzyszą obszarom o charakterze rolniczym. Najkorzystniejsze warunki faunistyczne występują w strefach dolin rzecznych Bystrzycy, Samicy i Stanówki, ze względu na bliskość wody i mozaikę biocenoz. W rejonie zbiorników wodnych występują niewielkie populacje kaczek, m.in. krzyżówka i cyraneczka. W dolinach rzecznych żerują bociany. W obszarach leśnych występują m.in.: dzięcioł, drozd, kukułka. Na terenach polnych obserwuje się takie gatunki, jak: skowronek, pliszka, bażant, kuropatwa. W wodach rzeki Bystrzycy Pn. występują głownie takie gatunki ryb jak: płocie, karasie, liny, jazie. Wśród ssaków najpowszechniejsze są lisy, sarny oraz zauważono występowanie bobrów europejskich. Przez obszar gminy przechodzą 2 lokalne korytarze ekologiczne, stanowiące połączenie ciągu siedliskowego:

• węzeł ekologiczny Las Gąsiorowski –największy kompleks leśny znajdujący się w północno-wschodniej części gminy. Dominuje tu drzewostan sosnowy i sosnowodębowy (bór świeży i bór mieszany swieży). Kompleks ten stanowi cenne zaplecze przyrodnicze oddziaływujące zasilająco na układy ekologiczne gminy. Planuje się włączenie tego obszaru do Radzyńskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu;

• Węzeł ekologiczny Las Radzyński – obszar ten nie jest położony na terenie gminy Ulan- Majorat, ale bezpośrednio przylega do jej granic. Jego funkcjonowanie i zasięg ekologiczny oddziaływania jest integralnie związany z gminą. Węzeł obejmuje lasy państwowe oraz przyległe do nich lasy prywatne. Przeważa tutaj drzewostan sosnowy, sosnowo-bukowy i sosnowo-świerkowy. Obszar ten proponowany jest objęciem ochrona jako Tyśmienicki Obszar Chronionego Krajobrazu; oraz 4 węzły ekologiczne: • Korytarz ekologiczny Doliny Bystrzycy Północnej – korytarz o znaczeniu krajowym, łączy projektowany Tyśmienicki Obszar Chronionego Krajobrazu z projektowanym Łukowskim Parkiem Krajobrazowym. W granicach gminy przebiega on dolinami

Bystrzycy i Stanówki a następnie obniżeniami w północno-wschodniej części i dalej Lasem Gąsiorowskim;

• Korytarz ekologiczny doliny Bystrzycy – jest to strefa łącznikowa o najwyższej funkcji komunikacji w gminie. Obejmuje dolinę rzeki Bystrzycy, która zachowała wiele cech rzeki naturalnej, tj.: meandrujące koryto, starorzecza, rozległe wilgotne łąki, fragmenty lasów olszowych oraz towarzyszących im zarośli wierzbowych. Obszar ten jest urozmaicony, najzasobniejszy w cenne gatunki flory i fauny, w skali całej gminy;

• Korytarz ekologiczny doliny Samicy - jest to wąska strefa dolnego odcinka rzeki Samicy, która w Domaszewnicy wpada do Bystrzycy. Znajdują się tu liczne torfniaki i tereny podmokłe. Funkcja łącznikowa tego korytarza polega na komunikacji pomiędzy przyrodniczego systemu gminy Ulan-Majorat a przyrodniczego systemu gminy Łuków; • Korytarz ekologiczny doliny Stanówki – jest to strefa doliny rzeki Stanówki, łąkowa z licznymi terenami podmokłymi i dużą ilością torfiarek. Dolina jest silnie zmeliorowana. W Ulanie-Majoracie dolinę przecina droga krajowa, będąca poważną bariera ekologiczną. Korytarz ten zapewnia połączenie ekologiczne przyrodniczego systemu gminy Ulan-Majorat z przyrodniczym systemem gminy Łuków. Na terenie gminy Ulan-Majorat system obszarów chronionych tworzą również 2 projektowane obszary chronionego krajobrazu. Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego województwa lubelskiego planowane jest:

• powiększenie Radzyńskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu o obszary Lasu Gąsiorowskiego i Lasu Zakrzewskiego, znajdujące się w północno-wschodniej części gminy;

• utworzenie Tyśmienickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – fragment tego obszaru będzie obejmował także południowo-wschodnią część gminy, fragment doliny Bystrzycy i sąsiednie fragmenty leśne.

1.3 DZIEDZICTWO KULTUROWE

1.3.1 RYS HISTORYCZNY

Wieś Ulan została założona najprawdopodobniej w II poł. XIV w. gdy po unii polsko-litewskiej, zawartej w Krewie w 1385 r., północno-wschodnie tereny ówczesnego woj. sandomierskiego stały się wreszcie dość bezpieczne, co sprzyjało osadnictwu3. Od początku swego istnienia aż po kres I Rzeczypospolitej Ulan był wsią królewską tj. należał do monarchy. W imieniu króla władzę we wsi sprawowali sołtysi (zwani później wójtami). W zamian za to otrzymywali uposażenie w gruncie i inne przywileje oraz czerpali ze wsi korzyści materialne. Wieś była też często przez króla wydzierżawiana lub przekazywana w użytkowanie różnym zasłużonym osobom. Nazwa Ulan pochodzi od imienia o tym samym brzmieniu. Można przypuszczać, iż nosił je zasadźca, czyli założyciel wsi. Pierwsza wzmianka na temat Ulana pojawia się w dokumencie z 1418 r., sporządzonym przez biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca. We wsi tej mieszkały wówczas cztery rodziny kmiece. Ok. 1430 r. nastąpił rozwój Ulana, gdyż już w roku

3 http://parafia_ulan.republika.pl/ulan.htm 9

1437, oprócz starej wsi lennej, występują w Ulanie tzw. nowizny, czyli nowe partie uprawianego gruntu. Reakcją na rozwój Ulana i okolicy było zapewne erygowanie parafii w Ulanie, co miało miejsce ok. 1440 r. Z roku 1565 pochodzi cenny dokument, w którym znalazł się pierwszy wyczerpujący opis tej wsi. Oprócz 5 karczm funkcjonował wówczas w Ulanie młyn. Po 1660 r. Ulan znacznie podupadł, co było spowodowane nieustającymi wojnami nękającymi wówczas kraj, w szczególności potopem szwedzkim (1655-1660). Wieś prawie opustoszała. Do upadku gospodarczego dochodziły jeszcze problemy z sąsiednimi miejscowościami. Ulan był wsią królewską, otoczoną wsiami szlacheckimi. Takie położenie sprawiało, iż był ze wszech stron po prostu rozkradany. W 1771 r. rozpoczęła się w tej wsi budowa nowego, murowanego kościoła. W tym czasie, jak podaje Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787, w Ulanie mieszkało 187 osób, w tym 169 katolików oraz 18 Żydów. Największą grupę mieszkańców stanowili włościanie.

Dobra w Ulanie należały do Grzegorza Ośniałowskiego tytułowanego starostą ulańskim. Na początku XIX w. nabył majątki w Stoku oraz Rozwadowie. Na mocy dekretu władz Księstwa Warszawskiego, wydanego w 1809 r., Ulan został jednowioskową gminą. W I poł. XIX w., niedługo po wybudowaniu murowanego kościoła, założony został w Ulanie nowy cmentarz parafialny, położony na górce niedaleko Zarzeca. Po upadku Powstania Listopadowego folwark w Ulanie, stanowiący dawniej własność królewską, władze zaborcze przekazały carskiemu generałowi Teodorowi Paniutinowi. Majątek ten został wówczas przyłączony do majoratu (czyli dużego kompleksu) dóbr rządowych w Kąkolewnicy, również podarowanych owemu generałowi. Władze Królestwa Polskiego podjęły w 1859 r. decyzję o zwiększeniu obszaru gmin wiejskich do minimum 50 dymów. Wówczas to w skład gminy Ulan wszedł sąsiedni Stok. W roku tym były w Ulanie 22 domy, w których mieszkało 195 osób. Niedługo po stłumieniu Powstania Styczniowego, w 1867 r., władze carskie wprowadziły nowy podział administracyjny Królestwa Polskiego. Gmina Ulan znacznie się wówczas rozrosła i obejmowała następujące wsie: Ulan, Stok, Zarzec, Sobole, Rozwadów, Sętki-Majnoty, Domaszewnica, Wólka Domaszewska, Zofibór i Malcanów. Po II wojnie światowej nastąpił oficjalny podział Ulana na trzy części tj. Ulan-Majorat - dawne dobra rządowe, Ulan Duży - utożsamiany z dobrami poduchownymi, zaś Ulan Mały - z gruntami włościańskimi. Informacje na temat Ulana w II poł. XIX w. zawiera Słownik geograficzny Królestwa Polskiego (1892 r.). We wsi tej, posiadającej 1372 morgi i 24 domy, żyło 247 mieszkańców. Gmina Ulan rozległa była natomiast na 15403 morgi. Mieszkały w niej 3252 osoby. Urząd gminy, co ciekawe, mieścił się w Sętkach. Na przełomie XIX i XX w. istniał w Ulanie młyn napędzany spalinowym motorem, który pełnił także funkcję małej lokalnej elektrowni, nieregularnie zasilającej okoliczne zagrody. Ulokowany był niedaleko kościoła, przy drodze do Zarzeca. I wojna światowa, która wybuchła latem 1914 r., w okolice Ulana dotarła rok później. Front austriackorosyjski osiągnął ten teren w drugim tygodniu sierpnia 1915 r. Wojska austriackie przeszły przez Ulan 12 VIII 1915 r. Rosjan wypierała 41 Dywizja Piechoty. Po wycofaniu się wojsk rosyjskich teren ten znalazł się na krótko pod okupacją austriacką, zaś we wrześniu 1915 r. władali nim już Niemcy. Po 1917 r. Gmina Ulan składała się z 26 miejscowości, jej powierzchnia wynosiła 12652 morgi. Mieszkało tam wówczas 4085 osób, na terenie gminy znajdowało się 5 szkół. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości odbyły się pierwsze wolne wybory - do Sejmu Ustawodawczego (1919 r.), w których mieszkańcy gminy Ulan masowo poparli obóz polityczny endecji. Rok 1925 przyniósł gminie Ulan nowinkę techniczną - w urzędzie gminy zainstalowany został telefon, mający połączenie z Łukowem. Dwa lata później, 1 IV 1927 r., nastąpiła zmiana granic gminy Ulan. Wchłonęła ona prawie całą zlikwidowaną gminę Skrzyszew. Przyłączony został także Klębów wraz z kolonią Józefów. Po klęsce wrześniowej (1939 r.) w Ulanie władzę przejęli hitlerowcy. Kierowany przez nich urząd gminy

stał się organem gospodarczych represji okolicznej ludności. W Ulanie i okolicy dochodziło do różnych akcji podziemia. Gmina Ulan istniała do 1954 r., kiedy to Sejm podjął ustawę o nowym podziale administracyjnym kraju, likwidującą gminy i wprowadzającą na ich miejsce kilkuwioskowe gromady. Powstała wówczas gromada Ulan-Majorat. W 1973 r. ponownie przywrócono gminy. Powstała wówczas gmina Ulan-Majorat, w skład której weszły następujące sołectwa: Domaszewnica, Domaszewnica-Kolonia, Gąsiory, Kępki, Klębów, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Rozwadów, Sętki, Skrzyszew, Sobole, Stanisławów, Stok, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Wierzchowiny, Zakrzew, Zarzec Ulański i Żyłki. Dzięki statusowi siedziby gromady, a później gminy, Ulan mógł się w ostatnim półwieczu dynamicznie rozwijać. Stał się centrum życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego okolicy. Dzięki takim instytucjom jak urząd gminy, bank, posterunek policji, pawilon handlowy, ośrodek zdrowia, apteka, dom kultury wraz z salą widowiskowo-taneczną, biblioteka, szkoła, kościół, liczne sklepy i zakłady usługowe oraz obiekty gminnej spółdzielni wieś ta z typowo rolniczej przeobraziła się w miejscowość o charakterze niemalże małego miasteczka.

1.3.2 URBANISTYKA

Osadnictwo gminy Ulan-Majorat rozwijało się zasadniczo wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Zabudowa mieszkaniowa gminy ukształtowana została w oparciu o podstawową i tradycyjną funkcję gminy, jaką jest rolnictwo. Warunki glebowo- rolne sprzyjały wytwarzaniu się skupionych usługowo-produkcyjnych osad o niewielkim zaludnieniu. Znaczenie dla lokalizacji i formy zabudowy miały również obiekty kulturowe i sakralne. Obecnie miejscowości są jednostkami osadniczymi o różnej formie przestrzennej. Sieć osadnicza ukształtowana jest w układzie pasmowym wzdłuż tras komunikacyjnych. W układzie przestrzennym gminy występują zarówno zwarte, jak i rozproszone formy osadnictwa. Dominuje zabudowa wiejska jednorodzinna z towarzyszącą zabudową związaną z działalnością gospodarczą mieszkańców. W większości sołectw dominuje charakter zabudowy jedno-ulicowej. W gminie występują również miejscowości typu rzędówka, ciągnące się wzdłuż prostej drogi z luźną zabudową, często występujące tylko po jednej stronie. Wielkość jednostek osadniczych jest bardzo zróżnicowana.

1.3.3 ZABYTKOWY ZASÓB GMINY ULAN-MAJORAT

Na rozwój społeczno-gospodarczy gminy Ulan-Majorat wpływa oprócz opisanego dziedzictwa przyrodniczego dziedzictwo kulturowe. Zlokalizowane na terenie gminy obiekty zabytkowe mają w większości charakter sakralny (kościoły i kapliczki). W poprzednich wiekach to właśnie kościoły były ogniskami życia kulturalnego, a zachowane do dziś są jednymi z najstarszych zabytków gminy.

Do ww. zabytków sakralnych należą: • Kościół p.w. św. Małgorzaty w Ulanie-Majoracie wybudowano w latach 1771-1792 r., z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Ignacego Rudzińskiego. Reprezentuje epokę późnego baroku, choć powstawał w czasach klasycyzmu;

o Kompleks zabudowań kościelnych uzupełnia dzwonnica, murowana plebania z 1907 r. oraz otwarta kaplica wykorzystywana w czasie letnich nabożeństw.

Wokół placu przykościelnego rosną drzewa, posadzone jeszcze w latach 90tych XIX w.;

• Kaplica cmentarna p.w. Michała Archanioła w Zarzecu Ulańskim. Została wybudowana w 1849 roku, staraniem ówczesnego proboszcza Parafii św. Małgorzaty w Ulanie- ks. Piotra Krasińskiego;

• Na cmentarzu w Zarzecu Ulańskim z 1835r. zachowało się kilkanaście nagrobków z XIX i początku XX w, a także murowana kapliczka z figurą Jana Nepomucena, z początków XX w. Interesującym obiektem na zabytkowej mapie gminy jest zespół dworsko-parkowy XVIII-XX w. w Sobolach. W skład zespołu wchodzi dwór drewniany z pocz. XX w, pozostałości parku krajobrazowego XIX/XX w oraz budynki czworaków i byłej stajni dla koni. Na terenie zespołu znajduje się również figurka Matki Boskiej na terenie z początków XX w. Pozostałości dawnego zespołu dworskiego możemy zobaczyć w Domaszewnicy. Oprócz murowanego spichlerza i obory z końca XIX w. zachowały się fragmenty parku krajobrazowego, z tym fragmenty alei i szpalerów o powierzchni 8 ha. Oprócz wyżej wymienionych zabytków, na obszarze gminy znajdują się także inne obiekty architektury i budownictwa, podlegające pośredniej ochronie konserwatorskiej, a wśród nich m.in.: o kapliczka murowana z 1935 r. w Domaszewnicy;

o kapliczka murowana pocz. XX w. w Domaszewnicy;

o pozostałości założenia folwarczno – ogrodowego z I poł. XIX i XX w. w Klębowie;

o kapliczka murowana pocz. XX w. w Kozłach;

o dawna kuźnia – przebudowana na stodołę, drewn. z I poł. XX w. w Sobolach;

o drewniane domy parafialne I i II z przełomu XIX/XX w. w Ulanie-Majoracie;

o murowana kapliczka z figurą Chrystusa Frasobliwego z 1907 r. w Paskudach;

o murowana kapliczka z początku XX w. w Wierzchowinach.

Wspomniane powyżej kapliczki są ważnym elementem krajobrazu kulturowego Gminy Ulan- Majorat. Często stawiane na rozdrożach dróg i w innych miejscach istotnych ze względu na podział przestrzeni, stanowiły niegdyś istotny obiekt kultu religijnego, a także przestrzenny punkt orientacyjny. Każda kapliczka ma swoją historię powstania, często naznaczoną tradycją danej wioski. Wszystkie z nich świadczą o głębokiej wierze przodków. Ponadto na terenie gminy Ulan-Majorat jest zlokalizowanych ponad 100 stanowisk archeologicznych.

1.4 WYZNACZENIE JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH

Opracowując niniejszą diagnozę, w pierwszej kolejności wyznaczono na obszarze gminy Ulan- Majorat jednostki referencyjne, w których obrębie była prowadzona szczegółowa analiza, mająca na celu wskazanie obszarów wymagających podjęcia działań rewitalizacyjnych. Przeprowadzona diagnoza objęła swoim zasięgiem cały teren gminy Ulan-Majorat, przy uwzględnieniu podziału na wyznaczone jednostki referencyjne. Diagnoza została 12

przeprowadzona w oparciu o obiektywne i weryfikowalne mierniki oraz metody badawcze, które odpowiednio dostosowano do lokalnych uwarunkowań.

Wyznaczając granice poszczególnych jednostek referencyjnych kierowano się „Zasadami delimitacji obszarów rewitalizacji i definiowania programów rewitalizacji na terenach wiejskich województwa lubelskiego”. Zgodnie z ww. wytycznymi jako jednostkę referencyjną zastosowano sołectwo. Sołectwa, będące jednostkami pomocniczymi gminy, w sposób najbardziej adekwatny odzwierciedlają podział terytorialny gminy wynikający z uwarunkowań historycznych, przestrzennych i społecznych. Od strony praktycznej uzasadnieniem dla takiej metodologii był również fakt, iż zbieranie danych na potrzeby gminnych statystyk od lat opiera się właśnie na podziale na jednostki pomocnicze. Diagnozę gminy Ulan-Majorat przeprowadzono w oparciu o analizę problemów w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, infrastrukturalnej i przestrzennej w poszczególnych, dwudziestu sołectwach. W związku z powyższym, dla celów niniejszej analizy, na obszarze gminy Ulan-Majorat wyznaczono 20 jednostek referencyjnych, których ogólną charakterystykę zaprezentowano w poniższym zestawieniu.

Tabela 1 Podział gminy Ulan-Majorat na jednostki referencyjne

Liczba Jednostka referencyjna Powierzchnia w ha mieszkańców w 2016 roku

Domaszewnica 470,42 662

Gąsiory 550,23 265

Kępki 466,92 184

Klębów 155,14 109

Kolonia Domaszewnica 475,31 162

Kolonia Domaszewska 643,35 208

Paskudy 969,36 387

Rozwadów 503,1 188

Sętki 543,63 304

Skrzyszew 389,66 176

Liczba Jednostka referencyjna Powierzchnia w ha mieszkańców w 2016 roku

Sobole 1221,73 569

Stanisławów 341,67 105

Stok 777,15 638

Ulan Duży 199,23 296

Ulan-Majorat 332,15 477

Ulan Mały 402,01 250

Wierzchowiny 588,13 343

Zakrzew 734,61 268

Zarzec Ulański 533,65 361

Żyłki 480,44 185

Razem 10777,89 6137 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Mapa 2 Sołectwa gminy Ulan-Majorat

1. Domaszewnica 2. Gąsiory 3. Kępki 4. Klębów 5. Kolonia Domaszewnica 6. Kolonia Domaszewska 7. Paskudy 8. Rozwadów 9. Sętki 10. Skrzyszew 11. Sobole 12. Stanisławów 13. Stok 14. Ulan Duży 15. Ulan-Majorat 16. Ulan Mały 17. Wierzchowiny 18. Zakrzew 19. Zarzec Ulański

20. Żyłki

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat 1.5 SFERA SPOŁECZNA

1.5.1 ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE

Na koniec 2016 roku obszar gminy Ulan-Majorat zamieszkiwało łącznie 6137 osób, w tym 48,02% stanowiły kobiety, a 51,98% mężczyźni (w Polsce średnio gminy zamieszkuje 52% kobiet). Gęstość zaludnienia kształtowała się w gminie Ulan-Majorat, w 2016 roku, na dość niskim poziomie i wyniosła około 57 osób/km2. Gmina charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gęstości zaludnienia. Jednostką referencyjną, w której możemy zaobserwować najwyższy poziom gęstości zaludnienia jest sołectwo Ulan Duży. Na obszarze tej jednostki referencyjnej zamieszkiwało średnio 149 osób na km2. Wysoki poziom gęstości zaludnienia w porównaniu ze średnią gminną zaobserwowano również w sołectwach: Ulan-Majorat (144 osoby na km2) oraz Domaszewnica (141 osób na km2). W wymienionych wyżej trzech sołectwach stanowi to wartość ponad dwukrotnie wyższą od średniej dla całej gminy. Na taki stan rzeczy wpływa przede wszystkim charakter zabudowy sołectw - zwarte skupiska zabudowań na stosunkowo małym obszarze. Najrzadziej zaludnioną, w przeliczeniu na km2, jednostką referencyjną było w 2016 roku sołectwo Stanisławów (ok. 31 os./km2), co jest związane z tym, że liczba mieszkańców wyniosła w analizowanym okresie zaledwie 105 osób.

Jednym z niekorzystnych procesów demograficznych, które zachodzą na obszarze gminy Ulan-Majorat jest zjawisko systematycznego wyludniania się tego obszaru. Na przestrzeni lat 2013-2016 z terenu gminy Ulan-Majorat ubyło łącznie 94 mieszkańców. Ogólna liczba mieszkańców w badanym okresie zmniejszyła się więc o 1,51% (średnia dla gminy Ulan- Majorat). Uwzględniając populację poszczególnych jednostek referencyjnych możemy zaobserwować, że najmniej korzystna sytuacja kształtuje się w sołectwach, w których odnotowano w latach 2013-2016 procentowy spadek liczby ludności wyższy od średniej gminnej. Do sołectw tych należą: Rozwadów (spadek o 5,53%), Paskudy (spadek o 4,68%), Gąsiory (spadek o 3,99%), Kolonia Domaszewnica (spadek o 3,57%), Klębów (spadek o 3,54%), Kępki (spadek o 3,16%), Żyłki (spadek o 3,14%), Sobole (spadek o 3,07%), Ulan- Majorat (spadek o 2,45%) oraz Stok (spadek o 2%).

Jednostkami referencyjnymi, w obrębie których na przełomie lat 2013-2016 nastąpił spadek liczby ludności, ale niższy od średniej gminnej były następujące sołectwa: Kolonia Domaszewska (spadek o 1,42%), Domaszewnica (spadek o 1,19%), Ulan Duży (spadek o 1%) oraz Stanisławów (spadek o 0,94%). W dwóch sołectwach, tj. Skrzyszew oraz Zakrzew, liczba ludności utrzymywała się w analizowanym okresie na tym samym poziomie, mimo pewnych wahań w roku 2014 i 2015. Najlepiej sytuacja prezentuje się w sołectwach, w których na przestrzeni lat 2013-2016 odnotowano wzrost populacji. Do wskazanych sołectw należą: • Wierzchowiny – wzrost liczby ludności o 3,94%; • Zarzec Ulański - wzrost liczby ludności o 2,56%;

• Sętki - wzrost liczby ludności o 1,33%; • Ulan Mały - wzrost liczby ludności o 0,40%.

Tabela 2 Liczba ludności gminy Ulan-Majorat w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne Obszar analityczny Liczba ludności

2013 2014 2015 2016

Domaszewnica 670 672 667 662

Gąsiory 276 274 270 265

Kępki 190 188 188 184

Klębów 113 113 111 109 Kolonia 168 168 166 162 Domaszewnica Kolonia 211 217 210 208 Domaszewska Paskudy 406 400 394 387

Rozwadów 199 198 196 188

Sętki 300 300 301 304

Skrzyszew 176 179 178 176

Sobole 587 583 571 569

Stanisławów 106 104 107 105

Stok 651 653 646 638

Ulan Duży 299 298 299 296

Ulan-Majorat 489 489 484 477

Ulan Mały 249 249 245 250

Wierzchowiny 330 337 335 343

Zakrzew 268 270 271 268

Zarzec Ulański 352 352 360 361

Żyłki 191 192 191 185

Razem 6231 6236 6190 6137 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Wśród przyczyn spadku liczby mieszkańców gminy Ulan-Majorat znajduje się ujemny przyrost naturalny. W 2016 roku współczynnik przyrostu naturalnego kształtował się na poziomie 1,63‰ (średnia gminna). W 2015 roku przyjął on wartość: -0,16‰, w 2014 roku: -1,4‰, a w 2013: - 1,44‰. W 2016 roku przyrost naturalny na 1000 mieszkańców kształtował się na najgorszym poziomie w sołectwach: Klębów (-36,70‰), Żyłki (-16,22‰), Rozwadów (-15,96‰), Kolonia Domaszewnica (-12,35‰), Gąsiory (-11,32‰), Kępki (-10,87‰), Ulan Mały (-8‰), Zakrzew (- 7,46‰), Kolonia Domaszewska (-4,81‰), Stok (-3,13‰) oraz Ulan-Majorat (-2,10‰). Wysoka wartość, którą przyjął współczynnik w sołectwie Klębów wynika z tego, że obszar tej jednostki referencyjnej jest zamieszkiwany przez stosunkowo niewielką liczbę ludności (w 2016 roku wyniosła ona 109 osób). W sołectwach: Paskudy, Skrzyszew oraz Ulan Duży współczynnik przyrostu naturalnego przyjął wartość zero, gdyż w 2016 roku, w obrębie tych sołectw liczba urodzeń była taka sama jak liczba zgonów. Na terenie sołectwa Stanisławów w analizowanym okresie nie odnotowano ani jednego zgonu, ani urodzenia. W pozostałych jednostkach referencyjnych zaobserwowano dodatnie wartości współczynnika. Najlepiej sytuacja prezentowała się w sołectwie Wierzchowiny, gdzie współczynnik przyrostu naturalnego przyjął wartość 14,58‰.

Wykres 1 Współczynnik przyrostu naturalnego w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne [‰]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Na terenie gminy Ulan-Majorat odnotowano w 2016 roku dodatnie saldo migracji. W 2016 roku saldo migracji na 1000 mieszkańców wyniosło 2,44. Na przestrzeni lat 2013-2016 współczynnik salda migracji wykazywał tendencję spadkową. W badanym okresie czasu nastąpił spadek współczynnika salda migracji o 60,95%.

Wśród negatywnych zjawisk demograficznych zauważalnych na terenie gminy Ulan-Majorat znajduje się również problem stopniowego starzenia się populacji. Wskazują na to piramidy wieku i płci, które zamieszczono poniżej. Niemal we wszystkich grupach wiekowych liczba

mężczyzn jest większa niż kobiet. Jedynie w grupie wiekowej osób powyżej 55 roku życia liczebność kobiet przekracza liczebność mężczyzn (w szczególności powyżej 70 roku życia). Jest to zjawisko charakterystyczne dla całego kraju – zgodnie ze statystykami mężczyźni żyją krócej niż kobiety. Kształt piramid wieku i płci mieszkańców analizowanej gminy na przestrzeni ostatniego 10lecia wskazuje na stacjonarny (zastojowy) tryb społeczeństwa – przejściową fazę pomiędzy społeczeństwem młodym a starym. Porównując oba wykresy można zauważyć, że podstawa piramidy obrazującej strukturę ludności w 2016 r. uległa zmniejszeniu, rozszerza się natomiast wierzchołek piramidy, co wskazuje na systematyczne starzenie się społeczeństwa.

Wykres 2 Piramida wieku i płci mieszkańców gminy Ulan-Majorat w 2006 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS

Wykres 3 Piramida wieku i płci mieszkańców gminy Ulan-Majorat w 2016 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS

Problem starzenia się populacji, zarówno miast jak i wsi, zaczyna być współcześnie coraz bardziej odczuwalny. Niesie on ze sobą konieczność zmiany funkcji obiektów i przestrzeni, które powinny być coraz bardziej przystosowane do potrzeb wzrastającej populacji seniorów. Wskaźnikiem, który najtrafniej oddaje to zjawisko i pozwala na ocenę struktury demograficznej ludności zamieszkującej gminę Ulan-Majorat jest odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni powyżej 65 lat oraz kobiety powyżej 60 lat). Aktualna, jak również prognozowana, liczba osób w wieku poprodukcyjnym wskazuje na zmiany potrzeb użytkowników przestrzeni, budynków, a także na możliwe obniżenie się dochodów części gospodarstw. Wskaźnik ten w gminie Ulan-Majorat wyniósł w 2016 roku 17,50%, co świadczy o dość wysokim poziomie starzenia się struktur demograficznych w gminie. Silną koncentrację problemu możemy zaobserwować w prawie połowie jednostek referencyjnych. Do jednostek tych należą sołectwa, w których, w 2016 roku, udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców był wyższy od średniej dla gminy Ulan-Majorat (17,50%). Do ww. sołectw należą: Żyłki (3,04 punkty procentowe powyżej średniej gminnej), Ulan-Majorat (2,84 punkty procentowe powyżej średniej gminnej), Klębów (2,68 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Gąsiory (2,50 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Sobole (2,01 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Kolonia Domaszewnica (1,64 punkty procentowe powyżej średniej gminnej), Stok (1,47 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Zakrzew (0,41 punktów procentowych powyżej średniej gminnej) oraz Zarzec Ulański (0,23 punkty procentowe powyżej średniej gminnej).

W pozostałych jednostkach referencyjnych odnotowano nieco lepszą sytuację, a wskaźnik przyjął wartości niższe od średniej dla gminy. Jednostką referencyjną, w której odnotowano najniższy udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców było w 2016 roku sołectwo Kępki, gdzie wskaźnik osiągnął wartość 11,41%, czyli 6,09 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie Ulan-Majorat.

Wykres 4 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat Zjawisko starzenia się społeczności gminy Ulan-Majorat jeszcze bardziej jest widoczne gdy analizie poddamy zmianę udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności na przestrzeni lat 2013-2016. Analiza dostępnych danych wskazuje, że w większości jednostek referencyjnych w badanym okresie odnotowano przyrost ww. ludności, a co za tym idzie, ich udział w ogólnej liczbie mieszkańców wykazywał trend wzrostowy. Średni przyrost udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców gminy Ulan-Majorat wyniósł 2,87% (średnia w gminie). Biorąc pod uwagę podział na jednostki referencyjne, największy przyrost odnotowano w następujących sołectwach: • Gąsiory - w 2016 roku nastąpił przyrost o 17,45% w stosunku do roku 2013; • Zarzec Ulański - w 2016 roku nastąpił przyrost o 13,46% w stosunku do roku 2013; • Zakrzew - w 2016 roku nastąpił przyrost o 11,63% w stosunku do roku 2013; • Ulan-Majorat - w 2016 roku nastąpił przyrost o 10,49% w stosunku do roku 2013; • Wierzchowiny - w 2016 roku nastąpił przyrost o 9,95% w stosunku do roku 2013; • Sobole - w 2016 roku nastąpił przyrost o 9,06% w stosunku do roku 2013; • Ulan Duży - w 2016 roku nastąpił przyrost o 7,60% w stosunku do roku 2013; • Kolonia Domaszewnica - w 2016 roku nastąpił przyrost o 3,70% w stosunku do roku 2013;

• Klębów - w 2016 roku nastąpił przyrost o 3,67% w stosunku do roku 2013. Wysoki poziom wskaźnika, jaki odnotowano na terenie sołectwa Klębów wynika z tego, że obszar ten jest zamieszkiwany przez stosunkowo niewielką liczbę mieszkańców (w tym

również mieszkańców w wieku poprodukcyjnym). W związku z powyższym nawet minimalny, jednostkowy wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przyjmuje wysokie wartości procentowe.

W sołectwach: Rozwadów oraz Paskudy odnotowano przyrost wskaźnika poniżej średniej gminnej. Na terenie sołectwa Skrzyszew udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców był w 2016 roku taki sam jak w 2013 roku, w związku z czym wskaźnik wyniósł tutaj wartość 0. W pozostałych jednostkach referencyjnych odnotowano pozytywny trend spadkowy udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016. Największy spadek nastąpił w sołectwie Żyłki (-10,84%).

Wykres 5 Zmiana udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych przeprowadzonych na terenie gminy Ulan-Majorat podkreślano, że przyczyną spadku liczby ludności gminy jest w szczególności odpływ młodych osób. Jest to przede wszystkim spowodowane tym, że młodzi przenoszą się do dużych ośrodków miejskich lub za granicę w poszukiwaniu dobrze płatnej pracy. Część młodych mieszkańców pozostaje w większych ośrodkach miejskich po ukończeniu rozpoczętej w mieście edukacji, gdyż widzi tam lepsze perspektywy zawodowe. W związku z tym, że obniża się liczba ludności młodej, ale i zarazem dobrze wykształconej, mieszkańcy postulowali, aby

podjąć działania, które przyczyniłyby się do wzrostu liczby miejsc pracy na lokalnym rynku pracy oraz działania propagujące i zachęcające mieszkańców do samozatrudnienia. Migracje młodych mieszkańców do miast w poszukiwaniu lepszego wykształcenia, lepszej pracy i perspektyw życiowych wraz z zauważalnym procesem starzenia się populacji gminy przyczyniają się do tego, że na miejscu zostają osoby starsze, nierzadko pozostawione bez wsparcia rodziny. Postępujący na terenie gminy Ulan-Majorat, podobnie jak i w całej Polsce, proces starzenia się populacji wymaga podjęcia odpowiednich działań. Działania te powinny odnosić się nie tylko do lokalnego rynku pracy (np. polityka ukierunkowana na powstawanie nowych miejsc pracy, ułatwianie młodym startu zawodowego, zatrzymanie młodych na lokalnym rynku pracy, wydłużenie aktywności zawodowej mieszkańców w wieku przedemerytalnym), ale również włączania osób starszych do społeczności gminnej tak, aby malejące z wiekiem możliwości samodzielnego zaspokojenia potrzeb nie odsunęły seniorów na margines życia społecznego, kulturalnego, itp. Analizując problem odpływu młodych mieszkańców gminy oraz postępujący proces starzenia się społeczności lokalnej, akcentowano potrzebę rozwoju na terenie gminy Ulan-Majorat grup oraz instytucji wsparcia dla osób starszych. Sugerowano rozwój małych form pomocy osobom starszym, takich jak na przykład klub seniora czy dom dziennego pobytu. Mieszkańcy zwrócili również uwagę na potrzebę likwidacji barier architektonicznych w obiektach użyteczności publicznej, a także w miejscach powszechnie uczęszczanych (np. skwery, sklepy) oraz potrzebę organizacji różnorodnych form aktywności społecznej, edukacyjnej i kulturalnej dla osób starszych (a także niepełnosprawnych i chorujących). W trakcie konsultacji seniorzy podkreślali, że na terenie gminy Ulan-Majorat brakuje miejsc oraz wydarzeń, które miałyby na celu integrację młodszych i starszych mieszkańców. Seniorzy wykazali również potrzebę wsparcia psychologicznego oraz zwiększenia działań związanych ze wzmacnianiem potencjału osób starszych w celu ich rozwoju osobistego i zwiększania aktywności (np. usługi edukacyjne, szkolenia oswajające seniorów z nowymi technologiami). Seniorzy z obszaru gminy borykają się również z problemami takimi jak: samotność (często wynikająca z tego, że młodzi członkowie rodziny zmieniają miejsce zamieszkania, ze złych relacji rodzinnych czy braku czasu najbliższych), choroby przewlekłe, niepełnosprawność, niewystarczające środki finansowe oraz poczucie nieprzydatności.

1.5.2 STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW

Wśród negatywnych zjawisk w sferze społecznej, które sygnalizowały zarówno władze gminy Ulan-Majorat, jak również sami mieszkańcy gminy, znajdują się także problemy zdrowotne ludności. Niewątpliwie o istotności tego problemy świadczy fakt, że kłopoty ze zdrowiem odciskają swoje piętno nie tylko na pojedynczych osobach dotkniętych chorobą, ale również na ich rodzinach, otoczeniu, a co za tym idzie, całej społeczności lokalnej. Na terenie gminy Ulan-Majorat opiekę zdrowotną zapewniają lekarze i pielęgniarki w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej – Praktyka Lekarza Rodzinnego „Salus” w Ulanie- Majoracie z Filią w Domaszewnicy. W świetle danych udostępnionych przez ww. placówkę możemy zauważyć, że w 2016 roku na terenie całej gminy Ułan-Majorat na choroby układu krążenia chorowało łącznie 990 mieszkańców, czyli około 16,13% ludności. Jednostką

referencyjną, w której odnotowano największą liczbę chorujących na tego rodzaju choroby było sołectwo Stok (129 osób), a najniższą w sołectwie Zakrzew (15 osób). Na przestrzeni lat 2013- 2016 liczba mieszkańców gminy Ulan-Majorat, chorujących na choroby układu krążenia zmalała z 1133 (2013 r.) do 990 (2016 r.), czyli o 12,62%.

Kolejną grupą chorób, z którymi borykają się mieszkańcy gminy Ulan-Majorat są choroby i zaburzenia psychiczne. W 2016 roku aż 125 mieszkańców było dotkniętych tego rodzaju chorobami, czyli ok. 2,04% populacji. Największa koncentracja tego problemu nastąpiła w sołectwach: Sobole i Stok (po 17 mieszkańców). Podobnie jak w przypadku osób chorujących na choroby układu krążenia, tak i w tym przypadku odnotowano w latach 20132016 spadek chorujących. W 2016 roku liczba mieszkańców gminy leczących się z powodu zaburzeń czy chorób psychicznych spadła, w porównaniu z rokiem 2013, o 28 osób, tj. o 18,60%.

Na przestrzeni lat 2013-2016 spadkowi uległa również liczba mieszkańców chorujących na choroby układu oddechowego i alergie. W 2013 roku wynosiła ona 65 osób, a w 2016 roku – 47 osób, czyli obniżyła się o 18 osób, tj. o 27,69%. W 2016 roku na terenie czterech sołectw nie odnotowano ani jednego zachorowania na ww. choroby: Klębów, Kolonia Domaszewska, Skrzyszew i Ulan Mały. W analizowanym okresie uległa wzrostowi liczba mieszkańców chorujących na choroby układu ruchu oraz na nowotwory. W 2016 roku liczba osób zamieszkujących teren gminy, którzy wg danych NZOZ w Ulanie-Majoracie podlegali leczeniu w związku ze zdiagnozowaniem chorób układu ruchu wynosiła 65 i była wyższa od danych za rok 2013 o 6 osób, czyli o 10,17%. Liczba mieszkańców gminy Ulan-Majorat chorujących na choroby układu krążenia stanowiła około 1,06% ogółu ludności. Mieszkańcy, którzy w 2016 roku byli poddawani leczeniu w wyniku chorób nowotworowych stanowili około 0,67% populacji gminy (41 osób). Ich liczba wzrosła na przestrzeni lat 2013-2016 o 10, czyli o 32,26% (w 2013 roku wynosiła 31 osób). Wśród dzieci i młodzieży do 15 roku życia, zamieszkującej teren gminy Ulan-Majorat, 0,80% stanowiły osoby, u których zdiagnozowano nadwagę lub otyłość (9 osób). Liczba ta, w porównaniu z rokiem 2013 uległa spadkowi. Spadek ten wyniósł 10 osób, czyli ok. 52,63%. Zwiększanie się intensywności niektórych z opisanych powyżej zjawisk powoduje, że konieczne jest podjecie takich działań, które będą zmierzały do poprawy stanu zdrowia i sprawności fizycznej mieszkańców dotkniętych różnego rodzaju chorobami. Konieczne jest przeciwdziałanie wykluczeniu ww. osób oraz zapewnienie im dostępu do usług lekarskich, pielęgnacyjnych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych w środowisku zamieszkania.

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych mieszkańcy gminy oraz pracownicy Urzędu Gminy (w szczególności GOPS-u) wskazywali, że coraz częściej mieszkańcy borykają się z różnego rodzaju problemami i zaburzeniami psychicznymi. Przyczyn tego rodzaju problemów zdrowotnych jest wiele, m. in.: szybkie tempo życia, przedłużający się stres, brak możliwości samorealizacji, problemy socjalno-bytowe czy nieporozumienia rodzinne. Zjawisko to odciska swoje piętno na wszystkich grupach wiekowych: dzieciach i młodzieży (np. w związku z brakiem akceptacji ze strony rówieśników, problemami w nauce), dorosłych (którzy na przykład nie radzą sobie z problemami życia codziennego), a także seniorach (którzy czują się niepotrzebni, odrzuceni i samotni). W trakcie konsultacji podkreślano, że zasadne w walce z

wyżej opisanym problemem jest rozwój na terenie gminy Ulan-Majorat poradnictwa psychologicznego dla mieszkańców. Podkreślano również, że w związku z tym, iż na obszarze gminy Ulan-Majorat wzrasta liczba mieszkańców z niepełnosprawnościami, potrzebne są grupy oraz instytucje wsparcia dla tej grupy osób. Mieszkańcy wskazywali, że w gminie brakuje bazy rehabilitacyjnej, z której mogłyby korzystać osoby z niepełnosprawnościami. Kolejnym problemem, na który zwrócili uwagę mieszkańcy gminy były bariery architektoniczne (w szczególności w miejscach publicznie dostępnych), które utrudniają osobom niepełnosprawnym codzienne życie. 1.5.3 BEZROBOCIE

Istotnym elementem analizy przeprowadzonej dla potrzeb niniejszego opracowania było zbadanie sytuacji na rynku pracy. Poziom bezrobocia jest jednym z ważniejszych wskaźników, który pozwala ocenić sytuację społeczną w gminie. Bezrobocie stanowi bowiem jedno z głównych zjawisk kryzysowych zachodzących w sferze społecznej, które dodatkowo jest silnie skorelowane z innymi negatywnymi procesami zachodzącymi na obszarze gminy (np. długotrwałe bezrobocie zwiększa ryzyko ubóstwa, wykluczenia społecznego). Zjawisko bezrobocia, w szczególności długotrwałego (przekraczające 12 miesięcy), jest bardzo niekorzystne społecznie, gdyż wpływa negatywnie zarówno na warunki bytowe jednostki lub rodziny (długotrwały brak stałego wynagrodzenia, uzależnienie od wsparcia z systemu pomocy społecznej), jak również kondycję psychofizyczną (zaburzenia zdrowia psychicznego, dolegliwości psychosomatyczne) oraz społeczną (pogłębiająca się izolacja społeczna, spadek aktywności osoby pozostającej bez pracy). Czynniki te bardzo często skutkują wzrostem ubóstwa, pogłębiają stan wykluczenia zawodowego i społecznego (np. zanik posiadanych kwalifikacji zawodowych i trudności w przystosowaniu się do zmieniających się zasad funkcjonowania rynku pracy), a także mogą prowadzić do pojawienia się patologicznych zjawisk takich jak: nadużywanie alkoholu, przestępczość. Negatywne skutki bezrobocia odciskają również piętno na funkcjonowaniu rodziny osoby pozostającej bez pracy. W szczególności dotyczy to dzieci osoby bezrobotnej, które odczuwając własną sytuacją materialną jako gorszą, w porównaniu do swoich rówieśników, stopniowo mogą izolować się, co jest dotkliwym ograniczeniem naturalnych potrzeb związanych z rozwojem intelektualnym i społecznym. W związku z tym, że zjawisko bezrobocia jest niezwykle istotne przy dokonywaniu oceny występowania stanu kryzysowego na terenie gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych, analizę tego zagadnienia przeprowadzono w oparciu o:

• wskaźnik odnoszący się do udziału osób bezrobotnych z terenu gminy Ulan-Majorat, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2016 oraz wskaźnik obrazujący dynamikę zmiany udziału ww. osób wśród mieszkańców w wieku produkcyjnym dla lat 2013-2016;

• wskaźnik odnoszący się do udziału osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 roku oraz wskaźnik obrazujący dynamikę zmiany udziału ww. osób wśród osób bezrobotnych w latach 2013-2016;

• wskaźnik odnoszący się do udziału osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej

liczbie bezrobotnych w 2016 roku oraz wskaźnik obrazujący dynamikę zmiany udziału ww. osób wśród osób bezrobotnych w latach 2013-2016;

• wskaźnik odnoszący się do udziału osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 roku oraz wskaźnik obrazujący dynamikę zmiany udziału ww. osób wśród osób bezrobotnych w latach 2013-2016. Dane statystyczne udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Radzyniu Podlaskim odnoszące się do bezrobocia w latach 2013-2016 na terenie gminy Ulan-Majorat przedstawiają korzystny trend zjawiska. Na przestrzeni analizowanego okresu liczba osób bezrobotnych pochodzących z terenu gminy Ulan-Majorat, zarejestrowanych w PUP w Radzyniu Podlaskim, ulegała systematycznemu spadkowi. Na koniec 2013 roku wynosiła 368 osób, 2014 – 369, 2015 – 312, a w 2016 roku – 245. W 2016 roku liczba bezrobotnych spadła zatem, w porównaniu z rokiem 2013, o 123 osoby, co stanowi 33,42%-owy spadek. Bezrobotni z obszaru gminy Ulan-Majorat stanowili w 2016 roku około 9,04% wszystkich bezrobotnych z terenu powiatu radzyńskiego, którzy zostali zarejestrowani w PUP w Radzyniu Podlaskim. Według danych, na koniec 2016 roku, najliczniejszą grupę wśród wszystkich osób bezrobotnych z terenu gminy stanowili mieszkańcy sołectwa Domaszewnica (30 osób, co stanowiło ok. 12,24% ogółu bezrobotnych gminy), natomiast najmniejszą – mieszkańcy sołectwa Kolonia Domaszewnica (dwie osoby bezrobotne, czyli 0,82% spośród wszystkich bezrobotnych z terenu gminy).

Wśród bezrobotnych większość, we wszystkich latach analizy, stanowili mężczyźni. W 2013 roku stanowili oni 59,78% ogółu bezrobotnych z terenu gminy Ulan-Majorat, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim. W 2014 roku 59,35%, w 2015 - 56,41%, a w 2016 roku – 53,06%.

Wykres 6 Bezrobotni w gminie Ulan-Majorat na przestrzeni lat 2013-2016 400 368 369 350 312 300

Liczba osób 250 245 220 bezrobotnych 219 200 Liczba kobiet 176 bezrobotnych 148 150 150 130 136 Liczba mężczyzn bezrobotnych 100 115

0 2013 2014 2015 2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

Jednym ze wskaźników, za pomocą którego można zidentyfikować poziom bezrobocia jest udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym. Ze względu na fakt, 25

że zjawisko bezrobocia jest dość zróżnicowane wewnętrznie, przydatność takiego wskaźnika bywa niejednokrotnie ograniczona. Nie pozwala on bowiem na odpowiednio precyzyjną identyfikację obszarów szczególnie dotkniętych pewnymi specyficznymi typami bezrobocia. Sytuacja taka ma również miejsce w przypadku gminy Ulan-Majorat. Obraz jaki widoczny jest w przypadku wskaźnika bezrobocia ogółem w 2016 r. nie jest wystarczający i nie pozwala na identyfikację obszaru szczególnie dotkniętego problemem bezrobocia. Dlatego analizie poddano także dynamikę zmiany ww. wskaźnika w latach 2013-2016. W ujęciu poszczególnych jednostek referencyjnych wskaźnik udziału osób bezrobotnych w ogóle osób w wieku produkcyjnym osiągnął w 2016 roku wartości wyższe od średniej w gminie Ulan-Majorat (6,58%) w obrębie następujących jednostek:

• sołectwo Stanisławów – 4,84 punkty procentowe powyżej średniej gminnej; • sołectwo Ulan Duży – 4,59 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Ulan Mały – 1,95 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Kolonia Domaszewska– 1,55 punktów procentowych powyżej średniej gminnej;

• sołectwo Domaszewnica– 1,35 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Wierzchowiny–0,99 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Stok – 0,78 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Rozwadów–0,50 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Klębów – 0,46 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Zarzec Ulański – 0,31 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Sętki – 0,08 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • sołectwo Ulan-Majorat – 0,01 punktów procentowych powyżej średniej gminnej. Najkorzystniej sytuacja prezentuje się w sołectwie Kolonia Domaszewnica, gdzie w 2016 roku odnotowano najniższy udział bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym, w porównaniu do pozostałych sołectw. Wskaźnik przyjął tutaj wartość 1,94% i był niższy od średniej gminnej ponad trzykrotnie. W pozostałych jednostkach referencyjnych badany wskaźnik również przyjął wartości niższe do średniej dla gminy Ułan-Majorat:

• sołectwo Zakrzew – 4,10 punktów procentowych poniżej średniej w gminie; • sołectwo Skrzyszew – 3,93 punkty procentowe poniżej średniej w gminie; • sołectwo Kępki – 1,97 punktów procentowych poniżej średniej w gminie; • sołectwo Żyłki – 1,82 punkty procentowe poniżej średniej w gminie; • sołectwo Sobole – 1,57 punktów procentowych poniżej średniej w gminie; • sołectwo Paskudy – 0,98 punktów procentowych poniżej średniej w gminie; • sołectwo Gąsiory – 0,50 punktów procentowych poniżej średniej w gminie.

Wykres 7 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne (%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

Analiza dynamiki zmiany udziału bezrobotnych mieszkańców gminy Ulan-Majorat, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim, w ogólnej liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym, na przestrzeni lat 2013-2016, wskazuje, że najgorszą sytuację możemy zaobserwować w sołectwie Klębów, gdzie w ww. okresie udział bezrobotnych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym wzrósł o 59,62%. Negatywny trend wzrostowy odnotowano również w sołectwie Żyłki (20,24%). W pozostałych jednostkach możemy zaobserwować spadek udziału osób bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym. Największy procentowy spadek nastąpił w analizowanym okresie w sołectwie Kolonia Domaszewnica (spadek o 79,42%), Zakrzew (spadek o 73,17%), Sobole (spadek o 53,55%), Kępki (spadek o 43,23%), Domaszewnica (spadek o 37,50%) oraz Zarzec Ulański (spadek o 34,62%). W powyższych sołectwach odnotowano spadek wyższy od średniej gminnej (-33,12%). Jednostkami o nieco gorszej sytuacji są sołectwa, w których co prawda nastąpił spadek badanego wskaźnika, ale przyjął on wartości niższe niż średnia dla gminy. Do grupy tej należą sołectwa: Stanisławów (spadek o 4,29%), Gąsiory (spadek o 5,74%), Wierzchowiny (spadek o 15,33%), Kolonia Domaszewska (spadek o 18,70%), Skrzyszew (spadek o 26,33%), Stok (spadek o 26,95%), Ulan-Majorat (spadek o 27,92%), Ulan Duży (spadek o 28,34%), Paskudy (spadek o 29,51%), Setki (spadek o 29,80%), Rozwadów (spadek o 32,15%) oraz Ulan mały (spadek o 32,99%). Wykres 8 Zmiana udziału osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

Kolejnym wskaźnikiem, który poddano analizie na potrzeby niniejszego opracowania był udział osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych mieszkańców gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych. W 2016 roku na terenie całej gminy UlanMajorat średni udział bezrobotnych w tym przedziale wiekowym w ogólnej liczbie bezrobotnych wyniósł 71,84% (średnia gminna). Jednostką referencyjną, w obrębie której nie odnotowano żadnej osoby bezrobotnej poniżej 40 roku życia (włącznie) było w 2016 r. sołectwo Kolonia Domaszewnica. Najgorzej sytuacja przedstawia się w sołectwach: Gąsiory oraz Żyłki, w obrębie których aż po 100% bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Radzyniu Podlaskim stanowiły osoby poniżej 40 roku życia (włącznie). Wysoką wartość wskaźnik przyjął również w sołectwach:

• Rozwadów – 87,50%; • Stanisławów – 87,50%; • Wierzchowiny – 86,67%; • Zarzec Ulański – 81,25%; • Domaszewnica – 80%; • Zakrzew – 75%. Sołectwami, w których wskaźnik udziału osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) w ogólnej liczbie bezrobotnych przyjął wartości niższe od średniej w gminie Ulan-Majorat były w 2016 roku: Skrzyszew, Klębów, Ulan-Majorat, Ulan Duży, Stok, Sętki, Kępki, Paskudy, Kolonia Domaszewska, Sobole oraz Ulan Mały.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

Dynamika zmiany udziału osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych mieszkańców pokazuje, że na przestrzeni lat 2013-2016 udział tych osób wśród bezrobotnych mieszkańców gminy Ulan-Majorat uległ spadkowi. W 2016 roku udział mieszkańców bezrobotnych do 40 roku życia (włącznie) w ogólnej liczbie bezrobotnych spadł o 4,22% w stosunku do roku 2013 (średnia gminna). Pomimo pozytywnego trendu spadkowego w skali całej gminy Ulan-Majorat, część jednostek referencyjnych odnotowała na przestrzeni lat 2013-2016 wzrost udziału osób bezrobotnych do 40 roku życia (włącznie) w ogólnej liczbie bezrobotnych. Do jednostek tych należą sołectwa:

• Klębów, w obrębie którego odnotowano wzrost o 100%; • Ulan Mały, w obrębie którego odnotowano wzrost o 29,87%; • Gąsiory, w obrębie którego odnotowano wzrost o 25%; • Wierzchowiny, w obrębie którego odnotowano wzrost o 13,33%; • Rozwadów, w obrębie którego odnotowano wzrost o 5%; • Stok, w obrębie którego odnotowano wzrost o 4,83%; • Zarzec Ulański, w obrębie którego odnotowano wzrost o 1,56%.

Największy spadek, czyli najkorzystniejsza sytuację, odnotowano w sołectwie Kolonia Domaszewnica, w obrębie którego badany wskaźnik wyniósł -100%. Tendencję spadkową, która miała miejsce w latach 2013-2016 zauważono również w następujących sołectwach: • Skrzyszew – w 2016 roku nastąpił spadek o 33,33% w stosunku do 2013 roku; • Kolonia Domaszewska - w 2016 roku nastąpił spadek o 23,64% w stosunku do 2013 roku; • Paskudy - w 2016 roku nastąpił spadek o 22,62% w stosunku do 2013 roku; • Ulan-Majorat - w 2016 roku nastąpił spadek o 17,73% w stosunku do 2013 roku; • Zakrzew - w 2016 roku nastąpił spadek o 13,46% w stosunku do 2013 roku’ • Ulan Duży - w 2016 roku nastąpił spadek o 13% w stosunku do 2013 roku; • Sętki - w 2016 roku nastąpił spadek o 12,82% w stosunku do 2013 roku; • Domaszewnica - w 2016 roku nastąpił spadek o 8,57% w stosunku do 2013 roku; • Sobole - w 2016 roku nastąpił spadek o 7,51% w stosunku do 2013 roku; • Kępki - w 2016 roku nastąpił spadek o 4,76% w stosunku do 2013 roku. W dwóch jednostkach referencyjnych, tj. sołectwach: Stanisławów oraz Żyłki, udział osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w PUP w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie mieszkańców tych sołectw nie uległ na przestrzeni lat 2013-2016 zmianom, stąd wskaźnik przyjął wartość 0. Wykres 10 Zmiana udziału osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim Badając problem bezrobocia na terenie gminie Ulan-Majorat oraz w ujęciu poszczególnych jednostek referencyjnych, analizie poddano również udział osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w PUP w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych z terenu gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych, a także dynamikę zmian tego wskaźnika. Wysoki udział osób bezrobotnych nieposiadających kwalifikacji zawodowych jest 30

jednym z markerów wskazujących na trwały charakter procesu pozostawania bez pracy. Wskaźnik ten wskazuje na ogół na wysoki związek pomiędzy kwalifikacjami zawodowymi bezrobotnych oraz okresem, w którym pozostają oni bez pracy. Aktywizacja tej grupy osób bezrobotnych jest bardzo trudna i czasochłonna. W 2016 roku wskaźnik udziału osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych mieszkańców był dość wysoki i wyniósł dla obszaru całej gminy Ulan-Majorat 25,71% (średnia gminna). Najwyższy odsetek bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w stosunku do wszystkich bezrobotnych odnotowano na terenie sołectwa Kolonia Domaszewnica, gdzie aż 50% bezrobotnych nie posiada żadnych kwalifikacji zawodowych. Jednostkami referencyjnymi, w których sytuacja również nie wygląda zadowalająco są:

• sołectwo Sętki - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 41,67% ogółu bezrobotnych;

• sołectwo Sobole - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 41,18% ogółu bezrobotnych;

• sołectwo Kolonia Domaszewska- bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 40% ogółu bezrobotnych;

• sołectwo Ulan Duży - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 40% ogółu bezrobotnych;

• Paskudy - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 38,46% ogółu bezrobotnych;

• Stanisławów - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 37,50% ogółu bezrobotnych;

• Stok- bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 31,03% ogółu bezrobotnych; • Wierzchowiny - bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych stanowią 26,67% ogółu bezrobotnych. We wskazanych powyżej sołectwach wartości wskaźnika uplasowały się powyżej średniej gminnej. W sołectwach: Gąsiory, Kępki, Skrzyszew oraz Żyłki wśród osób bezrobotnych nie było w 2016 roku ani jednej osoby, która nie miałaby żadnych kwalifikacji zawodowych. W pozostałych jednostkach referencyjnych udział osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych był niższy niż średni udział w gminie Ulan-Majorat. Wykres 11 Udział osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

W świetle danych udostępnionych przez Powiatowy Urząd Pracy w Radzyniu Podlaskim, pomimo systematycznego spadku liczby osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych (2013 r.-84, 2014 r. – 73, 2015 r. – 69, 2016 r. – 63), ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych z terenu gminy Ulan-Majorat z roku na rok wzrasta. W 2016 roku nastąpił wzrost udziału osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych z obszaru gminy Ulan-Majorat o 12,65% (średnia gminna). Na przestrzeni analizowanego okresu w dziesięciu jednostkach referencyjnych nastąpił wzrost udziału bezrobotnych nieposiadających kwalifikacji zawodowych. Do jednostek tych należą następujące sołectwa: Sobole (wzrost o 160,78%), Zarzec Ulański (wzrost o 108,33%), Klębów (wzrost o 100%), Kolonia Domaszewska (wzrost o 100%), Sętki (wzrost o 77,08%), Kolonia Domaszewnica (wzrost o 66,67%), Stanisławów (wzrost o 50%), Zakrzew (wzrost o 25%), Paskudy (wzrost o 21,79%), Wierzchowiny (wzrost o 13,33%) oraz Ulan Duży (wzrost o 5,45%). Najkorzystniejszą sytuację zaobserwowano w sołectwach, na terenie których na przestrzeni lat 2013-2016 nastąpił spadek udziału osób bezrobotnych nieposiadających kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych: • Gąsiory – w 2016 roku odnotowano spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • Kępki - w 2016 roku odnotowano spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • Żyłki - w 2016 roku odnotowano spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • Ulan-Majorat - w 2016 roku odnotowano spadek o 43,16% w stosunku do roku 2013; • Ulan Mały - w 2016 roku odnotowano spadek o 42,86% w stosunku do roku 2013; • Rozwadów - w 2016 roku odnotowano spadek o 25% w stosunku do roku 2013; • Domaszewnica - w 2016 roku odnotowano spadek o 20% w stosunku do roku 2013;

• Stok - w 2016 roku odnotowano spadek o 11,33% w stosunku do roku 2013. W sołectwie Skrzyszew na przestrzeni lat 2013-2016 nie odnotowano, aby którykolwiek z bezrobotnych mieszkańców, zarejestrowanych w PUP, nie posiadał kwalifikacji zawodowych, stąd analizowany wskaźnik przyjął wartość 0.

Wykres 12 Zmiana udziału osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

Kolejnym wskaźnikiem istotnym z punktu widzenia analizy natężenia zjawiska bezrobocia jest wskaźnik udziału osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) w ogólnej liczbie ludności pozostającej bez pracy. Umożliwia on dokładną identyfikację obszarów, na których bezrobocie przyjmuje charakter trwałej postawy społecznej części mieszkańców. W 2016 roku liczba osób długotrwale pozostających bez pracy na terenie gminy Ulan-Majorat wynosiła 162, co stanowiło 66,12% wszystkich bezrobotnych z obszaru gminy zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim. W okresie od 2013 r. do 2016 r. liczba bezrobotnych długotrwale obniżyła się o 70 osób (o 30,17%). Odsetek osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie osób bezrobotnych w 2016 roku kształtował się na poziomie 66,12% (średnia gminna). Wśród jednostek referencyjnych, w których poziom wskaźnika znacząco przekroczył średnią dla gminy Ulan-Majorat możemy wyróżnić sołectwo: Kolonia Domaszewnica (33,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Skrzyszew (33,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej), Wierzchowiny (33,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej). W dalszej kolejności uplasowały się sołectwa wskazane poniżej:

• Stok – 20,08 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Ulan Duży – 13,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Klębów – 13,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Zakrzew – 8,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Sętki – 8,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Rozwadów – 8,88 punktów procentowych powyżej średniej gminnej; • Ulan-Majorat – 2,30 punktów procentowych powyżej średniej gminnej. We wskazanych powyżej sołectwach udział mieszkańców długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnej ludności przyjął wartości wyższe od średniej gminnej, we wszystkich pozostałych sołectwach wskaźnik ten był niższy od średniej gminnej: Paskudy, Domaszewnica, Sobole, Zarzec Ulański, Stanisławów, Kolonia Domaszewska, Kępki, Gąsiory, Ulan Mały, Żyłki.

Wykres 13 Udział osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 m-cy) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim Badając zjawisko bezrobocia przez pryzmat okresu pozostawania bez pracy warto przyjrzeć się szczegółowo również i dynamice zmiany udziału osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej populacji mieszkańców bezrobotnych. Analiza tego wskaźnika umożliwia bowiem wyznaczenie obszarów, na których zachodzące procesy związane z problemem bezrobocia prowadzą do utrwalania się negatywnego poziomu tego zjawiska oraz jego intensyfikacji. W latach 2013- 2016 wzrost udziału osób trwale bezrobotnych w grupie wszystkich bezrobotnych odnotowano w 13 jednostkach referencyjnych, w 7 nastąpił spadek.

Najwyższe wartości dynamiki przyrostu udziału długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych występowały w sołectwie Kolonia Domaszewnica (wzrost o 66,67%), Stok (wzrost o 37,93%), Skrzyszew (wzrost o 33,33%), Stanisławów (wzrost o 33,33%), Wierzchowiny (wzrost o 30,77%), Rozwadów (wzrost o 28,57%), Ulan-Majorat (wzrost o 23,16%), Klębów (wzrost o 20%), Kolonia Domaszewska (wzrost o 20%), Paskudy (wzrost o 6,29%). W sołectwach: Zakrzew oraz Ulan Duży odnotowano niższy wzrost, przyjmujący wartości poniżej średniej gminnej (4,88%). Wśród sołectw, w których zaobserwowano w latach 2013-2016 pozytywną tendencję spadkową wskaźnika znajdują się: • Żyłki - spadek o 60%; • Gąsiory - spadek o 44,44%; • Kępki – spadek o 28,57%; • Sobole - spadek o 16,18%; • Domaszewnica - spadek o 12,26%; • Ulan Mały - spadek o 4,76%; • Zarzec Ulański - spadek o 3,85%.

Wykres 14 Zmiana udziału osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 m-cy) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Średnia dla gminy = 4,88

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Radzyniu Podlaskim

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Konsultacje społeczne przeprowadzone z mieszkańcami gminy Ulan-Majorat oraz przedstawicielami lokalnych władz wykazały, że spadek ogólnej liczby bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim nie jest spowodowany polepszającą się sytuacją na lokalnym rynku pracy. Wskazywano, że systematyczne obniżanie się bezrobocia w gminie jest wynikiem migracji zarobkowych mieszkańców. W związku z niełatwą sytuacją na lokalnym rynku pracy oraz bliskością dużych ośrodków miejskich, coraz większa liczba mieszkańców gminy decyduje się na wyjazdy w poszukiwaniu pracy poza terenem gminy i nie rejestruje się w Urzędzie Pracy. W związku z powyższym spadek liczby bezrobotnych nie wynika z pozytywnych zmian na lokalnym rynku pracy, tj. nie jest skorelowany z powstaniem nowych miejsc pracy na obszarze gminy, ale, z dużym prawdopodobieństwem, jest następstwem zjawiska odpływu mieszkańców. Podczas konsultacji społecznych podkreślano, że migracje zarobkowe mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym dotyczą najczęściej ludzi młodych i wykształconych. Niesie to ze sobą kolejne negatywne zjawiska – spadek liczby urodzeń na terenie gminy oraz szybkie starzenie się populacji w gminie. Rekomenduje się zatem podjęcie niezbędnych działań celem promocji postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców (w szczególności młodych, do 30 roku życia), wsparcie osób podejmujących samozatrudnienie w formie jednoosobowej działalności gospodarczej lub spółdzielni socjalnej oraz wykorzystanie potencjału gminy do stworzenia nowych miejsc pracy. Wskazywano, że programami aktywizującymi osoby bezrobotne z gminy należy objąć przede wszystkim osoby bez stażu pracy lub z krótkim stażem pracy, którym powinno się zapewnić możliwość podjęcia pierwszej pracy lub poszerzenia doświadczenia zawodowego. Nie należy również zapominać o osobach mających za sobą kilkanaście lat pracy, którym powinno się zapewnić możliwość przekwalifikowania, aby wzmocnić ich konkurencyjność na rynku pracy. W szczególności dotyczy to tych, którzy przed zwolnieniem z pracy byli zatrudnieni w przetwórstwie przemysłowym, handlu i usługach w zakresie napraw oraz budownictwie.

Ze względu na to, że problem bezrobocia w gminie w największym stopniu dosięgał osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym, warto nadal zachęcać młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostających na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk należy położyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych. Mieszkańcy wskazywali również, że znaczącym problemem, który obserwują w gminie, jest zjawisko „dziedziczenia” bezrobocia. Dotyczy to w szczególności osób młodych, których rodzice/opiekunowie prawni bądź osoby z bliskiego otoczenia pozostają długotrwale bezrobotni, znacznie powyżej 24 miesięcy. Jak już wyżej zaznaczono, należy podjąć odpowiednie działania celem aktywizacji młodych mieszkańców wchodzących na rynek pracy, aby ograniczyć zjawisko „dziedziczenia” bezrobocia.

Kolejnym problemem, na który zwrócono uwagę w trakcie konsultacji społecznych jest zjawisko nielegalnego zatrudnienia, tzw. „szara strefa”. Mieszkańcy postulowali podjęcie działań mających na celu ograniczenie tego zjawiska.

1.5.4 WYKLUCZENIE SPOŁECZNE I UBÓSTWO

Kolejnym zjawiskiem, które poddano analizie na potrzeby niniejszej diagnozy było ubóstwo i wykluczenie społeczne. Uznano, że najbardziej praktyczną i właściwą metodą, za pomocą której można zbadać ww. zjawisko jest analiza struktury beneficjentów świadczeń pomocy społecznej, przy uwzględnieniu różnych cech tej grupy: cech demograficznych, społecznych i ekonomicznych.

Przepisy polskiego prawa dotyczące obszaru pomocy społecznej wskazują, że celem pomocy społecznej jest umożliwienie poszczególnym osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są oni w stanie pokonać samodzielnie. Pomoc społeczna, zgodnie z zapisami ustawy 4 , wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest również zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej oraz klęski żywiołowej lub ekologicznej. Ubóstwo i wykluczenie społeczne bardzo często współwystępują z innymi problemami społecznymi, takimi jak: bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, problemy opiekuńczo-wychowawcze w rodzinach, brak wspierania wysiłków edukacyjnych dzieci przez rodziców, wypadanie dzieci i młodzieży z systemu kształcenia, uzależnienia. Metodą, którą zastosowano, aby określić natężenie problemu ubóstwa i wykluczenia społecznego była analiza zapotrzebowania mieszkańców gminy Ulan-Majorat oraz poszczególnych jednostek referencyjnych na różne formy pomocy społecznej organizowane przez gminę. W tym celu zbadano liczbę osób zamieszkujących na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych (sołectw), które z powodu indywidualnej sytuacji życiowej są uprawnione do korzystania z pomocy społecznej. Przeanalizowano liczbę osób, które uprawnione są do korzystania ze świadczeń ogółem oraz tych, które uprawnione są do pomocy społecznej z tytułu: ubóstwa, bezrobocia, niepełnosprawności, alkoholizmu i narkomanii, długotrwałej lub ciężkiej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego oraz wielodzietności. Badaniem objęto również dzieci i młodzież do 17 roku życia włącznie korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w Ulanie-Majoracie. Taka analiza zjawiska pozwoliła na dokonanie obserwacji, zarówno w wymiarze terytorialnym, jak i jakościowym, które ze zjawisk stanowi największy problem w skali gminy Ulan-Majorat.

4 Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 poz. 930) 37

Dane źródłowe, które zostały przekazane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie pokazują, że ogólna liczba mieszkańców gminy wymagających wsparcia organizowanego przez gminę ulegała systematycznemu spadkowi na przestrzeni lat 20132016. W 2016 roku wyniosła ona 106 osób, co stanowi 1,73% wszystkich mieszkańców gminy Ulan-Majorat. Ogólna liczba osób korzystających z pomocy społecznej w gminie Ulan- Majorat spadła o 19 osób na przestrzeni lat 2013-2016 (przy ogólnym spadku liczby mieszkańców o 94 osoby), co oznacza spadek o 15,2%. Analizując szczegółowo sytuację przez pryzmat poszczególnych jednostek referencyjnych, możemy zauważyć, że w większości sołectw odnotowano spadek liczby beneficjentów pomocy społecznej charakterystyczny dla całej gminy (sołectwa: Gąsiory, Kolonia Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Skrzyszew, Stanisławów, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Ulan Mały, Wierzchowiny, Zakrzew oraz Zarzec Ulański). W czterech sołectwach na przestrzeni lat 2013-2015 nastąpił wzrost liczby mieszkańców objętych różnego rodzaju formami wsparcia z GOPS: Domaszewnica (z 17 w 2013 roku do 19 w 2016 roku), Klębów (z 0 w 2013 roku do 1 w 2016 roku), Rozwadów (z 1 w 2013 roku do 2 w 2016 roku) Stok (z 9 w 2013 roku do 10 w 2016 roku). W sołectwach: Kępki, Sętki, Sobole oraz Żyłki liczba mieszkańców korzystających w 2016 roku z pomocy społecznej nie uległa zmianie w stosunku do roku 2013. W poniższej tabeli zaprezentowano szczegółowe dane dotyczące liczby osób korzystających z różnych form pomocy społecznej w latach 2013- 2016 z podziałem na miejsce ich zamieszkania.

Tabela 3 Liczba osób mieszkających na terenie gminy Ulan-Majorat, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na przestrzeni lat 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne Liczba osób korzystających ze Jednostka świadczeń pomocy społecznej referencyjna 2014 2015 2013 2016 Domaszewnica 17 18 16 19

Gąsiory 6 7 7 3

Kępki 4 5 5 4

Klębów 0 1 0 1 Kolonia 7 6 6 5 Domaszewnica Kolonia 8 9 6 4 Domaszewska Paskudy 4 4 4 2

Rozwadów 1 2 2 2

Sętki 8 9 8 8

Skrzyszew 2 3 3 0

Sobole 10 10 11 10

Stanisławów 7 6 6 5

Stok 9 5 7 10

Ulan Duży 10 8 10 8

Ulan-Majorat 9 13 10 7

Ulan Mały 5 4 3 4

Wierzchowiny 7 9 6 6

Zakrzew 2 3 3 1

Zarzec Ulański 6 5 5 4

Żyłki 3 3 2 3

Razem 125 130 120 106 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Do przeprowadzenia precyzyjnej identyfikacji i analizy terenów, w obrębie których występuje największa koncentracja osób korzystających ze środków pomocy społecznej, konieczne jest zastosowanie kryterium potencjału ludnościowego. W związku z powyższym, analizie poddano, w poszczególnych jednostkach referencyjnych, wskaźnik udziału osób korzystających z pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku oraz dynamikę zmiany wskazanego wskaźnika na przestrzeni lat 2013-2016. Po uwzględnieniu potencjału ludnościowego poszczególnych jednostek referencyjnych, w 2016 roku najgorzej sytuacja prezentowała się w następujących sołectwach: • Stanisławów, gdzie wskaźnik wyniósł 4,76%; • Kolonia Domaszewnica, gdzie wskaźnik wyniósł 3,09%; • Domaszewnica, gdzie wskaźnik wyniósł 2,87%; • Ulan Duży, gdzie wskaźnik wyniósł 2,70%; • Sętki, gdzie wskaźnik wyniósł 2,63%; • Kępki, gdzie wskaźnik wyniósł 2,17%’ • Kolonia Domaszewska, gdzie wskaźnik wyniósł 1,92%; • Sobole, gdzie wskaźnik wyniósł 1,76%; • Wierzchowiny, gdzie wskaźnik wyniósł 1,75%. W sołectwach wskazanych powyżej udział beneficjentów pomocy społecznej świadczonej przez GOPS w Ulanie-Majoracie wśród ogólnej liczby mieszkańców kształtował się w 2016 roku na poziomie wyższym od średniej gminnej (1,73%). W sołectwie Skrzyszew wskaźnik przyjął wartość 0 w związku z tym, że w 2016 roku na terenie tej jednostki analitycznej ani jeden mieszkaniec nie korzystał ze wsparcia GOPS w Ulanie-Majoracie.

W pozostałych sołectwach udział osób korzystających z pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców utrzymywał się na poziomie niższym niż średnia dla gminy Ulan-Majorat:

• sołectwo Zakrzew – 1,36 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Paskudy – 1,21 punktów procentowych mniej niż średnia gminna;

• sołectwo Klębów – 0,81 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Rozwadów – 0,67 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Zarzec Ulański – 0,62 punkty procentowe mniej niż średnia gminna; • sołectwo Gąsiory – 0,6 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Ulan-Majorat – 0,26 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Stok – 0,16 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Ulan Mały – 0,13 punktów procentowych mniej niż średnia gminna; • sołectwo Żyłki – 0,11 punktów procentowych mniej niż średnia gminna.

Wykres 15 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Dynamika zmiany udziału beneficjentów pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców pokazuje, że na przestrzeni lat 2013-2016 udział tych osób w ludności gminy Ulan-Majorat uległ spadkowi. W 2016 roku udział osób korzystających z różnych form wsparcia GOPS w ogólnej liczbie mieszkańców spadł o 13,90% w stosunku do roku 2013 (średnia dla gminy Ulan- Majorat). Pomimo pozytywnego trendu spadkowego w skali całej gminy, część jednostek referencyjnych odnotowała przyrost udziału osób będących klientami GOPS w Ulanie- Majoracie w stosunku do liczby mieszkańców. Jednostką, w której w analizowanym okresie czasu odnotowano najbardziej negatywne tendencje, najwyższy procentowy wzrost wskaźnika, jest sołectwo Rozwadów. W jednostce tej nastąpił wzrost udziału osób

korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców o 111,70%. Przyrost wskaźnika odnotowano także w sołectwie Klębów (przyrost o 100%), Stok (przyrost o 13,38%), Domaszewnica (przyrost o 13,12%), Kępki (przyrost o 3,26%), Żyłki (przyrost o 3,24%) oraz Sobole (przyrost o 3,16%). Jednostkami referencyjnymi, w których przeważają pozytywne tendencje spadkowe na przestrzeni lat 2013-2016 są następujące sołectwa: • Skrzyszew – spadek o 100%; • Zakrzew – spadek o 50%; • Kolonia Domaszewska – spadek o 49,28%; • Gąsiory – spadek o 47,92%; • Paskudy – spadek o 47,55%; • Zarzec Ulański – spadek o 35%; • Stanisławów – spadek o 27,89%; • Kolonia Domaszewnica – spadek o 25,93%; • Ulan Mały – spadek o 20,32%; • Ulan-Majorat – spadek o 20,27%; • Ulan Duży – spadek o 19,19%; • Wierzchowiny – spadek o 17,53%. W wyżej wymienionych sołectwach wskaźnik przyjął wartości spadkowe wyższe niż średnia wartość w gminie Ulan-Majorat (-13,90%). Jedynym sołectwem, w obrębie którego, odnotowano w analizowanym okresie spadek wskaźnika poniżej średniej gminnej było sołectwo Sętki, gdzie nastąpił w 2016 roku spadek udziału osób korzystających z pomocy społecznej organizowanej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie w ogólnej liczbie mieszkańców o 1,32% w stosunku do roku 2013.

Wykres 16 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie Analiza przyczyn przyznawania pomocy społecznej na terenie gminy Ulan-Majorat pozwala stwierdzić, że na przestrzeni lat 2013-2016 głównym problemem trudnej sytuacji mieszkańców gminy korzystających ze świadczeń było bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba oraz niepełnosprawność. W badanym okresie czasu obserwujemy spadek liczby osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia, jednakże, w dużej mierze, jest to następstwem emigracji zarobkowej w poszukiwaniu pracy lub pracy lepiej płatnej. W mniejszym stopniu spadek ten jest wynikiem polepszenia sytuacji życiowej beneficjentów GOPS. Niepokojący jest również utrzymujący się, wysoki poziom świadczeń udzielanych z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby, co jest niewątpliwie spowodowane starzeniem się społeczności. Bardzo liczna grupa beneficjentów pomocy społecznej to osoby niepełnosprawne oraz zagrożone ubóstwem.

Wykres 17 Powody przyznania świadczeń pomocy społecznej wśród mieszkańców gminy Ulan-Majorat korzystających z pomocy GOPS w latach 2013-2016

62 57 57 60 52 53 50 49 49 46 48 46 48 48 46 46 41 42 36 38 40 33 30 30 25 18 19 20 16 17 9

0 2013 2014 2015 2016

ubóstwo bezrobocie niepełnosprawność alkoholizm lub narkomania bezradność w sprawch opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego długotrwała lub ciężka choroba wielodzietność

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Analizując powody przyznania świadczeń z pomocy społecznej należy mieć na uwadze, że wśród osób objętych pomocą nie występuje tylko jeden rodzaj dysfunkcji. Najczęściej jest ich kilka i są ze sobą skorelowane, np. istnieje wyraźna zależność pomiędzy bezrobociem a zagrożeniem popadnięcia w ubóstwo. W związku z powyższym, przeważająca większość beneficjentów pomocy społecznej organizowanej przez gminę Ulan-Majorat występuje o kilka rodzajów świadczeń, podając różne przyczyny uprawniające do przyznania konkretnego świadczenia. Przyglądając się szczegółowo udziałowi osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców, przy uwzględnieniu podziału gminy na jednostki referencyjne, możemy zaobserwować, że w 2016 roku największa koncentracja mieszkańców borykających się z problemem ubóstwa występowała w sołectwie Ulan Duży. Wartość wskaźnika osiągnęła w tym sołectwie poziom 2,03%, czyli prawie pięciokrotnie wyższy niż średnia w gminie Ulan Majorat (0,41%). Wysokie wartości wskaźnika, przekraczające średnią gminną, odnotowano również w sołectwach: • Ulan Mały – wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,79 punktów procentowych;

• Kępki - wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,68 punktów procentowych; • Sętki - wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,25 punktów procentowych; • Ulan-Majorat - wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,22 punkty procentowe; • Kolonia Domaszewnica - wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,21 punktów procentowych;

• Wierzchowiny- wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,17 punktów procentowych;

• Żyłki - wartość wskaźnika wyższa od średniej gminnej o 0,13 punktów procentowych Jednostkami referencyjnymi, w których wskaźnik udziału osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców osiągnął w 2016 roku wartości poniżej średniej dla gminy Ulan-Majorat są sołectwa:

• Stok- wartość wskaźnika niższa od średniej gminnej o 0,25 punktów procentowych; • Sobole - wartość wskaźnika niższa od średniej gminnej o 0,23 punkty procentowe; • Zarzec Ulański- wartość wskaźnika niższa od średniej gminnej o 0,13 punktów procentowych;

• Domaszewnica - wartość wskaźnika niższa od średniej gminnej o 0,11 punktów procentowych.

W pozostałych sołectwach, tj.: Gąsiory, Klębów, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Rozwadów, Stanisławów oraz Zakrzew, nie odnotowano, aby w 2016 roku którykolwiek beneficjent pomocy społecznej korzystał ze wsparcia z tytułu ubóstwa. W sołectwie Skrzyszew poziom wskaźnika (0) wynika z tego, że na obszarze tej jednostki referencyjnej ani jeden mieszkaniec nie korzystał w analizowanym okresie czasu z pomocy społecznej świadczonej przez GOPS (bez względu na przyczynę).

Wykres 18 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Badając zjawisko ubóstwa przez pryzmat dynamiki zmian udziału osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie ludności, które zaszły na przestrzeni lat 2013-2016, zauważamy na terenie gminy Ulan-Majorat pozytywny trend spadkowy. W skali całej gminy średni udział osób dotkniętych ubóstwem w ogólnej liczbie ludności zmniejszył się o 29,49%. Trend spadkowy odnotowano w następujących jednostkach referencyjnych: • sołectwo Gąsiory - spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Paskudy - spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Skrzyszew - spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Zakrzew- spadek o 100% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Zarzec Ulański - spadek o 80,50% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Wierzchowiny- spadek o 67,93% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Ulan-Majorat - spadek o 48,74% w stosunku do roku 2013; • sołectwo Kępki - spadek o 31,16% w stosunku do roku 2013. We wskazanych powyżej sołectwach nastąpił spadek udziału osób korzystających ze świadczeń GOPS z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców wyższy od średniej gminnej. Jedyną jednostką referencyjną, na obszarze której spadek, który zaobserwowano na przestrzeni lat 2013-2016 był niższy od średniej w gminie było sołectwo Ulan Mały, gdzie spadek wyniósł -0,40%. Najbardziej niekorzystnie sytuacja prezentuje się na obszarach, w obrębie których w latach 2013-2016 zauważono wzrost analizowanego problemu. Sołectwami, w których odnotowano dodatnią wartość analizowanego wskaźnika, mówiącą o wzroście udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców były następujące sołectwa: • Domaszewnica – wzrost o 100%; • Kolonia Domaszewnica – wzrost o 100%; • Sobole – wzrost o 100%: • Stok – wzrost o 100%; • Sętki – wzrost o 97,37%; • Żyłki – wzrost o 3,24%; • Ulan Duży – wzrost o 1,01%. W pozostałych sołectwach wskaźnik wyniósł 0, gdyż na przestrzeni lat 2013-2016 w jednostkach tych odnotowano jedynie jednostkowe sytuacje, kiedy beneficjenci GOPS pochodzący z tych obszarów korzystali z pomocy z tytułu ubóstwa: na terenie sołectwa Kolonia Domaszewska jedynie w 2014 roku odnotowano jednego beneficjenta GOPS korzystającego z pomocy z tytułu ubóstwa, a w obrębie sołectwa Stanisławów – jednego w 2015 roku. Wykres 19 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Pomoc społeczna związana z występowaniem problemów odnoszących się do braku pracy mieszkańców gminy Ulan-Majorat koncentrowała się w 2016 roku na najwyższym poziomie w ośmiu jednostkach referencyjnych, w obrębie których udział osób korzystających z różnego typu świadczeń przyznawanych przez GOPS z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców był wyższy od średniej dla gminy Ulan-Majorat (0,75%). Do ww. sołectw należały w 2016 roku:

• Stanisławów – o 1,15 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Ulan Duży – o 0,94 punkty procentowe więcej niż średnia w gminie; • Domaszewnica – o 0,91 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Sętki – o 0,89 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Kolonia Domaszewska – o 0,69 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Ulan Mały – o 0,45 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Klębów – o 0,17 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Wierzchowiny - o 0,12 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie. W sołectwie Skrzyszew wartość 0, którą przyjął wskaźnik oznacza, że w 2016 roku na terenie tej jednostki żaden z mieszkańców nie korzystał ze wsparcia GOPS w Ulanie-Majoracie (bez względu na przyczynę). Natomiast w pozostałych sołectwach, gdzie badany wskaźnik również uplasował się na poziome 0, nie odnotowano żadnego beneficjenta pomocy społecznej, którzy korzystałby ze wsparcia z tytułu bezrobocia (Kolonia Domaszewnica, Paskudy, Zakrzew,

Zarzec Ulański oraz Żyłki). W pozostałych sołectwach: wskaźnik udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie ludności przyjął wartości niższe od średniej dla gminy Ulan-Majorat (0,75%):

• Gąsiory – 0,37 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie; • Stok – 0,28 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie; • Rozwadów – 0,22 punkty procentowe mniej niż średnia w gminie; • Kępki – 0,21 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie; • Ulan-Majorat – 0,12 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie; • Sobole – 0,05 punktów procentowych mniej niż średnia w gminie.

Wykres 20 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Na przestrzeni lat 2013-2016 na terenie gminy Ulan-Majorat zmalała liczba osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia. Liczba tych osób zmniejszyła się z 57 (2013 rok) do 46 (2016 rok), co oznacza około 19,3%-owy spadek. Biorąc pod uwagę potencjał ludnościowy gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych możemy zaobserwować, że w przeciągu czterech badanych lat największy spadek udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców nastąpił w sołectwach: Paskudy (spadek o 100%), Skrzyszew (spadek o 100%), Zarzec Ulański (spadek o 100%), Żyłki (spadek o 100%), Ulan-Majorat (spadek o 48,74%),

Gąsiory (spadek o 47,92%), Ulan Mały (spadek o 40,24%), Stok (spadek o 38,78%) oraz Wierzchowiny (spadek o 27,8%). Najniższy spadek udziału mieszkańców korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie ludności w latach 20132016 miał miejsce w sołectwie Ulan Duży (-15,82%). Najgorzej sytuacja prezentuje się w sołectwach: Klębów, Rozwadów, Sętki, Kolonia Domaszewska, Sobole, Domaszewnica, Kępki oraz Stanisławów, gdzie odnotowano na przestrzeni lat 2013-2016 wzrost udziału beneficjentów pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w stosunku do liczny mieszkańców. W sołectwie Zakrzew wskaźnik przyjął wartość 0, gdyż w analizowanym okresie ani jeden mieszkaniec nie korzystał z pomocy GOPS z tytułu bezrobocia, natomiast w obrębie sołectwa Kolonia Domaszewnica jedynie w 2014 roku jeden mieszkaniec korzystał z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia, w pozostałych latach analizy nie odnotowano takich przypadków.

Wykres 21 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

W ponad połowie jednostek referencyjnych, poddawanych analizie na potrzeby niniejszego opracowania, wystąpiły w 2016 roku zjawiska kryzysowe związane z bezradnością części mieszkańców w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Analizując to zjawisko przez pryzmat udziału osób korzystających z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w ogóle ludności, możemy zauważyć, że w ośmiu jednostkach

referencyjnych badany wskaźnik kształtował się na poziomie wyższym niż średnia w gminie Ulan-Majorat (0,31%). Do sołectw tych należą:

• Rozwadów – poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,75 punktów procentowych;

• Ulan Duży - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,7 punktów procentowych;

• Sobole - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,39 punktów procentowych; • Ulan-Majorat - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,32 punkty procentowe;

• Kępki - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,23 punkty procentowe; • Żyłki - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,23 punkty procentowe; • Kolonia Domaszewska - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,17 punktów procentowych;

• Zakrzew - poziom wskaźnika wyższy od średniej gminnej o 0,06 punktów procentowych.

Najniższy udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego odnotowano w poniższych sołectwach:

• Domaszewnica – wskaźnik na poziomie 0,15%; • Stok – wskaźnik na poziomie 0,16%; • Zarzec Ulański - wskaźnik na poziomie 0,28%. W sołectwie Gąsiory, Klębów, Kolonia Domaszewnica, Paskudy, Sętki, Stanisławów, Ulan Mały oraz Wierzchowiny nie odnotowano ani jednego mieszkańca korzystającego z pomocy GOPS z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, natomiast w obrębie sołectwa Skrzyszew ani jeden mieszkaniec nie korzystał w 2016 roku z pomocy GOPS (bez względu na powód wsparcia).

Wykres 22 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Analizując dynamikę zmian zachodzących w latach 2013-2016 w odniesieniu do wskazanego powyżej problemu, możemy zaobserwować, że udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w ogóle ludności uległ spadkowi. W skali całej gminy Ulan-Majorat spadek ten wyniósł 59,81% (średnia gminna). Pozytywny trend spadkowy odnotowano w większości z jednostek referencyjnych. Najlepiej sytuacja prezentuje się w sołectwach, w których udział beneficjentów GOPS z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w odniesieniu do liczby mieszkańców odnotował spadek na przestrzeni badanych trzech lat wyższy niż średnia gminna. Do sołectw tych należą: • Kolonia Domaszewnica – wskaźnik przyjął wartość -100%; • Paskudy - wskaźnik przyjął wartość -100%; • Sętki - wskaźnik przyjął wartość -100%; • Skrzyszew - wskaźnik przyjął wartość -100%; • Stanisławów - wskaźnik przyjął wartość -100%; • Wierzchowiny - wskaźnik przyjął wartość -100%; • Domaszewnica – wskaźnik przyjął wartość -85,54%; • Kolonia Domaszewska - wskaźnik przyjął wartość -79,71%; • Stok - wskaźnik przyjął wartość -65,99%;

• Żyłki - wskaźnik przyjął wartość -65,59%. Najniższy procentowy spadek udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w liczbie ludności odnotowano w sołectwach: Ulan-Majorat, Sobole oraz Zarzec Ulański, gdzie wskaźniki przyjęły wartości poniżej wartości średniej dla gminy. W trzech jednostkach referencyjnych zaszły w badanym okresie czasu niepokojące zmiany wzrostowe. W analizowanym czasie w jednostkach tych odnotowano bowiem procentowy wzrost wskaźnika. W sołectwie Kępki oraz Rozwadów wzrost wskaźnika wyniósł po 100%, a w sołectwie Ulan Duży: 1,01%. W obrębie trzech sołectw (Gąsiory, Klębów oraz Ulan Mały) na przestrzeni lat 2013-2016 ani jeden mieszkaniec nie korzystał z pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (stąd wartość wskaźnika na poziome 0). W sołectwie Zakrzew wskaźnik przyjął wartość 0, gdyż udział beneficjentów pomocy społecznej w związku z bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w ogólnej liczbie mieszkańców tegoż sołectwa był w analizowanym okresie taki sam.

Wykres 23 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

-150,00 -100,00 -50,00 0,00 50,00 100,00 150,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie Na potrzeby niniejszej Diagnozy analizie poddano również beneficjentów korzystających z pomocy GOPS w Ulanie-Majoracie z tytułu wielodzietności. Liczba mieszkańców gminy Ulan-

Majorat korzystających z pomocy społecznej z tego tytułu na przestrzeni lat 2013-2016 uległa spadkowi. W roku 2013 wynosiła ona 41 osób, a w 2016 – 30, co oznacza, że nastąpił spadek o 26,83%. Gdy spojrzymy na analizowane zjawisko przez pryzmat potencjału ludnościowego gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych również zauważymy tendencje spadkowe. W 2016 roku z największą koncentracją tego zjawiska mamy do czynienia w sołectwie Sobole. Osoby, które uzyskały pomoc społeczną w związku z wielodzietnością stanowiły w tym sołectwie 1,23% ogółu mieszkańców sołectwa. Poziom wskaźnika dla tego obszaru był więc w 2016 roku dwa i pół razy wyższy od średniej w gminie Ulan-Majorat (0,49%). Wskaźnik udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogólnej liczbie mieszkańców uplasował się w 2016 roku na poziomie powyżej średniej gminnej w następujących jednostkach referencyjnych:

• sołectwo Wierzchowiny – 0,68 punktów procentowych powyżej średniej; • sołectwo Kępki – 0,6 punktów procentowych powyżej średniej; • sołectwo Stanisławów – 0,46 punktów procentowych powyżej średniej; • sołectwo Gąsiory – 0,26 punktów procentowych powyżej średniej; • sołectwo Ulan-Majorat – 0,14 punktów procentowych powyżej średniej. W sołectwach: Klębów, Kolonia Domaszewnica, Rozwadów, Zakrzew oraz Żyłki żaden z beneficjentów pomocy społecznej organizowanej przez GOPS w Ulanie-Majoracie nie korzystał ze wsparcia z tytułu wielodzietności. W sołectwie Skrzyszew wskaźnik również przyjął wartość zero, ale w związku z tym, że ani jeden mieszkaniec tego obszaru nie korzystał w 2016 roku z pomocy społecznej, bez względu na powód przyznania świadczeń. W pozostałych jednostkach referencyjnych, tj. sołectwach: Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Sętki, Stok, Ulan Duży, Ulan Mały oraz Zarzec Ulański, udział mieszkańców korzystających z pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogólnej liczbie ludności danego sołectwa przyjął wartości niższe niż średnia gminna (0,49%).

Wykres 24 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Dynamika zmiany, którą na przestrzeni lat 2013-2016 możemy zaobserwować w odniesieniu do badanego powyżej zjawiska pokazuje ogólny spadek problemu na obszarze gminy Ulan- Majorat. Udział klientów GOPS korzystających z pomocy z tytułu wielodzietności w odniesieniu do liczby ludności spadł w przeciągu analizowanych trzech lat o 25,71% (średnia dla gminy Ulan-Majorat). Wśród obszarów charakteryzujących się najwyższym spadkiem udziału mieszkańców korzystających ze świadczeń z powodu wielodzietności w ogólnej liczbie ludności znajdują się następujące sołectwa: Kolonia Domaszewnica (spadek o 100%), Zakrzew (spadek o 100%), Żyłki (spadek o 100%), Sętki (spadek o 67,11%), Stanisławów (spadek o 66,35%), Kolonia Domaszewska (spadek o 66,19%), Zarzec Ulański (spadek o 51,25%), Ulan Mały (spadek o 50,20%), Gąsiory (spadek o 47,92%) oraz Kępki (spadek o 31,16%). Wartości dodatnie, odzwierciedlające wzrost udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogóle ludności, wskaźnik przyjął w sołectwach: Domaszewnica, Paskudy, Sobole, Stok, Ulan Duży oraz Ulan-Majorat. Największy wzrost odnotowano w latach 2013-2016 w sołectwie Sobole – wzrost o 81,54%.

Wykres 25 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Kolejnym z negatywnych zjawisk zauważalnym na obszarze gminy Ulan-Majorat są problemy mieszkańców związane z długotrwałą lub ciężką chorobą. Liczba osób korzystających w gminie Ulan-Majorat z pomocy społecznej z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby na przestrzeni lat 2013-2016 wynosiła odpowiednio: 46 osób (2013 r.), 53 osoby (2014 r.), 48 osób (2015 r.) oraz 46 osób (2016 r.). Jak widać, w 2016 roku ogólna liczba mieszkańców gminy Ulan-Majorat korzystających z GOPS z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby była taka sama jak w roku 2013, pomimo pewnych tendencji wzrostowych w latach 2014-2015. Jednakże, gdy spojrzymy na analizowane zjawisko przez pryzmat potencjału ludnościowego gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych zauważymy nasilanie się tego problemu. W 2016 roku z największą koncentracją tego problemu mamy do czynienia w sołectwie Stanisławów. Osoby, które uzyskały pomoc społeczną w związku z długotrwałą lub ciężką chorobą stanowiły w tym sołectwie 2,86% ogółu mieszkańców sołectwa. Poziom wskaźnika dla tego obszaru był więc w 2016 roku prawie 4 razy wyższy niż średnia w gminie Ulan-Majorat (0,75%). Wskaźnik udziału osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby w ogólnej liczbie mieszkańców przybrał wartość powyżej średniej gminnej również w następujących sołectwach: • Kolonia Domaszewnica – o 1,72 punkty procentowe powyżej średniej; • Domaszewnica -– o 0,46 punktów procentowych powyżej średniej;

• Stok– o 0,35 punktów procentowych powyżej średniej; • Kępki – o 0,34 punkty procentowe powyżej średniej; • Ulan Duży– o 0,26 punktów procentowych powyżej średniej; • Kolonia Domaszewska – o 0,21 punktów procentowych powyżej średniej; • Klębów – o 0,17 punktów procentowych powyżej średniej; • Wierzchowiny – o 0,12 punktów procentowych powyżej średniej; • Ulan Mały – o 0,05 punktów procentowych powyżej średniej. W sołectwach Paskudy oraz Zakrzew ani jeden beneficjent pomocy społecznej nie korzystał ze świadczeń z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby, natomiast w sołectwie Skrzyszew ani jeden mieszkaniec nie korzystał ze wsparcia GOPS w ogóle. W pozostałych jednostkach referencyjnych ww. wskaźnik kształtuje się na poziomie niższym od średniej, a najniższą wartość przyjmuje w sołectwie Sobole – 0,18%.

Wykres 26 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie Pomoc społeczna związana z występowaniem problemów odnoszących się do uzależnień (od alkoholu lub narkotyków) mieszkańców koncentrowała się w 2016 roku na najwyższym poziomie w czterech jednostkach referencyjnych, w obrębie których udział osób korzystających z różnego typu świadczeń przyznawanych przez GOPS z tytułu alkoholizmu lub narkomanii w

ogólnej liczbie mieszkańców był wyższy od średniej dla gminy Ulan-Majorat (0,15%). Do ww. sołectw należały w 2015 roku:

• Sętki - o 0,51 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Wierzchowiny - o 0,43 punkty procentowe więcej niż średnia w gminie; • Sobole - o 0,38 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie; • Ulan Mały – 0,25 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie. W sołectwie Domaszewnica udział osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii w ogólnej liczbie mieszkańców danego sołectwa kształtował się w 2016 roku na poziomie takim samym jak średnia gminna, czyli 0,15%. W sołectwach: Gąsiory, Kępki, Klębów, Kolonia Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Rozwadów, Stanisławów, Stok, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Zakrzew, Zarzec Ulański oraz Żyłki, w analizowanym czasie, ani jeden z mieszkańców nie korzystał z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu lub narkomanii.

Wykres 27 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie Na przestrzeni lat 2013-2016 na terenie gminy Ulan-Majorat spadła liczba osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii. Liczba tych osób spadła z 16 (2013 rok) do 9 (2016 rok), co oznacza prawie 43,75%-owy spadek.

Biorąc pod uwagę potencjał ludnościowy gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych możemy zaobserwować, że w przeciągu czterech badanych lat największy spadek udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu alkoholizmu lub narkomanii w ogólnej liczbie mieszkańców nastąpił w sołectwach:

• Kolonia Domaszewnica – spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – jedna osoba, 2015 – jedna osoba, 2016 – 0);

• Kolonia Domaszewska - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – jedna osoba, 2015 – jedna osoba, 2016 – 0);

• Paskudy - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – dwie osoby, 2014 – dwie osoby, 2015 – jedna osoba, 2016 – 0);

• Skrzyszew - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – jedna osoba, 2015 – jedna osoba, 2016 – 0);

• Stanisławów - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – jedna osoba, 2015 – 0, 2016 – 0);

• Stok - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – 0, 2015 – 0, 2016 – 0);

• Ulan Duży - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – 0, 2015 – dwie osoby, 2016 – 0);

• Ulan-Majorat - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – dwie osoby, 2014 – jedna osoba, 2015 – dwie osoby, 2016 – 0);

• Zakrzew - spadek o 100% (liczba beneficjentów: 2013 – jedna osoba, 2014 – jedna osoba, 2015 – 0, 2016 – 0). W sołectwie Sętki odnotowano spadek zjawiska o 1,32% (we wszystkich latach analizy liczba beneficjentów pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii wynosiła tutaj dwa). Na terenie sołectwa Ulan Mały, gdzie w latach 2013-2016 liczba mieszkańców korzystających z GOPS w związku z alkoholizmem lub narkomanią wynosiła po jednej osobie, odnotowano spadek zjawiska o 0,40%. Ostatnią jednostką referencyjną, w obrębie której również odnotowano spadek udziału osób korzystających ze świadczeń z tytułu alkoholizmu lub narkomanii było sołectwo Wierzchowiny. Wskaźnik osiągnął tutaj wartość -3,79% (we wszystkich latach analizy liczba beneficjentów pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii wynosiła tutaj dwa).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Analizując problemy społeczne, które na przestrzeni lat 2013-2016 były zauważalne na obszarze gminy Ulan-Majorat należy również zwrócić uwagę na zjawisko niepełnosprawności. W 2016 roku ogólna liczba beneficjentów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności wyniosła w gminie Ulan-Majorat 42, czyli o 8,7% mniej niż w 2013 roku (46 osób). Dane w tym zakresie, udostępnione przez GOPS w Ulanie-Majoracie, analizowane przez pryzmat potencjału ludnościowego gminy oraz poszczególnych sołectw wskazują, że w 2016 roku największy udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców miał miejsce w sołectwie Stanisławów. Wskaźnik osiągnął tutaj poziom 2,86%, czyli nieco ponad cztery razy wyższy niż średnia w gminie Ulan-Majorat, która wyniosła w 2016 roku 0,68%. Równie niepokojący, wysoki udział beneficjentów korzystających z pomocy społecznej w związku z niepełnosprawnością w ogólnej liczbie mieszkańców zaobserwowano w badanym okresie czasu w sołectwach: • Kępki – 1,09%; • Żyłki – 1,08%; • Rozwadów – 1,06%; • Ulan Duży – 1,01%; • Kolonia Domaszewska – 0,96%;

• Sobole – 0,88%; • Ulan-Majorat – 0,84%; • Ulan Mały – 0,80%; • Domaszewnica – 0,76%. Najmniejszą koncentrację problemu, biorąc pod uwagę potencjał ludnościowy, zauważono w sołectwach: Paskudy (0,26%), Stok (0,31%), Zakrzew (0,37%), Gąsiory (0,38%), Zarzec Ulański (0,55%), Wierzchowiny (0,58%), Kolonia Domaszewnica (0,62%) oraz Setki (0,66%). W pozostałych sołectwach wskaźnik kształtował się na poziomie 0.

Wykres 29 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Przyglądając się szczegółowo dynamice zmian udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców, przy uwzględnieniu podziału gminy na jednostki referencyjne, możemy zaobserwować, że w latach 2013-2016 w większości jednostek miał miejsce pozytywny trend spadkowy zjawiska. Trend spadkowy odnotowano w następujących sołectwach: Gąsiory, Kolonia Domaszewnica, Paskudy, Sętki, Skrzyszew, Stok, Ulan Duży, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański. Największy spadek udziału osób niepełnosprawnych korzystających z tego tytułu ze wsparcia GOPS odnotowano w sołectwie Skrzyszew (spadek o 100%). Jedynymi sołectwami, na obszarze

których odnotowano w badanym okresie czasu negatywny trend wzrostowy były: Domaszewnica, Kępki, Kolonia Domaszewska, Rozwadów, Stanisławów, Ulan-Majorat, Ulan Mały oraz Żyłki. Najwyższy wzrost odnotowano w analizowanym okresie w sołectwie Rozwadów (111,70%), a najniższy w sołectwie Domaszewnica (1,21%). W sołectwie Zakrzew udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców był w 2016 roku analogiczny do danych za rok 2013 (0,37%), stąd wskaźnik mówiący o dynamice zjawiska wyniósł w tym przypadku zero.

Wykres 30 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Na potrzeby niniejszego opracowania, analiza kwestii związanych z szeroko pojmowanym problemem ubóstwa i wykluczenia społecznego na terenie gminy Ulan-Majorat została uzupełniona o wskaźniki związane z pomocą finansową skierowaną do dzieci i młodzieży wychowujących się w rodzinach o niskich dochodach. Wskaźnikami, które zostały poddane analizie są: udział dzieci i młodzieży do lat 17 korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w Ulanie-Majoracie w ogólnej liczbie osób w tej grupie wiekowej (2016 rok) oraz dynamika zmiany udziału ww. grupy dzieci i młodzieży w populacji osób do 17 roku życia, która miała miejsce na przestrzeni lat 2013-2016. Analizując dane za rok 2016 możemy zauważyć, że jednostką referencyjną, w której wskaźnik udziału dzieci i młodzieży do 17 roku życia korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do lat 17 włącznie, osiągnął najwyższy poziom było 60

sołectwo Stanisławów. Wskaźnik wyniósł tutaj 38,10%, czyli o 27,14 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie Ulan-Majorat (10,95%). Bardzo wysokie, również powyżej średniej w gminie, wartości wskaźnik przyjął w następujących sołectwach:

• Kępki – 10,26 punktów procentowych powyżej średniej w gminie; • Wierzchowiny – 7,02 punktów procentowych powyżej średniej w gminie; • Ulan-Majorat – 6,44 punkty procentowe powyżej średniej w gminie; • Domaszewnica – 5,23 punkty procentowe powyżej średniej w gminie; • Gąsiory – 4,67 punktów procentowych powyżej średniej w gminie; • Sobole – 4,17 punktów procentowych powyżej średniej w gminie; • Zarzec Ulański – 1,35 punktów procentowych powyżej średniej w gminie. Najkorzystniej sytuacja prezentowała się w 2016 roku w sołectwach: Ulan Mały, Skrzyszew oraz Klębów, na terenie których nie odnotowano ani jednego dziecka do 17 r. ż. (włącznie), które wymagałoby przyznania przez GOPS dofinansowania do dożywiania. W pozostałych jednostkach referencyjnych udział osób do 17 r. ż., korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 r. ż. był niższy od średniej dla gminy Ulan-Majorat.

Wykres 31 Udział dzieci i młodzieży do lat 17 korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 roku życia w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Na przestrzeni lat 2013-2016 liczba dzieci i młodzieży, która korzystała z dofinansowania posiłków przez GOPS w Ulanie-Majoracie spadła z 213 do 147. Jest to spadek o 30,99%. Jeżeli jednak uwzględnimy w badaniu dynamiki zmian ww. zjawiska potencjał ludnościowy gminy ogółem oraz poszczególnych jednostek analitycznych otrzymamy bardziej precyzyjny obraz badanego problemu. Analizując dane udostępnione przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie możemy zaobserwować, że w 2016 roku, w porównaniu z rokiem 2013, nastąpił spadek udziału dzieci i młodzieży do 17 roku życia korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie ludności do 17 roku życia włącznie. Spadek ten wyniósł 26,31% (średnia gminna). Patrząc przez pryzmat poszczególnych jednostek referencyjnych, pozytywne, spadkowe tendencje w dynamice badanego zjawiska odnotowano w sołectwach:

• Ulan-Mały - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 100% w stosunku do 2013 roku;

• Skrzyszew - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 100% w stosunku do 2013 roku;

• Zakrzew - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 82,20% w stosunku do 2013 roku;

• Ulan Duży - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 71,85% w stosunku do 2013 roku;

• Kolonia Domaszewska - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 69,52% w stosunku do 2013 roku;

• Kolonia Domaszewnica - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 68,37% w stosunku do 2013 roku;

• Sętki - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 55,82% w stosunku do 2013 roku;

• Paskudy - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 44,89% w stosunku do 2013 roku;

• Gąsiory - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 35,76% w stosunku do 2013 roku;

• Żyłki - w 2016 roku udział dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży spadł o 26,98% w stosunku do 2013 roku. We wskazanych powyżej sołectwach spadek udziału dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży był wyższy od średniej gminnej. Badany wskaźnik przyjął wartości spadkowe niższe niż średnia w gminie Ulan-Majorat w następujących sołectwach: Wierzchowiny (-3,77%), Domaszewnica (-7,59%), Stanisławów (-16,88%), Ulan- Majorat (-17,79%) oraz Zarzec Ulański (-17,95%. W przeciągu analizowanych trzech lat wzrost udziału dzieci i młodzieży korzystających z dożywiania w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 roku życia nastąpił w aż czterech sołectwach: • Rozwadów – wzrost o 100%; • Sobole – wzrost o 22,90%; • Stok – wzrost o 15,63%; • Kępki – wzrost o 3,70%. Wykres 32 Zmiana udziału dzieci i młodzieży do lat 17 korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 roku życia (włącznie) w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie

Kwota świadczeń przyznanych z pomocy społecznej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ulanie-Majoracie (świadczenia pieniężne oraz świadczenia niepieniężne) na przestrzeni lat 2013-2016 uległa spadkowi o 9,3%. W 2013 roku wynosiła ona 258 461 zł, w 2014 – 272 221 zł, a w 2015 roku – 297 967 zł, a w 2016 roku – 234 445. W 2016 roku średnia kwota świadczeń przypadających na jednego świadczeniobiorcę wyniosła w gminie Ulan-Majorat 2211,1 zł. W porównaniu z rokiem 2013 wzrosła ona o 6,97% (w 2013 wynosiła 2067,69 zł).

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych przeprowadzonych z udziałem ludności gminy Ulan-Majorat mieszkańcy podkreślali istotę oraz negatywne skutki, jakie niesie ze sobą zwiększająca się liczba osób niepełnosprawnych, ciężko chorujących (choroba utrudniająca lub wręcz uniemożliwiająca pełne funkcjonowanie chorej osoby, np. choroby przewlekłe, nowotwory) oraz zależnych (np. osoby starsze wymagające stałej opieki). Mieszkańcy w szczególności akcentowali problem w dostępie do sprzętu rehabilitacyjnego oraz wspomagającego codzienne funkcjonowanie ww. grup osób. Wyrażali także potrzebę organizacji różnych form aktywności dla osób niepełnosprawnych, chorych i zależnych, np. aktywności społecznej,

kulturalnej, sportowej. Wskazywali także, że potrzebne jest rozpowszechnianie pomocy sąsiedzkiej oraz wolontariatu na rzecz osób niepełnosprawnych i starszych.

1.5.5 BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Bezpieczeństwo publiczne jest istotnym elementem wpływającym na jakość życia mieszkańców i rozwój lokalnej społeczności. Na obniżenie poziomu bezpieczeństwa publicznego wpływają w największej mierze zdarzenia, które związane są z łamaniem prawa. Przestępczość jest zjawiskiem, które może wywierać bardzo negatywny wpływ na funkcjonowanie lokalnej społeczności. Mimo, że problem ten stanowi margines życia społecznego, jednak częstotliwość i intensywność zdarzeń o tym charakterze może wpływać na postawy i zachowania mieszkańców gminy. Warto również mieć na uwadze, że dla wielu osób świadomość życia w bezpiecznej okolicy stanowi istotną wartość, często decydującą o wyborze miejsca do osiedlenia się. W związku z tym, że problemy związane z poziomem bezpieczeństwa stanowią jeden z podstawowych obszarów kryzysowych sfery społecznej, w ramach niniejszego opracowania szczegółowo przeanalizowano zjawisko przestępczości oraz różnego rodzaju interwencji Policji na terenie gminy Ulan-Majorat. Dokonując charakterystyki przedmiotowej sfery wzięto pod uwagę dane udostępnione przez Komendę Powiatową Policji w Radzyniu Podlaskim. W ramach analizy uwzględniono:

• liczbę przestępstw odnotowanych w 2016 roku przypadającą na 1 km2 oraz dynamikę zmiany tej liczby w latach 2015-2016;

• liczbę interwencji Policji (ogółem), które miały miejsce na obszarze gminy w 2016 roku w przeliczeniu na 1 km2 oraz zmianę tego zjawiska na przestrzeni lat 2013-2016;

• liczbę interwencji domowych Policji przeprowadzonych w 2016 roku w przeliczeniu na 1 km2 oraz zmianę tego zjawiska na przestrzeni lat 2013-2016;

• liczbę kolizji drogowych ogółem przypadającą na 1 km2 w 2016 roku oraz dynamikę zmian tych danych na przestrzeni lat 2013-2016. Według danych Komendy Powiatowej Policji Radzyniu Podlaskim w 2016 roku na terenie gminy Ulan-Majorat odnotowano łącznie 41 przestępstw. Przestępstwem, które w badanym okresie czasu występowało najczęściej były kradzieże cudzej rzeczy (4 przypadki). Przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu miały w 2016 roku miejsce dwukrotnie, podobnie jak kradzieże z włamaniem. Możemy również zaobserwować, że w tym czasie miało miejsce bardzo dużo interwencji Policji na terenie gminy Ulan-Majorat. W 2016 roku Policja podejmowała różnego rodzaju interwencje aż 324 razy. Przeważającą większość stanowiły interwencje domowe (64 przypadki). W badanym okresie Policja przeprowadziła również 7 interwencji związanych z zakłóceniem bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie całej gminy Ulan-Majorat. Na niskim poziomie kształtowała się liczba zdarzeń drogowych, które w 2016 roku odnotowano na obszarze gminy (29) oraz kolizji drogowych (24). W 2016 roku na analizowanym obszarze odnotowano 5 wypadków drogowych. W 2016 roku liczba odnotowanych przestępstw (ogółem) w przeliczeniu na 1 km2 wyniosła w gminie Ulan-Majorat 0,38 (średnia dla gminy). Obszarami o szczególnie wysokiej intensywności badanego wskaźnika, tj. liczby popełnionych przestępstw przypadających na 1 km2, są następujące jednostki referencyjne:

• sołectwo Ulan Duży - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 1,63 punkty procentowe;

• sołectwo Ulan-Majorat - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,82 punkty procentowe;

• sołectwo Domaszewnica - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,68 punktów procentowych;

• sołectwo Stok- wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,13 punktów procentowych;

• sołectwo Wierzchowiny - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,13 punktów procentowych;

• sołectwo Ulan Mały - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,12 punktów procentowych;

• sołectwo Sobole- wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,11 punktów procentowych;

• sołectwo Kolonia Domaszewnica – wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,04 punkty procentowe;

• sołectwo Zakrzew - wskaźnik jest wyższy od średniej dla gminy o 0,03 punkty procentowe; Jak pokazuje poniższy wykres, sołectwem o najgorszej sytuacji, w porównaniu do pozostałych jednostek referencyjnych, w którym odnotowano w 2016 roku największą liczbę przestępstw w przeliczeniu na 1 km2, jest sołectwo Ulan Duży. W czterech jednostkach referencyjnych, w których odnotowano problem przestępczości, intensywność tego zjawiska była nieduża, a badany wskaźnik osiągnął wartości niższe od średniej w gminie. Jednostkami tymi były w sołectwa: • Paskudy; • Stanisławów; • Skrzyszew; • Kolonia Domaszewska; • Zarzec Ulański. Najkorzystniejszą sytuację zaobserwowano w sołectwach: Gąsiory, Kępki, Klębów, Rozwadów, Sętki oraz Żyłki, w których w 2016 roku nie odnotowano żadnego przestępstwa. Wykres 33 Liczba odnotowanych przestępstw ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Analiza dynamiki zmian zachodzących w odniesieniu do liczby odnotowanych przestępstw (ogółem) przypadającej na 1 km2 w latach 2015-2016 pokazuje, że na obszarze gminy Ulan- Majorat zjawisko to uległo wzrostowi. Liczba odnotowanych przestępstw na 1 km2 wzrosła w 2016 roku, w porównaniu z rokiem 2015, o 10,81% (średnia gminna). Badając sytuację w poszczególnych jednostkach referencyjnych, możemy zauważyć, że największy wzrost liczby przestępstw na 1 km2 odnotowano na przestrzeni analizowanych dwóch lat w następujących sołectwach: • Sobole - wzrost o 200% w stosunku do 2015 roku; • Domaszewnica - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku; • Kolonia Domaszewska - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku; • Paskudy - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku; • Skrzyszew - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku; • Ulan Duży - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku; • Zakrzew - wzrost o 100% w stosunku do 2015 roku. Najlepiej sytuacja prezentuje się w jednostkach referencyjnych, w których w latach 2015-2016 nastąpił spadek liczby odnotowanych przestępstw w przeliczeniu na 1 km2. Sołectwami tymi są: Żyłki (spadek o 100%), Sętki (spadek o 100%), Stanisławów (spadek o 66,67%), Ulan Mały (spadek o 60%), Ulan-Majorat (spadek o 50%) oraz Stok (spadek o 50%). W obrębie trzech sołectw: Kolonia Domaszewnica, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański wskaźnik przyjął wartości

0, gdyż w jednostkach tych liczba odnotowanych przestępstw ogółem na 1 km2 była w 2016 roku taka sama jak w roku 2015.

Wykres 34 Zmiana liczby odnotowanych przestępstw ogółem przypadających na 1 km2 w latach 2015-2016 wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Na przestrzeni lat 2013-2016 liczba różnego rodzaju interwencji przeprowadzonych przez Policję na obszarze gminy Ulan-Majorat utrzymywała się na dość wysokim poziomie i wykazywała tendencję rosnącą. W 2013 roku wyniosła ona 274 interwencje, a w 2016 – 324 interwencje W 2016 roku odnotowano zatem wzrost zjawiska o 18,25%. Gdy na liczbę przeprowadzonych przez Policję interwencji spojrzymy przez pryzmat potencjału powierzchniowego gminy oraz poszczególnych jednostek referencyjnych możemy zaobserwować, że w 2016 roku średnia liczba przeprowadzonych interwencji przypadająca na 1 km2 wyniosła w gminie Ulan-Majorat 3,01. Aż w sześciu jednostkach referencyjnych liczba przeprowadzonych interwencji Policji w przeliczeniu na 1 km2 była wyższa od średniej gminnej. Do sołectw tych należą: • Ulan Duży – 11,54 interwencji na 1 km2; • Ulan-Majorat – 11,44 interwencji na 1 km2; • Domaszewnica – 9,99 interwencji na 1 km2; • Klębów – 9,67 interwencji na 1 km2;

•

• Ulan Mały – 5,22 interwencji na 1 km2; Sobole – 3,27 interwencji na 1 km2.

W pozostałych sołectwach badany wskaźnik przyjął wartości niższe od średniej w gminie Ulan-Majorat. Najkorzystniej sytuacja prezentowała się w 2016 roku w sołectwie Kolonia Domaszewska, w obrębie którego wskaźnik wyniósł 0,16 interwencji na 1 km2.

Wykres 35 Liczba przeprowadzonych interwencji Policji ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Na przestrzeni lat 2013-2016 liczba interwencji (ogółem) przeprowadzonych przez Policję w przeliczeniu na 1 km2 wykazywała tendencję rosnącą. W 2016 roku nastąpił wzrost liczby interwencji w przeliczeniu na 1 km2 o 18,25% w stosunku do 2013 roku (średnia gminna). Tendencję wzrostową zaobserwowano na obszarze następujących jednostek referencyjnych: • sołectwo Ulan-Majorat – wzrost o 280%; • sołectwo Klębów – wzrost o 275%; • sołectwo Sobole – wzrost o 110,53%; • sołectwo Ulan Duży – wzrost o 76,92%;

•

• • sołectwo Kępki – wzrost o 55,56%;

• sołectwo Domaszewnica – wzrost o 34,29%;

• sołectwo Skrzyszew – wzrost o 16,67%;

• sołectwo Stanisławów – wzrost o 14,29%;

• sołectwo Ulan Mały – wzrost o 10,53%. W sołectwie Zakrzew oraz Stok liczba interwencji (ogółem) przeprowadzonych przez Policję w przeliczeniu na 1 km2 była w 2016 roku taka sama, jak w roku 2013, stąd badany wskaźnik przyjął wartość 0. W pozostałych jednostkach referencyjnych odnotowano na przestrzeni lat 2013-2016 korzystną sytuację spadkową w odniesieniu do ogólnej liczby interwencji przeprowadzonych w tym okresie przez Policję przypadającej na 1 km2. Największy spadek wskaźnik przyjął w sołectwie Kolonia Domaszewska (-90%).

Wykres 36 Zmiana liczby przeprowadzonych interwencji Policji ogółem przypadających na 1 km2 w latach 20132016 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Wśród interwencji, które w 2016 roku podejmowała na obszarze gminy Ulan-Majorat Policja największą liczbę stanowiły interwencje domowe. W analizowanym okresie ich liczba w przeliczeniu na 1 km2 wyniosła 0,59 (średnia dla gminy Ulan-Majorat). Jednostkami

•

• referencyjnymi, w obrębie których miało miejsce najwięcej badanych interwencji Policji były sołectwa: • Klębów – 1,93 interwencji na 1 km2; • Ulan Duży – 1,51 interwencji na 1 km2; • Domaszewnica – 1,49 interwencji na 1 km2; • Sobole – 1,23 interwencji na 1 km2; • Stanisławów – 1,17 interwencji na 1 km2; • Kolonia Domaszewnica – 1,05 interwencji na 1 km2; • Skrzyszew – 1,03 interwencji na 1 km2; • Ulan-Majorat – 0,90 interwencji na 1 km2; • Zakrzew – 0,82 interwencji na 1 km2; • Ulan Mały – 0,75 interwencji na 1 km2. We wskazanych powyżej sołectwach liczba interwencji domowych, przeprowadzonych przez Policję w 2016 roku, w przeliczeniu na 1 km2 była wyższa od średniej gminnej (0,59). Najkorzystniej sytuacja prezentowała się w sołectwach: Gąsiory, Kolonia Domaszewska, Rozwadów oraz Żyłki, na obszarze których nie odnotowano w 2016 roku ani jednej interwencji domowej Policji. Na terenie pozostałych sołectw badany wskaźnik przyjął wartości niższe od średniej gminnej.

Wykres 37 Liczba przeprowadzonych interwencji domowych Policji przypadających na 1 km2 w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne

•

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Analiza dynamiki zmian zachodzących w odniesieniu do liczby interwencji domowych Policji przypadającej na 1 km2 w latach 2013-2016 wskazuje pozytywny trend spadkowy. W skali całej gminy liczba analizowanych interwencji w przeliczeniu na 1 km2 uległa w badanym okresie

spadkowi. Średni spadek dla gminy Ulan-Majorat wyniósł 4,48% (średnia gminna). Jednostkami referencyjnymi, w obrębie których odnotowano największy spadek były sołectwa: Gąsiory, Kolonia Domaszewska, Rozwadów oraz Żyłki, gdzie odnotowano 100%-owy spadek liczby interwencji domowych w przeliczeniu na 1 km2. Analiza przedmiotowego wskaźnika prowadzi do wniosku, że niekorzystna sytuacja w zakresie interwencji domowych Policji występuje w następujących sołectwach: Klębów (wzrost o 200%), Ulan Duzy (wzrost o 200%), Kępki (wzrost o 100%), Paskudy (wzrost o 100%), Skrzyszew (wzrost o 100%) oraz Wierzchowiny (wzrost o 100%).

Wykres 38 Zmiana liczby przeprowadzonych interwencji domowych Policji przypadających na 1 km2 w latach 20132016 (%) wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Na przestrzeni lat 2013-2016 liczba kolizji drogowych na obszarze gminy Ulan-Majorat była nieduża i wyniosła odpowiednio: w 2013 roku – 28, w 2014 – 24, w 2015 roku -15, a w 2016 – 24.. W roku 2016 odnotowano zatem 14,29%-owy spadek liczby kolizji drogowych ogółem, w porównaniu z rokiem 2013. W ponad połowie sołectw w badanym okresie nie odnotowano żadnych kolizji drogowych. Jakkolwiek ogólny poziom natężenia zjawiska na obszarze gminy nie należy do wysokich, to niepokojące są wartości jakie wskaźnik (tj. liczba kolizji drogowych na 1 km2) osiągnął w sołectwie Klębów, Ulan-Majorat, Stok, Ulan Duży, Ulan Mały, Domaszewnica oraz Paskudy. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, wskaźnik przyjął w tych jednostkach wartości wyższe od średniej gminnej (0,22).

Wykres 39 Liczba kolizji drogowych ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

Poddając analizie dynamikę zmian liczby kolizji drogowych ogółem w przeliczeniu na 1 km2 w latach 2013-2016 możemy zaobserwować, że na obszarze gminy Ulan-Majorat badany wskaźnik przyjął wartość -14,29%, co oznacza, że liczba kolizji drogowych przypadających na 1 km2 uległa spadkowi. Pozytywne tendencje spadkowe możemy zauważyć w następujących sołectwach: • Gąsiory – spadek o 100%; • Kolonia Domaszewska - spadek o 100%; • Sętki - spadek o 100%; • Skrzyszew - spadek o 100%; • Zarzec Ulański - spadek o 100%. Najgorzej sytuacja prezentuje się w sołectwach: Paskudy, Domaszewnica, Klębów, Stok oraz Żyłki, w obrębie których odnotowano wysoki wzrost liczby kolizji drogowych przypadających na 1 km2.

Wykres 40 Zmiana liczby kolizji drogowych ogółem przypadających na 1 km2 w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Radzyniu Podlaskim

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Zgodnie z konsultacjami przeprowadzonymi wśród mieszkańców oraz pracowników gminy Ulan-Majorat najważniejsze pozostają: zapobieganie i zwalczanie przestępczości pospolitej, (kradzieże, rozboje) oraz redukcja wykroczeń szczególnie uciążliwych (zaśmiecanie, spożywanie alkoholu w miejscach publicznych, zakłócanie spokoju, wybryki chuligańskie), przestępstwa przeciwko rodzinie (znęcanie, przemoc).

1.5.6 POZIOM EDUKACJI

Jednym z najważniejszych zjawisk kryzysowych, które może wystąpić w sferze społecznej jest niski poziom edukacji. Wskaźniki odnoszące się do poziomu edukacji mogą pośrednio wskazać na obszarze gminy miejsca zdegradowane. W związku z ograniczonym zakresem dostępnych danych oraz biorąc pod uwagę cel przeprowadzanego badania, do analizy użyto następujących wskaźników: • średni wynik sprawdzianu przeprowadzanego w VI klasie szkoły podstawowej w latach 2012-2014;

• średni odsetek dzieci z wynikiem niskim w latach 2012-2014 w odniesieniu do sprawdzianu szóstoklasisty. Celem analizy wyżej wymienionych wskaźników nie jest badanie jakości nauczania w danej placówce, ale wskazanie argumentów, które przemawiają za tym, że dzieci zamieszkujące określony obwód szkoły mogą posiadać gorsze warunku do nauki (np. materialne, rodzinne, mieszkaniowe), które skutkują osiąganiem gorszych wyników w nauczaniu, w tym właśnie gorszych wyników na egzaminach kończących dany etap edukacji. Słabsze wyniki egzaminu gimnazjalnego czy sprawdzianu szóstoklasisty mogą wskazywać na to, że istnieją pewne pozaszkolne czynniki wpływające na efektywność kształcenia (np. czynniki środowiskowe – sytuacja finansowa rodziny, prawidłowość funkcjonowania rodziny, dysfunkcje w rodzinie, warunku do nauki w domu, współpraca rodziców ze szkołą). Potwierdzeniem roli miejsca zamieszkania w procesie edukacyjnym może być korelacja pomiędzy niskimi wynikami egzaminów dzieci zamieszkujących dany obszar a wskaźnikami dotyczącymi np. ubóstwa, bezrobocia. Potrzeby edukacyjne w gminie Ulan-Majorat w latach poddawanych analizie zaspokajały następujące publiczne placówki oświatowe:

1. Punkt Przedszkolny w Kępkach;

2. Szkoła Podstawowa w Kępkach; 3. Punkt Przedszkolny w Domaszewnicy;

4. Szkoła Podstawowa w Domaszewnicy; 5. Punkt Przedszkolny w Sobolach;

6. Szkoła Podstawowa w Sobolach; 7. Punkt Przedszkolny w Zakrzewie;

8. Szkoła Podstawowa w Zakrzewie;

9. Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-Majoracie, w skład którego wchodzą: o Przedszkole,

o Szkoła Podstawowa,

o Gimnazjum;

10. Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-Majoracie Szkoła Filialna w Paskudach;

11. Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-Majoracie Szkoła Filialna w Sętkach. Biorąc pod uwagę ww. informacje, na potrzeby niniejszej diagnozy zbadano poziom edukacji w odniesieniu do szkół gimnazjalnych oraz szkół podstawowych. Analizy dokonano na podstawie danych, które były możliwe do pozyskania z oficjalnej strony Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Dodatkowo, zebrane dane uzupełniono informacjami jakościowymi, uzyskanymi podczas przeprowadzonych w szkołach wywiadów. Analizując dane OKE w Krakowie możemy zaobserwować, że w 2016 uczniowie uczęszczający do Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-Majoracie, będącym jedynym gimnazjum na terenie gminy Ulan-Majorat, osiągali porównywalne wyniki do średniej powiatowej oraz średniej wojewódzkiej w części egzaminu gimnazjalnego z języka polskiego.

Średnia gminna z tego przedmiotu była o 2 punkty procentowe wyższa niż średnia powiatowa oraz o zaledwie jeden punkt procentowy niższa od średniej w województwie lubelskim. Pozytywnie sytuacja kształtuje się również w odniesieniu do wyników, jakie osiągali uczniowie Gimnazjum z egzaminu gimnazjalnego z historii i wos-u. Co prawda średnia jaką osiągali oni w tej części egzaminu była niższa od średniej powiatowej i średniej wojewódzkiej, ale były to niewielkie różnice (dwa i trzy punkty procentowe). Egzamin z matematyki również poszedł uczniom zamieszkującym gminę Ulan-Majorat nieco gorzej od średniej powiatowej oraz wojewódzkiej. Osiągnęli oni wynik o 2 punkty procentowe niższy od średniego wyniku w powiecie radzyńskim oraz o 4 punkty procentowe niższy niż średnia w województwie lubelskim. W 2016 roku uczniowie z terenu gminy Ulan-Majorat osiągnęli średni wynik egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów przyrodniczych na poziomie 52%, czyli o 1 punkt procentowy wyższy od średniej powiatowej oraz analogiczny do średniej wojewódzkiej (52%). Relatywnie wysokie wyniki uczniowie z gminy Ulan-Majorat osiągnęli z egzaminu z języka angielskiego, zarówno na poziomie podstawowym, jak również rozszerzonym. W tych przypadkach średnie wyniki jakie osiągali uczniowie Gimnazjum w Ulanie-Majoracie były wyższe zarówno od średniej powiatowej, jak również średniej wojewódzkiej. W części podstawowej egzaminu z języka angielskiego uczniowie osiągnęli średni wynik na poziomie 67%, czyli o 8,5 punktów procentowych wyższy od średniej w powiecie radzyńskim oraz o 4 punkty procentowe wyższy od średniej wojewódzkiej. Średni wynik z języka angielskiego zdawanego na poziomie rozszerzonym wyniósł w 2016 roku w Gimnazjum w Ulanie-Majoracie 47%, czyli o 7 punktów procentowych więcej niż średnia powiatowa oraz o 4 punkty procentowe więcej niż średnia wojewódzka. Najgorzej poszedł uczniom zamieszkującym gminę Ulan-Majorat egzamin z języka niemieckiego, zdawany na poziomie podstawowym. Osiągnęli oni średni wynik na poziomie 35% i był on niższy od średniej powiatowej oraz od średniej wojewódzkiej. Analizując średnie wyniki z poszczególnych części egzaminu gimnazjalnego warto zauważyć, że uczniowie gimnazjów z terenu gminy Ulan-Majorat lepiej radzili sobie z przedmiotami humanistycznymi oraz językiem angielskim na poziomie podstawowym niż z przedmiotami ścisłymi i językiem niemieckim.

Wykres 41 Średnie wyniki z egzaminu gimnazjalnego przeprowadzonego w 2016 roku (%)

podstawowy rozszerzony podstawowy

Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-

Majoracie średnia w powiecie radzyńskim średnia w woj. lubelskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie

Uśredniony wynik sprawdzianu szóstoklasisty dla lat 2012-2014 przeprowadzonego w Szkole Podstawowej w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Ulanie-Majoracie wyniósł 59,67% i był on wyższy od średniej gminnej (57,67%) o 2 punkty procentowe. Jednostkami referencyjnymi, z których dzieci uczęszczały do ww. Szkoły, a co za tym idzie wskaźnik przyjął na ich obszarze wartość 59,67%, były następujące sołectwa: Klębów, Paskudy, Rozwadów, Sętki, Stok, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Ulan Mały, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański. W Szkole Podstawowej w Sobolach, do której uczęszczali uczniowie z sołectwa Sobole oraz Stanisławów, średni wynik ze sprawdzianu szóstoklasisty wyniósł w badanym okresie taką samą wartość jak średnia gminna, tj. 57,67%. Gorzej sytuacja prezentuje się w analizowanym okresie czasu w jednostkach referencyjnych, z których szóstoklasiści uczęszczali do pozostałych szkół podstawowych (Szkoła Podstawowa w Zakrzewie, Szkoła Podstawowa w Domaszewnicy oraz Szkoła Podstawowa w Kępkach). W Szkole w Zakrzewie, gdzie uczęszczały dzieci z sołectwa Gąsiory oraz Zakrzew, średni wynik ze sprawdzianu szóstoklasisty kształtował się w latach 2012-2014 na poziomie 57%, czyli o 0,67 punktów procentowych niższym niż średnia w gminie Ulan-Majorat. Na terenie sołectw: Domaszewnica, Kolonia Domaszewnica oraz Kolonia Domaszewska badany wskaźnik przyjął wartość 56,67% i był niższy od średniej gminnej o 1 punkt procentowy. Średni wynik ze sprawdzianu na koniec szóstej klasy szkoły podstawowej przyjął najniższą wartość w Szkole Podstawowej w Kępkach, gdzie uczęszczały dzieci z sołectw Kępki, Skrzyszew i Żyłki. Średni wynik uplasował się tutaj na poziomie 55,33%.

42 Średni wynik sprawdzianu szóstoklasisty w latach 2012-2014 wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne (%)

Wykres

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie

Zaprezentowane dane uzupełnione zostały o wskaźnik średniego odsetka dzieci w staninach z wynikiem niskim (staniny od 1 do 3) w latach 2012-2014. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że na przestrzeni lat 2012-2014 jedyną szkołą podstawową, w której średni odsetek dzieci w staninach z wynikiem niskim był niższy od średniej dla gminy Ulan-Majorat (26,83%) była Szkoła Podstawowa w Ulanie-Majoracie. Średni odsetek szóstoklasistów z sołectw: Klębów, Paskudy, Rozwadów Sętki, Stok, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Ulan Mały, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański, którzy znaleźli się w staninach z wynikiem niskim wyniósł w badanym okresie 21,67%, czyli 5,16 punktów procentowych mniej niż wynosi średnia dla gminy Ulan-Majorat. Gorzej sytuacja wygląda w sołectwach, w których szóstoklasiści uczęszczali do Szkoły Podstawowej w Sobolach: Sobole i Stanisławów. Średni odsetek dzieci podchodzących do sprawdzianu na koniec VI klasy szkoły podstawowej, których wyniki znalazły się w staninie niskiej wyniósł 36,33% i był wyższy od średniej gminnej o 9,5 punktów procentowych. Na terenie sołectw: Kępki, Skrzyszew oraz Żyłki (Szkoła Podstawowa w Kępkach) badany wskaźnik przyjął wartość 31,67%, natomiast w obrębie sołectw Gąsiory i Zakrzew (Szkoła Podstawowa w Zakrzewie) – 30%. Średni odsetek dzieci w staninach z wynikiem niskim wyniósł w Szkole Podstawowej w Domaszewnicy, w analizowanym okresie, 27,67%.

43 Średni odsetek dzieci w staninach z wynikiem niskim w latach 2012-2014 wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne (%)

Wykres

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych mieszkańcy gminy Ulan-Majorat do ważnych działań, które wymagają podjęcia w gminie zaliczyli przedsięwzięcia służące zwiększeniu dostępności do opieki żłobkowej. Mieszkańcy podkreślali, że wielu rodziców, w szczególności dotyczy to kobiet, nie jest w stanie pogodzić pracy zawodowej z opieką nad dziećmi, gdyż brakuje na terenie gminy infrastruktury żłobkowej. W szczególności problem ten dotyka kobiety-matki, które po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego często nie wracają na rynek pracy. W związku z powyższym postulowano, aby na terenie gminy Ulan-Majorat rozbudować publiczną infrastrukturę żłobkową.

1.5.7 POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO

Czynnikiem, który może wywierać znaczący wpływ na zmiany zachodzące w otoczeniu społeczności lokalnej jest poziom aktywności tejże społeczności. Analizy przedmiotowej sfery dokonano badając poziom kapitału społecznego (mierzony poprzez intensywność angażowania się mieszkańców w sprawy publiczne) oraz aktywność mieszkańców w zakresie

organizowania się w grupy działające w społeczności lokalnej. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że kapitał społeczny to sieć społecznych relacji zaufania, lojalności i solidarności. Wyszczególnić można dwie postaci kapitału społecznego: kapitał spajający (definiowany jako relacje wewnątrz danej społeczności) oraz kapitał pomostowy (rozumiany jako relacje społeczności ze światem zewnętrznym). Dla obszarów zdegradowanych charakterystyczny jest niski poziom kapitału pomostowego. Jednakże, należy mieć na uwadze, że te właśnie obszary równolegle cechują się wysokim poziomem kapitału spajającego. Najbardziej adekwatnym miernikiem kapitału pomostowego jest analiza frekwencji w wyborach. Frekwencja wyborcza świadczy o intensywności zaangażowania obywatelskiego, mierzy stopień świadomości demokratycznej obywateli, ich uczestnictwo w rządzeniu oraz ocenę wpływu obywateli na procesy decyzyjne w państwie, regionie czy w środowisku lokalnym. Analiza frekwencji wyborczej przez pryzmat poszczególnych komisji wyborczych pozwala zaobserwować w jakich obszarach może występować problem niskiego kapitału społecznego (pomostowego). W związku z powyższym, na potrzeby niniejszej analizy, zestawiono frekwencję w wyborach do Sejmu i Senatu w 2015 roku, frekwencję w wyborach do Rady Gminy w 2014 roku oraz frekwencję w wyborach na Prezydenta RP w 2015 roku – w I turze. W przypadku wyborów do Sejmu i Senatu, które miały miejsce w 2015 roku, frekwencja wyborcza w gminie Ulan-Majorat wyniosła 48,15% i była minimalnie wyższa od średniej frekwencji w powiecie radzyńskim (47,31%). Frekwencja na poziomie gminy była o 0,87 punktów procentowych niższa niż średnia w województwie lubelskim (49,02%). Obszarem, w którym frekwencja w analizowanych wyborach uplasowała się na poziomie najniższym w porównaniu do pozostałych miejsc był obwód nr 2, obejmujący sołectwa: Sobole oraz Stanisławów. Frekwencja wyniosła tutaj 42,59% i była niższa od średniej dla gminy UlanMajorat o 5,56 punktów procentowych. Obszarami, w obrębie których frekwencja wyborcza również była niższa od średniej w gminie Ulan-Majorat były następujące obwody wyborcze: • obwód nr 1, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Domaszewnica, Kolonia Domaszewnica oraz Kolonia Domaszewska (frekwencja na poziomie 43,05%);

• obwód nr 3, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Klębów, Rozwadów, Sętki, Stok, Ulan-Majorat oraz Zarzec Ulański(frekwencja na poziomie 47,92%). Obwodami, w obrębie których w wyborach do Sejmu i Senatu frekwencja wyborcza kształtowała się na poziomie powyżej średniej dla gminy Ulan-Majorat były:

• obwód nr 5, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Kępki, Skrzyszew, oraz Żyłki (frekwencja na poziomie 48,74%, czyli 0,59 punktów procentowych powyżej średniej gminnej);

• obwód nr 4, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Gąsiory, Paskudy oraz Zakrzew (frekwencja na poziomie 51,9%, czyli 3,75 punktów procentowych powyżej średniej gminnej);

• obwód nr 6, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Ulan Duży, Ulan Mały oraz Wierzchowiny (frekwencja na poziomie 54,9%, czyli 6,75 punktów procentowych powyżej średniej gminnej). Wykres 44 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP w 2015 roku (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej

Średnia frekwencja w przypadku wyborów samorządowych do Rady Gminy, które miały miejsce w 2014 roku, wyniosła w granicach gminy Ułan-Majorat 66,21% uprawnionych do głosowania. Porównując ten wynik do średniej dla województwa lubelskiego, możemy zaobserwować, że frekwencja w gminie Ułan-Majorat była sporo wyższa od frekwencji na poziomie województwa (o 16,33 punkty procentowe). W porównaniu z frekwencją w powiecie radzyńskim (58,10%), gmina Ułan-Majorat również osiągnęła wyższy poziom frekwencji (o 8,11 punktów procentowych). W granicach gminy Ułan-Majorat wyodrębniono trzy obszary, w obrębie których frekwencja w wyborach samorządowych do Rady Gminy w 2014 roku była wyższa od średniej dla gminy (66,21%). Obszarami tymi są następujące obwody głosowania

• obwód nr 5, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Kępki, Skrzyszew, oraz Żyłki (frekwencja na poziomie 77,63%, czyli 11,42 punkty procentowe powyżej średniej gminnej); • obwód nr 4, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Gąsiory, Paskudy oraz Zakrzew (frekwencja na poziomie 72,58%, czyli 6,37 punktów procentowych powyżej średniej gminnej); • obwód nr 6, który obejmował mieszkańców następujących sołectw: Ulan Duży, Ulan Mały oraz Wierzchowiny (frekwencja na poziomie 69,67%, czyli 3,46 punktów procentowych powyżej średniej gminnej).

Okręgiem wyborczym o najniższej frekwencji w analizowanych wyborach był obwód nr 1, obejmujący sołectwa: Domaszewnica, Kolonia Domaszewnica oraz Kolonia Domaszewska. Frekwencja w tych jednostkach wyniosła 54,58% i była niższa od średniej gminnej o 11,63 punkty procentowe. W obwodzie nr 2, tj. sołectwach: Sobole oraz Stanisławów, frekwencja wyniosła 55,93%, w obwodzie nr 3, tj. sołectwach: Klębów, Rozwadów, Sętki, Stok, Ulan- Majorat oraz Zarzec Ulański, frekwencja wyniosła 65,66%.

Wykres 45 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w wyborach samorządowych do Rady Gminy w 2014 roku (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej

W przypadku wyborów na Prezydenta RP, które miały miejsce w 2015 roku, w I turze tychże wyborów frekwencja w gminie Ułan-Majorat wyniosła 50,73% i była wyższa od średniej dla powiatu radzyńskiego (46,98%). Frekwencja na poziomie gminy była o 2,17 punktów procentowych wyższa niż średnia w województwie lubelskim (48,56%). Obszarem, w którym frekwencja w I turze wyborów prezydenckich uplasowała się na poziomie najniższym, w porównaniu do pozostałych miejsc w gminie Ułan-Majorat, był obwód nr 5 (obejmujący sołectwa Kępki, Skrzyszew oraz Żyłki). Frekwencja w analizowanych wyborach wyniosła tutaj 46,26% i była niższa od średniej dla gminy Ułan-Majorat o 4,47 punktów procentowych. Jednostkami referencyjnymi, w których frekwencja wyborcza w I turze wyborów na Prezydenta RP przyjęła wartość wyższą od średniej gminnej były sołectwa: Ulan Duży, Ulan Mały oraz Wierzchowiny, stanowiące obwód głosowania nr 6 (frekwencja wyniosła tutaj 55,81%), a także sołectwa: Gąsiory, Paskudy oraz Zakrzew, stanowiące obwód głosowania nr

4 (frekwencja wyniosła tutaj 54,31%). W pozostałych obwodach głosowania odnotowano następującą frekwencję:

• obwód nr 3, obejmujący sołectwa: Klębów, Rozwadów, Sętki, Stok, Ulan-Majorat oraz Zarzec Ulański, frekwencja na poziomie 50,39%;

• obwód nr 2, obejmujący sołectwa: Sobole oraz Stanisławów, frekwencja na poziomie 48,15%;

• obwód nr 1, obejmujący sołectwa: Domaszewnica, Kolonia Domaszewnica oraz Kolonia Domaszewska, frekwencja na poziomie 48,14%.

Wykres 46 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w I turze wyborów na Prezydenta RP w 2015 roku (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Kolejnym wskaźnikiem informującym o jakości kapitału społecznego może być liczba działających na terenie gminy organizacji pozarządowych 5 zajmujących się problematyką lokalną. Na terenie gminy Ułan-Majorat w 2016 roku działało łącznie 17 organizacji

5 Organizacja pozarządowa (ang. NGO non-governmentalorganization) to organizacja obywatelska, założona przez obywateli lub ich organizacje, działająca z własnej inicjatywy w interesie określonego interesu publicznego. Definicja ustawowa organizacji pozarządowej zawarta jest w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 roku, Nr 96, poz. 873), zgodnie z którym: organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i nie działające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia 84

pozarządowych. Nieduża liczba organizacji działających na obszarze gminy oraz fakt, że nie powstają nowe mogą wskazywać na niski kapitał społeczny. Analizując przedmiotową sferę, warto mieć na uwadze, że trudno jest ocenić zarówno zasięg oddziaływania tych organizacji, jak również efektywność ich działań w skali gminy oraz lokalnej społeczności. W związku z powyższym, wskazanie obszarów gminy, w obrębie których występują deficyty w zakresie aktywności organizacji pozarządowych jest bardzo trudne. Dane odnoszące się do liczby organizacji można jednak przeanalizować przez pryzmat aktywności mieszkańców w zakresie zrzeszania się i prowadzenia różnego rodzaju organizacji społecznych. W tym celu zbadano liczbę organizacji pozarządowych funkcjonujących na terenie gminy Ułan-Majorat przypadającą na 100 mieszkańców. W 2016 roku przedmiotowy wskaźnik wyniósł dla gminy Ułan-Majorat 0,28 (średnia gminna). Wśród jednostek referencyjnych, dla których ww. wskaźnik przewyższał średnią gminną znalazły się również następujące sołectwa:

• Paskudy – 0,52 na 100 mieszkańców; • Domaszewnica – 0,45 na 100 mieszkańców; • Gąsiory – 0,38 na 100 mieszkańców; • Zakrzew – 0,37 na 100 mieszkańców; • Sobole – 0,35 na 100 mieszkańców; • Sętki – 0,33 na 100 mieszkańców; • Wierzchowiny – 0,29 na 100 mieszkańców. Zdecydowanie najgorsza sytuacja została zaobserwowana w jednostkach referencyjnych, w których nie funkcjonują żadne organizacje pozarządowe, tj. w sołectwach Kępki, Klębów, Kolonia Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Rozwadów, Skrzyszew, Stanisławów, Ulan Duży, Ulan Mały oraz Żyłki. W sołectwie Zarzec Ulański wskaźnik przyjął wartość analogiczną do średniej gminnej, czyli 0,28 na 100 mieszkańców. W pozostałych sołectwach wskaźnik przyjął wartości niższe od średniej gminnej.

Wykres 47 Liczba organizacji pozarządowych przypadających na 100 mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych zaobserwowano, że mieszkańcy gminy wykazują tendencję do przyjmowania biernej postawy wobec podejmowania aktywności obywatelskich czy społecznych. Mieszkańcom brakuje poczucia „sprawczości”, rozumianego jako przeświadczenie o realnej możliwości kształtowania otaczającej ich rzeczywistości i współdecydowania o losach wspólnoty samorządowej. W związku z powyższym nie angażują się oni w sprawy publiczne w dostateczny sposób.

1.6 SFERA ŚRODOWISKOWA

Jakość środowiska na terenie gminy Ulan-Majorat jest kolejnym z obszarów, który zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020 wymaga oceny w zakresie występowania zjawisk kryzysowych.

Gmina Ulan-Majorat jest typową gminą rolniczą. W związku z tym, przyczyn zanieczyszczenia powietrza należy szukać przede wszystkim w źródłach naturalnych i antropogenicznych.

Źródła naturalne dotyczą głównie opadu pyłu i są nimi przede wszystkim: pola uprawne (z pól pył jest wywiewany), roślinność (pyłki roślinne, których stężenie w powietrzu nasila się w okresie kwitnienia traw i drzew) oraz infrastruktura drogowa (pył z dróg porywany jest wskutek ruchu samochodowego). Do najczęściej występujących antropogenicznych przyczyn zanieczyszczenia powietrza zaliczamy źródła oparte na procesie spalania węgla w kotłowniach lokalnych i paleniskach domowych.

Obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo dobrą jakością powietrza atmosferycznego. Niewątpliwie wpływ na to posiada rolniczy charakter gminy oraz brak większego przemysłu, który mógłby być głównym źródłem generującym związki zanieczyszczające powietrze atmosferyczne, a także znaczne otoczenie lasów. W związku z tym, że nie ma możliwości dokładnego oszacowania danych w zakresie jakości powietrza oraz emitowanych do niego zanieczyszczeń dla poszczególnych jednostek referencyjnych (brak punktów monitoringowych jakości powietrza), analiza przedmiotowa problemu została oparta o dane udostępnione przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie oraz informacje zawarte w „Ocenie jakości powietrza w województwie lubelskim za 2015 rok”.

Zgodnie z danymi WIOŚ w Lublinie, zarówno Aglomerację Lubelską, jak i strefę lubelską, zaliczono (kryterium ochrony zdrowia) do klasy C ze względu na przekroczenia 24-godzinnych stężeń pyłu PM10, średniorocznych stężeń PM2,5 i benzo/a/pirenu w pyle PM10. Głównym źródłem tego typu zanieczyszczeń jest emisja z procesów grzewczych opartych na węglu, w tym tzw. niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Drugą przyczyną są niekorzystne warunki klimatyczne, rozumiane jako wystąpienie szczególnie niekorzystnej sytuacji meteorologicznej z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza. Dodatkowymi przyczynami jest emisja z zakładów przemysłowych, ciepłowni oraz emisja komunikacyjna. W strefie lubelskiej istotny udział ma emisja z rolnictwa (uprawy). Na terenie gminy Ulan-Majorat nie odnotowano w 2015 roku przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10. Obszarami najbliżej zlokalizowanymi względem gminy Ulan- Majorat, w których w tym okresie odnotowano przekroczenia stężeń analizowanego rodzaju zanieczyszczeń są miasta Radzyń Podlaski, Łuków, Międzyrzec Podlaski oraz Biała Podlaska. W miastach tych odnotowano również przekroczenia średniorocznych stężeń pyłu PM2,5. W gminie Ulan-Majorat nie odnotowano przekroczenia tych zanieczyszczeń. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w zakresie benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10. Przekroczenia tego rodzaju związków chemicznych zanotowano w dużej liczbie miejsc na obszarze województwa lubelskiego, w tym na obszarze gminy Ulan-Majorat. Łączna powierzchnia obszarów przekroczeń w gminie wynosi około 9,4 km2, co stanowi około 8,73% ogólnej powierzchni gminy. Liczba ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia to około 2561 osób.6

Mapa 3 Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w województwie lubelskim w 2015 roku

6 Pismo WIOŚ z dnia 4 lipca 2017 r. WMŚ.7016.33.2017 87

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: „Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim za 2015 rok”

Mapa 4 Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w powiecie radzyńskim w 2016 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: „Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim za 2016 r.”

Analiza danych uzyskanych z WIOŚ w Lublinie pozwala zaobserwować, że obszarem gminy Ulan-Majorat, w którym odnotowano w 2015 roku przekroczenia benzo/a/piranu były tereny

sołectw: Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Stok, Ulan Duży, Ulan-Majorat, Ulan Mały, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański. Łączna powierzchnia obszarów przekroczeń w tych sołectwach wynosi około 9,4 km2, co stanowi około 8,73% ogólnej powierzchni gminy Ulan- Majorat. Liczba ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia to około 2 561 osób czyli ok. 41,37% ogółu mieszkańców. Poddając analizie udział obszarów, w obrębie których odnotowano w 2015 roku przekroczenia jakości powierzchnia w ogólnej powierzchni danej jednostki referencyjnej możemy zaobserwować, że jednostką, w której udział ww. obszarów w ogólnej powierzchni był najwyższy jest sołectwo Ulan Duży. Badany wskaźnik przyjął tutaj wartość 80%. W dalszej kolejności uplasowało się sołectwo Ulan-Majorat, na obszarze którego wskaźnik wyniósł 60%. Niekorzystna sytuacja związana z przekroczeniem jakości powietrza miała również miejsce w sołectw: Domaszewnica, Kolonia Domaszewska oraz Wierzchowiny, na terenie których wskaźnik wyniósł po 20%, czyli o 11,27 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie Ulan-Majorat (8,73%). W sołectwach: Paskudy, Stok oraz Ulan mały udział obszarów, w obrębie których odnotowano przekroczenie jakości powietrza w stosunku do całego obszaru sołectwa, wyniosły po 10%, a w sołectwie Zarzec Ulański – 5%. Na terenie pozostałych jednostek referencyjnych nie odnotowano w analizowanym czasie przekroczeń benzo/a/piranu.

Wykres 48 Udział obszarów, w obrębie których odnotowano w 2015 roku przekroczenie jakości powietrza w ogólnej powierzchni poszczególnych jednostek referencyjnych (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie

Mapa 5 Przekroczenie benzo/a/pirenu na obszarze gminy Ulan-Majorat w 2015 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie

W świetle informacji WIOŚ w Lublinie główny wpływ na przekroczenia benzo/a/pirenu ma niska emisja, związana z ogrzewaniem budynków, pochodząca z lokalnych kotłowni węglowych oraz indywidualnych palenisk domowych (najczęściej o niskiej sprawności), opalanych węglem słabej jakości lub odpadami komunalnymi, wytwarzanymi w gospodarstwach domowych. Z tego względu natężenie zanieczyszczeń w powietrzu charakteryzuje wyraźna sezonowa zmienność i zależność od zapotrzebowania na ciepło, czyli ogrzewania. W związku z powyższym, problem złej jakości powietrza z większym natężeniem występuje w okresie grzewczym (zimą) i w przeważającej mierze koncentruje się na obszarach o nagromadzonej zabudowie mieszkaniowej, która ogrzewana jest przede wszystkim za pomocą indywidualnych palenisk. Istotnym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest również emisja komunikacyjna, gdzie w wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory oraz pyły. Ruch odbywający się po drogach jest uciążliwy dla zabudowy istniejącej wzdłuż tych dróg i sprawia, że zabudowa ta znajduje się w zasięgu działania toksycznych składników spalin. Z drugiej strony, ruch komunikacyjny odbywający się głównymi drogami (np. drogami powiatowymi) i hałas z nim związany niesie ze sobą również zagrożenie klimatu akustycznego.

Problemem w zakresie sfery środowiskowej jest także świadomość mieszkańców obszaru rewitalizacji, która jest niewystarczająca. Pozytywnym w tym zakresie zjawiskiem jest wzrost świadomość mieszkańców w zakresie korzyści płynących ze stosowania OZE. Choć nie bez znaczenia w tej kwestii pozostaje czynnik ekonomiczny (zmniejszenie kosztów zakupu nośników energii). Nadal jednak mała jest świadomość w zakresie proekologicznych i

proklimatycznych postaw w życiu codziennym (np. nawyki w zakresie korzystania z energii elektrycznej). Niewystarczająca jest również wiedza w zakresie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. W świetle danych Elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitorowania realizacji „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” spora część zabudowy na obszarze gminy Ulan-Majorat wymaga usunięcia elementów azbestowych. Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Szczególną cechą azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostają w tkance płucnej w ciągu całego życia. Zmiany chorobowe mogą pojawić się po kilku lub nawet kilkudziesięciu latach. Włókna azbestu trafiają do organizmu głównie drogą oddechową, z wdychanym powietrzem, i w niewielkim tylko stopniu przez skórę i z układu pokarmowego. Źródłem narażenia, prócz zanieczyszczonego powietrza, może być woda, do której azbest trafia z gleb zanieczyszczonych azbestem. Jak wskazują liczne badania kontakt z azbestem stanowi przyczynę wielu chorób, m.in.: azbestozę, raka płuc, raka oskrzeli oraz raka opłucnej zwanego międzybłoniakiem. Wdychający włókna częściej chorują też na inne nowotwory - raka żołądka, krtani, nerek, jelit, trzustki, jajnika oraz chłoniaki. Poniżej zaprezentowano mapę prezentującą obszary w obrębie analizowanej gminy, na których znajdują się wyroby azbestowe wymagające usunięcia. Pomimo prowadzonych systematycznie przedsięwziąć w zakresie usuwania wyrobów azbestowych, wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się nadal sporym natężeniem zabudowy wymagającej podjęcia interwencji.

Mapa 6 Działki z wyrobami azbestowymi według stopnia pilności usunięcia w gminie Ulan-Majorat

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://esip.bazaazbestowa.gov.pl/geoserwis.html

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Podczas konsultacji społecznych mieszkańcy gminy Ulan-Majorat wskazywali, że bardzo dużym problemem w sferze środowiskowej jest degradacja terenów zielonych (w szczególności lasów) związana z ich zaśmiecaniem odpadami komunalnymi. Mimo zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi w gminach (obowiązek odbierania odpadów komunalnych spoczywa na gminie, a wszystkich mieszkańców gminy obowiązują opłaty za gospodarowanie odpadami bez względu na częstotliwości oddawania i ilość odpadów) problem zaśmiecania terenów zielonych nie zmniejszył się diametralnie. Najprawdopodobniej jest to związane z wciąż zbyt niską świadomością w zakresie proekologicznych postaw. Konsultacje społeczne ujawniły także problem niskiego stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie gminy. W dalszym ciągu około 92,25% obiektów mieszkalnych w gminie nie posiada dostępu do instalacji kolektorów słonecznych. Konsultacje wskazały, że główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest bariera finansowa, która ze względu na stan zamożności mieszkańców, uniemożliwia samodzielny zakup tego rodzaju instalacji. Mieszkańcy sygnalizowali potrzebę rozszerzenia dostępu do odnawialnych źródeł energii. Konsultacje wykazały potrzebę podniesienia świadomości mieszkańców w zakresie proekologicznych oraz proklimatycznych postaw w codziennym życiu – np. promocję pozytywnych nawyków w zakresie korzystania z energii elektrycznej, podnoszenie wiedzy w zakresie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i proekologicznego korzystania z palenisk domowych.

1.7 SFERA GOSPODARCZA

Obszar gospodarczy koncentruje się na zjawiskach związanych z przedsiębiorczością oraz kondycją lokalnych przedsiębiorstw. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej zależy głównie od potencjału kapitału ludzkiego w zakresie działalności indywidualnej, ale również jest wypadkową takich zmiennych jak lokalizacja czy wsparcie władz gminy z sferze rozwoju przedsiębiorczości lokalnej. Gmina Ulan-Majorat należy do obszarów, w których sytuacja społeczno-ekonomiczna mieszkańców jest zdeterminowana gospodarką rolną, która stanowi główne źródło utrzymania ludności oraz pełni wiodącą funkcję rozwojową. Podstawowym źródłem dochodów osób zamieszkujących teren gminy jest, ze względu na jej rolniczy charakter, praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Inne, pozarolnicze sektory gospodarki, w tym np. usługowo-produkcyjne, mają jedynie znaczenie uzupełniające.

Gmina Ulan-Majorat, pomimo stosunkowo słabych jakościowo gleb, ma typowo rolniczy charakter. Wśród gospodarstw rolnych największy udział mają gospodarstwa do 1 ha, od 1 do 2 ha oraz od 3 do 5 ha. Dane dotyczące struktury użytków rolnych w gminie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 4 Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki w 2012 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat, zaczerpnięcie ze Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Ulan-Majorat na lata 2014-2023

Szczególną rolę w odniesieniu do gospodarki pełni miejscowość Ulan-Majorat. Stanowi ona bowiem czynnik oddziałujący na aktywność zawodową ludności, gdyż jest rynkiem pracy dla części mieszkańców gminy oraz ośrodkiem działalności firm handlowych i usługowych, a także instytucji sektora finansów publicznych. Podmiotami, które zapewniają na terenie gminy Ulan- Majorat miejsca pracy są zakłady produkcyjno-usługowe (np. Zakład Meblowy Kulenty) oraz podmioty publiczne (np. Urząd Gminy, placówki oświatowej, itp.). Ponad 10 pracowników zatrudnia również Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska oraz Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Ulanie-Majoracie. Do pozostałych pracodawców na obszarze gminy można zaliczyć: NZOZ w Ulanie-Majoracie, Gminną Bibliotekę, Bank Spółdzielczy, Aptekę oraz sklepy spożywcze, tekstylne i przemysłowe.

Gmina charakteryzuje się mało sprzyjającymi warunkami zewnętrznymi, które umożliwiałyby rozwój przedsiębiorczości na jej terenie. Aktualnie rozwój przedsiębiorczości opiera się głównie na wykorzystaniu własnego potencjału i zasobów gminy. Analizując dane możemy zauważyć, że w 2016 roku 79,92% podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (pozarolniczą). Przewaga wśród podmiotów prywatnych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które nie dysponują kapitałem na rozwój i promocję, ani nie posiadają rezerw wystarczających na przetrwanie złej koniunktury gospodarczej, zdecydowanie obniża potencjał gospodarczy gminy Ulan-Majorat. Według danych z lipca 2017 roku na terenie gminy Ulan-Majorat działalność gospodarczą prowadziło 185 osób fizycznych. Analiza struktury ww. podmiotów pod kątem przynależności do sekcji PKD wykazała, że największa liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w gminie Ulan-Majorat funkcjonowała w branży: budownictwo (sekcja F; 28%), handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (sekcja G; 21%), transport i komunikacja (sekcja H; 15%), przetwórstwo przemysłowe (sekcja C; 9%) oraz pozostała działalność usługowa (sekcja S; 5%).

Celem zbadania przedsiębiorczości na terenie gminy Ulan-Majorat przeanalizowano liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (pozarolniczą) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2016 roku. Wskaźnik ten dla gminy Ulan-Majorat kształtował się w badanym okresie na poziomie 5,56. Najlepiej analizowany wskaźnik wypada w sołectwie Ulan-Majorat, gdzie przyjmuje wartość 13,19, czyli o 7,63 punkty procentowe wyższą od średniej gminnej. Na nieco niższym poziomie wskaźnik uplasował się w sołectwie Ulan Duży – 10,06. Słabiej, ale nadal powyżej średniej w gminie Ulan-Majorat, sytuacja prezentuje się w sołectwach: Ulan Mały (9,76), Sobole (6,49), Stok (6,35) oraz Zarzec Ulański 93

(6,03). W pozostałych jednostkach referencyjnych analizowany wskaźnik osiągnął w 2016 roku wartości niższe od średniej w gminie Ulan-Majorat. Najgorszą sytuację zaobserwowano w sołectwie Stanisławów, gdzie liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarzą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym była prawie czterokrotnie niższa niż średnia dla gminy w 2016roku.

Wykres 49 Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (pozarolniczą) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni lat 2015-2016 liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym podlegała pozytywnym zmianom. W skali całej gminy Ulan-Majorat odnotowano bowiem wzrost tej liczby o 0,08%. W większości jednostek referencyjnych również odnotowano charakterystyczny dla całej gminy trend wzrostowy zjawiska. Najlepsza sytuacja miała miejsce w 2016 roku, w sołectwie Skrzyszew, gdzie liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wzrosła o 47,35%. Najniższy wzrost zauważono w sołectwie Żyłki: 0,95%. W sołectwach: Kępki, Klębów, Stok, Ulan-Majorat, Ulan Mały oraz Wierzchowiny miała miejsce najbardziej niekorzystna sytuacja, gdyż na ich terenie odnotowano w latach 2015-2016 spadek liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. Największy spadek zaobserwowano w sołectwie Ulan-Majorat, o 14,97%.

Wykres 50 Zmiana liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (pozarolniczą) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2015-2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analiza kolejnego wskaźnika, czyli liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym, wykazała, że w 2016 roku sołectwem o najlepszej sytuacji w zakresie badanego wskaźnika jest sołectwo Sobole. Wartość wskaźnika wyniosła tutaj 2,06/100, czyli 1,39 punktów procentowych więcej niż średnia w gminie (0,67/100). Tuż za tą jednostką referencyjną uplasowało się sołectwo Ulan-Majorat, gdzie wskaźnik wyniósł 1,74/100. Wartość badanego wskaźnika uplasowała się powyżej średniej gminnej również w sołectwach: Zakrzew, Skrzyszew, Zarzec Ulański, Kolonia Domaszewska oraz Gąsiory. W pozostałych jednostkach sytuacja wygląda gorzej, gdyż liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosiła mniej niż średnia w gminie Ulan-Majorat (0,67/100). Najgorzej sytuacja wyglądała w sołectwach: Kępki, Klębów, Koloni Domaszewnica, Rozwadów, Sętki, Stanisławów oraz Żyłki, na terenie których w 2016 roku nie zarejestrowano ani jednego podmiotu gospodarki narodowej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 2015-2016 liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym podlegała negatywnym zmianom. W skali całej gminy Ulan-Majorat odnotowano bowiem spadek tej liczby o 21,81%. W połowie jednostek referencyjnych również odnotowano charakterystyczny dla całej gminy trend spadkowy zjawiska. Najlepsza sytuacja miała miejsce w 2016 roku, w sołectwie Sobole, gdzie liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wzrosła o 247,94%. Najniższy wzrost zauważono w sołectwie Ulan Duży: 3,35 %. W sołectwach: Kolonia Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Paskudy, Rozwadów, Sętki, Skrzyszew, Stanisławów, Stok, Ulan- Majorat oraz Ulan Mały miała miejsce najbardziej niekorzystna sytuacja, gdyż na ich terenie odnotowano w latach 2015-2016 spadek liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. Największy spadek zaobserwowano w sołectwach: Kolonia Domaszewnica, Kolonia Domaszewska, Rozwadów, Sętki oraz Stanisławów. Spadek ten wyniósł po 100%. Wykres 52 Zmiana liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2015-2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

KONSULTACJE SPOŁECZNE

Jednym z problemów, który w trakcie konsultacji społecznych w zakresie sfery gospodarczej zgłaszali mieszańcy gminy Ulan-Majorat jest niewystarczająca liczba miejsc pracy, skutkująca koniecznością poszukiwania jej poza granicami gminy i zniechęcająca tym samym do osiedlania się na terenie gminy. Mieszkańcy podkreślali, że emigracja w celach zarobkowych dotyczy coraz większej liczby osób (w szczególności młodych i wykształconych) i powoduje szereg niekorzystnych zjawisk społecznych, takich jak na przykład rozluźnianie się więzi rodzinnych, rozbicie rodzin, pozostawienie bez opieki najstarszych członków rodziny czy problem „eurosierot” – dzieci ponoszących negatywne, psychologiczne konsekwencje emigracji rodziców w celach zarobkowych. Dużym problemem we wskazanej sferze jest również postawa znacznej grupy mieszkańców charakteryzująca się brakiem wiary we własne możliwości, strachem przez przepisami i procedurami, co znacząco ogranicza ich inicjatywę w zakresie prowadzenia własnego biznesu. Wskazane jest zatem podjęcie działań skierowanych do mieszkańców, które miałyby na celu zwiększenie ich wiedzy na temat prowadzenia własnej działalności gospodarczej, promocję postaw przedsiębiorczych oraz dobrych praktyk biznesowych.

1.8 SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA

Kolejną grupą problemów wymagających przeprowadzenia analizy na potrzeby niniejszego opracowania są negatywne zjawiska przestrzenno-funkcjonalne, czyli w szczególności: niewystarczający poziom wyposażenia w infrastrukturę społeczną i techniczną lub jej zły stan techniczny, niska jakość podstawowych usług lub brak dostępu do nich, niski poziom obsługi komunikacyjnej, niedobór lub niska jakość terenów publicznych, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru.

Analizując negatywne zjawiska w przedmiotowej sferze oraz definiując stan kryzysowy należy wziąć pod uwagę specyfikę obszaru gminy Ulan-Majorat. W związku z tym, że jest to gmina wiejska niektóre z aspektów wskazywanych przy definiowaniu stanu kryzysowego nie znajdują uzasadnienia przy delimitacji obszarów zdegradowanych (np. poziom skanalizowania poszczególnych jednostek referencyjnych, w przypadku gdy na obszarze znacznej części z nich budowa sieci kanalizacji nie jest uzasadniona ekonomicznie). Obszary wiejskie charakteryzuje bowiem „niedorozwój” pewnych aspektów życia społeczno-gospodarczego, co jest ściśle powiązane z hierarchicznością ośrodków (za którą idzie zależność niektórych obszarów niedostateczne wyposażonych od obszarów sąsiednich lepiej wyposażonych). Rzeczą naturalną jest to, że obsługa różnych aspektów życia mieszkańców odbywa się w sąsiednich ośrodkach wyższego rzędu. W związku z tym, nie zawsze brak określonego rodzaju usług traktuje się na obszarach wiejskich jako sytuację niewłaściwą. Wskazany brak nie musi zawsze być przejawem sytuacji kryzysowej. W obrębie gminy Ulan-Majorat wyposażonych w instalacje wodociągowe jest 92,43% wszystkich budynków mieszkalnych. Znacznie gorzej sytuacja prezentuje się w odniesieniu do sieci kanalizacji sanitarnej – na terenie gminy Ulan-Majorat nie funkcjonuje sieć kanalizacyjna. Rzadko stosowanym rozwiązaniem są przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na chwilę obecną w takie oczyszczalnie wyposażonych jest ogółem 311 budynków mieszkalnych (czyli około 21,21% wszystkich budynków). W większości gospodarstw ścieki są gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, a następnie odwożone przez wozy asenizacyjne do oczyszczalni ścieków.

Analiza rozmieszczenia podstawowych usług świadczonych przez instytucje publiczne, tj. placówki oświatowe czy instytucje kultury, nie wskazuje na brak dostępu do tych obiektów.

Analiza dostępności do terenów zielonych na terenie gminy Ulan-Majorat w okazała się niemiarodajna ze względu na fakt, że na terenach wiejskich ta dostępność do urządzonych terenów zielonych nie jest wymagana. Jest to związane z tym, że zabudowa wiejska charakteryzuje się występowaniem jednej lub kilku linii zabudowy wzdłuż dróg otoczonych zielonymi terenami rolnymi i leśnymi.

Na sytuację kryzysową w sferze przestrzenno – funkcjonalnej może wskazywać niska jakość terenów publicznych, z których na co dzień korzystają mieszkańcy gminy. Na potrzeby niniejszego dokumentu przeanalizowano zatem udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni badanego obszaru. Analiza tych danych pokazuje, że obszarami wymagającymi w szczególności podjęcia interwencji są tereny zlokalizowane w sołectwach:

• Ulan-Majorat - udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni jednostki wyniósł w 2016 roku 0,35%;

• Stok - udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni jednostki wyniósł w 2016 roku 0,27%;

• Rozwadów - udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni jednostki wyniósł w 2016 roku 0,20%;

• Sobole - udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni jednostki wyniósł w 2016 roku 0,20%;

• Domaszewnica - udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni jednostki wyniósł w 2016 roku 0,15%. W pozostałych jednostkach referencyjnych nie odnotowano w analizowanym okresie terenów publicznych, które z racji na niską jakość wymagałyby przeprowadzenia interwencji.

Wykres 53 Udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni danego obszaru w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

W trakcie konsultacji społecznych z mieszkańcami oraz wywiadów z przedstawicielami władz gminy Ulan-Majorat i pracownikami Urzędu Gminy wskazano, że obszarami użyteczności publicznej, które wymagają interwencji naprawczej są następujące miejsca: • w sołectwie Domaszewnica: • modernizacji i doposażenia wymaga świetlica oraz plac zabaw, • w sołectwie Kępki:

o modernizacji i doposażenia wymaga plac zabaw,

• w sołectwie Rozwadów: o modernizacji i doposażenia wymaga świetlica oraz boisko,

• w sołectwie Sobole: o modernizacji wymagają budynki: remizy OSP oraz zlewni mleka,

o uatrakcyjnienia wymaga teren po SKR,

o modernizacji i doposażenia wymaga plac zabaw,

• w sołectwie Stok: o uatrakcyjnienia wymaga teren po SKR, o naprawy wymaga droga

przy Gminnej Spółdzielni, o modernizacji i doposażenia wymaga

świetlica, o modernizacji wymagają budynki: lecznicy oraz zlewni

mleka,

• w sołectwie Ulan-Majorat: o modernizacji i doposażenia wymaga plac zabaw,

o uatrakcyjnienia wymaga teren i zabudowania Gminnej Spółdzielni.

1.9 SFERA TECZNICZNA

Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020 wskazują, że obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej dodatkowego, jednego negatywnego zjawiska. W katalogu tych zjawisk znalazły się także zagadnienia techniczne, w szczególności: degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.

Uwzględniając powyższe informacje, charakteryzujące zjawisko degradacji technicznej, wybrano, na potrzeby przedmiotowej analizy, cztery wskaźniki, które najdokładniej oddadzą zasięg obszaru kryzysowego w obrębie sfery technicznej. Przeanalizowano zatem:

• udział budynków mieszkalnych wyposażonych w przydomowe oczyszczalnie ścieków w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 roku (%);

• udział budynków mieszkalnych podłączonych do wodociągu w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 r. (%); • udział budynków mieszkalnych korzystających ze źródeł energii odnawialnej w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 r. (%);

100

• udział budynków użyteczności publicznej niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych i/lub wymagających termomodernizacji w ogólnej liczbie budynków użyteczności publicznej w 2016 roku. Na obszarze gminy Ulan-Majorat przydomowe oczyszczalnie ścieków posiadało w 2016 roku 311 budynków mieszkalnych, czyli 21,21% wszystkich budynków mieszkalnych na terenie gminy (średnia gminna). Uwzględniając ogólną liczbę budynków mieszkalnych w poszczególnych jednostkach referencyjnych, najgorszą sytuację dotyczącą rozwiązań umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów mieszkalnych w zakresie ochrony środowiska, zaobserwowano w sołectwach: Klębów, Kolonia Domaszewnica, Ulan Duży, Ulan-Majorat oraz Ulan Mały. W obrębie tych jednostek ani jeden budynek mieszkalny nie został wyposażony w przydomową oczyszczalnię ścieków. Najwyższy udział budynków mieszkalnych wyposażonych w przydomowe oczyszczalnie ścieków w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych odnotowano w 2016 roku w sołectwie Kępki. Wyniósł on tutaj 60,98%, czyli był prawie trzykrotnie wyższy niż średnia w gminie. Powyżej średniej gminnej uplasował się badany wskaźnik również w sołectwach: • Kolonia Domaszewska – 56%; • Sętki – 50,72%; • Sobole – 46,10%; • Żyłki – 43,14%; • Gąsiory – 40,30%; • Skrzyszew – 33,33%; • Zakrzew – 23,44%; • Paskudy – 22,34%; • Domaszewnica – 22,30%; • Wierzchowiny – 21,74%.

101

Wykres 54 Udział budynków mieszkalnych wyposażonych w przydomowe oczyszczalnie ścieków w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Analiza danych dotyczących podłączenia budynków mieszkalnych zlokalizowanych na obszarze gminy Ulan-Majorat do sieci wodociągowej pokazuje, że gmina dysponuje dobrze rozwiniętą siecią wodociągową. Najlepszą sytuację odnotowano w 2016 roku na terenie sołectw: Klębów, Kolonia Domaszewska, Ulan Mały, Wierzchowiny oraz Zarzec Ulański, gdzie po 100% budynków mieszkalnych było podłączonych do wodociągu. Powyżej średniej gminnej (92,43%) uplasowały się również sołectwa: Stok, Paskudy, Sętki, Sobole oraz Kępki. W sołectwie Żyłki zaledwie 70,59% budynków mieszkalnych było podłączonych do wodociągu.

102

Wykres 55 Udział budynków mieszkalnych podłączonych do wodociągu ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Kolejnym wskaźnikiem, który również może wskazywać na istnienie problemów uniemożliwiających efektywne korzystanie z obiektów użytkowych w zakresie ochrony środowiska, może być wskaźnik pokazujący udział budynków mieszkalnych korzystających ze źródeł energii odnawialnej w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych. Bez wątpienia tego rodzaju instalacje wpływają nie tylko na podniesienie jakości życia lokalnej społeczności, lecz również pozytywnie oddziałują na stan środowiska naturalnego. Analizy przedmiotowego wskaźnika dokonano na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Gminy w Ulanie- Majoracie, dotyczących liczby budynków mieszkalnych wyposażonych w instalacje odnawialnych źródeł energii w porównaniu z ogólną liczbą budynków mieszkalnych.

W 2015 roku średni udział budynków wykorzystujących odnawialne źródła energii w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych kształtował się na obszarze gminy Ulan-Majorat na bardzo niskim poziomie (7,75%). Po uwzględnieniu ogólnej liczby budynków mieszkalnych w poszczególnych jednostkach referencyjnych, najgorszą sytuację (poniżej średniej gminnej) dotyczącą rozwiązań umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów mieszkalnych w zakresie ochrony środowiska, zaobserwowano w sołectwie Kolonia Domaszewska, w obrębie którego zaledwie 1,61% budynków mieszkalnych korzystało z odnawialnych źródeł energii (prawie pięciokrotnie mniej niż średnia w gminie). Niekorzystnie sytuacja prezentuje się również w następujących sołectwach, w których badany wskaźnik także osiągnął wartości

103

niższe od średniej gminnej (7,75%). Do sołectw tych należą: Paskudy (7,53%), Domaszewnica (7,19%), Ulan mały (6,90%), Rozwadów (6,67%), Sobole (6,43%), Ulan-Majorat (5,56%), Zakrzew (4,69%), Gąsiory (4,48%), Ulan Duży (3,85%), Stanisławów (3,33%) oraz Kolonia Domaszewnica (1,61%). W pozostałych jednostkach referencyjnych udział budynków mieszkalnych korzystających z odnawialnych źródeł energii w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych był wyższy od średniej gminnej. Najlepiej sytuacja prezentowała się w 2015 roku w sołectwie Wierzchowiny, w którym 17,39% budynków mieszkalnych było wyposażonych w odnawialne źródła energii.

Wykres 56 Udział budynków mieszkalnych korzystających z odnawialnych źródeł energii w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

Ogólna liczba budynków usług publicznych, które wymagają przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych i/lub dostosowania do potrzeb niepełnosprawnych wyniosła w 2016 roku 14. Stanowi to 53,85% wszystkich budynków użyteczności publicznej będących w tym okresie czasu w zasobie gminy (średnia dla gminy Ulan-Majorat). Badany wskaźnik osiągnął najwyższe wartości w sołectwach: Kolonia Domaszewska, Stok, Ulan Duży oraz Ulan-Majorat. W tych sołectwach wszystkie budynki użyteczności publicznej powinny zostać poddane pracom termomodernizacyjnym i/lub remontom mającym na celi ich dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że wysoka wartość jaką osiągnął w tych sołectwach badany wskaźnik jest związana z tym, że liczba budynków

104

użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie tych sołectw jest niewielka (po jednym takim budynku). Stosunkowo duży udział budynków użyteczności publicznej wymagających dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych i/lub przeprowadzenia niezbędnych prac termomodernizacyjnych w stosunku do wszystkich budynków publicznych odnotowano w sołectwach: Domaszewnica, Sętki oraz Sobole (po 50% budynków). W sołectwie Ulan Mały wskaźnik osiągnął wartość 0, gdyż na tym obszarze nie ma żadnych budynków użyteczności publicznej. W pozostałych jednostkach referencyjnych, w których wskaźnik wyniósł 0, taka sytuacja jest spowodowana tym, że wszystkie budynki użyteczności publicznej zostały przed niniejszą analizą poddane termomodernizacji.

Wykres 57 Udział budynków użyteczności publicznej niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych i/lub wymagających termomodernizacji w ogólnej liczbie budynków użyteczności publicznej w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Ulan-Majorat

105

2. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

2.1 METODOLOGIA DELIMITACJI OBSZARU ZDEGRADOWANEGO

Celem zidentyfikowania obszarów zdegradowanych przyjęto analizę wielokryterialną, opartą na zestawie wskaźników. Pozwoliła ona na obiektywne określenie stopnia zróżnicowania rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych obszarów gminy Ulan-Majorat.

Na potrzeby delimitacji obszarów zdegradowanych wykorzystano podział gminy Ulan-Majorat na 20 jednostek referencyjnych (sołectwa). Dane zebrane na ich poziomie stanowiły podstawę do analizy wskaźnikowej przeprowadzonej dla pięciu obowiązkowych sfer: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Należy jednocześnie dodać, że wyniki otrzymane podczas badania metodą wskaźnikową zostały uzupełnione danymi z analizy jakościowej, uwzględniającej oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności, przeprowadzonej podczas konsultacji społecznych prowadzonych w gminie.

Podstawę delimitacji obszarów zdegradowanych stanowią zgromadzone i przeanalizowane dane udostępnione przez następujące instytucje: Urząd Gminy w Ulanie-Majoracie oraz jednostki organizacyjne (m. in. GOPS, placówki oświatowe), Powiatowy Urząd Pracy w Radzyniu Podlaskim, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Praktyka Lekarza Rodzinnego „Salus” w Ulanie-Majoracie, Komenda Powiatowa Policji w Radzyniu Podlaskim, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, GUS w Lublinie.

Zastosowana w niniejszym badaniu metoda wielokryterialna zakłada użycie wybranych wskaźników dla ustalenia listy rankingowej oraz wyboru obszaru charakteryzującego się największym nasileniem cech kryzysowych (łącznie 52 wskaźniki, w pięciu grupach). Duża liczba wskaźników rodzi pytanie o ich wagę w wyniku końcowym. Celem optymalizacji procesu wyboru, jak i uwzględnienia preferencji wynikających z „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020”, założono, że łączna wartość wskaźników społecznych wyniesie 60%, natomiast łączna wartość wskaźników w pozostałych 4 sferach wyniesie łącznie 40%. Przedmiotowe założenie wynika z konieczności oddania kierunku interwencji zapisanej w umowie partnerstwa zakładającej m.in.: konieczności wyznaczenia obszarów deficytowych z naciskiem na problemy społeczne.

Poniżej zaprezentowano listę wskaźników delimitacyjnych oraz przyjęte wagi dla grupy czynników i poszczególnych wskaźników.

106

Tabela 5 Wskaźniki delimitacyjne

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Wskaźnik obrazuje zachodzące na Udział ludności w wieku Odchylenie obszarze gminy Ulan-Majorat Urząd Gminy w 1. 0,01 poprodukcyjnym w ogólnej Stymulanta powyżej wartości niekorzystne tendencje UlanieMajoracie liczbie ludności w 2016 r. (%) średniej dla gminy demograficzne- "starzenie się społeczeństwa". Zmiana udziału ludności w Wskaźnik obrazuje zachodzące na wieku poprodukcyjnym w Odchylenie obszarze gminy Ulan-Majorat Urząd Gminy w 2. 0,01 ogólnej liczbie ludności w Stymulanta powyżej wartości niekorzystne tendencje UlanieMajoracie latach 2013-2016 (%) średniej dla gminy demograficzne- "starzenie się społeczeństwa".

Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowy Urząd Wskaźnik pokazuje skalę 0,6 Odchylenie Powiatowym Urzędzie Pracy w Pracy w występowania na terenie gminy 3. 0,02 Stymulanta powyżej wartości Radzyniu Podlaskim w ogólnej Radzyniu niekorzystnego zjawiska jakim jest średniej dla gminy liczbie ludności w wieku Podlaskim bezrobocie. produkcyjnym w 2016 r. (%)

Zmiana udziału osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowy Urząd Odchylenie Wskaźnik pozwala na zobrazowanie Powiatowym Urzędzie Pracy w Pracy w 4. 0,01 Stymulanta powyżej wartości obszarów, w obrębie których zjawisko Radzyniu Podlaskim w ogólnej Radzyniu średniej dla gminy bezrobocia ma charakter utrwalony. liczbie ludności w wieku Podlaskim produkcyjnym w latach 2013- 2016 (%)

107

Wskaźnik pokazuje skalę Udział osób bezrobotnych do Powiatowy Urząd Odchylenie występowania na terenie gminy 40 r.ż. (włącznie) Pracy w 5. 0,02 zarejestrowanych w PUP w Stymulanta powyżej wartości zjawiska bezrobocia osób, którzy Radzyniu ogólnej liczbie bezrobotnych w średniej dla gminy mogą mieć trudności w znalezieniu Podlaskim 2016 r. (%) pracy związane z wiekiem.

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Zmiana udziału osób bezrobotnych do 40 r. ż. Powiatowy Wskaźnik pokazuje skalę występowania Odchylenie powyżej (włącznie) zarejestrowanych w Urząd Pracy na terenie gminy zjawiska bezrobocia 6. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla PUP w ogólnej liczbie w Radzyniu osób, którzy mogą mieć trudności w gminy bezrobotnych w latach 2013- Podlaskim znalezieniu pracy związane z wiekiem. 2016 (%)

Wskaźnik pokazuje skalę występowania Udział osób bezrobotnych Powiatowy na terenie gminy zjawiska bezrobocia bez kwalifikacji zawodowych Odchylenie powyżej Urząd Pracy osób, które trudno zaktywizować 7. 0,6 0,01 zarejestrowanych w PUP w Stymulanta wartości średniej dla w Radzyniu zawodowo z powodu braku ogólnej liczbie bezrobotnych w gminy Podlaskim odpowiednich kwalifikacji zawodowych. 2016 r. (%)

Zmiana udziału osób Wskaźnik pokazuje skalę występowania Powiatowy bezrobotnych bez kwalifikacji Odchylenie powyżej na terenie gminy zjawiska bezrobocia zawodowych zarejestrowanych Urząd Pracy 8. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla osób, które trudno zaktywizować w PUP w ogólnej liczbie w Radzyniu gminy zawodowo z powodu braku bezrobotnych w latach 2013- Podlaskim 2016 (%) odpowiednich kwalifikacji zawodowych.

108

Udział osób długotrwale Powiatowy bezrobotnych (powyżej 12 Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zobrazowanie Urząd Pracy 9. 0,02 miesięcy) zarejestrowanych w Stymulanta wartości średniej dla obszarów, w obrębie których zjawisko w Radzyniu PUP w ogólnej liczbie gminy bezrobocia ma charakter utrwalony. bezrobotnych w 2016 r. (%) Podlaskim

Zmiana udziału osób długotrwale bezrobotnych Powiatowy Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zobrazowanie (powyżej 12 miesięcy) Urząd Pracy 10. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla obszarów, w obrębie których zjawisko zarejestrowanych w PUP w w Radzyniu gminy bezrobocia ma charakter utrwalony. ogólnej liczbie bezrobotnych w Podlaskim latach 2013-2016 (%)

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Proponowany wskaźnik w sposób adekwatny obrazuje liczbę osób korzystających z pomocy społecznej Gminny udzielanej przez GOPS w Ulanie- Udział osób korzystających ze Ośrodek Odchylenie powyżej Majoracie bez względu na formę świadczeń pomocy społecznej Pomocy 11. 0,02 Stymulanta wartości średniej dla (pieniężna, niepieniężna, łącznie obie w ogólnej liczbie mieszkańców Społecznej w gminy formy) oraz powód przyznanych w 2016 r. (%) Ulanie- świadczeń. Przyjęcie w ramach Majoracie wskaźnika jako jednostki "osób" 0,6 pozwoliło na ukazanie rzeczywistej skali problemu.

Gminny Zmiana udziału osób Ośrodek Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie korzystających ze świadczeń Odchylenie powyżej Pomocy obszarów, gdzie mieszkańcy są 12. 0,02 pomocy społecznej w ogólnej Stymulanta wartości średniej dla Społecznej w najbardziej narażeni na wykluczenie liczbie mieszkańców w latach gminy 2013-2016 (%) Ulanie- społeczne i ubóstwo. Majoracie

109

Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie pomocy społecznej z tytułu Pomocy 14. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla obszarów, gdzie ubóstwo ma charakter ubóstwa w ogólnej liczbie Społecznej w gminy utrwalony. mieszkańców w latach 2013- Ulanie- 2016 (%) Majoracie

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Gminny Wskaźnik obrazuje liczbę osób Udział osób korzystających ze Ośrodek korzystających z pomocy społecznej świadczeń pomocy społecznej Odchylenie powyżej Pomocy udzielanej przez GOPS z tytułu 15. 0,02 z tytułu niepełnosprawności w Stymulanta wartości średniej dla Społecznej w niepełnosprawności. Pozwala na ogólnej liczbie mieszkańców w gminy 2016 r. (%) Ulanie- zidentyfikowanie obszarów narażonych Majoracie najbardziej na ten problem. Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Odchylenie powyżej pomocy społecznej z tytułu Pomocy obszarów, gdzie zjawisko 16. 0,6 0,02 Stymulanta wartości średniej dla niepełnosprawności w ogólnej Społecznej w niepełnosprawności ma charakter gminy liczbie mieszkańców w latach Ulanie- utrwalony. 2013-2016 (%) Majoracie Gminny Wskaźnik obrazuje liczbę osób Udział osób korzystających ze Ośrodek korzystających z pomocy społecznej świadczeń pomocy społecznej Odchylenie powyżej Pomocy udzielanej przez GOPS z tytułu 17. 0,02 z tytułu bezrobocia w ogólnej Stymulanta wartości średniej dla Społecznej w bezrobocia. Pozwala na liczbie mieszkańców w 2016 r. gminy zidentyfikowanie obszarów narażonych (%) Ulanie- Majoracie najbardziej na ten problem.

110

Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie pomocy społecznej z tytułu Pomocy 18. 0,02 Stymulanta wartości średniej dla obszarów, gdzie bezrobocie ma bezrobocia w ogólnej liczbie Społecznej w gminy charakter utrwalony. mieszkańców w latach 2013- Ulanie- 2016 (%) Majoracie Gminny Wskaźnik obrazuje liczbę osób Udział osób korzystających ze Ośrodek korzystających z pomocy społecznej świadczeń pomocy społecznej Odchylenie powyżej Pomocy udzielanej przez GOPS z tytułu 19. 0,01 z tytułu alkoholizmu lub Stymulanta wartości średniej dla Społecznej w alkoholizmu lub narkomanii. Pozwala narkomanii w ogólnej liczbie gminy Ulanie- na zidentyfikowanie obszarów mieszkańców w 2016 r. (%) Majoracie narażonych najbardziej na ten problem. Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek Wskaźnik pozwala na Odchylenie powyżej pomocy społecznej z tytułu Pomocy zidentyfikowanie obszarów, gdzie 20. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla alkoholizmu lub narkomanii w Społecznej w alkoholizm i narkomania ma charakter gminy ogólnej liczbie mieszkańców w Ulanie- utrwalony. latach 2013-2016 (%) Majoracie

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Wskaźnik obrazuje liczbę osób Gminny Udział osób korzystających ze korzystających z pomocy społecznej Ośrodek świadczeń pomocy społecznej Odchylenie powyżej udzielanej przez GOPS z tytułu z tytułu długotrwałej lub Pomocy 21. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla długotrwałej lub ciężkiej choroby. 0,6 ciężkiej choroby w ogólnej Społecznej w gminy Pozwala na zidentyfikowanie obszarów liczbie mieszkańców w 2016 r. Ulanie- o największym nasileniu tegoż (%) Majoracie problemu.

111

Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek pomocy społecznej z tytułu Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Pomocy 22. 0,01 długotrwałej lub ciężkiej choroby Stymulanta wartości średniej dla obszarów, gdzie przedmiotowy problem Społecznej w w ogólnej liczbie mieszkańców gminy ma charakter utrwalony. w latach 2013- Ulanie- 2016 (%) Majoracie Wskaźnik obrazuje liczbę osób Udział osób korzystających ze korzystających z pomocy społecznej świadczeń pomocy społecznej Gminny udzielanej przez GOPS z tytułu z tytułu bezradności w Ośrodek Odchylenie powyżej bezradności w sprawach opiekuńczo- sprawach opiekuńczo- Pomocy 23. 0,02 Stymulanta wartości średniej dla wychowawczych i prowadzenia wychowawczych i prowadzenia Społecznej w gminy gospodarstwa domowego. Pozwala gospodarstwa domowego w Ulanie- na zidentyfikowanie obszarów ogólnej liczbie mieszkańców w Majoracie zamieszkiwanych przez rodziny 2016 r. (%) dysfunkcyjne. Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń Gminny pomocy społecznej z tytułu Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Ośrodek bezradności w sprawach Odchylenie powyżej obszarów, gdzie problem bezradności w Pomocy 24. 0,02 opiekuńczo-wychowawczych i Stymulanta wartości średniej dla sprawach opiekuńczo-wychowawczych i Społecznej w prowadzenia gospodarstwa gminy prowadzenia gospodarstwa domowego Ulanie- domowego w ogólnej liczbie ma charakter utrwalony. Majoracie mieszkańców w latach 2013- 2016 (%)

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Gminny Udział osób korzystających ze Ośrodek Wskaźnik pozwala na określenie świadczeń pomocy społecznej Odchylenie powyżej Pomocy obszarów, na których mieszkańcy są 25. 0,6 0,01 z tytułu wielodzietności w Stymulanta wartości średniej dla Społecznej w najbardziej narażone na ubóstwo i ogólnej liczbie mieszkańców w gminy 2016 r. (%) Ulanie- wykluczenie społeczne. Majoracie

112

Zmiana udziału osób Gminny korzystających ze świadczeń Ośrodek Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie pomocy społecznej z tytułu Pomocy 26. 0,01 Stymulanta wartości średniej dla obszarów, gdzie problem ubóstwa ma wielodzietności w ogólnej Społecznej w gminy charakter utrwalony. liczbie mieszkańców w latach Ulanie- 2013-2016 (%) Majoracie Udział dzieci i młodzieży do lat Gminny 17 korzystających z dożywiania Ośrodek Wskaźnik pozwala na określenie Odchylenie powyżej przyznawanego przez GOPS w Pomocy obszarów, na których dzieci i młodzież 27. 0,03 Stymulanta wartości średniej dla ogólnej liczbie dzieci i Społecznej w są najbardziej narażone na ubóstwo i gminy młodzieży do 17 r.ż. (włącznie) Ulanie- wykluczenie społeczne. w 2016 r. (%) Majoracie Zmiana udziału dzieci i Gminny młodzieży do lat 17 Ośrodek korzystających z dożywiania Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Pomocy 28. 0,03 przyznawanego przez GOPS w Stymulanta wartości średniej dla obszarów, gdzie przedmiotowy problem Społecznej w ogólnej liczbie dzieci i gminy ma charakter utrwalony. młodzieży do 17 r.ż. (włącznie) Ulanie- w latach 2013-2016 (%) Majoracie Komenda Liczba odnotowanych Powiatowa Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie przestępstw ogółem 29. 0,01 Policji Stymulanta wartości średniej dla obszarów gminy Ulan-Majorat o przypadająca na 1 km2 w 2016 w Radzyniu gminy największej koncentracji przestępstw. r. Podlaskim Komenda Wskaźnik umożliwia uchwycenie Zmiana liczby odnotowanych Powiatowa Odchylenie powyżej obszarów gminy, na których występują przestępstw ogółem 30. 0,01 Policji Stymulanta wartości średniej dla negatywne tendencje wzrostowe w przypadającej na 1 km2 w w Radzyniu gminy odniesieniu do problemu latach 2015-2016 (%) Podlaskim przestępczości.

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

113

Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie obszarów o Komenda Liczba przeprowadzonych największej intensywności zjawisk Powiatowa Odchylenie powyżej interwencji Policji ogółem wpływających na poziom 31. 0,01 Policji Stymulanta wartości średniej dla przypadająca na 1 km2 w 2016 bezpieczeństwa publicznego i w Radzyniu gminy r. powodujących konieczność podjęcia Podlaskim interwencji przez służby porządku publicznego. Zmiana liczby Komenda Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie przeprowadzonych interwencji Powiatowa Odchylenie powyżej obszarów, na których negatywne 32. 0,01 Policji ogółem przypadającej Policji Stymulanta wartości średniej dla zjawiska wpływające na poziom na 1 km2 w latach 2013-2016 w Radzyniu gminy bezpieczeństwa publicznego mają (%) Podlaskim charakter utrwalony. Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Komenda Liczba przeprowadzonych obszarów o największej intensywności Powiatowa Odchylenie powyżej interwencji domowych Policji zjawisk związanych z przemocą 33. 0,01 Policji Stymulanta wartości średniej dla przypadająca na 1 km2 w 2016 domową i powodujących konieczność w Radzyniu gminy 0,6 r. podjęcia interwencji przez służby Podlaskim porządku publicznego. Zmiana liczby Komenda przeprowadzonych interwencji Powiatowa Odchylenie powyżej Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie 34. 0,01 domowych Policji przypadającej Policji Stymulanta wartości średniej dla obszarów, na których problem przemocy na 1 km2 w latach 2013-2016 w Radzyniu gminy domowej ma charakter utrwalony (%) Podlaskim Komenda Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Liczba kolizji drogowych Powiatowa Odchylenie powyżej obszarów, na których negatywne 35. 0,01 przypadająca na 1 km2 w 2016 Policji Stymulanta wartości średniej dla zdarzenia drogowe wpływają na poziom r. w Radzyniu gminy bezpieczeństwa publicznego. Podlaskim Komenda Wskaźnik pozwala na zidentyfikowanie Zmiana liczby kolizji drogowych Powiatowa Odchylenie powyżej obszarów, na których negatywne 36. 0,01 przypadającej na 1 km2 w Policji Stymulanta wartości średniej dla zdarzenia drogowe wpływające na latach 2013-2016 (%) w Radzyniu gminy poziom bezpieczeństwa publicznego Podlaskim mają charakter utrwalony.

114

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Wskaźnik pokazuje aktywność mieszkańców w zakresie Liczba organizacji Urząd Gminy Odchylenie poniżej organizowania się w grupy prowadzące pozarządowych przypadająca 37. 0,03 w Ulanie- Destymulanta wartości średniej dla działalność na rzecz lokalnej na 100 mieszkańców w 2016 Majoracie gminy społeczności bez względu na cel tej r. działalności (kulturalna, sportowa, edukacyjna).

Okręgowa Średni wynik sprawdzianu Odchylenie poniżej Wskaźnik obrazuje problem niskiej Komisja 38. 0,01 szóstoklasisty w latach Destymulanta wartości średniej dla edukacji będącej wynikiem Egzaminacyjna 20122014 (%) gminy niewystarczających warunków do nauki. w Krakowie

0,6 Okręgowa Wskaźnik obrazuje problem niskiej Średni odsetek dzieci w Odchylenie powyżej Komisja edukacji będącej wynikiem 39. 0,01 staninach z wynikiem niskim w Stymulanta wartości średniej dla Egzaminacyjna niewystarczających warunków do nauki. latach 2012-2014 (%) gminy w Krakowie

Frekwencja wyborcza w Państwowa Odchylenie poniżej Wskaźnik obrazuje problem małej 40. 0,02 wyborach do Sejmu RP i Senatu Komisja Destymulanta wartości średniej dla aktywności mieszkańców w zakresie RP 25.10.2015 r. (%) Wyborcza gminy spraw publicznych.

Frekwencja wyborcza w Państwowa Odchylenie poniżej Wskaźnik obrazuje problem małej 41. 0,01 wyborach samorządowych w Komisja Destymulanta wartości średniej dla aktywności mieszkańców w zakresie 2014 roku - RADA GMINY (%) Wyborcza gminy spraw publicznych.

115

Frekwencja wyborcza w Państwowa Odchylenie poniżej Wskaźnik obrazuje problem małej 42. 0,01 wyborach na Prezydenta RP Komisja Destymulanta wartości średniej dla aktywności mieszkańców w zakresie 2015 - I TURA (%) Wyborcza gminy spraw publicznych.

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Liczba osób fizycznych Wskaźnik obrazuje poziom aktywności prowadzących działalność Urząd Odchylenie poniżej gospodarczej na obszarze gminy 43. 0,03 gospodarczą na 100 Statystyczny Destymulanta wartości średniej dla UlanMajorat oraz potencjał lokalnego mieszkańców w wieku w Lublinie gminy rynku pracy. produkcyjnym w 2016 r. Zmiana liczby osób fizycznych prowadzących działalność Wskaźnik obrazuje gdzie niski poziom Urząd Odchylenie poniżej gospodarczą na 100 aktywności gospodarczej na obszarze 44. 0,02 Statystyczny Destymulanta wartości średniej dla mieszkańców w wieku gminy Ulan-Majorat ma charakter w Lublinie gminy 0,1 produkcyjnym w latach 2015- utrwalony 2016 (%) Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób Wskaźnik obrazuje poziom aktywności fizycznych prowadzących Urząd Odchylenie poniżej gospodarczej na obszarze gminy 45. 0,03 wyłącznie indywidualne Statystyczny Destymulanta wartości średniej dla UlanMajorat oraz potencjał lokalnego gospodarstwa rolne) w w Lublinie gminy rynku pracy. rejestrze REGON na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2016 r.

116

Zmiana liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących Wskaźnik obrazuje gdzie niski poziom Urząd Odchylenie poniżej wyłącznie indywidualne aktywności gospodarczej na obszarze 46. 0,02 Statystyczny Destymulanta wartości średniej dla gospodarstwa rolne) w gminy Ulan-Majorat ma charakter w Lublinie gminy rejestrze REGON na 100 utrwalony mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 20152016

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Wskaźnik obrazuje problem braku Udział budynków mieszkalnych rozwiązań umożliwiających wyposażonych w przydomowe Urząd Gminy Odchylenie poniżej efektywne korzystanie z obiektów 47. 0,02 oczyszczalnie ścieków w w Ulanie- Destymulanta wartości średniej budowlanych mieszkalnych, w ogólnej liczbie budynków Majoracie dla gminy szczególności w zakresie ochrony mieszkalnych w 2016 r. (%) środowiska.

Udział budynków mieszkalnych Wskaźnik obrazuje problem braku Urząd Gminy Odchylenie poniżej podłączonych do wodociągu w rozwiązań umożliwiających efektywne 48. 0,1 0,02 w Ulanie- Destymulanta wartości średniej ogólnej liczbie budynków korzystanie z obiektów budowlanych Majoracie dla gminy mieszkalnych w 2016 r. (%) mieszkalnych.

Udział budynków Wskaźnik obrazuje problem braku wykorzystujących odnawialne rozwiązań umożliwiających Urząd Gminy Odchylenie poniżej źródła energii w ogólnej liczbie efektywne korzystanie z obiektów 49. 0,03 w Ulanie- Destymulanta wartości średniej budynków mieszkalnych w budowlanych mieszkalnych, w Majoracie dla gminy 2015 r. (%) szczególności w zakresie ochrony środowiska.

117

Udział budynków użyteczności publicznej niedostosowanych Wskaźnik obrazuje problem braku do potrzeb osób rozwiązań umożliwiających efektywne Urząd Gminy Odchylenie powyżej niepełnosprawnych i/lub korzystanie z obiektów użyteczności 50. 0,03 w Ulanie- Stymulanta wartości średniej wymagających publicznej, w szczególności w zakresie Majoracie dla gminy termomodernizacji w ogólnej energooszczędności i ochrony liczbie budynków użyteczności środowiska. publ. w 2016 r. (%)

Wymagana wartość dla Waga grupy Waga Charakter Lp. Sfera Proponowany wskaźnik Źródło danych obszarów Uzasadnienie wyboru wskaźnika wskaźników wskaźnika wskaźnika objętych wsparciem

Udział terenów publicznych o Wskaźnik obrazuje problem terenów Urząd Gminy Odchylenie powyżej niskiej jakości w ogólnej publicznych o niskiej jakości oraz 51. 0,1 0,1 w Ulanie- Stymulanta wartości średniej powierzchni jednostki w 2016 niedostosowanych do obecnych funkcji, Majoracie dla gminy r. które pełnią te obiekty.

118

Udział obszarów, w obrębie Wojewódzki Wskaźnik obrazuje zdiagnozowane których odnotowano w 2015 Inspektorat Odchylenie powyżej problemy w zakresie środowiska 52. 0,1 0,1 roku przekroczenie jakości Ochrony Stymulanta wartości średniej naturalnego - przekroczenie powietrza w ogólnej Środowiska dla gminy dopuszczalnych norm stężenia powierzchni jednostki(%) w Lublinie benzo/a/pirenu w pyle PM10.

Źródło: Opracowanie własne

119

Z uwagi na różne jednostki miary poszczególnych wskaźników oraz szerokie spektrum obszarów problemowych przeprowadzono standaryzację zmiennych, w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali, tzw. skali niemianowanej, czyli niezwiązanej z jednostką miary. Standaryzacja wskaźników polega na odjęciu od nominalnej wartości wskaźnika dla danego obszaru średniej wartości dla wszystkich obszarów i podzieleniu przez odchylenie standardowe. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń. W wyniku tej procedury wszystkie wystandaryzowane wskaźniki mają rozkład charakteryzujący się jednakową średnią i odchyleniem standardowym, co umożliwia ich logiczną interpretację. Wystandaryzowane wskaźniki oznaczają odchylenie od normy, którą reprezentuje wartość średnia dla gminy i mogą przyjmować wartości dodatnie lub ujemne. Przejście odchylenia od średniej do wartości dodatniej wskazuje, które obszary odznaczają się wskaźnikiem kryzysowym wyższym od średniej dla gminy. Z kolei wartości ujemne odchylenia ukazują obszary o najlepszej sytuacji, w których negatywne zjawiska w porównaniu ze średnią dla gminy odznaczają się mniejszym natężeniem.

W trakcie standaryzacji zmiennych oznaczono również odpowiednio destymulanta i stymulanta. Jako stymulanta, na potrzeby wskazania obszarów zdegradowanych, przyjęte zostały zmienne, których wyższa wartość występowała w obszarach gminy kwalifikujących się jako obszary zdegradowane (np. udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców). Natomiast destymulantami były zmienne, których niższa wartość oznaczała bardziej problemowy obszar (np. liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym).

Zestawionym i zestandaryzowanym dla każdego obszaru wskaźnikom, nadano odpowiednią liczbę punktów według następującego schematu:

• uzyskane wartości wskaźników ujednoliconych (po standaryzacji) podzielone zostały na kwartyle: które dzielą zbiorowość na 4 części: do 25% przypadków, do 50%, do 75% i do 100%, • przyjęto następujące stopniowanie wskaźników ujednoliconych: dla wskaźników, których wartość mieściła się w 4 kwartylu przyznano 3 punkty; tych w 3 kwartylu przyznano 2 punkty; dla tych w 2 kwartylu przyznano 1 punkt, dla tych w pierwszym kwartylu przyznano 0 punktów; • warstwy reprezentujące analizowane zjawiska (np. ubóstwo, bezrobocie) sklasyfikowano wartościami binarnymi 0 jeżeli nie spełnia wymogów wytycznych – nie przekracza wartości referencyjnej (średniej dla gminy); 1 jeżeli spełnia wymóg wytycznych – przekracza średnią referencyjną (średnia dla gminy); • wartości otrzymane dla poszczególnych wskaźników we wszystkich obszarach referencyjnych przemnożono przez ustalone wcześniej wagi wskaźników. W poniżej tabelach zaprezentowano wyniki poszczególnych elementów przeprowadzonej analizy wskaźnikowej.

118

Tabela 6 Wskaźniki delimitacyjne po normalizacji

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W 3 4 5 6 jednostka 1 2 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 referencyjna

Domaszewnica ------0,12 0,56 0,58 0,49 1,03 0,49 1,44 0,00 1,41 0,38 0,16 2,02 0,51 0,27 0,77 0,05 0,67 0,39 0,13 Gąsiory ------1,14 1,88 0,68 1,35 0,80 0,57 0,77 0,63 0,53 0,57 0,63 0,92 0,58 0,78 0,40 1,46 0,77 1,27 0,84 Kępki - - - - 2,20 0,98 - - - 0,03 0,39 0,29 1,27 0,56 0,00 0,34 0,04 0,70 2,17 1,58 0,74 0,58 0,02 1,56 0,85 1,18 0,34 0,28 0,25 0,53 Klębów ------1,21 0,18 0,22 2,86 2,89 1,17 0,66 0,43 0,76 2,29 0,77 0,09 1,26 0,05 0,29 1,80 0,53 0,11 1,85 0,84 0,58 1,05 0,64 1,22 0,23 0,51 Kolonia ------Domaszewnica 0,80 0,19 1,81 1,79 2,94 2,67 1,62 0,71 1,67 1,99 1,22 0,32 0,38 1,44 0,23 1,13 1,11 0,20 2,23 0,04 0,84 1,00 1,05 1,52 0,51 0,97 Kolonia ------Domaszewska 1,03 1,01 1,17 0,43 0,16 0,80 0,77 0,09 0,35 1,08 0,17 0,00 0,52 0,11 0,79 0,66 0,24 0,07 1,03 Paskudy ------0,09 0,03 0,91 0,10 0,02 0,76 1,27 0,83 1,40 0,97 1,15 1,90 0,84 0,42 0,75 0,22 0,35 0,27 0,83 1,00 Rozwadów - - - 0,69 0,54 0,03 0,41 0,72 2,54 0,09 0,52 1,78 0,64 1,80 0,53 0,24 0,63 0,77 0,30 0,51 Sętki - - - - 0,02 0,81 0,07 1,11 0,85 0,41 0,81 0,19 0,46 1,41 1,39 1,23 2,41 0,51

122

Skrzyszew ------1,51 1,46 0,19 1,67 0,88 1,61 1,85 0,77 1,27 1,40 0,51 0,97 0,64 1,12 0,27 1,26 1,69 0,84 1,00 1,05 Sobole - - 0,95 0,85 0,09 1,08 1,99 0,77 0,01 0,29 1,44 0,21 0,00 0,80 1,83 2,02 1,15 0,31 1,93 2,38 0,58 0,92 0,10 0,04 0,91 0,93 Stanisławów ------1,46 0,36 0,22 0,79 1,98 0,73 0,82 0,11 0,85 0,49 0,88 2,76 0,09 3,51 1,59 1,78 2,76 0,94 1,26

0,85 Stok ------0,74 0,35 0,24 0,45 0,97 1,03 0,17 0,50 1,44 0,73 0,39 0,36 0,78 0,68 0,52 0,48 0,40 0,46 - - - 0, 51 0, 97 - Ulan Duży 0, 03 0, 13 0,20 - - - 0,20 - - - 0,95 1, 87 0, 42 0, 51 0, 97 0,67 0, 08 0, 36 0, 25 1,01 0,66 0,87 3,03 0,10 0,43 1,46 0,24 2,03 0,60 0,66 ------0, 05 0, 51 0, 97 0,70 - - - 0,23 Ulan-Majorat - - - - - 1,27 1,02 0,05 0,08 0,54 0,41 0,58 0,14 0,55 0,15 0,98 0,94 0,22 0,47 0,69 0,45 0,38 0,51 0,97 Ulan Mały ------0,95 1,21 0,39 0,08 0,45 1,48 0,08 0,08 1,57 0,71 0,58 0,82 0,13 0,94 0,23 0,58 0,14 1,26 0,52 0,05 Wierzchowiny - - - - 0,96 0,44 0,36 0,78 0,48 0,18 1,67 0,79 0,00 0,32 0,84 0,28 0,11 0,22 2,07 0,47 0,05 1,00 1,78 0,56 0,29 0,01 0,14 0,25 0,10 0,84

Wskaźniki W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W delimitacyjne/ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 jednostka referencyjna Zakrzew ------0,32 1,16 1,60 0,28 0,27 0,08 0,15 0,41 0,16 0,20 0,51 0,97 0,22 0,58 1,05 1,52

Zarzec Ulański - - - - 0,25 1,39 0,17 0,55 0,15 0,08 1,28 0,53 0,06 0,55 0,47

0,29 0,50 0,25 1,01 0,33 0,09 0,07

123

Żyłki ------1,35 1,61 0,69 1,55 1,35 0,11 1,46 1,56 0,29 0,24 0,13 0,55 1,69 0,53 0,04 0,69 0,45 1,52 1,36 2,23 0,12 1,11 1,40 0,51 0,41 1,05

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W jednostka 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 51 51 52 referencyjna

- - - - Domaszewnica 0,63 0,44 1,27 1,00 1,66 0,10 1,37 0,13 0,98 0,83 0,25 1,31 1,52 0,74 0,77 0,47 0,00 0,44 0,21 0,55 0,87 0,38 ------Gąsiory - 0,57 0,14 0,76 0,53 0,64 0,68 0,85 1,11 0,75 0,22 0,07 0,89 0,55 0,85 1,28 0,75 1,78 1,03 - - - Kępki - 1,17 0,68 0,31 0,87 0,53 0,83 1,61 1,00 0,08 1,31 0,63 0,48 0,91 0,01 0,55 0,85 0,21 0,44 0,03 1,43 1,83 - - - - - Klębów 0,60 1,58 2,53 2,13 1,94 3,50 0,98 0,83 0,12 0,10 0,07 0,25 0,48 0,91 0,01 1,06 1,11 0,85 0,23 0,91 0,89 0,96 1,83 0,67 0,53 0,55 Kolonia ------0,62 0,83 0,83 0,25 1,31 1,52 0,74 0,69 0,33 0,91 1,06 1,06 0,89 1,60 Domaszewnica 0,35 0,82 0,01 0,23 0,34 0,45 0,51 0,53 0,03 0,67 0,53 0,55 ------Kolonia - 1,00 0,98 1,16 1,17 1,28 0,53 1,03 0,83 0,83 0,25 1,31 1,52 0,74 0,03 1,13 0,45 0,70 1,60 0,49 1,76 0,38 Domaszewska 0,54

------Paskudy 0,87 0,11 2,98 0,08 0,30 0,19 0,71 0,00 0,13 0,50 0,33 0,23 1,33 0,91 0,85 0,78 1,11 0,72 0,53 0,08 Rozwadów - - - - - 0,91 0,55 - 0,83 0,12 0,10 0,07 0,48 0,39 0,91 1,06 0,53 1,08 0,34 1,34 0,85

0,67 Sętki ------0,55 0,91 0,63 0,55 0,12 0,10 0,07 0,18 0,35 0,91 1,06 0,55 0,85 1,46 0,55 0,20 0,53 0,89 Skrzyszew ------0,53 0,08 1,43 0,67 0,55 1,00 0,58 0,87 0,83 1,61 1,00 1,31 0,77 0,03 1,50 0,34 1,11 1,48 0,08 0,96 0,53

124

Sobole ------0,51 1,08 0,13 2,23 0,87 0,92 0,04 0,53 0,64 0,25 1,88 1,42 1,34 0,74 0,50 2,58 0,55 0,40 0,55 1,28 0,55 0,14 0,03 0,57 2,54 1,13

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W jednostka 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 51 51 52 referencyjna

------Stanisławów 2,98 0,25 - 0,26 0,83 0,83 0,25 1,88 1,42 1,34 0,74 1,18 0,30 0,91 1,06 0,60 0,15 1,17 0,53 0,03 0,67 0,53 0,55 Stok ------0,93 0,18 0,73 0,27 0,98 0,17 0,91 0,12 0,10 0,07 0,61 0,49 0,80 0,96 0,88 0,28 1,76 1,90 0,08 0,84 0,22 0,25 0,20 Ulan Duży ------0,90 0,91 1,58 0,41 1,57 0,02 1,76 0,53 3,16 1,00 2,08 0,53 1,40 1,94 0,25 0,83 0,17 1,06 1,40 1,04 3,18

0,80 Ulan-Majorat - - 2,67 0,76 0,23 1,56 2,05 2,58 0,37 0,33 1,82 0,12 0,10 0,07 1,34 0,40 1,06 0,08 0,62 1,76 2,63 2,25

Ulan Mały ------1,11 1,48 0,38 0,47 0,36 0,91 0,08 0,14 0,10 0,25 0,83 0,66 0,86 1,06 0,29 1,59 0,11 Wierzchowiny ------0,59 0,27 0,91 2,32 0,82 0,52 0,17 0,87 0,48 1,43 0,07 0,03 0,38

0,23 0,89 Zakrzew - - - - - 0,93 1,11 0,53 0,05 0,55 -0,03 1,00 0,22 0,33 0,64 0,68 0,00 0,31 - 0,83 1, 17 0,85 0,78 1,11 - Zarzec Ulański ------0,21 0,23 - 0,10 0,91 0,89 0,12 0,10 0,07 0,35 0,16 0,93 0,01 0,31 1,03 0,33 0,53 1,03 0,96 Żyłki - - - - - 0,60 0,04 - 0,85 0,98 0,83 1,61 1,00 0,08 1,43 1,31 1,02 0,33 0,91 0,01 0,99 2,42 0,01 0,55 1,46 0,91 1,04 1,17 1,28 0,21 0,67 0,53

125

Źródło: Opracowanie własne Tabela 7 Punkty przyznane poszczególnym jednostkom referencyjnym wg wskaźników delimitacyjnych

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W jednostka 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 referencyjna

Domaszewnica 0,01 0,01 0,06 0,00 0,04 0,01 0,01 0,01 0,02 0,00 0,06 0,06 0,02 0,03 0,04 0,04 0,06 0,04 0,03 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,02 0,03

Gąsiory 0,03 0,03 0,02 0,03 0,06 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,00 0,01 0,02 0,00 0,00 0,00 0,04 0,03 0,01

Kępki 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,03 0,01 0,06 0,04 0,02 0,04 0,01 0,02 0,03 0,02 0,06 0,06 0,03 0,01

Klębów 0,03 0,02 0,04 0,03 0,00 0,03 0,01 0,03 0,04 0,02 0,00 0,06 0,00 0,01 0,00 0,02 0,04 0,06 0,01 0,02 0,02 0,03 0,00 0,04 0,00 0,02 Kolonia 0,02 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,03 0,02 0,06 0,03 0,06 0,02 0,02 0,03 0,02 0,00 0,00 0,04 0,01 0,00 0,03 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 Domaszewnica Kolonia 0,00 0,00 0,06 0,02 0,02 0,00 0,03 0,03 0,00 0,02 0,04 0,00 0,00 0,01 0,04 0,04 0,06 0,06 0,01 0,00 0,02 0,01 0,04 0,02 0,02 0,00 Domaszewska

Paskudy 0,02 0,01 0,02 0,01 0,02 0,00 0,02 0,02 0,02 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,03

Rozwadów 0,01 0,02 0,04 0,01 0,06 0,03 0,01 0,01 0,04 0,02 0,00 0,06 0,00 0,01 0,06 0,06 0,02 0,06 0,01 0,02 0,01 0,02 0,06 0,06 0,00 0,02

Sętki 0,01 0,01 0,02 0,01 0,02 0,01 0,03 0,03 0,04 0,01 0,06 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,06 0,06 0,03 0,02 0,01 0,03 0,00 0,00 0,01 0,00

Skrzyszew 0,00 0,01 0,00 0,02 0,00 0,00 0,00 0,01 0,06 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02

Sobole 0,03 0,02 0,02 0,00 0,04 0,01 0,03 0,02 0,02 0,00 0,02 0,04 0,01 0,03 0,04 0,04 0,04 0,06 0,03 0,03 0,00 0,00 0,06 0,04 0,03 0,03

Stanisławów 0,00 0,00 0,06 0,00 0,06 0,02 0,02 0,03 0,00 0,03 0,06 0,02 0,00 0,01 0,06 0,06 0,06 0,04 0,01 0,00 0,03 0,03 0,00 0,00 0,03 0,00

Stok 0,02 0,01 0,04 0,02 0,02 0,02 0,02 0,01 0,06 0,03 0,02 0,06 0,01 0,03 0,00 0,02 0,02 0,02 0,01 0,00 0,03 0,03 0,02 0,02 0,01 0,03

Ulan Duży 0,01 0,02 0,04 0,02 0,00 0,01 0,03 0,01 0,04 0,01 0,06 0,04 0,03 0,02 0,06 0,00 0,06 0,02 0,01 0,00 0,02 0,00 0,06 0,06 0,02 0,02

Ulan-Majorat 0,03 0,03 0,02 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,02 0,02 0,02 0,03 0,01 0,04 0,06 0,04 0,00 0,01 0,00 0,01 0,03 0,06 0,04 0,02 0,03

126

Ulan Mały 0,00 0,00 0,06 0,01 0,04 0,03 0,01 0,00 0,00 0,01 0,02 0,02 0,03 0,01 0,04 0,06 0,04 0,02 0,03 0,02 0,02 0,01 0,00 0,04 0,02 0,01

Wierzchowiny 0,01 0,03 0,04 0,03 0,06 0,03 0,02 0,02 0,06 0,03 0,04 0,04 0,02 0,01 0,02 0,02 0,02 0,02 0,03 0,01 0,02 0,01 0,00 0,00 0,03 0,02

Wskaźniki W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W delimitacyjne/ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 jednostka referencyjna

Zakrzew 0,02 0,03 0,00 0,00 0,04 0,01 0,01 0,02 0,04 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,00 0,04 0,01 0,00 0,00 0,01 0,04 0,04 0,00 0,00

Zarzec Ulański 0,02 0,03 0,04 0,01 0,04 0,02 0,01 0,03 0,00 0,01 0,02 0,02 0,02 0,00 0,02 0,04 0,00 0,00 0,01 0,02 0,01 0,01 0,04 0,04 0,01 0,01

Żyłki 0,03 0,00 0,00 0,03 0,06 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,02 0,02 0,06 0,06 0,00 0,00 0,01 0,02 0,01 0,02 0,04 0,02 0,00 0,00

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W jednostka 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 51 51 52 referencyjna

Domaszewnica 0,09 0,06 0,03 0,02 0,03 0,02 0,03 0,01 0,02 0,03 0,00 0,02 0,02 0,06 0,03 0,02 0,09 0,00 0,06 0,00 0,02 0,04 0,06 0,06 0,30 0,30

Gąsiory 0,06 0,03 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,02 0,03 0,00 0,00 0,00 0,09 0,00 0,03 0,00 0,02 0,04 0,09 0,00 0,00 0,00

Kępki 0,09 0,09 0,00 0,01 0,02 0,03 0,01 0,02 0,01 0,01 0,06 0,03 0,03 0,02 0,00 0,03 0,06 0,04 0,06 0,02 0,00 0,02 0,03 0,00 0,00 0,00

Klębów 0,00 0,09 0,00 0,01 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,06 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,06 0,04 0,06 0,02 0,06 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Kolonia 0,03 0,03 0,02 0,01 0,02 0,01 0,02 0,01 0,01 0,01 0,06 0,02 0,02 0,06 0,03 0,02 0,06 0,04 0,06 0,06 0,06 0,06 0,09 0,00 0,00 0,00 Domaszewnica Kolonia 0,06 0,00 0,01 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,06 0,02 0,02 0,06 0,03 0,02 0,03 0,00 0,03 0,04 0,00 0,00 0,00 0,09 0,00 0,30 Domaszewska

Paskudy 0,03 0,03 0,01 0,02 0,00 0,00 0,00 0,02 0,02 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,03 0,02 0,06 0,04 0,02 0,02 0,03 0,00 0,00 0,20

Rozwadów 0,03 0,09 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,06 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,06 0,04 0,06 0,06 0,04 0,06 0,06 0,00 0,30 0,00

127

Sętki 0,06 0,03 0,00 0,00 0,01 0,00 0,01 0,01 0,01 0,00 0,03 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,09 0,04 0,06 0,06 0,00 0,02 0,00 0,06 0,00 0,00

Skrzyszew 0,00 0,00 0,01 0,02 0,01 0,02 0,02 0,02 0,01 0,00 0,06 0,03 0,03 0,02 0,00 0,03 0,09 0,00 0,00 0,04 0,02 0,06 0,00 0,00 0,00 0,00

Sobole 0,06 0,09 0,02 0,03 0,02 0,03 0,03 0,02 0,01 0,01 0,03 0,02 0,03 0,06 0,03 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,06 0,06 0,30 0,00

Wskaźniki delimitacyjne/ W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W W jednostka 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 51 51 52 referencyjna

Stanisławów 0,09 0,06 0,01 0,00 0,01 0,02 0,03 0,01 0,01 0,01 0,06 0,02 0,03 0,06 0,03 0,02 0,09 0,02 0,06 0,06 0,04 0,04 0,09 0,00 0,00 0,00

Stok 0,03 0,09 0,03 0,00 0,02 0,01 0,01 0,01 0,03 0,03 0,03 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,00 0,06 0,06 0,04 0,04 0,00 0,03 0,09 0,30 0,20

Ulan Duży 0,00 0,00 0,03 0,02 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,01 0,03 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,02 0,03 0,02 0,06 0,06 0,09 0,09 0,00 0,30

Ulan-Majorat 0,09 0,06 0,03 0,00 0,03 0,03 0,02 0,02 0,03 0,01 0,00 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,00 0,06 0,00 0,04 0,06 0,04 0,06 0,09 0,30 0,30

Ulan Mały 0,00 0,00 0,02 0,00 0,03 0,02 0,02 0,01 0,03 0,01 0,06 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,06 0,03 0,06 0,06 0,00 0,06 0,00 0,00 0,20

Wierzchowiny 0,09 0,06 0,03 0,01 0,01 0,01 0,01 0,02 0,02 0,01 0,03 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,06 0,06 0,03 0,00 0,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,30

Zakrzew 0,00 0,00 0,02 0,02 0,01 0,01 0,02 0,02 0,01 0,01 0,00 0,02 0,02 0,00 0,00 0,00 0,03 0,02 0,00 0,00 0,02 0,04 0,09 0,00 0,00 0,00

Zarzec Ulański 0,06 0,06 0,02 0,01 0,02 0,01 0,01 0,00 0,01 0,00 0,03 0,00 0,00 0,02 0,01 0,01 0,03 0,02 0,00 0,00 0,04 0,00 0,03 0,00 0,00 0,20

Żyłki 0,03 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,03 0,06 0,03 0,03 0,02 0,00 0,03 0,09 0,04 0,06 0,02 0,00 0,06 0,03 0,00 0,00 0,00 Źródło: Opracowanie własne

Mapa 7 Suma punktów uzyskanych w efekcie analizy wskaźnikowej wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne

128

Sołectwo Punkty Domaszewnica 2,14 Gąsiory 0,78 Kępki 1,23 Klębów 1,20 Kolonia 1,24 Kolonia 1,35 Paskudy 0,78 Rozwadów 1,65 Sętki 1,14 Skrzyszew 0,65 Sobole 1,64 Stanisławów 1,50 Stok 1,73 Ulan Duży 1,59 Ulan-Majorat 1,89 Ulan Mały 1,23 Wierzchowiny 1,44 Zakrzew 0,70 Zarzec Ulański 1,07 Żyłki 1,08

Źródło: Opracowanie własne

129

2.2 WYBÓR OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

Po przeprowadzeniu analizy wskaźnikowej dla wszystkich obowiązkowych sfer za pomocą przyjętych miar (największa liczba punktów), dokonano wstępnego wyboru obszarów zdegradowanych. W dalszej kolejności wybrane wstępnie jednostki referencyjne poddano analizie jakościowej w zakresie dodatkowo zidentyfikowanych problemów. Wzięto również pod uwagę liczbę mieszkańców oraz wielkość powierzchni poszczególnych jednostek referencyjnych.

Trzeba również pamiętać o tym, że w świetle wytycznych, w przypadku gdy na terenie gminy występują obszary, gdzie koncentrują się negatywne zjawiska w sferze społecznej, należy zbadać czy równocześnie występują negatywne zjawiska z zakresu sfery: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Obszary, gdzie zdiagnozowano tylko problemy społeczne nie powinny być objęte działaniami rewitalizacyjnymi, a działaniami sektorowymi w sferze polityki społecznej. Właśnie z tego powodu, pomimo występowania w niektórych jednostkach referencyjnych koncentracji problemów społecznych, nie wskazano tych miejsc jako obszarów zdegradowanych. Jednocześnie należy podkreślić, że na wyznaczenie obszaru zdegradowanego niezwykle istotny wpływ miały również oczekiwania lokalnej społeczności, która w sposób naturalny dokonała hierarchizacji potrzeb i problemów. Jako próg punktów dających podstawę do zakwalifikowania danego obszaru referencyjnego do obszaru zdegradowano przyjęto wartość 1,60. Obszarami, w obrębie których koncentrują się zarówno negatywne zjawiska w sferze społecznej, jak i zjawiska kryzysowe w innych sferach, są sołectwa: Domaszewnica (łącznie 2,14 punktów), Ulan-Majorat (łącznie 1,89 punktów), Stok (łącznie 1,73 punkty), Rozwadów (łącznie 1,65 punktów) oraz Sobole (łącznie 1,64 punkty). W związku z powyższym tereny tych sołectw wyznaczono jako obszar zdegradowany. Ze względu na ograniczenia wynikające z „Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020” związane z maksymalną liczbą ludności zamieszkującą obszar rewitalizacji (maksymalnie 30% ludności gminy) oraz wielkością tegoż obszaru (maksymalnie 20% powierzchni całej gminy) nie ma możliwości uznania całego obszaru zdegradowanego, wyznaczonego na terenie gminy Ulan-Majorat na podstawie przeprowadzonej analizy, za obszar rewitalizacji. W celu prawidłowego określenia obszaru rewitalizacji posłużono się dodatkowymi kryteriami. Wzięto pod uwagę liczbę mieszkańców poszczególnych podobszarów zdegradowanych. Przeanalizowano również infrastrukturę (zdegradowane obiekty lub obszary), której przebudowa lub adaptacja, ukierunkowana na poprawę jakości korzystania z przestrzeni, likwidację izolacji obszarów problemowych oraz poprawę jakości życia mieszkańców obszarów zdegradowanych przyczyni się do rozwiązywania zdiagnozowanych problemów społecznych tych obszarów. Uwzględniono także obiekty, które same w sobie nie musza być zdegradowane ale w oparciu o ich infrastrukturę można prowadzić szereg działań i projektów służących celowi rewitalizacji. Niezwykle istotną kwestią były również potrzeby i oczekiwania lokalnej społeczności wyrażone podczas przeprowadzonych konsultacji społecznych. Obszar do rewitalizacji został wyodrębniony na terenie gminy Ulan-Majorat na podstawie syntezy wyżej wymienionych zagadnień, w oparciu o konsultacje społeczne przeprowadzone w obrębie gminy oraz uwzględniając analizę potencjałów poszczególnych sołectw. Wzięto pod

130

uwagę potencjały wszystkich zdegradowanych sołectw w zakresie możliwości przeciwdziałania zdiagnozowanym problemom sfer: społecznej, środowiskowej, gospodarczej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej. Mając na względzie ograniczenia w zakresie maksymalnej powierzchni (20% gminy) oraz maksymalnej liczby mieszkańców (30% ludności) obszaru rewitalizacji dokonano hierarchizacji potrzeb. W pierwszej kolejności jako podobszary do rewitalizacji wybrano sołectwa: Sobole i Stok. Objęcie procesem rewitalizacji pozostałych wyznaczonych obszarów zdegradowanych nastąpi w wyniku aktualizacji niniejszego lub opracowania nowego Programu Rewitalizacji dla gminy Ulan-Majorat. Wyznaczony obszar rewitalizacji nie przekracza wymogów określonych co do jego powierzchni (nie więcej niż 20% powierzchni całej gminy) oraz liczby mieszkańców (nie więcej niż 30% ogólnej liczby mieszkańców gminy). Łączna powierzchnia wyznaczonego obszaru rewitalizacji wynosi 1998,88 ha co stanowi 18,55% powierzchni całej gminy Ulan-Majorat. Obszar ten jest zamieszkiwany przez 1207 osób, co stanowi 19,67% ogólnej liczby mieszkańców gminy Ulan- Majorat.

Mapa 8 Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji

Źródło: Opracowanie własne

131

3. MECHANIZMY WŁĄCZENIA INTERESARIUSZY W PROCES DELIMITACJI OSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

Partycypacja społeczna stanowi filar działań na różnych etapach (diagnozowanie, programowanie, wdrażanie, w tym finansowanie, monitorowanie i ewaluacja) procesu rewitalizacji, odbywającego się na terenie gminy Ulan-Majorat. Podstawowym zamierzeniem włączania szerokiego grona interesariuszy w wyżej wymieniony proces jest chęć skutecznego zdiagnozowania sytuacji społeczno-gospodarczej gminy, a na późniejszym etapie również podniesienia skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz zwiększenia gotowości i świadomości mieszkańców o partycypacyjnym współdecydowaniu o obszarze objętym Lokalnym Programem Rewitalizacji. Niezwykle istotne jest wzbudzenie przeświadczenia społeczności lokalnej o realnej możliwości decydowania o losach wspólnoty samorządowej. Ponadto, włączenie szerokiego grona interesariuszy w proces rewitalizacji realizuje zasadę partnerstwa wynikającą z art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013, polegającą na łączeniu szerokiego grona partnerów (w szczególności lokalnych społeczności i przedsiębiorców, a także ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu, także z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć. Przedmiotowa zasada bazuje na założeniu, że stan środowiska lokalnego jest najważniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowić narzędzie do projektowania konstruktywnych zadań, podejmowanych w celu rozwiązywania problemów i eliminacji niepożądanych zjawisk, a tym samym podnoszących jakość życia mieszkańców terenów zdegradowanych. Zarówno proces analizowania i diagnozowania sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy Ulan- Majorat, jaki i społecznego odbioru zagadnień objętych sytuacją kryzysową, odbywał się metodą partycypacyjną, u podstaw której leży przekonanie o niezbędności włączania mieszkańców i partnerów społecznych w przebieg wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, a także przedsięwzięć i aktywności, które powinny przyczynić się do poprawy sytuacji na wyznaczonych podczas konsultacji obszarach. Od samego początku autorzy niniejszego dokumentu, tj. samorząd gminy, uczestnicy oraz moderatorzy procesu, kładli szczególny nacisk na wagę rozwiązań organizacyjnych (poszukiwanie nowych dróg dojścia) oraz potrzebę zmiany społecznej świadomości w zakresie szukania innych rozwiązań problemów na obszarach kryzysowych. Podstawowym wymogiem rzeczowej dyskusji jest świadomość społeczeństwa o procesie rewitalizacji, jej znaczeniu i oczekiwanych efektach. W związku z tym, gro uwagi poświęcono na trafienie do społecznej świadomości mieszkańców gminy i dostarczenie im informacji o zaletach rewitalizacji i procesach towarzyszących wyprowadzaniu poszczególnych miejsc z sytuacji kryzysowej. Szczególnie pomocne w tym zakresie okazały się być narzędzia informatyczne, takie jak: strona internetowa Urzędu Gminy Ulan-Majorat. W tym celu na stronie: http://www.ulanmajorat.pl/ utworzona została zakładka: Lokalny Program Rewitalizacji, gdzie na bieżąco umieszczano informacje o kolejnych etapach prowadzenia diagnozy. Podczas prac mających na celu zdiagnozowanie obecnej sytuacji gminy w pierwszym etapie przeprowadzono na zlecenie Wójta Gminy Ulan-Majorat w dniach 05-12 lipca 2017 roku anonimowe badanie ankietowe. W ramach badania posłużono się techniką PAPI (klasyczna

132

metoda popularnie nazywana „papier i ołówek”) i CAWI (realizowane za pośrednictwem Internetu). W badaniu brały udział dwie reprezentatywne grupy respondentów: pierwszą grupę stanowili mieszkańcy gminy, natomiast drugą grupę - przedstawiciele instytucji publicznych, przedsiębiorcy oraz członkowie organizacji społecznych. Opracowane specjalnie w tym celu kwestionariusze ankietowe można było wypełniać i składać w wyżej wymienionym terminie w Urzędzie Gminy Ulan-Majorat, Ulan-Majorat 57, 21-307 Ulan-Majorat, pokój nr 11. Poza tym, na stronie internetowej dostępne były również elektroniczne formularze ankiet. Badanie prowadzone było także podczas spotkań sołeckich odbywających się na ternie gminy. O zamiarze przeprowadzenia badania władze gminy informowały na swojej stronie www oraz w sposób zwyczajowo przyjęty.

Rysunek 1Informacja nt. badania ankietowego

Źródło: http://www.ulanmajorat.pl

Badanie miało na celu zdiagnozowanie oraz wskazanie lokalizacji, koncentracji, charakteru i skali problemów występujących na obszarze gminy Ulan-Majorat i wymagających rozwiązania poprzez realizację różnego rodzaju działań rewitalizacyjnych. Dzięki niemu możliwe było również poznanie preferencji i oczekiwań społeczności lokalnej w zakresie efektów planowanej rewitalizacji. Pytano w niej m.in. o ocenę jakości życia w gminie, sytuację na rynku pracy, problemy w serze techniczno-funkcjonalnej, o możliwość planowania przyszłości w gminie oraz o sołectwa charakteryzujące się największym natężeniem zjawisk kryzysowych, które powinny zostać poddane rewitalizacji. Co najważniejsze – pytania były skonstruowane w taki sposób, aby dawały obraz sytuacji nie na obszarze całej gminy, ale danej jednostki pomocniczej. Mieszkańców zapytano również o priorytetowe działania lokalne, które należy podjąć, aby poprawić jakość i komfort życia najmniejszych społeczności. Każdy z respondentów otrzymał ankietę, która zawierała 8 (mieszkańcy) lub 8 (przedstawiciele instytucji publicznych, przedsiębiorcy oraz członkowie organizacji społecznych) pytania związane z sytuacją społeczno-gospodarczo-przestrzenną na terenie gminy Ulan-Majorat. Pytania w ankiecie skierowanej do mieszkańców dotyczyły problemów technicznych oraz gospodarczo-społecznych na obszarze, który został wskazany przez poszczególnych respondentów jako wymagający podjęcia interwencji i przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych. Dzięki niemu możliwe było również poznanie preferencji i oczekiwań społeczności lokalnej w zakresie efektów planowanej rewitalizacji. Odpowiadający ponadto mogli wskazać, który obszar rozwoju powinien stanowić ich zdaniem priorytet działań gminy. Co najważniejsze – pytania były skonstruowane w taki sposób, aby dawały obraz sytuacji nie na obszarze całej gminy, ale danej jednostki pomocniczej. Było to badanie ukierunkowane na

133

zgromadzenie danych o subiektywnych odczuciach mieszkańców, z tym, że nie w znaczeniu indywidualnych potrzeb, a w formie opinii społeczeństwa gminy Ulan-Majorat.

Ankieta dedykowana przedsiębiorcom oraz przedstawicielom organizacji pozarządowych i instytucji publicznych była skonstruowana w taki sposób, aby zidentyfikować przede wszystkim potencjały wybranych przez respondentów jednostek analitycznych. Przedmiotowa grupa respondentów była również pytana o priorytetowe efekty prowadzonych działań rewitalizacyjnych. W celu włączenia szerokiego grona interesariuszy ankiety był dystrybuowane różnymi „kanałami”. Dostarczane były mieszkańcom i przedstawicielom instytucji przez pracowników Urzędu Gminy Ulan-Majorat. Korzystano również ze zwyczajowo przyjętych metod komunikacji z mieszkańcami - informacje oraz dystrybuowanie ankiet przez sołtysów. Poza tym ankiety przekazywane były za pośrednictwem placówek oświatowych. W badaniu uzyskano 35 ankiet wypełnionych przez mieszkańców gminy i 20 odpowiedzi przedstawicieli instytucji publicznych, przedsiębiorców oraz członków organizacji społecznych. Dane zebrane z wypełnionych kwestionariuszy zostały wprowadzone do arkusza kalkulacyjnego, następnie dokładnie przeanalizowane. W badaniu wzięło udział łącznie 45 mieszkańców gminy Ulan-Majorat, w tym 17 mężczyzn i 15kobiet.

Wykres 58 Struktura płci respondentów

51% 49%

Kobiety Mężczyźni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Wśród ankietowanych najwięcej było osób w wieku produkcyjnym, czyli w przedziale wiekowym 26-45 – 43% (15ankiet). Drugą licznie reprezentowaną grupą były osoby w przedziale wiekowym od 46 do 60 lat. Stanowiły one 29% wszystkich respondentów (10 ankiet). Najmniej swoich przedstawicieli miały grupy: do 25 lat (5 ankiet) oraz 61 lat i więcej(również 5 ankiet). Powyższe dane świadczą także o pewnych trendach w zakresie aktywności obywatelskie mieszkańców gminy i mogą stanowić istotną wskazówkę dla zakresu projektowanych działań rewitalizacyjnych. Należy jednocześnie podkreślić, że niewielka aktywność wyżej wymienionych grup nie jest wyłącznie charakterystyczna dla analizowanej gminy, lecz jest trendem ogólnopolskim. Badania prowadzone przez Instytut Spraw

134

Publicznych na temat społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społecznego wykazały, że grupy wiekowe poniżej 25 oraz powyżej 61 lat charakteryzuje najmniejsze zaangażowanie w sprawy otaczającego je środowiska i spraw publicznych.

Wykres 59 Struktura wieku respondentów 14% 14% do 25 lat 26-45 lat

29% 43% 46-60 lat 61 lat i wiecej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Najliczniej reprezentowaną grupą wśród respondentów były osoby z wykształceniem średnim. W tej grupie znalazło się aż 15 z 35 osób, czyli 43%. Posiadanie wykształcenia zawodowego deklarowało 10 osób, czyli 28%. 26% wszystkich badanych stanowili mieszkańcy gminy z wykształceniem wyższym. Ze struktury wykształcenia wynika, że niewielki udział w badaniu stanowili mieszkańcy z wykształceniem wyłącznie podstawowym (1 osoba).

Wykres 60 Struktura wykształcenia respondentów 26 % 0 % 3 % 28 % Podstawowe Gimnazjalne Zawodowe Średnie Wyższe

43 %

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Grupę respondentów w znacznym stopniu zdominowały osoby pracujące 52% (18 osób). Wśród ankietowanych było także 17% (6 osób) rolników. Kolejną grupę stanowili emeryci/renciście – 14% (5 osób). Kolejne 11% (4 osoby) to mieszkańcy pozostający w domu (Pan/Pani domu). Zaledwie 6% (2 osoby) stanowiły osoby bezrobotne.

Wykres 61 Status zawodowy respondentów

135

0 % Uczeń/student 14% 17% 6% Rolnik 11% Osoba bezrobotna

Osoba pracująca 52% Osoba pozostająca w domu Pan/i domu Emeryt/rencista

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Ostatnie pytanie w części „Metryczka” dotyczyło chęci zaangażowania się w proces rewitalizacji, który będzie prowadzony na terenie gminy Ulan-Majorat. Pocieszający jest fakt, że wszyscy respondenci uczestniczących w badaniu ankietowym udzieliło pozytywnej odpowiedzi i zadeklarowało gotowość zaangażowania się w wyżej wymieniony proces.

W pierwszej kolejności ankietowani zostali zapytani, które z sołectw wymaga przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych. W wyniku badania najwięcej głosów, czyli 10 (29%) otrzymało sołectwo Sobole. To właśnie tutaj, według ankietowanych, występuje szereg negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczo-przestrzennych, wobec których należy podjąć interwencję. Drugim z kolei obszarem potrzebującym kompleksowych działań naprawczych jest sołectwa: Stok z liczbą wskazań wynoszącą 8 (23%) oraz Ulan-Majorat (z taką samą liczbą głosów).

Wykres 62 Odpowiedzi udzielone na pytanie nr 2 - Który z niżej wymienionych obszarów, znajdujących się na terenie Gminy Ulan-Majorat, charakteryzuje się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i powinien zostać poddany rewitalizacji? 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Sołectwo Domaszewnica 2 Sołectwo Gąsiory 0 Sołectwo Kępki 0 Sołectwo Klębów 0 Sołectwo Kolonia Domaszewnica 0 Sołectwo Kolonia Domaszewska 0 Sołectwo Paskudy 0 Sołectwo Rozwadów 5 Sołectwo Sętki 1 Sołectwo Skrzyszew 0 Sołectwo Sobole10 Sołectwo Stanisławów 0 Sołectwo Stok 8 Sołectwo Ulan Duży 1 Sołectwo Ulan-Majorat 8 Sołectwo Ulan Mały 0 Sołectwo Wierzchowiny 0 Sołectwo Zakrzew 0 Sołectwo Zarzec Ułański Sołectwo Żyłki 0 0

136

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Wśród podstawowych problemów sfery społeczno-gospodarczej sołectwa Sobole ankietowani wskazali: niewystarczająco rozwiniętą ofertę spędzania czasu wolnego -oferta kulturalna, sportowa, rekreacyjna (100% ankietowanych wskazało jako bardzo duży problem); małą innowacyjność i inicjatywę mieszkańców w zakresie prowadzenia własnego biznesu, małe wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw, odpływ ludzi młodych i dobrze wykształconych, patologie społeczne (alkoholizm, narkomania, przemoc w rodzinie), małą współpracę między instytucjami publicznymi a mieszkańcami, problemy na lokalnym rynku pracy (bezrobocie, niskie wynagrodzenia, ograniczona liczba miejsc pracy, mało atrakcyjne miejsca pracy), problemy zdrowotne i dysfunkcje dzieci i młodzieży (90%ankietowanych wskazało jako bardzo duży problem); utrudniony dostęp do dobrej jakości kształcenia (oferta edukacyjna szkół niedostosowana do oczekiwań i potrzeb rynku pracy, braki w wyposażeniu), mała oferta spędzania czasu wolnego skierowana do osób starszych (80% ankietowanych wskazało jako bardzo duży problem). Równie problematyczna w obrębie sołectwa Sobole jest: mała oferta usług publicznych skierowanych do osób starszych (opiekuńczych, rehabilitacyjnych, pielęgnacyjnych), problemy związane z opieką nad dziećmi do lat 6, mała aktywność obywatelską mieszkańców i brak przeświadczenia o ich wpływie na sytuację w gminie(70%ankietowanych wskazało jako bardzo duży problem). Wyżej wymienione problemy należą wg respondentów również do najbardziej palących problemów sfery społeczno-gospodarczej w sołectwach: Stok i Ulan-Majorat. W zakresie problemów sfery technicznej, przestrzennej i funkcjonalnej respondenci wskazali w zakresie wszystkich 3 sołectw na: niewystarczającą infrastrukturę techniczną i komunikacyjną (drogi, chodniki), dużą liczbę obiektów mieszkalnych wykorzystujących przestarzałe systemy grzewcze powodujące zanieczyszczenie środowiska, negatywne przyzwyczajenia mieszkańców wpływające na zanieczyszczenie środowiska (100% ankietowanych wskazało jako bardzo duży problem). Ankietowani wskazywali również na braki w infrastrukturze rekreacyjnej (pace zabaw, boisk) -80% ankietowanych. W odpowiedzi na pytanie dotyczące działań/przedsięwzięć, które w ramach Programu Rewitalizacji powinna podjąć gminy, aby zaradzić priorytetowym problemom ankietowani wskazywali najczęściej:

modernizację/rozbudowę infrastruktury technicznej (np. drogowej, wodnokanalizacyjnej, chodniki, ścieżki rowerowe, oświetlenie),

polepszenie ładu przestrzeni publicznych (np. place zbaw, skwery),

rozbudowę infrastruktury wpływającej na poprawę stanu środowiska naturalnego gminy (np. instalacje odnawialnych źródeł energii),

rozwój oferty edukacyjnej (np. doposażenie placówek oświatowych)

wsparcie dzieci i młodzieży w wszechstronnym rozwoju (np. organizacja zajęć pozalekcyjnych i różnych form aktywności pozaszkolnej),

zwiększenie liczby inicjatyw mających na celu przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu (np. domy pomocy społecznej, mieszkania chronione, środowiskowe dla osób starszych i młodzieży),

realizację programów aktywizacji i integracji, programów aktywności lokalnej.

137

W ankiecie dla przedstawicieli instytucji publicznych, organizacji społecznych i przedsiębiorców wzięło udział łącznie 20 respondentów. Drugą grupę stanowili - 29 osób (co stanowi 58%). Ex aequo na drugim miejscu pod względem liczby reprezentantów, których wzięli udział w badaniu, uplasowała się grupa reprezentująca przedstawiciele instytucji publicznych oraz organizacje społeczne – po 5 osób (po 25% wszystkich respondentów). W badaniu brał/a udział również 1 członek Rady Sołeckiej.

Wykres 63 Status respondenta Członek Pracownik organizacji instytucji społecznej publicznej 25% Radny/radna 25% 0 % Sołtys 0 % Członek Rady Przedsiębiorca Sołeckiej 45% 5 %

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

W ramach analizowanej grupy 100% z respondentów biorących udział w badaniu dostrzegło konieczność przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych na obszarze gminy Ulan-Majorat. Ankietowani zapytani o to, które z jednostek pomocniczych, tj. sołectw najpilniej wymagają przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych ze względu na kumulację negatywnych zjawisk, wskazali (podobnie jak mieszkańcy) na Sobole. Aż 5 spośród 20 osób (co stanowi 25%) wskazało na właśnie tą jednostkę. Poza wyżej wymienionym sołectwem, w analizowanym zakresie, wyniki odpowiedzi tej grupy pokryły się z odpowiedziami udzielonymi przez mieszkańców gminy, którzy wśród obszarów o największym natężeniu negatywnych zjawisk wykazali sołectwa: Stok i Ulan-Majorat. Wykres 64 Odpowiedzi udzielone na pytanie nr 2 - Który z niżej wymienionych obszarów, znajdujących się na terenie gminy Ulan-Majorat, charakteryzuje się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i powinien zostać poddany rewitalizacji?

0 1 2 3 4 5

138

Sołectwo Domaszewnica 3 Sołectwo Gąsiory 0 Sołectwo Kępki 0 Sołectwo Klębów 0 Sołectwo Kolonia Domaszewnica 0 Sołectwo Kolonia Domaszewska 1 Sołectwo Paskudy 0 Sołectwo Rozwadów 2 Sołectwo Sętki 0 Sołectwo Skrzyszew 0 Sołectwo Sobole Sołectwo Stanisławów 1 Sołectwo Stok 4 Sołectwo Ulan Duży 0 Sołectwo Ulan-Majorat 4 Sołectwo Ulan Mały 0 Sołectwo Wierzchowiny 0 Sołectwo Zakrzew 0 Sołectwo Zarzec Ułański 0 Sołectwo Żyłki 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych 90% respondentów (18 osób) wskazało, że jest niezadowolonych ze stanu estetyki i zagospodarowania wybranych sołectw. Natomiast 80% respondentów (16 osób) wskazało, że jest niezadowolonych ze stanu bezpieczeństwa wybranych sołectw.

Według ankietowanych najbardziej oczekiwanymi efektami procesu rewitalizacji winny być: podniesienie jakości życia mieszkańców gminy w efekcie rozbudowy/modernizacji infrastruktury technicznej (np. drogowej, wodno-kanalizacyjnej, chodniki, ścieżki rowerowe, oświetlenie) – 20 wskazań,

polepszenie ładu przestrzeni publicznych (np. place zbaw, skwery) – 14 wskazań,

integracja mieszkańców (w efekcie organizowania miejsc spotkań mieszkańców, rozwoju oferty spędzania wolnego czasu) – 14 wskazań,

poprawa stanu jakości środowiska naturalnego (w efekcie działań na rzecz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, promocję zasad gospodarki niskoemisyjnej) – 8 wskazań. Kolejnym elementem włączania interesariuszy w proces diagnozowania gminy Ulan-Majorat było zorganizowanie otwartego spotkania informacyjno-warsztatowego dla mieszkańców gminy oraz wszystkich interesariuszy procesu rewitalizacji. W jego trakcie mieszkańcy zostali poinformowani o podstawowych zagadnieniach dotyczących procesu rewitalizacji oraz źródłach finansowania. Zaprezentowana zostałarównież koncepcja wyznaczonego obszaru zdegradowanego. Wspólnie pracowano nad wyborem wyznaczeniem obszaru do rewitalizacji.

Rysunek 2Informacja nt. spotkania informacyjno-warsztatowego

139

Projekt niniejszej diagnozy zostanie podany do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie go na stronie internetowej Urzędu Gminy Ulan-Majorat (http://www.ulanmajorat.pl/). Konsultacje społeczne prowadzone będą w dniach 27.07-03.08.2017 r. w formie zbierania uwag, propozycji i opinii w postaci papierowej i elektronicznej z wykorzystaniem formularza konsultacyjnego. Przedmiotowy formularz zostanie umieszczony na wyżej wymienionej stronie. Wypełnione czytelnie formularze będzie można dostarczyć również: a) drogą elektroniczną na adres e-mail: [email protected] wpisując w tytule „Konsultacje społeczne – projekt diagnozy służącej delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji”; b) drogą korespondencyjną na adres Urzędu Gminy Ulan-Majorat, Ulan-Majorat 57, 21-307 Ulan-Majorat, z dopiskiem: „Konsultacje społeczne – projekt diagnozy służącej delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji”; c) bezpośrednio do pok. 11 w budynku Urzędu Gminy Ulan-Majorat, Ulan-Majorat 57, 21307 Ulan-Majorat, w godzinach pracy Urzędu.

140

SPIS MAP

Mapa 1 Położenie gminy Ulan-Majorat na tle województwa lubelskiego ...... 5

Mapa 2 Sołectwa gminy Ulan-Majorat ...... 14

Mapa 3 Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w województwie lubelskim w 2015 roku ...... 88 Mapa 4 Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w powiecie radzyńskim w 2016 r...... 88 Mapa 5 Przekroczenie benzo/a/pirenu na obszarze gminy Ulan-Majorat w 2015 roku ...... 90

Mapa 6 Działki z wyrobami azbestowymi według stopnia pilności usunięcia w gminie Ulan- Majorat ...... 91

Mapa 7 Suma punktów uzyskanych w efekcie analizy wskaźnikowej wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne ...... 125 Mapa 8 Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji ...... 127

SPIS TABEL

Tabela 1 Podział gminy Ulan-Majorat na jednostki referencyjne ...... 13

Tabela 2 Liczba ludności gminy Ulan-Majorat w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne ...... 16

Tabela 3 Liczba osób mieszkających na terenie gminy Ulan-Majorat, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na przestrzeni lat 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne ...... 39 Tabela 4 Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki w 2012 roku ...... 93

Tabela 5 Wskaźniki delimitacyjne ...... 107 Tabela 6 Wskaźniki delimitacyjne po normalizacji ...... 119

Tabela 7 Punkty przyznane poszczególnym jednostkom referencyjnym wg wskaźników delimitacyjnych ...... 122

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1 Współczynnik przyrostu naturalnego w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne [‰] ...... 17

Wykres 2 Piramida wieku i płci mieszkańców gminy Ulan-Majorat w 2006 roku...... 18

Wykres 3 Piramida wieku i płci mieszkańców gminy Ulan-Majorat w 2016 roku ...... 18

Wykres 4 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w 2016 roku

141

wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 19 Wykres 5 Zmiana udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 21

Wykres 6 Bezrobotni w gminie Ulan-Majorat na przestrzeni lat 2013-2016 ...... 25 Wykres 7 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne (% ...... 27 Wykres 8 Zmiana udziału osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 28

Wykres 9 Udział osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 29 Wykres 10 Zmiana udziału osób bezrobotnych poniżej 40 roku życia (włącznie) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 30 Wykres 11 Udział osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 32 Wykres 12 Zmiana udziału osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radzyniu Podlaskim w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 33

Wykres 15 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 41

Wykres 16 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 42 Wykres 17 Powody przyznania świadczeń pomocy społecznej wśród mieszkańców gminy Ulan-Majorat korzystających z pomocy GOPS w latach 2013-2016 ...... 43

Wykres 18 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 45

Wykres 19 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki

142

referencyjne (%) ...... 47

Wykres 20 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 48 Wykres 21 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 49

Wykres 24 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 54

Wykres 27 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 57

Wykres 28 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu lub narkomanii w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 59 Wykres 29 Udział osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 60 Wykres 30 Zmiana udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 61 Wykres 31 Udział dzieci i młodzieży do lat 17 korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 roku życia w 2016 roku wg podziału

143

na jednostki referencyjne (%) ...... 63 Wykres 32 Zmiana udziału dzieci i młodzieży do lat 17 korzystających z dożywiania przyznawanego przez GOPS w ogólnej liczbie dzieci i młodzieży do 17 roku życia (włącznie) w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 65 Wykres 33 Liczba odnotowanych przestępstw ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 68

Wykres 34 Zmiana liczby odnotowanych przestępstw ogółem przypadających na 1 km2 w latach 2015-2016 wg podziału na jednostki referencyjne ...... 69 Wykres 35 Liczba przeprowadzonych interwencji Policji ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 70

Wykres 36 Zmiana liczby przeprowadzonych interwencji Policji ogółem przypadających na 1 km2 w latach 2013-2016 wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 71 Wykres 37 Liczba przeprowadzonych interwencji domowych Policji przypadających na 1 km2 w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne ...... 72 Wykres 38 Zmiana liczby przeprowadzonych interwencji domowych Policji przypadających na 1 km2 w latach 2013-2016 (%) wg podziału na jednostki referencyjne...... 73

Wykres 39 Liczba kolizji drogowych ogółem przypadających na 1 km2 w 2016 r. wg podziału na jednostki referencyjne ...... 74 Wykres 40 Zmiana liczby kolizji drogowych ogółem przypadających na 1 km2 w latach 2013- 2016 wg podziału na jednostki referencyjne (% ...... 75 Wykres 41 Średnie wyniki z egzaminu gimnazjalnego przeprowadzonego w 2016 roku (%) 78

Wykres 42 Średni wynik sprawdzianu szóstoklasisty w latach 2012-2014 wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne (%) ...... 79

Wykres 43 Średni odsetek dzieci w staninach z wynikiem niskim w latach 2012-2014 wg podziału na poszczególne jednostki referencyjne (%) ...... 80 Wykres 44 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP w 2015 roku (%) ...... 82

Wykres 45 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w wyborach samorządowych do Rady Gminy w 2014 roku (%) ...... 83 Wykres 46 Rozkład przestrzenny frekwencji wyborczej w I turze wyborów na Prezydenta RP w 2015 roku (%) ...... 84 Wykres 47 Liczba organizacji pozarządowych przypadających na 100 mieszkańców w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 86

Wykres 48 Udział obszarów, w obrębie których odnotowano w 2015 roku przekroczenie jakości powietrza w ogólnej powierzchni poszczególnych jednostek referencyjnych (%) ...... 89

Wykres 49 Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (pozarolniczą) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2016 roku wg podziału na

144

jednostki referencyjne ...... 94

Wykres 50 Zmiana liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (pozarolniczą) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2015- 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 95

Wykres 51 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 96 Wykres 52 Zmiana liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w latach 2015-2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 97

Wykres 53 Udział terenów publicznych o niskiej jakości w ogólnej powierzchni danego obszaru w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 99 Wykres 54 Udział budynków mieszkalnych wyposażonych w przydomowe oczyszczalnie ścieków w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 (%) ...... 102 Wykres 55 Udział budynków mieszkalnych podłączonych do wodociągu ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne ...... 103

Wykres 56 Udział budynków mieszkalnych korzystających z odnawialnych źródeł energii w ogólnej liczbie budynków mieszkalnych w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%) ...... 104 Wykres 57 Udział budynków użyteczności publicznej niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych i/lub wymagających termomodernizacji w ogólnej liczbie budynków użyteczności publicznej w 2016 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)...... 105 Wykres 58 Struktura płci respondentów...... 130 Wykres 59 Struktura wieku respondentów ...... 130 Wykres 60 Struktura wykształcenia respondentów ...... 131 Wykres 61 Status zawodowy respondentów ...... 131 Wykres 62 Odpowiedzi udzielone na pytanie nr 2 - Który z niżej wymienionych obszarów, znajdujących się na terenie Gminy Ulan-Majorat, charakteryzuje się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i powinien zostać poddany rewitalizacji? ...... 132

Wykres 63 Status respondenta ...... 133

Wykres 64 Odpowiedzi udzielone na pytanie nr 2 - Który z niżej wymienionych obszarów, znajdujących się na terenie gminy Ulan-Majorat, charakteryzuje się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i powinien zostać poddany rewitalizacji? ...... 134

145

146