Notes Du Mont Royal ←

Notes du mont Royal www.notesdumontroyal.com 쐰 Cette œuvre est hébergée sur « No tes du mont Royal » dans le cadre d’un exposé gratuit sur la littérature. SOURCE DES IMAGES Google Livres HERODOTI MUSÆ, SIVE HISTORIARUM LIBRI IX.

AU VETEBUM CODÏCUM FIDEM DENUO RECENBUIT, CONTINUA INTERPRÈTATIÛNE LATINA, ADNOTATIONIBUS WESSELINGII ET VAIPCKENARII

ALIORUMQÛE ET ’ suis

ILLUSTRAVIT JOHANNES SCHWEIGHÆUSER, IN ACAD- AIGENT. ET HEM. P3013 LITERAII. GREC. PROF. ACADEIII REG. INSCRIPT. ET HUM. LITEEAI. LINGE.

AccmiUN’r

GÉOGRAPHIE ET "MOLOGlÆ HERODOTEÆ SPECIMINA A Go Go DREDOW; --T. C. BIEN!!! COMHNN’TATIO DE DlFÏICILIORIBUI QUIBUI- BAI AIDE HERODOTEÆ ;-ABIÆ HERODOTEÆ DIFFIClLIORA, AUCTORE C. G. B. FREMXICKEN ;--J. F. HENNICKE 00H- HENTATIO DE GEOGBAPElA APRICÆ HERODOTEA: ITEHQUE BUHXARIA, SCBOLIA, VABŒQUE LECTIONEB E (10])ch PALAT1N0;-CAN0N CHRONOLOGICUB LARCREBIANUS, AUCTUB ET EHBNDATDB ;-COLLAT10 EDITIONUI BCHWBIGHÆUSEBI, 3.3121! ET BCEJFEBI, l AC WESSELINGII:

NECM. NON ÆMILIÏ PORTI DICTIONARIIUM IONÎCUM GRÆCO-LATINUM, CÜM APPENDICE TRACTATUS QUOSDAM COMPLECTENTE DE DIALECTO lONICA,

"EMPE, WCHAILIS MIRAI", 61mm CORNER, 6mm "ENFIN, GIAHKNHCI HIIIMANNIANI, GMHHÀ’HC! 106031111.

TOM US QUINTUS.

LONDINI EXCUDIT T. DAVISON; VENEUNT APUD RICARDUM PRIESTLEY. 1824.

ÈE1!0D()TI HISTORIARUM LIBER PRIMUS. CLIO.

limonons Halicarnasseus, que quum cæteris de rebus, tain de mussa beüomm Græcos inter Barbarosque gestorum, perquirendo cognovit, ea bis iibris consignata in publicum edit; ne, quæ ab hominibus geste. sunt, progressu temporis oblivione deleantur, me præclara mirabiliaque facta, quæ vel a Græcis edita sunt vel a Bar- baris, sua lande fraudentur. q , l. Jam Persarum quidam literatos si andins, inimicitîarum primi auctores Phœnices fuere. Hos enim, aiunt, postquam a mari quod Rubrum vocatur ad hoc nostrum mare advenissent, hancque regionem quam etiam nunc incolunt, cœpissent habitue, continuo navigationibus ionginquis dedisse operam, et transvehendis mercibus Ægyptiîs AsSyriisque quum alias Græciæ partes, tum veto et Argos adiisse. Argos enim un. temporibus inter alia ejus regionia oppida, quæ Græcia nunc nominatur, rebus omnibus eminebat. Ad Argos igitur hqc postquam adpulissent Phœnices, ibique merces suas venum exposaissent, quinto aut sexto ab adventu die, diven- ditis fere rebus omnibus, mulieres ad mare venisse, quum alias mul. tas, tum veto et regis fiiiam ; quam quidem godent nomine Persæ adpellant atque Græci, Io Inachi. Quæ dum ad puppim navis suantes mercarentur merces quæ illarum maxime animas advenissent, Phœnices interim mutuo sese cohortatos impetum in illas fecisse: et majorem quidem mulierum numerum profugisse, Io veto cum aliis fuisse raptam: quibus in navem inpositis, soluta navi Phœnices Ægyptum versus vela fecisse. ’ ’ - 2. Hac quidam ratione in Ægyptum pervenisse Io aiunt Per- sæ, secus atque Græci, idque primum fuisse injuriarum inifium. Deinde veto Græcos nonnullos, quorum nomina non possunt memorare, (fuerint hi autem Cretenses,) Tyrum Phœniciæ aiunt adpulisse, filiamque regis rapuisse Europam: ac sic quidem par pari fuisse ab bis repensum. Post hæc autem Græcos secundæ injuriæ fuisse auctores: etenim longa navi Æam, Colchidis oppidum, ad -Phasin profectos, perfectis cæteris rehqs,quaçum canais: advenie- B 2 HERODOTI HISTOR. I. sent, rapuisse inde regis-filiam Medeam; quumque ad pœnas raptus hujus repetendas et ad reposcendam fiiiam caduceatorem in Græ- ciam misisset Colchus, respondisse Græcos, quemadmodum illi de raptu Argiuœ .Ius aibi non dedisscnt penne, sic ne se quidem 511:2:

3. Tum deinde, proxima astate, Alexandrum Priami filium, quum istadaturas. audivisset, cupidinem incessisse I uxoris sibi e Græcia par rapinam comparandæ; existimantem utique se non daturum pœnas, quoniam nec illi dedissent. Ita quum is rapuisset Helenam, visum esse Græ- ois primum missis nunciis Helenam repetere et pœnas de raptu po- scere : illos veto hisce, postulats. sua exponentibus, raptum expro- brasse Medeæ, ut qui, quum iin nec pæms dedissent, nec illam repq sècntibàu reddidisscnt, pellent ab aliis prunus 31’135 dari. - 4.-. Hucusque igitur mutois solum rapinis esse actum : ab illo veto tempore Græcos utique graviorum injuriarum exstitisse auctores’; hOs enim prius Asiæoœpisse beilum inferre, quam Persæ intulîsseut Europæ. Et mulieres quidem tapere, videri sibi aiunt iniquorum esse hominum; raptarum veto ultionem tanto studio perseqnî, amen- tium; contra, nullam raptarum eux-am habere, prudentium: quippe manifestum esse, nisi ipsæ voiuissent, non futurum fuisse ut rape- rentur. Itaque se quidem, Asiam incolentes, aiunt Persæ’, raptarum- mulierum nullam habuisse ratiOnem; Græcos autem mulieris La- conicæ causse. ingentem contraxisse classem, et mox in, Asiam profectos Priami regnum cantine : ab eo tempore se constanter Grœciœ populos sibi esse inimicos existimasse. Nain Asiam, et barbaras gentes eam incolentes,’ad se pertinere autumant Persæ; Europarn vero et Græcos nihil secum commune habere. 5. Hunc in modum.Persœ quidem gestes res esse memornnt; et ablllii excidio repetunt inimicitiarum suarum advenus Græcos initium. De Io veto cum Persis non consentiunt Phœnices rem isto mode" esse gestam. Negant enim se raptu usos illam in Ægyptum abduxis’se’: sed Argis eam cum nauclero aiunt concubuisse, et quum se gravidam sensisset,’ veritam parentum iram,’ sic voientem ipsam cum Phœnicibus enavigasse; ne comporta foret. Hæc sunt igitur, quæ partira a Persis, partim la Phœnicibus memorantur.’ Ego veto, utrum tali modo hæc gesta sint, an allo, non adgredior disceptare: sed, quem ipse novi primant; fuisse injuriai-am Græcis inlatqram auda- -rem, hune ubi indicavero, tune ad reliqua exponenda progrediar; perinde etvparvarum civitatum et magnarum res persecuturus. Etc- nim quæ-oiim fuerantnmagnæ, earum plurimæ parvæ factæ sunt: et quæ’ nostra memoria magnæ fuere, eædem prias exiguæ fuerant. Itaque, bene gnarus humanam felicitatem nequaquam in eodem fa- -st.igio manere, perinde utrarumque faciam mentionem. 6.’Çaœs.uvs,vgene,re Lydia; Alyattis filins, tex fuit populorum in-

o n ... . . a ’tta’Haiyn fluvium incoientium ; quodl flamen,CLIO. a meridie Sytos inter 3. et Paphlagonas intetfluens, ad septentrionem in Euxinum qui vocatur"Pontum se exonetat. Hic Crœsus e barbaris, quos novimus, primus alios Græcorum imperio suo subjecit et ad tributum pendendum adegit, alios sibi socios et amicos adjunxit. Subegit louas et ’ Æoles et Dotienses Asiam incolentes ; amicos autem sibi concilia- .vit’ Lacedæmonios. Ante Ctœsi veto imperium Græci omnes libeti fuetunt: nam Cimmeriotum expeditio advetsus Ioniam, ante Crœsi ætatemsuscepta, non OppidOtum fuerat redactio in potestatem, sed rapina7. Cætetum tegnum ex illud, incursione. quum Hersclidatum antea ifuisset,iad Crœsi genus, qui Metmnadæ nominabantut; tali modo pervenerat. CANDAULES, quem Gtæci Myrsilum voca’nt,’ Sardinm fuit tex, ab Alcæo oriundus, Herculis filio. Nam Agron, Nini filins, Beli nepos, -Alca:i pronepos, primus ex Hetaclidis tex fuerat Satdium; Can- daules veto, Mytsi filins, posttemus. Qui veto ante Agronem in cadem ragione regnaverant, a Lydo Atyis fiiio erant oriundi, a quo univetsus populus Lydotum nomen invenit, quum ptius Mæones fuissent nominati. Ah bis-prisois tegibus commissum sibi regnum ex oraculi edicto obtinuerunt Hersclidæ, Iatdani ancilla et Hercule prognatî; regnantes, pet dues et viginti vitorum genetationes, armon quinque et quingentos, continua setie filins patri succedens usque ad Candaulem Mytsi filium. - i8. Hic îgitur CANDAULES uxoris suce amure tenebatut, eamque deperîens arbitrabatur esse sibi uxorem mulierum omnium formosisà simam; Quod quum ei esset persuasum, apudegen Dascyli filium, unum-e cotporis custodibus, quem maxime acceptum habebat, ut de rebus étiam gravissimis cum eo communicant, formæ laudem uxotis supra moddm extulit. Nec muito post (erat enim in fatis ut infor- tunatus esset Candaules) bis verbis Gygen est adlocutus: fi Gyge, videtîs tu mihî de forma uxotis meæ verba facientifidem non adhibere; autibus enim minus fidete amant homines quam coulis: fac igitur ut nudam illam ’spectes.” At ille, vehementet exclamans, tt Domine,” inquit,flquemnam-setmonem haudquaquam sanum pto- fets, jubens me hetam meam nudam spectate! Muliet enim tunicam exuens, simui etiam verecundiam exuit. Jam olim veto ho- nestatis ptæcepta inventa sunt ab hominibus, a quibus discere opottet : quorum unum est, Sua quemquesdebere inspicere. Egoveto petsuasum habeo esse illam mulietum omnium pulcetrimam; teque

oro,’: 9. His neusas vetbispostules tepugnavit Gyges,iliicita.” vetitus ne ,quid . ’sibi i ex en te mali accideret. Cui tex vicissim, tt Confide,ï’inquit, ’fGyge; neque .aut me time, quasite tentatutus utat hoc sermone, .aut uxorem menin, ne quid. tibi ex illa dettimenticreetut. .Omninosenim eus

4 HERODOTI HISTOR. I. tatianes equidem înibo, ut illa ne intellectura sit quidem, esse se a . te conspectam. Te enim post apettam januam cubiculi, in quo cu-I bamus, collocabo. Postquam ego eto ingressus, adetit et nant mes in cubiculum: posita est autem prope introitùm sella, in qua illa vestes suas, aliam post aliam exuens, deponet: ibi tune licuerit tibi multo cum otio eam spectare. Deinde, quum e sella in Iectum conscendet et tu a tergo ejus cris, teliquum est ut tu cures ne illa te conspiciat .

10. Igitut Gyges, quum eifugete non posset, paratus fuit: quem forasCandaules, postquam exeuntem." cubandi tempus visum estadesse, in cubiculum. I intraduxit; pauloque post uxor etiam adfuit. Ingressam et vestimenta pouentem Gyges quum spectasset, max ubi aversa illa in lectum se contulit, clam, ipse foras se subduxit: at egtedientem conspicata est taulier. Quæ ut intellexit quid a marito actum esset, neque exclamavit, pudete tetenta, et se animadvertisse dissimulavit, in anima habens ultionem capere de Candaule. Apud Lydos enim, ac fere apud cæteros quoque barberas, etiam vira magnum in pro-l. brum vertitur nudum conspici. . 1 l. Itaque tunc quidem nihil aperiens, silentium tenuit illa:l sima! ac veto illuxit, præsto esse jussîs famulis quos maxime lidos sibi cog- novetat, Gygen ad se vocavit. Et ille, nihil eam nasse tatus eorum que: geste essent, arcessitus venit; quippe et antes solitus, quoties regina vocatet, cum convenite. Ut venit, bis vetbis cum adlocuta est mulier: N Gyge, nunc duatum viarum tibi apettarum optionem concedo uttam ingredi voluetis: aut enim, înterfecto Candaule, et me et tegnum Lydotum habeto; aut te ipsum protinus’ sic mati opattet, ne posthac, Candauli in omnibus obsequens, spectes quœ te spectare nefas est. Enimvero aut illum, qui ista malitus est, interire opottet, sut te, qui nudam me es conspicatus et illicita fecisti." Ad hæc vetba Gyges primum stupete, tum deinde obsectare illam ne . se necessitati illigaret dijudicandæ talis optionis. Nec veto ei persuasit; sed vidit necessitatem utique sibi propositam autpetdendi herum- aut pet aliospereundi. Elegit itaque ut ipse supetesset: et illam percontans, " Quandoquidem invitum me,” inquit, tt adigis ad betum meum occidendum, age audiam ecquo illum modo adgressuti simas?” Et illa excipiens, a Ex eodem loco,” inquit, tt adoriendus exit, unde ille nudam me tibi ostendit: in sopitum somno impetus flet.” a l2. Ita quum de faciendis insidiis inter se constituissent, ingtuente nocte Gyges (nec enim dimittebatut, neque ullum ei effugium etat, sed aut ipsum interire oportebat eut Candaulem) secutus est mulierem in cubiculum; ubi eum illa, ’tradito pugione, post eamdem januam occultavit. Deinde, quiescente Candaule, lenitet accessit, illaque obttuncato et uxorem et tegnum abtinuit Gyges; cujus etiam Ar- chilochus Patins, qui cade!!! vixit ætate, in iambis trimettis mouflait.

. 13. Obtinait autem tegnum, inCLIO.. coque confirmant: est, ex Delpbici. 5 oraculi elfato. j Nam quum indigne fanent Lydi casant Candaulis, essentque in armis, convenit inter Gygœ factionem et reliquos Lydos, ut, si respandisset amendant Italie esse ragent Lydorum, ipse raguant; sin "dans, Heraclidis restituera! regnum. Accepto igitur oraculo, Girons in: tegnum obtinuit. i Vetumtamen hac simul edixerat Pythia, allio- nem saturant eue Heraclidii in quintum CI posterais Gygis: quad qui- idem vaticinium nec Lydi, nec eorum teges, allias momenti fecerunt, douce exitu comprobatum est. 14a. Tali igitur modo ad Metmnadas pervenit Lydiæ tegnum, Hersclidis ereptum. Gyges autem, tegnum adeptus, Delphes donatia misit non panes. Et argentes quidem ejus donatia quam plurima Delphis exstant: ptætet argentum veto, auti etiam immensam vim dedicavit, quum aliarum ternm, tum veto (quad præcipue memoratu dignum) ctateres autei numero sex. ab eodem dedicati exstant talentorum triginta panda, repositi in Cotinthiorum thesauto; qui quidem thesaurus, vete ut dicam, non publicas civitatis Corin- dsiatum est, sed Cypseli, Eetîonis filii. Est autemhic Gyges bar- batotum, quos novimus, primas qui donatia Delpbis dedicavit post Midam Gotgiæ filium, Phrygîæ ragent. Dedicavetat enim Midas etiam regiam seliam, in qua præsidensjus dicete consueverat, spectatu dignam; positaque est hæc sella ibidem ubi Gygæ ctateres. Autum veto istud et argentum, quad a Gyge dedicatum est, Gygadas [id est, Gygæum] vocatur a Delphensibus de illius nomine qui dedicavit. Et hic quidem, postquam reguo est potitus, arma etiam intulit’ Mileto et Smyrnæ, et Colophanem arce excepta cepit: cœtetum, quum pet acta et triginta, quos regnavit, aunas nihil aliud memorabile ab eodem gestum ait, hisce commemoratis, missum hune faciemus. .. 15. Ardyis veto, Gygæ filii, qui post illam regnavit, mentionem injiciam. Hic Prieneuses expugnavit, et Miletum invasit: eodemque tegnum Sardium obtinente, Cimmerii, suis sedibus a Scythis nomadibus pulsi, in Asiam venerunt, Satdesque prester arcem cepetunt. i 16. Atdys postquam undequînquaginta aunas tegnasset, successorem habuit filium Sadyatten, qui annos regnavit duodecim. Sa- dyattæ successit Amarres; qui cum Cyaxare, Deiocæ nepote, et çum Medis bellum gessit. Idem Cimmetios ex Asia ejecit; et Smyt- nam, Colopbonidrum coloniam, cepit; et Clazomenas invasit.: quo guidem ab oppido non ita ut voluerat discessit, sed cladem baud mediocrem passas. Vetum et alias res, dam tegnum tenait, gessit; quarum memoratu dignissimæ bæ sunt. i 17. Bellum gessit cum Milesiis, a patte traditum. Oppugnabat autem, incursione facta, Miletum tali modo : ,quando tette: fruges adultes erant, tune exercitum in reginaem immittebat, expeditionem

-6 HERODOTI -HISTOR. 1.. faciens ad cantum fistularum fidiamque, ac tibias, tata maliebris quam virilis. Ubi veto in fines Milesiotum pervenerat; ædificia in aguis nec dimebat nec incendedat, nequefores abstrahebat, sed intacta stars amnia sinebat ;» vetum arbotibus et terras frugibus corruptis .domum se recipiebat : quum enim mate obtinerent Milesii, nilrad- tinebat circumsedere urbem cum exercitu. Ædificia autem non di- iruebat Lydus hoc consilio, ut passent inde progressi Milesii tetram serere coleteque, ipse veto, postquam illi terram coluissent, haberet i quad, incursione facta, populatetut. . 18.. Hoc maxime mode pet undecim annos bellum getebatut; intra quos duo ingentia vulneta Milesii accepere, unum prælio ad Li- meneum in lipsotum finibus commisso, altetum in Mæandri campo; Horam undecim annoram sex adhuc Sadyattes, Ardyis filins, apud Lydos tegnavetat, qui pet id tempus cum exercitu fines Milesiotum incutsabat; Sadyattes enim hic conflaverat id bellum: quinque veto insequentibus annis Alyattes, Sadyattis .filius, bellum getebat, qui illud, a patte (ut supra etiam memoravi) sibi traditum, intente persecutus est. Quo in bello nulli e Ionibus tsublevarunt Milesios, præ- tetquam Chii soli; hi autem, opem illis ferentes, vicem tependerunt; nam et Milesiiantea Chiis, in hello cum Etythræis, sociam præsti-

terant-operam.- 19. Sed anno duodecimo, succensis q ’ ab r exercitu segetibas, hoc tei accidit. Simulatqae incensæ segetes etant, valida coorto venta, Mi- nervæ templum cognomine Assesiæ cotripuit flamme, coque incendia templum conflagtavit. Quæ tes principio nullias momenti est . habita; deinde veto, pastquam Sardes tediisset exercitus, in morbum Alyattes incidit. Diuturnior quum esset motbus, Delphos tmisit qui Deumv de. valitudine consulerent, sive alieno consilio ad mitten- dam inductus, sive sua. Hi quum Delphos venissent, negavit Py- thia se responsum eis redditutam ptiusquam Minervæ templum re- stituissent, quad Assesi in Milesiorum agro cremassent. - 20. Hæc ita acta esse equidem ex Delphensibus audite memini : sed. Milesii istis hac adjiciunt, Periandrum Cypseli filium, quum audisset oraculum Alyattæ redditum. en de te Thrasybulum, Milesio- tum tune temporis tyrannum, hospitio et amicitia sibi in ,ptimis con- junctum, misse nuncia fecisse cettioretn ; quo ille,’ te ante cognita, consilium aliquod ad rem pertinens caperet. Ita quidem Milesii rem

- 21. .Alyattes veto, nunciato Pythiæt tesponso, præconem protinus gestamMiletum. misit, inducias narrant.cum Thrasybulo et Milesiis i ad v tempus . pa- cturus dam templum ædificaret. Miletum dam se confert legatus, Thrasybulus de tata te liquida antes cettior factus,’ nec ignarus quid moliretur Alyattes, hæc machinatur. Quidquid ftumenti in urbe etat, tau: sauta, quam privatornm, id omne. in forum comportai-i

V CLIO.. - ’ 7’ jouit, ptædixitquei Milesiis, ut, ubi signum-ipse dedisset, tune compotationes comessationesque mutuas cuncti instituerent. . 22. Id fecit ptædixitque .Thrasybulas hoc .consilio, ut Satdianus legatos, postquam ingentem frumenti’aoervum in faro profusum et hommes vidissetoblectationibus vacantes, Alyattæ rem-renaudant. Quod et factum: nam postquam ista vidit caduceator, expositisque Thtasybulo Lydi mandatis domum rediit, nullam aliam oh caussam (ut ego audio) pax composita est. Quum enim existimasset Alyattes vehementem frumenti penuriam Mileti esse, populamque ad extremum maiatam esse redactum, audivit ex caduceatote domumtte- deunte contraria eorum quæ erat .opinatus. Inde paulla post pax inter illos conciliata est bac loge, ut mutuo-hospites essent sociique : et, pro uno Minervæ templo ad Assesum, duo .ædificavit Alyattes, ipseque e motbo convaluit. Hæc igitar ratio exitasque belli fait, quad Alyattes cum Milesiis et Thrasybulo gessit. 28. Panuanaa veto, Cypseli filius, is qui Thrasybulum de edito otaculo certiorem fecit, Corinthi fait tyrannus : .cui maximum, quad umquam inter homines evenit, oblatum fuisse miraculum narrant Corinthii, bisque Lesbii adsentiuntur; scilicet Arionem Methy- mnæum delphino insidentem ad Tœnaton fuisse delatum. Cithare:- dus is etat, nulli suæætatis secundas; primusqne hominum, quos novimus, dithyrambum et fecit et nominavit docuitque Corinthi. 24:. Hunc Arionem aiunt, postqunm plurimum temporis apud Pa riandrum esset versatus, in Italiam Siciliamque cupivisse navigate; ingentique pecunia ibi compatata, voluisse Corinthum reverti. lgitur quum Tarento esset profecturus, nec allia mugis quam Corin- thiis fidem haberet, navigium conduxisse hominum Corinthiorum: at bos, ubi altum tenuete, consilium agitasse de illo in mate proicjiendo, quo pecunia potirentur. Tarn illam, quid agetetut intelligentem, ad preces co’nfugisse; et, pecuniaomni nantis oblats, vitam esse deprecatum: nautas veto, ptecibus viti nil commotos, jussisse ut aut sibi manas inferret, quo in terra sepulturam nanciscetetur, aut ut illico in mate se .projicetet. Has in augustins et consilii inopiam redactum Arionem crasse, ut,’quandoquidem ita eis placitum esset, sinerent se omni ornatu sua indutum, in summo puppis fora stantem, canticum canete ; quo facto polliœbatut sibi se manas inlaturum. Tune ouatas, cupidine captas audiendi præstantissimi omnium cantoris, e puppi mediam in navem con- cessisse; et illam, omni ornatu indutum, capta cithata, in summo navis faro stantem, Carmen quad ortlu’an vocatur peregisse; petacto- que cantu, ita ut crut, cum omni ornatu in mare se conjecisse. Tarn illos, continuato cursu, Corinthum navigasse: huncveto, aiunt, a delphinoexceptum darse, Tænaron fuisse delatum; ahi quum in terram- esset estessus, Corintham inde eodem habita pertexisse,

i8 HERODOTI ’HISTOR. I. îbiqae quid’accidis’set chattasse. Periandrum veto, quum fidem non habetet, tenaisse Arionem in custodia, ne quo prodiret, cæterutn autem intendisse in naatas. Nautæ ut Cotinthum advenerunt, ac- citos ad se percontatum esse Petiandrum, ecquid de Ariane memo- rarent: quibus dicentibus salvum illam in Italie esse, et fortunatmn Tarenti a se relictum, adparuisse Arionem eodem calta quo in mare ptosiluerat; et illos, petterrîtos canvictosque, non potuisse amplius ire inficias. Hæc quidem et Corinthii narrant et Lesbii; et exstat V Tænari donarium Arionis æneum, non magnum illud quidem, homo

insidens25. Alyattes Lydus, delphino. confecto cum - Milesiis hello, deinde, quum septem et quinquaginta aunas regnasset, vite excessit. Dedicavit autem hic, secondas ex hac famille, postquam e morbo convaluerat, Delphis ctaterem .argenteum ingentem, et basin cratetis ferream fer- ruminatam, spectatu dignam inter amnia quœ sont Delphis donaria; Glauci Chii opus, qui primas ferruminationem fetri invenit. 26. Mortuo Alyattœ successit in tegnum Causses, Alyattæ filins, aunas natus quinque et triginta: qui Græcorum primas Ephesios armis invasit. Ibi tune Ephesii, quum ab eo obsiderentur, urbem suam Dianæ dedicatunt, fane ex illius templo ad murum adligato z est autem inter vetetem urbem, quœ tune obsidebatur, et Dianæ templum, septem stadiorum intervallum. Hos igitur primas adgtessus est Ctœsus; deinde veto, pet vices, singulos quosque Ioniæ et Ætoliæ populos, aliis alias causses infetens, graviora caussatus ad- versas bos in quibus graviotes reperire causses poterat, nonnullis

etiam27. Deinde, levia postquam admodum Asiam incolentes exptobrans. Græci ad pendendum , tributum erant subacti, constituit ædificatis navibus insulanos adgredi. Ad quas compingendas quum amnia ei essent patata, aiunt alii Biarr- tem Prienensem, quum Sardes venisset, alii Pittacurn Mitylenæum, intertogatum a Crœso «quid maxime nom gereretur apud Græcos, en ’ respondisse quœ illam ne classem conficeret inhibuerunt. Dixisse enim: tt lnsulanî, o tex, decem millia equitum conducunt, expedi- sionem adversus Sardes atque te molientes.” Crœsum autem, ratum vers cum dicere, tespondisse: 2 Utinam dii banc mentem dent insulanis, ut Lydorum filios cum equitatuinvadete velint l" Tum illam excipientem dixisse: 2 Videris mihi, tex, cupide vota facete ut in- auianos equis’vectos deptebendas in continente, baud absurde spe; insulanos veto quid putasyex quo primum ædificare te contra se classem audivetnnt, exoptare aliud, nisi ut, postquam vela dederint ventis, in mari deprehendant Lydos, teque pro Gtœcis continentem incolentibus, quos tu in servitute cantine, ulciscantur P” Cujus conclusione orationis admodum delectatum Crœsum, paraisse illi, ut. qui petapte ad rem locutus videretur, et a fabricanda classe desti-

fisse.. AtqaeCLIO. ita cum Ionibus insolas ïincolentibus . 9 hospitiiun oontraxit.28. Insequente tempore, l subactisA fere omnibus populis intra Halyn fluvium incolentibusf (nam, exceptis Cilicibus ac Lyciis, cætetos omnes suæ potestati subjectos Crœsus tenebat; sont autem populi hi, Lydi, Phryges, Mysi, Mariandyni, Chalybes, Papbla- gones, Thraces quum Thyni, tum Bithyni, Gares, Iones, Dorienses, Æolenses, Pamphyli :) ’ 29. bos igitut postquam: sub potestatem su’am Crœsus tedegis- set, caque accessione tegnuinsLydorum auxisset, adveniebant Sar- des, urbem divitiis flotentem, quum alii omnes e Gtæcia viri’sa- pientîæ lande clati, ut cuique commodum etat ca proficisci, tum veto etiam Sonos, Atbeniensis: qui postquam Atheniensibus jussu ipsotam scripsisset leges, navi profectus, caussam interserens voile se aliaslspectate regiones, decem aunas parégtinatas est; ne scilicet quampiamfex legibus, quas tulerat, mature cogeretur. Nain ipsis Atbeniensibus perse id facere nefas ont, quippe qui gravissimo jurejurando sese obstrinxerant, par decem aunas eis legibus, quas- cumque ipsis Salon tulisset, esse usutos. I a 30. Hane ipsum igitur oh causeurs, tam veto etiam spectandj gratis, peregte .ptofectus Salon, in Ægyptutn se contulit ad Amasin, atque etiam Sardes ad Crœsum. Quo ut advenit, in regia hospitio acceptas est a Crœso. Tum tertio aut quarto post die, jussu Crœsi, ministri regis circumduxetunt Solonem, thesauros omnes et quidquid inibi magni et opalenti inerat, ôstentantes. que quum ille spectasset, et canota, ut ei commodum fuerat, esset contemplatus, tali modo eum percunctatus est Crœsus: 2 Hospes Atheniensis,” inquit, 2 malta ad nos de te fuma manavit, quum sapientiæ tuœ causse, tutu peregrinationis, ut qui sapientiæ studio incumbens maltas terras speataudi causse obieris. Nunc igitur incessit me cupide ex te sciscitandi, ecquem tu adhuc videtis omnium hominum beatisn simumfi’ ’Nempe, quad se ipsum homlnum beatissimum esse puta- tet, idcircobanc illi quæstionem proposait. At Salon, nulla’usus adsentatione, sed at’tes erat respondens, 2 Ego veto,” inquit, 2 be- atissim’um vidi Tellum Atbeniensem." Quod dictum .miratus Cri-e- sus, concitate quætitr 2 Que tandem ratione Tellum beatissimum judicas?” Cui ille: 2 Tellus," inquit, 2 florente civitate, filios sa. buen-st bonus. viros honestosque, et illis cunctis prognatos vident liberos, casque omnes superstites: idemque, quum te familiari satis buta, ut apud nos, usas esset, vitæ finem babuit splendidissimum ; nam in prælio, quad Athenienses cum finitimis ad Eleusinem commiserunt, postquam fortiter pugnavit, hostemque in fugam vettit, bonestissima’ morte defunctus est; et eodem loco, quo cecidit, publice ab Atbeniensibus sepultus est et magnifice honotatus.” . c . 10 limonois «HISTOR. I. A 31v. Hisce quum Salon, quœ de Tello ejusque felicitate copios’e exposait, admonuisset Crœsum, interrogare hic institit, quemnam scandant ab illo ridisset beatùsimam? existimans utiqne secundas cette partes sese laturum. At ille, tt Cleobin," inquit, tt et Bitoo nem. His enim, genere Argivis, et victus suppetebat probabilis, et robur eorporis erat tale, ut et uterque pariter certaminum præmia abstulerit, et de eisdem hæc etiam narretur historia. Quum festins dies ageratur J unonis, oporteretque omnino matrem homm bigis in templum vehi, nec veroin tempera ex agro adessent baves; tune javenes, urgente. bora, jugum ipsi subeuntes, plaustrum trameront quo mater vehebatnr, coque per quadraginta quinque stadia tracto ad templum pervenerunt. Quo faeto quum oculos universicœt’us in se convertissent, optimus eisdem obtigit vitæ exitus; ostenditque in bis Deus,-- melius esse hominibus mori, quam vivere. Nam quum circumstantes A-rgivi laudarent jnvennm robur, mulieres veto feli- ceux prædicarent matrem quodltaies haberet filios; mater, et facto vehementer gavisa et omine,- stam- snte simulacrum precata est deum, ut Cieobi et Bitoni filiis suis, qui ipsam. magnifiee honoras: sent, id daret quod optimum esset contingere homini.’ Post banc fuecationem, peracto sacrificio, imite epulati juvenes, quum in ipso ,templo somno se dedissent, non emplies resurrexerunt, sed hoc vitæ exitu sunt perfuncti. Eorumdem dein imagines. ut qui ho. mines fuissent præstantissimi, fieri eurarunt Argivi, Delphisque de-

, 82.- Istis igitur secundum felicitatis locum Salon tribuebat. Tum dicarunt.”veto subiratus Crœsus z tt Hospes Atheniensis,” - ait; - tt nostra . vero felicitas adeo abs te in nihilum projicitur, ut ne privatis quidem hominibus æquiparandos nos. existimes 2” Cui ille: v Me, o Crosse," inquit, tt gnanun invidam omnino et turbulentam Fortunam esse, interroges de rebus humanis? In diuturno tempore multa viderc est quœ quis nolit, atque etiam tolerare multa. Propono enim homini terminnm vitæ ad septuaginta annos. Hi septuagmta anni Constant ex viginti quinque millibus ne ducentis diebus, mense intercalari non .pœito. Sin velis alternas ex illis nnnis interjecto mense fierivlons gicles, quo tempestatum vicissitudines justo tempore redeant, men.- ses intercalares per aunas septuaginta conficientur triginta quinque. dies autem ex hîs mensibus milleet quinquaginta. Horum autem dienim omnium, qui in septuaginta annis sunt numero ducenti et .quinquaginta supra viginti sex millia, nullus est qui rem promis si- ;milem, qualis ab alio adducta est, adducat. Itaque, Crœse, homo quantus est, fortunæ casibus est obnoxius. Jam te quidem ego et opulentum video, et multorum homînum regem; istud vero, quad ex me quæris, de te nondum prædicabo priusquam te vite bene de. functum audiero. - Neque enim beatior est magnis opibus præditusg

quam is cui in’diem victus suppetit,CLIO. nisi eidem omnibus bonis 1 ipræ- l dito fortuna concessenit vita bene defungi; Etenimï multi homines perquam opulenti, non idcirco beati sunt : multi vero, quibus me-’ diocris res familiaris est, felices. Jam qui admodum dives est, nec (amen beatus, is duabus tantum rebus antecellit felicem; hic vero divitem, multis rebus. Ille ad explendas cupiditates, et ad tole- randum magnumaliquod incidens damnum, validior est. -Hic veto illum superat hisce rebus; damnum quidem et cupiditatem non similiter, atq’ne ille, potestferre, sed hæc inçommoda ab illo abigit felicîtas; est vero membris integris, prosperatfruens valitudine, ma- iorum essors, lætus liberis, formosus. Quod si præterea diem’quoque extremum feliciter obierit, hic ille est quem tu quæris, dignus qui beatus prædicetur. Prîusquam vero diem obierit, diferendumi est; nec dum’b e a tu s hic nominandus, sed fe l i x. I Jam ista simuÏ cuncta ut consequatur homo, id quidem fieri non potest; quemadmodum nulla est terra quœ cuncta sibi suppeditet, sed aliud habet, alio indiget; quœivero plurima habet, ea optima est. Nempe e04 dem modo etiam hominum nemo est omnium, cuiquni omnia icumu-t lute adsint, sed alia habet,.aliorum vero indiget: qui vero eorum plurima ad vitæ usque exitum habuit, ac deinde placide finiit vitam; hic, o tex, me judice, nomine isto prèdicari dignus est. Denique’ . in omni re respiciendus finis est, in quem sit ’res exiturs: multos enim deus, postquam felicitatem illis ostendit, funditus dein eve’rtit." ’ 33. Hæc dicentem Crœsus nec munere ullo donavit, et nullam ejus rationem habens a se dimisit; inscitum admodum esse hominem ra. ’ tus, qui præsentiabona omittens, finem cujusque rei juberet respicere, ’ 34-. Post Solonis discessum, gravis divinitus vindicte Crœsum excepit; hac causse (ut conjicere licet) quod se ipsum hominum beatissimum judicaret. Ac statim quidem per quietem oblatum ei somnium est, vetitatem imlîcans ’ malorum quœ filio ejus essent eventura. Erant enim Crœso filii duo; alter corporis vitio labora- bat, erat enim mutas; alter inter æquules-rebus omnibus vprimus, cui nomen crut Atys. Hunc Atyn, Crœso signifient somnium, fore ut amittat ferres cuspîde ictum. Expei’gefactus ille, re secum versets, pertimeseens somnium, capitfllio uxorem ;. eumque, quum so-. litus esset exercitum ducere Lydorum, nusquam porto ad tale munus émittit : (jacula veto et bastas, let cujusque generis tels, quibus ad bellum utuntur homines, e virorum habitatione in inter-ions conclavist- congeri jubet, ne quid suspensum in filium suum incidat. i 35. Interim, dum nuptias filii parut Crœsus, advenu-Sardes vir calamitate obstrictus, cui menus non crant puma, natione Phryx, fegio de genere; Qui quum ad ædes Crœsi venisset, orassetque ut mu patrio expiari sibi contingeret,-expiavit eum Crœsus: est autem modus expiandi apud Lydos similis ci, quo Græci utunturp Permis

12 HERODOTI HISTOR. I. legitimis, percontatur Crœsus hominem, unde veniret, quisve esset, his usus verbis a. tt Quis tu es, homo, et quonam e Phrygiæ loco veniens, ad mecs lares supplex te recepisti? et quem virum, quamve. fœminam occidisti?” Cui ille respondit: 0 sex, Gordiæ sum filins, Midæ nepos; est autem nomen mihi Adrasto. Fratrem meum oc-- cidi invitus; unde ejectus a patte adsum, et rebus omnibus destitutus.’f z Tunn- Crœsus: t? Ex viris amicis,’Î inquit, tt oriundus es, et ad amicos venisti, ubi nullius rei indigebis [quand apud nos manseris. Istam autem calamitatem quam poteris levissirne fereudo, plurimum lucri feceris." lta ille in Grossi ædibus vitam agebat. 86. Par idem tempus in Olympe M ysio aper exstitit mira magnitudlne, qui ex illo monte irruens Mysornm arva vastabat; contra quem quum sæpe egressi essent Mysi, nihil ei mali infiixerant, sed male ab illo fuerant accepti. Ad extremum venere ad Crœsum Mysorum legati, hæc dicentes: " Adparuit, o rex,-in regione nostra, impuni magnitudine aper, qui agrestia corrumpit opem; cujus ut potiamur studiosi operam dames, nihil proficimus. Itaque te nunc; cramas, filiuin tuum et selectos juvenes canesque nobiscum emittas, quo belluam e terra nostra touamus." Hæcillis precantibus Crœ- sus, recordatus eorum quœ per somnum ipsi prædicta crant, ita re-. spondit: if pas quidem mei nolite amplius facere mentionem: nec enim illam emittere vobiscum .possum, est enim novus nuptus, et hæc ses si nunc curæ est. Lydorum autem selectam manum et venaticum omne ministerium nua mittam; hortaborque exeuntes, ut quam promussime vobiscum belluam e terra submoveant.” k 37. HægCrœsusÀrespondit; quibus quum contenti essent Mysi, intervenit filins, auditis quœ Mysi precarentur. Perneganteqvero Crœso, se filium cum illis missurum, hæc inquit ad eum adolescens: tt At antehac, o pater, hoc ,mihi honestissimum et nobiiissimum fuit, in hella et in venationes exeundo gloriam pante: nunc .vero une: que horum exclusum me toues, nulla in me cognita ignavia sut animi dejectione. Nunc ergo quibus oculi; me conspici oportet euntem informa, aut ex fora redeuntem? quis tandem esse videbor civibus? qualis videbor novæ nuptæ? cui illa vira putabit se connubio esse junotam? Proinde me tu sut sinas venatum exire, eut ratione mihi persuadeas, malins mihi hoc esse quod tu ita facis.” I 38. Cui respondens Crœsus, *t Non quad ignaviam," inquit, " o, fifi, sut aliud quidquam pal-nm mihi gratuni in te cognoverim, hoc facio; sed quad mihi somnii speciesper quietem oblats dixit brevis ævi te futurum, quippeferrea periturum cuspide. Cujus visi caussa et bas tuas nuptias maturavi, nec ad ce quœ nunc suscipiuntur te. emitto; et custodio te, si quo pacto, dura vivo. periculo te quem. subducae, Es enim unions ,mihi filins; nain alternai [attribua ça... mais] pro m1110 fixisme-7. l - i

i 89. Ibi rursus adolescens’i :CLIO. it Ignosca quidem tibi,”inquit,13 " pater, quad, quum tale tibi oblatum sit visum, custodiam mei agas: sed, quad tu parure animadvertis, quodve ablitus es in hoc insomnie, id me te mouere fas est. Somnium ais tibi disisse, ferreupuspide me periturum: st apra quœnam sunt menus, quæve ferres cuspis, quam tu timeas? Quod si enim a dente me periturum dixisset, eut ab alia se simili, tum hoc, quad agis, agere te. oparteret; nunc vero a cu-. spide dixit. Quare,,quum non sit nabis cum viris proposita pagus,

sbire. 4-0. Tum Crœsus:me patere."tt Fili,” ait, ."aliquatenus 4 . -me » vinois, 4 sententiam insomnii declarans. Itaque, tamquam a te1victus, sententiam muta, et veniam tibi do veuatum exeundi.” - , s41. Quibus dictis, Adrastum Phrygem jubet vocari; eumque, ubi adfuit, sic est adlocutus: " Adraste, egoite, funesta calamitate ob- strictum, quam tibi non exprobro, expiavi, et domum meam recepi, in qua etiam nunc omnium rerum sumtum tibi suppedito. Nunc - ergo (debes enim de me, prius de te bene ,merito, in vicem bene mereri) saga te ut custos sis filii mei venatum exeuntis, ne qui in itinere cooriantur malefici grassatores qui illum interimaut. Ad hæc, tua etiam ipsius interest ut eus, tibi splendorem ex rebus gestis possis parure; nam et patriumboc est tibi, et præterea robur

42. Cui Adrastus: " Alioquin," inquit, tt rex, in istud certamen inest."non emm proditurus; neque .enim -tali adfectum « calamitate- . fus est’ æqualibus sevimmiscere fortunatis, neque id ego cupio; atque etiam alias sæpe me confinai. Nunc veto, quoniam tibi hoccordi est, cui i grutum facere debeo, paratus sum exsegui mandatum: tuque filium hmm, quem custbdire me jqbes, reditunun esse incolumem, quad quidem planes custodem fuerit, exspecta." I A e ÆSnHæc postquam Crœso ille respondisset, proficiscuntur deinde seleetis juvenibusstipati canibusque. Ubi ad ;Olympum pervenc- i runt, indagant belluam, et inventam circumfusi jaculis incessunt. Ibi tum hospes, idem ille qui a cæde fuerat purgatus, cui Adrasto nouen,vibrato in aprum jacula, ab illaaberrans, Crœsi filiumferiit :- atque itailie, cuspide ictus, somnii efi’atum explevit. Quod factum minimums aliquis Crœso cucurrit, veniensque Sardes, et pugnam

ei.44. etCrœsus, fatum morte filii filii consternatus, indicavit. tanto gravius eam- « tulit, quad il cum occidisset quem ipse expiaverat a cœde. Et calamitatem en] gravissimeiamentans, Jovem Expiatorem invocavit, testificans quœ ab, hospiteesset passas; et Larem. quoque et Sodalitinm invocavit, eumdem deum adpellans. Nempe Larem (sive Fooorum- lpmsidem) vocavit, quad, quem hospitem domi suæ receperat, eum- deln imprudens interfeçtorem filii sui aluisset : Sodalitium vero,

M HERODOTI HISTOR. l. quad, quem. custodem adjunxissetfilio sua, eumdem inimieissimum deprehendisset.43.”. Post hœc Lydi venerunt cadaver ferentes, l i quos i panel l seque- v " batur interfector. Et hic quidem, ubi adfuit, stans ante cadaver tradidit sese Crœso, menus protendens, oransque ut se super cadis; vere maCtaret; "on esse sibi bibendum, dicens, qui, post saperions» enrhumaient, espiarorem etiam and»: perdidisset. Quibus auditis Crœ- assuma licet dainestico in iluctu, commiseratus (amen’Adrastum, dixit illi: tt Habeo abs te, hospes, omnem vindictam, quoniam te ipse marte condemnas; nec tu mihi hujus mali auctor es, nisi qua- temis invitus illudifecisti, sed deorum nescia quis; qui mihi jabipri- dein hac futurum ante significavit." Crœsus igitur fiiium; prout; jasmin erat, sepelienidu’m, curavit. Adrastus veto, Gardiæ filins, Midas nepas, hic idem quiet fratrie suiafuerat interfector, et, sui ex-î piatoris, ubi silentium fuit hamiaum circa sepulcrum,-agnoscens se esse hominum quos ipse novieset calamitosissimum, super busto se ipse jugulavit. Crœsus veto, filio orbatus, duos aunas ingenti in luctuï 4-6. Sed posthac desedit. imperium Astyagis, ’ CyaxaræI ’ " filii, a Cyro Cam-- bysis filio eversum, resque Persarum crescentes,-luctai Crœsi [iriens fecerunt, curamque injeoerunt et cogitationem, si qua ratione posset crescentem Persarum patentiam, priusquam nimium invalesoeret,l Coercere. .Ab hac igitur cogitatione statim tenture articula empit, tain quœ apud Græcas emat, tain id quad in Libya: aliosque alio’ dimisit, quorum alii Delphos irent, alii Abats, Phoceusium oppidum, alii Dodonam. Alii item ad Amphiaraum mittebentur, et ad Tro- phonium; alii’ ad Branchidas ditionis Milesiæ, Hæc Græca saut meula, ad quœ Crœsus misit consulenda: in Libyam veto ad Harn- monem alios misit, qui ab illo responsa peterent. Misit autem ten-: raturas oracula quid sapèrent; ut, si ille reperisset verum nasse, mm iterum mitteret qui cxillis quærerent, an expcditionem advenus Per-

m:4-7. Addeberet tentanda igitur scissipare. oracula hisce cum mandatis a i Lydos - . cuisit,. ut ab eo die, qua Sardibus essent profecti, centum consequentes: numerarent dies,iet centesimo die macula adirent, ex eisqae ques- rèrent, quid esset quad illo die agent ne: Lydorum Crœsus, Alyattæ. filins,- et quidquid a quoque oraculo responsum fuisset, id scripta mandatent, ad seque deferrent. Jam, quid tuerit quod.cætera responderint aracula, a nemine memoria: proditum est: .Delphis autem, simul atque Lydi, Deum consulturi, penetrale templi in. tressent, et quad ipsis mandatum erat interrogassent, Pytbia be. xametra tenure bæc respondit:

I Æquoris est spatiaux: et numerus mibi notas «est, Mutant peraipio, isatis nihil audio V0091].

Veau Id bos sassas.CLIO.. aidas testudinis clair. ... .,L 15.. . Que simul agninn coqaitur cum carne lebete, Ære infra strato, et stratum cui desuper in est. a 48. Hoc Pythiæ - responsum quum. scripta mandassent Lydi, Sardessunt reversi. Postquam veto cæteri quoque, quos circum miserat Crœsus, rediere vaticinia ferentes, singuia scripta evolvens Crœsus inspexit. Ac horam quidem nullam advertebat ejus animum, præter- id quad Delphis erat adlatumzquod simul atque cag- novit, adoravit probavitque, unum existimans esse oraculum illud Delphicum, quippe cui compertum fuisset, quid ipse feeisset. Post- quam enim emisisset homines qui oracula consulerent, statutum. diem observans, tale quidpiam machinatus crut, es commentas quœ nemo cognoscere out harialari posset; testudînem et agnum in fruste. concidit, et una coxit ipse æneo in lebete, æneo imposito opercalo. 4-9. Hoc igitur Delphis responsum accepit Crœsus: quid sit Vera, quad ab Amphiarai. oracula Lydis fuerit responsum, postquam in illius temple legitimis oærimoniis .essent perfuncti, non habeo di-, cere: nec enim de hoc aliud quidquam memoratur, nisi quad hoc etiam oraculum Crœsus ver-ex se esse [rectum existimaverit. L 59. Post hase autem ingentibus sacrifiçiis Delphicum- deum pro-1 pitium sibi reddere instituit. Lectas enim victimas ter millenas de qaoque genere immalavit; tprœterea lectulos aura argentove abductos, et phialas aureas, et purpureas vestes tunicasque, ingenti pyra exstructa, cancremavit, hisce sperans Deum magis sibi se concilia- turum; Lydisque canais edixit, ut de sua, quidquid quisque hua beret, eidem deo sacrificaret. Tarn peractîs sacrificiis, oonflsta imq mensa vi suri, dimidiatos lateres ex eo pracudi jasait, palmarumsex in longitudinem, trium palmarum in latitudinem, crassitie palmari, mimera centum et septemdecim. Harum quatuor ex purissimo aura orant. singuli panda duorum talentorum cum dimidio; reliqui semi- lateres ex albido aura, panda binorum talentorum. Fecit leonis efiigiem ex aura purissimo, cujus pondus decem talenta colligebat, Hic lea, quo tempore deflagravit Delphicum templum, de semilateribus decidit, (super illis enim erat collocatus) et nunc in ’Carinthiorum thesaura est repositus, pondusque ejus sex talentorum est cum dimidio; periere enim quuefacta talents tria cum dimidio, 51. Hæc .Crœsus postquam confecta habuit, Delphos misit, cum eisque simul hæcce: crateres duos ingenti magnitudine, alterum .aureum, argenteuui alterum; quorum aureus dextram pasitus erat intrantibus templum, argenteus ad sinistram. Sed et hi, quo (tempore conflagravit templum, loco mati saut: et sui-eus quidem. cujus pondus acta talenta cum dimidio colligit duodecimque insup er libres, in Clazomeniorum thesauro positus est; argenteus vera in atrii angula, sapiens amphores sexcentas; miscetur enim in ce vi-

16 HERODOTI lHISTOR. I. nam a Delphensibus facto Theophaniorum die. Aiunt autem Del- phenses, esse opus Theadori Samii ; quad etiam ego existimo, esse enim fabricam baud valgarem adparet. Præterea quatuor dolia misit argentes, quœ in Corinthiorum thesauro reposita saut. Duas item urnes lustrales dedicavit, auresm alteram, alteram argenteam: quorum illa. quœ ex aura est, titulum præfert Lacsnmuomonuu, dicuatque Lacedæmanii saura esse danarium, falso; nain et hoc Crœsi est, titulam autem inscripsit Delphensium non nema, Lace- dæmoniis gratificaturus; cujus ,namen, bene mihi cognitu’m, adore nain. Sed puer quidem, cujus per manum efliuit aqua, Laee’dæino- nioram danarium est, et amarum neutre. Alia denique malta doc noria nulle titula signets simul cum istis misit Crœsus: in bis gattos argenteos arbiculata forma; et præsertim malieris simulacram ana reum tricubitale, quam Delphenses niant effigiem esse pistricis Grossi. Ad hœc axoris etiam suæ collare dedieavit, ejusdemque cingala. 52. Ista igitur dans Delphos Crœsus misit. Amphiarab vero, cas jus et virtutem et .calamitatem fende audierat, clyp’eum dedicavit totum ex aura; itemhastam ex solido aura touai, hmtiieipariter aureum atque spiculum; quœ danaria ad meam asque œtatem Thebis reposita saut, nempe Tbebanorum in templa Ismenii Apol-

53. Hæc dona ad deorum temple delaturis Lydis injunxit Crœsus, utlinis. intenagarent oracula, . tt An. adverses . . Persas . expeditionem: 4. susciperet Crœsus, et au copiarum auxiliarium manum sibi adjangeret?" Qui ut sa quo missi arant pervenere, dedicatis donariis, articula consuluerunt bis verbis: t! Crœsus,.Lydorum rex alioramque popularum, existîmans hæc sala verniesse oracula hominibus, danavobis misit digna vestrisinventis, et nunc e vobis quærit, un adversus Per- ses sascipere expeditianem, tain ecquem exercitam soeiam-armorum debeat sibi adjungæe P" Quæ quum illi interrogassent, utriasqae oraculi responsa ad .eamdem senteptium collinearunt; nempe prœdi- cebant Crœso, si bellum infant Partis, sacrums»: cum esse magnum imperium : simalque ei consulebant, ut Græcorum exquircret potentie- simœ, casque sibi socio: déjaugent. . 54. Eu. aracaia postquam ad seulets Cursus. cognovit, responsis istis vehementer- est .gavisus: prarsusquevexistimans se Cyri tegnum esse avenus-am, missisarursus: Delphos Jegatis, Delphensium singulos, numerum illorum percontatas, viritirmduabusstateribns suri donavit. Vieissimque Delphenses Crœso Lydisque in alune futurutn tempus primas detulerunt in consulendo articula partes, immanitat. temque, et primum in causessibns locum, deniqae jus civitatis caique qui numero Delphensiam volaisset adscribi. 55. Cæterumv donis istis Delpbenses pressentes Crœsus, tertio oraculum consuluit; quippe verncitatem ejus exportas, largiter sibi

in eo consuleiida indulgebat. CLIO.iInterragavitiautem a maculais, i r PIon au Muni sibifidurum and imperium? Cui Pythia hæc respondit:

Regis apud Medos malajsm soda patito, Lyde, fuguai mollis scrupasam carri ad Hermon, New une; igaavas pailla sis, L1 a, padore! 56. Quibus’verbis ad Crœsam perlatis, longe omnium,maxime gavisus est, ratas nanqaam apud Medas malaxa pro. yiro esse reg gnaturum, adeoque nec ipsum, nec suas posteras, umquam privatuns iri imperio. Deinde curam suain eo convertit, ut inqaireret quinam casent Græcorum potentissimi, quos sodas sibi adjungeret. I Sci- scitatus igitnr reperit, Lacedæmonios et Athenienses præter enteras- eminere, illo: quidem Dorica in genere, bas vera inlanico. Hi duo populi antiquitus præcipui habebantur; alter, Pelasgicas populus ; alter Hellenicus: et alter quidem numquam sala sua ex- cesserat, alter vera valde multnmque entivagatas; nain sub Dea- ealiane regs Phtbiotin terrain habitsverat; suh Dora vero,vI-Iellenb filio, regianem Ossœ et Olympe subjectam occupavit, quœ Histiæo- tis vocatur; tain ex Histiæatide ejectus a Cadmeis, Pindum inco« lait, et Macednus populos est nominatus: inde rursus in Dryopidem tramait; et ex Dryopide denique in Peloponnesum venit, et Doricua

57. Jan: Pelasgi quanam lingua u’si sint, pracerto adfirmare non possam.estadpellatus. Sed si t’as est conjecturaux capere’ ex bis qui etiam nunc. v arpentait Pelasgi, qui supra Tyrrbenos Grestonem oppidum incas lunt, qui eam terrain olim, quœ nunc Thessalie vocatur, babitave- tant, finitimique par id tempus fuerant eorum qui Darienses hodie nominantar; item ex illis Pelasgis qui Placiam et Scylacen in Hel- lespanta condiderunt, qui Cam Atheniensibus une habitaverant; sive quœ surit alia Pelasgica oppida, quœ nomen mutarunt: ex bis si conjectaraml eapere fus est, barbara lingue usi saut Pelasgi. Quad si igitur eadem ratio fait aniversi Pelasgici generis,.statuendum fuerit Atticnm papalum, cum sit Pelasgici generis, ex quo in Hellenum nomen transiit, simul linguam saam dedidicisse et cum Hellenum lin. gus permutasse. Etenim neque Crestoniataram lingua cum allia eorum, qui nunc circum habitant, consentit, neque Placianorum; inter ipsas’autem convenit: et satis adparet, nervasse utrasque cama dein sermonis formam, quam secum adtulerant quum in bas, que nunc incolunt, ragiones iannigrarant.. , - 58i Hellenicam vera genus, ex quo artum cepit, lingue quidem scalper utitar eadem, ut mihi quidem prunus videtur: sed discretam a’Pelasgico genere, quam esset infirmam et ab exiguis profectum initiis, in’hanc tameu popularum multitudinem adcrevit; compluriu bus maxime populis, atqiie etiam barbarie baud panois, sese illi ad- D

1s HERODOTI, HISTOR. I. jupgentibus. Quo nimirum, ut mihi etiam tidetur, factum est, ne Pelasgicum genus, barbsrum quum esset, numquam magnas fecerit profectus. i q 59. Harum ig-itar populorum AttiCUm quidem rescivit Crœsus occupatum distractumque teneri a Prsisrnaro, Hippocratis filio, qui ea tempestate tyrannus erat Atheniensium. Hippocrati enim, quam. esset privatus spectaretque Olympie, ingens oblatum prodigium tuerait..- Sacra quam fecisset, in propinquo stantes lebetes, cars nibas et aqua repleti, absque igue fervere cœperant et exundare. Itaque Chilon Lacedæmonius, qui forte aderat prddigiumqae erat sanspicatus, suasit HippoCrati, primum quidem, ne damum duceret. uxorem en qua liberos procrearet: sin jam haberct, secundo loco, uti repudiaret urorem; filiumque, siforte si jam nains esset, abdicaret. Cajus consilio parera nolenti Hippocrati natus posthac est hic Pisi- stratus; qui in seditione litoralium Atheniensium, quibus præerat Megacles, Alcmæanis filius, et campestrium, quibus Lycurgus præ- erat Aristolaidæ filins, tertiam concitavit factianem, tyrannidem ad- fectans. Contractis enim seditiosis qui secum facerent, par caussam tutandi montanos, hujnscemadi rem machinatus est. Se ipsum ac mulos quum vulnerasset, agitavit juments. in forum, quasi elapsus esset ex inimicorum manibus, qui ipsum rus proficiscentem interimere nimirum voluissent; precatusque est populum, ut aliquid cum stodiæ ab illo obtineret: jam enim prias in existimatione apud popu- lam fuerat, quad in hello adversus Megarenses, ipsius ductu geste, cepisset Nisœam, et alia præclare facta edidisset. Sic deceptus populus Atheniensium adjunxit ei delectos viras, qui, ut satellites, non quidemihastis eum stipabant, sed clavis: ligneas enim clavas gestantes, a tergo eum sequebantar. Iidem vera simul cum Fini- strata insargentes, arcem accaparant. Inde igitur imperio Athenien- sium potitus Pisistratus,rnullis qui tune erant magistratibus perturbatis, neque legibus mutatis, sed priore statu integra, administravit civitatem, ac bene recteque ardinavit. 60. Sed haudmulto post. Megaclis factio, et factio Lycurgi, facto, consensione, cum ejecerunt. Ita Pisistratus, postquam primum Athenas obtinaerat, max tyrannidem nondum satis firmatam rursus amisit. Sed, qui cum ejecerant, max denuo inter se dissidium face- i runt. Fatigatus autem seditione Megacles, misso ad Pisistratumi caduceatare, sciscitatus est, telletne filiam suam ducere Martin, tyrannidis præmio. Qaem sermonem ubi admisit Pisistratas, eaque. conditione pactionem cum Magacle iniit, machinantur hi ad illam reducendum rem, ut mihi quidem plane videtnr, longe stultissimnm.- Quandaquidem enim jam a priscis inde temporibus a barbarico genere distinctum Græcum fait, utpote dexterius et a stolida fatuitate magis .abbarrens, stultam utiqae debetnvideri, usas illas esse tali inventa

apud Athenienses, qui inter GræcosCLIO. ferunturi sapientia. t principes.19 Erat in pago Pæaniensi mulier, nomine Phya, quatuor cubitorum staturaniinus tribus digitis, et alioqui formosa. Hanc mulieretn quum universa inëtmxissent armatura, in currumqueisustulissent edoctam prias eum adsumere vultus corporisque habitum quo maxime decora esset adparitura, in urbem agunt, præmissis qui nræcurè rerent præconibus, qui ubi in urbem venissent hæc mandata edice- Irent: tt Athenienses, bono animo excipite Pisistratuni, quem Mi- nerva ipsa præcipuo inter homines honore prosecuta, in suam redu- çît arcem l" Hi igitur passim circumeuntes hæc prædicaverunt; statimque rumor par pagos manavit, Pisistratum a Minerva reduci; et qui in urbe arant, persuasi banc mulierem esseipsam Minervam, V adoraruntieam, Pisîstratumque receperunt. ’ . ’ 61. Hunc igitur in modum, quem diximus, recuperata tyrannide, Pisistratus ex pacto cum Megacle inito filiam Megaclis duxit uxorem. Verum quum et filii essent ei adolescentes, et Alcmæonidæ dicerentur obnoxii esse piaculo, nolens ex novo conjugio liberos suscipere, non uti fas est coibat cum uxore. Atque id quidem primum ceiavit millier: deinde veto, sive interrogata a matte, sive minus, matri suæ adperuit, atque illa cum marito rem communicavit. Megacles veto inique ferens se a Pisistrato ludibrio haberi, pet iram e vestigio cum adversæ factionîs hominibus, positis inimicitiis, in gratiam rediit. Tum Pisistratus, ubi quid contra se agere- tut rescivit, prorsus e terra Attiea discessit: et Eretriam profectus, ibi cum filiis de rebus suis tdeliberavit. Ubi vineente Hippiæ sententia, tyrannidem postliminio Occupandam censentis, munera colligebant ex eis civitatibus, quœ illos superiori tempore obervantia quadam erânt prosecuti. Quarum quum multæ magnas conferrent pecunias, Thebani præ cæteris libemlitate eminuere. Posthæc, ut brevi sermone absolvam, interjecto tempore, omnia ad reditum eis patata fuere : nam et Argivi mercenarii advenerant ex Peloponneso, et Naxius vir, cui Lygdamis nomen, ultro eus convenerat, et quum pecuniis collatis, tum adductis militibus, pronensam inprimis animi voluntatem probaverat. 62. Itaque Eretria profecti, undecimo anno in patriam redierunt, et primum in Atticav terra Marathonem occuparunt. Quo loco quum castra posuissent, mox partim ex urbe qui cum illis sentiebant ad 808 conveniebant, partim e pagis alii confluebant; quibus tegnum libertate erat optabilius. Atque ita hi quidem congregebantur. Athenienses veto in urbe, quam diu Pisistratus pecuniam cogebat, ac deinde rursus quum Marathonem teneret, nullam ejus rationem llabuerant: sed ubi resciverunt, Marathone eum urbem versus nio- vere,"tum veto ei occurrendum statuerunt, Hi igitur cum omnibus copie adversus redeuntes egressi sunt: simulque Pisistratus et qui

l 20 HERODGTI HISTOR. I. guru eo crant, ut Marathone profecti contra urbem ivere, illisiodcurn rentes ad templum pervenerunt Pallenidos Minervæ, ibique castra ex adverso posuerunt. Ibi tum divinitus missus adstitit Pisistrato Amphilytus Acarnan, [sive potius Acharnensis,]’ vir vaticinia ederp doctus ; qui illum adiens, hexametros tenore vaticinium pdidit hie

Jacta»: est immuns. une, est tibi nid repensant: uerbisNoue trieront wynni : alu-o l euh sidere. kana.v r 63. Sic ille divino adflatu concitatus cecinit: Pisistratus vero; percepto oraculo, accip’ere se amen dicens, exercitum in hastes duxit; Athenienses autem urbani pet id. tempus ad prandium se couverte-I tant, et à prandio alii ad tesserarum Iudum, alii ad somnum. Hos igitur Pisistratus cum suis, facto impetu, in fugam vertit. Qui dom profugiunt, ibi tum prudentissimo consilio usus est Pisistratus, quo minus ordineè redintegrarent Athenienses, sed dispersi mimèrent.- Filios suos equis impositos præmisiL; qui consecuti fugientes, Pigi- strati verbis banc anima esse juberent, et ad sua qucmque abire. 64-. Ita; dicte parentibus Atheniensîbus, Pisistratus tertio potitus Athenis, tyrannidem firmavit quum auxiliaiibus multis, tum. pecuniarum reditibus, quœ partim ex ipsa regione, partim a Strymonq fluvio cogebantur. Filios quoque eorum Atheniensium, qui matit-eo- tant, nec e vestigio fugam capessiverant, obsidum loco captas Na- xum transtulit: nam etiam banc Pisistratus hello subegerat, et Ly-Ï gdamidi tradiderat administrandam. Ac! hæc Delum insulam ex. oraculi responso expiavit. Expiavit autem hoc modo: quousque prospectus itempli pertinet, ex tata ea regione efiodienda enclavera curaVit, et in alium insulæ locum transferenda. Ita Pisistratus’ Athenis regnabat: Atheniensium autem alii in prælio ceciderant! alii cum Alcmæonida e patria terra profugêrunt. . 65. Talem igitur rerum statum pet id tempus apud Athenienses. obtinere audiverat Cnœsvs. Lacedæmonios veto rescivit, magnis I malle defunctos, hello jam superiores esse Tegeatis. Quippe, regnan-j tibus Spartæ Leone et Hegesicle, quum cæteris in bellis feliciter rem gessissent Lacedæmonii,a Tegeatis solis cladem-acceperant. Ac su- pèrioribus quidem temporibus et inter se invicem legibus usi fiant pessimis fere omnium Græcorum, et cum allie populis nullum habile-h mut commercium. Sed Ieges eorum in melius mutatæ sont hoc modo. Lycurgo, viro inter Spartanos probato, Delphos ad oraculum profecto, simulatque penetrale ingressus est, protinus Pythia

y Ail Inca reniai præpinguia temple, Lycurge, hæcceGrue lori et profatur:cunelis qui teota tuentur Olympi. l ,I Ambigo, te-ne deum jam nunc, hominemvo, suintera : M En!» esse deum le ouds, L’ange.

NonnuHi prame: lune sium Pythiam eidem legs: etiam et instituts ea.tradid.isse,qnæ nunc apud SpartanosCLlO. obtinent. At Laoedæmonii 21 narrant, Lyourgum, quum fuisset tutorrfilii fratrie sui Leobotæ, Spartanorum regis, a Creta haie adtulisse. Simulatque enim tatar fœtusest, amnia jura immutavit, operamque dedit ne quia ce quœ ab ipso constituta essent transgrederetur. Deinde quœ ad bellum pertinent ordinavit, enomotias, triaeadas et syssitia: ad bec ephoroe et66. santonsinstituitLyenrgus. .Ita igitur legibus institutisque in malins mutatis usi , sont r .La- r cedæmonii: vitaautem flincto Lycnrgo templum statuant, et mué gnopere eumdem colunt. Tum veto bonitate soli et culmrum freè queutia factum est, ut. breri incrementurn capteront, opibueque augerentur. Jamque quietem ageratum contenti, quum Arcedibus præstautiores esse arbitrarentur, de universa Arcadum ragione on» culurn Delphis consuluerunt. Quibue Pythia bæcce respondit: Me potin Arcediun? Magnum palis: baud tibi (redan. Maki apud Arum-in rameutes glande riri suit, Qui te rejioiçnt. Neo un invideroproms: Sali-adam Tegeam plante pluudente daturas. , thue quels campurn metiri faire ferseem. Quod responsum ubi accepere Lacedæmonii, a cæteris quidem absç tinuerunt Arcadibus, Tegeatis vero bellum intulerunt, compedes secum ferentes ; videlicet captioso oraculo freti, tamquam redacturi Tegeatas in servitutem. Verum prælio victi, quicumque eorum vivi sunt capti, hi eisdem compedibus vincti, que; ipsi secum adtulerant, campumque Tegeatarum fune metientes, opus facere sunt coacti. Compedesnutem illæ, quibus hi vincti errant, ad menin asque ratas tem Tegeæ servatæ mut, cires Minervæ Aleæ templum suspenses" . 67. Ita quidem priore hello infeliciter .semper pugnaverant cum Tegeatis; sed Crœsi ætate, regnum Laçedæmone tenentibus Ana. xandrida et Aristone, superiores jam hello fuerant Spartani, idquç ratione garant cousecuti. Quum in hello numquam non supera. rentur a Tegeatis, misais Delphos consultoribus sciscitati sunt oraculum, quçmnam damna; placarent, ut hello saperions Tcgeatis essent futuri. His Pythia respondit, tain futuros, quum assa Gratis, fila? Agamemmir, Spartam adtuliasent. At loculum Orestis postquam reparue nullo pacto potuerunt, rursus ad Deum mittunt sciscitaturos, gamma loco situe Oran: esset? Id interrogantibus hæc respondit

En quœdsm Arcadie: Tegu in regione pinterai: Hic duo liant veuti, vi pervebemenle citnti ; Forum hostie forum, et none superindite non. Hic Agamemnonides terra omnipuente teuetur; Pytbia- Quo tu sublllo, Tegeæ spenbere Victor. L , Ubi hæc quoque audierunt Lacedæmonii, nihilo magie reperire po-

. 22 HERODOTI HISTOR. I. tuerùnt,’ omnia licet disquirentesi donec tandem’Lichas,I’unus ex iis Spartanis qui benemeriti (Agathœrgi Græce) vocautur, invenitî Suntiautem Benemeriti, cives e militia equestri egressi, ætate semper à maximi, quinque quotannis: qui eo auna, quo ex equitibus exeunt, non debent otium agere, sed rei publicæ caussa Spartauorum alius

68. Ex horum igitur hominum numero Lichas id quod quœreba- I aliotur invenit Tegeæ, dimittuutur. quum fortuna uses, tum solertia. Nam îquum nec œmpore jus commercii esset Lacedæmoniis cum Tegéatis, intrans ille Tegeæ in ferrariam oificinam, spectabat ibi procudendi ferri rationem, mirabaturque id quod fieri videbat. Cujus admirationem - animadvertens faber, cessans ab opere ait: li Profecto magie quodammodo, hospes Lacon, miratus fuisses, si id, quod ego vidi, tu vidisses, qui nunc fabricationem ferri ita admiraris. Hacipsa enim in aula puteumiquum facere voluissem, fodiendo incidi in loculum septem cubitorum. Ego vero, quum persuadere omnino mihi non potuissem, fuisse umquam majores quam nunc sunt homines, aperui loculum, et vidi cadaver endem cum loculo longitudine: cujus postquam mensuram cepi, rursus terra loculum obrui." Hæc illo quœ viderat referente, Lichas narrata anima volvens, conjectabat. esse hune Orestem, quem oraculum dixisset. Conjectabat autem hac ratione. Duos videns fabri ferrarîi folles, bos esse ventes illos re- periebat : incudem vero et malleum, formam (site ictum) et forum; (sive ictus) repercussionem: procusum vero ferrum, noxam superin- ditam noxæ; quad quidem ex ea conjectabat ratione, quod in noxam hominis inventam esset ferrum. Quæ quum ita ille c0njectasset, Spartam abiit,qtotamque rem Lacedæmoniis exposuit. ’iTum illi ex composite fictum crimen homini inferentes, exilio eumdem muletantl Qui Tegeam profeCtus, calamitatem suam retulit fabro, cum coque. egit ut laulam sibi elocaret : cui diu quidem reluctanti quum ad ex; tremum persuasisset, inibi habitavit; moxque efi’osso sepulcro ossu. collegit, Spartamque remigrans transportavit. Quo ex tempore, quoties vires suas invicem tentarunt, semper superiores hello exces- sera Lacedæmonii: eisdemque jam major etiam pars Peloponnesi erat69. Hæc igitursubjecta. cuncta quum Crœsus . comperisset, . legatos Spar. cum misit dona ferente’s, societatemque petentes, quibus quœ dicerent mandavit. Qui ubi advenere, his usi sunt verbis: " Misit nos Crœsus, Lydorum tex aliorumque populorum, hæc dicens : O La- cedæmonii, quoniam deus me par oraculum monuit, ut Græcum ad- sciscerem socium, vosque audio principatum tenere Græciæ, vos idcirco ex oraculi mandata invito, amicus esse cupiens et socius absque dole et fraude.” Hæc Crœsus per legatos nunciavit. Quorum adventu gavisi Lacedæmonii, qui et ipsi oraculum Crœso editum

cognOverant, hospitium et societatemCLIO. pacto fœdere - r cumieo23’ contraxerunt; nain et antes jam beneficia nonnulla Crœsi in illos exstite- rant. Sardes enim quum misissent Lacedæmonii ad emendum aurum, quo uSuri erant in statuam, banc quœ Apollini posita nunc est in Thomace’ Laconiæ, Crœsusillud emturis dono dederat; 70. Quum banc igitur oh caussam, tum quod ipsos reliquis omnibus præfereus Græcis selegisset amicos, societatem admiserunt Lacedæ- monii. Ac non modo parati erant denuncianti mittere auxilia, ve- runi etiam craterem æneum fabricandum curarunt, multis imagun- culis ciron exterius labium ornatum, en magnitudineiut trecentas caperet amphoras, quem ad Crœsum miserunt, donc hoc illum remu- neraturi. Hic vero crater Sardes non pervenit, cujus rei Icausisa dupliciter narratur. Lacedæmonii quidem aiunt, quum Sardes ve- heretur crater et prope Samum esset, Samios, re cognita, navibus longis advectos, cum intercepisse. Ipsi vero Samii aiunt, Lacedæ- monios craterem advehentes, quum sero venissent, et Sardes expu- gnatas regêmque captum esse comperissent, craterem in Samo insula vendidisse, privatosque homines suo ære emtum in unonis tern- plo consecrasse : fortasse autem hos, qui eum lvendiderant, Spartam reverses, dixisse fuisse illum a Samii’svi ablatum. Ac de cratere quidem ita res se babels. i ’ I Î 7l. CRŒSUS vero, quum ab oraculi sententia aberrasset,, Cappa- dociam bellolinv’asit, Cyrum et Persarum potentiam eversurum:se sperans. Dum vero bellum adversus Persas Crœsus parabat, Ly- . dorum aliquis, qui et jam ante habitus erat sapiens, et ab hac, quam tune dixit, sententia vel maxime etiamhnomen est adeptus, (Sanda- e nis homini nomen erat) his verbis Crœsum adinonuit: il 0 rex,” inquit, si tales adversus homines tu bellum paras, qui coriacea subli- gacula et ex corio reliquam nestem gestant: qui comedunt non quantum volunt, sed quantum habent, aspero solo utentes; adirée non vina utuntur, sed aquam bibunt : non ficos habent quas come- daut, nec aliud bonuqm ullum. Hos igitur (sive viceris, quid eis au- feres, nihil habentibus P sin victuis fueris, vide quot quantaque boira sis amissurus. Nostra enim houa postquam degustaverint, nolent ca e manibus dimittere, neque se abigi patientur. l Equidem nunc diis habeo gratias, quod Persis non in animum inducunt hello invadere Lydos.” Hæc ille dicens, Crœso non persuasit: [quamvis vere dicta:] etenim Persis, priusquam Lydos subegissent, nihil delicati,

nihil72. Cappadoces boni illi afuerat. Græcis Syrii nominantur.. ’ i Fuerant autem hi Syrii, priusquam Persæ obtinuissent imperium, Medorum potestati subjecti: tune veto Cyro parebant. Limes enim Medici im- iperii et Lydici fiuvius Halys erat; qui ex Amenio monte ortus per Ciliciam fiuit, deinde a dextre Matienos habet, a sinistra Phrygas ;v

QÆ HERODOTI HDSTOR. I. quos præteniepsusuversus’vbeream sursumi flueris, ab’ sitars perte Syrios Cappadoeas, a leva veto Papbiagonas disjungit. Ita Haiys fluvius 0mm fare inferionem disterminat Asiam, a mari quod Cyb- pro opposituu est ad Pontum asque Euxinum ; estque hæc ce"?! totius hujus regionis: longitudinem quod adtinet itineris, expedîto vire quinque dies insumuntun- » 78. Bellum autem Crœsus Cappadeciæv intnlit bis de causais: partira quidem potiundæ regimis illius desiderio’,quam suæ adjicere ditioni cupiebat; maxime veto, qued oracuio cenfisusultion’em cab" pare de Cyro vellet Astyagis causse. Ans-rageur enim; Cjaxaris- filium, Crœsi- adfinem, Mediæ’ regem,- Cyrus. Cambysis fiiius belle victuur captumque tenebatz ’ Adfinis autem Crœsi-fiictus me Amy-- ages hac ratione. Scytharuminomadum tanna par seditionein-in terrain Medicam’secesserat, quotempore Medis imperahatCyaxa: res, Phraortæ filins, Deiocisx nepos, qui Scythas istos, ut supplices advenientes,beuigne exceperatu Idem, ’quum ces mâghi’ facerer, pueras cladem tradidis, qui et linguam eorum et- sagittandi sueur addiscerentu Interjecte tampons, quum venatum semper exit-eut Scythes, et numquamlnon aliquid! adferrent, accidit aliquandoiut nihil caperent: quos vacuis manibus reverses Cyaxares, vit (ut mur ostendit) ad iram præceps, aspere admodum et contumeliose accepit. Tmmiliifindigne secum actumægerrime ferentes’, eonsilio habite decreVerunb unum ex. eis pastis, qui in ipsorum"’dist:iplinam datif essent, in frustareoncidere, et eodem mode pamtum quo fermaux parere consuevissent, Cyaxari tamqu feram a se captam adferre, protinusque inde ad-Aiyatten, Sadyattis filium, Sardes sese recipere; Atque ita etiam, ut illidecreverant, facta res est; Natn et Cyaira- res, et qui cum en orant convives, carnes istas gustarunt; et Scythes, perpctratofacinore, ad Alyatteu supplices veneruntu ’ " I ’ 74. Post hæc, quum AiyattesrepetentirCyaxari Scythes ’tradere noliet, bellum Lydos inter et Medos gestum est pet quinque conti-ï naos armes : que in belle Medi sæpe de Lydia, sæpeïvero etiam’deî Medis Lydi victoriam retulerunt; semel- etiam nocturne quoda’mu prælio dimicarunt. Scilicet utrimquefortuna bellum continu-i antibus accidit sexte aune, ut, postquam signancontuiissent, j’amqu’e ferveret pugna, subito dies in noctem couverteretur: quam’diei me; tâtionem Thaies Milesius Imibusv prœdixerat; hune ipsum" amen . præfiniens, que facta est iila immutatio. Lydi vero et Medi, qùiiui’ loco diei subito noctem ingruere viderent, pngnandi finern feeerun’t, et aliquante etiam magie utrique componendæ paci cœperunt stu- dere. Auctores vero conventionis hi erant, Syennesis Ciiix; et I Lahynetus Bahylenius; quibuserem urgentibus factum est, ut et fœdus inter partes pangeretur, et mutuum jungeretur matrimmfium’:’ decreverunt quippe, ut Alyattes’fiiiam suam’ Aryenin Astyagi, Cya-

’ " CLIO. ’ i u saris Élie, riant uxorem. Nam abaque. firme nçcessitudinis vineuio non soient couvantiones firmæ manere. Fœdus autem saneiunthi populi eodem ritu’ atque Græci, nisi quad præterea brachia incident rumina in ente, et sanguinem mutuo lingunt. i 75. Hunc igitur Astyagen, avum suum maternum, Cyrus rogna dejeetum in sua potestate tenebat, «un oh casseau) quam in sequentibus expopam. Quo nemine Crœsus ei infensus, ad encula miseras qui consolerait an bellum Persis inferret; et ambiguum regroupons mais, ratas sibi favere responsum, expeditionem in Pergamtn ai. tienem suscepit. Ubi veto ad Haiyn fluvium pervenit Crœsus, deinde, utiego quidem aie, partibus eis, qui ibi erses, orpins un. durit; ut vero vulgo Græei narrant, Thales eas Crœao traduit Milesius. . Dubitante enim rege que pacte fleures transmuera" copias (needum enim ce tempera pentes hos examine) Thaleœm aiunt, ouin in ensuis adesqet, officine ut daman, quod a lœv. "et. citas Hochet. a dextraetiam flueret. Elfecisse autem aient hune horodata: enrhumai) cadavii parte, quœ supra castra ont, altam efodisse fossam, et lunata specie ita duxibse, ut, postquam mais ad fluvium locum circulant a targe, daman ilisc ex plinthe siveo par fossam avenues, et castra runes præterlapsum, in pristinum alveurn influera. les, simulatque divisera faisant daman, ab attaque psi-te permeabiie factum esse: nonnulii 1ere etiam aiunt, pristinum siveum promus examine. At mihi quidem hoc non persuadent; que enim mode, quum reversi sunt, daman tunicierunti. 76. Crœsus igitur, superato cum copiai fluvio, in anus Cappadociæ pattern phrasait, que Pteria nominatur, casque tonus hujusiregionis pars vslidis’silua, ex adverse fera Sinopes ad Pontuin Euxinum au. Ibi positis, prædia devastavit Syrier’um, et oppidum Pte’rio- mm cepit, in servitutemque redegit: cunetaque etiam finitîma ces pli 013le Syriosque nihil Commeritos funditus avertit. Tain 0,. me; coacto etenim, adstrmtisque omnibus qui in media inceiehant, obviant Crœso ivitu Primquam autem edhcere institueret copies, cadueeatores ad lauses misit solicitandos ut a Crœso defiœrem, Et Iones’qquider’n non paruerunt: Cyrus vero ut advenit, castra Crœso opposait; et ibidem in sans Pteria valide impetu vires invicem’ten- tarant. Acri pralin commisse, multis utrimque oceisis, ad extremum, cum ne: ingrueret, nentrsm in pattern inclinante victoria diseuse. mut. Et hune quidem in modaux uterque exercitus pugnaverat’. 77. Crœsus vero, copiarnm suarum accussns paucltatem: nain militum ejus, qui canaliseront, malte miner, quam Cyrî, numerus fuerat: hac rations indactus, quum postridie ejus diei Cyrus adgredi illam non conaretur, Sardes reversas est, habens in anima et Ægy- pies nocera ex fœdere; quorum cum rage Amasi, prias quam cum Lacedæmoniis, fendus inierst: et Babylonios "cessera; (nam et cum a

96 i HERODOTI HISTOR. I. bis societàtem-àrmorum pepigeratç; rex àutemper id tempus Babyd’ loniorum Labynetus erat :) et Lacedæmonii: denunciare, ut ad defii nitum tem’pus’adsint: denique hisce conjunctis, suisque ipsius c0piis’ coutractis, constituerat,.simulatque præteriisset ihyems, primo vere expéditionèin in Persas suscipere. Hæc ille auimo âgens, ut Sardes. venit, nuncios misit ad socius, qui illis edicerent, ut ad quintum nm Sardæs’conoehirent. Præsentem vero exercitum, qui cum Persîsu pugnaverat, qui ibi adent mei-cade conductus, omnem dimisit ili- spersitque; nequaŒjuam ratas fore, ut Cyrus, qui ità æquo Msrw pugnasset,’adversus surdos couina suas iduderet. i i i ii :578; Hæ’c dam sèèuin reputat Crœsus, sabin-bang omniaisepenitià’ bus impieta sunt : quos equi, ut adparuerunt, omisse cansueto pal bulo, freque’ntes deglutiebânt. Id Crœso cementi visum est, ut erat, esse portentum: itaquee vestigio misit qui haruspices Iconsulerent Telmesseuses. Sed c’onsùltorihus Telmessum profectis, .ibique quid’ significatetprodigium edoctis, non coutigit, ut Crœso renunciare responsuui possent; nain priuSquam Sardes reuavigassent, captus" Crœsus erat. Atqui Telmessenses in: ceusuerant, etenim": pen- grinum ingressurum esse» terram Crœsi, et malus oppressurum : serpentes enim,’aieba1it,tssz terræfilios ,- agnus autem, hottes et advenus; Et hæç quidem responderunt Teluiesseuses Crœso jam capto, sed ne; scii adhuc ipsi quid Sardibus ageretur autquid Crœsouccidisset. , s i 79. At Cyrus oeîtîorIfactus, Crœsum, quum continuo post pur gnan; in Pteriakplugnatam copias suas damüm reduceret, deçrevisse post reditum dimittere copias, consilio inito intellexit e se sua esse, quam ,celerrime posset adversus Sardes ducere, priusquamLydorum’ copias rursus collectæiessent. Atque, ut eivisum aux, in; protinus feeiç. . Nam exercitum in Lydiam ducens, ipse nuncius Crœso au; venit. .Ibi.tum Crœsus in magnam consiliiinopiam adductus, quum: longe sedus atque’exspectaverat res’cecidisset, tamen Lydos in præ-’ lium eduxit. État autem-eu astate nullus Asiæ populus fortior, nec mugis strenuus, quam Lydius. , iPuguandi genus Ierat ex equis-ï hastasque gestabant præfongas, et equitandi inprimis erantiperiti. i 80. Campus, in quo ooncursum est, ante urbem Sardiauum jacet, magnas et nuduS: quem perfluentes cum alii amnes, tutu Hyllus; perrumpunt omnes in eum qui maximus est, Cui nomen Hermus; qui, e, monte Matri Diudyinenæ sacre-omis, in mare se exonerat- juxta Phocæam urbem. Hic nbiLydos ad pugnandum inStructos vidi; Cyrus, reformidansequitatum, monitu Harpagi Medi, tale iniit cousilium, Coactis omnibusquæ exercitum ipsius sequebantur cas melis, vol frumentum vel vasa portantibus, sucinas demxit, et viros imposuit equestri cultu amnios: quibus ita instructis præcepit, ut. cæteras copias præirent advenus Crœsi equitatum; peditatum veio jussitçamelorum aciem subsequi; denique post pedestrem àciem

squitatum omnem ioeavit. HisCLIO. omnibus ita ordinatis,tedixit - . .: 27: henni parcerent Lydorum cæterorum,.sed occiderent cunctosqui resisteq sent; Crœsum vero ipsum non occiderent, ne si captus quidem ses. pugnaret. Hoc imperium dedit. .Camelos autem advenus équita- tum instruit hac de causse: camelum equus reformidat, adeo qui: dein ut nec speciem ejus intueri, nec odorem percipere .sustineat! 9b id ipsum igitur rationem istam inierat, ut Crœso inutiles essent equestres copias, quibus vel maxime se prævaliturum Lydus cogitaé verat, Atque etiam, postquam ad puguam’concursum est, ibi tum celui, simulatque olfecerunt camelos compexeruntque, protînus ren tro seraverterunt, et elusa Crœso spes crut. ,Nee veto idcirco Lydi continuo abjecere animas; sed, re cognita, ab equis desilientes, pet dibus conflixere cum Persis. Postremo vero, multis utrimque cassis, in fugam versi sunt Lydi: itaque intra murum cOmpulsi, obsideban-

81. Dum vero obsidionem-parant Persæ, Crœsus in longius pro- turcessuram. obsidionem a Persis. rams, alios ex arce nuncios j mittit v ad sociosg.. . Nain qui prius dimissi erant, hi ad coeundum Sardes quintum men: sein edixerant: nunc hos dimisit oratum,:utiquam Celerrime auxine sibi mitterentur, quippe ab hostibus obsesso. t , : 82. Igitureum ad alios socios misit, tum ad Lacedæmonios. Per. idem vero tempus ipsis . etiam Spartanis accident, ut eontentionem haberent cum Argivis, de lococui nomen Thyrea. Hasce quippe Thyreas, quum essent Argolicæ ditionis, Lacedæmonii Argivis ad: entas tenebant. Etenim Argivorum etiam. erat ad’Maleas usque reg-ç gio ad occasum sita, cum in continente, tum insulta Cytheria, relie quæque insulæ. Igitur quum ad opem ferendam ademto suc terri-h torio adcurrissent Argivi, in colloquium ibi convenerunt cum Lace-. dæmoniis, pactique sunt, ut trecenti utrimque pugnarent, et, «tri supe-; n’ont munissent, eorum regioforct ; reliquus autem excrétas «homme que damum disccderet, neque præsto esset dam illi pugnarent; en scili-. cet causse, ne, si. adessent, parti succumbenti auxilium sui fervent.É His conventisydigressi sunt ;i selecti vero ex utrisque relicti, certam men inierunt: qui quum æquo marte pugnassent, ex sexcentis tires, omnino reliqui fuere; ex Argivis, Alcenor et Chromius, ex Lace. dæmoniis Othryades. Hi quum interveniente nocte superessent, duo; Argivi,’ ut qui vicisst cursu Argos repetierunt; Lacedæmonius vero Othryades, spoliatis Argivorum cadaveribus, armisque in ipsius castra delatis, in statione mansit. Postridie utrique, re audita,vad-A venere: ac statim quidem utrique,.vicisse se, contendebant ;’Argivi,- dicentes sacrum plume superfuisse ; Lacedæmonii veto, 1’le prægfœ; gin-e demonstrantes, suant sera perstitisse, et cadavçraslioliassc Argioz eorum. Ad extremum, ex contentione ad arma concurrentes, pu-. gueux capessunt; et, multis utrimque cæsis, Lacedæmonii victores

28 HERODOTI HISTOR. I. discedtmt. Quo ex tempore Argivi, touais capitibus, quum antes accusatio comati essent, legem oondider-unt, sese devovantes, ne peins confiant des: quisquam Argicorm, mendieras mm galopent, quam Tùyreas recopiant. E contraria Lacedæiimnii, quum ante hac non manant, logent tulerunt, ut ’ab bac tampon alertant cm UnumIautem illam ex trecentis superstitem, Othr-yadem, aiunt pua dore ressauta ne occisis commilitonibus Spartam rediret, illicapud Thyreas moi-tenu sibi consomme. - 83. Hœc dum apud Spartanos aguntur, advenu: San-diapos legatus, crans ut obsesso Crœso suppotiasferrent. Et illi nihilo minus, audite legato, ad succuprendum se açoinxerunt. Sed quum jam patati es- "nt, et in promu: savent naves, alios adkrtur nuncius, arcem Ly- domm ezpugnatam and, Crœsuquw oivum ab hostibuc capiton. En quidem Lacedæmonii, casum regis numerus; dolentes, auxine mit. tere supersederunt. 84- 13me autem sont Sardeshoc maxime mode. Quarto- decimo quam obsideri oœptœ orant die, Cyrus, diminue pet castra equitibus, edixetat copiis suis, dona se datas-141m si qui maman: prima wmndisnt. Mo: periculo a militibus fam’postqimmconatui non r respondit succesus, ibintum, quiescentibus canaris, vit Mandats genere, cui nomen Hyrœados, admendere connus est sa parte amis, qua nulli locati custodes craint; quia son verendum vison enat, ne ab. illa parte umquam au caperetun Est enim abrupts au, et inexpugnabilis»: qua uns etiam parte olim Moka, rez Muni, non circumtule’rat leonem, quem ipsi pellex pepererat; quum responsm edidissent Telmessenses, si ko ciron mur-am circassien-dur, inexpu- gnabilesfbrc Sardes. Meles igitur cires. reliquum musant circumte- rens, que expugnabile munimentum sans ont, banc partemispreve- rat, ut inexpugnabilem et abruptam: est autem es, que Tmolo opc pido opposite. est. Hyroàades igitur hic Mardus, quum pridie vidisset Lydorum aliquem ab ibis parte amis descendentem, recepturum, galeamquæsuperne devolauta crut, eamdemque reportanœm; ad- verteusanimum, deliberaverat secum. Tune igitur et ipse adscendit, « et ejus vestigia legentes pintes ads’oendebant. Quum igitur frequenti; numero Perses adscendissent, ita Sardes captœ surit, atque urbs om-

85. Adipsumautem Crœsum quad spectat, geste sua: bancos. nisErat ei filins, direpta. cujus etiam supra mentionem l feei,. cætera quidem non i ineptus, sed motus. Superiore igitur feiici resum statu amnia pro viribus fecerat Crœsus hujus pueri causse, cum aliisinitis- minibus, tum Delphos misais legatis qui super eo oraculum consolaient. Rev sponderat autem ei Pythia hæc: Lyde genus, rex mullorum, valde inscie Crœso, Ne cura guai empluma andine loquentis

la» Indes vaccin; si»CLIO. «a malin tibi loup : i 29 me dia quartions primum infeiiee loquetur. Nunc capta arec quum Persarum aliquis, cui igname Ci’œsus ont, mon; peœret occiisurus; Crœsus quidem, invadentem se conspiciens, ab præsentem mon harper babuit, quum nihil ipsum inerme: percussum oppetere modern: et puer bic mutas, ubi Pusam vidi: inuentem, præ metu doloreque rupit vocem, dixitque :* " Homo, ne occide Crœsum l" Sic igiturlhic tutu primum vaccin edidit: et pan hæc jam par omne vitæ tempus laquois. une est. I ’- 86. Pense vero et Sardibuspotiti orant, et Crœsum vison: «par rant, postquam rognasse: quatuordeciin aunas, tatidemque dies fuisset obsessus; qui adeo ex oraculi responso Ifinem imposait magna sua imperio. Captura vero Persan ad Cyrum duxerunt: qui ingenti rage, ad id ipsum exstructo, compedibus vinctum Crœsum jussit im- parti, et ciras eumbis septem Lydorum fiiios; sive prirnisias bas deo alicui offerre habens in anima, siveivotum aliquod persolvere; sive cupides sciendi, quum reiigîosum esse Crœsum competisset, au deus aliquis cum esset liberaturus, ne vivus combureretur. Hoc quidem feeisse aiunt; Crœso vero super pyram nanti in mentem ve- ine, cum tanna quippe calamitate cofinatanti; illud Soioois, quad sibi divina nota fuient dietum, Nominal: vivantes» me bectant; Hoc ergo sibi propanens, pas iongum silentium fertur ex hua peetore vocero edidisse, et ingemiscens ter nominasse Solon’em. Tuer Cy- rum, sium, hoc vaudito, jussisse interpretes ex eo quærere, qui; il)?! es- ’ «que»: invocaret .’ iliosque accedentes quæsivisse, sed Crœsum initia nihil respondisse; ad extremum veto, quum urgeretlir, dixîsse: a le est, qui lamine ragibus in colloquium veniret, ego ingenti pecuniarum copiæ prætulissem.” Cujus responsi vim quum parum illi intelligerent, dans». quærebant quid esset quad dioeret. Instantibus et operose urgeatibus dixit demumi quad res ’erat, quo posta olim Salon ad se veuisset Atheniensir, qui postquam omnes suas opes-esset con- teuplatuc, pro nihilo me Miel, tafia, «flint tuyautas, et sibi amnia maint prout ille (fichet ; nec son es illam in se magie (fixiste, quam in unicornes gens humiliant, et in ces maxime qui 056i ipsis viderentur me kali. Hæc du Crœsus referebat,jam incenso rogo assisse aiunt entama circumcirca: Cyrum vero, ubi- ex interpretibus cognovit que: Crœsus dixisset, pœnitentia duetum, cogitantemque quid esset quad, quum ipse homo esset, aiium hominem, qui sese non inferior Muet felidtate, vivum igni traderet, adhæc veritum deorum vindi- otam, reputantemque quam nihil esset. in rebras humanis stabile, ocyus restingui mensura. ignem, Crœsumque et qui cum tec erant deduci; scruta eos, quibus id mandatum est, vim flammæ non amplius patuisse supetare. 87. Ibitum Crœsum, aiunt Lydi, cognita Cyri mutatione sentcntiæ,

sa HERODOTI Hisron. 1. quum cemeret omnes hommes restiuguendo igni date operam, nec coercere illum passe, exclamantem invocasse Apollinem, si quad a se damna ci gratum fuisset oblatum, nunc sibi adesset, et es: præsenti male se liberaret. Ita inter lacrymas deum invocante Crœso, repente nubes, quum serenum et tranquillum adhuc fuisset «sium, esse con- tractas ; coortaque tempestate, et vehementissimo .efiiuso ’imbre, ignem esse. exstinétum. Tum Cyrum, qui ita intellexisset et deo. acceptant et bonum virum esse Crœsum, a rogo ad se jussisse eum. deduci, atque in hune modum interrogasse. tt Quis tibi hominum, Crisse, persuasit, ut irruptionemeam in ditionem facta hostie mihi quam amicus esse malueris ?” Cui ille respondit: d Hæc ego, o, ’Rex, feci tua prospero, mec infausto fato. Causse autem incepü fuit Græcorum deus, qui me ad bellum impulit suscipiendum. NemoÏ enimvita amens est, ut bellum præferat paci, quum in hac filii sepe-. liant patres, in illo autem a patribus filii sepeliantur. Sed, hæc ut

ita88. flouent,Hæc postquam Crœsusdiis locutuspute est, placuerat.” Cyrus vinculis soiutum I prope se jussit adsidere, et plurima cum abservantia prosecutus est, intuensqueymirabatur eum, chm ipse, tum omnes qui cum eo erant. At ille, cogitabundus, silentium tenait. Deinde veto conversus ubi’ Pat-sas vidit Lydorum urbem vastantes, " Utrum eloqui tibi,” inquit, il a Rex,.quod sentio, au tacerelioc in tempore debeo ?” Quem ubi Cyrus fidenter quœ vellet dicere.jussit, interrogans ille eum, ait’: " Ingens. hæc hominum turba quid tandem tanto studio facere. properat P" Tum rex, tt Urbem,” inquit, *t tuam dixipit, et opes tuas dissipat.” At Crœsus respOndit: fl Neque meam urbem, nec incas opes diripit; nihil enim horum amplîus ad me pertinet: sed tua agunte 89. Advertit hoc feruntque."dictum minium Cyii: itaque rematis arbitria’7 i interrogavit Crœsum, quid esset, quad sibi faciendum in luis, quœ fierent, causent] [Tom ille: tt Quoniam dii,” inquit,. it me tibi servum tradiderunt, æquum ceuseo, ut,’si quid commadum video, id tibi in- dicem. Perses nature protervi sunt, iidemque inopes. Quad si igitur bos passus fueris raptamîngentem pecuniæ vim sibi retinere, hoc tibi ab his credibile est eventurum: ut quisque istorum plurimis opibus fuerit potitus, ita maxime exspectare debebis hune advenus te insurrecturum. Nunc igitur ita fac, si tibi placuerit quad ego dico. Adpone ad omnes portas custodes ex satellitibus, qui expor- tautibus res auferant, diceutes, necesse esse put earum decimæ Jovi oferantur. Sic nec tu in odium illorum incurres, par vim eis res au; ferendo; et illi, juste te facere intelligentes, facient non inviti.” 90. Hæc audiens Cyrus supra modum gavisus est, ita illi bene monita videbantur. Igitur valde laudato Crœso, jussisque satellitibus I exsequi quæ ille manuerat, bis verbis eum est adlacutus: fl Crœse’,

quoniain hoc ’tibi institutum est, CLIO.ut virii regîs bene facta L dictaque I 81 exseqùaris, pete quidquid muneris a me volueris in pressentis tibi. dari." Et ille: u Domine," inquit, u maxime gratum mihi fecefis, si siv’eris me deum Græcorum, quem maxime omnium veneratus enim, misais hisce compedibus interrogare, Numquid illi fas sit, bene de ipso meritos decipere ?” Quærenti dein Cyro, quid rei esset, de que illum Yaccusàns banc a squratiam peteret; altius repetens Crœ-e sus, consilia sua omnia exposuit, et oraculorumrespon’sa, maxime-l que donaria deo a se dicata, et quo pacto concitatus oraculi responso L bellumadversus Perses suscepisset. Quibus commemoratis, rursus ad preçes’se convertit, rognas ut sibi liceret ista exprobrare deo. Cui’adridens Cyrus, u Et hoc,” inquit, u a me impetrabis, et’quidquid aliud idemtidem a me rogaveris." His auditis Crœsus Lydorum nonnullos Delphos misit, jussos positis ad templi limen compedibus scbcitari; Amen perdent deum, quad oraculi responsis excitasse: Crœ- sum ad bellum Penh irferendum, iiyetta spe evcrsurum cum esse Cyri s potentiam, made tales iin primitiæ matissent? nempe compedes ci ostenderent.. Hoc igitur sciscitari jussi surit, et, 1mm fus cit dû: GTŒ! eorum, eue ingratis. i 91.: Lydia illuc profectis, ac mandata exsecutis, Pythia feria: in respondîssez, u Serte’m ifato destinatam effugere etiam Deus non potest. Crœsus autem quinti genitoris peccatum luit; qui quum . sàtelles füisset Heraclidarum, mulieris dolo obsecutus, interemit do- I minum, illiusque dignitate ’potitus est, nihil ad ipsum pertinente. Quamvis autem studuerit Apollo, ni ista Sardium calamites incideret fiEOrum Crœsi ætate, non vivente ipso Crœso, .mutaxe tamen fate. . non potuit: sed, quantum ille permiserunt, tantum effecit, eique gratificàtus est. Nam tribus annis distulit Sardium expugnationem: . et hoc sciat Crœsus, tribus post annis, quam fata destinerant, ca- ptumise esse. Secundo loco quum in eo esset ut igue crçmaretur, opem ei tulit, Jam quad ad’oraculum spectat, immerito Crœsus v deum accusat. Prædixerat enim ei Apollo, si bellum Persis inferret, fore ut ingens everteret imperium. Crœsus autem ad hæc, si reète sibi consulere voluisset, debuerat denuo minera sciscitatum, . suumne, an Cyri imperium dixerit dans? Igitur quuminou mielle- xerit responsum, nec denuo quæsierit, sibi ipsi tribuat culpam. Ei- dem veto etiam tertiam consulenti respondit Apollo ca quœ de mule , respondit: et ille ne hoc quidem intellexit. Nam mulus hic, Cy- rus erat :’ quippe ex duabus diversis gentibus ortus, matre melioris I conditionis, patre veto inferioris. Illa enim Meda au, et quidem Astyagis filin, regis Medorum: hic vero Perse. fuit, illorum subjeç cuis imperio; et, cum inferior esset rebus omnibus, dominam suam in matrimonium duxit.” Hæc Lydis Pythia respondit; quœ illi Sardes retulerunt; Crœsoque nunciarunt. Quibus auditis, ille suam

32 HERODOTI HISTOR. I. ipsius agnovit esse culpam, non dei. Quod igitur ad Crœd impie: sium spectat, et ad primum louis: sub alienum imperium rachetio- nem, eo modo quo exposuimus res gestes sont. . 92. Donaria autem Crœsi non en solum, quœ sed et alia multe exsumt in Græcia. Etenim Thebis Bœotiis tripns est aureus, quem Apollini dicavit Ismenio: Ephesi veto, boves au- reæ, et columnarum pleræque: tum in Pronæa œde Delphis, cly- peus aureus ingens. Et hæc quidem ad meam neque ætltem superfuerunt; alia veto interciderunt doueriez in hie en, quœ apud Branchidas Milesiotum consecravernt, æqualia pandore, ut audio, et similis. eis quœ sunt Delphis. Et quœ quidem Delphis et Ampbiani oraculo donavit, propria ipsius fumant, et paternarum opum primio tiæ: relique veto e ficultatibus viri fuerunt inimici, qui Crœso, priusquam regnaret, filent in republica adversarius, Pantaleonti améliore studens Lydorum regnum. Erat autem Pantaleon My- attis quidem filins, Crœsi frater, et non ex esdem matte: mm Cran sus ex Caries uxore natus erst-Alyatti, Pantaleon veto ex loden. Postquam autem tradito a patre imperio potitus crut Crœsus, houri. nem illum, qui sibi erat adversatus, tribulis crucietum necavit; et bons ejus, jam ante a se diis diem, tunc eo quo diximus modelocis istis consacrant- Et hœc quidem de denariis hactenus dicta sunto.’ A 98. Res admirandas, quœ scripto Consignentur, terre Lydie nulles admodum habet, prout aliœ regiones; præter and rameuta, quœ e Tmolo deferuntur. Unum veto opus hominum exhibet multo mua ximum, post Ægyptiorum utique et Bebyloniorum open. Est ibi délattés sepulcrsm,.patris Crœsi; cujus buis ex grandibus lapidibus confecta, reliquum monumentum terræ tumulus est, minibus hominum aggestus. Confecerunt illud homines foreuses, opifiees, et paella: corporeiquæstum facientes. Fuerunt autem ad meam asque autem in summo tumulo quinque terniini,.in quibus incisa scriptura indicabat quid a singulis confectum fuisset: adparebatque ex men. cura, puellarnm pattern operis fuisse maximum. .Nam filiæ plebis Lydorum meretricantur omnes, dotem sibi colligentes hoc quiæstu, quem faciunt donec nupturæ sent: se autem ipsæ in metnir’nonium etocant. Circuitus monumenti sex stadiorum est et duorum plathroe mm: latitude, plethrorum tredecim. Monumento contiguus est lacus ingens, quem Lydi referunt esse perennem; vocatur autem Gygæus. Atque hæc quidem ita se habent. 94. Legibusuutem utuntur Lydi similibus atque Græei, prester- quam quod filins suas vitæ tradent meretriciæ. Primi veto hominum, quos novimus, aureos et argenteras procuderunt nurses eisquè usi sunt: primique etiam fuerunt mercium institutes. Hurlant porro ipsi Lydi, [une etiam hos, qui nunc et apud ipsos et apud Græcos in un surit, ipsorum fuisse inventum : per idem autem tempus, quo

CLIO. "A - I se. unaus isti apud se sint inventi, Tyrrheniam colonis a Lydisessefre- .quentatam. Eus res hune in modum accidisse referunt. ** Re- .gnante Atye, Munis filio, gravem annones çaritatem par totem fuisse Lydiam : et Lydos quidem aliquamdiu patienter tolérasse malum; deinde vero, quum non cessai-et, quæsisse remediumLet etiam alind ’ excogitasse. Eoigitur tempera inventes esse et tasserai-nm et talo- rum ludum, et pilæ cæterorumque lusuum omnium generis, exceptis calculis: horum enim inventionem sibi non vindicant Lydi. Inven- tis autem istis advenus famem hune in modum uses se esseinarrmt.’ , Duorum quorumque dierem alterum ludendo traduxissetotum, ne i scilicet cibum reqmrerent: altero vere, intermissis lusibus, cibum Hoc mode per duodevigiuti aunes traduxissevitam. Quum v veto non remitteret malum, sed mugis atque ingravesceret; tum quidem regem Lydos, bifariumdivisos, in sertem misissei; quo- rami citera pars maneret, altera e patrie terra exiret: et se ipsum quidem ei parti adtribluisseiregem, cui sors aventura esset Lmanendi, filiuni autem suum, cui nomen Tyrrheno, Ici parti quœ demo esset egressura, Sertitione facta, bos quibus sors ohvenerat patrie solo excedendi, Smyrnam descendisse, et cens’tructis navibus, impositis- que supellectilibus quæcumque ad usum commode. habuissent, profecto’s esse, viculm et novas sedes quærentes ; dense moites præter- vecti populos, in Umbriam pervenissent: ibi eppida condidisse, et; qnei ad hune neque diem habitue. Mutate veto Lydorum nemine, adscits denominatione a regis filie,’ qui coloniam deduxerat, Tyr- rlienosi se ipsos voçasse.”--Lydi igitur ita, ut dirimes, a Persis in

servitutem. 95. Hue jamianquiritnarratio sent nostra, redaeti. Crave ille quisnam L j .fuerit. qui Crœsi evertit imperiumlet Plus): qua ratione imperio Asies sint potin; Igîtur,’ quemadmodum quidam memorant Persarum, qui non extollere res Cyri, sed prout illæ se habent refene student, ita ego scriban; quum "passim triplices etiam . alias deCyro narrandi viaslindicare. Postquam Assyrü pérennes quingentos et viginti saperioris Asiæ tenuissent imperium, primi deficere ab illis-Medi , eœperunt ; qui pre libertate-pugnantes cum Assyriis, strenue se gesserunt,’excusseque servitutisjuge libertatem obtinuerunt. Post quos et reliquæ gentes idem fecere quod .Medi. i ’ , 96. Cœterumtquum jam omnesiper continentem populipropriis viverent legibus, tali mode runes tyrannidi subjecti sent. Fuit inter Modes vir sapiens, cui nomen erat Deioces, filins thortæ; qui quum ad tyrannidem adspiraret, its se gessit. Quum par vicoshabi- tarent Medi, Deiecès jam ante apud sues probatus, tum magie etiam studiosiusque æquitstem, data opem exercebat; idque, quum multis iniquitas par universsm Mediam obtineret, tamen faciebat, quamvis teint injustitiam inimicsm esse justifies. Cujus mores ubi perspe-

» r si Hameau HISTOR. ’I. muet cives andain vicum incolentes, judicen illam sibi constitueront. Et ille, ut qui principatum ambiret, rectum se æquumque præ- . buis; saque re’laudem apud populares ebtinuit baud exiguam; ita quidem ut reliquorum vicomm incolœ, intelligentes Deiocem nanar esse virum qui ex æquo jus diceret, quum antes. iniquis sententiis lape succubuissent, tune, poutquam bec cognoverunt, libenter. et ipsi’Deioeem adirent qui lites suas. diriment, et postremo nulli alii mon:97. Creseeute suannn veto injudicium dies numere adonnentimn,permitterent. utpote qui , vin. telligerent lites ex veto terminai. animadvertens Deioces mais in se esse sita, jam non emplies pro tribunali sedere, ubi antes jus dictera censueverat, reluit, negavitque se pou-o lites judicaturum ; me enim e rem me, neglcctis suis rebec totem diem clientes litibus impendm. Inde quam rapinas iniquitatesque per vices multo etiam magie, quam ante, grassesentur; concilie cenvocato Medi colloqui inter se de pressente rerum statu ,delibérarequs instituerunt. Ut autem ego existimo, amici maxime Deioeis verbe feeerunt bujns- modi: it Prefecto, bec more etentes, non possumns emplies banc terrain incolere. -Agite igitur, regem nabis constituamus: sic terra me bonis legibus administrabitur, et nos ad opem nostra rabbi- mus, nec eb bominum iniquitatem seime vertere cogemur.” Talus fers dicentes persuaserunt Medis, ut a rage gubernari vellent. , « 98. Tutu continuo in deliberationem adducitur, qm sibi se» gent constituant! et frequenter ab unoquoque proponitur landsturn que Deioces, isquead extremum communi consensn Rex destin-i Tum ille jussit eos ædes sibi ædificare (lignas rogne, et satellitibun ipsum munire: quod et fecerunt Medi, œdesque ei ædificarunt am. plas munitasque in en regionis parte quam ipse prædixerat,.et satellites ex universis Medis sibi eligere permiserunt. llle veto, post» quam obtinuit imperium, coegit Medos unam urbem condere; quo banc tuentes, relique oppida minus curarent. Obsequentibus etiam hac in re Medis, arcem entruxit amplamvalidamque, banc quœ nunc Ecbatana vocatur, ita ut alias mœnium arbis alio esset circumdatus a et sic instituts erat bæc arx, ut alius mœnium orbis alio nennisi pro- pugnaculis. (esset excelsior. Quod ut fierez, adjuvabat partie: qui. dem ipsius loci commoditas, quum esset collis: sed magie etiam data epera institutum erst opus, quum orbes univessi sint septain, quorum in postreme regis est et thesauri. Qui autem murus maxi. muni cenficit orbemgis Atlienamm fere ambitum amplitudine taquet. Jam primi orbis propugnacula, albe sent; secundi aigre; tertii or... bis] purpurea: quarti cærulea; quinti sandaraciua: ita cunctorum orbium propugnacula pigmentis sent obducta; duorum veto postsc- morum orbium alter argentans propugnacula habet, alter insinua. 99. Hæc igitur nutriments Deiocea sibi exstruxit et cires ados

01.10: L ’ ’ sa sans ; tumvero reiiquum populum jasait circulatoires arcem habitue. Constructis autem istis omnibus, ordinem primes Deiocæ instituit hune, et mini ad regela lieeret ingredi, sed par internuncies 0mois transigerentur, nec conspiceretur ra: s quoquam : ad bec, ut ridera un exspusre eorum illo, utique omnibus faetu turpe hoberetun Adfeetabat autem gravitatem istam bec, canaille. ne ameutes cum æquales et une cum eo edueati, domoque orti non viliori, nec virtnte inferiores, dolerent nique insidiareutur; sed ut diversæ notera houle . illis videretur, ipsum non intuentibus. 100. His ita ordinatis, quum firmssset sibi imperium, in exercends - justifia valde severum se præbuit. Litigantes causses suas scripte consignatas ad cum per internuneies intro mittebsnt; que! illejudi- entas remittebat. Hunc merem in. judicaudis eaussis saquebutes: et relique etiam omnia recto ab ce ordinata erses. Si quem intel- iexisset protervius agentem. hune ad se arcessitum indien pre delicti mode pœna multabet: osque coassa explomtores auscultatoresque par universam, cui imperabat, regienexn babebst. - . 101. Deioces igitur selam Mcdicam nations»: in unaus contrait, eique imperavit. Cujus nau’onis tot numero gentes sont: Buste, Paretacenî, Struehates, Arizanti, Budii, Msgi. Ha: sent tut Mec

I . derum102. Fait autem gentes. Deiocis filins Passeurs, , qui, momie Deioce postquam n’es et quinquaginta aunes regassset, suscepit imperium. Hic non contentes soiis imperare, Medis, expeditionem in Perses ï suscepit, basque primes adgressus est, primosque imperio Modernes subjeeit. Deinde veto, quum esset horum .duorum populorum dominus, validi utrimque, Adam subegit, ab alio populo ad alium transiens. Postrsmo adverses Assyrios arma convenons, nempe Amy. riorum illos qui Ninu’m tenebant, quique, quum antes omnibus imv poussent, tune sociis, quippe qui ab illis defecerant, orant ululai, cæterum felici rerum suarum statu utebantur: adverses bos postquam arma convertit Phraortes, periit et ipse, secundo et dessine une quam rogne ont petites, et plmima pars copierons ipsius, 108. Matteo Pbmorti successit Crsxnans, Phraortis filins, Dei- ocis nopes. Hic dieitur malte majeribus suis fortier fuisse: et psi-i mus in Asis centurievit milites et per cohortes distribuit, primusquo drdinavit ut seorsim in scie staret unnmquodque militum genus, ’hestati, sagittarii, equites; quum priais omnia promiseue pariter fuissent confusa. Idem bic est qui cum Lydie bellum gessit, que tenu. i porcin ipsa pugna dies’in noctem est conversas; quique totem sa. pre Halyn fluvium Adam sibi subjeetam tenuit. Tum undique son. tactis- eopiis, quasenmque sub potentats sua babebat, advenus. Rhum arma convertit, pattern ulturus, et urbem banc exscindere sapiens. At, superatis prælio Assyrie. dom. (Nini!!!) circumœdit.

36 HERODOTI HISTOR. I. ingruît àdversus enim ingens Scythai-um exercitua; duce’ regs Scy- tharum Maü’ye; Proœthyæ filio: qui in Asiarnïîrruperant,’- quum Cimmerîôs ex Eufcspa’ ejecîssent; quos dam fugientès persequeban- tut, itd in ’Medicam terrain pervenerunt. i, 194c. Est-autem a Mæotide palude ad Phasin flu’meu atqueiColà chus èxpedito viatoi’iiter triginta diemm: e Colchis vero habita longôritinerè peweniri potest in Mediam, sed unus duntaxat interjectus est populus, Sapins; quos ubi fransièris, continuo Medi: occurrit. Scythæ tameu hac non irruperunt, sed alia via superioi’e et multo longiore, Caucase monte ad dextram relicto. Ibi tum Medi cum Scythis congressijpræiioque ’supefati, Asiæ imperium anisa. runt; Soythæ-uero universa Asia suntpotiii. i »- I - v 105.. Inde Ægyptutn veisusihtendebant viam : sèd syfiam Palæ- etiam ingrèésis occurrens Ægypti irex Psarnmitichus, muneribus precibusque effecit, ut ultérius non progredeœnturl Ubi ,regredi-A sautes Ascalonem venu-mit, Syriæ oppidum; maàîma Scythai’um parte sine maleficîo .prætiergress’ar pauci exiliis, pone sequentes, Veueris Cœlestis templum despoliarunt. Est autéin illud, quantum sciscitans imeiligo,"’ex omnibus huljus’ deæ templis vetustissimum. Nam quad in 0me est templum, hinciprodiit; quod ipsi etiam Cyprii confirmant: et, quod Cytherisèst, id Phœnicesicondideruntv, ex hac Syria oriundi. His autem Scythis, qui templum Ascalonis ex- spoiiarunt, eorumque semper posteris, infiixit des. muliebrem morlmm ;; ita quidem ut etiam chyxhæ dictant, 0b banc caussam’InOrbo hoc laborare’ illos, et apud se ab adeuntibus Scythicam terrain conspici quo pack) adfecti sint, quos E’nàreas Scythæ adpellant. l 106. Igitur. octo et ’vigiiiti aunes Asiaè imperium obtinuerunt Scythes; per eorumque proterviâm et contemtum omniaisusque deque versa- sunt. i Nam, primai-quam quod tributum exigebant a singulis quad singulis imposuèranti, insiuperk etîàm obequitantes ra-, piebant quod quiquè haherent. Sed horum quidem màjbrem numerum Cy’a-xares’et Médiïhçispitid exçeptos iet merd inebriatos, obtrunsu carunt z. atque ita tegnum necèpérunt Medi, et remm, quamm, antes domini fuerant, (1&an sunt potîti. ’ Tum vlero et-Niuum ceperuùt, (quam que pacto’ceperint, in ’aliis Historiarum libris exponam,)’et’ Assyrios; çxéepta" Babylonica ditione, aub potestatem suam redegerunt. Postihæc Cyaxnres, poatquami quadraginta aunas-(siniub numeratis his,-quîbus penes Scythas fuergt imperium) repassa, fatoï I fimctusest..107. Cyaxa’rihin tegnum successit’ "’ filins " ÀBÎYAGRS.. 4 r- i’Huic- natta; emtsfilip; cui Màndmæ impdsuèrat nomen: quæçi p’er somma), visa est tantum ’urinæ fundere, ut et urbs ejus impleretnr et tour inundaretur -Asia’. Quod somniur’n’quum exposùisset illis exïMagào rum numerb; qui samnion :intçrpœtàtioni dàbant, operam, ganter.

ont); u J î 37 ficus est, lingule quæque ïab illis edoctus."Tum deinde Musulman, vim jam maturam, Medorum nulli, qui ipsius-familiu dignus fuisse; in matrimonium dedit, visum isfud reformidans-; verum Perse cui dam junxit, cui nomen. Cambyses, quem tapotent quidem bon: familiæ o’rtum, et tranquille hominem ingenio, cætBrum-quem infec- Lrioris esse conditionîs, quam mediocrem Medum,judièaverat. 108. Postquam domum duxit Cambyses Mandonen, primo me eliud. vidit visum Astyages. - Videbatur èi ex naturalibus hujus filial ennui vide, esque vida universam obtinere Anima. Quo de vise ’ sibi oblate quum retulisset adlsomniorum interpretes, arcessivit ex Persis filiam partui vicinam; eunuque, postquam advenit, in custodia hsbuit, interimere cogitons prolem ex sa nescituram: nom ex vise illo significaverant ei mugi somnîorum interpretes, prolemfilîæ hujus’, loco ipsius, regno esse potiturüm. Hæc igitur cavens Astynges, simul atque natus crut Cyrus, vocatum ad se Harpagum, virum sibi familiarem, et .Medonim fidissimum, cui res suas crederet omnes, bis compellavit verbis: il Harpege, quod tibi committo uegotium, id cave ne ullo pacte neglectim tractes, nave me decipias, aliisque hominibus studens, tuis ipse artibus dehînc capiaris. Cape quem Mandana peperit puerum; et I domum tuam deportatum - occide; dein, quoquonmodo volueris sepelito.” Respondit ille :A il Nec alias; o Rex, vidisti in hoc homine aliquid, quad ingratum tibi fuis-et; cavebimus veto etiam,vne iu posterum quidquemin te delinquamus. Quare si tibi gratum est, hoc ita fieri; .oportet hampe, quad in me est, idoneam operam prame.” - I « , 109. Hoc dam responso Harpagus, quum ei tradîtus esset pue- rulus ornatus ut mottai solent, abiit flens domum suam: quo obi venit, sermonem omnem, quem secum Astyages habuerat, uxori suæ retulit. -» Cui illa, il Nunc ergo," inquit, i! quidnam facere cogites T? Et ille; fi Non quemadmodum mandsvit Astyolges; nec, si vel-pe- jus, quam nunc, insanierit furiosusque fuerit; voluntati ejus obsequal’. nec hujuscœdis minister ero. Munis autem de enlisais hunc non occidam; quoniam et mihi cognatus est puer, et œme provectus est Altyage8. pmleque caret macula, Quod si igitur post illius obitum in banc miam tegnum transiturum est, cujus nunc puerum per me vult occidere, quid aliud mihi superarit nisi ut hoc facto in summum discrimen sdduœr? l Verumtameu meæipsiusœalutis causse necesse est ut mariatur hic puer: oportet autem ut interfector ejus sir non aliquis meorum, sed ex ipsius Astyagis ministrisl” H 110. His dictis, protinus nuncium misit ad unum ex- Astyegie pestoribus, quem novent pneus hobere maxime idonea, et montes feria frequentissimos. Nomen huic crut Mitrudates, uxorem autem- babebat..conservam, cui nomen, .Græca lingue, Gym I,- Medorun vero idiomute, Spaco : canent enim spam dicunt Medi. Sultan autem.

38 HERODOTI HISTOR. I. nondum, au boum puons habebat’ hic habillons, tu! septemhisnes eraut Ecbatanorum, Pontum Euxinum versus. Hoc enim in tracts», quem Suspires incoluut, montosa admodum estiMedica terra, et situ, silvisque opaca, reliqua vero Media plana est omnis. Vocatus igitur bubulcus postquam nulle interposita mon advenit, hac ei dixit Harpsgus: tt Jubet te Astysges hune puerulum sumere, et loco maxime deserto montium depouere,tut quam citissime pereat. Et hoc præterea me jussit tibi prædicere, nisi illum occideris, sed quo- ? cumque modo superstitem esse qcuraveris, pessimo exitio te periturum.- Mini autem injunctum est, ut expositum inspiciam.” Il l. His auditis bubulcus, accepte puero, redût eodem via, et ad stabula pervenit. Forte autem fortuna accidit, ut pastoris etiam hujus uxor, cujus partus in dies singulos exspectabatur, tune pepe- L. rerit, quum pester in urbem esset profectus. litant autem anxii uterque alterius caussa, ille timeus parmi uxoris; uxor autem, quod alioquin non solitus esset Harpagus ad se vocare ipsiua maritaux. Ut vero ex itinere redux adstitit pester, tamquam ex imperato cum ’ conspiciens mulier, prier ex illo quæsivit, quid esset quad tous propere eum ad se "vocasset Harpagus. Tutu ille, " O mulier,” inquit, St urbem ingressus vidi audivique quœ numquam videre me fus crut, nec unquam cadote debebant nostros in dominos. Tota Harpagi domus fletu eut oppleta g et ego consternatus ivi intro. Ut primum intrnvî, vidi puerulum in medio positum, palpitantem clamitanœmp que, euro et variegata veste ornatum. Harpagus ut me conspexit, jussit acceptum ocyus puerum aspertare, in locoque feris maxime obnoxio montium deponere; Astyugem esse dicens, qui hoc mihi injungeret, multss adjiciens minas ni mandata exsequerer. Et ego sumens puerum asportavi, ratus esse alicujus e domesticis; numquam enim exputare potuissem unde esset. Stupebam autem videns euro pretiosaquevesteomatum puerum, ad hæc veto planctum manifestum inHarpagi ædibus. Sed protinus in itinere totam rem cognovi ex famulo, qui me urbe egredientem comitutus est, infantemque mihi tradidit; esse scilicet puerul’um Mandana natum, Astyagis filin, et Csmbyse, Cyri filio; Astyagemque occidi cum jubere. .Et ecce hic ille est!" 112. Hæc dicens bubulcus, puerum detebtum ostendit. Et illa, ut vidit puerum, magnum et- formosum, lacrymans genuaque complectens mariti,.oravit ut neutiquam illam apaisent. At ille negavit se aliter faccre posas ; adventuros enim ab Harpago speculatdres, rom üspœtuios ; seque miser: periturum, nisi imperatofecicsel. Mulier, ut vira non persuasit, iterum hæc ei verbe fecit : u Quouiain ergo persuadere tibi, ne exponas puer-uni, non possum; et tu, si utique necesse est ut conspiciatur expositus, ita fac. Nempe et ego vpeperi, et quidem mortuum enixa sum. Hunc tu asporta, et expone ; i pue.

tous me filin Astysgis-ainmusCLIO. ut a subis progenitum: v ’ 99 in: nec tu convinceris advenus lieras nomes, nec nobis male fuerit œnsuItum. Defunctus enim regiam cousequetur sepulturam; et, qui superstes est, vitum non amittet." « 118. Optimead rem præsentem dicere mulier visa est pastori, et statim rem est ameutas. Quem puerum mortitraditurus admis- rat, cum mdidit uxori: suum vero, qui mortuus crat, in vos illud, in quo alterum adtulerat, imposuit: et omni cultu alterius pueri matum, in descrtissimam regionetn montium deportatum exposoit. Pobtquam in tertium diem expositus infans fuit, in urbem proficisei- tut poster, subbsbuleorum clique custode illius relicto; et ad Halva. guru ingressus, purots»: se cm, ait, enclaver pueruli ostende". Haro pagus, minis satellitum suorum per bos inspexit, sepeli- vitque pastoris puerum. Quo sepulto, illum qui postmodum Cyrus adpellatus est, sumsit enutrivitque pastoris uxor; aliud ci nomen,

114. 1s quum decem sunorum esset puer, res quædun occidi: nonhujusmodi, quœCyri, cum cognitum imponens. fecit. Ludebst in ce vico, in quo.- ersntboum greges quos diximus, ludebat autem in via pnblica z et pueri cum eo colludentes regem suum elegersnt hune quem pado- rs’sflnm vulgo nominalisait. llle igitur horum aiiis partesidistribueo bat œdificandi domos, aliis ut essent satellites, uni etiam eorum ne esset Regis oculus, alii munus dedit intro ferendi mincies; atque in singulis proprios adsignsverat partes. Quum autem unus horum puerorum, colludens cum reliquis, qui eut Artembarei filins, nobilis inter Medos viri, mandatis Cyri non pâruisset; jussit Cyrus alios pueros medium illum comprehendere. Qui quum ei morem gessieo sent, aspere admodum Gyms tractavit puerum. Ille veto, simul ct- que diminue est, gravissime olfensus, ut qui sese pansue esset, in urbem abiit; et apud patrem de hie, quœ ci a Cyro nocif dînent, aeriter est conquestus 3 non a Cyro dieens, (nec enim jam tous crut. ei hoc nomen,) sed a filin Maki Astyagis. Et Artembnresirc excaudesceus regem evestigio adiit, filium secum ducens, et indigna se pensum esse siebat, dicens : " O tex, a tuo servo, bubulci fille, in hune modum" (hic humeros filii ostendebat) tt contumelia sumus sdfecti." -1 15. Hæc audion: conspiciensque Astysges, quum vellet honoris Artembaris gratis ulcisci filium, arcessivit bubulcum et puerum. Qui ubi adfuerunt umbo, Cyrum intuitus Astysges ait: " Tu vero, V quum sis hujus talis hominis gnatus, unaus es filium hujus viri, qui apud me principe loco est, ita contumeliose tracture i" Cui Cyrus respondit: tt At equidem, o domine, cum eo sic egi non injuria. un colludentes ex vice nostro pueri, quorum in numero bic fuit,- regem me constituerunt : visus enim illis eram ad. hoc maxime ide.

40 HERODOTI HISTOR. I. uses. igitur reliqui pueri impacts fndebnnt : et dietonon ont Indiens, et mandata. nîhili faciebat; quatre ad extremum-pæna ei inflicta est. Quod si ergo hujus rei causes maium aliquod comme- rui, en tibi præsto surn i" i . - 116. Hæc dum puer locutus est, subiit Astysgem ntillum agno- seeret; quum et faciei species cenvenire cum sua videretur, et responsum esse liberalius, et tempus expositienis cum ætute pueri videretur congruere. ’ Quibus rebus perculsus, aliquantum temporis i confinoit vocem.’- Ægre tandem se recipiens, volensque lArtemba- rem dimittere, que pastoremsolum secum relictum pontet percun- ctari: W Artembsres,”- inquit, ", hæc equidem ita eonfeeturus cum, ut nec tu nec filins tues habeatis de que conqueramini.” Dimisso ’Artembare, Cyrum in interiora ædium introducunt famuli jussu A- styagis. Jamque selum relictum pastorem.interrogsvit-Astyages, puerum hune unde acceperit, et quia esset qui cum illi tradidisset :- (et ille ce se progenitum, ait, matremque pucri adhuc domi suæ rivet-e. Astyxges veto, non bene illam sibi cumulera, inquit, qui relit: tormentis cd confitendunt adigi : dumque hæc loquitur, signum dut sateilitibus ut corripiant hominem. Tum ille. tormentis expromtis, ita demum sont, ut crat,ldeclarsvit: nempe a principio orsus, omnia persecutus est, nihil a veritate deflecteus; denique ad preces descendit, et, ut veniamlsibi rexdaret, oravit. s ’ - I à 117. Astyages, postquam verum pester esset confesses, jam minon-cm rationemculpæ ejushabuit; sed Harpago vehementerin-i - dignatus, jussitsatellites eumwocare. Qui ubi adfuit, quæsiuit ex eo Astyages: " Harpage, quorum genere mortis interfecisti puerum, quem tibi tradidi ex filin mea natum.” Harpagus, quum pastoremv videret :intus: esse, non ad mendaeia se convertit, ne veritate convi- ctus caperetur; sed in hune modum locutus est. t. O tex, postquam puerum accepi, deliberavi mecum, anquireus que pacte et tibi ex voluntate tua fitcerem, et, dum apud te culpa vacarem, nec filiæituæ, nec ipsi tibi, essem. mes. manu carnifex. Igitur -ita statui agendum. Pastori huic, ad me vocato, tradidi puerum, dicens te esse qui illum occidi juberes: atque ’hec dicens, non sum mentitus ; tu enim ita jusseras. 4 Tradidi autem ei hoc mode, ut mandave- rim, exponeret illum in deserto monte, et maneret observatetque douce vitam finiisset; malta huic comminatus, nisi hæc effectn dedisset. Postquam hic imperata feeit, obiitque puer, tout eunucho- rum fidelissimos- misi, par. .eosque inspexir mortuum, et sepelivi. Tali mode, rex, geste. hæc res, talique fatofunctus est puer.” 118. Sic igitur Harpagusex veroremexpesuit. Astyages autem, tegens iram. quam .adversus eumoh id factum animoconce- ptam habebat, primum ei rursus narravit rem prouti ex buhulco ipse audiverat; tum,.postquam ei- hoc repetiisset, ad extremum dixit,

«bipenne puerum, et, ’que! a factasîntybene CLIO. habere; x - Et il enim” (licAperrexit dicere) u aàmissum in hn’n’c puerum facinus et graniter ipse doleham, - et, quodin firme meæ ofcnsîonem incurrissem, haùd leviœr ferebam. Nunc ergo felîciter conversa fortùna, amoura Bilan mine ad ’huncpuerum recens advenam; et ipse mihi ad cœ-I nain adam, mon: pro servato puero sacra diis, ad quos hic bonus

patina,. 11:19. Hisi auditissum’facmrus.” Kamis adoravit ragera, l et i admddùm gratu- latns i sibi, quad et delictum commode ipsi cessîsset, cet quad felici- bus auspîciîs ad cœnam esset vocatüs, domum rediit. Quum ubî îngnessusiest, protinus filium, quem habuit unicum, tredecim ferc’ amios natum, enliait, adire jubens Astyagîs ædes, èt’facere quid- qaid me jussisset. IpSe vero supra modum gavisus, narravit uxori- qnïæ fleurissent. At Astyages, ut ad eum venit Harpagî filins, ju; guiavit’eum, et-niembratim concidens corpus, partîm assavit carnes, . parülfieelixaüt: casque postquamfrecœ paratæ fixeront, in promu: hâblât. ’Tum; ubi-cœnæ adfuit bora, quum convenîssent et reliqui. couviyaàxet Harpagqs, aliis convîvis et ipsi Astyagi adponebantur mensæ carnîbus agninîs referme; Harpago veto partes omùes cor-i polis. fini, ipsius,’ excepta capite et extremis manîbus pedibusjque : hæc enim s’eorsim’in canistro neposita erant contacta. Postqùami astis pistas illoicibo sibi visus erat Harpagus, qùæsisit ex eo .A-v styages, numqilid-ddccfatuc met cpqu: qui ubi respondif, raide qui- dans: ca. esœdelectatvm, adtùlerunt, quibus id mandatum crut, cas put pueri obtectùm, et’manus pédesque g et adstantes jüsserùnt Har- pagum fletegere, sumereque ex eîsiquidquild libuisset. Harpagus obtemperans, ubidetexit, eonspicit ifilii sui reliquîas : ’quoi quidem spectaculo-non cmtematus est, ssfl sui compcs ’mansit. Quæsivio [autem exfeo Astyages, cognosccreme ciyusferœ carne; ’comediàset? Cliülle, et notaire se, -re’spondît;veit placera Jeûne quidquid raje- cinet. VHoc dato responso, sumtis secum reliquis camîbus, domum abîît; inde collectas, pute, reliquîas cunctas humaturus. t 1’20. Hoc ultione-de’Harpago capta, de Cyro deliberans Asty- ages, eosdeni vocavit mages, qui Ici insomniom in istam partem in- * terpretatiëerant. - obi convenerunt, ’ qùæsivit ex îis, quamiin partent interpreiati entent imomnium.’ 111i veroieodem modo responn émut; dicénteü, in fdfisfuisse ut regnarét puer, si in cita "tamis- Hi me «une tempus vdecessirset; --Excepit Astj’ages: ri Atqui vivit puer, et superest: et rare agentem puer-i ejusdem pagi regem e10- geruné: amas-Ville; quæcuinque fàcîtint v’erernoniinati reges, cu- iàflctelfecit ;- Iriamet-saveilites,.et janitores, et’intemuncîos, et qui feliquîsipræessent mimeribus, habuit constitutos.’ Et hune, quor- suni vobîs hæc valere videntur ï” Responderuni: magi: " Si superest puer, etregnavit non præineditato,’ confidé hactenus; et bo- G

4-2 - HERODOTI HISTOR. I. no esto animo; non enim ite’rum regnabit. Nain in clignais-quiddam etiam oraculorum nonnulla nabis exierunt ; et quœ degenere sont insomniorum, en quidem in admodum exile quidpiam subinde . desinunt.” Ad hæc Astyuges, " Et ipse ego," inquit, sio mugi, I in hac maxime sum sententia, quod rex nominatus fuit puer, in eo. exitum haberejnsomnium, nec cum .porro esse mihi ullo modo tin mendum. Verum tamen, probe amnia circumspicientes, consulitq mihi, quid futurum. sit tutissimum et domni meæ et vobis." Tutu magi: se Nostra etiam," inquiunt, uplun’imi inœrest, ’utÀfinnum stet. muni regnum. Nain isto modo alienntur illud, si in hune puerum transit, qui est Persa : et nos, Medi quum simas, servituri sumus, et nullain existimatioue erimus apud Persan, utpote .extrsnei. Ex. quo tu veto auspicatus es regnum, qui popularis es noster, et re- gnamus ex nostra parte, et magnos a tezhonores obtinemus. la. igituromnino et tibi et regno tuo debemus prospicere. Et nunc,; si quid quad timendum esset oerneremus, cuncta tibi. prædicturi eramus: et, quum in rem exilem exierit insomnium, et nos confidi-. h mus, et te ut idem facias hortamur. Hunc vero puerum e compact!!! . dimitte in Persas et: ad sucs parentes.” . . 121. His auditis gavisus Astyages, Cyrum ad se vocatum bis . verbis compellat: ri O puer, ego propter’vanuminsomnii visum inox juria te adfeci; tupvero tuo fate superes.. Nunc igitur, quad felix tibi atque faustum sit, abi in Perses; quo qui te comitentur, tecurn mittam. Eo quum veneris, pattern ibi et matrem invenies, non ejus sortis najas sunt Mitradates bubulcus illiusque uxor." . 122. Hæc quum dixisset Astyages, dimisit Cyrum. Quem, ad. Cambysis ædes delatum, recepere parentes; receptumque, ubi quis esset cognovere, .vehementi cum gaudie sunt amplaxati, ut quem. protinus a partu vitam" finiisse arbitrarentur: percuncmique surit, quonam-pacto superfuerit. Et ille rem exposuit; dicens, se ipsum antan: nesciviue, sed plurimum a veto-aberrasse ; in flânera autem amnia, quœ sibi acciderint, nuisisse. Butane enim mefih’um bubulci Agi-va: gis ,- sed ex Media hue iter faciaux» tatar» rem sa: comitibus suis 69g. Moine. Commemorabat autem educatum se fuisse a bubulci «mon. Et banc laudabat continenter, eratque ei sermnnum umninmargu- mentum Cyno. Quod nomen adripientes parentes ejus, quo mugis divinitussuperesse Persis videretur puer, » spamerunt famam, faire: Cyrum, quum espositusessçt, a cane mutritum. - Inde hæq fuma in

valgus123. Jam virilemætatem manavit, ingressum p Cyrum,v quum, et fortissinms esset suorum æqualium et omnibus carissimus, ,solicitavit Harpagus donis missis, de iAstyage cupiens capere ,ultionem. Nam a se, privato homine, .intelligebat vindictarn advenus Astyagem non poe? se existerez sed Cyrum videns subcrescentem, hunc sibi conciliarç

.soeium andain que: Cyrus passas: CLIO.erat cum sua confirmeslamitaœ. r A v u n Sed jam antes hac ab illo præparatum erse: quum acerbus in Medas esset Astysges, Harpsgus cum unoquoque principum Medarum -- colloquia misceas, persuaserat illis, necesse esse Cyrum «(me purgions, etfinemfacere regna Astyagis. His in præparatis, sic demam Cyro in Persis versanti apèrire coasiliam suam cupiens Harpagus, quum -aliter.îd.eflicere, custoditis-itineribus, non posset, tali usas est cam- .menta. Leporem callide instruit; cujus ventri, in rescissa ut .nihil pilonna avelleret, prout crut, indidit libellum, in qua un: valurent scripts crut: tain, consuto rursus ventre, leporem tuque -retia, veluti veaatori, tradidit servomm fidîssima, cumque in Per- sas misit, are tenus hoc adjiciens mandstum, ut Cyro leporem tradens simul diceret, necesse-eue ut ille sua manu cum essuient, nequeqan’cquam hocfacienti cuisit. i a 4 124. His rebus ita perfectîs, Cyrus acceptum leparem aperit, 4 .et libellam in eo repertum perlegit, in que erant perseripm vhæc: C O fili Cambysis ! te dii respiciunt; hac enim absque esset, nunquam ’.taml mira usas esses fortuna. .Tu nunc de Astyage, tua in- .Iœrfectore, cape pœnas. Etenim ex hujus consilio tu parieras; vdearum autem beneficio et mec superes. Quæ te amnia pridem .puto cognovisse, quum quœ tecum acta sunt, tara quœ ego ab A- styagei passus sum en, quad te non-occidi, sed pastari tradidi. Tu nunc, si mea volueris consilia sequi, quibus terris imperat Astyages, earum omnium res cris. Persuade Persis ut ab illo descisçant, ex- ercîtumque duc in Mediam: et, sive ego ab Astyage du advenus se facto nominatus, sive alius quisquam nobilium Medarum, habebis quœ voles. Nam primi hi ipsi ab illo deficient, et tecum faden- :tes, tallera Astyagem studsbunt. Quare persuasusiparata tibi hic quidem esse amnia, fac quœ dixi, et fac -celeriter !” . 125. His jintellectis Cyrus secum deliberavit quo callidissirno :mado-Persas ad defectioaem pennoveret. i Re deliberata, commo- dissimum hoc ei visum est consilium, quo nimirum etiam usas est. Conscriptis in libello quœ volait, concionem convocavit Persarum: mm aperiens libellumlegensque, ait, " Astyagem sese ducem con- stituere Persarum. Nunc igitur,"-perrexit dicere, u edico vobis, " Persan.- præsto sitis singuli cum falcibus.” Hæc Cyrus pro con- dans dixit. Saut autem Persarum plura gazera ; quorum nonnulla in concienem vocavit Cyrus, et ad deficiendum a Medis solicitavit. Saut autem -ea hæc, e quibus alii omnes Perses pendent: Pasargs- dæ, Maraphii, Maspii. Ex. bis nobilissirni sunt Pasargadæ, in quibus est Achæmenidarum famille, ex qua reges Persidæ sunl prognati. Alii sera Perses hi saut: Panthialæi, Derusiæi, Ger’. manii, qui omnes agrorum cultural exercent; reliqui*nomsdes, Bai, DIOPÎCÎ, 5M.

454 HERODOTI HISTOR. I. "126; I Ut conveaemnt omnes cum prædiétarinstmmento, ibi tain iCyrus,.Ïquam esset tractas Penicæregioniszspînis abritas, patens quaquaversum .octodecim sut viginti stadia, banc tracta!!! jussit illos eadem die erancare. Proposito labore postquam peufunetiL saut Perses, iteram eisdem prædixit, ut in posteram diem adessent lad. Interim vero Cyrus ’caprarum ovîumque et boula greges punis sui omnes in unam congregatos mactavit parsvitqae, quippe Persarurh exercitum hisce excepturus, et vina, farinaceisque cibîs commoda- simis: atqae postridie convenerunt Persæ, reeurabere in platoqu- isas lauto excepit epulo. Dèin, postquam a me? surtaxeront, quœsifit ex bis Cyrus, utra optabiIiora ipsi: videront"?! fûabuerint, adpræsentia.’ Et illi, "314’th internas; dixerant: pridie enim amnia se mala inhume, præsente sera die bons: amnia.» i Id verbum adripiens Cyrus, rem omnem, quam eis propositurus crut, aperait dicens; " Viri Perses! ita vabis se res habet. Quod si me sequi volueritis, arum vobis »hæc et infinita alia bons, eritisqu’e omnibus servilibus- laboribuSEexpertes: me Vera sequi noientibu’s ’erunt-labores hesternis sirniles innameri. Nunc ergo, mihi dicta au- Idientes, astate liberi! Nam et ego divine sorte ad hoc natus mihi Videor, ut hæc bonain manusnost-ras coageram; et vos judico viras esse Medis non inferiores, quum aliis rebus, tam militari viandé. Qaœ quum ita sint, desciscite quam primum ab Astyage!” 127. Igitar Pense,î quum jam pridem œgre-tulissent Medarum- ’ imperium, ducem nunc patronumque nacti, libenter in libextaterh se vindicabant. Astyaçs ,veroï, ut intellexit moliri hæc Cyrum, misso auncio, eumad se vocavit. Cui remmeiare nuncium jasait Cyrus, prias se adventarum, quam grata": futumm-esset Astyagi. Quo audito Astyages Medos armavit canotas, ducemque eis, valut divinitas mente percuisus, præfeeit Harpagum, oblitus quœ, adversus illam ïpratraverat. Medi, in bellum! profecti, ubi Persis-ad manas venerunt, pars eorum, quicumque consiiii-nan errant-participes, pugnam inibant; alii vero ad Persarum transiérant partes; sed picrique ultra cessantes a pagne, fugua: capessebant. i 128. Ita turpiter dissoluto Medarum exercitu,- ut remleognovit Astyages, minitans Cyro, ait : C At ne sic quidem gaudebitvarls.” His dictis, primum mages somaiorum interpretes, qui si ut Cyrum dimitteret persuaserant, e palis suspendit: deinde Medos, qui in urbe relicti errant, armavit, juvenes proveatioresque ætate vil-os. Quibns eductis, prælio.cum Persis inito, victusest: et-ipse Astya- l. ges, arnissis quos-eduxerat Medis, vivus in hostium venit patemment 129. Tum captiva Astyagi adstans Harpagus, -lætitia ab illius . casam gestiens, insultavityet quam alia in cum acerbe dictai. conjecit, tuas in memoriam revocans cœnam eam, qua filii carnes comedendas illi Astyages proposuerat, qaœsivit, fit ecquid placerait

’CLIO.’ . : sa ci tarifa, qui moda.-rex:fuiss’et?". Quant aùpiciens Astyagcs, vi- »cisnim interrogarit, missum forent Cyri fanon 2 Et Harpagus, mm limita semai, ait, factum ; si enim ipsum de sa mcipùndo ad Gym sep-irrita. Tain. Astyages, loisgiorem entorses sermonnai, dedanvit, u ineptiss’nmm illam essehorninam omnium, sismique iniqaissimum: ineptissimum quidem, qui, quum ipse potuisset l’ex evadere, si quidem hæ res par ipsum gestæ sint, ad aiium detalerit imperium: sua, quodpropter-cœnam istam Merlus iai senitatem Qsod-si enim opus fuisset in aliam quempiain transfinie imprima, sacque destituere;.œquius fuisse Meda’am tribune hoc bonum, quam caipiamex Persis. Nunc veto Me- dos, culpa vacantes, serves fachos essepro dominais; Persas autem, quam: Medarum pridem fuissentservi, dominas eorum matisse]? , 130.. Igitar .Astyages, postquamtres et sanas raguasses, in: ragua sautas est: Medi veto, propter hujus aœrbitatem, Persis maclasses-ont; postquam imperium saperions trans Haiyn fluvial. Asiæ pet annos trecentos et duodetriginta .tenuersnt, demtis eis au; nia qaihus’penes Scytbas fuerat imperium. Postero quidem tan; , par; pœnituit. eos hajus facti, desciveruntque a Daria; sed post defectionem donna subacti saut, præiio superati. Tune veto Par:- sæ cum Cyra, postquam regnante Astyagc. adversus-Medos rabela- lassent, Asie, regarni ab eo tempore .obtimtere., Astyagem sans Cyrus, nulio alio .malo adficiens, apud se tenait doneo vitam fiaivit. Hoc igitur mode et. nataset edacatas Cyrus raguant obturait. et pas; hæc Cra’asum, qui ipsum adgredi cœperat, devicit, quemadmadum a- me supra expositum aîtr- quo superata, universæ;Asiae imperavit. 131. Prunus veroihisce uti institutis compertumbabea. Sima:- lacra et. templa et .altaria statuera nefas existimant; staititiamque his,.qui hoc fadant, imputant: sciiicet, ut mihividetur, quod,non ex hominibus ortos sut naturam humanæ similem habere Deus au. bitraltar, sicuti Græci. . Illis. igitur mas est, Jovi in salamis mon, tium jugisfaceresacrs,universum guai orbemJoveminominantibas. Faciaat autem et - Sali. sacra, et Lunes, etTerræ, et Aqaæ. et. Vernis, Et .his quidem solisnuminibas a prisois. inde temporibus sacra faciunt. Addidicerant veto etiam Uraniæ sacrificare, ab Assyriis-et Arabibus accepta situ. Venerem autem AssyriiMylitta nominant, Arabes vero Alitta; Persæ Mitran. , 1 182. Sacrificioram autem, quœ hisce diis paraguntur .a Persis, talis est fratio. Nec altaria erigunt, nec ignem accenduntsams: factari: libations mon utuntur, unau tibia, non infulis, non moins Ut cuique deo sacrkqaispiam volt facere, in locum mandata addags citvictimam, deumque invocat, tiaram myrto maxime cinctam se». sans. Non est autem licitum, ut sibi soli.bona precetur .saCrificaas : sed candis Persis atque regi st bene ait, precatar; quippe in cum

46 HERODOTI . HISTOR. I. -ctoram Persan-am humera et ipse’continetur.’ Pastqaam in fait: .dissecuit vietimam, carnesque elisavit,’ substernit barbas quam ta- nerrimas, maxime trifolium, bisque carnes omnes imponit. Qui- .bus ita dispositis, vir magna adstans accinit théogonies: quampialn, iqualem illi esse incantationem dicant: namabsqaemagononi’. est .illis sacra fanera. Interjecto breviîtempore, qui sacra fecit .carnes aufert, eisqne utitar prout eieratio suadet. r 138. Dierum omnium ’eumimnx’ime celebrets maris est Persis, que quisqae natas est. E0 die æquam causent, copiosius epulura - quam alias adponere : et fortunatiares quidem ce die boven,reqaum, camelum, autasinum adponant integram, in confina nudam; par!» .periores veto minores adponunt panades. Farinaeeis cibariispm- cis .utuntar, obsoniis vero et secundis menais multis;1eisque non m’- .mul, sed paulatim, inlatis. Quapropter Persæ dicunt, u Græcos, quam cibum copiant, desinere esrnire; quoniam post cœnam nihil emplies, quad alicujus momenti sit, eis adponitur : si quid enim porto adponeretar, a comedendo non esse cessaturos.” Vina largiter admodumindulgent: nec vero vomere illis licet, nec- .mittere, alia præsente; atque bac illi ita observant. Dam autem vina largius indulgent, interim de rebus maxime seriis deiiberare consuerunt: quad vero deliberantibus placuit, id ædium berne, apud quem habita’estdeliberatio, postridie ejus diei jejanis proponit. Quod si jejunis idem"placet,-boc utuntur; sin minas,osnit. tant. Contra, quœ jejani sobriiqae ante deliberaverunt, casino madidirecognoscunt.-’ 184., Si qui in via sibi mutuo obviera veniunt, hac re cognoscere . . I . aliquis potest utrum eadem conditione sint qui-sibi occarrunt : ’ nempe bi, salutsüonis loco, ora in vicem oscalantur. Quod si airera- ter paqu est inferior, osculantur genas; sin maltoinferior, prostrœ tas adorat alterum. In honore autem babent, post sese macao, illos qui a se proximebabitant’: post bos, .qui bis finition; et sic deinde in honore babendo pro ratione progrediantur: minimeque omnium in honore babent hos, qui ab ipsis longissime remoti vie vaut. Scilicet se ipsas haminum uranium arbitrantur esse longe præstantissimos; alios sera pro prædicta ratione virtutem calera; denique, qui ab ipsis longissime habitent, esse ignavissimos. Quand vero penes Medos fuerat imperium, etiam populialter alteri impe-r robant: canctis quidem Medi, et præsertim bis qui proxime-eis habitabant; bi Vera, suis .finitimis; et illi rursus bis qui ces proxime attingebant. Et pari quoque ratione Persæin honore babent alios populos: late enim progrediebatur ille gens imperans et præfectur ras obtinens. 185.. Peregrina autem instituts admittunt Persæ omnium houais mua maxime. I Etcnim Medicam vestem, sua esse bonestiorem en

CLIO.. I ’ 4:7 mantes, gestalt: et M’bella’ Ægyptlacos adoptarunt thoraces. Atque etiam voluptatnm varia genets, ex aliîs cognîta, sectantnn et quidem puais-etiam ad venerem utuntur, aGræcis edoeti. Du- eunt autem eorum quinque legitimes uxores maltas, moite veto» etiam pintes habent pellices. - - 136. Strennitas et boni viri’oflicium apud eos, post bellîcam virtutem, æstimatur, si qnis multos progenuit filios: et, qui plurimos edidit, huic quotannis dona mittuntur a rege. In multitudine enim cxistimant robur inesse. Puerorum institutio, aquinto annoinci- pieu: asque in vicesimuin, ad sola tria hæc refertur, equitare, area titi, et verum-loqui. .Priusqnam quinquennis est puer, non venit in paris conspectum, sed apud maliens vitaux agit: id en fit causse,- ae, si ille ætate’ obit, dolorem adferat patri. i 187. Lande equidem istud institutum: sed et hoc lando, quad propter unam simplicem culpam nec tex ipse quemquam morte plectit, nec reliquorum Persarum quisquam nains culpœ causse in - cliquera suez-nm atrocius quiddam et irreparabile committit: sed, subductis rationibus, postquam plura et majora esse dénota reperit quam præstita officia, sic demum iræ indulget. Ut autem pattern aliquis sut matrem, occiderit, id vero nunquam aiunt accidisse. Sed quæcumque talia adhuc facta sint, utique necesse esse aiunt, moussa curatius cognita reperiantur commisse ea esse eut a sup- posititiis eut adulterino sanguine matis: nec enim -veri simila esse, ut, qui vere pater fuerit, a proprio filio occidatur. I ’ 138. Quæcumqne veto illis facere non licet, en nec dioerelicitum’ est Turpissimum autem apud eos habetur, mendacium dicere; alternai post hoc, ses alienum babere; et bec quidem quum aliis de causais, tum quod necesse esse aiunt, ut, qui æs alienum bobos, etiam subinde mendacium dicat. Si quia e civibus lepra antimili- gille est. correptus, in urbem hic non intrat, nec cum aliis Persis œnsuetndinem habet. Dicunt autem, eo huicIid accidisse, quod- - in Solem quidpiam- deliquerit. Peregrinum vero quemlibet, qui Mi motbo laborat, terra ejiciunt: et nonnnlli etiam colombes albas exturbant, «idem ..malo ces. laborare existirnantes. ln fluvîunt neque immingunt, neque exspuunt, nec menus in en abluungl nec ’ . dilua hæc façere patiuntur: sed fluvios præcipue colunt. - 139. Porto hoc aliud habent Persæ, quod ipsos quidem latet, at nos non præteriit. .Scilieet nomina eorum, corporibus et majestate sinilia, [alii intelligunt, vol corporibus vel magnificentiæ ipsorum respondentîa] desinunt omnia in eamdem literam, quam Dores San, Gzæci Sigma vacant. In banc literam, si ’volueris inquirere, - "a v paries desinere Persarum nomina, non umun et altetum, sed pari- ter14:0. Hæc omnia. habui, quœ de Persis citra i dubitationem 4 . . bene A gnome ,

i8 i HERODOTF HISTOR. I. dicerem." Istud veto utIoccultum refertur, nec satis aposte, quod ad vitafunctosspeetat; scilicet, non prias sepeliri hominis Perse; cadaver, quam ab ave aut a cane ait discerptum. Et Magis quidem esse hoc institutum, certo scio: faciuntrenim aperter Cæterum cera oblitum cadaver terra coudant Persæ. Magi vero multum, I quumrabi aliis hominibus, diffamant, tuin a sacerdotibus Ægyptio- rum. Hi enim nefas existimant, quidquam vivum necare, præter en quœ-dûs immolant : . Magi veto amnia manu sua occidunt,’ excepte cane atque immine ; et in hoc studium etiam magnum ponant, neeantes perinde et formicas et angues, et alia reptilia atque volu- oria; Sed utcumque se habeatiinstituti istius genuina ratio, hæc bactenus : redeo ad superiorem narrationem. 14-1. Simul atque Lydi subacti a Persis fuere, Iones Æolesque lbgatos Sardes miseront ad Cyrum, volentes eisdem conditionibus imperio ejus esse subjecti, quibus Crœso paruerant. At ille, auditis eorum postulatis, fabulam eis narravit hujusmodi. it Fuit olim tibicen," inquit, u qui, piscibus compatis in mari, tibia ce- einit, ratas illos in terram esse egressuros. Is obi spe frustratum se vidit,-capit rete,,et ingentem piscium numerurn reti inclusum extrait. Quos ubi viditnpaipitantes, dixit eis: desinite nunc sal- tare, quum, me tibia canente,. egredi saltareque noiueritis." Hunc fabulam Ionibus Æolibusque hac causse Cyrus proposuit, quoniam ante-id tempus loues, pet legatos invitati a Cyro ut a Crœso desci- p scerent, non paruerant; et tunc demum, confectis rebus, ad pa- rendumCyro ersntparati. 111e igitur, ira commotus, isto eis respondit. Quo responso ad Ionum civitates relata, muris singuli oppida sua cingebant, et ad Panionium congregabantur reliqui omnes prætet Milesios; cum his enim salis Cyrus fœdus fecerat eisdem conditionibus, quibus olim Lydus. Reliquis vero Ionibus, placuit, I communi consiiio Spartam legatos mittere,-qui rageront Spartanos ut Ionibus auxilio vannent. . 142. Ions hi autem, quorum est etiam Panieniurn illud, præ omnibus quos novimus hominibus oppi’da condita-tenebant in terræ tractu temperio cœli aerisque longe præstantissimo. Etenim neque locorum superius sitorum eadenr ratio est atque Ioniæ, socque inferius sitorum ;- nec eorum quœ orientern spectant, becqué occidentem: quorum alia frigore nuthmifiditate premuntur, alia æstu et siccitate. Lingua autem non -utuntur eadem, sed quatuor modia deflexionum. Prima civitaturn Miletus versus meridiem site; est; dein Myus et Priene : et hæ quidem in Carie. sitæ sont; et dialecto ptuntur cadeau Istæ-veror in Lydia: Ephesus, colophon, Lebe- dus, Teus, Clazomenæ. Phocæa. Atque;hæ civitates; adsermo- nis characterem quad adtinet, cum illis, quas ante nomiuavi, nihil commune-nabab sedinterse conveniunt. Supeisunt tres Ionicæ

civilistes, quamm dans insulas incqunt,CLIO. Samux’n atque Chium 49 : tertia in continente sita est, Eryth’ræ. Ex hie Chii et Erythræi eodem mon: dialecto; Samii veto sua, ab aliisdiversa. tHi suntqua-

tuer14.3; sex-inouïs Harum igitur 10mm characteres. Milesii tuti a metu erant,. utpote fœ- dus cum Gym pacti. Qui autem ex eisdem insulas incolebant, ne. illiquidem quidquam mctuebant: necdum enim eos tempore Phos- nices- Persarum imperio erant subjecti, nec Persæ ipsi mare; exer-. tachant. Sepamverant se autem hi Iones.ab aliis Ionibus, [sociau- temçœ inter se.contraæerant]- non aliam 0b caussam, nisi quad, quum univema tune stirps Hellenica infirma esset, populorum omnium in- firmissimua et minimi momenti fuerit Ionicus: Dam, præter Adieu nos, mafia alia crut eorum civitas notabilis. Quai-e et alii loues et ipsi Athenienses nomen etiam fugiebant, nec Ionos volebant adpel- lari.: imam etiam nunc plerosque eorum pudet hujus nominis. Sed duodceiln iliæ civitatesgaudebant hoc nomine, et separatim ab aliis templum sibi statufiant, cui Panicnio imposuere nomen; decreve-- nuque Bulbe alios Ionas participes illius facere: nec veto etiam ahi, ut in consortium recipetentur, petivere, prester Smyrnaeos. n 1M. Simili ratione Dorienses, Pentapolin quœ nunc vocatur incolentes, quœ olim eadem Hexapolis nominata erat, cavent ne alios , allures finitimis Doriensibus. in Tri0pici’templi communionem re-l cipiant; velum etiam sua de numero cos, advenus id templum. occluaadmiserant, communione excluserunt. Nam quum in ludis Triopii Apollinis ex prisée instituto autei tripodes donarentur vi- ctoribul; quos tripodes qui acceperant, bis. non licebat eos extra templum exportare, sed. ibidem deo dcdieaœ oportebac; civis quidem Halicarnassensis, cui nomeaevat Agasiclea, victoriam quum repoussa, spreta lege domum suant detuiit tripodem et ex clav’o suspectât. Banc ob culpam. quinque civitstes. Lindus, Ialyssus, Continu. Cas, et Cnidus,. sextant civitatem Halicarnassum com- mnbnemluseruntg- totem, illi bis pensum r 146. Quod autem duodecim civitates confecerunt loues, nec plana voluorunt reciperes id es caussafecisse mihi videntnrr quod 8mm tampon Peloponnesum habitueront, totidemi eorum fue-. tant regionesz. quemadmodum. nunc Aehæorum, qui louas expirie- mais, duodeeimlregioaes sunt : prima Pellene, baud procul Sicyone ; dein Ægim et Ægæ, in quavest Crathis alunis perennis, a. quo et ’ ille-hum nomen accepit; tnm Bora, et Heiice, in quam confugerant loues ab Achæis prælio superati; et Æginm, etRypes, et Panneau, et Pharenses, et Olenus, in. quaPirus est amnis ingens; 61951.30 et ,Tnitæenses; qui soliex istis omnibus meditenanea

146; me sunt nunc duodecim Achæoruln regiones, que olim ibi labium . . u.» . . , .

56 HERODOTI HISTOR. I. Ianum fu’erant: qua nimirum de causse ctiamlin ’Asia duadecini civitates confecemnt : Nain, esse bas mugis louas quam reliqui- Iones, sut nobiliori quadam stirpe oriundas, id mais diacre magna foret stultitia. Sunt enim horum quidem baud minima pars Aban’ tes ex Eubœa, quibus nihil cum Ionia ont cum nomine isto commune est: admixti porta eis surit Minyæ Orchomcnii, et Cadmei; et Dryopes, et Phocenses, qui a popularibus suis se sejunxerunt, et ,Malassi, et Arcades Pelasgi, et ’Darienses Epidsurii; denique multæ aliæ gentes illis immixtæ sunt. Qui vero eorum ex Athenav mm prytaneo sunt profecti, nobilissimique censentur esse Ianum;v bi veto uxores secum in coloniam non:adduxerant, sed Caricas ha. bebant uxores, quarnm parentes accidcrant. Quam ab cædein mulieres hæ legem sibi, juramento firmatam, impasuerunt, filiabns- que suis tradiderunt. ne umquam cum maritis capotent cibum, nec maritum suum ulla nomine compellaret; banc ab caussam, quad ipsum parentes maritasque et liberas illi occidissent, et dein patrato hoc facinore ipsas duxissent uxores. Hæc Mileti facta orant. . 147. Reges autem sibi constitueront, alii Lycias, a Glauca Hip- poiochi filia oriundus; alii Cauconas Pylios, a Codro Melanthi filio: alii ex utroque genets. Enimvero nomen bi tuentur aliquanto acrius quam reliqui loues. Saut vero etiamipsi maxime genuini- loues : sont tamen loues omnes, quicumque ex Attica oriundisunt, et Apaturia celebrant: ceiebrant autem hoc festum omnes,- exceptis Ephesiis et Colaphoniis; hi enim soli ex Ionibus Apaturia non celebrant, idque oh cædis alicnjns culpam. , A . . 14-8. Est autem Panicnium sacer locus Mycalæ, septentrionem spectans, communi Ianum consilio Neptuna Helicanio dedicatus. Mycale autem.pronoutorium est continentis, ab accidente Samum versus porrectum. Hue convenientes e civitatibus omnibus loues- festnm celebrabant, quad Panionia nominabant. Habent hoc autem non solum Ianum festa, sed etinn Græcorum omnium; ut eorum nomina in eamdem desinant literam. quemadmodum etiam Persarum nomina. Hæ igitur, quas dixi, Ianum sont civitates. 149. Æolides vero civitates hæ sunt: Cymæ, Phriconis cagno- minata,Larissæ; Neotichos, Temnus, Cilla, Natium, Ægiroessa, Pitane, Ægæss,gMyrina, Grynea: hæ sunt undecim Æolensiurn civitates antiques: nua enim eis ademta est ab Ionibus, smyma. Fuerant enim et hæ civitates duodecim, in continente omnes sitæ. Colebant autem hi Æolenses regianem, cui solum præstantius quam Ianum; cæterum cœli temperie Ianum regiani erat inferior. l 150. .Smyrnam veto tell mado aniseront Æolenses. Civet Calo- phonios,.qui.in popularium seditiane inferiores discesserant, pa- triaque fuetant pulsi, intra urbem suam receperunt. Post hæc, Menu exsules Colophonii, obserVato disque Smyrnenses Neptune ’

me muros sacra faciebant, occlusisCLIO. partis "urbem Itourière. l t5! Dein succurnentibus Æolensibus cunetis, fit psctum bac conditione, ut Ionesamni’a, quœ moveri passent, Æolens’ibusredderent, Æolenses Smyrnam relinquerent. Quo facto, reliquæ undecim civitates Smyr- næas inter se dispçrtitæ, incivium numerum receperunt. l 151. Hæ sunt igitur Æolensium civitates in continente sîtœ, printa- ’ess quœ Idem îuc’aluntsbse enim ab illis "sejun’ctæ suntr Qui vero insolas abtinent, eorum quinziue embates Lesbum incalunt : nana. semai, quam" in Lesbo condideraut, Arisbam, Methymnæi in servitutem redegerunt, quum essent consanguinei. In Tenedo vero uns. babitatur abritas; et in Céntum-insulis quœ tocantur, itidem ana. lLesbii igitur’ et .Tenedii, quemadmodum loues insulas incoa lentes, nihil metuebant: reliquis vero ciyitatibus commuai: consilio placalt Ionas sequi, quocuinque bi .ducerentl. i 4 ï 152: Spartain ut veneruntilonumi Æaluinque legati, (celeriter enim bæo oonficiebantur,) oratarem. qui nomine omnium verba faceret delegerunt ciNem’Pbacæensem, cui nomen crat’Pytbermus. [Et A ille purpureo sanctus pallio, qua major Spartanorum numerus, adventu eorum cagnita’, conveniret, inkmedium progressus, multa facit . verba, corans ut ipsis succurrerent. At Lacedæmonii neutiquarii audiebant, nec placebat eis opem ferre Ionibus. Itaque illi disces- seruut: Lacedæmonii vera, rejectis Ianum legatis, tamen quinquaginta remorum navi viras emiserunt, res Cyri Ioniæque (ut mihi vif detur) expiai-attiras. Qui quum Phocæam adpulissent, Sardes mise; runt e suisvirum probatissimum, Lacrinen nomine, qui Lacedæmo- nieras) verbis edicetet Cyro, " ne ulli civitati tan-æ Grseoiæ damuum inferret; se. enim eam rem non neglecturas." I H 158. Hæc quum ldixisset legatus, fertur Cyrus ex præsentibus Græcîs’quœsisse, " quinam bomînes essent Lacedæmonii, quantaque illarum multitudo, qui hase si edioerent." Quæ pasti1uam ex bis cognovit, legato Spartiatæ respondit :I " Numquam timui tales ’viras, qui in media oppido locum halaient. designatum, in quo congreg’ati, interpasito j uramenta; sese invicem decipiunt: quibus, si ego valeba, accidet, ut non de bis quœ Ionibus, sed quœ sibi impendentpsint eanfabulaturi." Hæc Cyrus in universos conjecit Græcas, eo quad fora publics babent, in quibus emtiani et venditioni dent operamr Persæ autem foris non utuntur, nec est omnino apud illos forum remm venalium. Post bæc vero; Sardium oustodia Tabula tradita, bamini Persæ; et suri transferendi cura, quad Crœsi aliorurnque I Lydorum fuerat, Pactyælcommissa; Lydo homini, ipse Agbatana . proficiscitur, Crœsum secum ducem, nil. adtinere in præsentia ratas ut continuo .adyersus louas iret; ’Obstabat enim Babylanfet Baal ctriana ’gens’,’et’Sacse atque Ægyptii, in quos ipse expeditionein cogi.’ flint suscipereradversus louas veto alium mitterc ducem. i

59 HERODOTI HISTOR. l. 154. Ut sera Sardibusldiscesserat Cyrus, LyÜŒPactyas adde- Iciscendum a Tabula et Cyro-permasit: et ad me profectas, qua suraux omne et Sardibus in potestate babel-et, auxilia mercede cal- duxit, maritimisqae hominibas ut secum nilitarent parlotât. Tan exercitu advenus Sardes douta, stalnm magnait, ü au

155. Es se in itinere oogaits, Cyrus bis verbis Causa- compat- conducunt,"lavit; - flCroise, qui: mihi erit bran serons y fini? . Non - baillent s Lydi,uti videtur, et molestiam arcure tibi, et ipsi sibi ubibcrei Subit minium cogitatia, optimum fore, ut promus in serviunemeos redigam. Similiter enim nunc mihi videor fecisssyatque siqnis, quorum patrem occidisset, filiis pepercerit. Sic nempe a: ego, Quum te in potestste habens macula ducat, qui amplius etiam aliquid quam pater îllia faisti,ipsîs Lydie urbem mali: ac dein mirer. a. me ces sa; ille quœ sutiebat dixit. Cui Crœsus; veritas nerfanditas eveneret Sardes, bis verbia- respondit. C Æqua saut,” inquit, " Ras, quœ Ana-tamen ne promus indulgeas iræ, nec palliais avortas antiquam urbem, quœ et ante actorum insane est, et eorum quœ nunc agrion". Nain, quœ ante acta saut, ea ego foci, et mec capitc culpam luo. Que: manant: aguntur, eorum feus Pactyas est, cujus tu fidci Sardes comm’isisti; bic tibi dot pœnas. Lydis veto dans veniam, bæc illis importe, ne pasthac a te deficiaut; sut allo mado Mendi’sint. Minis nunciis intordicito illis, ne arma possideant bellica; et tanins jobs ces sub paillis gœtare, cothurnosque’pna calcul bidasse: clanique edic ut pueras suas instituant citbaram pudeurs, et carters, et matinaux exercere: et mox:videbis ces, oiRex, flamm- ex viris foetus, ut porta nouait quad veresris ne a te defiaiant.", - . . 156. Hæc Cyso Crans aunait, aptabiliora Lydie m, quanti! servitutem sedigi et pro ,mancipiis usndi: palan quippe intellËea bat, nisi probabilem adferretratianam non pommions: esse Gym, ut mutant consilium; simul venu timebat. ne in» poster-am aliquaudo Lydi, si pnœscns .periaulurn missent, descisemnt a Persis seseqae perditum iront." Cyras-admonitioheÆrœs’r gansas, se ei pariuirum ait: et vocata ad se Manet-i, bomba Mode, dot mandatum, ut, quœ ipsi Crœsus smash, illis impotent ;cæterum”-a1ias omnes, qui aumeydis contra Sardes militassent, sub basamendœ let, ipsum autem Pactyam inique viavum-ad se adduoa’et. 157. H’is ille mandatis ex itinere (H58, Peùarumv in sodas prope- navit. Pactyas autem, ubilrescivit’ in propinqao esse excroitumadc versus- se proficiscentem, timons fugua apaisât; et Eylau! ’pervenit. Mantes, oumvprababili parte oopiamnGyri Maths-ad» versus Sardes ducem, ubi Pactyaminon’ampiiusfiardibus incuit, primum Lydos coegit Cyri mandata exsaqui: ’cujus nandou conso,

quais une, ut annela vitæ rationemCLIO. Lydi minorent. q Dein " aunois:53 Cynsn misit Mm, cadi Pactyam jubens. Cymæi veto statueb nant sa de: re ad Deum «ferre quiin Brancbidis macula edit, eum- quecamulor’e. Brut enim ibi oraculum ab antiquis temparibus maximum, que et louas aunes et Æales uti consacreront. Est autem locus illeil Milesiotum ditione, supra Pannrmum portum. 158. Minis igitur ad Branabidas legatis Cymæi quæsiserunt, tt de Pactya quidam faciautss gratum maxime diis essent factor! ?” Et interrogantibus respandit maculons, " dederent Pactyam Persis." Quod napolitain ubi ad se relatum audivere Cymœi, tradere illam pareront. Quum in pattern quum ferreur maltitudo, Aristadicls Harum filins, pmbatus vit inter cives, inhibait sas nevid fusèrent, idem non oubliions etiam oraculi, existimansque vota non ratafia maltons. Denique niii donna mittuntur legati, qui de Pactyu Musa constateront, quorum in aunera Aristodicus ont. 159. Hi ubi ad quncbidas voueront, anus ex omnibus Aristadiè cas oraculam consuluit interrogavitque bis verbis: tt O rex,yenit fil nos suppliai: Pmyas ÎLydus, martem cingleur! violentera, a Per- sis sibi imminentem. Hunc illi repetunt, Cymæos illam sibi tradere jubentes. Nos veto, Persarum mementos potentism, tradere illam adhuc non sutlauimus,-priusquam a te liquida nabis, natrum faeere debeamas, dedaretur." Hic postquam ira interrogavit, rai-sas idem responsam dans dedit, tradere jubens Pœtyum Persis. Tum Aria stodicus hoc, a se præmeditatum, institaît faeere: cires templum cireummeaas, passeras distusbavit abaque aviam genets, quœ in teinplo nidificaVerant. Dam ille bac filoit, aiunt ex adyto prodiisse vocem, ad Aristodicum dia-soma, hæe dicentem :. " Soclestissime mondions, quid est quad hic racers ondes P Supplices mecs ex mon temple avertis!” Et Arlstodicus, ail dubitans, respondisse ad bien tenus: "O Box, tu tuas supplices ipse ita tueris: Cymæos vers jubes tradere supplicem l" Cui rursus deus regessit: u Immo jubeo, quo ivos impii acyus pereatis; ne debinc de prodendis supplicibus adoucis160. Hæc relata nbi oraculum.” audierunt Cymæi, quum nec prodenda’hoa. , minera vallons ipsi paire, nec apud se servando oppugnari, Mytile- son cum emiserunt. Mytileaasi veto, quum missis nanciis Mazares cum repetiisset, parai orant aura tradere, pacti mercedem acacia quam; nec. enim bac perspicue (radium! est, nec res efiectam lia- buis: nana Cymæi, ut intellexeruat id agere Mytilenreas, navi Le- abusa miss, in tritium Paotyam transpoflaruat. Inde ver-o, ex Mi- nsma tempio arbis Prœsldis extradas a sans, et Persis traditus est: Miletum ouin autem Chii, mercedeuî pacti Atarneum; est autem Atamensis bic agar in Mysio, ex adversa Les’bi. .Pactyam îgîtur sibi deditum Perses in custodia habaeront, Cyri in Mp0-

54 HERODOTI HISTOR. I. cum volentes cum producere. A Exinde veto multum’eflhxit temporis, quo nemo Chiorum mais. ex hot-deo Ami-muai: illiun’ asti deo- - rumulli litavit, eut ex frumento illinc sainte libum coxit; quidquid ille progenuit ager, id ab omnibus sacrificiis procul habituai est; 161.. Pontqnnm Pectyam Chii mdiderant,*bello adgrenus est Mantes eos qui cum» illo Tnhclum oppngnaverant. Et Prienenlel quidem deviens sub, eorum vendidit; Méandri veto ceinpumuni- lvernum incunam, italique. Magne-hm, exereitum prædn dimin- His mtemxebns geais, paqu peut motbo vitaux finiit. 162. Monuo Mante, advenit imperii in inferiore Asie meccano: Harpagus, netione itidemu Medus; in quia rage Medorum Astyage nefario epulo . erat exceptas, quique Gym in comparando reçut) 3068m pmtiterat operam. Hic vit tune a Gym du: copinant nominntus, ut in Ioniam parvenaitr oppida nggeribus jactis me in.- stituit: milice: oppidum intra muros Matin compulit, deinde .de 86558311 muros aggeribus oppugnavit. Et primum quidem [ouïe oppidum, quod adgreuuàest, Phocœe fait. 163. Phocæenses hi longinquis’ navigationibul primi usinant: et Adriaticum mare et Tyrrheniam et lberialn «Tu- teuum Græcis ostenderunt. Navigabant autem non remuai! navibus, Sed (longîs) penteconteris. ’AeTarteuum quidem postquam venerunt, cari fuerunt regi Tartessiorum, cui eut nomen 49,1’th- nius, qui octoginta. annos Tertessiorum regno præfuit, vixit entendu universum aunas centum et. Huic vira in: cari filera-ut Plie. cæcums, ut primum quidem ces honneur, Ionialn relinquerent, et quaparte suæ ditionis vellent, habitatum concederent: dein, ut hoc eis, non permutait, et eisdem veto cognovit de ingruente Medarum- potentia, pecuniam illis dedit ex qua murum urbi circumdaœnt; et largiter quidem dedit: nain circuitus muri baud pauca sunt stadia, et tous hic muras ex magnis lapidibus, eisque bene coaptatis, en

164-. Tali igîtur mode perfectus en: Phocæensium munis. Har- paguscumins. veto admoto exercitu urbem , obsidens, 1 conditionnera’ proposuit, e satis sibi fore,” dicens, ii si unum modo propugnaculum muri dejicere Phocæenses vomissent, et unam habitationem [regi] do- dicareï Phocæenees veto, ægerrime ferentes servitutem, ’* ununt diem se deliberaturos” nichant, que deinde responsuros: interim Vera dam deliberarent," postulabant ut ii exercitum a muro abdu- ceretg’ Quibus Harpegus, flprobe quidem se noue,” ait, ." quid I essent .facturi; verumtamen tempus. illis ad deliberandum cancer dere.” ,Igitur dam a. mure exercitum abducit Harpegus, Phocæen- ses interim deducüs actuariis qua: habebant: navibus, liberos, et. uxores, et quœ moveri poterant amnia, eis imperium; .ad hæc -ima--. ginibus ex deal-nm templis, aliisque donariis, præterqua’m quicquid

ces ont iapis aut pictura esset, CLIO.reliquis omnibus in noves impoiitis,55 ipsi ces commandai)» et Chium versus navigant. . Phoctmm autem hominibue vacuum Persan tenuerunt. . . . 165. Constituerant Phocæenses a Chiis dam pretio Œnumas quœ vouantur insulas emere. Sed quum vendere eus nouent Chii, metuentes ne emporium fierent hæ insulte, eaque re ipsorum incube moreau excluderentur, super hæc in Conicam [Cyruum Græci vocant] Phocæemes suntrprofecti. In Corsica enim vieçsimo une auna, oraculi monitu, oppidum condiderant, cui nomen Alalia. A1". ganthonius veroillo tempore e vim jam. dînassent. In Cordeau vero profecturi, prius ad Phocæem adpuiais navibus, Persurum præ- sidium, cui ab Harpego custodia urbis mandata erat, interficiunt; dein, hoc patrato, aunées diras imprecnntur si qui; ipsorum ducem doseront. Ad hæc ingentem ferri massam mari demergunt; ju. tantes unonipriuu Phocæam se redituros, quam massa illo-emmi emeæisset.” Sed dum in Coraieam abire parant,vuitra dimidium civium desiderium cepit: et misericordiavurbis et consuetarum in patrie terra ledium. Igitur hi, violnto jurement», retro navigant Phocæam. Cæteri veto, jujuraudum servantes, subhti: ancori’svex Œuusàis iman. un: profecti. . . y . ï i 166. Hi poqçqunm in Cornicam pervenere. quinque mon nua cum eis qui antes eo migraverant habitarunt, et.templa ibi constitueront. cætemm quum vicinos omnesincunionibus prædntioni- busque moletteront, bellum eis communi concilie intuierunt Tyr- rheni et Cardiaginienses, unique navibus sexaginta. Quibus Pho- cæenses, impletis sui: navigiis, quœ orant numero sexaginta, obvins: -ivere in Sardoniumquod vocatur mare. Tum commisse præiio mali, Cadmea quædam victoria obtigit Phoeæensibus: nain qua- drnginta ex eorum navibus perierunt; viginti autem reliquæ, demain mais, inutiles aunt factæi Inde Alalinm revecti, adsu’mfis-iiberis etiuxoribus, et quidquid ex eorum facultatibub ferre une: pussent, relicta Comice,- Rhegium navigarunt. . - 167. Hominumvero, qui navibus depressis vecti craint, muito I majorem numerum Cmthaginienses et Tyrrheni, quam ipsiçcepea tant; que: illi inter se pal-titi, in tertiam eductos, lapidibus obrue- mut. Quo facto, quidquid deinde præter eum locum, in quo lapi- dai Phocæenses jacebant, præteribat, (in Agyllæorum ogre i5 locus crut) id omne distortum, mutilum, ont membris ceptum reddebatur, perinde pecudes, jumenta, hominem Itaque Delphos Agyllæi mit- œbant quœ-huron que pacto delictum pussent expiare. Quo: Pythia id facere jutait, quodetiam nunc Agyllæifaciunt: nempe mgnifice illis patentant; et in eorum honorexn ludos agnat gy- mlicos et equestres. Igitur hi quidem ex Phocæensium numero fato un funeti saut. Qui vero eorum Rhegium se receperunt, ii» oppie

56 HERODOTI HISTOR. I. dam in terra Œuotria coudiderunt illud, quod nunc Hyela [un Velis] nominatur. Condideruut illud autem, ab immine» Pub niats edocti jussos se esse Pythiæ oraculo Cyrum Heroem colon, non iusulsm. Et hue quidem Menus de rebus Phocæeusilm, louicæ civitntis. 168. Similiter veto, asque hi, Teii etiam fecerunt. Namposto quam missum illorum, aggere jacte, cepit Harpagus, cuncti navibus connectais abierunt, in Thraeiamque navigaruut, et ibi Abdenm . condidsrunt coloniam: quam quum ante ces Clazomenius Timo- sius coudidisset, opem fructum non perœperst, sed a Thrscibus crut ejeotus; cui nunc honorem, ut heroi, habent Teii Abdenn

169. Inti ig-itur soli ex Ionibus fuere, qui servitutem non sustio usures,habitantes. patries sedes reliqueruut. Cæteri , ’Iones,*exceptis Milesii, mis cum Harpago dimicaruut, quemadmodum hi qui tenu en»: son, fortesque viri fueruut, quiqui: pro sua patria pugnantss: sed victi expugnatique, in sua quique patrie mentes imper-Na fessa mut. Mibssii veto, qui, ut prædictum est, cum ipso Cyro fadas popigeraut, quietem habaenmt. Atque in quidem louis itemm in seroitutcm redacta est. Postquam vero louas coutineutem inodontes subegit M3835: inaulsui loues, horum exempio pertersiti,’ ultra

se170. Gym His malis tradiderunt. sdflieti loues quum * nihilo mima sa Fanionium commirent, Biantem sium Prieuensen audio sahrherrimam illis apennins seutentism; quam si essent menti, potusrsnt Græconm mina esse opulentinimi. Hui-tuba»: ille, ut "socius classe loues vola. durent ventis, et in Sardiniam naviguent, Ianum omnium couderont dvitatem: ita. servitute liberstos, ope-1 hm fore, insulsm omnium maximum obtineutes, disque impe- nntes: qui si in 1min insinuent, non videra se,”àitttquopactu Mm umquaui siut reouperuturi.” Hæc fait Biautia soutenus, quum jam perditæ essent res Ianum. Sed etiam, priusqunm pessum. . ici louis. suintais fustet Thaletis samedis, oiv’u Milesii, qui generis originaux e Phœnieia repetebat. la louas erst hortatus, ut nm W cariant hiberna, qui: au! Tci: Tenu enim neditflliun me Isaïe: reliques autem chitons, ab Ionibus habituas, nihilo mâtas: suis atacam- mais, perinde ac si singuli essent populi. Taies illis, seutentisn duo hi viri in medium proposuerunt. ’ , 171. louis auburn Harpagus bellum intuüt Carihus, Cauniis, æquo Lyoiis, simul et louas et Æolenses secum ducem. Culs, quos dixi, ex insulis in continentem olim advenerant. .Prius enim Mincir: impolie subjecti, Leiegesque nominati, insultas inconstant: et tributum quichm, quand ego auditu, ultima tampon reperces, potui cognoseere, ullum pepeudeuant; sed, quoties Minos eorum.

opem indigebat, sans, ejus, couplassent.C,Li0. Quandoquidem . * 57 igitm maltas terræ tractus Minos sibi subjecit, et folicitate usus est in belle, Caries gens omnium gentium per id tempus longe fuerst clarissims. Ac trie illis inventa debeutur, quibus’Græci usi sunt: nain et guleis cristss imponere primi Gares docuere, et signa clypeis insculpere; deuique,-qui clypeis anses adjungerent, hi primi fuste, quum antes. clypeos shsque susis gestassent quicumque clypeis cou- suevera’nt uti, coriaceis loris illos regentes, quœ cerviei et dextero humero cireumligsts habebant. Deinde, multo tempore interjecto, Cures a Doriensibus et Ionibus ex insulis - saut ejecti, atqueita in continentem pervenerunt. Hæc quidem de Canibus Creteuses mes murant; et Cures ipsi bis non adsentiuntur; sed a prima gentil; origine continentes: se autumant incoluisse, eodemque nomine super fuisse adpellstos, quo nunc ntuntur. Ostenduntque in op:- pido, cuilMylasa nomen, priscum Jovis Carii templum, quad quidem cum Mysis atque Lydis commune habent, ut qui cousanguiuei sint Csrum; Lydum enim et Mysum frettes Caris sium: fuisse. Cum bis igitur templum illud commune habent; sed quicumque et alia gente sent, quamvis eadem cum Csribus lingue mentes, ad bos

communio172. Ceunii veto ex esdem,ille quem nihil incolunt, pertinet. terra oriundi mihi z videntur, quemqusm ipsi se Cretenses esse affirment. Linguem veto eut ipsi ad Caricum pupulum adcommodaruut, eut Cases ad Cau- nium; nec enim hoc dijudicare liquida possum. Institutis autem utuntur longe et ab aliis populis et a Caribus discrepsutibus ; habe- ter enim apud illos houestissimum, ut secundum ætatem et smicitism «nervatim ad. compotationes couveuiant viri, et mulieres, et pueri. Iidem, quum prias temple constituta habuissent peregrinorum deorum, deinde mutata sententia, postquam eis placuit nounisi patriis uti diis, arma capessiverunt cuncti, senes juvenesque, et hastis serein ferientes usque ad Celyndicos montes progressi sunt,dicentes se peregrinoa ejicere deos. Talibus institutis Ceunii utuntur. l 178. Lycii vero autiquitus ex Creta eraut oriundi. Cretamvenim omnem olim barbari tenebsnt. ’ Quum vero de regno inACrete dis- siderent Europæ filii, Sarpedon et Minos, superior ex contention discedens Minos, Sarpedonem ejusque asseclss ejecit. Tum hi, insula expulsi, in Adam perveaerunt, in terreux Milysdem : nam, quam regionem nunc Lycii incolunt, hase olim Milyas ont: Milyœ veto Solymi olim nominsbantur. Aliqunutum igitur temporis re- ssuai in eos obtiuuit Sarpedon: ipsi vero nominsbantur, quod et olim nomen obtinuerant, et quo etiam nunc Lycii a finitimis stipe!)- hutin, Termilæs Ut .vero Athenis Lycus, Pandionis filins, et ipse a frette expulses Ægeo, in Termilas ad Sarpedonem pervenit, inde .demum, a Lyci nemine, successu temporis, Lycii saut sapelhti. I ..

Institutis88 HERODOTI autem utuntur partim Creticis, HISTOR. partim Caricis. I. Uuum I autem hocce propriu’m babent, nec cum ullis-aliisrbominibus commune: seseÏ ipsi a matribus nomiusnt,n0u apah’ibus, si quis.ex ïaltero, quis vsit, quèerit; respoudebit’ illi bic, esse se Ing’meefiliiur imatrùfilium, et matris. suæ matres a superiaribus temporibus re. apetet. Porno, si mulier, quœ civis sit, servonupserit, houesto loco inati censentur liberi: sin vit civis, atque etiam princeps civium, lperegrinami ont uxorem’aut pellicem habet, ignobiles eruntliberi. 174-. Jam Cures quidem, nulle claro edito facinore, subjugati sont ab Harpago: nec vel Cures ipsi memorabile quidquam tune gesserunt, nec quicumque natione Grœci illam regionem incolunt. ’Incolunt autem quum alii, tum Lacedæmoniorum coloni Cnidii, quorum ager mari est obversus, Triopiumque vocatur. Initium " capit Cnidiorum ditio a Bybassia peninsula, et est toto, exiguo excepta spatio, mari icircumflua: narn quœ pars ejus ad septemti-io- nem spectat, eam Ceramieus sinus includit; quœ Vera ad meridiem, mare quod ad Symen et Rhodum est. Istud igitur exiguum spati- . um, quad quinque fer-e stadiarum est, perfodere institueruntCnidii per id tempus quo Ioniam Harprrgus subegit, cupientes ex agrosuo insulam facere. Erat autem universa eorum ditio intra istbmum; . 3mm ubi ille versus coutiuentem’desinit, ibi is istbmus est, quem per- fodiebant. Multorum igitur bominum mauibus in opereoccupatis, quum mugis quam consentaneum erst-vulnerarentur’ et alia corporis membra etimaxime oculi eorum qui opus faciebaut et petmm per- fringebaut, ita ut adpareret non sine deorum numine id fieri; mi- "serunt Delphos qui consulerent oraculum quidam: sont quad ipsis ad- .eersaretur. Quibus Pytbia, ut ipsi fatentur Cnidii, trimetro tenore

-hæ"ccel Neo aggerole, nec velrespondit isthmum fadile ; : I t , Nom, si pisouisset, insulsm dedans: Deus. "Quo accepta responso, Cnidii a fadiendo destitere; et Harpago cum exercitu advenienti ultra sese, nullainita pugna, dediderunt. r’ ’ 175. Fueie autem Pedasenses.mediterranea super Halicarnassum habitantes : quibus quoties publice imminet aliquodlincommodum, isacerdos fœmina Minervæ ingentem emittit barbam; quœ res illis tribus separatis temporibus accidit. Hi soli, ex omnibus Cariam babitantibus Harpago aliquamdiu restitere, et ’plurimam illi-molestiam crearunt; quum montem, cui Lida nomen, mura muniisseut. Sed et hi baud multo post suntexpugnati. a ’ . 176. Lycii veto, ut in XanthinmjcampumHarpagus promovit Îexercitum, eductis copiis pugnam inierunt, pauci adversus maltas, etjegregis virtutis specimiua edidere. Sed prælio superati, et in oppidum compulsi, congregatis in arcem uxoribus’liberisque et re- Abus pretiosis et servis, ignem ’subjecerunt ami, .ut- tata coucrema-

.’ CLIOy H j: i 59» mon.” .H’n factis, diris juramentis invicem adstricti, egrsssi sont,- et fartiter pugnantes Xanthii omnes obierunt. Eorum Lyciarum,; qui nostra ætate Xantbios se esse prædicaut, advenæ sont plerique, exceptis octoginta familiis; quœ familiœ tune temporis forte dama aberant, atque ita superfnerunt. Xantbo igitur tali modo potitus Harpagus est. Simili vero ratione etiam Canna est potitus; nain i et Caunii majori ex parte Lycios sont imitati. 177. Inferiorem igitur Asiam subegit Harpagus, superiora autem Asiæ Cyrus ipse; singulos populos in potestatem suam redigens,. nullumque prætermittens. Cujus res gestas plerasque quidem silentio nos præteribimus: quœ vero plurimo cum labore gessit, quæve præ cæteris maxime sont memorabilia, eorum faciam men-

l i 178. Universo continente inferioris Asiæ, potestati suæ subjecto, Assyrios CYRUS adgressus est. Sunt autem AssyriæÀquum aliæ tionem.urbes insignes multæ, tum clarissima omnium i et munitissima, quœ. post Niuum eversam regia sedes erat, Babylon; cujusihæc erat conditio. Site in ampla planifie, formarn babet quadratam, cujus quodque lattis centum et viginti stadia metitur: ita totius urbis circuitus confieitnr quadringentorum octaginta stadiorum. Hæc amplitudo est urbis i Babyloniœ. Exornata vero instructaque erat ita, ut nulle alia cujus ad nos notitia pervenit. Statim fosse eam, circumdat alta lataque, et aqua nunquam non replets: dein murus, cujus latitude quinquaginta cubitoruru regiorum est, altitudo ducentorum cubitorum. ’Est autem cubitus regina major vulgari tribus digitis. 179. Oportet me vero ad bæc declarare, quem in usum insumta sit terra e fosse egosta, et murus ille quo pscto fuerit confectus. Ut fossam fadiebaut, ita simul terram e fessa egestam formabant in lateres: utque laterum probabilem numerum duxerant, italeos in fornacibus coquebant. Tom loco calcis asphalta calida utentes, et tricesimo cuique laterum ordini nrundinum ales interstipantes, primum labia construxeruut fossæ, deinde ipsum murum eodem mode. Super mura veto in utriusque lateris ora, contiguas ædificarunt do- munculas, sibi invicem obvenus; medium autem spatium tantum reliqucrunt, ut circumagi quadriges passent. In mura circumcirca centum sunt portes, æneæ omnes; et postes etiam, et superiora li- mina, itidem ex ære. Est autem aliud oppidum, acta diei-nm iti. nere distans a Babylone, cui nomen la. Ibi fluvius est, non magnas, cui et ipsi 1s nomen, qui in Euphratem nudam suam infundit. Hic igitur Is fluvius simul cum unda sua camphres edit grumos asphalti: undevad ædificandum murum Bannis asphaltus deve- pta180. Tali est.igitur mode munits4 4 Babylon . est.il .Siiut autÈm dus:

60 HERODOTI HISTOR. I. urbisregionesv: mediam enim perdait et in dans partes dividit lumen, cui nomen Euphrates. il: ex Armema fiait amples et altus atque rapidus; exonerat se autem in Erytbrœum mare. Maras igitur utrimque bracbia ad flumen asque ducta habet: inde indexa procedit utrimque maceria ex coctili latere, quœ attique flambais labio præteuditur. Urbs ipse domibus replets est trium sut quatuor tabulatoram; per eamque ductœ saut vise ad lineam directæ; quum aliæ, tum eæ quœ e transverse ad Hume!) pertinent. Ad quamque horum viarum apertæ saut in maceria juxta flamen de- currente partæ minores, totidem numero quot vire saut: atque etiam hœ porta: ex ære surit, pet quas ad ipsum flumen transitur. i 181. Maras quem dixi, robur præcipuum manimeuti est: cir- cumductus est autem interins alins muras, baud malta infirmior altero, sed angustior. In media autem utriusque regionis, in quos urbs dividitur, exstructa erat, in altera quidem regia aula, vaste circuitu validoque; in altera, Jovis Bell templum æneis partis instructum, quad nunc etiam superest, duo stadia quaquaversum metiens, forma quadrata. lHujus in templî media turris solida ex- strueta est, unum- stadium tum in longitudinem quam in latitudinem patens :- et super hac turri erecta est alia, iterumque super bac alia ad acta turres numero. Hæiturres couscenduntur extriusecus, via circum omnes sursum ducente: in media vero adscensu diversorium est, et sellæ in quibus residentes requiescere possint qui adscendunt; Extremæ turri templum superstructum est amplum: quo in templo stratus lectus-maguus, juxtaque eum adposita mense sures. Imago autem aut statua-nulle inest, neque pernoctat ibi quisquam mortalium, præter unam mulierem ex indigenis, quameumque ex omnibus selegerit deus, ut Chaldæi aiunt, qui saut hujus dei sa-

182. Narrant autem iidem, quad mihi quidem non persuadent, ventitarecerdotes. hune deum in istud templum, et ini lecta I illo quiescere, sicut Thebis Ægyptiis fit eodem modo, ut Ægyptii narrant, nam et ibiilin Jovis Thebani templo decarr’ib’it mulier: utramque autem horum cum nullo vira aiunt habere consuetudinem. Simile insti. tutam Pataris in Lycia obtinet, quando ibi fatidica Dei sacerdos est; nec enim constanter ibi est oraculum: quad si est, tune qualibet nocte cum deo illa in templo includitur. 188; Est autem in’Babylonico templo alias etiam tardes inferiiei: ubil magnum est simulacrum Jovis sedentis, cui mensa adposita sures, et scabellum et sella ex aura: amnia ut narraverunt Chal- dæi, ex octingentis auri taleutis confecta. Extra templum vero altare est aureum: estque præterea alia ara ingens, ubi justæ ætatis mactantur victimæ; nam ad auream illam arum non nisi lactentes mactare pesades fus est. In majore ara vero adulent etiam singulis

amis Chaldæi mille thuris talents, que tempera fiestas dies haie deo agnus. Erst autem in: adhucCLIO. une in eodem templo 61 statua solide ex euro, duodecim cubitarum: quamego quidem non vidi, refera autemquœ a Chaldœù narrantur. Haie statuæ insidiatus ’ Darius, Hystaspîs filins, non tamen ausus est eam enferre : Xerxes veto sbstulit, occiso. sacerdote, qui, ut .statuam loco moveret, conu- tus erat prohibere. Atque in quidem exornstum illud templum erat: entant vero in eodem complura etiam primate donaria. 184. Babylonis-hujus quum multi alii fuerant Reges, qui et urbem et temple exornarunt, quorum in Auyriarum renon Historimfacînm mentionem: tum in bis etiam duæ mulieres. Harum illa, quœ regnavit, posteriorem quinque generationibus antecessit, cui nomen fait Semiramis; quœ aggeres per planiüem excitavit spectatu di- gnos, quum antes fluvîus per universum campum solitus esset resta- gnare. i 185. Altera, quœ post banc regnavit, uomins Nitocris, quœ priori fuit intelligentiàr, partim monuments reliquit, quœ commemorabo; partim, quum Medorum imperium amplum vident; nec agens quietem, quod et alia multa oppida ab illis capta essent, etin lus Ninus, præmunivit se adversus illos quam maxime potuit. . Pri- mum quidem Euphratem fluvium, qui Babylonem perfluit, quum antea recto cursu fluxisset, hunc ille, fossîs superne ductis, ita tortuosum reddidit, ut œr in suc cursu ad quempiam Assyriœ vicnm perveniat. Ardericca vicinomen est, ad quem. in Euphrates ac- cedit. Et nunc, qui ab hoc nostro mari Babylonem proficiscunmr, quum Euphrate fluvio versus illam descendunt, ter ad eumdem vicum accedunt, et quidem tribus deinceps diebus. Hoc tales!) ille eEectum est. -Præterea aggerem ad utramque fluvii ripam adgessit miratu dignum, quum latitudinis mussa, tutu altitudinis. Longe vero supra Babylonem alveum efodit recipiendo lacuî, nonnihil deflectens a flumine; et in altitudinem quidem ubique foditi usque dum aqua scaturiret, in amplitudinem veto circuitum alvei fecit quadringentorum et vigintistadiorum: terram autem exfossa .egestam insumsit-in aggeres juxta ripam fluvii jacieudos. -Tum, absoluto efôdiendi labore, advectîs lapidibus, totum alveum circumcirca crepidine munivit. Duo autem isba opera fecit, flumen tortuosum, et ex efosso alveo lacunam, hoc consiiio, ut lentior flue. ret flumen, multis flexibus fracto illius impetu, utque flexuosa fieret navigatio, eut, si navibus vellent exscendere hastes, exciperet illos longus cires lacunam anfractus. Ah ea autem parte terne Baby:i loniæ fecit hæc Nitocris, que crac ex Media introîtus et iter brevisa simum; ne Medi sese ingerentes, res ipsîus specularentur. 486. Has îgitur’munitiones illa ex profundo sibi circumdedit : quibus tale quoddam corolluium, alteri instituto veluzî medium inf

62 HERODOTI HISTOR. I. terponens, adjecit. Quum induas re’gîones divisa urbs suez, que. rum medium fluvius-obtiuebat; superiorum regum astate, quoties ex una regimexin alteram vellet aliquis transire, navigio eratstmns-n eundnm. ; Quod quum,- ut .equidem existimo, esset molestum, illa- hnic rei providit. . 4Ut.enim alveum stagno recipieudo efl’oditysimul. aliudhoc monumentumejusdem operis reliquit. Lapides cædenw des curavit permagnos z qui postquam fuere parmi,- elfossusque locus fait quem dixi, in hune ipsum efi’ossum locum cursum omnem flurni- nis avertit; qui locus ut implebatur, ita vetus fluminis alveus exsic- cabatnr. Igitur pet id tempus partim fluvii labia, quais per urbem. decurrit, .ac descensus qui ex minoribus portis ad flumçn ducunt,» coctislateribus eodem modo, quo muras structus crut, exœdificavit: partîm,uîn media fere urbe, ex lapidibus. quos exscindi jusserat,: pontem ædificavit, ferro et plumbo lapides viuciens. E0 superponte interdiu quotidie tigna quadrata intendebantur, quibus transirent, Babylonii’; met-u vero tollebantur. hæ’c tigua, en causse, ne per noctem ex altera urbis regione in alteram transeuntes fumïexercesv rem. Postquam fessa lacus fuerat factus aqua fluminis-repletus; perfectusque .-.pons fuerat; tum deinde Euphrates fluvius in pristinum aheumiterum est derivatus: arque ita, quum efi’ossus locus, palus fieret, commode hoc recteque factum visum est, et civibus; pans187. Eadem emt regina dolum,etiam exstructus.» quempîam maclünata estI hujuæp , modi. Super porta urbîs celeberrima sepulcrum. exstrui sibi jussit.; sublime, in summo ipsius portez; Ei;sepulçro inscriptionem incidi curavit in banc sententiam: SI aura eorum, QUI Pou un unaus. Inunr.BAsYLoms, vacuum ramoneur, APERIAT Hoc sueur.- cnUM, ET SUMAT QUANTUM vonunarr PECUNIÆ. Ar, pas! ADM0-. mm INDIGUERIT, 01-1ng non APEBIAT. NEC sans: in un P30.- FUBRIT. Hoc sepulcrum intactum stetit, (loues regnum ad Darium pervenit. Dario veto indigna res esse videbatur, hac porta non utiA et pecuniam, quœ ibi deposita esset, nique etiam ipse invitaret, non auferre. Porta hac autem non utebatur eo, quod per illam nanar eunti cadaver capiti immineret. Igitur apex-ait sepulcrum: at pe-. cuniam quidem reperit nullam, sed enclaver, et aliam inscriptionemg in banc! senteutiam: Nm: INSATIABILIS RSSES ET TURF! Lucnq nil-"ANS, DEFUNCTOEUM LOCULOS NON aumusses. Hæc sur, quæ188. Ejusdem de regione hujus reginæ- hac filium, memorantur. Assyriæ regem, cui nomen. . erat Labynetus, idem quodpatri, bello petiit Cyrus. Proficiscitur autem in bellum Rex magnas, bene instructus domo farinaceis cibariis et pecudibus: arque etiamlaquam ex Choaspe fluvio secum vehit, qui Basa .præterfluit, ex quo sol-o rex bibit. . Hoc ex .Choaspe squaw decoctam veheutes in vasis argenté; quam plurimæ que;

strige muliss junctæ constanter eum sequuntur quocumque profi- i-ciscitur. i v: n i ’ CLIO.I - ’ ’ 63 189. Cyrus igitur, adversus Babylonem profectus, ubi ad Gyn- dem amnem pervenit; qui fontes in Matianis habens, postquam iper Dardanenses perfluit, in alium fluvium Tigrin seseexonerat, qui ’Opin oppidum præterfluens .in Erythræump mare infunditur; hune Gyndem fluvium, qui navibus erat trajiciendus, quum transite Cyrus ’conaretur; ibi tune unus e sacris equis candidis, ferox et petulæns ut ’erat, ingressus flumen, transite conabatur : ’at fluminisimpetus,’illmn icontorquens, dememum abripuit. - Cui fluvio vehementer oh liane contumeliam iratus Cyrus, minatus est,lita tenuem illum s’eeiYectu- rum, ut posthac mulieres etiam, ne genu quidem madefacientes, ’possint transites Hæcminatus, omissa adversus Babylonemlexpe- ditione, exercitum bifarîam divisit: ecquo facto, intentisüfunibus designavit ab utraque fluminis ripa centum et octoginta fessas, quaquaversum dueendas; distributumque exercitum has fossas foderc jussit. Igitar, magna hominuin multitudine Opus faciente, elfectum quidem est opus; verumtamen totem æstatem in eodem hoc loco opus190. Postquam facientes Gyndæ fluvio bancconsumsere. pœnam inflixit Cyrus, utv in ’i trecentos sexaginta canales esset diductus, altero demum adpetente vere adversus Babylouem exercitum duxit. Et Babylonii, copiis extra urbem eductis, cum exspectarunt. Ubi propius urbem noires- tsit, prælio cum eo conflixerunt Babylonii; quo prælio supérati, in urbem sunt eompulsi. J am pridem veto, bene gnari non quieturu’m Cyrum, quum vidissent cum cunctos pariter populos adgredi, per- -multorum annorum commeatum in urbem comportaverant.’ Quare hi quidem non admodum graviter ferebant obsidi’onem: et Cyrus -diflicultatibus premebatur, quandoquidem- multo .jamitempore circumacto nihil admodum promotæ res ejus erant. I 191. Igitar, sive quis alins ei dubitanti consilium subgèssiit, sive ipse quid faciendum esset intellexit, hoc facere instituit. Universo ’exercitu circa flumen disposito, ab ea maxime parte qua urbem influit, partim veto etiam a tergo ubi ex urbe egreditur, prædixit mili- "tibus, ut, quum viderint vade transiri flumen posSe, tune en via urbem r ingrediantur. Hoc dato mandata, ipse cum inutili copiarum parte abiit, et ad lacunam contendit. Quo ut pewenit,-quod Babylonio- .rum regina circa flumen et circa paludem fecerat, idem nunc ipse Cyrus fecit. Fluvioper fossam in cum locum, qui nunc palus erat, derivato, pristinum alveum vado’pervium reddidit, subsidente aqua. .Quo facto Perses, qui ad hoc ipsum ibi dispositi erant, pet alveum ’Euphratis fluvii, cujus aqua in tantum retrogressa erat, ut vix médium femnr homin’p adtingeret, par hune alveum Babylonem surit ingressi. Quod si igitur aut ante cognovissent aut animadvertissentBs-

64 HERODOTI HISTOR. I. bylonii quœ Cyrus instituebat, sans non [aussi essent Perses urbem intrare, neque ita misere periissent. Quippe si portulas omnes, quœ ad flumen pertinent, clausissent, ipsique macerias consœndissent secundum utramque fluminis ripam ductas, veluti. in nassa capturi illos fuerant. Nunc ex inopinato adstiterunt eis Persæ. Propter amplitudinem vero urbis, ut aiunt oppidani, postquam captœ jam orant extremœ urbis partes, qui mediam Babylonem incolebant, non animadverterunt captes se esse; sed, quum festus forte tunc ageretur dies, saltabant per id tempus et voluptatibus indulgebant, donec tandem verum resciverunt. Atque ita quidem tune primum capta est Babylou. 192. 01m autem quantæ sint Babyloniorum, quum aliis documentis declarabo, tum hoc. Magna Regi, præter tributs quœ si penduntur, universa terra cui imperat, ad alendum ipsum et exercitum ejus, in certas partes est-distributa. Jam quum in auna duodecim sint menses; par quatuor menses alit eum Babylenica terra; pet acte reliques menses, tata reliqua Asia. Ita Assyria bæc terra tertiam partem possidet opum totius Asiæ: et præfectura hujus regionis (Satrapias Perses vacant) omnium præfecturarum longe est præstantissima; quandoquidem Tritantœchmæ, Artabazi filio, cui bic districtus a rege commissus erat, quotidie redibat artaba pecunia replets: est autem artaba mensura Persica, capiens medimnum At- ticum cum, tribus chœnicibns Atticis. Equas autem ibidem rex suum in usum alabat, exceptis bis qui ad belli usum crant destinati, admissarios quidem octingentos, equas autem, quibus illi admitteban- tur, decies sexies mille; nam singuli mares vicenis fœminis admit- Ïebantur, Canuiu autem Indicorum tante alebatur multitude, ut quatuor essent ampli vici in planitie siti, aliorum tributorum immunes, quibus hoc injunctum crat, ut canes illos alerent. Hos opes possidebat is,»qui Babyloni imperabat. 193. In agi-o Assyriace plait quidem aliquantulum, et hoc est ex que radix frumenti primum capit nutrimentum; dein vero ex fluvio irrigata .seges augetur, et maturescit triticum; non quad fluvius ipse, sicut in Ægypto, ana inundet, sed manibus hominum et tol- lenonibus hæc irrigantur. Est enim tata Babylonica terra fossis discissa: quarum fossarum maxima, orienti hiberne obversa, navibus trajicitur; induit autem ex Euphrate in’alium fluvium Tigrin, ad quem Ninus urbs ædificaia emt. Est autem bæc regio omnium, quos quidem novimus, longe fertilisaima ferendo cereali frumento. Nain alias fruges ex arboribus ne conatur quidem proferre, nec ficum, nec vitem’ progignens, nec oleam. Sed cereali frumento progignendo ita opportunum solum est, ut ducena plerumque reddat: quando vero plurimum, etiam tricena profert. .Folia autem tritici atque bordai quatuor admodum digitorum latitudinem babent.

En: milieu-senne queute magnitudinirarbor «interphone squi- demaagnitum- habens, CLIO. oommemorare noie; satis. gantas,i 66 cos qui Babyloniam terram non adierunt, ne bis quidem, quœ de aliis frumenti generibus dicta sont, [idem sdbibituros. Oleo nou’utuntut, nisi quad e sesamo paratur. Palmas sera arbores habeat, par ta- son) plunitiem plantons: quarum pleræque frugiferæ sont, e quibiu et. cibum et vinum et mei parant. Hasarbares calant fieuum more, quum aliis rebus, tum quad mascularum quas Grœci vacant palma- mm fructum glandiferis palmis circumligant, que glandem materai: oulex sese insinuons, nec decidst fluctua palmæ. Nain calices in sue fruetu gaussant masculæ palmes. sunnite: ut. apud nos copiâ-

aoruin194. Quod ,verogrossi. eorum quænsunt ’ . in illa ragione, post ipsam quia- dom urbem, maxime mihi mirabile visum est, caponne adgredior. Napigia, quibus utuntur qui secundo Humaine Babylonem praficir scooter, rounds saut, et ex carie confecta- canota. Soilicet in At: - menus, quinsupra Assyries’incolunt, ex sectis salicibuslcostas confia oint : .his, fundi loco, pelles extrinsecus tectorias prætendtmt, nec puppim distinguentes, nec proram- in augustins centralismes, ses clypei rotunda facientes navigia. Tale navigium, mercibus impositis, totem stramine complent, et flumini permittunt daterai).- dam: auxine veto dolia palmea vine annota devehslnt. Regina. autem nuis duobus remis, a duobus vins, quorum alter internas trahit- reniuas, alter extrorsus pellit. utei’qus- sans recuis. Confia dentu! autem bujusmodi navigia etiam admodum magna; itemque - minora :. et maximaquidem anus tenait quinque minium talentommi Inquoque navigio asinus inca: vivus, in majoribus pluies. Postqum igitur navi’ Babylonem pervenerunt, marasque distraxerunt. tutu et cestes navigii et stramentum venumdant; pelles varia asinis»im-, ponant, basque retro agunt in Armeniam. Nom adversa flamine navigari nulle pacte potest. prapter fluminis impetum: quam oh caussam etiam non ex ligna, sed ex pellibus, cenficiunt navigia. Pœtquam saines agitando in Ameniam rèdierunt, alia navigia. eodem mode confioient. Tous igitur illis est navigierum ratio. i 195. Vutimonto autem utunturnbujusmodi: amica- ad pedes pro. misso linos, cui aliam superinduunt tunicam lancent, tutu candidates panifiant saperas cireumjiciunt. Caloeamenta sautant- sui maris. Bœotiis saccls fera similis. Camam alunt ; mitris capot redimiunt : l toto oospore unguntur. Annulum signatorium unusquisque gouet. et baculum arte factum: in quoque basale supemsvel mahonne mi: factum, vel rosa, val lilium, vol aquila, ont alîud quidpiam: nec enim. illis mes est baculum absque insigni geste"; Talis illis est corporis caltas. 196. Indium vers. utuntur hujusmodi. Une quidem hoc, ut K i l6 HERODOTI ÏHISTOR. I. p . ne» fait batelais, prudentissiinoiquo etiam-Venues 116,1"er Boum papulüm, fandoïacce’pi." In singulis -vicis semèlnqaotamiîs; baie faciebant. Vil-giries, quotquat vira mature: essent,Icongreh .gatas simul amnes,- in unum locum deducebant: ibi cas-virornm circules circuinstabat. - Tune singulas deinceps, quinque sigillatim, in’medio statuensn venum exponebat; incipiens ab sa quœ omnium pulcerrima esset: deinde, bac magna auri tpretio mei sium data, etiam proclamant, quæ me venustate formæ prosima nm. Vendebantur, autem bac conditione, ut matrimonio jaugerai!» sur. Igitur ex Babyloniis nuptiarum cupidis ’quicumque-era’nt locus pletiores’, hi licitaado quisque alterum superantes emebantsibi fard mosissimas: qui YEN) de plebe erant, hi formæ speoiem nihil euh tantes, pecuniam aocipiebaut et-virgines deformiores. A Nam prusco, pastquam speciosissimarum virginum peregerat rendiüonem, mm liera. deformissimam excitabat, aut si qua illarum manas esset; et bine proclamabat quia vellet, accepta minime auri pondere,’ in ma; , trimnium ducere; et, qui minima se contentas) foreldeclarasset, si baie tradebatur. Aurum autem confioiebatur a farmosioribus Jvirginibus; atque in formosiores clocabant deformes et malices. Ne’mini autem licitum’ eràt, filiaux susm cui ipse vellet in matriinoa mon dure : neque abstinefidejussore domum ducere virginem em- tamlicsbat; sed date præde spondere quisque tenebatur, in matri- monial: secum urique accepteront, et sic demumabducere secum lioebat: si sibi mutuo non convenissent, lege cautum crut ut; pecuniam acceptam sponsus repræsentaret. ALicitum vero etiam crut ’ bamini, qui ex alia vice adfuisset, aliquam ex virginibls, si quam venet, sibi emere. Hoc igitur pulcerrlnium institutum apud ces olim valebat. At nunc quidem non amplius est in usa. ses rocous alind quiddam invenerunt, ne injuria adficerentur filiæ aut in aliam civitatem abducerentur: ex que capta urbe malin premi emperlait; resque eorum perditœ sont, quilibet ,bomo de plebe,’ inopia vietus laborans, filins suas ad quæstum corpare faciendum I i a - 197(- Alio,’ post istud, prudenti instituto utuntur baccev Ægretos in forum publicutn exportant; medicis enim non utuntur: ibi accedunt ad ægratum, eique’ de curanda motbo consolant, si«quis vel eodem motbo, que ille, olim laboravit, aut alium vidit laborantem. Adeuntes igitur consulunt huic en ’suadentque, quibus quisque Are; mediis adbibitis vel ipse morbum evaserat, vel alium vidit evasisse. Silentia’vera prœterire ægrotum nemini licet, quin cum interroga- verit quonam motbo laboret. . - « - a n ’ 198. Mortuos melle coudant. Luctusfunebres, Ægyptiis similes. Quaties cum uxore concubuit vir Babylonius, incense thuri adsidet, et ex alia parte idem facit mulier: tum, ubi illucescit, lavantnr am? ho; nullam enim vas tangunt priusquam se abluerint. ldem’institutum Arabes sequuntur. ’

CLlO."ï ” L: v 46.5 n 1 199. En autem-flint! turpiuànumfiquo Babyloniimmh rturyrhùjuambdif sindigennm mulierem oportet; du mais. templo sedentem, sexuel in vim cum peregrinotvirq comme», 2dinem3habète. Multæ’igitur, dedignantes aliis ne immiscere h :eribùs,: quippe divîüis superbientes,- -,plaustrîs veetæ in «mais; sans lad templum, et ingem illam famxflarum nuqærua-sequitufl PleIæquq autem hoc modo fucîunt; [n copte Veneri consecrato sedentcom funiculi -modo tous capa: redimitæ malien-æ numero maltai :oaliæ enimndveniunt, alîœ abeunt. ,aSunç autem pet-merlins muliereç granitas ,viarum .ad lineam qunquaversum directi, quibus, trumeau.- -tes ’viriæeliguntquasvolunp ’Ibi.poétquam oousedit million-,19!) grills domum obit, quam peregtinorum quispiam, .pecunia: in sium conjecta; cum en extra fanum concubuît. Qui pecuniam, çi: projicit, in compellnre cum. hie verbishdebet : " Mylitta deum, ut tibi- misit, precorïï: Mylitta autemVenerem’ vouant Assyrii. Pecunia ver. :qqnnünlooqmqne fuerit;.nefus est mulieri cum rejîcere; fit enim mon jeannin; Sequitu; igitur eumnqui-primus pocuniam projecigj neç .enim ullum repudiatm Postquam veto; cum illo.rem habuk, des!!! .te’statafse religioni-il’liuq satisfecisse, domum shit: ab Ieoque tenir pore, quantumcumque ait quad ei ofi’eraA,ufrustra cris; Quœ igitur aspeciosa suntforma et statuts, eæA cito redeunt : quœ vero deformqn multum marnent (emporia, priusquam legi passim satisfacere ; manant ,euim nonnullæud ne: et quatuor aunes; Obtinet autem aficubi aiunt in:Cypro simile instituwm.- o ,- u u u " - ’ I . 200. Sed de institutia Babyloniorumthœc hactemu; Sont autem illo; ne: :familiæ sive tribus, quœ nulla ra alia," nisi piscïbul vescunum v Hodilli pasquin. capotait, siccant ad solen; deinde sali mode parant. -In moflait)!!! conjectoa,-et pistillîs commas;pr pindouem tomquam cribro iuqernunt. Tutu; qui bis vesci cupit,.vel tamquum mamAsuhig-it; vol acquit [velum panera. j ’ v; j) 1 201.-Jam Cyrum, ’hoc etiam subucto populo, incessit .cupiâo - Massagetas nommions suamredigendi. Populus hic et magna; Aliciturveua et validas, habian versus orientem [trans Arum fin; aiunt, et advenolpsedonum. Ainntque etiam nonnullî,;eeae- Scy-, thicumhuncpopulum. o . .-- -- M f’ ’ . j Ç: o 902. Ameé-auæm ab aliîs major, ablaliia minorasse perhibotur Jam: esse autem-in illo aiunt insulus.-frequente.s,.Lesbi fera mav gnîtIIdine. la. bis habitai-e homines, qui matatetadicibus maclant": jcujulque gèœris;,,quu -e. terra. efifodipnt; fragon autem arborant, guai mantras rewritant; in cibum seponant,’ eisqueuveseantur pet Moment; Repenas autem ab bis. etiam vesse-alias nabotes, hujus;- modi fluctua femmes, quos catewatim congrensî, accenmque 5go! çircumsedentesfinj ignem conjiciautytum olfacientes fructum in .igno ardentem, odore inebrientur, perinde atque Grœci vina: major,

59 HERODOTI HISTOR. I. un copia injooto fructu, surgis inebriari; daniquaad urgera, et adonnendumprogredi. Talon bis esse vin rationam narrant. Finit autem Anus ex Matianis, indium arque (badas ille quem in trecentos assagîmes fosses Cyrus diduxit. humait autem en quadraginta orificiis, quœ mais, uno excepta, in paludes et hourras exeunt; quibus in paludibus habitats aiunt lancines, mais piscîbus vescentes. et pro vestimento-pellibua acenses phoen- rum. Unus ille, quem (liai, alveum [Ataxie nulle obstanœiln- pedinœnto in Caspium mare influit. Essistit autem Capiton m . abomina par se, et cum relique mari non mineur. Nom et tous: quad Græcî navigant mare, et quod est extra colamnas, quod A- tlanticnm vocatur, et ’Erythræum, hæc amnia annal summo:

903. Caspium autem aliud est, ab illo Gisjanctam; longitafinell habenscontinuum. navigationis dictum thindecim, navi mais agitata;I latitu-. dinaux, ubî iatissime patet, octo dierum. Et ei quidem W maris quœ ad occidentem speetat, Caucasus mons prætenditur, montium omnium et amplissimus et altissimus. Populos enim mul- t’os et multipliois generis in se comprebendit Caucasns; qui ut plurimum fructibus sylvestrium arborum arbustorumque vim sustentant. In bis aiunt esse arbores, foiia hujasrnodi ferentes, quibus contritis, admixta aqua, varias in vestimentîs figuras pissant; ess- que figuras non elui, sed- cum reliqua lama senescere, tales manants, quales initia intextæ fuissent. Concubitum autemvhorum bombons in propatuio fieriaiunt, veluti peoudum. 904. Occidentaiem igituriplagam hujus maris, quod Caspium vocatur, floueuses mons incluait: nuas auroraux veto et-on’enœm Menu, excipit planifies, immenses amplitudinis prospecta: cujus amniæ plunitiei baud minimam panera touchant hi Massagetæ, quos Cyrus hello adgredi ingenti studio parabat. Fuerunt autem nuits: res maguæque, quœ ad hoc bellum illam excitaverant atque ü stimu- laverant. Primum quidem, ipsius ortus, quo fiebat ut aliquid emplis: quam hominem se esse existimaret: tum vero felicitas, qua in’beilis usas ont; nain quocumque arma sua Cyrus direxisset, nulle facto fieri potœat ut en gens vim illius efihgeret. " i ’ 995. Eratea tompestate Massagetaram raguais: panas fœrniaam; quam mortuas ras vidima reliqaerat: Tomyris regina: nomen fait. flanc Cyrus, misais ilegatis, volait sibi (ut nichet) despomlere, ou- piens in matrimonio habere. A: Tomyris intelligens, non se, sed tegnum ambiri Massagetarom, aditu illi interdixit. Post hase Cyrus, ut doio res non succossit, exercitu ad Araxem ducto, aperto hello Massagetas adonna est, fluvium pontibusjungens, quibus traduce- rot copias, et tunes in navigiis œdificans, quibus pars copiera!!! Mnheretur.

ses. Quidambis rebus compati",CLIO. me: ad cum Tomyris " 69 caduc ceatorem, qui reginæ verbis hæc Cyro diceret: " 0 tex Medarum, daine. urgera quœ tu urges: nec enim nostî un tao commodo ait firman ut hæc perficiantur. His veto omissis, rogna in tais, et patere ut nos videas regnare apud hos- quibus imperamus. Noies autem meis monitis uti; imam müdiibet-potius, quam quietem agora, voles. Quod si ergo vehementer copia pagne discrimen cum Mas- sagetis experiri; age, omîssolabore quem jungendo flumini impen- dis, ingredere nostrarn terrain, nos interim trium dierum itinere a fluvio-reeedemus. Sin maiueris nos in vestram recipere, tu ter fac.” His auditis Cyrus, convocatis Persarum primatibus, rem in mediam proposait, ana cum eis deiiberaturus quidnarn faces-et. ’ Quorum cunctorum sementiœ in hoc consentiebant, ut illam jube- tout Tornyrin ejusque exercitum in suam regionem recipere. * 207. At consilio quum inter-esset Crœsus Lydus, banc me sententiam improbans, contrariam proposait, hisusus verbis : C 0 Kerr, jam alias-tibi professas saur, quoniam me Deus tibi in manusAtra.’ didit, si quem videro easurn dormi une impendere, pro viribus me illam aversurum. Que mihi acciderant tristis, documenta mihi faere. Quod si immortalis existions esse,-et exercitui imper-are immortali, nil opus faerit me areau: tibi sententiam dedarare. Sin et te hominem esse intelligis, et hominîbus impemre; illud primum cogita, orbem quemdam esse rerum hammam, qui dam convertitur, non sinit condom, semper esse feiices. Jamigitur ego de ra proposita contra, quam hi, sentio. Si» enim hastes voluerimus in nostram recipere terreur, hoc tibi in en re pericuium inest r si infe- rîor discesseris, simul universum regumn perdes; manifestera est enim, victores Massagetas non retro fugituros, sed in tua regna ir- rupturos sin viceris, non tenta erit victoria, quanta si trajecto flumine viceris Massagetas, et fugientes filerie insecutus; nm hoc ’ idem priorioppono, victorien: te continuo in medium illorum tegnum - ducturum exercitum. Sed, prarter hæc quœ exposai, turpe est, nec ferendum, ut Cyrus Cambysis filins, fœminæ oedens, pedem referat ex regime quam occupavit. Nunc ergo mihi videtar, trop jacte flavio progrediendum esse quantum illi recesserint, ac deinde operam dandam ut illos superes tali inita rations. Sciiicet quam Massagetœ, ut equidem audio, bonorum Persicorurn sint insueti, et magneront vitæ commodorum expertes; hisce hominibus,:oæsa puntaque magna pecudum copia, ad hæc vini mari crateribus et farinaceis ornais generis cibariis larg-iter adpositis, epululn paran- durn est nostris in castris; ac deinde, relieur vilissima copiarum me, curu- ùersus fluviaux retrogredieudum. Nisi enim me au: sententia, illi conspecto bonarum rerurn adparatu, in bas

’79 HERODOTI ; HISTOR. I. se confioient, et nebisoblasa arit magnerait edendorurn racinerais! .OQCfiSio-i’. . ’ 2j a Il. r "W ’ï: 3’).- v 298.-Hæ, quum inter se oppositæ essent sententiæ, Cyrus repu7 Ldiata priore, Crœsi sententiam amplaxus est, et Tomyri prædixit, ut renouaient ; se enim, tray’cctoflumùie, illipccurrurm, . nia igi-e ,tur retro casait, quemadmodum prias pollicita crat. Et.Cyrus, postquam Crœsum in manas filii sui Cambysis, etiam tegnum reliquit, tradidisset, multisque verbis filiornandasset, utwilium in t honore barberez, beneque si faneret, si transitas in Massagetas minus prospere cessisset; .hisce dans mandatis, illos reluisit in Persiam, ipse .vero cum exercitu fiameu trajecit. , V j - - r ,. , 209. Trajecto Araxe, prima . nocte in Massagetarum terra-qui .scenti,Cyro visum obiatum est. tale, Visas sibi est per sourirons conspioere filiorum Hystaspis maximum natu, salas in humais-M1 bouteur, et horum aitera Asiaur obumbraptem, sitars. Europun. Brut autem Hystaspi, Arsamis filio, ex Achæmenidarum familias, filins Data maximas Darius, juvenis tune temporiswigintimanimje annorumr isque relictus erat in Perside, quippe militarern nondum; lmbens rotateur. ,E somno experrectus Cyrus, de oblato,visoseçuns cogitant; quad quum, illi magni videretur esse; momenti, Hystag spen ad se.vocat, ,remotisque arbitris ei dicit: tiflystaspes! filins tu: usdeprrehensus est mihi. et meo ragua insidiari: id qua rations cer-, tocognoyerim, tibi dicam. Mei oursin gerunt dii,xrnihiqrre.ante si: gnificantromnia. quæjmminent, Nunc igitul; pansions nous pet: quie-r tem vidi fiiiorum tuoram natu maximumalasinburueriszhabeutem, coranique altera Asiam obumbrantem, alter-a Bar-opum, , Quod. quam mihioblatmngsit vison, fieri .prorsus nulle. mode potest glaira mihi illam insidiari intelligam. .Quruïe tu ocyus retro proficispere in, Persidem, et fac; postquam rebus hie bene gestis ilion radiera, filium tuam mihi;sistas, utejus caussam cognoscam." . I ,. , . , 1 2i0..Hæc Cyrus Dario, ratas illius filium sibi insidias strume,- dixit: et illi deus significavemt, ipsumeodemioco, ubi,erat, -peri-, turum, regaumque ipsiusad Darium tramilurum.. ,Hystaspes bis verhis. respondit: fl O Rex, ne sitis homo Perse, si quis tibi in: sidias est structuras! Sin faerit, parent quam primum! Iibifne in- Isidinri, qui Persans, ex servitute in liber-tuteur visdiçasti; et,.quum; aliis fuissent subjecti, fecisti ut imperent oumibus.l Quod si veto , visum aliquod tibi significat, filium. menin. res novas adventiste, moiiri, ego illam tibi tradam, ut de eo facias quqdcumque placotai-i rit." Hæc postquam respondit Hystaspes, trajecto Araxe in Persan, profectus est, Cyro filiam saura Darium custoditurus. . 4 . g ,,.. , , 2U. Cyrus ab Arme uniras diei itinere. prqgressuskfecit quod, Crœsusilium, moxluerat, 4 Deinde postquam ipse, inutilicopiatuk

CLIO. ’ v f7l Eparte in castris reflets, cum relique exercitu, quotquot natione - ’Persæ. erant, ad Araxem regressus est, adcurrit castra linvaidens itertid pars exercitus Massagetarum. I Hi ces, qui de: Cyri exeréitu ’relicti erant, Irepugnantes occidunt; tum, paratum conspicati epu- 10m, superatis adversariis, ad epulandum discumbunt; denique ci- ;bo potuquetrepleti, sopore opprimantur. Inter hæc supervenien- tesïPersæ magnum eorum. numerum interficiunt, inulto vero planas ivivos capiunt, quum alios, tutu reginæ Tomyrios filium, ducem ’Massagetarum, cui nomen erat Spargapises. si ’ i i I i. 212. " Tom illo, cognitis quœ et exercitui et une) suo acciderant, inissïad Cyrum legato, hæc ei edixit: tu Inexplebilis sanguine "Cyre! I’ne utique eflieraris re gesta, quod viteo fruCtu, quo repleti Vos îta’insanitis, ut, postquam vinum in corpus descendit, scelestis ivocib’us exundetis, tali veneno deceptum’filiam meum superasti, non josto prælio et bellica virtute vicisti. Nunc ergo Consilium, quad tibi bond anime profero, accipe. Redde.mihi filium, et abi ex hac terra, impune ferens quad tertiam exercitus Massàgetarum partem hac contumclîa adfecisti. Quod si hæc non feceris, Solem jura, domînumt Massagetarum, cette me te, qùamvis inexplebilem, san-

guiueisatiaturam."213. Harum verborum ad se relatorum ’ ’ I nullam Cyrus habuit rationem. Regiiræiauteml’ Tomyrios filins Spargapises, postquam remisse. vit vini didicit quonam in male esset, dravit Cyrum ut vinculis tsolveretur, idque ei tex induisit. At simulatque solutus erat et manuum suarum’potens, se ipse interemit: et hoc vitæ exitu ille

214. Sed Tomyris, ubi ei morem non gessit Cyrus, contrastis usasomnibus copiis, prælio est. cum illo conflixit. V Hoc prœliam,I quotquot a barbarie hominibus prælia commisse. sont, equidem existimo cm. nium fuisse acerrimum; rem enim tali morio gestam esse accepir, Primum ex aliquo spatio distantes, tela invicem conjecisse; deinh absumtis telis, concurrisse, et hastis conflixisse gladiisque; atque diutîus ita coûsertis manibus pugnasse, neutris fugam capesscre volentibus. Ad extremum veto superiores Massagetæ discesserunt. Igitar maxima pars Persici exercitus eodem in loco est interemta, ’ et ipse Cyrus obiit, postquam aunes regnasset undetriginta. Tum Tomyris, sacco sanguine repleto humano, Cyri cadaver inter cresc- rum Persarum stragem jussit perquiri: repertique caput in sacco suspendit, Drive, in saccum demisit,] mortuo iris verbis insultans: " Tu me vivam, tuique victricem, perdidisti, qui filium meum dola cepisti: te vero ego, sicuti minuta sum, sanguine satiabo." Quod igitur ad vitæfinem Cyri spectat, multa quidem alia diversaque narrantur, sed ista mihi maxime varisimilis visa erat narratio. 215. Utuntur Massagetæ et vestimento et vitæ rationc simili

72 HERODOTI HISTOR. I. Scytharum. Ex eqùispugnant, et un: utroquo genou valent. Et arcu et bastis utuntur, bipennesque gestare consuerunt. Ad amnia auto utuntur am: ære. Ad bastas, ad sagittamm cuspi- des, ad bipennes non nisi ære utuntur; ad cupide ornatum, et ad cingula citcum lumbos et circa axillas, auto. Similiœr equis ciron pectus æneoè circumponunt thoraces: habenarum autem omatum et fretins et phaleras ex auto habent. Argento veto et feu-o nihil utuntur ; nec enim in eorum terra metalla hæc reperiuntur, sed æris

et216. auri Institutis immensa utuntur hisce. Uxorem copia. quidem - duxit I musquio- que; hie autem in commune utuntur. Nain, quod Græci aiunt a Scythis fieri, id non Scythæ faciunt, sed Massagetæ: nempe cujus- cnmque mulieris cupide incessit Massagetam, cum en, pharetra pro plaustro suspensa, impune concumbit. Terminum quidem mais nullam statutum habent: sed quqndo quia admodum ætate provectus est, convenientes propinqui mutant cum, et. alias simul cum eo .pecudes, coctisque camibus laute epulantur. Et hæc eis son felicissima. habetur. Qui veto mol-ho obiit, eum non comednnt, sed terra condunt; miserum reputantes quad eo non pervenit ut immolaretur. Sementem nullam faciunt, sed pecoribus victitant, et piscibus, quos ingenti copia Araxes fluvius illis suppeditat: lacte pro potu utuntur. Deorum unum Solen: colunt, cui equos immolant. Lex autem et ratio hujus sacrificii hæc est, domum pernicissimo tribuunt pernicissimum mortalium.

FINIS LIER! PRIMI.

. HERODOTI HISTORIARUM LIBER’ SECÙNnUs.

EUTERPE.

æ l. Van functo Cyro, tegnum suscepit CAManns, Cyri filins et Cassandanæ, Pharnaspis filiœ; ïquæ quum antea fato esset functa, ingentilluctu eam Cyrus crac prosequutus, et aliis omnibus, quibus imperabat, luctu eam prosequi præceperat. Hujus igitur.mulieris et Cyri ’filius Cambyses, quum louas et Æolenses pro servis in patte acceptis babel-et, adversus Ægyptum expeditionem susce’pit, quum alios ad id beilum’faciendum ducens, quibus imperabat, tutu nimirum et Græcos qui ipsius potestati orant subjecti. y . 2. ÆGYPTII, priusquam apud eos tegnum obtînuisset Psammitiq chus, antiquissimos bueomnium Minimum en: existimaverant. Post- quam veto Psammitichus, tegnum adeptus,- voluit cognoscere, qui- namfuerint, primi et antiquissimi, ab illo tempore Phrygas sese primes arbitrautur, se autem reliquisomnibus. Psammitichus autem,4quumiperquisitione instituts nullum exitum hujus quæstionis, quina»; essent primi laminant; potuisset reperire, tale quiddam est machinatus. Duo pueros recens matas ex humilis sortis pa’rentibus tradidit pastori, qui eosrapud greges tali modo aleret; Præcepit ut nemocoram illis vocem ullum ederet, sed .jacerent in solilaria misa œorsim, et justis temporibus capta: ad eos adducerentur z uhi lacte ekaeti forent; alia amnia pastor ageret. Hæc facitppræcepitque Psarnmitichus, cupiens cognoscere, quamnamtpost obscuros infan- tum ungitus "primum vocem- essent édituri. Atque id etiam factum est. Nom pusequam par duos continuos signas mandata. eisecutus eut pastor,,aperienti januaminttantique adlabentes umbo’pueruli « beau clamabnnt, manusque porrigebant. Quod pastel- primum audiens, incuit: sed, quum’crebrius adieunti puerosque cul-anti idem semper verbum repeteretur, ita demum significuvit hem, ejusque jussu pueras in conspebttnn ejus. prouuxit. Quod .ubi ipse etiam Psaunnitichus cognovit, sciscitatus est, quinam ho’minum hoc Vocar halo utetentur, quîdve eo indigitarentè et sciscitando compatit, apud Phrygas eo vocabulo panem significari. Itn Ægyptii, ex eo doctu argumento,Phrygibus concessere, maillas se critiquions. L . a

74 HERODOTI HISTOR. Il. i 3. Ita quidem rem actam esse, ex IVulcani sacerdotibus Memphi audivi. Grœci vera et alia narrant vans malta, et in bis, mulierum linguas exscidisse Psammitichum, bisque mulieribus pueras illos tradidisse nutriendas. De puerorum, igiturlillorum nutritiane mihi isba narrant sunt. Sed et alia [ad Ægyptiorum antiquitatem pertinentia] Memphi audivi, cum Vulcani sacerdotibus sennones miscens. Atque earumdem nempc rerum causse Thebasretiam et Heliopolim me cantuli, scire cupiens, au illorum narrationes conveniant cum bis quœ Memphi narrantur. , Heiiopolitœ enim dicuntur ex omnibus Ægyptiis peritissimi antiquitatis. Quæ igitur audivi ad res divines spectantia, en non est mihi animus in publicumedere, exceptis deorum nominibus, existimnns omnes [in Ægypta] hamines idem de hi: nasse; quæcumque vero de illis rebus commemoravero, eorum non; nisi n narrationis ratione sanctus faciam mentionem. w 4-. Quod ad res humanas spectat, hase illi secum consentientes dixerunt. Primos hominum omnium Ægyplios murum insuline, duodecim partes succedentium invicem temporum périllum distriJ buentes. Hæc autem illos ex astris invenisse aiebnnt. Agunt autem annum Ægyptii tantoprudentius, ut equidem arbitror, quam Græci; quad Græci tertio quoque auna, vicissitudinis temporum mussa; intercalarem mensein caguntur adjicere; Ægyptii vera duadecim menses triconorum dierurn agentes, singulis mais quinque dies extra numeru’m adjiciunt, asque ita illis circumnctus vicissitudinum au- niversariarum circulas eodem semper tempore redit. Ad me duodccim deorum nemine Ægyptios primas nichant instituisse, et ab illis Græcos compisse : aras item et imagines et templo diis prisz eos- dern tribuisse, et figuras lapidibus insculpsisse. Et horum pleraque re ipsa demanstrabant itav se habere. Regaaue autem in Ægyptia, ex hominum numero, primum dixere Menem. Hoc regnante totam Ægyptum, excepta Thebnna distriotu, paludem fuisse ;. et tune temporis nihil. ex uqua eminuisse eorum, quœ nunc sunt infra Mœridezn lacum, ad quem est ex mari navigatio adverso flamine septeln

z . 5. Et recta quidem hoc, quad ad tan-am spectat, dixisse mihiwisi diei-nm.sunt. Etenimecuiiibet, qui, etiam si non * ante audiverit;Î tamen - coulis suis banc terram adspexerit, si moda non prarsus destitutus fuerit intelligentia, innnifestum est,.Ægyptum [arnaquant Græci nauf- bur adent, adquisilam Ægyptiis terminent, «fluidifias «hmm : algue etiam garum; quœ supra lame lacum situ saut ad triant diem»: navigatio- nm, timidement rationem: quamquam de hoctractu nihil ’amplius

taleEstenim illi nacrera narraverunt’. hujus regionis, quœ Ægyptüs noceur,i . hujusmodi. Prinium quidem, navi eau) petens, quando unius etiam diei cursu adhuc sbfusris a. terra, si bolidom dimiseris, limum extrahes, etin

0’

undecim orgyis cris: quadamassa quidem ostendit, in tantum - progredi75

telluris6. Ipsius autem profusionem. Ægypti longitudo secundum - mare . , estl sexaginta «hammam, quatenus quidem nos Ægyptum definimus, ut a Plin- thiuete ,sinu-pertineat asque ad Serbanidein lacum, ad quem Casius mons porrigitur: ab hoc igitur .lacu sunt sexaginta schœni. Nain qui baud multum terræ possident homines, hi eam orgyis metiuntur: qui paqu plus, stadiis: qui multum possident, parasangis-; qui valde amplam regionem, hi schœnis sain metiuntur. Valet autem parasanga triginta stadia : schænus veto unusquisque (quœ Ægyptia est mensura) sexaginta stadia. [ta Ægypti longitude secundum mare ter mille sexcentorum fuerit stadiorum. t 7. Inde versus interiora, usque Heliopolim- in latitudinem- patet Ægyptus, tata plana est, aquis irrigua, limosa. Est autem iter a mari Heliopolin adscendenti par fere longitudine viæ ei, quœ Athe- nis a duodecirn deorum ara Pisam ducit ad Olympii Jovis templum. Exiguum quiddam interesse reperiet, si quis computaverit, quia æ? gaulis sit longitudo utriusque itineris ; ’haud amplius quam quindecim stadia: nain via Athenis Pisam est mille quingentorum stadiorum. minus quindecim ; a mari autem Heliopolim plenus hic numerus est. 8. Ah Heliopoli superiora petenti angusta Ægyptus est t nain ab altera parte mons Arabiæ prætenditur, a septemtrione versus meridiem et austrum excurrens, semper in altius tendensad Ery-thræum. quad vocatur mare; quo in monteilapicidinæ sont, unde Memphin ducti sunt lapides ad exstruendas pyramides. Hoc loco desinens mons flectitur in eam quam dixi partem. Qua veto est maxima ejus longitude, duorum mensîum itineris esse accepi ab orienti versus occidentem; et extrema quidem illius, orientem spectantia,’ thurisesse feracia. Hæc igitur hujus mentis ratio est; Ah altera. Ægypti parte, Libyam versus, alins mons prætenditur saxeus, in "quo pyramides exstructæ sunt, arena obvolutusr pari mada porrectus atque ea pars Arabici moutis quœ ad meridiem tendit.’ Ab Helio- poli igitur non multum in latitudinem patet regio quœ Ægyptus esse censetur, sed, ad quatuor dierum adverso flaminenavigationem angusta Ægyptus est. Est autem regia, inter duos quos dixi montes interjecta, campestris; cujus latitude, ubi minima, ducentarum ad- modumistadiarum esse, haud amplius. mihi visa est, ab Arabica monte ad Libycum; exinde vero rursus fit latior Ægyptus. Hæc Îgîlur est hujus regionis natura. » ’ I i M 9. Est vero Heliopoli Thebss naviganti iter novem dictum: stadia: unit autem quater mille octingenta et sexagintazi schœni enim numerantur octaginta et unus. Hæc stadia si inter se componantur, quum latitudinem secundum mare porrectam jam supravdixerim esse trins) millium sexcentarum stadiarum, quænam sit langit’uda a mari.

76 HERODOTI HISTOR. II. verus medîterranea Tbebas usque, nunc declaraba: est nempe stadiorum sexies mille centum et viginti. Tbebis autem usque Ele- pbantineu sont mille et octingenta stadia. 10. ’Hujus igitur quam dixi regionis plurima pars, quemadmodum et narratunt sacerdotes, et mihi ipsi visum erat, adquisita Ægyptiis terra est. Etenim, quad inter prædictes montes supra Mempbin sites interjectum est, id mihi visum erat olim sinus maris fuisse, quedmadmodum en quœ circa.Ilium sunt et Teutbraniam, et quœ circa presum et Mæandri ’campurn, si licet parva conferre cum magnis: nam neuter eorum fluviorum, quorum ex proluvie bæcloca enata sunt, ne cum une quidem ex Nili ostiis, quœ numero quinque sunt, magnitudinem si spectes, meretur comparari. Sunt vero etiam alii fluvii, magnitudine cum Nilo neutiquam conferendi, qui tamen res maximas ediciunt: quorum ego nemine edere possum, quum aliarum, tum maxime Acbeloi; qui Acamaniam perfiuens, ibique in mare se exonerans, Ecbinadum jam dimidiam partent ex insulis fecit

Il. Est autem in Arabie, baud pracul ab Ægypta, maris sinus, continentem.ex Rubro quad vocatur mari in terram pertinens, ita longus I et angustus,uti dicturus sum. Longitude navigatianis, si ab intima sinus recessu iproficislcaris navi remis agitata, donec in mare apertum perveneris, tenta est ut dies in en consumantur quadraginta: latitude autem, ubi latissimus sinus, dimidii unius diei navigatio. Obtinet autem in illo quotidie fluxus maris et refluxus. Alium igitur similem fare buic sinum olim Ægyptum fuisse existimo, e septentrionali mari versus Æthiopiam influentem, sicut Arabius [de qua me dicturum esse professus sum,] ex australi mari Syriam versus tendit; ambo propemodum sibi invicem recessus suas perforantes, exigua terrœ spatio interject6. Quod si igitur Nilus in bunc Arabium sinum voluerit alveum suum avertere, quid impedit que minus hic sinus intra viginti annorum millia ingesta lime compleatur? Ego quidem arbitrer, etiam intra decem millia annorum passe cempleri. Cur igitur intra temporis spatium, quad ante meum ætatem efliuxit, sinus multi) etiam major quam bic non patuerit compleri a fluvio tain ingente tamque valida ? 12. Itaque hæc, quœ de Ægypto retuli, et bis qui ea referunt credo, et ipse per me ita se babere existimo; quum et prominere in mare videurs: Ægyptum ultra regionem utrimque adjacentem, et. conchylia videam reperiri in mantibus, et salsuginem ubique efflo- rescere, ita ut ab ea etiam. pyramides corrodantur, et cum solum- . mode montera, qui supra Mempbin est, arena obtectum: adbæc nec , finitimæ regiani Arabicæ similem Ægyptumvidemus, nec Libycæ, nec vero etiam Syriacæ; (nam Arabiæ partem secundum mare porrectam Syrii teneut;) sed nigram terram atque confractam, utpote

limum et proluviem ex ÆthiopiaEUTERPE. a fluvio delatam : contra, Libyen 77 solum videmus rubicundum et. areno’sior’em, Arabiæ vero et Syrie magis argillasum petrosumque. 13. Magnum vera etiamnmihi documentum hac memorarunt sa. cerdates, ex que de hujus terræ natura possit judicari : scilicet ra; gnante Mœri, quando fluvius ad acta saltem .cubitos auctus erat, irrigabat Ægyptum quœ infra Mempbin est : a Mœridis autem obitu asque ad id tempus, que ego bac e sacerdotibus audivi, nondum efliuxerant, ànni nongenti. Nunc vero, nisi ad sedecim, aut ad quindecim minimum, cubitus augeatur, in terram non exundat. Vi-i denturque mihi ex Ægyptiis bi, qui infra Mœridem lacum quum alia loca, tum Delta quad vocatur, incolent, si pro eadem portions pane latim exaltabitur terra, et mugis magisque augebitur; [sire potins, nisi simul fluvius pari rations magis magisque augebitur ;] videntur; inquam, mihi Ægyptii, quum terram eorum non amplius inundare Nilus potuerit, tune per omne reliquum ævum idem passuri esse, quad ipsi aiebant Græcos aliquando passures. Nam quum audissent, universam Græcorum terram pluvia irrigari, non fluviis, quemadmodum Ægyptus; dixerunt, ti’fere ut Græci aliquando, magna spa frustrati, misere esuriant.’ Quod verbum ea valebat, *.* si quando. ipsis deus noluerit pluere, sed siccitatem immittere; faine pressum iri Græcos; nec enim aliud illis esse refugium unde aquam petant, nisi

14-. Et hac quidem, ad Græcos spectans,-recte dixere Ægyptii. Agea vero,solo ipsorum etiam J Ægyptiorum ove.” quænam conditio- I ait, dicam. g Si acciderit, quad peule ante dixi, ut regio infra Memphin sita(bæc est enim quœ augetur) eadem ratione, qua prœterito tempore, in altitudinem augeatur, quid aliud eveniet, nisi ut fume premantur Ægyptii regianem illam incolentes? quandoquidem nec pluvia ire rigabitur illerum terra, nec fluvius patent arva inundare. Nain profecto nunc quidem bi, præ aliis baminibus cunctis, et præ Jelly quis Ægyptiis, minima labere fructum e terra percipiunt: qui ne: que aratro sulcos fipdendo, nec terrain fadiendo molestiam babent. nec opus ullum faciunt eorum, quibus alii omnes homines circa segetem multo cum labore occupantur : .sed, postquam fluvius, sponte aceedens me. inundavit, et irrigata rursus reliquit, semen quisque in arvum suum spargit, tum sues in illud immittit ; deinde, conculcato a suibus semine, messis tempus exspectatl: denique,.pasb1 quam par sues [site potins, per baves] frumentum protrivit, ita illud

l5. Quod si igitur Ianum de Ægypto sequi vellemus sententiam, quidomum Delta solum aiunt esse Ægyptum,compartat. quam secundum mares Persei . quœ vocatur specula usque ad Pelusiaca Taricbea porrigi dicunt, qua sunt’quadraginta schœni; a mari vero versus mediterrauea par.

- 7s * HERODOTI msron. il. tinere Ægyptum aiunt asque ad Cercasorum oppidum, ad quad scin- . ditur Nilus,.partim’ Pelusium versus fluens, partim Canobum; reliquos autem omnes Ægypti tractus, alios Libyæ esse aiunt, alios Arabiæ: bac, inquam, ratione uteudo demonstrare pessemus, nullam olim terrain babuisse Ægyptios; quandaquidem Delta hoc, ut ipsi adfirmant Ægyptii, utque mibi videtur, adluta’terra est, et (verbe ut dicam) nuper ouata. Quod si igitur nulle olim fait Ægyptiorum terra, quas tandem nugas egerunt, primas se hammam - fuisse existimantes? Nec vera aportebat ces experimentum facere. in puerulis, quemnam sermonem primum. essent emissuri. l qu sera existima, Ægyptioslnon simul cum Delta, quad. loues vacant, originem cepisse, quin patins, semper exstitisse, ex que haminum exstitit genus’; postquam vera proluvione aucta fuit eorum terra, maltas. quidem eorum in pristinis sedibus mansisse, alios vero paula-. tim versus inferiora descendisse. Olim igitur Tbebais, Ægyptus nomi- nabatur; cujus est circuitus sexies mille centum et viginti stadiorum. 16. Quod si igitur nos recte de bis statuimus, loues non recte de Ægypta sentiunt. Sin vera est Ianum sententia, demonstrabo equidem, Græcos et ipsas louas nescire computare numeros. Nain. quum tres esse dicant universœ terres partes, Europam, Asiam, et Libyam; oportebat sane bis quartam adnumerare, Delta Ægxptia- cum ; si quidem (ut iidem bi aiunt) nec Asiæ illudest, nec Libyæ, Nam, secundum banc utique rationem, non Nilus est qui Asiarn a Libya disterminat : sed, quum circa apicem hujus Delta in duaspar- tes frangatur Nilus, qonsequens estut inter Asiam et Libyam medium Delta sit interjectum. p 17. Sed Ianum omittamus opinionem: nos veto de bis ita sta-. tuimus. Ægyptnm; dicimus esse universam banc regionem ab Ægyptiis babitatam, quemadmodum Ciliciam quœ a Cilicibus, et Assyriam quœ ab Assyriis. Limiteur veto qui Asiam a Libya dis: tenninet, rectam si sequamur rationem, nullum alium novimus, nisi Ægyptiorum fines. Sin en ratiane utamur, quam Græci sequuntur, statuemus Ægyptum universam, initium sumentem a Catadupis et Elepbantine oppido, in duas secnri partes, et utrumque nomen,par-. ticipare: alteram enim ejus partem Africæ esse, alteram Asiœ. Ni- lus enim, postquam ad Catadupa Ægyptum primum intravit. mediamv illam. dividens finit in mare. Usque ad Cercasorum igitur oppidum: non nisi une alveo fluit: abhoc vero oppido tres in vies scinditur, quarum une orientent versus tendit, quad Pelusium ostium vacatur ;, altera via eccidentem versus tendens, Canobicum nominatur postium. Quæ autem Nili via recta progreditur,» bæc est :1 postquam e superi: are regione delatus, ad apicem illius Delta pervenit, inde medium Delta scindens in mare undas suas exonerat, nec minimam aquaruml portionem, nec minime notabilem, buic viæ tribuens : quœ Sebçnnyti-

EUTERPE. ’ il 79 sur» arlium vocatur. Sunt vero etiam duo alia ostia la Sebennytica diremta, et per se in mare exeuntia, quorum alter-nm Saiticum, ul- terum nominatur Mendesium. Bolbitinum vera ostium et Bucolicum,- non nativa sunt ostia, sed manu elfossa. 18. ’Confirmatur autem inca sententia, tantam esse Ægyptum quantum ego ratione demonstravi, affina etiam quad Ammonis ora: culuni .edidit; quad eii’atum ego tum demum cognovi, postquam meum de Ægypto sententiam mecum jam constitutam babueram; Scilicet Marée: oppidi- et Apidis incolæ, quorum ager Libyæ est conduis, ipsi sese Libyes existimantes esse, non Ægyptios ;. quum ægre ferrent cærimonias sacrorurn quœ in Ægypto observantin, cuperentque non probiberi esu boum fœminarum; ad Ammonem miserunt, dicentes, " sibi nihil cum Ægyptiis esse commune; bue biture enim extra Delta, nec sibi cum illis convenue, postulareque ut sibi liceat omni genere osmium vesci." Hoc vero cos deus remit facere, dicens, tt Ægyptum esse banc terram quam Nilus ir- riget: et Ægyptios esse bos, qui infra Elephantinen babituntes,’ex bac fluvia bibunt.” Hoc illis oraculum editumïest. I 19. Inundat autem Nilus, ubijustum augmentum cepit, non mode Delta, verum etiam eus regiones, quœ vel Libyæ dicnntur esse, vel Arabiæ, et quidem alicubi ad bidui utrimque viens, alibi etiam am;

plius,De nature alibi autem liqjusflu’oii minus. nec aI sacerdotibus, v ’ v nec ab abaque"- quam discere quidquamvpotui. Cupidus autem eram ex illis cognoscere, car Nilus descendat augmentant capims inde a solstitio-æstivo ad centum (lies, dein, 81])th fers [me mantra disrum, retro redut, diminuta paulatim aquæ copia ; ita ut constanter per totam biemem brevis sit, douce redent æstivum solstitium. De. bis igitur nihil quidquam ’patui camperire ab Ægyptiis, quum ex eis quærerem, quumnam vim babeat Nilus quad nature contraria esset atque reliqui fluvii. Hæc igitur, quœ dixi, cognoscere cupiens, sciscitatus sum, tutu veto etiam, cur anus omnium fluviarum nulles eiiiuntes auras præ,

20.- Græcorum veto nonnulli,’ insignes esse cupientes sapientiœ nemine, triplices vins explicandæ fluvii hujus naturæ inierunt: quai l’un);beret. viarum duas ne commemerare quidem 1 operæ pretiumn duco, nisi* tquod .nude significare eus vola. Nempe earum ialtera ait, ventes émies çflicere in argenter firman, prohibentes Nilum quo ,minus in mare influat. At æpius accidisse nevimus, ut non fiarent etesiæ, et idem tamen fecerit Nilus. Ad hæc, si etesiæ in causse essent, aporteret-ut aliis etiam fluviis, qui adversus etesias duunt, idem quad » Nilo accident; atque eo etiam mugis, que minores sunt illi, udeoque cursumbabent debilierem. Sunt autem in Syrie multi fluvii, surit item in Libye, quibus nibil tale accidit quale Nilo. I *

sa HERODOTI lHISTOR. Il. , 21. Altera via inscitior est quidem, quam prædiçta, sed (ut Ë! dicam) mirabilior: ait enim, eo- id facere Nilum, quad ab Oceano flua! ; Oceanum autem totaux circumfluere terrain. 22. Jam tertia illarum vierum, quum maxime speciosu sit, maxime-omnium a veto aberrat. Nain et hæc nihil dicit, quum ait, c liquçfacta nivefluere Nilum .- quem quidem novimusipriusquam in Ægyptum intret, ex Libya pet mediam fluere Æthi0piam. Quo igitur pacto e nive fluat, qui e calidissimis lacis finit in frigidiora? Ac sunt sana permulta, ex quibus homo, qui quidem judicare de galibus. rebus valet, colligat, nullo mode probabile esse ut e nive Nilus fiuat. Primum quidem et maximum documentum exhibent menti, qui ex illis lacis calidi perflant. Deinde hoc, quad constanter ille regio absque imbribus et abaque glacie est: postquam autem nix decidit, omnino necesse est ut intre quinque dies pluat; quare, si ningeretin illis regionibus, plueret etiam. Tertium vdocumentum sunt hommes, ab æstu" aigri : tum quad mihi et hirundines non desinunt istic perennes esse; grues vero, hiemem.Scythicæ terræ fugientes, in hæc loca tamquam in hiberna confugiunt. Quod si ergo V ningeret, vel quantulumcumque, in hac regione pet quam finit et ubi initium capit N ilus, nihil horum esset futurum; quemadmodum ne-

23. Qui vera de Oceàno dixit,is quum rem,ide. qua quæritur, in pliscurumcessitas rejecerit, refutari arguit. non meretur. Ego enimfiuviu-mh I - Occa-p 1mm nullum4 navi: Homerumvvero, aut alium ex antiquioribus poetis, puto invenisse nomen, et in poesin introduxisse. q 24. J am quad si, improbatis sententiis quœ ab aliis sunçvpropositæ, nunc meum de rebus tain occultis debeo declarare, dicam qua de caussa fieriimihi videatur, ut æstute Nilus nugeatur. Hibemo tempore sol, .a priore cursu pet, hiemea depulsus, per superiora Libyæ .transit. Ita brevissimis verbiSIres tata declarata est: cui enim regiani proximus est hic deus, et. supra quam ille tuansit, eam consençaneum est, maxime sitire et aquæ inopiam tpati, udeoque maxime exsiccuri fluviorum scaturigines quœ sunt in ea regione. i - I . 25. Ut vera pluribus verbis rem declarem, ita. se habet. Sol, pet puperiora Libyæ transiens, facit hocce z quum in illis lacis constante: serenus sit aer, quumque calida sit ipse regio, nec venti frigidi ;,per ca loca transiens sol facit idem, quodæstate facere consuevit, quando pet: medium cœlum transit. Scilicet. attrahit ad se aquam, attra- ctamque in superiora Inca dispellit, quam suscipientes vend dissipan- 4tesque liquefaciunt; ex qua consequiçur, ut veuti exilla regione fiantes, notus et africus, omnium venterum maxime sint pluvii. Vi- "detur autem mihi salue amnem quidem Nili aquam, quam quatannis attrahit, semper demittere, sed partem etiam circum seiretinere. Mitescçnte veto hieme, redit sol in medium cœlum, et ab eo inde

tempore pariter ex omnibus-7 fluminibusEUTERPE. aquam attrahit. Ante81. id tempus igitur, quum multi: de cœlo aqua fluviis misceatur, quippe imbribus perfusa terra, torrentibusque excavata, grandes illi efiuunt: æstate veto, cessantibus imbribus, et sole aquam fluviorum attra- hente, fluunt tenues. Quare consentaneum est, ut Nilus, quum imbribus non augeatur, aqua vero ejus a sale attrahatur, pet hiemem. multo tenuior fluai: quam æstate: æstate enim pariter atque aliæ omnes aquæ attrahitur, hieme vero salas hoc patitur. Ita equidem mihi pe-rsuasi, solem esse hujus rei caussem. . 26.. Est autem, ut mea fert opinio, idem sol etiam causas, quœ ut net ibi siccus sit eflicit, amnia qua transit exurens : onde fit, ut superiora Libyæ perpetuo æstu premantur. Quod si permutaretur statio plagarum cœli; si in ca parte, qua nunc stat boreas et hiems, foret notus et meridies; contra, ubi nunc notus,4ibi bol-eus staret : hæc si in; haberent, sol ab hieme et bores e medio cœla depulsus,- transiturus esset superiora Europæ, quemadmodum nunc superiora Libye. Quod si ergo pet Europam omnem transiret, existimo eum Istro flumini idem esse facturum quad nunc Nilo facit. . - 27. De aura vero, quad ex Nilo non perflat, hæc est men sententia nullo modo esse cansentaneum, ut e calidis lacis aura perflet:

aura28. Sed enim sint hæc e utifrigido sunt, utque aliquo a principio spirat. fuerunt. ’Fontes . veto Nili nemo neque Ægyptiorum, nec Libyum, nec Græcarum, quibuscum ego sermones miscui, se scire professus est, nisi in Ægy-. pto, in Soi oppido, scriba rerum pretiosarum que) Minervæ conse- eratæ sunt. At is ludere mihi visus est, dicens adcurate se nasse, q Dixit autem hoc mode: u Esse duos montes, cacuminibus in scutum desinentibus, inter Syenen Thebaidis oppidum et inter Elephantinen. sites; quorum alter Crophi, alter Mophi nominetur. E media horum montium fluet-e Nili fontes, fundum nullum habentes ; et dimidium, quidem-aquarum versus Ægyptum et septemtrionem fluere, alterum dimidium versus Æthiopism et meridiem. Quod autem fundo careant hi fontes, id experimento cognovisse," aiebat, tt .Psammitichuml Ægypti regem ; etenim funem eo loci demisisse, multa millia argy- arum continental), neque ad fundum pervenisse." Ita scribo. ille, si modo vers. sont quœ dixit, declaravit, (ut equidem int elligo pro- pœr validos quosdam gurgites et aquarum repercussjonem, quippe quœ montîbus illidantur, descendere in fundum non potuisse demis- Iam .bolidem. 29. Ex alia veroonemine quidquam aliud potui comperire. Sed alia, quœ ad superiorem Ægyptum specttmt, quoad longissime porrigitur,-. perquirendo cognovi; quum osque ad Elephantinen appidum ipse spectator accesserim, ulteriora veto auditu acceperim. Ah Eltphanfine oppido mperiora petenti acclivis locus est. En îgitur

. M 82 HERODOTI HISTOR. Il. bai navi utrimque, velati bore", adligata opottet iter fiacre: quad si rumpatur fouis, retrogreditur-nsvigium, vi fluminis abreptum. Est autem ille locus, quatuor dictum navigatio; et tortuosusiibi Nilus est, quemadmodum Mæ’amder-z schœni autem sont duodecim, pet quos isto mode navigue oportet. Inde in’platlotn pervertis campant, in quo insulam Nilus circutnfluit, cui nomen est» Ta- oloompro. Jam regionem supra Elephantinen situai, et insolas, quam dixi, dimidiam. pattern, Æthiopes incolunt; alteram insulte pattern Ægyptii. Insulæ contiguus est lacus ingens, circum quem nomades ’ incoiunt Æthiopes: hune locum ubi pemavigaVetis, rursus in ’al- venin Nili Ipervenies, qui in hune locum perdoit. Inde progrediens, Secundum flumen itet facies quadraginta dierum f emiuent enim ex Nilo scopuii acuti, frequentiaque saxa surit, pet quœ uavigare non licetr Hoctractu intra quadragiuta dies peragrato, rursus aliud navigium conscendes, et post dictum duodecim’navigationem ad magnum pervenies appidum, cui nomen Meroe ; quad appidum dicitur esse metropolis reliquormn Æthiopum. In hoc ex diis omnibus unum J ovem calant et Bacchuin : estque ibi Jovis oraculum constitutum’. Bellum hi Æthiopes flairant, quando Deus illos pet oraculum jussit; et quo ille jubet, eo bellum infetunt. 80. Ah hoc oppido navi profectu’s, eodem temporis spatio, quo et; Elephantine ad metropolin pervenisti Æthiapum, ad AutomoIos [id est, Tramfugaa] pervenies. Automolis bis nomen enduiras]: ; . quad vocabulum nostro sermone significat Regi a sinist’ra manu stemm. litant-autem bi Ægyptii, ex beilatotum ordine, mimera ducenta quadragiuta millia, qui ad Æthiopes defecerant hac de eaussa. RegnantePsammiticho præsidia constituta etant Ægy- ptiotum, adversus Æthiopas, in Elephantine-oppido ;’ adversus Ara- lies’v’ero et Syrosi aIiud præsidium Daphnis Pelusiacis; rursusque and Mareæ, adversus Libyam. Et mea etiam ætate adhuc eodem rhodo se habent Petsarum præsidia atque olim sub. Psammiticho crant: namlet Elephantinæ in præsidio sont Persan,- et- Daphnisa Jam Ægyptiis,’ qui tune Elèphantinen tribus continuais ’anrris præ; sidio tenuet’ant, nemo advenit qui eis in præsidium succederet z in!» queAhi, te deliberata, commuai consilio omnes a Psammaticho demi-I scentes, ad Æthiopas transierunt. Qua te cognita, Psammitichus illos» perseoutus est : adsecutusque multisverbis oravit obtestatusque est, patries ne désarment- deos, ateliberos,iatque.uxores. Cui unum ex bis, pudenda ostendentem, respondisse ferurit, ubi. hæc essent, iüè non dçfore ipsis liberos, ses azures. Hi ostquam in Æthiapiam pervenere, tradidetunt se regi Æthiopiœ :’qui illos ita remarierams est. État illi-oumnomullis Æthiopum contentia: jussitigitut, ut hon. sedibus suis paieront, et eorum tetram habituent. -- la, Ægyptiia intra Æthiopum fines teceptis, mitions facti surit sÆthiopes, mores Ægyptiacos edocti. .- i i ’ v

. 81.m. :Ad quatuor ’ EUTERPE. igitst mensium.uavigaüonem viamque. sa cognitus est Nihu,vulüa cum cursum quem pet Ægyptum confioit. Etenim dictum summum colligendo, reperies, tot insumendos esse menses, si quis ab Elephantine ad bas Automolos voluerit profieisci. » Finit autem Nilus a vespera et salis accusa. Quæ ’vero ultra sunt,nemo novit: est enim (deserta terra ab salis fervorem. . x 32. Verumtamen hæcce audivi ex hominibus nonnullis Cyrenæis, qui se’dio’ebant ad Ammonis venisse oraculum, ibique sermones min"- acuisse cum Etcarclio, rege Ammonium. Tutu forte, ex aliis sermonibus incidisse se, aiebant, in confabulationem de Nilo, cujusfoutes nemini sint cagniti: et dixisse Eteatchum, i! venisse ad se olim homines.Nssamonas :” (est autem hic. Libyens populos", syrün in- oclens, et terras tractum a Syni orientem versus bandits magnuma) if bos Nasamonas, ubi ex eis quæsisset au aliquid amplius. braieront quœ de desertis dicerent Libyæ, narrasse, Fuisse apud ’seidyna- stemm quorumdam filios petulantes ;- qui, postquam. virilemnatb * tigissent ætatem, quum alia curiosius machinati sint; tutu veto quinque e sua numero sorte designaverint, solitudines mais lustraturos, operamque daturas, utt aliquid amplius ovidetent quam hi qui èas quam longissime inspexissent." (Nom Libyes toton: tractum secundum mare boreale porrectum, ab Ægypto inde risque rad Soloentem promontorium, ubî desinit Africa,*Libyes incolunt, et multi quidem Libyci populi, prætet eus partes quas Græci iatque Hiœnices obünenti ,Quæ veto supra 0mm mamans: sitasuut, et supra eorum [hominumditionein quorum sedes asque ad mare pet- tin’eot; saperions ista Lihyæ a feris habitantut: supra veto tractum feris refenum, ar’ena est, aride. promus et aqua carens’terta, denique omnino deserta.) 1" Juvenes igitur illos, ab æquaiibussuis emissos, tiqua et cibatiis bene instructos, primum terram peragrasse habitatam :’ eaqu’e trajecta, pervenisse in eam quœ Paris referai mm. a; lido transisse in desertam,ritet oocidentem versus fomentes.- Post-f quam multum tertre ateuosœ compluribus diebus permeassent; cou- spexisse- tandem aliquando arbores, accessissequeiet fractura arborum gustasse. Gustantibus vero- supervenisse boulines panas, minores médius statuts, qui -eos prehensos abduxisseut: sermonem veto illorum non intellexisse Nasamonas, nec illos summum-ipsorum. Ah bis igitur abductos esse par maximas. paludes, casqua prætergressos pervenisse in oppidum, in qua cuuctbs fuisse iris, qui illos abduxei-ant, statura iæquales, nigrOs autem-colore. A Adïrop- pidum illud fluera flumen ingens: fluere autem ab accidente versus orientem, in coque reperiri crocodiles.” ï i - . i t I - 33. Haut-mus igituta me esposita sit Ammonii .Etearchi’ harts. tic: hoc immun adjiciam, dixisse cum, u rediissethos limonons; ut quidem narraverunt Cyrenæi; et hommes illos, ad quos parvenie-

ta HERODOTI msron. u. i sent, pratigistores esse omnesl’ Jam veto fluviam illam .prœter- .fiuentem et Etearcbus conjectabat esse Nilum, atque etiam ratio in saadet. Finit enim ex Libya Nilus,.mediam illam secans; et (ut ego conjicio, ex manifestis de bis quœ minus cognita saut conje- .cturam copions) parallelum Istro cursum habet. Nam Inter fluvius, a Celtis et Pyrene oppido initium sumens, mediam pet-fiait scindita que Europam. Habitant autem-Celtes extra Herculis columnas, finitimique saut Cynesiorum, qui sont extremus populos versus occidentem eorum qui Europam incolunt. Desinit autem Istér, totem Europium emensas, inmate influens Ponti Euxini, ubi Istriam lubi- tont coloni Milesiotum. 34-. Istet igitur, quum pet habitatam fluat terram, multis hominibus notas est. Nili autem fontes docere nemo nos potest, quoniam non habitats desertaque est Libye, quam perdait. De ejus corso .vero, quoad longissime cum cognoscere percunctando potai, dictum est. Exit autem Nilus in Ægyptum: site est autem Ægyptas ex .adverso maxime montanæ Ciliciæ, onde ad Sinopen oppidum ad Ponton: Euxinum via recta est expedito homini quinque dictum : Sinope autem est ex adverso Istri, qua is in mare induit. [tu Nilum quidem, qui totaux Libyam percarrit, æqualem censeo Istro. Sed de Nilo hæc dicta sufliciant. a 85. Ptogredior nunc, longiorem de ÆGYPTO narrationem exor- vdiens, quoniam et plates res mirabiles babet, et opera exhibet me- morabiliora, quam alia quælibet regio: qua de causas copiosias de ea exponam. Ægyptii, quemadmodum apud cos cœlum diversum est, et fluvii nature longe dilfert ab aliorum nature fluviorum, sic et mipsi plerisqae omnibus inrebus mon: sequuntur et intima aliis bominibus contraria. Apud eos mulieres forum freqaentaut et mer- .cantur; viri autem, domi sedentes, telam texunt. Texunt autem alii homines, tramam saperas adigentes, Ægyptii inferne. . 0mm Nili capitibus feront; fœminæ sub bumeris. Mingunt fœminæ, ro- ctæ stantes; viri, residentes. Alvum exouerant lutta damas; ci. «hum vero capiunt extra, in viis publicis: dicentes, que turpia qui- . dam sint, sed finasserie, sa in occulte facienda ; que ocra non tamia, in operto. Fœmina nulle sacerdotio, fungitur, nec dei allias, nec . des: viri sacerdotes saut tam dearum omnium, quamdeorum. Nu- itrire parentes non tenentar filii, nisi ultra id faciant: .filiæ veto, etiam si nolint, legs tenentur. A 36. Deorum sacerdotes aliis in terris cornant aiunt; in Ægypto .tondentur. Apad alios hominesinstitatum est, ut in propinquorum funetibus tondeant caput: Ægyptii, mortuo aligne suorum, capil- las.et barbant augeri sinunt, antedtonsi. Alii boulines seotsim ab animalibus vitam agant: Ægyptii une cum animalibus degunt. Alii tritica et hardeo vescuntur: apud Ægyptios, qui bisce vitaux susten-

EUTERP-E-. i i 8.5 fat, ci id maxima probro est; iex olyru veto panem’et alia farinacea parant, quam ’ nonnulli nous vacant. Farinam Ægyptii pedibus subigunt, lutum veto manibus; manibas item stercus tallant. Pu- denda alii bomincs sinunt uti nature sang-nisi qui ab bis didicerc; Ægyph’i ca circumcidunt. Vestes vit quilibet binas babet ; fœmina unam. Velorum annulos et fanes alii cxttinsecus adligant, Ægyptii intrinsecus. Litcrarum elementa scribunt, et calculis Computant, Græci a sinistre parte ad dextram promoventes manum: Ægyptii a dextre ad sinistram; iatque id facientes, dextrorsum se scribere dicunt, Græcos autem ad sinistram. Utuntur autem duplici gazera scripturæ; quorum alterum sacrum vocatur, alternai-populo". 37. quum sint supra modum, et magis quam alii omnes bomines, ritibus utuntur bujusmodi. Ex æneis bibunt pocalis, caque quotidic operose eluunt exterguntque; n’on bic, nec veto ille; sed ad nnum omnes. Vestimenta gestant linea, semper recens lots; hoc enim quam maxime curant. Pudenda autem circumcidunt munditiei coassa; maluntqne mundi esse, quamdeoori. Sucer-dotes tertio quoque die totum radant corpus, ne ont pediculus ont aliud quid sordidam illis insit, dam diis officia præstaut. Vestem sacerdotes nounisi lineam gestant, et calceamenta ex papyro; aliam vestem, aut alia calceamenta gestarc, non est illis licitum. Bis quotidie lavantur frigide, et bis unaqaaque nocte. Denique allas. observant cærimonias, verbo ut dicam, infinitas. Fruuntur vero’ etiam commodis baud paucis. Nibil enim suarum-rerumnvel usa dcterunt ’vel consumant: sed adponuntut illis quotidiev sacri cibi coati, et curais bovines et anserinæ copia quædam baud exigua: etiamquc vinnm viteum eisdem præbetur. Piscibus autem vesci nefas illis est. Fabas nullas ntique seront Ægyptii,’ et, si quœ nascuntur, bas nec ctudas manducant, nec coatis vescuntur: sacerdotes veto ne adspip ’ .cere quidem cas sustinent, immundum esse legumen existimantes. .-Non est autem caique deo sacerdos anus; sed plates, quorum anus est princeps sacerdos: qui si moritur, ci succedit filins. I 88. Boves maresiEpapbo sacras esse æstünant; et’hac de caussa I in banc modum cos explorant.’ Si’vel anum pilum nigtum in bave .conspicit is qui cxplorat, banc non censet esse mandum. Est autem sacerdos ad id constitutas, qui et recto stante bave, et resapinato, et lingua ejus exserta, inquirat an mandas sit respecta præscripto- rum signoram, quœ ego alibi exponam. Inspicitqne ille etiam caudæ pilas, au habeat illos bos secundum naturam constitutos. Quod si bis omnibus rebas mandas bos est, tain notat illam saccrdos papyro cornibus cironmvaluto, deinde inlita terra-signaturia annalum inpri- mit; atque ita bos abducitur: non signatum autem immolanti, ca« pitis pæan dicta-est. Hic est ritus, quo exploratar victime. 39. .Sacrificium autem tuli mado instituitur. Postquam justa nota signatus bos ad aram adductus est, ad quam peragitur sacrificium,

sa " ’ HERODOTI muon. n. "nm amendant. Deinde super ara vînum adversus victima’m litant, invocatoque deo illam annotant, musque capot abscindunt. Tous corpus quidem pecudis excoriant; capiti veto illi malta mal. impreo «mur, coque facto, qui forum vernale tubent. et quorum in oppido Græci çum ipsis habitant, hi .cnput illud in forum feront vendune.» que; quibul veto non adsunt Græci, hi illud in fluvium àbjiciunt. Imprecantur autem capitibus, hæc urbs pronunciaües : ’t Si quid mali sut nobissacrificantibus ont universæ imminet Ægypto; illud in hoc capa: vertito !” Quod igitur ad capita momentum vidimai mm adtinet, et ad vinum super.eas efumtn, omnes, omnibus in. aurificiis, eisdem ritibus perinde utuntur: atque inde fit, ut nullius animanfis capite qqisquam Ægyptins vescntur. . . . f 40.. Exenterau’o autem victimæet crematio, pro diversis mais, tâterais en. Quum igitur maximum dom censent esse, cui item maximum çgunt fatum, baie [quo ritu fiat exenteratioet crematin] dîcam. Postquam excoriarunt bavera, pendis precibus, totem inferiorem .alvuni eximunt, ,viseern vero et ndipem in corpore relia. quant: pedet vero amputant, et extremam com, mosque, et cervieem. His factis, reliquum bovis corpus implant panîbus mun- dis, malle, un passa, fiois, thure, myrrha, .aliisqne aromatibus. Tumita repletum inoculant, deum, largiter infundenten. Print- qnam autem id sacrum fadant; jejunium agnat; Dam ardet victi- ’ ma, phngunt omnes: denîquc, phngendi fine facto, epulum adpau nunt41. Mundqs ex victimarnmigitur baves mares et vitulotreliquüs. immolant .Ægypn’i . I n omnes: fœminas veroimmolare nefas est, sed sacras filas sont Isîdi. En enim [sidis imago muliebris, .bubulis instructa omnibus; quemadmodum Iopîngitur a Græcis: et baves fœmînas cuncti perinde colunt Ægyptii pecudum omnium longe maxime; Quapropter nec vît Ægyptius, neque millier, Græcum virum osculnbitur, autcuitm hominis Grœci ont veru ont on: uœtur; et ne mundi quidem havis parnem, quœ Græco cultro dissectn fueril:l vgustabit. Mortnos veto baves 110c mode sepeliant. Fœminas quidem in fluvium cohjiciunt; mares autem defodiunt quique in suis suburbiis, .ita ut àlterum cornu au: etiam utrumque eminent e terra signi causas. Putrefacto cadan vere, quando statutum adent tempus, venit in unumquodque oppî- dam navîs ex Prosopitide quœ vœatur insula, que in Delta est, novem schœnos in circuitu habens. In hac igitur Brosopitide insula quumalia insunt oppida malta, tum illud e ont). noves circun’nmittun. tut boum ossu ablaturœ, cui nomen Awbechis; in qua est templum Veneri sacrum. Ex hoc igitut oppido multi homines, alii in alia pppida, circumyenuntur, qui ossu illa efodhmt, et abducta sepelîont unuin in locum canota. .Eodem vero mollo, atque boves, sepelîunt etiam alia pecora morula: est enim etiam de his in lege centum ; mm) ne huée quidem mutant. ’

4-2. Jam quËCumque templum31mm. habent Jovi Thebano -sacrum, a? au: qui préfectnram incolunt-Thebansm, hi omnes oribus abstinent, captas veto immolant. Nec’enim omnes Ægyptii easdem perinde deus colunt, exceptis laide et Osiride, quem esse Bacchum aiunt: sa; enim pariter eolunt omnes. Qui vera templum habent Mendeti sacrum, aut qui ex Mendesia sunt præfectura, hilcapris abstinent, oves vero immolant; Thebani igitur, et quîcumque alii, horum sacra sequeutes, ,ovibus abstinent, hac de canna legem illam sibi comme antan: dicunt. " Cupivisse Herculem utique conspicere Javem, hune’ autem lib-illo conspici noluisse. l Ad extremum, quum assidueroga- rat Hercules, hoc inventa usum esse Jovem: excoriasse arietem. tutu abscissum mimis caputsibi prætendentem, et vellere ejus indu- un, ita se ei ostendisse." Inde Jovis imaginem faciunt Ægyptii srietina facie ; et ab Ægyptiis hac accepere Ammonii, qui suinta Æmtiorum Æthiopumque colonia, et sermone utuntur en: utrisque mixte; Videturque mihi ipsum’etiam nomen Ammoniorum indidem originem copines; mm Jovem Ægyptii Ammounivocant; Thebimi igitur arietes non mactant: sed sacras eos istàm ab caussam habent. Vemmtumen nua die quotannis, in Jovis festa, unum arietem" cæ- dunt; cujus detracta vellere’similîter’induunt Jovis simulacrum, deinde aliud simulacrum Herculis ad illud adducunt: coque facto omnes, qui cires templum sunt, plangunt hircum, et deinde sacra in’ 48. Adloculo Herculem vero eumisepeliunt. quad spectat, hune sermonem audivi, I esse-" eum et duodccim deum»: montra. ’De altero veto Hercule,- quem Græci norunt, nusquam in Ægypto comperîre quidquam patui. Ac sine, nomen H’er’culis non a Græcis accepisse Ægyptios, sed Græ- oas potins ab Ægyptiis, et Græcorum eos ipsos qui Amphitryonis, filio nomen Herculis imposuerunt; hoc, inquam, ita esse, quum alia. multis documenta habeo, tum veto et hoc, quad hujus Herculis pan rentes ambo,.Amphitryo et Alcmena, origine Ægyptii Encre, et quad Ægyptiî nec Neptuni nomen, nec Dioscurorurn, se nasse aiunt, neque hi dii ab illis in reliquorum deorum-numerum sunt relati.. At- qui si a Grœcis ullius dei nomen accepissent, horum baud minime, huma vel maxime, memoriam ersnt conservaturi; quandoquidem jam tune navigationibus utebantut, atque etiam Græcorum nonnulli mare exercebant ;l quare existim’o equidem, et non temere persua- cum habeo, horum deorum nomins magie etiam, quam Herculis, ad Egyptiorum natitiam fuisse perventura.’ At est Ægyptiis’antiquus deus Hercules: nain, ut ipsi dicunt, septemdecim millia annorum asque ad Amasidls regnum eflluxerant, postquam ex primis oeta diis eustiterunt illi duadecirn, quorum in numero Herculem ponuut.’ ( . i ’ i i443. Que de te cupiens certius aliquid, undecumque passent, cogo

sa HERODOTI msros. u. noscere, Tyrum etiam navigavi in Phœniciam, quum audivisse’m esse ibi Herculis templum præcipua reiîgiane cultum: canepexique id templum, quum aliis multis donariis lai-gîter instructum, tum duæ inibi columnœ erant, altera purissimo ex aura, altera ex smaragdo lapide,.quæ noctu eximie splendebat. Sermones autem miscens cum illius dei sacerdotibus, quæsivi ex eis quantum temporis esset ex quo id templum esset statutum. Reperi autan, ne bis quidem convenire cum Græcis; dixerunt enim, simul cum Tyro condita templum etiam illud essecanstitutum ; esse autem, et que condita Tyrus cit, aimas bis mille et,trecentas. Vidi veto Tyri aliud etiam Hercu- lis templum, cog’namine Thasii. Adii autem, etiam Thasum, ibique . templum reperi a Phœnicibus illis exstructum, qui, quum ad quœ- rendam Europam navibus essent profecti, Thasum condideruntzl quad quidem quinque hominum generationibus prius accidit, quam in Græcis natus est Hercules, Amphitryonis filius. Ex hactenus igitur expositis clare patet, antiquum deum Herculem esse. Quare. rectissime mihi videntur illi ex Græcis facere,.qui bina Herculis temple constituta habent; et alteri Herculi ut immortali, cognamine Olympîo, sacra faciunt; alterum heroicis honoribus prosequuntur. 4-5. Narrant autem Græci quum alia multa inconsiderate, tum et, hæc fatua eorum fabula est, quam de Hercule memorant; dicentes,. ti quum. in Ægyptum venisset, caronatum ab Ægyptiis veluti victi-, mam fuisse, et cum pompa eductum, ut Javi immolaretur: illumqùe initia quidem quietem egisse, deinde vero quum ad altare auspice- rentur sacrificium, exserto rabote cunctos interfecisse.” Mihi vero hæc dicentes Græci prorsus ignari videntur esse naturæ Ægyptio- rum, institutorumque quibus illi utuntur. Quibus enim nefas est pecudes mactare, exceptis avibus et bobus maribus vitulisque, si mundi fuerint, et auserîbus; hi quo pacta hominem mutaient? Præ- terea, quum unus fueril. Hercules, atque etiam tum homo, ut ipsi aiunt; quo pacto fieri potuit, ut maltas hominum myriades accident? Sed hæc a me hsctenus hisce de rebus dicta Dii et Heroes, quæso,

in4-6. bonam Capras autem pattern et luirons hac’accipiant! de caussa non mactant I . ii ex. Ægyptiis, quos supra dixi. Pan in acta dearum numera habetur; apud Mendesios: quos acta deos priore: aiunt fuisse duadecim diis. Pingunt autem et exsculpunt pictores et sculptores ,simulacrum Panisiprorsus ut Græci, facie caprins, et pedibus hirci: non quad cum talera esse arbitrentur; sed similem illam aliis diis existimant. Car autem ita pingant, non in anima mihi est exponere. A Religiose autem. colunt Mendesii csprarum omne gauss, sed magis etiam mares quam fœminas; et bos. majore in honore habent’pastores. (sive: et horum pastares majore sunt in honore] Ex bis autem unus est maxime, qui quando moritur, universa Mendesia prœfectura *

ingenfi in luctu’versatur. -NominaturEUTERPE. veto et hircus et Pan ser-89 , moue Ægyptiorum Mendes. Accidit autem in hac præfectura men œtate hoc prodigium: hircus cum muliere coiit propalam: caque res ad omnium hominum notitiam pervenit. 47. Sutra veto sordidum animal esse oensent Ægyptii ; ita quidem, ut, si quis inter trauseundum vel salis vestimentis suem tetigerit, ad flumen abeat, et immergens sese abluat. Itaque etiam subulci, quamvis sint indigenæ Ægyptii, soli ex omnibusÆgyptiis nullum templum ingrediuntur: neque quisquam illis filiam vult elacare, nec illerum filiam ducere uxorem: sed inter se subulci filins clouant, et matrimonia ineunt.» Aliis igitur diis sues immolare nefas ducunt Ægyptii: Lunæ vera et Baccha salis, eodem tempore, eodem ple- nilunio, sues immolant, et carne eorum vescuntur. Cur autem alîis in festis a suibus abhorrent, in hoc vero cas immolent, caussami. hujus rei adferunt Ægyptii; quam licet noverim, non me decet reo ferre. Sacrificantur autem sues Lunes in hunc modum. Qui sacrum’facit, is mactata sue extremam ejus caudam, splenem, et amen- ,tum, in unum componit, omnique. adipe, qui in pecudis abdomins est, obtegît,itum accenso igue adolett. Deinde reliquis carne vescuntur eodem plenilunii die, qua sacra fecerunt: alia veto die nemo amplius gustaverit. Pauperes veto, ab victus tenuitatem, farinaceas fingunt sues, easque cactus ofi’erunt. . ’ 4-8. Baccho Vera, vesperav quœ festum antecedit, unusquisqu’ev suem ante januam œdium suarum mactat; mactatam veto eidem homini, qui illi eam veudiderat, tradit auferendam. Reliquum vero fatum Baccho, choros si excipias, eodem prorsus modo agunt atque Græci. Loco phallorum autem alia inventa utuntur; imaginibus fare cubitalibus, nerva mobilibus,nquas per vicos circumferunt mulieres, nutante veretro, baud multo minori quam reliquum totum Corpus. Prœcedit tibia, sequunturque mulieres, Baccho carmina canentes. Cur autem veretrum sit majus, et hoc unum in corpore moveatur, ejus rai sacra quœdam redditur ratio. "4-9. Jam igitur hujus sacri videtur mihi Melampus, Amytheanis filins, non fuisse ignarus, sed cognitum illud habuissa. Qui enim Græcos et nomen et sacra Bacchi et phalli pompam docuit, is Me- lampus est. Sed non totem rem recte perceptam apex-ait: alii u- hem post cum docti viri amplius illam patefeCemnt. Phallum cette, qui in Bacchi pompa circumfertur, Melampus instituit; et ab illo edacti ifaciunt Grœci quœ faciunt. Ego itaque adfirma,lMelampo- dein, quum esset vir doctrine et ingenia præstans, et divinandi artem sibicomparasse, et quum alia multa, quœ ex Ægypto cognoverat, mm en quœ ad Bacchum spectant, Græcos docuisse, pauca immu- tantem. Nec enim dicam equidem, fortuite coincidisse [siam eodem fimpore artum cepisse] en quœ. in Ægypto peragunttu haie deo, et N

90 HERODOTI HISTOR. Il. » quœ apud Græcos: forent enim reliquis Grœcorum moribus institua .tisque conformia, nec recens introducta: nec vero rursus dicgm, a Græcis acœpisse Ægyptios sive hoc, sive aliud ullum institutum. Accepisse autem Melampus hæc, quœ ad Bacchi cultum spectant, maxime a Cadmo Tyrio mihi videtur,.et ab his qui cum eo ex Phœ- nicia in hune terram, quœ nunc Bœotia vocatur, advenerant. 50. Enimvero omnia propemodum deorum nomina a: Ægyplo in .Græciam pervenerunt. Nain, a barbarie advenisse, perquirendo compertum habeo: puto autem, ex Ægypto maxime fuisse adlata. Etenim si Neptunum et Dioscuros excipias, ut jam ante dixi, tutu Junonem, Vestam, Themitem, Charitas et Nereidas; reliquorum deorum omnium uomina ab omni retro tempore in Ægypto exstitere. Dico autem quœ dicunt ipsi Ægyptii. Quorum veto deorum ignoé rare se nomina aiunt, bis mihi videntur Pelasgi nomina imposuisse, excepto Neptuno: hujus autem dei notitia ex Libye ad Græcos pervenit: nullus enim populus, præter Libyes, Neptuni olim nomen. habitât Libyes veto deum hune perpetuo coluerunt; Porto nec. Heroas ullo cultu prosequuntur Ægyptii. ’ 51. Ista igitur, quœ dixi,-et præterea alia, de quibus dicturus sum, ab Ægyptiis acceperunt Græci. Quod vero Mercurii imagi-I nes faciunt erecta pudenda habentes, id non ab Ægyptiis didice-V runt; sed a Pelasgis acceperunt primi Græcorum omnium Atheni-. enses, ac deinde ab his cæteri. Nam cum Atheniensibus, qui jam mm Hellenibus accensebantur, simul in eadem regione habitabant Pelasgi; unde etiam ipsi cœperunt in Helleuum numero haberi. Quisquis mysteriis Cabirorum initiatus est, quœ Samothraces cèle-i brant, is uovit quid si: .quod dico. Snmothraciam enim prius inco-. luerant hi Pelasgi, qui, cum Atheniensibus habitaverunt : et ab hie. Samothraces mysterie acceperunt. Igitur Mercurii imagines pu-, dendis erectis primi Græcorum Athenienses fecerunt, a Pelasgis edocçi. Pelasgi veto ejus rei sacram quamdam rationem adferebaut; - quœ in Samothracicis mysteriis explicatur. A. 52. Sacrificia autem omnia olim peragebant Pelasgi deos precantes, ut ego Dodonæ mihi adfirmatum cognovi: sed cognomentq aut nomine nullum eorum compellabant; nec dum enim audiverant. Sdum Deus adpellabaut, (Sam); a verbo Sabot, panere,) ce quad (fin-Î un m ordine punissent, ac distribuisscnt. Deinde veto, multo inter-à jecto tempore, didicerunt ex Ægypïo adieu: aliorum deorum nomina; Bacchi veto nomen muito post cognoverunt. Aliquanto post, Dodonam miserunt, horum nominum causse oraculum consulenœvs :h est enim antiquissimum Græcis oracuium hoc constitutum, et tunc. temporis nullumi aliud præter hoc erat. Consulentibus igitur Do-H donæ oraculum Pelasgis, an nominal suscipercnt deorùm, a barbaris adlata.’ datum est scapousum, Uterentur illis. Ah hoç igitur tami-

pore insacris faciendis usi suntEUTERPE." Pelasgi nominibus deofum’aa P’eJ 9P lasgis veto postinodum accèperunt en Hellenes. I 53. Unde autem exstiterit unusquisque deorurn, an vero semper filerin’t omnes, tum qua sint Speci3,iignora’runt Græci, usque ad nu- pei’rimum diem, ut ’verbo dicam. Hesiodum enim et Hamel-nm quadringenüs sunnisme antiquiores esse existimo, non ampliusn Hi sunt autemqui Deorum genèrationem Græcis cohdiderunt, et cogno- mina ne nomina diis imposuerunt, et honores musque distribuerunt, et eorum formas delinearunt. Qui VETO dicuntur his antiquiores fuisse poetæ, hi post illos, ut equidem puto, exstiterunt. Jam quœ prius dixi, en ex 0re Dodonidarum sacerdotum retuli; quœ vero deinde, adHesiodum et Homerumspectantia, en mais verbis dico; ’ 54:; De Oraculis autem, quum de illo quod apud Græco: (Dodoo næ)’est, tum eo quod in Libye, hancce historiam narrant Ægyptii. Dixerunt mihi Jovis Thebani saeerdotes, "dues mulieres, templi ministras, Thebis olim abductas fuisse a. Phœnicibus; compertum- que esse, ’alteram earum venditam fuiSse in Libyam, alterain in Græ- ciam: basque esse mulieres, quœ oracula iila apud prædietos popuo les primumiinstituissent." Quum veto ex illis quæsissem, unde hæc, quœ adfirmant, tam adcurate nossent, responderunt ad hæc : tmagnami curam fuisse adbibîtam ad investigandas mulieres, sed reperiri ensnon potuisse: deinde veto compertum esse id quad

dixissent.”55. Ista igitur ex Thebanis I audivi’ ’ sacerdotibus;i l Dodonæorum veto prophetissæ hæc. narrant: "Duas nigras columbas Thebis Ægyptiis. avalasse, eamm alteiam in Libyam, aiteram ad se venisse. Et’hanc quidem in fago residentem, bumana lingue locutam’dixisse, instituendum ibi esse J avis oraculum. Dodonæos igitur existimssse, divinitus id sibi præcipi, et continuo mandata fecisse. Illam autem columbam quœ in Libyam abiera ,” dieunt, ttjussisse Libyas, ’ut Ammonis instituerent oraculum." Est autem et hoc, J ovis oraculum. v H æc mihi dixerunt mulieres quœ apud Dodonæos sacerdotio fimguntur; quarum natu maximœ nomen est Promeneæ; alteri, Timaretæ ;’ natu minimæ, Nicandræ. Atque bis consentiebant alii Dodonæi, qui cil-ca id templum ministrant. i ’56. Quibus de rebus hæc est mea sententia. Quod si refera PhœnSCes sacras mulieres abduxerunt, earumque aiteram in Libyam vendiderunt, alteram in Græciam; videtur mihi hæc altera in hue jus terræ, quœ nunc Græcia, olim vero Pelasgia vocabatur, eam regionem vendita fuisse, quam Thesprotii incolunt; deinde veto," quum ibiserviret, sub" fago. aubore ædem Jovi statuisse: quemadmodum consentaneum est, eam quœ Thebis in Jovis templo famu-i luta esset,ieo in loco, que nunc delata esset, memoriam illius set-i voue; ’ Deinde, postquam Græcum addidicit sermonem, oraculum

92 HERODOTI HISTOR. n. ibidem instituit. Probabileest etiam, dixisse eam, sororem suam in Libyam esse venditam ab eisdem Phœnicibus, a quibus et ipse. ven-

«57. Quod autem colombe nominatœ sint a Dodonæis in. mulieres, idditu en re factum mihifuisset. videtur, quad barbaræ fuissentv : eo enim me illis crant vocem edere similem avibus. Post aliquod tempus autem humana voce aiunt locutam esse columbam; scilicet postquam eo sermone, quem ipsi intelligebaut, loqui cœpit: quoad veto barbare loquebatur, avium more sonum edere illis visa crut. Nain que pscto eolumba humana lingue loqueretur? Quod veto nigram fuisse dicunt columbam, signifient Ægyptiam fuisse mulierem. Est autem modus, quo encula redduntur, similis Thebis Ægyptiacis’ atque Dodonæ. Est vero etiam diviriatia et victime ab Ægyptiis profecta. 58. Jam Panegyres (id est, Sacres conventus,) et Pompas et Sup- plicationn primi utique Ægyptii instituerunt; et ab his Græci acceperunt. Cujus rei documentum mihi hoc est, qmd apud illosab longo inde tempore instituti sunt hi ritus; apud Grœcos autem nuper introducti. 59. Celebrant autem panegyres Ægyptii non semel quotannis, sed frequentius. Maxime quidem et præcipuo cum studio panegyrin agunt Bubastin oppidum, in Dianæ honorem. DeindeBusirin, Isidi: est enim in hoc oppido maximum Isidis templum. Situm est autem id oppidum in medio Delta Ægyptiaco. Isis veto Græco sermone Demain (Cent) est; Tertiam panégyrin in. Sain oppidum agunt Minervæ: quartam, Heliopolin, Soli: quintam, in oppidum cui Buto nomen, Latonæ: sextam, Papremin oppidum, Muni. 60; Quæ Bubastinagitur panegyn’a, tali modo instituitur. Navà gant une. viri et mulieres, et quidem magna utrorumque multitude in quaque navi. Per totum navigationis cursum, mulierum aliæ cro- tala pulsant, viri vero tibiis canunt: reliquæ mulieres virique connut, et manibns plaudunt. Quoties inter navigandum prope aliud oppidum accedunt, navi ad terram adpulsa, talia agunt: ex mulieribus alise pergunt ea-facere quœ dixi; alise clamantes, dicteriis incessant oppidi illius mulieres; aliæ tripudiant; alise stantes attraota veste corpora nudant. Hæc ad quodlibet oppidum juxta fluvium situai faciunt. Ubi veto Bubastin venerunt, festum celebrant, magna sacrifiois. olferentes: et vini vitei in illo festo plus absumitur, quam réé liquo toto arma. Conveniunt autem, v’iri et mulieres, exceptis punis puellîque, ad septingenta utique millia, ut aiunt indigente. Hæc igitur61. In Busiride ita vero oppidoperagunt. que rationei Isidi fatum l l sagum, supra dîxi. Plangunt ibi, post peractum-sacrificium, viri omnes mua lieresque, multæ admodum myriades hominum: quis sitxvero quem plang-unt, nefs: mihi est declarare. Qui sera Gares natione in Ægypto

EUTERPE. . ’93 habitant, hi tenta etiam afnplius faciunt quam eæteri, ut frontes quoque cultris concidant; et ea re produnt se peregrinos esse, non

62. Quum in Sain oppidum solenm’s sacrificii causse. conveniunt, sansÆgyptios. quadam nocte lucernas accendunt ’ omnes sub dia circum do- mon suas. Sunt autem hæ lucemæ vascula sale replets et oleo; aupeme est ellychnium, quod par totem noctem ardet;’adpellantque festum illud, Acccmionem lucernarum. Aliî autemiÆgyptii, qui con- Ventui non intersunt, observantes noctem sacrifieii, lucarnes et ipsi accendunt: ita fit, ut non solum in Saï oppido, sed par totam Ægyptum lueemæ ardeant. Qua veto de causas nox hæc lamine ita honoretnr, ea de re sacra qnædam ratio adfertur. ’ 63. Heliopolin et in Bute oppidum quum nomeniunt; nonnisi sacrificia peragunt: Papremi vero et sacrificia et alios sacras situe celebrant, sieut alibi. Ibi veto, quando sol occasui vicinus est, pauei nom’îulli ex sacerdotibus cires dei simulacrum occupantur; plerique veto-eorum, ligneis clavis instructi, stant in templi inh traita; aliî veto, susceptum votmn exsequentes’, admille boulines, ex adverse stant, fuste quisque instructus. i Simulacrum autem dei, quad in parva ædicula inest lignea deaurata, pridie ejus diei in aliam saCram ædem est translata. Jam pauci illi, qui-apud simulaerum relicti sont, trahunt plaustrum quatuor rotarum, Cui imposita est œdicula et quod ci inest simulacrum: isti ’vero, qui in propylæo stant, bos non sinunt intrare. Itaque hi, qui vota susceperunt,ideo opem fermâtes, pugnam meum, illosque fustibus cœdunt; fitque ibi acre præIium, multisque contunduntur’ capita; nec pauci, ut equià dent arbitrer, moriuntur etiam ex vulneribus; quamquam adfirmant Ægyptii neminem interlre. 64. Hanc autem panegyrin hac caussa institutam esse aiunt in; digenæ. Habitasse in illo templo matrem Mania: Martem autem, alibi educatum, postquam ad virilem pervenit ætatem, voluisse mati-i in colloquium venise: ministres autem’matris, ut qui illum numquam ante vidiment, non sivisse eum accedere, sed prohibaisse: tum illam, adductis secum ex alio oppido hominibus, male multasse ministrosa et ad matreru introivîsse. In ejus rei memoriam, liane verberatioe nem in festo Marti sacro a se aiunt esse institutam. Etiam banc religionem primi coluerunt Ægyptii, ut nefas dueant in templo coire cum mulieribus, eut a concubitu ’intrare in templa illotum. Alii enim fereomnes homines, exceptis Ægyptiis et Græcis, coeunt in lacis sacris; et ab uxorlbus surgentes, templum intrant illoti : existimantes nihil inter homilnes et alias pecudes diiferre. Vi- dere se enim alias pecudes et avium varia genera Coire in ipsis deorum sedibus et in louis deo alicui consecratis: ide si ingratum . esset deo, pseudo: non esse facturas. Talia illi prætexentes facium

94 HERODOTI HISTOR. Il. ista, mihi quidem minime probata. Sed Ægyptii, quum aliîse in rebus, tum nimirum et hac in parte, curiose celant templorum reli. glonem.65. Ægyptus, ’ q"amvisA sit .Libyæ confinis, non est tamen bectât frequens, Quæ veto in ea reperiuntur, sacras habentur omnes : et. illarum quidem aliæ cum ipsis hominibus aluntur relia: nous item; Quod siivero declarare vellem, eut deorum alicuiconsecratæ suntv hæ quœ sacras habentur, descenderem ad sermonem Mendum de divinis rehus, quos exponere equidem imprimis devitoI: quai-ainsi. quas ego in narratione mes tetigi, necessitate adductus de eis aulne locutus. Obtinet autem, quod ad hasce bestias spectat, institutum hujusmodi. Constituti sunt, quibus earum alendasum, et quidem cujusque generis sigillatim, cura commisse. est, viriiÆgyptü mulieresque ; quo in munere patri filins succedit. Præterea singuli op: pidorum incolœ vota his exselvunt, quœ deo si fecerunt cui serata’ est bestia: scilicet liberonum suorumsive totumcaput, sive dimidij nm, aut tertiam radunt partem; deinde capillos in trutina argentum contra pendunt; et, quantum fuerit eapillorum pondus, tantum arr genti solvunt curatrici bestiarum: illaque, pro hoc, escam bestiis concises pisces præbet; hoc enim eis alimenti genus adsignatum est. Si quis vero harum bestiarum quampiam, occiderit, si ponte id fecee rit, capite delictum luit ;-sin invitus, muletam pendit, quantam irroz gaverint sacerdotes. Quivvero ibin aut accipitrem necavit, sive V07 leus, sive invitus, eum moi-i necesse est. I 66. Quamvis autem multæ sint bestiæ, quœ cum hominibus aluni- tur vitamque agunt ; multo etiam plures forent, nisifizlibus accideret hocce. Postquam peperunt fœminæ, non amplius accedunt ad mares : at hi, coire cum illis concupiscentes, quum non possint, tan utuntur invente. Rapiunt illaium fœtus, raptosqueinterficiunt; nec tamen comedunt occises. Tum illæ, fœtu privatæ, et aliumdesideo tantes, sic demum iterum ad mares acoedunt: est enim amans prolis bestia. Quod. si vero incidit incendium, mira res accidit felibus. Nam Ægyptii quidem, per intervalladispositi, custodiamx felium agnat, incendium interim nihil curantes; et feles, ont sese insinuanç. tes par hominum intervalla, aut superne transsilientes, in ignem inv siliunt: quod ubi fit, ingens luctus capit Ægyptios. Quod si ultra ’ in domo quadam moritur felis, omnes ædium illerum incolæ supercilia sole radunt; apud quos vero mais morulas fuerit, hi totum raà’ dont-corpus67. Abducuntur autem mortuæ et feles caput. in sacra sepulcra,’ - quœv in- i Bubasti sunt oppido, ubi conditœ sepeliuntur. i Cuites autem morq’ taos, in suo quisque oppido sauris in conditoriis sepeliunt : et simiq liter, atque canes, sepeliuntur ichneumon"; Mures autem araucan et accipihtes in Bute oppidum deducunt : ibis: veto, Mercurio sacras,

Hërniopolin. Ursos autem, rarqsEUTERPE. illos quidem in Ægypto, et .lupus; 95 qui vulpibus baud multo sunt majores, ibi sepeliunt, ubi mortui reperiuntur. 68. CrocodiIorum autem hæc natura est. Per quinque menses maxime ’hibernos nullum cibum capiunt. Quadrupes est, terrain pariter et aquam habituas: ova enim parit excluditque in terra, et majorem diei pattern in sicco versatur, noctu veto in fluvio: est. enim aqua noctu magis calida quam serenum cœlum et ros. 0ms nium vero, quœ novimus, animalinm hoc ex minimo fit maximumr Ova enim baud multo majora surit anserinis, et exclusus fœtus pro ovi portione ; et, ubi incrementum cepit, pervenit ad septemdecîm cubitorum longitudinem, et ultra. Habet autem oculos porci, dena. tes vero magnas et exsertos, pro ratione. magnitudiuis emporia... Linguam natura non babet, unum ex omnibus animantibus : neque inferiorem movet maxillam, sed ex omnibus item animantibus unum est quod superiorem maxillam admoveat inferiori. Habet autem trognes robustos, et cutem squammatam, quœ in tergo perrumpi non potest. In aqua quidem cæcus est, in aerevero perspieacissimus.g Quum igitur in aqua degat, os intus oppietum habet hirudinibus.- Jam aiiæ quidem aves et bestiæ illum fugiunt: cum trochile autem pacem eolit, quippe qui utilem ei operam præstat : nam postquam ex aqua in terram exiit crocodilus, ibiqueore hiaute recubat g (quad facere ille plerumque contra zepbyrum consuevit,) tum trochilus in os ejus sese. insinuants, hirudines devorat; atque ille hac opem sibi præstita gaudens, neutiquam lædit trochilum. I l 69. Sunt autem crocodiIi aliis Ægyptiis sacri ; aliis non item, sed hi illos ut hastes persequuntur. Qui cil-ca Thebas et Mœridisr la-. . cum habitant, hi vel maxime sacros illos ducunt: et horum utrique. unum maxime crocodilum aiunt, manu tractari edoctum; cujus-am. fibus inaures ex fusis lapidibus et auto inserunt, et anteriores pedes aureis ornant armillis; demensoque cibo, quum farinaceo, tum ex victimis, eumdem pascunt, curantes ut quam lautissime vivat; denique mortuums condiunt, et sacra in sepulcro sepeiiunt. Qui veto circa Elephantinen habitant, hi non modo non sacros habent crocodiles, sed et carne eorum vescuntur. Vocantur autem ab Ægyptiis, non crocodili, sed champsœ. Crocodilos enim (id est, huertas) loues. illos nominarunt, formam illorum contèrentes eum lacenis, quœ apud illos in maceriis’versantur. - 70. Venatio crocodilorum multis’atque- variis modis instituitur: quorum ego illum, qui maxime mihi memoratu dignus videtur, exponam. Suis tergus, pro esca hamo insertum, in medium fiumen demittit venator: ipse in ripa fluminis vivumv habet porcellum, queml ferit. Crocodilus, audits. voce, ad ejus sonum adcurrit;.in tergus vero suis incidens, illud deglutit; moxque in, terrain attrahitur.:

96 HERODOTI HISTOR. Il. Postquam in terrarn extrafins est, primum omnium oculos ejus luta oblinit venator: eo facto, facile admodum reliqua admînistrat;’ si facere non potuit, difiiculter. 7l. Hippopotaniin Papremite præfectnra sacri habentur; reliquis vero Ægyptiis non sunt sacri. Harum natura atque spécies talis est. Quadrupes animal, bisulcum, ungulis bovinis, sima nase, juba equina. deutibus prominentibus, cauda et voce equina; magnitudine maximi tauri; caria ita crassa, ut ex arefacto conficiantur polita jacula. 72. Gignuntur inyfluvio etiam (une, quas sacras ducunt Ægy- ptii. Ex piscium autem universo genets sabras reputant esse eum qui lepidotus vocatur, et anguillam: quos pisccs Nilo sacras esse aiunt; itemque ex avium genere vulpameres. I 73. Est autem etiam alia avis sacra, cui nomen pintais: quem ego quidem non vidi, nisi pictum; perraro enim Ægypturn visitait, nonnisi ex quingentorurn, ut Heliopolitæ aiunt, annorum intervallo: advenit autem tune, quum pater ejus obiit. Est autem, si modo pi. ctura recta ejus fermant refert, tutus atque talis: pennarum caler, aliamrnaureus, aliarum tuber; cæterum tata avis, habitu etimagni- tudine, aquilæ maxime simillima. Phœnicem hune aiunt, mihi qui. dam parrain, credibilia narrantes, hæcce machinari : ex Arabia proficiscentem, in Salis templum portare patrem suum, myrrha circum- litum, et in templo Salis sepelite. Portare auteur.eum hoc moda: primum myrrham in ovi formam fingere tanti ponderis, quantum - ferre ipse possit ; dein fazenda illud experirir factoque experimen- to, excavare ovum, et pattern intns ponere, et qua parte ovi exca- vati patrem inseruit, eam alia myrrha oblinere: ita pondus impositi patris idem esse nuque fuerat ovi pondus: hoc clanique modo cir- cumlitum- patrem germe cum in Salis templum. Hæc facere aven: illam74. ..Sunt autem narrant. circa Thebas sacri serpentes,. nihil hominibus noxii, baud sane magni, duobus comibus instructi, e summo capite matis. Hos, postquam mottai sunt, in Jovis templo sepeliant; haie enim Deo sacras esse’dicunt. ’ . 75. Est veto in Arabia locus, ex adverse oppidi Buto maximô situs;.quem locum ipse adii, quum audissem quœ de «mutilants mlucribus narrantun E0 ut pervenifvidi assa et spinas serpentum. » ineffabili multitudine: crant enim spinarum acervi, majores alii, alilv minores, atqire minores, ingenti numero, Est autem locus, ubi elfusæ hæ spinæ jacent, biüusmodi: ex angustis montibus intraitus est in magnum planifient, agro Ægyptio contiguam. Narrant igitur, incunte vere ex Arabie. Ægyptum versus advolare volucres serpes». tes; ibes autem aves,.occnrrentes illis in faucibus hujus regionis, aditu-prohibere serpentes, illosque necare. l Et banc oh 08W

magna in honore ab Ægyptiis EUTERPErhaberi ibin,’aiunt Arabes; etproflten- . 97 tuf etiam ’Ægyptii, ca caussaçse hasce avaria-honore "halicte. ’ t 76. Species autem ibidis talis est: colore-admodum aigre avises; per tatumtcorpus,’ pedibus gruis, rostre quam maxime adunco, magnitudine quanta crex. Nigrarum scilicetrquœ cum serpentibus pugnant, hæc species est: sed, quœ ante perles harninum mugis versantur, (duo enim sunt me": garera) iræ capite et cervice tata undas sont; pennæ quidem corporis albæ, sed caput et cervix et ex- tremæ alæ extremaque cauda, amnia hæc nigra admodum: crura et rostrum simile alter-i generi. Par-ra Serpentum fatma, quos dixi, similis et hydrarum: alas autem’habent non- pennatas, sed vesper- tilionis alis admodum similes. Et hæc quidem hactenus de sacris bestiis77. AdsÆGr-rerros dicta ipso: quad adtinet, sunto. hi qui ea’m iÆgypti * par- . tem incolirnt, quœ seminari solet, omnium hom’inum in’axime me. moriœ- rerum’gestarum riant operamï; suntque longe omnium, cum quibus" aliquam notitiam contraxerim, eruditjssimi. jVitæ autem rations utuntur tali. Singulis mensibus per tresicontinuos ’dies purgant corpus, vomitibus et clysteribus sanitatem mantes, mi a cibis, quos sumunt homines, oriri morborum omne genus. .Sunt enim cæteroquin Ægyptii, post Libyes, præ cæœris omnibus po. palis robustissima valetudiue, ob cœli pute temperiem, ternpesta- temqne nullis Imutationibus obnoxiam. Ex r mutationibus denim, quum aliarum Arerum, tum præsertim ex tempestatis vicissitudini- bus, maxime in morbos incidunt homines. Vescun’tur autem pa- nibus, ex zea coctis, ,quos cylkstes nominaut.’ iVino vulgo "utuntur ex hordeo confecto, quum vites non ferat regio. a Pisces’alios comedunt crudos, in sole siccatos ;’ alios sale candiras. Ex avibus coturnices et anates et minores aviculas crudas edunt, sale quidem ante conditas; relique autem vel uvium genera val, pisciurn,’ exceptis his quœ sacra habentur, partiin mata comedunt, partira

v ’78; In conoiniis Iopulentiorum,’ postquam cœnare desierunt, tair- cumfèrt aliquis loculo moflai bominis simulacrum ex lignoi’factirm, pictai-a et bpere maxime ad naturamlexpressum, longitudine cubitali omnino, sut duarum ’cubitorurn. Hoc simulacrurn ostendensi ille animique, site: " In hunc intnens bibe et delectare; post mottent enim talis cris." Hoc in conviviis faciunt. * . ’ ’ " fl79. Patriis institutis itassunt dediti, ut alienum nullum admi- sœur. Habent autem quum alia instituta memorabilia, tum est-apud illos in usucantilena quædam, Lima, qui etin Pbœnicia et in Cypro i sauteur et alibi; pro diversis autem populis nomen habet diversum, «orignal: Vera atque’ adeo idem est quemGræci cantant, Limomno- miaautesr Quaœyut malta alia eorum quœ in Ægypto surit, sic et o a

98 HERODOTI HISTOR. Il. hac miam, Liauni unde acceperint: satis vero cornpertum est, ab antiquièsimis temporibus hune ab, illis cani solitnm. Nominatur autem Linus Ægyptiorurn lingua Mm. Dicunt verra Ægyptii, fuisse illam primi regis, qui in Ægypto regnarit, filium unicum thune, antepubertatem mortuam, lamentis his prosequi Ægyptios: et esse banc’apnd se primum et unicam cantilenam. 80. Etiam hoc commune habent Ægyptii cum Græcomm nan- millia, cum salis quidem Lacedæmoniis : juniores apud illos ubi ob-, visu: veniunt «stéarine, cedunt his via, ac deflectunt; et advenienti- bus, e sedili adsurgunt. Hoc vero a Græcorum omnium moribus nbhorrens habent: in via publics, loco salutationis, adorant alter alterum, "manurn usquc ad genua dernittens. . * I 81. Vadim utuntur lineis, circa crura fimbriatis, quas calmiras vacant : super his candida gestant auricule lanea superinjecta. Nec vero templaingrediuntur cum ianeis arniculis, nec his induti sepeliuntur : nefas est enim. Qui mas congruit cum Orphicis » (quœ vacuum) et BaccbiCis institutis, quœ sunt eadem ’Ægyptiaca et Pythagorica.’ Nam, qui horum sacrorum est particeps, cum nefas est in louais vestimentis sepeliri: cujus rei sacra quædam redditur

82. Sunt porro alia ab Ægyptiis inventa, hæcce: memium et dictum nnusquisque cuinam ex Diis sit consecratus ; et, qua quisque die natus. est, qriienarn sint hujus hominis feta fatum, quo mortis generc periturus, quodnam ejus futurum sit ingenium et nature: quibus reé busratio. etiam Græeorum nonnulli, qui poesin tractarunt, - usi sunt.: Pro- digia etiamiplura ab his inventa sunt, quam ab aliis omnibus hominibus. Incidente enim prodigio, observant scriptoque causignant ea quœ deinde eveniunt : et, si quando postes aliud simile huic incidît, similia existimant eventura. 88. Quod ad divinations»: spectat, ejus apud illos’hæc ratio est; Hammam nulii ars divinandi inesse putatur, sed deornm quibusdam.’ Narn et Herculis in Ægypto oraculum est, et Apollinis, et Minervæ; et Diauœ, et Martis, et Jovis; denique id, quad maxime omnium in honore habent, Latence oraculuni in Buto oppido. Modus veto quo eduntur oracula, non idem illis ubique est, sed diversus.. I i 34s. A" m’cdica apud cos in hune-modum distributa est, ut singulorum marborum singuli sint medici, nec plura morborum genera unus idemque caret. Sonique apud illos medicorum plana amnia: nam alii oculomm sunt medici, alii, alii dentium, alii alvi, alii occultai-am85! Lamento et àcpulturie morborum. in hune modum i institlIntur.- x V I amnia, f ex domo’qùadam decessit homo, cujus aiiqua ratio habetur, immine» ex en dama omnes luta ablinunt caput sut ipsam etiam fadera, tact dein, relicto domi; cadavere, ipsœ par urbem discurrentesplaogunt; -

a EUTERPE. ’ z 99 succinate, mammasque exact-entes, et cum his propinquse’ omnes. ,Aliaque ex parte viri phngunt, et ipsi succincti. Hæc postquam fecetunt, ita dernum ad ,condiendum elfetunt. a 86. Sunt autem ad hoc ipsum certi boulines, qui arum banon!» diendi morfilas exercent. Hi, ubi illis adlatum esttcadavet, sosten- - dont his qui illud adferunt exemplaria lignes cadavetum, pictura verum imitantia. Et ptæstantissimam quidem condiendi tationein dicunt ejus esse, cujus nomen in tali te efl’ari nefas duco. Mon- sttant veto et exemplat alterius, quœ huic inferior est et minus pretiosa; denique tertiam, vilissimam. Quibus expositis, quætuntex illis, quonam, gènere patati velint cadaver. Tua), hi, postquam de mercerie convenit, abeunt: et illi, suis in ædibus tannantes, si pra- stantissima rations condiendumradater fuerit,rem ita petagunt. .Pri- I mum,incurvo ferra pet nares exttahunt cerebrurn; et pattern quidem cerebti ita exttahunt, partira veto infusis medicamen’tis. Deinde acuto lapide œthiopico circailia incidunt cadavet, ettotamv aimai exeatetant, et purgatarn eluunt vina palmeo,itetumque tritisatpma- tibus extergunt: turn trita purissima myrtha et .casia aliisque adori- bus, thute excepta, alvum complent, atque completam rursus con-r suant. His ita factis, nitra condiunt, conduu’tque ’cadavet pet dies h septuaginta: nec enim licet diutius.. Elapsis septuaginta diebus. lavant cadavet, et toturn corpus sectis ex syndane byssina fasoiisrin- mlvunt, gummi sublitis, quo pro glutine maxime utuntur Ægyptii. Inde ubi cadaver recepetunt propinqui, capsarn confieiendam curant hominis figura, cui includunt cadavet; atque inclusum reponunt in ,conditorio sepulctali, rectum statuentes ad parietem. Hæc est ratio adpatandi ea cadaveta, quœ pretiosissime condita volunt; 87. Qui veto media": rationem cupiunt, minium sumtum fuguan- tes,- eorum cadaveta ita insttuunt. Clysteribus adhibitis, implant cadaveris ventrem oleo cedrino, non incidentes vautrera, nec ’alvum s exanterantes, sed pet anurn ingerentes : tuai eohibeutes illud lava. crurn ne eadem via retro exeat, nitra coudant enclaver, pet statutunt dictum numerum. Harum dictumposttemo. cedriam, prias inser- stam, e ventre emittunt; cujus tenta vis est, ’ut secum et intestine et visceta promus pommacerata educat: carnes autem consumit nitrura: atque in reliuquitut cadavetis cutis tantum et «sa. His ita peractis, reddunt cadaver propinquis, nihil amplius nageai au»

88. Tertio Condimdi ratio hæc est, qua .adparantut eorum cada- -veta,cipieutes. quibus tennis admodumites tfamiliaris l t est. ù Vulgari A liquore purgatoria eluunt vautrera, tuai pet septuaginta dies nitra condiunt .çadaver, atque ita dein propinquis tedduntauferendum. , A 89.- Uthes veto illusttium virorum, postquam decessetunt, non mum condiendas tradunti nec si quœ formasse admodum et in

10a HERODOTI maton. u. . œstimatioue fuerunt: sed post ttes demain eut quatuor dies anato- ribus hœ.ttaduntnt. Id faciunt en caussa, ne cum his mulieribus coeant unctores. Deptebensum enim esse aiunt eonrmaliquem, cumæadavete recens defunctæ mulieris coeuntem, delatumque esse ab190. Quodartificii si quis veto reperitur, socio. sive Ægyptius, a sive k perinde r a per- It egrinus homo, qui a crocodilo raptus, eut ab ipsorflumine haustus periit; apud quodcumque oppidum cadaver ejus in terram fuerit ejectum, ejus oppidi incolæ necessario tenentur condiendurn-illud curare, et quam maxima honore adfectnm in sacris conditoriis nsepe-g- lire: neque aliicniqnam, nec cognato, nec arnica, licitnm est tan- gara tale cadaver; sed soli sacerdotes Nili, tamquam aliquid am- plias quathominis cadaver, tractant illud atque sepeliant. 91. Græeornm institutis recnsant uti, et, verbe ut dicam,aliotum etiam populorum quornmcumque. Et hoc quidem reliqui vÆgyptii in observant. Est autem Cheminis, oppidum magnum Thebaidis ptæfecturæ, prope Neapolin; in quo templum inest Persei, Danaœ. filii, quadratum, palmeto circumdatum: propylæa templilapidea, ingentia admodum; super quibus duæ collocatæ sont stature lapi- deœ .ingenti mole. latta hoc septum ædes est, in qua est Persei simulacrum: narrantque hi Chemmitæ, sæpius in ca ragione ad-. parete Perseum, freqnenter veto intta ædem, reperitique subinde sandalium quad ille gestavetit, magnitndine bicubitali; quad quoties adpateat, tunc florenti terum statu universam uti Ægyptum. Hoc illi nattant: sacra antemfaciunt Perséo, Græcanicis similis, hujusmodi: ludos gymnicos celebtant, amnia cettaminum geneta continentes; vpræmioque proponunt pecudes, netilænas, et pelles. Interroganti veto mihi, car ipsis salis adpatere Persans consuesset, et-cut singulate hoc præ aliis omnibus Ægyptiis ipsi babetent, ut. gymnicos ludos ei instituant, dixetunt, "sua ex oppido oriundum esse Perseum: Danaum enim et Lyncenm, qui in Græciam navigassent, Chemmitas fuisse :ï’ et-horum deinde genns tecensentes, de- . scendetunt usque ad Perseum. " Hunc autem,” nichant, uquum 0b eam caussam (quam eamdem Grœci memorant) Ægyptnm adiisset, ut Gorgonis capot ex Libye adt’ertet, etiam ad se venisse, et cogna- -tas omnes agnovisse; adiisse autem Ægyptum cognito Chemmios nemine, quad ei mater indicasset. Haie igitut se ludos gymnicos celebrare,92. Istis quœ exposui institutis ipsius utuntur li Ægyptii,jussu." qui supra pa.. indes habitant. Qui veto paludes incubait, eisdem quidem utuntur quibus reliqui Ægyptii,,quum.aliis in rebus, turn quad nonnisi quisque uxorem in matrimonîo habet, quemadmodurn. Græci. Cœ- wtetnm ad victns facilitatern alia hæc ab iis inventa saut, Pastquarn sanctus est devins, camposque innndavit, nascuntur in aqua lilia main

EUTERPE’. 101 tagquœ-ab Ægyptiis lotus vacantur. Hæc obi demessueturit, siccant ad soiem: deinde, quad in loto intns est, papaveri simile, id pinsunt, panesque ex sa caquant. Est veto etiam radix hujus loti esculenta’, dulcis admodum, rotonde, magnitudine mali. Sunt etlalia’lilia, ra- sis similis, quœ et ipsa in flamine nascuntut: quorum fructus in alia caljce inest, ex’ radias adnato, specie favo vesparum simillîma; in qua linsunt (baccara: sive grima) esculenta permulta, magnitudine a nuclei olivæ, quœ vel teneta comeduntut, vel siccata." Porto Byo blurir,-(id est, Papyrùm,) quœ quotannis in paludibus nascitur, pastquam exttaxetunt, supetiota abscindnnt, in aliosque usas couver- . tout; quad veto infetius telinquitur ad cubiti longitudinem, id par- . tins manducant, puttim vendant. Qui veto delicata admodum byblo volunt uti, hi eam in ardente fuma tarrefactam manducant. Non- nulli veto nonnisi piscine vitam sustentant, quibus capiendis’ duit operam :7 hi postquam captas» exenterarunt, ad solem cos siccant, et

itasiccatos93. Gregalcs pisces comedunt. in fluminibus a non . ’ fare I Igignuntnr; ’ i - sed, postquam’în stagnis enutriti-sunt, faciunt hæc quæ-dicam; Ubi inces- I ait eos gignendi libido, gregatim enatant in mare. Gregem ducunt mates, genitutam spargentes: sequuntur fœminæ, quœ illam (16ng tiunt, atque inde concipiunt. Post:juam gravides factæ sont in mari, retro autant in suas quodque germa sedes. iTum veto non jam mares præeunt, sed fœminæ ducunt gtegem: quœ dura ptæennt, similiter facinnt atque antea mares fecetant; spargunt paulatim ovatum grima, sequoptutque mares illa deglutientes. Sunt autem grana ista, pi. sces : - et ex reliquis granis, que! non sont deglutita, existunt pisces qui deinde enuttiuntut. Qui ex gregibus illis, quum in mare enatant, œpiuntur pisces, horum capita a lævo latere adttita reperiuntnt; qui in renatando capiuutut, ,dextrum latus adtritum habent. Accidit hac autem illis hac de causse. Quum in mate enatant, presse lagon: tettam ayarte sinistre: ubi retro natant, rursus ad eamdem sese ad. plicant, illamque adtingunt quam proxime passant, ne a via aberrent proptet Huminis cursum. Quando veto angeri incipit Nilus, tain cava terras loca et lacnnæ fluvio vicinæ primum, incipiunt repleri, percolante aqua ex flumine :I et: prout illa loca implentut, continuo minuiis pisciculis’ plana sont amnia. Hi pisciculi si onde oriantur qoæris, videur mihi equidem vetisimillimam banc caussam intello-i. xisse. .Superiore auna, postquam deficete cœpit Nilus, pisces ava in limnm deposuetunt, et simul cum postterna aqna abietunt :1 nunc, quando tempote circumacto redit tiqua, ex avis istis protinns hi pi- aciculi nascuntur. Et circa pisces quidem ita se res habetÇ I q .94. oka utuntur hi exvÆgyptiis qui-circa paludes habitant, ex fructu sillicypriorum, quad Kiki vacant Ægyptii, parantque in hune modum. Ad fluminnm et stagnatum ripas seront hæc sillicypria,

a 102 HERODOTI HISTOR. Il. I que apud Græeos sponte nascuntur. Hæc in Ægypto enta, fructum ferant magna copia, sed graveolentem. Hunc illi colligunt, et con- meum exprimant ; nonnulli etiam tostum excoquunt, et quod defluit colligunt. Est autem. pingue, et lueernæ non minus commodum quam olivariurn oleum; sed gravent spargit odorem. ; 95. Adversus calices, quorum magna vis est, hoc utuntur invento. Qui regiones paludibus superiores incolunt, hosjuvaut tunes, in que dormituri adscendunt; nain a ventis prohibentur culices altius vo- lute. Qui veto circa paludes habitant, hi turrium loco hac ratione sese maniant Quilibet vit rote possidet, quo pet diem pisces vena- tnr; noctu autem eodem utitur in cubili tibi quiescit: lecto circum- ’ ponit rete; deinde subrepens, sub illo dormit. Culices enim, si quis pallio aut sindoni involutus cubitum ivit, pet hæc vestimenta cum mordent; perrete vero ne ’conantnr quidem omnino. 96. Nana illerum onerariæ ex 45m arboreconfectœ sont, cujus species simillima loto Cyrenaico, lacryma autem gummi est. Ex hac igitur spina-coulant ligna fera bicubitalia, quœ laterum in morem componunt, ex eisque noves fabricantur tali modo. Bicubitalia illa ligna circum frequentes prælongosque claves lignons circum- nectunt, illisque ita compatis figue transversa superne intendant. Costis veto non utuntur, commissuras autem intus byblo obturant. Gubernaculum unum faciunt, et hoc par curium trajiciunt. Main utuntur ex spina arbore, velis ex papyro. Hæc navigia adverso flumine, nisi secundus ventes, isque satis validus,obtineat, navigare non possunt, sed ex terra juta ripam trahuntur. Secundo vero flumine deferunturhoc modo. Tabula sive entes oblongs: eut janua) forma, ex myrica frutice [taurine Latine vocant] confecta, et vin mine ex arundiniblu comme; ,tum lapis perforatus, duorum feras talentorum pondue. .Januam illam, fane religatam, in fluviaux demittit muta, ut ante nuent secundo flamine deferatur; lapidera veto ex allo furia a patina parts demittit. Itaque janua, incidente ,aquæ impetu, celeriter progreditur, et trahit burin ; (hoc enim his navigiis nomen un) lapis veto, du: a targe trahitur, et in fundo est, dirigit cursum. Habent Egyptii navigiorum horum ingentem multitudinem, vehuntque illarum mutina malta millia talentorum. 97. Postquam vero terram Nilus inundavit, sala Oppida conspi, ciuntur ex aguis eminentia, insulia Ægei maris admodum similis. ,Beliqua enim munis Ægyptus tunc pelagus est, scinque oppido enliaient. Hoc ubi fit, non jamsper fluvii alveos navigant, sed me. ÆOS pet campos. Nain, qui Naucrati Memphin proficiaaitur, is præter ipsas pyramides navigat; quum alioquîn non hac sit iter, sed prester apicem roi Delta et ,juxta Carcasorun; oppidum, : et Canobo e maxi Naucratin tendons, per campos navigas, juxtaque Anthyllan et êrchandropolin præterveherîsr 1 . 1 Q t A

EUTERPE. I I ’ 108 98. Anthylia, quam modo nominavi, nobile oppidum-singulari- ter adtributa semper est uxori regis qui in Ægypto regnat, ex cujus reditibus illo sibi comparet calceamenta: idque ita obtinet, ex quo sub Persarum imperio Ægyptus est. Alterum, quad dixi, opp’rdum videtur ab Archandro Phthio nomen: accepisse, Achæi filio, Douai genero; quare etiam Archandri oppidum nominatur. F uerit quidem fartasse etiam alins Archander: at Ægyptium certe nomen

99. Hammams ea dîxi, quœ partim ipse vidi, partim quæ’equie, deinnon sentio, partira est. quœ sciscitando x cognovi. . - Accedo : nunci ad en ponendas Ægyptiorum historias, neque gantas, quemadmodum narra- tas audivi; quibus tamen nonnulla etiam, quœ ipse meis coulis vidi, adjiciam. Menin: illam, qui primus in Ægypto rognavit, quum alia fecisse, aiebant sacerdotes, tum hoc primum, quad :Memphin jactis aggeribus a Nili inundatione secluserit. Olim enim fluvium juxta ipsum montemvarena obsitum aparte Libyæ fluxisse; Menen vero superne, centum fare stadia a Memphi, Nili brachium illud, quad meridiem versus tendebat, huma adgesta complesse; atque ita, exsiocato prisco alveo, alium duxisse, qui inter montes medius interflueretr Atque etiam nunc Persæ brachium illud, quad nunc , finit ab altero seclusum, magna cura observant, etrquotannis cum. q a (eo loco, ubi a votere alveo deflexit) adgesta huma maniant; quam tuam, si en loci perrumPens fluviuslexundaret, timendum foret ne, universa Memphis inundaretur. Deinde vero eumdsm Menen, pri-. mum Ægypti regem,.aiunt,. postquam regionem circa Memphin in sicca posaisset, in eadem regione urbem banc, quœ nunc Mcmpltit vocatur,.condidisse: (est enim Memphis etiam in.angusta Ægypti parte :) extra illam veto circumfodisse. lacum ex fluvio versus se! ptentrionem et versus occidentem, nain versus orientem ipse Nilus eam præstringit. :Porro eumdem in ipsa urbe. Vulcani templum, quad magnum ibi et memorabile est, statuisse. 100. Post. hune ex libro recensaerunt mihi (sacerdotes, regain trecentorum et triginta nomina. In tot generationibus laminant actodeeim Æthiopes erant, et unamulier indigena. ..Muli’eri, quœ in Ægypto regnavit, idem nomen fuit atque Babyloniœ, Nitocriu Hunc memorant ultam esse fratrem, quem Ægyptii, quum apudeos tegnuset, occiderant, post ejusque cædem regnum ipsi tradiderant; hujus ulciscendi caussa multos Ægyptios dola interfecisse. Fecisse. scilicet conclave præiongum subterraneum, novum quiddamlse mo-- Iiri dicentem, anima autem aliudscogitantem. .Tum Ægyptiorum magnum numerum, quos cædis maxime ’auctores fuisse novent, ad cœnam vocatos, epulo ibidem excepisse; inter cœnandumvero flu-. vium in conclave immisisseper occultum ingentem canaient. De hac igitur hæc memorarunt, istudadjicientes, post id factura reginam se

mon i HERODQ’IËIflISTOB- n. ipsam’iu conclave cineribus repletum conjecisse, que efl’u- Vgeret. A ’ 101. Reiiqaarum regam nullam vel opus memorabile reliquîsse dixerunt, Ive] re alla insignem fuisse, præter postremum eorum, l Marin. Hunc memorabilia edidisse opem, propylæa ad Vulcaui templum, septentrionem spectantia; laconique efi’odisse, cujus quantus ait circuitus, deinde exponam; pyyamidesque in en exstruxisse, quorum de magaitadiue simul cum ipso lacu faciam mentioaem. Hunc igitur isto edidisse opéra; reliquorum autem nullam quid-

102. Igitar bos omittens, alium memorabo, qui post illos ragua- vit, cui nomen Sesastris fait. Hunc dixere sacerdotes primum na- vibusquam. longis ex Arabica sinu profectum, A adcolas Erythræi- 4maris subegie; douce, quum ulterius esset navigaturus, in mare pervenisset quodpmpter brevia non amplius potuerit navigati. Inde in Ægyptum reversas, ut narrant sacerdotes, ingeutem contractam exercituru per continentèm duxit, omnesque quos adiit populos arc mis subegit. Quod si quos ofl’endisset fortes populos, et libertatis vehementer, studiosos, in horum terris columuas erigebat, quarlun inscriptio declarabat quum regis nomen atqae patriam, taxa bos vi ab ipso esse subactos. Quorum vero oppida citra pugnam et facile cepisset, in horum columnis eadem quidem, quœ in fortiurn virorum calumnis, inscribebat; insuper veto pudenda insculpi jassit muliebria, molles eos esseatque ignavos significâns. I - . I . I .103. Hæc igitar faciens contiùeutem obiit, douec ex Asia in Eu- ropam transgressas, Scythas subeg-it et Thracesî Hi, ut mihi videtur, extremi fuerant, ad quos perveueiit Ægyptius exercitus: nain in horum terraconâpiciuutur columnæ ab illo erectæ, non vero.u1terius. Inde conversa itinere domum repetiit: sed ubi ad Phasin fluvium fait, baud satis certo adfirmare ipossam, ipsene tex Sesostris, desi- gnatam aliquam quantamcumque partent sui exercitus ibi reliquerit, au milites nounulli, itinerum encres pertæsi, circa Phasin fluaien remauserint.» 104. Colchi enim mihi Ï videntur . i V Ægyptii ’ i esse : idque dico, ut qui prias-hac ipsum mecum cagitaverim, quam ex aliis audivi. . Quum veroicuræ mihi hæc res esset, quæsivi ex.utrisque: et mugis Colchi recordabautar Ægyptiorum, quam Ægyptii Colchorum: patate autem se-aiebant Ægyptii, esse Colchos de exercita’ Sesostrls ;- ego Vera conjectaveram partira ex hoc, quad aigre colore et crispis capilli’s sint Colchiz’quamquum hoc parum valet, quum et aiiiïsiht populi tales: hoc îgiturpotîus argumenta id collegeram, quad soli omnium homiuum Colchi, prester Ægyptios et Æthiopes, ab auti- quissimis temporibus circumcidant pudeuda. i NamLPhœnices, et Syri Palæstiuam incolentes, profitentur ipsi, ab AÆgyptiis se hoc

EUTERPE. I ’ 105 accepisse. Syrii veto, qui circa Thermodontern et Partheuiurn fluvium habitant, et Macroues, horum finitimi, a Colchis nuper se accepisse fateutur. Hi enim saut soli ex omnibus hbminibus cire cnmcisi; et hi manifeste Ægyptios in hac reimitantur. Ægjptii veto utrum ab ÆLIüopibus,an hi ab acceperiut. adfu’rnare non passim; perantiquurn enim ritam esse adparet. Istos autem ex commercia hune ritum adoptasse, magnum mîhietiam documentum videtur bac esse: Pbœnices, qui inter Gruau vivant, in bac ritu ad pudenda pertinente non amplius imitaatur Ægyptios, et eorum, qui post nascuutur, non circumcidunt virilia. 105. Age veto, etiam aliud de Colchis commemorabo, in qua Ægyptiis similisa sont. Linum soli hi et Ægyptii fabritur eodem mado: atque etiam tata vitæ ratio et sermo nhbrumque similis est; Linum quidem Colchicam a Græcis Sardonium vocatur; illud vera quad ex adfertur, Ægyptium nominatur. I 1 106. Columnarum quos variis in regiouibus posait Ægyptius tex . Sesostris, pleræque non amplius supersunt: in Syrii: veto Palæstina ipse supersütes vidi, in quibus erat prædieta inscriptio, et pudenda. maliebria. Sunt etiam in louis dure imagines hujus viri nazis in: sculpt’æ, altiers in via qua preso Phocæam itur, altera qua Sardi- bus Smyrnam. Utrobique vir exseulptas est, magnitudlne quatuor cubitorum cum ana spithama, 2 dansa manu hastam tenens, sinistre sagittas, et relique calta simili: babet enim partiin.’Ægyptiactm calmai, partim Æthiopicum: ab altero Vera humera ad alternat par pectus pertinet insculpta inscriptio in banc seutentiam: Ego me ragions»: mais damais mihi adquiaioi. Quis veto, aut onde sit, ibi non dedarat r alibi vero dedaravit. Itaque iotas nonnulli,’qui viderunt, Memnonis canjiciunt imagines esse, longe a veto aberrantes. ’ 107. Hunc Ægyptium Sesostrin, dicebant sacerdotes, redeuntem, maltasqae homines ex gentibus subactis secum ducentem, eumdem, postquam in reditu ad Daphuiu Pelusiacam pervenisset, afratre, adjas fidei Ægyptum commiserat, nua cum filiis hospitio’esee ex- captant: at illam circadomum, in qua tex erat, materiam congeri, congestamque jassis’seincendi. Que te animadversa, deliberasse regem cum uxore, quippe, illam comitem secum habuisse. Hunc ci maaËse,qlmm sex essent filii, dnobus ex his super pyram am» sis pontera sic in ardente materia faceret, quem ipsi superfines efiugerent. la fecisse Sesostrin, et duos filins ita igue fuisse ab» sunnas, reliquos vero ana cum patte firga servatos. -’ l ’ I 108. Postqnam in Ægyptumv advenit, pœnasque de frette sumsit, tnm verra multitudine hominum, quos ’e terris subactis adduxerat; iu’hunc modum usas est. Lapides ces, qui hoc stagnante. ad Vulè canitemplaru" cangesti saut, immani maguitudiue, hi saut qui trairez mut :- iidemque canules mandas, qui nunc in Ægyptoi sont, coacti fa- r

106 HERODOTI HISTOR. il. derant’: nuque ita inviti quidem feeeiuut, ut Ægyptas, qua- ante id tempus wtawequis et pluustrismppartuna fuerat, bac’cominodo careret. . Nam ab iHatempore Ægyptus, tata licet plana et empestris, equis et plaastris inhabilis fauta est: cujus rei icaussa est-multitudo fassarum, variis modis me in partes Regionem autem ils fusais dimidit rex ille bac coassa. Quicumque ex iÆgyptiis oppida habitabaut quœ non saut ad fluvium situ. sed in media regione ; hi, postquamrecessit Nilus, aquæ inopia laborantes, salsiore potu usi arum, ex puteis hausto. ,Haius rei caussa discissa est Ægyptus. 109. Porro hune regem, aiebant, dictâbnirsercgionem-intcr omnes Ægptioa, singulisqae sartera æqualem dedisse quadrature; et’ab hac sorte reditus sibi eoustituisse,imperato tributo quotannis pendendo. Quod si de cujuspiam sorte fluvius aliquid abstraxisset, is . regem adiens indicabat factum; et rex, missis qui rem présentent inspicerent, dimetirenturque quanta minot fautas faerit ager, in posterum tributi pattern pro portione remittebat. -Videtu1:que mihi ex hoc negotio inventa esse gemma apud Ægyptîos, indeque ad Græcos trausiisse. Nam polum quidem et gn’onionem et duadeeim diei partesa Babyloniis Græci acceperunt. * . . , -’ 110. Idem rex Sesostris, . anus ex Ægypti regibas, Ætbiopiæ etiam resalua obtinuit. Monumeuta autem sui reliqait statuas la- pidons ante.Vulcani templum positas : quaruin dune, triginta cubitarum quæque, ipsius et axoris referebant imagines ;- tan quatuor, viginti cubiturum quœque, totidem numero filiorum. I Ante bas statuas quummulto post tempore Darius-Persa sibi vellet Statuam ponere, vetuit Vulcain sacerdos, dicens ii non edita ab illo esse facta qualia a Sesostri Ægyptio: Sesostriueaim quum alias gentes nihilo vel pauciores vel- inferiores, quam ipse, tutu vero et Scytbas, sube- gîsse, quos, Darius subigere non potaisset. Quare non esse inquam, ut ante illius monumenta statuam ponat is qui illius facta non sapera, rit.” Aiuntque Darium sacerdoti hæc diceuti ignovisse. î I 111. Sesostri vita functo, nichant, tegnum suscepisse ’filium ejus Pheron: cumque nullam militare facinus præclaram edidisse; accidisse quippe .ei ut cæcus fieret, et quidem ab factura hujusmodi. ’ Quum fiamen sa tempore copiosissimum descendisset ad octadecim pedum altitudinem, csmposque inundasset,’ ingruente venta ingentes fluctua ciere, flumen cœpit. Ibigtunc regem banc, improba’vesania conspuai,.suçnsisæ..spicul.um, etin medios flaminis Igurgites’ conjecisse : dein protinus coulis cœpisse l’aborare, prorsusque usum oculorum amisisse. Postquam decemannis cæcus fuisset, adveni’sse’ ei, undecimo auna, ex Bute oppido oraculi responsum, 9 exactum esse muleta tempus; acalorum usum tecepturum- sain-esse, si oculos elu- issetlotia mulieris,quæ non nisi cum suomarito coiisset, et eumnullo alia vira habuisset consuetudinem." Illum- igitur-antepmnia maris

..EUTERPE. .. ., 107 . «ricaneuse eirpertum’; deinde vero, quum visum nan’recepissst. ali- I arum omnium atque alimm experim’eutum feeisse. .Ad extremum, postquam visum redepisset, mufleres canotas, quarum expiai-intentant fecerat, excepta uua illa cujus urina lotus visum recepit, in imam I oppidum congregasse, cui nomen nunc Erythrobolus est, (quasi Rubin»: solum diceres) atque ita congregntas; subjeetoigue; simul cum oppido concremasse: illam veto, cujus urina lotus’visum rece- pant; in matrimouium duxisse. Donaria autem, postquam ocularum calamitate est liberatus, quum alia in notabilioribus quibusque templis consacrait, tain, quad maxime memorari præ cæteris meretur. in.Solis templo opem posait speetatu digne, duo saxeos oboles, utrum- . que. ex une saxo, longitudiue utrumque centum cubitorum, latitudine

acta112. Haie cubitorum.in tegnum suceessisse aiebant a v virum i iMemphiten, a ’ cum qui Græcorum sermone Protons nominetur: cujus inane delubrum- est. Memphi pulcrum admodum et eximie instructam, a Vuleani 1 temploà-austeum versus situm. Cirea delubrum illud Phœnices Tyrii habitant ; vocaturque tatas ille locus, Tyriorum castra. Intra Protei delubrum cades est, quœ vocatur Valais Hospitæ: quam ego aidera Helenæ Tyndari filiæ sacratam fuisse conjicio, tum quad memoratum audivi vixisse Helenam apud Proteum, tara trempe ab hoc ipsum cognomen Hospz’tœ Venus]: : quotquot enim alia sant’Veneris nelu- pla,-eorum nullam est quad tale cognomen habeat. I - . . 113. Dixerunt autem mihi sacerdotes,.sciscitauti quœ ad Helenam spectant, gestaml rem esse hune in "modum. Aleriandrum, posta quam Helenam ex Sparte rapuisset,’ domum navigasse. Sed ahi in Ægæum pervenit, violerai ex adverse venti in Ægyptilim mare cum compulerunt: inde, quum non remitteret vis ventarum, Ægy- ptum tenait; et in illud quidem Nili ostium, quad Canobieum nunc vocatur, ad Taricheas pervenit. Erat autem in litore Hereuiis templum, quad-etiam nunc est: in quad si quis cujuseumqaé hominis servusp’roi’ugerinetdeo se tradens, sacras sibi imponi notas eut-ave: rit, hune nemini fus est tangere. Lex ista eadem, quœ olim fait, ad meum asque ætatem manet; Ab Alexandra igitur famMi nonnulli, cognita legs quœ in hoc templo obtinet, desciscunt: sedeatesque deo supplices, nocituri Alexandra, accusarunt eum ; omnemque iniquitatem, qua adversus Helenam et Menelaum ususille crut, aperuerunt : renonciarunt hæc autem quum sacerdotibus templi, tum præ- fecta hujus ostii, cui Thonis nomen erat. . 114. Quibus cognitis. Thonis. celeriter. Mempbiu ad Proteum nuncios misit, qui hæc ,ei dicerent: " Advenit hue peregrinus homo, natione Trojanus, qui in Græcis improbum facinus commisit: quippe hospitis sui uxorem decepit,veamque et magnum simul terum pretiosarum copiera secumlvehens hac adpulit, ventorum vi tuam in

108 HERODOTI HISTOR. Il. un. Compulsus. n Humaine ergo sinemus îihslnn sbire ;s au. que: secum advéxit, ei eripiemus P" A41 hæc Proteus remittit minium; qui’dicei’et: 9 Hunc hominem, quisquis sit,. qui hospitem un nefaria injuria adfecit, prehendiœ, et ad me adducite, ut miam quid

tandem.115. ’Hisutuditis Thonisprehenditdictat." Aluminium, C . . musque . . .ejus . i ratines: dein et ipsum et Helenmmet reszpretiosas Memphiuiduxir, asque etiam fugitivos supplices. Qui ahi aluneront, (plaisir-ex Alexandso-Prpteus, quis esset, et unde cum navibus suis udvenisseti Et illerum, germa çommemomvit, et’pstriæ dixit nomen; atque un; vigadonis mum, etnndeadvenerihepposnit. Deinde minium. roganteuPtoteo, Helennm nnde uccepisseb, titubantes)! in ornâmes nec vera loquentem, coarguebant fugitivi supplices, euntem sœleüs rationem fegi aperuerunt. Ad extremmn Proteushnncsehœnziam pronunciavit: fl Nisi ego,” inquit, " maximi-dueerem, nullum lioinia nain petegrinum occidere, qui ventorum vi-compuhns messisset, a.te prozGræco illo pœnlssulnturus cœur, quipo-home num scelestissime, hospitio benigne exceptus, faciaux improbisimum Idmisisti. . A6 tui hospitis uxorem humai; et hoc flngitionon’com tentas, tuishaudibus excitatam raptamque abduxisti.. Nec hoc.tibi . satis fait, sed etiamdomum tui hospitis expoliastirhisque cum spoe liis.huc Nunc, quoniam sempezmihi curæfuit hospitem nullum occidere, mulierem-quidem banc asque-opes non te sium hinq Modem, sed hæc ego Græco illi servabo, douce ipse veniens reci- pereu voluenitL tibi. veruet navigationia’sooîis edico, ut intra triduum inca e terra in alium navigatis : sin minus, pro hostibus vos habebo." . 116...Hunc fuisse Hem apud Protem advenlum dîner: saœrdoo tes, Videtur autem mihi Homerus eamdem audivisse narrationem; sed, quoniam non similiter. atque altera narratio, adcnmmoduta esset epico carmini, idcircoieam deaeruisse. in tamen in. significiuvet nom sibi eau: fuisse. . Adpareç bocenimiex itinerum madone Alexandri’, quam in Iliade proposait, (nec veto linguaux-alibi .retmctavit) Aubi’ait, quum pet alia lace eum errasse, Helenam secum ducentem, tum ,Sidoneln in Phœnicia adpulisse. Meminitvuutem hujus. rei in Die» medùfartibus factis, ubî bos posait versus: v Tram-n illerum ibi pima, [mm] fuels puellis Bidouiis, qua ipso Paris-forums ab urbe Sidonie duit. calculis frets in. enduis, , i Quum velum muguisvlilelenmnahlibus ullum. i Meminît quoque in Odyssea, hisversibus : ’ Hum hubuit love un: perspte punis venons, Qnœ Poly’dsmnu sibi Thonis donnent uxor Ægyptis, ubi (en! feux fart plurimo mixtim inuit; quidem probalmulçu etiam damnons "nous.

v EUTERPE. Ï 109 me. etiam hæc,leodeln spectmtia, Telemeho (lioit Menehus z n.»

. Hue diem Ægyptoldii ne tenuerekrensli Condom, quibus illud tulersm solennin suera. Quibus versibus declnrat poeta, cpgnitam sibi fuisse: Aiexandri,zper mais. mentis, ’adventun’r in Ægyptum: confiais enim est Syrie Emma: Phœnices autem, quorum est Sidon, inSyrit habitant. . 1417. Ex hisce ensemlveuibue, et ex isto maximeloco; [quemex Iliade miment] eluunt est; non esse Homemm acypriorumcarnùum euctofem, sed alium quempiam. Nm in Cypn’ismontur; tertio dieSpmafllium cum Helen pervenisse Aimudrum, secundo vente usum, chinai Ïtranquillo: in Iliade veto ait illnm quum Heleesm domum duceret. Sedvaleat numerus, valeutque Cypria.118; Inteiroganti comme.evero mihi, usum omnium. ’ * fictumque i : sit, nec ne, quod Græci des-"bulla rad Ilium grdolnurent,’respondemnt. mihi buscs, quœ ex’ipsius Meuehi narration sibilcognim esse edfinnaa tout: Scilicet, venisse post Helenæ-fsptumr examinai ingentem Græcorumin terrant Trojenam, Mendao opem immun. Abexer-l citu isto, exseensione facta, positisque (mais; misses esse mum logea tes, et in his ipsum Menelaum : qui postquam-muros ingressi, repe- tiissent Helenam, et opes ab Alexandre subreptas, et satisfactionem injuriai-nm postulassent; respondisse tune Teucros id quod et deinde consumer adfirmaverint jurati et non jurati, non’habere se Helen nom, nec opes quœ repeterentur, sed esse ista omnia in-Ægyptog’ neque-:æquumesse; se Gai-nm rerum causse satisfectionem dure; quœ essent in Protei manîbus, regis Ægyptii. .At Græci, ab his se rideri existimuntes, en causse obsedisse urbem, donec vespis- sent. .Cupta’urbe. quuminusquam Helena reperiretur, et 60!!!th est .eumdem sermonem, quem antan, audirent Græei; sic deinde iidemtpriori sermoni adhibentes, Menelaum ipsum ad Proteum mi-

4 119; Menelsus nubi in AÆgyptum pervenit, adverse-fluvioslMem- phin navigavit,vibique expositu rei yeritate, insignibus donis hespi-’ serunt.talibus exceptus est, et Helenam illæsam recepit,. oinsuperque v opes suas omnes. Verumtamen Menelaus, quemquam hæc omnia- con- Iecutus, inique cum Ægyptiis- egit. Nain - quum proficisci venet; nec pet ventes posset, longiore interposite- mon, ad extremum rem adgressus est impiam et nefariam: duos puerulos sumsit hominum’ indigenarum, eosque placandis ventis ’immolavit. Deinde postquam enflgatum est facinus, invisusï Ægyptiis, et ab eis exagitatus, pro-’ fugit cum suis navibus, Libyam versus iter intendens. Inde veto quonam petvenerit, non ampliusdicere potuerunt Ægyptii: ista veto;

110 HERODOTI HISTOR. Il. que: dixi, paftim sciscîtando se cOgnovisse aiebant,"pa’rtim apud se geste adcurnte cognita habere. 120. Hæc mihi Ægyptiorum dixerunt sacerdotes: narrationi nu- tem, quam de Helen fecerunt, ego etiam ipse adsentior, hæcce mecum’feputansz- si’in IIlio fuisset Helen, *redditùros,’eam Guide fuisse Trojanos, sive volante Alexandro; sive noiente. Nain profecto non in mente captus eut Priamue, neque cœteri illius propinqui, ut suis ipsomm capitibus et liberis et univers: urbe voluissent periclitari, que Alexander Helenum hoberet uxorem; Quod si etiam L initie in secum statnissent, tamen deinde, postquam et olim-nm I ijanorum camphres, quoties cum Græcis congressi sunt. perierunt, et ex ipsius Priami filiis quolibet in prielio (si quidem epico- rum postarum narrationi, ides habenda)’duo eut tres eut etiam pintes occubuerunt; his ita comparatis, puto equidem, si vel ipse Prismes Helenam duxisset uxorem; redditunnh eau: fuisse Græcis hac-conditione, ut præsentibus malis liberanetur. Porto ne tegnum quidem ad Alexandrum eut redituru’m’, ut, quum senex «et Pria- mua, terum summo penes illum fuerit: sed Hector, et astate major et longe illo vit fortins, in tegnum mortuo Prisme ont successurus; quem non est eonsentaneum indulgere voluisse fratri injuste agami, quum præsertim illiusIcausser gsavissima male et privatim ipsum, et publieeTrojanos omnes premerent. Sed enim non potueraut illi , Helenam reddere, et vers dicentibus fidem non adhibueraut Gandi : idque (ut dicam quod sentio) factum est divine numineits moderanœ, ut illi, internecione pereuntes, testatum faneront hominibus, graves injurias gravibus etiam pœnis vindicari a dûs. Sed hæc quidem pro

mes. 121. .Proteo dixi vin opinione. rogne successisse . .memorarunt i Rampcinitum .- qui monumenta sui reliquit propylæa templi Vulcani, occidentem Spectanfia- Ex, adverso vero propylæorum dues posuit statuas, viginti quinque. cubitorum magnitudine: quorum illam, quœ statu septentrione, Æstatcrri adpellant Ægyptii; alteram, quœ a meridie, .Hiemem... et illam quidem, quam-Æslatem vochnt, adorant et donis placent; adversus illam, quœ 11km nominatur. contrai-insu

A12l, 1. Hunc regem, dixerunt, tentas opes possedisse, tantamque. vimfascinant. argenti, ut posteriorum regum nullus, , nondico. v supeiare , .,eum opibus potuerit, sed ne prope quidem accedere. Igitur in tuto re- ponere suas pecunias cupientem, conclave ædificandum curasse lapi-, deum. , Cujustædifieii quum unus paries extrorsum spectaret, eum’ cui mandatu’m opus crat,.pecuniæ insidiantem, hocce esse machina- tumi: ex lapidibuslunum ita parasse, ut e mure facile eximi posset a duobus ont etiamab une bouline. Àbsoluto ædificio, regel!) in

EUTERPEU î il! no divitias suas deposuisse.. .Interjecto: autem.,tempore, quum is, qui conclave illud ædificavèrat, prope vitæ finem esset, hune advom catis ad se duobus,. qui si erant, filiis expesuîsse, in ædifieando regis. thesauro usum se esse artifieio, quo prospexisset ut. opulentam haberent rem familiarem.. Perspicue igitur illos docuisse que pacte. eximi lapisposset, et mensuras illis tradidisse,rquas si observassent, futures eos aiebat esse regiarum opum dispensatores. v; Hoc igitur vite funeto, filios baud multo post operi admevisse menus: noctu ad regiam accedentes, lapidem in ædificio a se inventum faciii opera tractasse,rmultumque pecuniæ extulisse. A i . . 121, 2.. Quum forte dein, conclave rexaperuisset, videretque di- minutas in mais pecunias,.miratum esse; nec verequem culparet ha- - baisse, quum sigilla januæ salva fuissent; et œdificium clausum. Ubi autem iterum et tertio aperiens, constanter minai vidit peeunias, (nec enim spoliare desiisse fures),bocce cum fecisse : laqueos confiai jus: sisse, eosque circa vase, in quibus inerant pecuniæ, collocari. Ven-, titasse dein, ut antæ,,fure’s: quoruquuum irrepsisset alter, et ad vas aceessisset, continuo hune laqueo esse captum. Eumdem vero, videntem que in male esset, .protinus vocato fratrisignificasse quid, - accidisset, jussissequeeum ut. continuo ipse irreperet, Asibique caput sbscinderet; ne, sese eonspecto, iagnitoque quis esset, ille simul male essetiperiturus. . Et illum, probato hujus consilio, feeisse ut usserat frater, adaptatoque iterum lapide domum. abiisse, caput fra- tris121, 8. asportantem.Ut illuxit, ingressum regem in ,conelaue . 4 obstupuisse,. , . , cempeetoçorpore furia laqueo constricti, quum præsertim illœsum ædifieium, nullumque. vel introitum .vel exitum, videret., Itaque hærentem anime, hocce feeisse : eadaverfuris ex mure suspendisse, adpositisque eustodibus imperasse,. ut, si quem vidissentdeploranr lem sut lamentantem, hune prehensum ad se uddueerent. Interim suspense furia eadavere vohementerdolentem matrem, eollatis cum superstite. fiiio sermonibus imputasse haie, ut, quoque mode qui; busve artibus posset. solvate cadaver fratris et sibi adferre conare- . tur ; adjeeisseque minas, eam rem si ille neglexisset, regem acadi- turam, ipsumque, ut qui illius peeunias habeat, delaturam. ; 121. site aspere a mati-e acceptum filîum. superstitem, postquam nulle pacte illami potuisset commovere,.dolum excogitasse hujusmodi. . Instructis. asinis utres imposuisse vine plenos,ueosque pet siam publieam agitasse: quumque prope locum fuisset ubi»erant esdaveris suspensi custodes, attractos duorum eut trime atrium pen- dules petiolos saisisse; tum, effluente vine, ..caput sibi pulsassein- ’ genti edito clamera. quasi incertum, adquemnam ex asinîs primum se converteret. Custodes, multum fluere .vinirvidentes, in siam con. eurrisse, vase tenantes, eiiiuensque vinum, ut suumin lucrum cedens

112 H ERGDOTI HISTOR. Il. colligeasse; monument, vehementer se iratum simulatrices, mais; dictis ces lacerasse. Custodibus vero cum eonsoluntibus, mitigari simulantem, ab in remisisse g deniqne a media via angine usines, veesque rursus instruises. Ibi multis ineidentibus sermonibus, quum anus ex’eustodibus facete cavillaus etiam risum ei clien- isset, dans eum illis dedisse unum ex utribus :I seilles e vestige dis- cumbentss eompotationi animum adplicuisse, ipsumque manu prehensum homos esse, ut secum manet-et compoteretque: et mon; uterat eonsentaneum, morem gessisse, apudque illos malaises. Qui quum inter potandum eomiter suinteront hominem, hune;etiam alio en illos douasse : et copioso potu utentes entodesfita fuisse inebriatos, ut’somno oppressi, eodem loco ubipotsvesant; abdonnîe- rincé. « Tum veto, nocte-jam multum progressa, hune fruris corpus solvisse, et custodum dextres ganse contumeiiæ causse naisse; de. nique cadavere nsinis imposito, mandata matris exseeutum,.domnm cumÂ 121, 5. Regem,asinis postquam rediisse. ei renuneistum esseti 4 furto ï I ablatum z esse eadaver, ægerrime tulisse; cupientemque quoquomodoœpe- rire quis esset qui isto fuisse: maehinatus, hocce fecisse aiunt, mihi non credibile. Filiam suum jussisse in lupanari sedere, cunetosquc homines pariter admittere, sed, priusquam eoirent, eogere ut "dicos quisque quid sit quod et callidissimum, et quod improbissimum, in situ patraverit: quad si quis narrasset en quœ circa furemaeeidis- sent, hune prehenderet, neque egredi pateretur. J usais patrie quum morem garent paella, Ifurem hune, postquam eognosset cujus rai causse hæc fieront, euperetque regem superare sersutighæece fac cisse. Recens mortui hominis amputasse in humera nnnnm,’ caque sub pallie abseondita ad regis filiam intruse; tum ab en interroga- tum sicuti Ialii, respondisse, improbissimm se. pairesse, qui» suspensumfratrù caput abscidissel, laqua capti in regels thune 3 cab [Minimum euro, quad imbriatisncustodibusf codeur fratrie soldent; Tutu illam, his auditis, prehendisse hominem: a: fureta in tenebris meneur mortui. porrexisse; quam dum ille prehenderet, manum’ xilliusipsius setenere existimaus, furem missum illi eam feeisse, et perjanuam4 i 121,1 6. Postquam egressum igitur et hæc regiprofugisse. essent renuneiata, , attonitum. i A : fuisse illam etversutia et audacia hominis. Ad extremum, circum; misais par oppida præconibus, edixisse et impunitatem se concasses mm, et magna etiam dona adjecturum homini, si in conspeetumsuum venisset. Et edicto iidem adhibentem furem, ad regem aeeessisse: Rampsiuitumque, magna hominis admiratione duetum, filiam eiahane inmatrimonium dedisse, ut homiuum omnium scientissimoi: En, ptios-enim omnibus aliis anteeellere, ipsum veto Ægyptiis. n . n 122. Post hæc,-i eumdem regain dixerunt vivum sub’terrsm, que

dans Græci inferos patent esse,EUTERPE. descendisse, ibique cum Cet-etcr1 18 ales insiste, et pertim victorem, partial etiam ab ille victum fuisse; de- .nique rursus inde reversum, manas ab esdem retulisse nautile aureum. Ah hoc Rampsiniti deum ad irgf’eroa,, postquam revenus esset, festum nichant agi ab Ægyptiis: quad festum ego quidem novi mes. etiam nunc ætate ab illis agi; utrum veto hac de causse œiebretur, un alia, ndfinnare non possum. Unus e sucerdotibus pallium induit, eodem die ab illis contextum: huis refiqui mitre obligent oculos, eumque in visu: deducunt que ad Cereris templum itin’, tutu ipsi retro discedunt. Hunc anet-dotem, cui obflrioti oculi sunt, sint, a duobus lupisad templum Cereris duci, quodsbest a!) urbe viginti stadia; musque eosdem lupus en?) in eumdem locum- I

naucore.123. Jam utatnr - his, que Ægyptii narrant, si cui probabilis fue- rht visa: mihi pet totem banc Historien proposimm est, ut en scriban: quœ de quaque se memoratn sudivi. Memorant autem Ægyptii, plincipatum apud inferos tenon Cererem etBacohum. Bikini etiam flamant Ægyptii, qui hoc præceptum tarderait, au hominù immortka ,- intereunte veto comme in uliud animal, quad eo ipso tempore nascutur, inti-are: quando veto drcuitum absolvisset pet omnia terrestria animalia et marina et volucris, tum filmas inhomih ais corpus, quad tune nasoatur, inti-are :. circuitum autem illum ab- solvi tribus annorum minibus. s Hoc plucito usi saut deinde nonnullî e Grœcorum philosophis, ulii prias, 811i posterius, tam’quam suum esset infinitum : quorum ego nemine, mihiquidem eoguita, edere nolo. 124. Usque ad Rampsinitum igitur valuisse, dixernnt, in Ægypto loges, et 5ms omnibus egregie floruisse Ægyptum. Post hune vero, tegnum apud eus tenentem Cheopan omni nequitia esse gras- mon. Ciausis enim templis omnibus, primum sacrifiois pmhibu- in; Ægyptios; tum mnœosjussisse sibi opus facere: aliis adsignatum fuisse, ut ex lapicidinis in Arabio monta inpides-tmherent asque . Il Nilum; aliis imperatum’, utnavigiis eis flumen tiansvectos lapides exciperent, et ad Libycumj quem vouant traherent’ montem. Opus autem faciebant pet vices, quolibet trimestri, contenu hominum millia. Tempus autem, quo ita vexatus’ fuerit populu, primum decem fuisse annos,ïintraiquos munierint viam qua trsxerunt lapides ; opus, ut mihi videtur, baud multo inferius ipsa pyramide: (est enim longitudo vise quinque stadiorum; latitudo cubitorum quadraginh; alütudo, que est maxima, duorum et triginta cubitorum: estque e’x politis lapidibus confecn, et insculptis omets figuris z) huic igitur muniendæ viæ insumtos decem annos fuisse, simulipœ confioi- endis in eo colle, in quo stout pyramides, canaris subtermeis, quos ille sibi pro sepulcro desfimvit in insula, fosse ex Nilo intro son. la ipsiussutem pyramidis cemttueüouem viginti sanas esse a

u a 114- HERODOTI HISTOR. Il. * insumtos. Quadrata illius forma est; lattis quodque oetingentns . .metitur pedes : altitude ejusdem est mensuræ : lapis politus. et quam adcuratissime eoagmentatus; nullus ex lapidibus miner tri- ginta125. Est autem pedibus. sic construeta hæc pyramis: a . statimp 4 inimodunt . ,graduum quibus scalœ adscenduntur. quos gradus alii pinnas, alii undas vacant. Talem. postquam primum eamlfecerunt, in altum tollebant reliques lapides machinisiex brevibus liguis confectis, ab huma statim in primumgraduum ordinem cos tolleutes: qua’ubi pervenit lapis, alii maehinæ imponebatur, quœ in prima graduum ordiue stabat, et ab hoc ordine in secundum attraliebatur ordinem [rursusque ab hoc in tertiam] super alia machina; nam quot erant graduum ordines, tot quoque machines ersnt: sive etiam una eademque machina fait partatu faoilis, quam ex une ardine in alterum promovebant, quoties lapidem in altum tallera vellent: nain in utramque pattern, quemadmadum factum traditur, dictum a nabis esto. Perfici autem eœptum est opus a summo; dein inferiora paulatim absolverunt; et ad extremum imam partem et tenta; pro: ximam perfecerunt. Scripte autem in pXramide consignatum est literis .Ægyptiis, quantum in raphanos, in cepas et in allia fuerit impensum, quibus usi sunt hi qui opus ,fecerunt: et recte memini quœ mihi dixit interpres, quum scriptum legeret, summum fuisse mille et sexcentorum talentorum. Quod si ita est, quantum puta- bimus impensum fuisse in ferrum, quo usi sint ad opus faciendum, tum in cibaria, et in vestimenta operariorum? quandoquidem tantum temporis, quantum dixi, faciendo operi insumsei’unt, nec minus multum temporis eædendis lapidibus, eisdemque promavendis, et fossœ subterraneæ conficiendæ. . .. . , ,v A 126. En autem, flagitii processisse Cheopem dixerunt,,ut,,quum peeuniis indigeret, filiam etiam suum in lupanari jusserit considere, et pecuniæ summam quantum posaenmaximam confieere.- Quantum sit, quad illa hoc modo collegerit, non memoratur: sed hoc me,qu tant, collegisse illam non-mode pecuniam, a patre imperatam;,verum’etiam, quum sua nomine privatim cuperet monumentum reliuquere, ab unoquoque qui ad eam intrasset postulasse, ut ,unum lapis dein, ad opus faciendum idaneum, sibi eouferret: ex illisque lapidibus, dixerunt,’exstructamnesse pyramidem quœ in media stat trium, ante maguam’pyramidem; cujus quodque latus est longitudine pe-

dum127. Gheopemcentum hune et dixere quinquaginta. Ægyptii regnasse aunas ç . quinquagin-, V t3; tique defuncto successisse in tegnum fratrem ejus Cheplzrenem, Hunc quum in aliis rebus eodem. instituto usum esse atque fratrem, tum etiam pyramidera exstnixisse. I Et hæc quidem pyramis men- surami prioris illus non exæquat; (nam mensuras etiam nos exegi-

mus :) nec cameras habet’suhterraneas,EUTERPE. nec fessa ex Nilo derivata 115 in banc inferne induit, sieut in illam, in qua Nilus pet canalem murario opere constructum insulam circumluit, in qua sepultum Cheopem aiunt. Exstruxit autem banc, magnæ pyramidi proxi- mam, quadraginta pedibus illa minorem: primus lapidum ordo Æthi- opico lapide variegato substructus. Ambæ super eodem stant-clivo, centum fere pedes in altitudinem éminente. « Regnasse autem Che- phrenem aiunt aunas sex et quinquaginta. 128. Hos centumlet sex aunas numerant Ægyptii, quibus pet Ægyptum omne genus maiorüm invaluerit, clausaque temple. pet tantum temporis spatium non fuerint aperta. Istorumque 4regum odio ne nomen quidem memorare valunt; sed pyramides etiam illas vacant pastoris iPlzilitionis, qui per id tempus in illis lacis pecora sua

129. Post hune regnasse in Ægypto dicebant Myccrinum, Cheo- pavit.pis filium. Huic patris - displicuisse - a facta:v itaque. v et templa. V eum aperuisse, et populo, extremis malis vexato, induisisse, ut suis quisque negotiis et-sacris operatn daret: jusque etiam-illis æquissime regum omnium dixisse. ’ Hac quidem ex parte summis cum landi- bus supra omnes, quotquot Ægypti reges umquam fuere, extollunt: nam et alioquin ex æquo vjudicasse causses, et, si quis de sententia ah illo luta esset conquestus, ei de sua donare solitum, quo iram illius mitigaret. Ita quum mitis’ adversus cives esset Mycerinus, talihusque uteretur a institutis; primam ei’ calamitatem accidisse mortem filiæ, quam unicam domi schelem hahebat. Qua calamini- te vehementer adfiictum, quumpvellet excellentiori quadam ratiane sepelire filiam. confieiendam curasse bavem ligneam, intus cavam, extrinsecus inauratam, in eaque defunctam banc filiam sepelivisse. ’ ’ 130. Bas ista non sub terra est recondita, sed mea adhuc ætate in propatulo erat, in Sai oppido in regia posita, eieganti in conclavi: et quotidie apud illam suiiirnenta-cujusque generis adolentur,et sin. gulis noctibus pemox ardet lucema. Prope illam [f autem bovem,] in alia conclavi, [f imagines concubinarum Mycerinistant, ut in Sai oppido dixerc sacerdotes:] stant cerne-ibi ligneæ statuœ (colosses Herodotus dieit) forma-muliebri, numera fere viginti, nudis eor- poribus. Quænam autem illæ sint, dicere non possum, nisi quœ

131. Sunt autem qui de bave ille et de statuis istis hæc amant: narrantur.Mpcerinum amure filiæ, suæ captum,i - vim. v ei intulisse; -- - coque facto puellam præ dolore vitamfiniisse suspendio, patrem vero in illa bave eam sepelisse; e matrem’autemifamulis, quœ patri filiam prodidissent, manas præcidisse, et nunc. imaginibus illerum idem accidisse quad ipsæ; ’vivæ passæ essent: Hæc vero, ut mihi videtur, dicunt nu- gantes, quum cætera, tum hoc de manibus statuarum: hoc enim nos

:16 HERODOTI rueras. Il. etiam vidimus, vetustate tampon-ù decidisse illis manas, quœ etiam nunc ad pedes imaginum jacentes eonspiciuntur. 132. Bas autem corpus tectum babet purpureo pallia, sed connin et capot dense admodum aura inauratum: inter cornue eminet cir- culi salis auras. imago. Non stat recta bos, sed genubus incom- bens : magnitude quantamagnæ havis vivæ. Quotsnnis semel extra conclave effertur. Quando plangunt Ægyptii deum illum, cujus nomen in tali re edere mihi nefas est, tum bovem banc in lucem pro» ferunt : dieunt enim, moricntem filiam orasse patrem Mycerinum, ut semel in auna solem adspicere sibi liceat. 183. Post filiæ mortem aceidisse, narrarunt, eidem regi alteram calamitatem bine: oraculi efi’atum ex oppido Bute ei esse adlatum, umaniai sex adhuc aunas vieturum illam, septime vitam finizurum.’ Tutu illum, ægerrime hac ferentem, misisse ad oraculum qui canto. meliosis verbis deo exprobrarent, quad ttspater ipsius et patruus, qui temph clausissent, deosque amourassent, atque etiam hamines per- fidissent, tamen seras in aunas produxissent vitam ; ipse autem, qui dans colat, tam cite vitam esset finiturus." Super hæc alterum ci responsum ab oraculo esse editum: " bac ipsa caussa propere fini- turum vitam, quad en, quœ in fatis fuissent, non fecisset. Debuisse enim Ægyptum malis vexari pet aunas centum et quinquaginta: et duo rages, qui ipsum antecesserint, hoc intellexisse, ipsum vero non intellexisse.”, His auditis Mycerioum, quum sententiam contra se jam pronunciatam cognovisset, maltas parari jussisse lucemas, eisque quotidie ingrueute nocte accensis potasse, voluptatibusque, nec dia nec nocte ulla intermissa, indulsisse, pet amœnainferioris Ægy- pti-looa atque usinera vagantem, ubicumque cognasset voluptaria esse diverticula aptisaima. Id ea"causilio esse molitum, que men- dacii argueret oraculum, quum, loco sex annorum, duodecim sibi reliqui usent, noctihus in dies convertis. , I . 184» Idem Mycerinus pyramidem etiam reliquit, multo quidem minore!!! ca quam pater mutinent, unoquoque quatuor laterum ducem)! octoginta poiles metiente; osque ad dimidiam altitudinem Ethiopicus lapis est. Hunc pyramidem Grœcorum nonnulli patent une Rhadopidis meretricis; multumfalsi sententiæ. Satis enim adparet, ne noviæe quidem bos quænam mulier fuerit Rhadopis: alioqui ad illam non retulissent constructianem pyramidis, quœ innumù ris (ut verbe. dicam) talentorum minibus constiœrat: ignorareque mon adparet, regasnte Amasi’floruisse Rhodopin, non hujus resis astate. l’ermidtis enim annis post toges hos, qui istas pyrami- h monuments sui reliquemnt, vixit Rhodopis; genere Thressa, pailla Iadmonis Samii, Hephaæstopolios filii, conserva Æsopi, fabu- larumscriptoris. Nam et Æsopum Iadmoni serviisse, quum aliiuide constat, «un hoc maxime, quad, postquam Delphenses ex oraculi

EUTÈRPE’.’ - - 117 eût» sæpius proclamassent, " si quis’vellet pœnam repetere cædis Æsepi,” nemo alins, qui illam repeteret, inventus sit, nisi Iadmonia ex filia nepos, cui et ipsi Iadmon nomen erat. Itaque Iadmouis serval Æsapus fuerat. ’ 135. Rhodopis vero in Ægyptum venit, adducta a Xantho Samio: adducta sera ut quæstum corpore faceret, magna pretio redemta est a cive Mitylenæo Chai-axa, Scamandronymi filio, frotte Sapphus poetriæ. lta igitur servitute liberata Rhodopis, mansit in Ægypto : quumque veuusta admodum esset, magnas comparavit sibi opes; ut quidem Rhodopis, nec vero ut quœ talem exstruere pyramident pas; set. Nam, cujus opum decimam partem ad hune asque diem con- epieere licet cuicumque volenti, ei non adeo ingentes opes oportet tribuere. Cupiens enim Rhodopis monumeutum sui in Græcia relinquere, tale opus faciendum curavit, quale a nemine alia vel ex- cog’imtum vel in templo aliquo esset dedicatum, illudque Delphis in sui memoriam dedicavit. Ex decima opum suaruin parte confis cienda euravit complura, quot per decimam lieuerat, ferres verua assandi hohus idonea, Diva, ferreas oheliseos,] caque Delphos mi. sit z quœ etiam nunc in unum faseieulum collecta conspiciuntur post aram quam Chii dedicarunt, ex adverse-ipsius ædis sacræ. Solent autem Naucrati versai-i venustœ meretrices: nain et hæc, de qua hic sermo hahetur, ita celebrata est, ut Græcisiomuibus innotuerit Rhodopidis nomen: et post banc alia, cui nomen Archidica, pet Græeiam est nobilitata: minus tamen, quam ista, sermonibus hominum celehrata. Charaxum autem illam, qui Rhodopin servitute liberavit, Mitylenen reversum, multis conviciis Sappho in carminibus. suis insectata est. Sed hæc de Rhodapide hactenus. 136. Post Mycerinum, dixerunt sacerdotes, Ægypti regem fuisse Asyckin, a quo eonstructa ad Vulcani templum propylæa, orientem solem spectantia; longe en pulcherrima vetlonge maxima. Hahent enim amnia quidem propylæa et figuras insculptas, et infinitum ædi- . fieiorum varietateni; hæc autem, omnium maxime. Hoc, nichant, regnante, quum magna in commerciis esset inopia pecuniæ, legem latam esse Ægyptîis, uti, qui patris eadaver pignori daret, ei æs ali- cnum crederetur: adjectamque ei legem esse banc, ut, qui dedisset æs alienum, is totius etiam conditorii sepulcralis damions esset illius qui accepisset: si quis veto, qui illud pigeas dedisset, debitum solvere nollet, cum nec ipsum, quum vita functus esset, in paterne sepulero aut in alia une sepeliri, nec ci licére quemquam suarum, qui defunetus esset, sepelire. Superare autem cupientem hune tec gem ces qui ante ipsum in Ægypto regnassent, monumentum sui ’reliquisse pyramidem e lateribus cenfectam, in qua est inscriptia lapidî insculpta, in banc sententiam: Ne me confirais cum Iapideù pyramidibua cantonnas : tante enim ille: animelle, quanta reliques deos

118 HERODOTI HISTOR. Il. Jupiter. N am conta in paludis fandum aubade, quidquid iuti canto ad- bæsit colligentes, inde lateresfinxerunt : algue [ne mode meperfercrùnt.

Hæc137. Post huneah vero illo regnnsse gesta. virum cæèum I ex Anysi oppido, cui nomen Anysis. Hoc regnante, ingenti hominum manu Ægyptum invasisse Æthiopes et Sabacon, regem Æthiopum. Cæcum igitu-r hune fuga se in paludes recepisse, Æthiopemque in Ægypta regnasse aunes quinquaginta ; intra quos aunas gesta ab eo esse hæcce. Quoties aliquis Ægyptiorum quidpiam deliquisset, nullam eorum voluisse capite plectere; se?! pro rations delicti senteutiam pronun- eiasse, imperantem ut quisque delinquentium aggerem adgcreretad oppidum unde esset. Atque ita oppida facta sunt sublimiora: etenim primo adgesta fuerat terra ab his, qui regnante Sesostri fessas elfaderant; dein iterum sub Æthiope admodum sunt exaltata. Præ cæteris autem appidis, quorum omnium exaltatum est solum, maxime adgesta terra est ad Bubastin urbem ; in qua est etiam templum Bu- bastidis, memoratu dignissimum. Sunt enim et alia quidem templa ampliora et sumtuosiora ; sed adspectu nullum hoc jueundius. Est autem Bubastis, Græcorum sermone, Diana. 138. Cujus templum ita comparatum est. Prœter intraitum, relio quum totum insola est: fossæ enim ex Nilo circum ductæ non miscentur altera alteri, sed utraque usque ad intraitum pertinet templi; al-tera ab une latere, altera ab altero cireumfluens: utraque centum pedes patens in latitudinem, arborihus inumhrata. Propylæa ad quadraginta "cubitorum altitudinern szzrgunt, figuris sexcuhitalibus me- ,moratu dignis ornata. Quum sit templum in media urbe, undique conspicitur ex toto circuitu: nam quum oppidi solum aggere adgesto sit exaltatum, templum autem, ex que primum exstructum, non mutatum fuerit, undique conspectui patet. Cireumductus est temple murus, figuris inscirlptis : est autem intus altissimarum arborum lucus, circa ædem magnam plantatus, in qua inest deæ simulacrum. Latitude et longitude templi omni ex parte stadium metitur. In introitu strata lapide via est trium fere stadiorum longitudine, per foo rum ferens orientem versus: quadringentos pedes patens in latitudinem, utrimque arboribus consita ad cœlum porrectis ; fert autem ad Mereurii templum. Hæc est templi hujus ratio. V 139. Ad extremum vero Ægypto excessisse aiehant Æthiopem hac occasione. .Viso nocturne territum, fuga se recepisse: visas quippe sibi erat adstantem videra hominem, qui ei suaderet, ut sacerdotes omnes,iqui in Ægypto esssnt, congregaret, et medios discin- deret. Hac conspecta visione dixisse cum, videri sibi Deus banc estendere voluisse occasionem, qua, piaculo in sacra admisse, aut a diis ipsis aut ab homiuibus magna male muletaretur; se veto hoc fa. citrus non. ,admissmium; sed cxiisse tempus, que exacte, postquam

interiin in. Ægypto iregnasset;EUTERPE. discedendum sibi esset.’ Etenim;4 119 quum in Æthiapia etiam tum fuisset, oracula, quibus utuntur Æthi- opes, edixerant, regnare cum in Ægypto debere quinquaginta aunes. Itaque finito hoc tempore, territus etiam nocturne visa, sprinte et.

Ægypta14-0. Post cujus dis’c’essumeregnassediseessit iterum Sabacos. dixerunt cæcum il- 1 . 1mn, redeuntem epaludibus, ubi lquinquaginta aunes insulam habita-i l verat, quam aggere ex cinere et terra adgesto circumdederat. ’ Quo-. tics enim advenissent Ægyptii, prout quibusque imperatum fuisset, inscio Æthiope frumentum ei adferentes. jussisse. cum bos ut cum relique dona etiam cinerem sibi Iadferrent. Hunc insulam, nemo ante Amyrtæum potuit invenire: sed par septingentos aunes et - amplius anquisiverant camisuperi’ares Amyrtæo reges, nec reperire potuerant. Est autem nomen insulæ Elbe z magnitudo decem sta-.

diorum141. Post istum régnassequaquaversum. sacerdotem Vulcani, cuinomen . Sethon.. Hunc neglexièse, nec ulla loco habuisse hellatorumiordinem,quasi nihil his indigeret: et quum aliis rebus ignominiose ces tractasse; tutu ademisse eis jugera, quœ sub prioribus regibus eximia cuique’ duodecim fuerant adtributa. Deinde vero,.quum adversus Ægyptum ingentem exercitum duceret Sanacizaribus, Arabum et Assyriorum, rex,pnoluissel pugnatum exire hellatores Ægyptiorum. Ettsacer-s dotem, ad censilii inopiam redactum, ædem dei ingressum, apud simulacrum esse Iamentatum, quantœ calamitatis periculum adiret.’ Lamentanti ohrepsisse somnum,1t per quietem visum ei esse, adq stantem deum jussisse eum confidere, quippe nihil incammodi passurum, si Arabica exercitui obviam’isset: ipsum enim deum auxiliares ei copias missurum. Hoc insomnie fretum, adsumtis quicumque ex; Ægyptiis sequi cum voluissent, castra Pelusii posaisse, ubi est in Ægyptum introitus : ex hellatorumt veto ordine neminem signa ejus esse secutum: nonnisi institores et operarios et ex fore homines secum habuisSe. E0 postquam veuissent, noctu sala liostium ca: stra invasisse effusam murium agrestium muititudinem, qui illerum, pharetras et arcus et scutorum anses corrosissent; unde factum, ut postridie, quum armis nudati profugerent hastes, magna eorum multitude cancideretur. Atque etiam-nunc Vulcani in temple stat regis hujus statua lapidea, murem manu. tenentis, cum inscriptions in banc sententiam : Me intuens, deos calera disse! I 14-2. ADHUC en exposai, ’quæ ab Ægyptiis et præsertim a sucer; dotihus eorum narrantur; qui a primo rage asque ad hune postremo regnantem Vulcani sacerdotem adfirmant generationes hominum fuisse trecentas quadraginta et unam, intraque eas totidem sacerdotes totidemque. rages fuisse, Atqui trecentæ heminum generationes efficiunt decem annorum millia, quandoquidem tres hominum ætatea ruentum annos conficiunt. Una autem et quadraginta reliquœætates,

me HERODOTI mm. u. que supra ameutas emnt, colligunt aunas mille trecentœ et qui- draginta. Itaque intra undecies mille trece’ntos et quadraginta lunes dîxerunt deum nullam sub hominis forma exstitîæe: atque etiam nec antes, nec postes, in reliquis Ægypti regibus, tale quidquam fuisse. Intra vero illud temporis spatium, dixerunt, solem quater extra suam sedem ortum esse; et, ubi nunc occidit, inde bis esse ortnm; unde nunc oritur, ibi bis occidisse: et inter hæc tamen nihil eorum, quœ in Ægypto esse consuerunt, fuisse mutatnm; neque quod ad terme proventus adtinet, nec qnod ad es quœ fluvius ipsis largitur, nec quod ad morbos, nec quad ad mortalitacem. 148. Atque ante me Hecatæo, historiarum scriptork Thebis originem generis sui recensenti, illsmque ad deum tamquam decimam aextum progenitorem referenti, idem facerunt sacerdotes Jovis, quod mihi, genus meum non recensenti. In ædem amplaln me in- troducentes, monstrabant numerabantque statuas ligneas tot quo: dixerant. Ibi namque quisque summus sacerdos, dum vivit, imaginem suum ponit. Numerantes igitur monstrantesque mihi hasce imagines, incipiendo ab eo qui proxime mortuus erat, confirmarunt mihi, unumquemque esse filium alterius, purique successisse; atque ita omnes recensuerunt imagines, donec mihi cunctas demonstra- sent. Hecatæo veto genus suum recensenti, originemque mais a texto decimo deo progenitore repetenti, horum’genealogiam, postquam omnes enumeraverant, opposuerunt; non admittentes quod ille adfirmabat, ex deo generari hominem: opposuerunt autem in, et dicerent, unumquemque colossorum esse.piromîn a piromi «mais; [f douec trecentos quadraginta quinque colossos demonstrassent, p1"- rom’n et piromi natum,] neque a deo aliquo, sut a semideo, genus t illorum repetentes. Pirmis autem Græco sermone significat virum probum honestumqùe. ’ l ’ 144. Igitar hos, quorum illæ sunt imagines, fuisse tales adseve- tarant, multumque a diis diversos. Ante homines autem istos; dixerunt, deos fuisse qui in Ægypto regnassent, simulque cum hominibus illam habitassent; et ex his semper unum fuisse; qui summum imperium teneret. Postremum horum in Ægypto regnasse Ornm,: Osiridis filium, quem Apollinern Græci nominant: hune finem fecisse Typhonis potentiæ, postremumque ex deorum. numero regem fuisse Ægyptin Osiris autem, Græcorum sermone Dionysos (une Bacchus) est. 145. Jam apud Græcos quidem novissimi deorum censenwr esse Hercules et Bacchus et Pan. Apud Ægyptios vero Pan antiquis- simus: est enim ex octo primorum, qui dicuntur, deorum numero; Hercules vero ex numero duodecim illorum, qui secundi’ nominau- tur. Bacchus vero ex tertiorum numero, qui a duodecim diis gene- rati sunt. Quot annos efiluxisse dicant Ægyptii ab Hercule osque ad Amasin regem, supra memomvi: a Pane veto sd Amuin pintes

etiam numerantur anni ; a BacchoEUTERPE. vero miniums annorum numerus:121 atqui ab hoc, usque ad Amasin .regem, numerantur quindecim annorum millia. Et hæc se adcurate nosse contendunt Ægyptii, quippe constanternumerum iniisse, et scripta consighaâse aunes. Atqui a. Baccho, qui Semele natus perhibetur, Cadrrii filia, adimeam œtatern, circiter mille et sexcenti admodum anni surit; ab’ Hercule veto, Alcmenæ filio, nongenti plus minus; a Pane vero, Penelopœ filio, (ex hac enim et Mercurio prognatus Pan perhibetur a Græcisz) minot etiam annorum numerus quam a hello Trojanp, anni circiter nongenti admodum, ad meum usque ætatem. 14.6." Ex duabus .igitur, quas dixi, rationibus utatur quisque es, quœ probabilior quam altera ipsi visa fuerit: equidem, quœ mes de his sententia ait, declaravi. Quod si enim et isti olim in Græcis conspicui fuissent, ibique consenuissent, quemadmodum,Hercules Amphitryone gemma, et. Bacchus Semeles filins, et Pan en Pelle; lope natus; dicere quispiam etiam posset, hosce alios, [hosce posterions, illorum cognomines,] quum homines fuissent, nomma gessisse priscorum-istorum deorum. Nunc veto, quod- ad Bacchum i adtinet, dicunt Græci, simulatque natus fuisset, ab Jove insutum essefemori, et Nysam deportatum, quœ supra Ægyptum est in Ethiopia; de Pane vero, quonam delatus sit a partu, ne habent quidem quod dicant. Ex quo mihi manifestum factum est, Gres- cos deorum horum nomina posterius, quum reliquorum deorum, cognoviSse; ab illo autem tempore, quo eos primum cognoverunt, genus eorum et natisitatemJepetiise. Atque ista quidem dicunt soli Ægyptii. 147.4 Nunc vero, quœ et alii homines, et Ægyptii ipsi, illis consentientes, memorant gesta in Ægypto esse, ea exponere adgredior: inerunt autem-his etiam nonnulla quœ ego ipe vidi. Post sacerdotis v , Vulcani regnum libertatem adepti Ægyptii, quum nullo tempore sine regibus vivere pussent, duodecim Reng constituerunt, universa Ægy- pto induodeeim partes distributa’.’ Hi, contractis inter se adfinita- tibus, Iliaque constitutis legibus regnabant, ut nullus alterum oppri- meret, nec plus alter altero cuperet habere, essentque artissima amicitia inter se junoti. Leges autem istas et initia eonstituerant A etmagnoistudiodtuebantur hac eaussa, quod in ipso statim initie, l quum regna adgrederenturœdixerat illis oraculum: u qui ex illerum l numero ænea phiala libaverit in Vulcani templo, eum totius Ægypti regno potiturum.” Namque in omnibus templis conyeniebant. 148. Monumentum etiam commune reliuquere decreverunt; ex commue decreto ædificatus est Labyrinthua, paulo supra ’Mœridîs boum, en: adverse oppidi quod a Crocodilis nomen habet: quem ego vidi t’aura etiam majorem. Si quis enim ædificia amnia atque open: ’ a Græcis perfecta anime comprehenderit, reperientur ille et labore

A a . les . HERODOTI HISTOR. Il. et sumtu inferîara labyrintho; quamvis memorabîlis utiqué sit Ephesî templum,- itemque illud quod Sami-est. Et aiunt quidem etiam pyramides opera famam superantia, et earum quœlibet multis claque magna Çfæcorum operilîus simul sumtis æquiparanda: sed labyrinthe nimirum pyramides etiam superut. Habet enim duodecim salas édificiis cin’ctas; portis sibi mutuo obversis, sex ad se- .ptentrlonem, sex ad méridiem spectantes, omnes inter se contiguas: tutus autem mum cunctas extrinsecus includit. Conclavia sunt dan pliciâ,"alia subterranea, alia super his in sublimi, numero ter mille : Cujusque generis mille et quingenta. Quæ supra terrant sunt con. divis, ipsi vidimus et transiimus, et oculati testes de his loquimur. Quœ vero sub terra surit, auditu cognovimus: nain Ægyptii, his præpositi, nulld pacte monstrare en nabis veineront, dicentes esse ibi sepulcra regarni, qui labyrinthum ædifiearunt, et sacrorum croco- diloruni. i Igituride his subterraneis non nisi audits réferimus: su- periôra veto ipsi vidimus, humanis operibus majora. Nain transitus per conclavia, et anti-actas per salas, incredibili barietate infinitam nabis admirationem exprimebant; ex uns aula in conclavia trans- euntibus, et ex conclavlbus in atria, rursusqu’e in ’alia œdificia ex V atriis, etin alias salas é conclavibus. Lacunar canclavium’omninm lapident, perinde ac parietes: parietes vero insculptisfigmis pleur. nuls quælîhèt peristylio circumdata, lapide alboartissime juncto. Proxime angulum, in quo desinit labyrinthus, statpyramjs duces- torum quadrag’inta pedum,’cui grandes insculptæ figures: introitus in illam sub terra constructus.’ - . * -- -- -1 5* ’À ’ 14-9. Talis quum sit labyrinthus, majore etiam in admiratione esse ’debet Mœridis locus, juxta quem constructus est’laby’rinthus. Cir- cuitus hujus lacus ter mille seicenta stadia metitur; sunt enim sexaginta- schœni : mensura æqualis ei quam colligit unifier-sa Æ’gypti 0m secundum mare porrecta. Lacus a parte boreali et australi oblon. gus est: altitude, ubi maxima, quinquaginta-ulnarum,«quas 0’3in Græci vacant. Esse autem manu factum eifossumqu’e, ipse ostendit. - Stant. enim in medio fere lacu duæ pyramides, quinquagintaiorgyial ütraqucëminens ex aqua, et tantumdem sub aqua Constructum est: super utraque collocatus est colossus lapideus,-in sella résidens. lta surit-pyramides bas orgyiarum centum: centum autem otgyiœ adonc me efficiünt stadium, sex plethüs (sive jugeris) constans; quum or- gym metiatur sex vpedes, sive quatuor cubitus ; autem quatuor constet palmîs, cubitus sex palmis. Aqua autem hujuslaousnativa son est: est enim prorsus aflda llla regioà sed e Nilo pericanaiem derivata est taqua; et pet sex quidem mensesinfluit in lacum, tum 8e): mendibus rursus efiluit in Nilum. Quo tampon efliuit, par illos sex menses quotidie talentum argenti ex piscibusiredit in régis œrs- riùm ; quum vcro influit aqua in lacum, viginti minas.

150. Distant horum loeorumEUTERPE. incolæ,.exitum sub terra in123 Syrtin, quœ in Libya est, babere hune Ianum, qua parte versus occidents!!! in mediterranea Libyæ spectat jux’ta montem qui supra Memphis est. sQuum veto terrant ex amplavhac fosse egestam, curiose qui; dem circumspicieus, nusquam viderim g .quæsivi ex bis qui pruine Ianum adcolunt, ubi essethumus effana. Et illi mihi, dixemnt que delata fuerit, facileque persuaserunt; quum auditu cognitum baba, " rem simlle quiddam Nino, Assyriæ urbe, factum. Nam Sardmapflli. Assyriœ’ regis, opes ingentes, thesaurîs subterraneis gandins, quum furto auferre constituissent nonnulli; ex suis sedibus fodiendi initia facto, sub terra progressi sunt, fossam versus regina: diligentes: hue mum veto etfossum quotidie sub noctem in Tigrin omnem, Ni. mum præterfluit, egesserunt, donec perfecissent .quod instituerant. Idem promus in fadienda hac in Ægypto fessa factum esse arum; nisi quad non noctu, sed interdiu ait factum: terrain enim cum in Nilum egessisse Ægyptios; quam fluvius, exceptait), diffusurus erst. Hac igitur ratione efi’ossum hune Iacum narrant. , V . n 151. Duodecim quos (liai Rage: dum raguant justitiam collantes, accidit interjecto tempore, ut, quum sacrificium solenne in Vulcani templo peragerent, festorum dierum , postrerno libaturis phialas aureas exhibens mimmus sacerdos, e quibus libarent, aberrans numero, undecim exhiberet phialas, quum essent ipsi duodecim. Ibi mm Psamrnitichus, sans postremus omnium, quum phialam non haberet, galeux de’capite detractam pou-exit, ex eaque libavit. A Gales: au. tem etiam reliqui reges omnes, quum alioqui, turn eo ipso tempore, gestabant. , Pæmmitiçhus igitur nullo quidem dola malo usus, sa. leur]: porrexerat. .Sed reliqui undecim animum ad hoc Psammîtichi factum Vadvertentes, cogitantesque oraculurn, quod ipsis editum fils isset, gui et àpcaplriala Musset, cum solum regemfutnrum lotira .Æg. pli ; hujus oraculi memores, quum instituta perquisitione rapetissent non deliberato id a Psammiticho esse factum, sequoia quidem non cannelas!!! ut morte Plecteretur; 84.36 Plsçuît en!!! in Fibules "le. sari, mon intestats parte çxutum. neque si liççxeæaludibsls èëce- , être et reliquis Æsypti rébus sese immiscerez 4 a . 152. Idem Psammitichus ante id tempus, Sabaoonem Æthiopeng metuens, qui patremipsius Neoon occident, in Syriam profugerat; sed, postquam Æthiçps nocturne visa territus Ægypto excessjsset, ab Ægyptiis Saiten præfecturam incolentibus in patriam garai; redu- ctus. Nuncigîtur iterum, postquam rognayit, ab undecim regibus in exsilium missus est inpaludes prgpter gaJeany Rama autem in. juste secum esse acturn, vindictam capereqde persecutoribus cogi. qui; :4 quumque en causas iniButo oppidumad Latonæ oracululn misisset, quad voracissimum Ægyptîi habent, adlatum est ci tapon, mm, suturant fluidifiants mari, quandu (mei viri sint adpariturli.’ Cui

194e HERODOTI HISTOR. Il. responso’quum ille iidem vix ullum adbiberet, venturos seneos viras opem sibi laturos; accidit baud malta interjecto ternpore, ut ’Iones Caresque homines,.prædstum navibus profecti, ad Ægyptum defer; rentur, tempestatibus eompulsi: qui quum ære armati in terrain ex- attendissent, Ægyptiorum aliquis, ut qui numquam antes virasses-e armatos vidisset, nunciatum ivit Psammiticho, cacas viras meum a mari, quiprædanl et terra ragotent. Tum ille, impletum esse intelligens omnium, benigne louas Caresque excepit,magnisque promissis persuader-e illis, ut secum manerent, conatus est. Quibus ut id persuasit, simul cum Ægyptiis, qui cum ipso sentiebant, et cum his auxili- aribus, reliques rages oppressit. 153. lta totius Ægrypti ragua potitus Psammüiclms, Consh’uxit Memphi propylæa Vulcani ad meridiem spectantia: et aulam ædifi- cavit Apidi, in qua aleretur apis sicubi adparuisset. En aula ex adverso propylæorum est, tata peristylia. circumdata, et figuris omni ex parte exomata: pro columnis suppositi sunt colossi duodenum cubitarum. Apis autem, Græcon sermone Epaphus est. 154e. Ionibus veto et Caribus, quorum opem usus erat, agros ba- bitandos Psammitichus concessit, sibi mutuo obversos, interfluente Nilo: qui Canin Ianum Carnmque nominabantur. Postquani bas sedes eis concessit, reliquaque promissa exsolvit; pueras eisdesn Ægyptios tradidit, qui ab illis Græcum ediscerent sermonem : et tex his pueris, sermonem edoctis, nati sunt qui nunc harpistes sunt’f in I Ægypto. Agros istos longo tempore Ionesi Câresque habitarunt, sitos versus mare..paulo infra Bubastin oppidum, ad Pelusium quad vocatur Nili ostium. Sed insequente tempore Amasis rex, sedibus illis excitas, Memphin habitatum concedere jussit, ut essent sibi custodes corporis adversus Ægyptios. Jam ex quo hi Ægyptum habitare cœperunt, nos Græci, cum his commereia habentes, res in Ægypta gestes, inde a Psammiticho regs, et quœ deinde gestæ sunt, adcurate cunctas novimus. Hi enim primi, alia lingua laquentes, Ægyptum incoluerunt. In eis autem lacis, e’Iqm’bus ab Amasi ex-i citi sunt, vestigia navalium, quibus usi erant, et ædifieiorum radera ad meam adhuc ætatem superfuerunt. Isto igitur mode Psamrnitia chus Ægypto potitus est. i 155. Oraculi, quad in Ægypto est, jarnlsæpius feci mentionem; et de eodem, quippe memoratu digno, copiasius etiam exportant. Est autem hoc oraculum, Latonæ templum, in magna oppido situm, ad Sebenniticnm quad vacatur Nili ostium, adverso flumine ex mari navigantibus. Nomen oppidi Buto est, ut jam ante demonstravi. Est autem in eadem urbe etiam Apollinis templum, et templum- Dianæ; I. Latonæ vera templum, in quo est oraculum, quumipsum 1 magnum est, tum propylæa babel quadraginta cubitorum altitudine.’ Quod veto ex his, quæ ibi maspiciuntur, maxima me admiratiane

EUTERPE’. v ’ ’ a 125 . adfecit, hac dicam. Est in codera loco sacra ædcs Latenæ ex une lapide coqfecta, quum in altitudinem, tum in longitudinem; quilibet paries æquali est longitudine et altitudine, et quidem quadragenorum cubitorum: pro testa alius impositus lest lapis, .qui.ad quatuor eue. , bitos præter reliquam ædem prominet. . 156. Eorum igitur qui circa hoc templum conspieiuntur, maximæ . mihi admirationi’ finit ædes illa’: secundo autem loco, insula quœ Chemmis nominatur. Sita hæc est in lacu alto ’amploque juxta tem-. - plum quad in Buto est: dicuntqu’e-Ægyptii, esse eam natantem. Et ego quidem eam nec nantem vidiynec motam: sed istud-audiens obstupui, insulam ullam vere esse nantem. Ira-hac vero insula ests- Apollinis templum amplum, in quo tres’arœerectn. Nascuntur in. eadem’ palmas magno’numero, aliæque arbores multæ, tan-frugi. feræ, quam steriles. Ægyptii autem, nantem esse bancinsulam dicentes, narratianemhanc adjiciunt -: Latonam, unam ex acta diisqui. a ante reliques exstitissent, quum urbem Buto habituet, in qua marc oraculum illud est, Apollinem,’ab’lside sibi creditum, in: bac insula, quœ olim non fuisset natans, abscondisse et! salvum conservasse, quum amnia perquirens Typhon venisset, invenire cupiensOsiridis filium. "(Apollinem enim et Dianam dieuntDionyso et laide natos: Latonam Vera fuisse nutricem horum etrservatricem. ’Ægyptiaco autem sermone Apollo, Orne vocatur; Ceres, Isis ; Diana, Bubasfis. Et ex hac Ægyptiorum traditione, nec aliunde, unus ex omnibus sue perioribus poetis Eschylus, Euphorionis filins, subripuit id quad ego dicam; nempe quad Diamant dixerit Cererisfiliam.) En igitur causa insulam illam, aiunt, nantem factum esse. x 157. Paumitichus in Ægypto regnavit armas quatuor et quinquaginta: quorum per undetriginta Azotum drcumsidens oppugnavit, magnum Syriæ oppidum, douée tandem vi cepit. Atque hæc A204 tus omnium, quœ novimus, appidorum’longissîme restitit’absidentiq bus158. Psammiticha hastibus. vero iniÆgypti tegnumi * successit filins Nana, Hic primusfimam adgressu est ducere in Erytlrræum marc ferentem, quam deinde Darius Persa iterum effodit: cujuslangitudoest qua-v tuor"dierum navigatio’: latituda autem lama, uts’duæ naves remis y agitatæ simul’navigare possint. Aqua ex Nilo derivata: derivata au- A tem paullo supra Bubastin urbem, juxta Patumon oppidum Arabiæg - influit saturnin Erythrænml mare. ’ Fodiendiinitium factum est ab en parte plmütiei Ægyptiacæ quœ ad Arabiam pertinet, ubi planis tiei superne’contiguus’ est mons qui ex adverso .Memphidiszproterr- (liter, in quolapicidinæi biéunt. i Ad-pedem igitur hujus mentis acta - . est fossa in languir: ab accidente versus orientern ;.deinde per fonces. montis progreditur, pergitquefa monte versusmeridiemet austrum in sinum-Arnbicum.’ Qua est autem-brevissimus et compendiums

126 HERODOTI HISTOR. Il. maxime a bareali mari in australe et hoc Rubrum, quad vocatur, transitas; a Casio. monte, qui Ægyptum a Syrie disterminat, ad Ara- bicum sinum, sent exacte mille stadia. Hæc est brevissima via : sed fessa malta est longior, quanta majores habet. anfractus x in qua sub Neco fadienda perierunt Ægyptiorum centum et viginta millia. In media vere labore substitit Necen, pergere probibitus oraculi chu), illud opus cum pro barbarofacere. Vacant autem Ægypüi barbares, omnesqui non ipsorum lingua utuntur. . 159. A fadienda fessa postquam destitit Neces, ad militares ex- peditiones .suscipiendas se convertit: triremesque œdifieari jussit, alias in boreali mari, alias in Arabica sinu ad Rubrum mare; ubi vestigia adhuc navalium censpiciuntur. Ac his quidem navibus uses est ubi: opus eut: Syres vero. pedestri exereitu adgressus, colleta scie vicitad-Magdolnm g post illamqne pugnam Cadytin cepit, ma- gnamSyriæ urbem. .Qua veste indutus bas res gelait, eam deinde Apollinidedicavit, missam ad Bmhidas Milesiotum. His robes gestis Noces, postquam sedecim omnino aunas regarnit. vite functus est, et filia Psammi tegnum. reliquit. . - 160. Hoc regnante Psmmm’, «nieront in Ægyptum (cgnti 51mm, jactanles æquissime et pvæcIarissime omnium hominem a se Olym- pîæ publics certamina administrari; existimantesque ne Égyptios l quidem, hominum sapientissimos, aliquid quad supra esset, pesse repaire. Pestquam igitur significarunt Elei. que consilio in Ægy- ptum unissent; convecavit tex bic ces ex Ægyptiis, qui dicebantur esse sapientissimi. Qui ubi cenvenere, audivere Elçes amnia ne ponentes que: ipsorum otiicii essent in administrande certamine; quibus expositis,-dicebant fit se vernisse sciscitaturos, an Ægypçii ali. quid, quad hisæquius esset, passent reperire ?” Tarn illi, colleta me; se consilio, quæsiverunt ex Eleis, ranciras ipsprum. ad cartusien «durite tantin- 2 Et Elei, tam sacrum..aiebant,. que; aliorwa Græcarvu quicumque reflet, ci licitum tu: in entames prodire. Responderunt Ægy- ptii, " si ita rem administraient, multum ses ab æquitate : fieri enim nulle mode passe, quin certanti civi faveant, injuriarnque V fadant peregrino. Quod si ergo cum æquitate vellent certamina administrere, et hujus rei;caussa in Ægyptum vernissent; peregripis tantum certatoribus ponerent-certamen, Eleerurn autem neminem admitterent.Î’ n Hæc Ægyptii Elees monuerunt. I ; 1h61. Psammic postquam sex tantum antres regnssset, expeditio- nemque .suscepisset in Æthiopiam, continuo deinde vitam finivit; cui in regnum filius successit Aprics. Hic, post Psammitichum, proamm suum, felicissimus superierum omnium regain fait per- quinque et viginti quos regnavit aunes; quibus et adversuçISidon’em duxit exercitum, et navali pugna cum Tyri rage conflixit, Ubi rem adfuit tempus, que in fatis erat ut mails prçmeretur, accidit calamites

ex occasions quam ego quidemEUTERPE. fusius in Libycarum arum listera:127 exponam, panois inpræsenti contentus. Scilicet, exercltu adversus Cy- rénaieam misso, ingentem cladem Apries acceperat. Quam cala- agitateur ipsi rcgl’ imputâmes Ægyptii, ab ea defecerunt: quum exà istimarent, deliberato consilio Apriemhos in;nmnifest-um misisse exÀ itiurn, ut, postquam illi periissent, ipse reliquis Ægyptlis tutius imperaret. Eovehementer indignati, tian hi qui e clade redierunt, tum. eorum qui perierant amici, palam desciverunt. ù i. 162. Gina re cagnita, Apries ad ces verbis c’esrcendas Amasin misit. Et hic, ubi ad Ægyptids perVenit, inhibere illos conatus est, horteriquelut’cvœpta desisterent: sed, dam lequitur, Ægyptiorum Ialiquîs, pane stans,’galeam capiti ejus impenit, simul dicens, regni causa se si illam importera. Nec vera id illi invita admodum accidit,nt quidem max ostendit. I Nam postquam [commuai couseuse] Ægy- ptii hi, qui defecerant, regem illum nominarunt, ducere ces adversus Aprien paravit. Quo cognita Apries, spectatum intervÆgyptîos qui circa ipsum erant virum, cui nomen Patarbemis, ad Amnsîn misit c’um mandata, ut visum illam ad se adduceret. Patarbemis ut advenit, Amasinque veca’vit; equo tune forte insidens Amasis, sublu- to crure, flatum ventris emisit, atque hoc cum jussit Apriæ repar. tare. Nihilo minus a’b ce postulasse, aiunt, Patarbemin, ut ad regem. qui eum arceasefet, abiret. Cui’respendisse Amasin, tt jam pridem hoc ipsum se parare, nec de se en causse cenquesturum esse Aprien : adfuturum enim et ipsum, et alios secum ducturum." Quo- rumiverbo’rum sententiam’ non ignerantem Patnrbemin, quum paratum illam videret,’ maturasse reditum, ut quam pfimum regi, quid ageretur, renunciaret. Aprien veto, quum ille rediens Amasin non ’adduxisset,ira accensum, nulle secum ratione inita, sures naresque præcidi ei jussisse. Quod ubi viderunt reliqui Ægyptii, qui adhuc l cum rege fe’cerantj- virum e suis spectatissimum ita contum’eliose mu- tilai-i; nullam moram facientes, desciverunt et ipsi ad reliques, et

Amasi163. Quo cognite se Apries,tradiderunt. armavit auxiliares, -et adversus-Ægy-n a ptios duxit: habuit autem secum Carne) et Ianum auxiliarium triginta millia; regia autem etsedes eratnin Urbs Sai, amplum et spe- . m’en digumnædificiùm." Apries igiturjcum suis profectusuest-ad- ’versus .Ægyptios; et Amanis cum Ægyptiis adversus regîs auxiliaa res: quumque ambo circa Mememphin oppidum essent, in eo orant ïit pugnæ discrimen experirentur. A - « 164. Sunt in [Égypte septem hominien genèra.- Harum alii sacerdotes, aliilbellatores nominatitur, alii bubulci, alii subulci,. institores du, interpretes, alii navium-gubematetes. -Tot flint Ægyptio- ’rum genets, sive classes: quibus nomina imposita .sunt ab artibus quas exercent. Bellatorum rursus alii Calasiries nominantur, nlii

128 HERODOTI HISTOR. Il. Hermotybies :. qui ex hisce sunt prœfecturis. (Nam in præfecturas [nomes Græci vacant] tata distributa Ægptus est.) 165. Hermetybium nomi sunt: Busirites, Saites. Chemmites, Papremites, insula cui nomen Prosopitis, Nadia ex dimidia parte. Hisce ex præfecturis sent Hermotybies; numero (quande maxi. mus eorum numerus) centum et sexaginta millia. , Et horum nullus artem ullam sellulariam aut. opificium Ididicit: rei militari unice

l. 166., Calasirium nomi hi: Thebanus, Bubastites, Aphthites, vacant.Tanites, Mendesius, SebennytesLAthribites, 1 p Pharbœthites, Thmuio tes, Onuphites, Anysius, Myecpharites, qui nomus in insulaest, ex adverse Bubastis oppidi. Hi sunt nomi Calasirium; quorum numerus, quando maximus, ducentarum quinquaginta milliurn virorum est. .Neque hisce licet opificium ullum artemve exercere, selam rem militarem exercent, puer a patre institutus. i 167. An igitur etiam hoc ab Ægyptiis Græci acceperint, non pessum liquida judicare ; quum et Thracas et Scythas, et Perses et Lydos et omnes fare barbares populos videam minore in honore, quam alios cives, habere bas qui artes et epificia discunt, horumqua posteras; eos veto, qui opificium Inullum exercent, generosas et na- biles existimare, ac præsertim bosqui rei militari unice vacant. Re- ceptum quidem hocest apud Græces etiam omnes, sed maxime apud Lacedæmonios. Minime vero Corinthii.eos cantemnunt qui mani-

bus168. Præmium artes autem exercent. bellatoribus hoc eximium I I tribuitur, juxta cum sacerdetibus, præ ceteris amibes Ægyptiis: duodecim cuique arva præcipua, vectigalis immunia. Habet autem arvum centum cubitos Ægypties quaquaversum: estque Ægyptius cubitus Samio æqualis. Ista igitur omnes atque singuli præcipua habebant: præ- terea veto pet vices, neque utique cuncti simul,.hisce fruebantur commodis., Milleni Calasiries. totidemque Hermotybies,,quotapnis corporis custodes crant regis. His igitur, præter arva illa, in singules dies hœcce tribuebantur: coati cibi farinacei definitum pondus, quinque libres cuique; carnis bubulæ lihræ duæ, vini cyathi quatuor. Hæc tribuebantur corporis custodibus. I 169. Postquam igitur obviam sibimutuo profecti, Apries auxiliares copias ducem, Amasis V810. .Ægyptios omnes, ad Momemphin oppidumpervenere, armis congressi sunt, Et fortiter quidem pugnabant peregrini; sed, quum numero longe essent inferiores, ce victi profiigatique sunt. Dicunt autem, Apriæ banc stetisse sententiam,.ne Deum quidem ullum. regno exacte se pesse; ita firmi- ser illud sibi stabilitum putabat. At tune, quad dixi, collata acie devinais est: et, quum vivus in hastium pervenisset potestatem, Sain abductus est in pristinam suum domum, quæ nunc Amasidis

EUTERPE. i ’ 129 regia’ état. Ibi aliquamdiu in regia nutritus est, et bene eum habuit Amasis: ad extremum veto, quum exprqbrarent Ægyptîi non tecte cum facere quod alat virum et ipsis et sibi inimicissimum, tradidit Aprien Ægyptiis ; qui cum strangularunt, ac deinde in patrio sepulcro sepelivefunt. Sepulcrum illud in Minervæ teinplo est, proxime ædem sacrum, intrantîbus a læva manu. Saitæ enim cunctos ex hoc nomo oriundos reges intra templum hoc sepeliunt. Nam Amasidis etiam monumentum aliquante quidem longius ab œde sacra abathuam Apriæ et ejus ptogènitorum; et est tamen etiam hoc in aula templi, thalamus lapideus ingens, columnis ornatus palmas arbores imitantibus alioque sumtu. Inti-a thalamum, reposito- sium est binis foribus clausum, atqui inibi est regis sepulcrum. 170. Et vero etiam sepulcrum ejus, cujus nomen tali occasione edere mihi nefas, in eodem Minervæ templo Saitano, post ædem sacram, totî postico parieti ædis Minervæ contiguum.’ Et in area templî stant obelisci ingentes lapidei : juxtaque ces laces est, lapidea crepidine ornatus et circumcirca pulcre elaboratus, eadem (ut mihi videtur) magnitudine qua est lacus Deli, qui orbiculatus nominatur; 171. In hoc lacu exhibent noctu speciem imaginemque casuum, qui illi [deo] acciderunt, quœ inyfleria vacant Ægyptii: de quibus equidem, quemquam satis singula que pacte se babeant norim, si; lentium ageie debeo; Etiamque de Canaris sauris, quœ Thesmo- phoria Græci vocant, silentium mihi agendum; nisi quatenus de his verba facere fas est. Danai filiæ sacra hæc ex Ægypto adtule- tant, et .Pelasgicas mulieres ea docuerant. Deinde, postquam tota Peloponnesus a Doribus eversa est et sedibus suis excita, perierunt hæc sacra; salique Arcades, qui in Peloponneso manserunt, neque inde migrarè coaCti sunt, ille conservarunt. 172. Aprie lta sublato, Aniasia in Ægypto regnavit, ex Saitana præfectura oriundus, et quidem ex oppido cui nomen Siuph. Et primo quidem spreverunt Ægyptii Amasin, nec une magnopere loco babuere, ut qui de plebe olim fuisset, et ex domo minime il- lustri. Deinde’vero callido quodam invento, non asperitate, ad oflicium eos redegit. Erant ci quum aliæ res pretiosæ permultæ, tum pelluvîum aureum, in quo et Amasis ipse et couvivæ omnes lavure pedes consueverant: hoc pelluvîum confrîngi, ex coque con; tiei dei-simula’drux’n jussit, quad in loco urbis opportunissimo erexit. .Et Ægyptii frequentes ad simulacrum conveniebant, illudque magna religione colebant. Id ubi a civibus fieri intellexit Amasis, convocatis Ægyptiis, quod res erat, declaravit; dicens, ufactum esse simulacrum illud ex pelluvio, in quod paullo ante et evomuissent Ægyptii et imminxissent,- et pedes iu eo abluissent, qui nunc illud magna religione culant. Jam igitur (sic loquî pergebat) suam sor- s

130 HERODOTI HISTOR. Il. tem simillimam huic pelluvio esse : etsi enim prius fuisset plebeius, et in præsentia esse illerum regem, itaque illorum esse oflicium, sese honorare suique respectum habere." Tali mode Ægyptios en adduxit, ut illi serviri æquum censerent. 173. Idem in rebus agendis hop usus est instituto: primo marie, asque ad id tempus quo celebrari forum hominibus solet, studiose peragebat negotia quæcumque obfcrebantur: ab illo vero tempore ad potandum et ad cavîllandum cum compotoribus se debat, jocis- que et rebus ludicris indulgebat. Quibus rebus olfensi amici, ad- monuerunt eum, dicentes: " Non e dignitate tua, Rex, le modem; et nimis te humiliter demittis. Debebas tu, venerando in throno venerabilis sedens, pet totum diem administrationi rerum vacare. lta scituri erant Ægyptii, a magno viro se regî, tuque melius audires. Nunc quœ tu agis, minime decem: regein." Qui»- bus ille his verbis respondit: ttQui arcu utuntur, hi cum, quando fert mus, tendant: postquam usi surit, remittunt. Si enim perpetuo intentus esset, rumperetur; ut illo, ubi opus foret, non amplius possent uti. Eadem trempe est hominis conditio.. Quod si quis semper vellet seriis rebus esse intentus, nec vicissim ad jocum se remittere; imprudentihuic accideret, ut vel furiosus fieret vel stupidusr Hoc ego intelligens, attique rei suam partem tribun.”

Hoc174». illeAiunt autemamicis eumdem responsum Amasin, quum privatus dedit. fuisset, . etiam. tune compotetiones cavillationesque amasse, nec ullo- mode-seriîs rebus fuisse intentum; et,’quando potantem voluptatibusque in- dulgentern defecissent necessaria, circumivisse et furto abstulisse aliena. Jam qui adfirmabant habens cum suam pecuniam, hi cum, quum negaret, ad oraculum ducebant que quique utebantur: et a multis passim oraculis furti convincebatur, ab aJiis absolvebatur. Postquam autem regno potitusest, hoc fecit: quicumque dii cum furti crimine absolverant, horum temple negligebat, neque ad illa reficienda quidquamdabat, neque sacra illis diis faciebat, ut qui nullius essent momenti, ’nec veracia haberent macula. Qui veto furti eum arguerant, horum præcipuam curam agebat, ut qui vere dii essent, et oracula non mendacia exhiberent. . ’ V 175. Et primo quidem in Sai urbe ad Minervæ templum propy- læa exstruxit mirabilia, superiores omnes, [qui tafia exstruxerant,] altitudine superans, et amplitudine, et ipsorum lapidum tutu magnitudine tum qualitate. Statues item. magnas et ingenti mole an- drospbinges dedicavit, lapidesque alios immanis. magnitudinis ad reficienda ædificia adgerendos curavit. Harum alii ex lapicidina; quœ adversus Memphin est, adgerebantur : ii vero qui immani erant magnitudine, ex Elephantine urbe, qua: dierum non minus viginti navigations abest a Saï. Quod vero ex hisnonminime mirer,

EUTERPE. I 131 sed maxime omnium, cades est a: une lapide, quam ex Elephantine urbe transportandam curavit: qua in transportanda pet tres aunas occupati erant duo millia liominnm, cui ea cura eommissa erat, Milne omnes crant navilm gubernatores. Hujus ædis longitude extrinsecus est lusins et viginti cubitorum; latitudo vero, quatuordecim; altitudo, acta cubitorum: hæ sunt mensuræ ædis hujus monolithœ extrinsecus. Intrinsecus longituda est octodecim cubitorum et viginti digitorum; latitudo, duodecim cubitorum; altitudo,-quinque cubitorum. Pasita hæc est ad intraitum templi: nam intra’ templum aiunt hac causse non fuisse pertractam: architectum, quum ægre pramoveretur ædes, multumque temporis esset insumtum, ve- hernenter dolentem operis molestiam, ingemuisse; idque animad- vertentem Amasin non permisisse ut ulterius promoveretur. ædes. Aliî sera aiunt, quemdam ex his qui vectibus promovere ædern ce- nabantur, fuisse ab ille oppressum,- et ea causse non intus fuisse

promotam.176. Sed et in aliîs omnibus r nobilioribus templîs dedicavit Ama- sis opera ab magnitudinem spectatu (ligna : in his Memphi colomm illum resupinum ante Vulcani templum, cujus longituda septuaginta quinque pedum est: et super eadem basi duæ stant statuæ, utraque vicenum pedum magnitudine, altera ab una ædis sacræ parte, alter: abaltera: pas, quarum altera bine, altera illînc adstat majoriz] amnia hæc ex Ætlliapico lapide perfecta. Est autem etiam in Sai urbe similis colossus lapideus, eodem habitu positus qua ille Memphi. Etiam Isidi templum illud, quad Memphi est, Amasis exstruxit, magnum et spectatJu dignissimum. 177. Regnante Amasi dicunt Ægyptum prosperitate maxime flamine, tum quad ad commode spectat quœ fluvius regioni largi- tut, tum ad ea quœ e terra hommes percipiunt: et oppida habitata in ea tune fuisse vicies mille. Amasis etiam est, qui legem illam ÆgyPtiis constituit, ut Ægyptioram quisque quotmais apud nomi and prqiectum prqfitèretur, undc mitan: sustenta : qui hoc nanfaceret, au! kgüiirmm viciant non declararet, à morte plecterctur. Quam legem laudabilem Salon, ab Ægyptiis acceptam, Atheniensibus tulit, qui l- 178:perpetuo Græcorum minus quum en. esset utuntur.Amasîs, et alia in Græcorum i i mantilles beneficia contulit, et eis, qui in Ægyptum venirent, Nau- cratin urbem habitandam concessit: qui veto sedes in [Égypte ii- gere nollent, tantum mercandi caussa in eam navigarent, his area mlsignavit ubi aras et templa diis erigerent. Maximum igitur illerum templum et celeberrimum, maximeque frequentatum, quad Hellcnium nominatur, commuai consilio sumtuque statuerunt hæ évitates; ex Ionibus, China, Teos, Phocæa, et Clazomenæ; ex Doribus, Rhodus, Cnidus, Halicamassus, et Phaselis; ex Æalibus,

132 HERODOTI HISTOR. Il. sala Mitylenæornm civitas. Harum est hoc templum, hæque civitates constituant præsides emporii. Quod si quœ alise partem illius sibi vîndicant, rem sibi vindicant nihil ad se pertinentem. Præter istnd vero templum, seorsim Æginetæ statueront Jovis fanum ; et Samii aliud J nuonis; tum Milesii, Apollinis. 179. Fuitque olim solum in Ægypto emporium Naucratis, nec aliud ullum. Quod si quis in aliorum Nili ostiarum aliquod intrasset, jurats cum apartebat, invitant sa se unisse: tum, hoc præstito jure jurande, cum navi sua in Canobicunr ostium tenebatur navigare, aut, si par contrarias ventos hoc ei non licuisset, oportebat merces navigiis Ægyptiis circum Delta circumvebere, donec Naucratin pervenisset. lta Naucratis in honore erat. 180. Quum Amphictyones, postquam superius templum Delphi- cum fortuito casu conflagraverat, illud quad nunc est trecentis talentis clamsent œdificandum, cujus summæ quartera pattern Del- phenses pro sua portione tenèbantur conferre; circumeuntes hi pet civitates, aulne dona corragantes, baud parum ex Ægypto retnle- runt. Amasis enim mille eis dedit talenta aluminis ; Græci veto, in Ægypto habitantes, viginti libres. l - p 181. Idem Amasis cum Cyrenæis mutuam amicitiam societatemque contraxit. Constituitque etiam uxorem ex eorum regione ducere, sive quad Græcam habere uxoremdesideraret, sive omnino amicitiæ causse, quam cum Cyreuæis colebat. .Duxit igitur spectati inter populares suas viri (quem Battu!!! alii, alii -Arcesilam, rursus; que alii Critohulum dicunt) filiam, nomine Ladicen. Cam qua quoties concumberet Amasîs, coite non patent, quum tamen aliis mulieribus uteretur. Id ubi sœpius si accidit, dixit ad hancuLadi- con Amasis: " Veneficiis, a mulier, adversus me usa es :’ quare effugere nulla pacto potes, quo minus pessime pereas, mulierum psy sima." Tum Ladice, postquam negando nihilo placatiorem reddere illum potuit, inti-a animum suum Veneri votum fecit, si sa nacte cois- set cum ipse Amasis, (id enim unum esse ealamitatis elfugium) statuam se ei Cyrenen missuram. Et post hoc conceptum votnm continuo cum sa coiit Amasis; et, quoties deinde cupide cum incessit, coibat ; vehementerque earn ab illo tempore diligebat. Et illa t’as ciendam curavit imaginem, Cyrenenque misit; quœ adhuc mea æ- tate superfuit, extra Cyrenæorum urbem spectans. Eamdem Ladi- cen cambyses, Ægypta potitus, postquam ex ea, quœnam esset, cognosset, illæsam Cyrenen remisit. . 182. Dedicavit Amasis dona etiam intGræciarn: et primum quidem. Cyreneu Minervæ statuam misit inauratam, et suihimaginem pictura adsimnlatam: tum Minervæ quœ Lindi calitur, duas statuas lapideas, et tharacem lineum spectatu dignum; denique Junoni Samiæ binas sui imaginesiex ligna sculptas, quœ in magna templo

ad meam osque ætatem steteruntEUTERPE. post fores. Et Samum 133 quidem l dona hæc misent hospitii caussa, quad si cum Polycrate Æacis filio intercesserat: Lindum veto, nullius quidem hospitii caussa, sed quoniam Minervæ templum Lindi exstructuni esse perhibetur a Danai filiabus, quœ ad illam oram adpulissent, quam fugerent Ægypti filios. Hæc sont donaria, quœ Amasis dedicavit. Idem vero etiam Cyprum, a nemine ante illam subactam, cepit, tributariamque sibi feeit.

i FINIS LIER! IEWNDI.

(HERonOTI HISTORIARUM LIBER TERTIUS. THALIA.

l. Anvsnsus hune igitur Amasin Cambyses, Cyri filins, quum alios quibus imperavit, tum e Græcis louas et Æolenses ducens, bellum movit hac de caussa. Mina in Ægyptum legato iCambyses filiam Amasidls petierat uxorem: petierat autem ex Ægyptii cujusdam consilio, qui id si suaserat infensus Amasidi, quad se ex cunctis, qui in Ægypta erant, medicis selegisset quem ab uxare et liberis abstractum amandaret in Persas, quum Cyrus ab Amasi o’culorum medicum petiisset qui esset in Ægypto optimus. E0 infensus Amasidi, insti- gaverat Cambysen ut filiam illius peteret; que ille ont mœrore ad- ficeretur data filin, aut non data odium incurreret Cambysis. Ama- sis, Persarum potentiam graviter ferens timensque, et dure illam et negare perinde dubitaverat; quippe bene gnarus, non legitimæ uxoris,sed palliais loco, habiturum eam Cambysen. Hæc secum reputans, hancce inierat rationem. Erat Apriæ filia, supetioris regis, admodum et grandis et formasa, sala ex regia dama superstes; cui erat nomen Nitetis. Hanc igitur puellam Amasis, veste et aura exornatam, in Persas miserat tamquam suam filiam. Interjecto tempore quum eam complectens Cambysesfiliam Amasi- dis salutasset, dixerat ei paella: " Nescis, Rex, deceptum te esse ab Amasi, qui me hoc cultu ornatam ad te misit, tibique tamquam filiam dedit suam; quum revera sim Apriæ gnata, quem ille, domi. num suum, concitata Ægyptiorum seditione, interfecit." Hoc verbum et hæc incideus caussa Cambysen, Cyri filium, impulit ut vehementi ira incensus adversus Ægyptum duceret. Ita quidem Per- særem2. Ægyptii vero sibinarrant. vindicant Cambysen, I dîcentes esse eum ex hac Apriæ filia natum : Cyrum enim fuisse, non Cambysen, qui ad Amasin misisset, ejusque filîam petiisset. At hoc quidem non ex rei veritate dicunt. Immo vero ne ipsas quidem latet, (nam Persa- rum instituts, si qui alii, bene norunt Ægyptii) primum, ex illerum legibus filinrn ex pellice natum non succedere in tegnum, si adfuerit legitimus; deinde, ex Cassandana, Phynaspis filin, de Achæ-

menidum stirpe, natum esserams". Cambysen, non ex illa. Ægyptia:135 sed l invertunt histariam, intercedere sibi adfectantes cum Cyri famille cognationem. Et hæc quidem lta sehabent. 8; Narratur etiam alia fabula, mihi non credibilis, hujusmodi. Persicarurn mulierum quampiam, ad.Cyri mulieres ingressam, quum Cassandanœ adstantes’vidisset liberos forma et stature pressantes, admiratam illos multis laudibus extulisse. Tum si Cassandanam, Cyri uxorem, dixisse : it Atqui me, quum talium mater sim puera- rum, Cyrus tamen aspernatur; illam vero ex Ægypto adventitiam in honore habet." Hæc’postquam ingemiscens 0b Nitetin esset locuta, filiorum natu maximum Cambysen dixisse, t(Itaque, mater, quum ego vir ev’asero, Ægypti somma ima ponam, et ima summa." Hoc Cambysen dixisse decem circiter aunas natum, mulieresque admiratione fuisse perculsas: et illam, postquam ad .virilem pervenisset ætatem, regnumque esset adeptus, dicti memorem, suscepisse in Ægyptum expeditionem. i. - 4. Acciderat vero etiam aliud quidpiam hujusmodi, quad ad expeditionem illam momentum contulit. Erat in numero auxiliarium Amasidis vir genere’ Halicarnassensis, cui Phanes nomen, homo et consilio præstans, et bellica virtute; Phanes hic, nescio qua re infensus Amasidi, navi ex Ægypto profugit, cupiens in colloquium venire Cambysis. At illam, ut qui inter auxiliares baud exigea loco fuisset, et quæ ad Ægyptum spectabant adcuratissime cognita habuisset, persecutus est Amasis, studiose dans operam ut eum exciperet. Persecutus est autem misso, qua iter ille direxerat, eunu- chorum ’fidelissimo cum triremi. Et cepit quidem hominem eunu- chus in Lycia, sed captum non reduxit in Ægyptum : nam astutia eum Phanes circumyenit, et inebriatis custodibus ad Perses evasit. Ibi tune Cambysen adiit, exercitum adversus Ægyptum ducere pa- rantem, sed de itinere dubitantem quo pacto regionem aqua carentem transmitteret; eique quum alia ad res Amasidis spectantia, tum itineris faciendi rationem exposait, monens, misais legatis ragera Arabumvregcm, ut fatum ille transitum sibi prestant. 5; Patet autem hac una via ingressus in Ægyptum. Nam a Phœ- nicia asque ad fines Cadytis urbis, Syrorum terra est, qui Palæstini vocahtur: a Cadyti (quœ est urbs baud multo miner, ut mihi videtur, Sardibus) emporia ad- mare site, usque ad Ienysum oppidum, sunt ditionis Arabici regis: ab Ienyso rursus Syrorum ditia pertinet ad Serbonidem usque lacum,.juxta quem Casius mons ad mare porrigitur: a Serbonide lacu, in quo ocCultatum Typhanem aiunt, ab illo jam Ægyptus est. Jam, qui inter Ienysum oppidum et Ca- sium montem Serbonidemque lacum interjectus tractus est, baud ille-exiguus, sed tridui fers itinere in longitudinem patens, is promus aquarum est inops.

136V HERODOTI iriseras. in. 6. Quod veto" a paucisearun, qui in Ægyptum navigue me: flint, animadversum est,’id ego sans expositurus. In Egyptum est universa Græcis, et præterea’ex Phœnicia, bis quotannis invehrmtur figlina dolia vine replets: vernmtamen ne unum. quidem, ut sic dicam, vinarium dolium videra est ibi repositum. Ubinam ergo, quœrat quispiam, hæc consumantur? Hoc quoque equidem dicam. Quilibet præfectus populi tenetur sua ex urbe dolia amnia colligera, Memphinque mittere: ca deinde Memphi, aqua repleta, inaridum illam Syriæ tractum departantur. lta dolia idemtidem denim in Ægyptum invecta, ibique venue: exposita, deinde ad kari; ora in Syriam transportantur. i l 7. lta scilicet Persæ, simulatque Ægypto potiti surit, introitum . illam in banc regionem adpararunt, et ea qua’dixi ratione aquis instrnxerunt. At tune temperis, quum nondum partita-esset aqua, Cambyses ab ’Halicarnasseovhaspite edactus, missis ad Arabem nunciis, tutum transitum ab illo postulavit, et obtinuit fide data et ab illo accepta. v i I i 8. Colunt autem iidem Arabes, ut qui hammam maxime : dantque cum et accipiunt tali mode. Si qui volant inter se fœdus pactumve inire, vit alins, in media stans paciscentium, acuto lapide intèriorem manum utrimque illerum prOpe pollicem incidit: tune sumto ex utriusque veste flocco, inimgit sanguine septem lapides in media puâtes; dumque id facit, Bacchum invocat et Uranium. Hoc facto, in qui fœdus pepigit, commodat suis amicis hospitem illam, sive oivom, si cum cive pepigit: et amici etiam ipsi æquum ceusent co-i 1ers iidem.’ Bacchum autem solum, et Uraniam, deos habent ;: m’imtque, se crînes eodem made tandem, quo Bacchus ipse fuerit tonsus: tondentur autem in urbem, circum tempera capillos radon; tes. Bacchum vero, Orotal nommant; Uraniam Alilat. i 9. Postquamigitur nunciis, qui a Cambyse venerant, iidem deÀ’ derat Arabs, hæc est màchinatus. Utres ex Camelorum pellibus,’ aqua repletas, vivis omnibus camelis impasuit; eisque in tractus: agui carentem actis, exspectavit ibi Cambysen. Hæc quidem maxime probabilis fuma est: oportet vero etiam minus credibilem, quia et ipsa - ferlant, memorare. Fluvius est in Arabia magnas, cui Carys nomen; in Rubrum quad vacatur mare se exonerans. Ab hoc igitur fluvi0’ Arahum regela, comutîs bubulis aliisque coriis, canalem duxisse’ aiunt ca longitudine, ut ad aridum illum tractum pertineret, et pet hune canalem derivasse aquam; in eodem autem illo tracta ingentes fadisse cisternas, quœ reciperent aquam servarentque. Est autemvia ab ille fluvio in hune aridum tractum duodecim dierum : derivasseque illam, aiunt, pet tres males tria diversa in 10. Sed ad Pelusium quad vocatur ostium Nili castra babebat

lacs; " I l Pîmmnitu, [sive is Paamminitus,]rusais. Amasidis filins, Cambysen 15.7 exspectans. Nec enim in vivis amplius fuit Amasis que tempere Ægy- ptum cum exercitu Cambyses invasit: sed vita functus erat, pest- (quam quatuor et quadraginta aunes regnasset, intra quos nullam ei magnum incommodum acciderat. Mortuus cenditusque, "sepultus iera’t in sepulcris quœ in templo ipse construenda curaverat. Re- gnante vere in Ægypto Psammenito, maximum prodigium accidit .Ægyptiis : pinerat Thebis Ægyptiis, quad numquam nec ante, nec post id tempus ad meum usque ætatem accidit, ut ipsi dicunt The- ibani. Nam in superîoribus Ægypti omnino non cadit pluvia: at tune ipsis Thebis pluit stillatim. 11. Persæ, transmisse regiane aquis carente, quum castra castris ÎÆgyptiorum opposuissent, ad congrediendum parati ; ibi tune auxi- Iliares reges Ægypti, Græci homines et Gares, indignati quad Phanes externum exercitum in Ægyptum duxisset, tale adversus cum facinus machinantur. Filles habebat Phanes, in Ægypto relictos: his in castra et in conspectum patris perductis, craterem in media po- suere utrerumque castrarum, et productos singulos deinceps pueras super cratere mactarunt : tunc,vjugulatis cunctis, vinum et aquam in ,craterem ingessere, sanguinemque illerum potarunt auxiliarîi em- nes, atque ita ad pugnandum progressi sont. Acri commisse prælio, postquam utrerumque magna cecidisset multitude, ad extremuin in fugam vertuntur Ægyptii. " I 12. Miram vero admodum rem equidem hic vidi, monitus ab indigenis. Quum assa utrerumque, qui in ce prælio ceciderunt, separatim congesta sint, (seorsim enim jacebant Persarum assa, sicuti initie distincts erant ; et alibi, assa Ægyptiorum z) Persarum crania lita sont debilia, ut, si unum minutum calculum in ea velueris cenji- acre, perfores; Æyptierum vere ita sent valida, ut lapide percutiens ægre diffringas. Cujus rei caussam dixerunt esse, mihique facile persuaserunt, quad Ægyptii apueris statim capite radent, unde assa in sole fiunt compacta: qua de endem caussa fit etiam, ut non cal- yescant; nulles enim est populus, apud quem tam rare capet videas calvum, quam apud Ægyptias. His igitur hæc causse est, cur valida sint eorum crania. Persis autem cur sint debilia, caussa hæc est, quad a pueris in ambra versantur, pileos gestantes, quos tigras vacant. Hæc igitur talia, qualia dixi, equidem vidi: vidi vero etiam his similia Papremi, in illis qui cum Achæmene, Darii filio, ab Inaro

Afro13. Ægyptii occisi ex prælio, sent. ut terga verteret ceaçti sunt, eifusafuga se profipuere. Qui quum Memphin essent compulsi, ibique cen- clusi, misit ad eos per flumen Cambyses navem Mitylenæam, in que erat caduceator genere Perse, qui ad deditianem faciendam horte- retur Ægyptios. At illi, subi navem vident Memphinintrantem, de r

138 HERODOTI HISTOR. HI. casteili muro (minerai efi’usi decurrunt, navem perdunt, hominesque in frusta discerptos in murum deportant. Et Ægyptii quidem, poathac obsessi oppugnatîque, ad extremum in deditionem venerunt. Finitimi autem Libyes, ’Ægypti sortem veriti, non tentato armorumipericulo sese! tradiderùnt, tributum solvere spondentes, et’do’na mittentes. Similiter etiam Cyrenæi et Barcæi fecerunt . eadem timentes atque Libyes. Sed Cambyses Libyum quidem dona behigne accepit: at quœ a Cyrenæis erant missa aspernatus, puto, quad exigua essent, nom quingentas argenti libras miserant Cyrenæi; bas îgitur, sua manu prehensas, militibus distfibuendas

l4. Decimo die, ex quo in deditionem venerat castellumi quad .MèmPhÎlprojecit. 35h regem Ægyptiorum Psammenitum, I qui- sex mensesI regnaverat,’ Cambyses contumeliæ caussa cum aliis Ægyptiis resi- ’dere jussit in suburbio; et anîmum illius tentaturus, hocce facere instituit. Filiam illius, servili vestitu indutam, hydriàmque gestantem, aquatum emisit, simulque cum ca alias virgines, ex principum virorum filiabus delectas, eodem cultu vestitas quo regis filia. Quæ ubi ingenti cum clamore et ejulatu in patrum conspectum venerunt, reliqui patres, conspectis filiabus ita misere adfectis, invicem clamorem ejulatumque sustulerunt; Psammenitus vero, ubi respiciens cognovit, in terram defixit oculos. Postquam pi’æteriissent puellæ tiqua-- tum missæ, secundo loco filium rçgis, cum aliis bis mille ejusdem ælatîs Ægyptiis præter regis oculos duci jussit, fune circum cervicem vinctos, et ora frenis coercitos. Ducebantur autem hi ita, pœnas luituri Mitylenæis illis, qui Memphi cum navi perierant : hanc enim sententiam pronunciaverant regii judices, ut pro unoquoque viro decem Ægyptii ex principum numero invicem perirent. Et ille, etiam bos prætereuntes videns, quum ad mortem duci filium suum intelligent, reliquis Ægyptiis, qui circum illum sedebant, fientibus et lamentantibus, idem feeit quod in fiiia fecerat. Denique quum et hi præteriissent, accidit ut homo natu grandior, qui compotor regis olim fuerat, nunc veto bonis omnibus exciderat, nec aliud quidquam, nisi quantum mendions, habebat, atquè adeo stipem a militi- bu’s rogabat, præteriret præter Psammenîtum, Amasidia ’ fiiium; Ægyptiosque qui in suburbio sedebant. Hunc ubi Psammenîtus conspexit, ingentem in fletum erupit, et nemine compellans sodalem, caput sibi pianxit. Erant autem illi custodes adpositi, qui, quidquid quaque prætereunte pompa faceret, observarent,’et renunciarent Canibysi. Miratus igitur Cambyses quœ ille fecerat, misso mincie inte’rrogavit eum his verbis: " Deminus Cambysesier te quærit; Psammenîte, quid sil: quad conspecta filia’tua male adfecta, itemque conspecto filio ad .suppliciumprodeunte, nec clamorem nec fietum edidisti ; mendicum veto illum, nihil ad te pertinentem, ut quidem ex

aliis cognovit, honorehhoc es prosecutusTHALIA. î" Cui ita iman-agami, - i139 Hæc ille respondit: u O fili Cyri, domestica mais majora eraut quam quœ fletum exprimerent. .Et sodalis hujus calamites lacrymaslmere- tut, qui ingentibus opibus excidit, et in senectutis limine ado mendi- citatem est redactus.” Hæc quum ab eodem nuncio ad Cambysen essent relata, commode dicta ei visa esse aiunt Ægyptii; atque etiam Crœsum (quem secum in Ægyptum Cambyses adduxerat) et Persas, qui :aderant, lacrymasse ; ipsumque Cambysen misericoxgdia quadam fuisse tactum, protinusque jussisse, ut filins ejus en horum numero qui petite deberent eximeretur, et ipse e suburbio excitu

adp15. seJam fiiiumduceretur. quidem, qui ad eum - servanduma . q .missi î -sunt, l non amplius superstitem invenerunt, ut qui primo loco fuerat cossus: sed Psammenitum ipsum, e suburbio excitum, ad Cambysenpduxe- tant; apud quem ille deinde vitam egit, nullam vim passus. ,Qui nisi compertus fuisset res novas moliri, recepturus erat Ægyptum, ita ut tamquam præfectus eam esset administraturus. Nam honoraire. consueverunt Persæ regnm filios; quibus, licet patres abniliis zdefe- cerint, reddunt tegnum. Id. enim ita institutum eos habere, quum ex aliis multis colligi potest, tum hoc,- quod Thannyrœ; Inari Afri filio, regnum restitutum est, pariterque Pausiridi, Amyrtæi filio, qui et ipse paternum recepit imperium ; quamvis nemo plus mali Persis fecerit, quam Iuarus et ’Amyrtæus. Nunc Psammenitus, pian. molitus, mercedem accepit: nam ad defectionem solicitasse Ægyptios deprebensus est; quodquum esset compertum, mari sanguinem bibere coactus a Cambyse, e evestighio mortuus’estc Talem igitur ille

vitæ16. Cambyses exitum veto Mempbi habuit. Sain urbem I profeetus i I l est,. * ce factu-- . rus quœ etiam peregit. Nain Amasidis ædes ingressus; protinus e sepulcro proferri cadaver Amasidis jussit: eoque facto, flagellis illud. cædi jussit, et capillos evelli, et stimulis pungi, et aliis modis ai in- . sultari. Quæ quum multo cum labore feeissent ministri, (nain re- sistebat cadaver, quippe conditum; ac nulio morio difliuebat) oom- burî illud Cambyses jussit, nefariumjubens facinus. Etenim. Persœ deum habent ignem: itaque igue comburere mortuos, utrisque nefas est. V Persis quidem, eam ipsam 0b caussamaquam’ memoravi: dicunt enim nçfas esse, cadoter hominis (ferre deo. Ægyptii vero oeu- sent, vivant belluam esse ignem, quœ derorct quidquid natta esset, tu": pa- bqu satiala simul cum en quad devoravit mariatur. Atqui nefas illis est, bestiis tradere cadaver; ob eamque causeur illud condiunt, ne interra jacens consumatuljya-vermibus. Itaque, quad utrisque ne- fss erat; id faciendum præcepit-Cambyses. -Quamquam, ut quidem Ægyptii aiunt, nonAmasis fuit cui hoc accidit; sed alins Ægyptius, ejusdem cum Amasi statures,- quem ce contumelia adficientes Persan

a a la) HERODOTI HISTOR. m. Amasidl insultai-e putarunt. Amasin enim aiunt, quum ex mamie cognosset quid sibi post inortem esset patienduui, quo evaderet flua minentem sartera, hominem hune, qui nunc fiagellis cæsus est, tunè temporis monuum, suc in sepulcro prope janaam sepeliise; mana dusse autem filio, ut ipsuin in imo sepulcri recesu deponeret. At mihi quidem videtur, mandatuni tale, ad suam sepulturam et ad ho: ininem istum pertinens, dulluni omnino dedisse Amasin, sed faisb hæè

jactaril7. Post hæc ab Cambyses Ægyptiis. triplicem meditatus’ e ’ , est expeditionem; Ilan adVersus Carthaginienses, alterna: adversus Ammonios, tertiani adversus Macrobios (id est, Longævos) Æthiopes, ad australe Libyæ mare habitantes. Instituta deliberatione placuit ei, adirersus Car- thag’inienses navalem exercitum mittere; adversus Ammonios terrel atrium copiarum partem; ad Æthiopes veto primum speculatores, qui et -Solis mensam, quœ in horum Æthiopum terra esse dicebatur, vidai-eut au revera esset, et relique. explorarent; in speciem autem

dona18. Illa Salisferrent mense fertur regi esse eorum; hujusmodi. Pratum 1 ’ est in subi urbio, coctib carnibus quadrupedum omnis generis repletum: cas carnes, aiunt, nolctu ex instituto ibi deponi ab omnibus qui in di-è Quinte essent civibus, interdiu autem accedere quemque qui veliet, i éisque vesbl; dibere autem indigenas, ipsum terram illaquuaqué nabote progignere. Talis îgîtur esse fertur ilia Solis (quœ vocatur, mense. 19. Ut vero speculatores mittere Cambyses constituit, mais ex Eiep’hantine urbe homines arcessîvit de Ichthyophagbrum gémira: qui Æthiopiam linguam callerent. Interim vero, dum hi adveni-i rem, navalem exercitum adversus Carthaginem jussit, navigdre. At Phœnices, id se facturas, negarunt: magnis quippe juramèntis sesë teneri, et nefas esse factums, si contra suam sobolem militarent; Noleatibus autem Phœnicibus, reliqui pares non ersnt viribusà atque ita Carthaginienses servitutem, quœ illis a Persis imminebat, efl’ugerunt. Etenim vim adferre Phœnicibus sequum son causait CambySes, mais se ultra Persis tradidissent, et e quibus penderenË universæ ipsius copia: navales. Præter- Phœnices, Cyprii quoque Persis sese tradiderant, et expeditiônîs in Ægyptum susceptsé craint

20. Postquam ad Cambysen ex Elephantine advenerunt Ichtbyüà’ phagi, misit ces-ad -Æthiopes, edoctos quid dicerent, et dona feren- isocii.tes, purpureum amiculum, et aureut’n toi’quem- millasqae, et nua gneuti alabastrum, et palmei vini enduro. muntlfr autem Erbiu- pes hi, ad quos misit Cambyses, et statura Mini et pulcerrifii hominum omnium; et quum alis institutis isti flint-sis ab hiîoi’unt hammam menas; tum hoc adiregiàm dignitatem

tHALIA. » - . 14-1 ’quenjcumque civîum statuta maximum judicant et corporis viribus pro ratione præstantem, hunc regem esse æquum censent. 21. Ad bos igitur homines ubi advenerunt Ichthyophagi, hæc verbe fecet’unt: " Rex Petsarum Cambyses, cupiens amicitiatn te; cum hospitiufnque jungete, misit nos, jubens ut in colloquium tuum Veflitemus; et dona tibi dat hæc, quorum usu et ipse maxime delea- ctatur.” Quibus Æthiops, intelligens venite eos ut speculatotes, in hune modum respondit: " NequePetsatum tex eo vos misit dona ferentes, quad multum ei intersit ut mecum amicitiam jungat; nec vos vera dicitis, venistis enim ut regni mei speculatores. Nec ille vit justusi est: tram si justus esset, non concupivisset aliam terrant præter suam, nec in setvitutem redegisset homines, qui nulla illam injuria adfecetant. Nana illi atcum hune tradite, hæc verba dicenà tes: Rex Æthiopum suadet regi Persarum, ut quando ita facile ars eus tendete Hujus molîs Perse: potuerint, tune adversus Macrobios Ætbiopes vcopiis multitudine nos superantibus moveat bellum: usque eo autem diis habeat gratiam, quad Æthiopum filiis noninduxerint" in animum, ut præter suam terrain adquitete cupiant aliam.” . 22. His dictis laxavit atcum, et his qui venerunt tradidit. Tune sumto purpureo amiculo quæsivît, quid esset, et quonam modo faè cturn. Cui quum Ichthyophagi veta dixissent, de purpura, et de illius tinctura, dolons esse lias homines inquit, et dolgsa illerum amicula: Deinde de torque collari et de armillis quœsîvit. Quumque de hoc ornant exposaissent Ichthyophagi, ridens tex, quum compedes esse putasset, ait, apud ipsos validions laites compedes esse. Tertio, de unguento interrogavit; et, quum illi de confectione unguenti ac de ungendi ratione disseruissent, idem illis, quod de amiculo, rei Spondit. Ubi ad vinum venit, et de hujus confectione ex illis quœ- sivit, valde deiectatus potu, deinde interrogavit, quonam cibo utatur ne, et quodnam sit [nemini Perses Iongissimum vitæ spatium 2’ Et ilii pane and aiebant, natutamque tritici exponebant: octaginta sera armas, terminum dicebant esse longissimum, vitæ hominis propositum; Tom Æthiops,’nilproinde mimm esse, ait, quum stercus comedunt, tant aigreur» eus tinere annorum numerum ,- qui ne tot quidem minas vivere passent, nisi hocce potu sese recrearent: nempevinum dicens: hoc’ enim 1Mo a Persis se superari. 23. Vicîssim interrogantmus tegem Ichthyophagis de’vitæ spati’d et de alitaientorum genere; ad centum et viginti armas, ait, perverîite quorum plerpsque, nonfzullos vereetiam hune termimmz transcendera 51mm 0ere me carnes codas ; potum,’ lac. Quumque mitatentut spécuîatores. quad de amome: numeto dixisset, ad fontem ab me duettos se esse referebant, e quo loti nitidiores facti fuissent, quasi filai forts esset; odorem autem tamquam vioiarum spirate illam fatum» lta levain autem, dicebant .speculatores, esse mais hujus .

ne HERODOTI HISTOR. HI. aquam, ut nihil supernatare passit, neque liguant, neque quæcumg que ligna sunt leviora; sed in fundum abite amnia. Cujus aquæ si revers ea natura est, que: pethibetur, fuerint illi banc ab caussam Iongævi, quad plutimum hac aqua utuntur. Alfante discedentes, ductos se fuisse nattabant in locum quo vincti bomines custodiebanr tut, ibique cunctos aurais vinctos compedibus vidisse. Est enim apud hos Æthiopes ses metallatum ratissimum et pretiosissimum. Inspecto carcere, etiam Salis mensam, quae vocatur, spectaverunt. 24-. Post banc, ad extremum spectarunt sepulcra eorum, quœ e vitro perhibentut esse patata, hoc modo. Postquam atefecerunt cadavet, sive eadem tatiane atque Ægyptii, sive quo alia mode, totum gypso oblinunt, et pictura ita exornant, ut speciem quam maxime similem vivo referat; deinde cavam eolumnam ei circum- dant ex titra confectam, quad apud illos magna copia et manu tractabile effoditur. lta in media columna stans cadavet, pet co-I. lumnam conspicitur, nec adorem ullum spitans ,injucundum, nec aliud quidquam incommodi ptæbens: estque columna citcumcitca conspicua, atque adeo ipsum etiam cadavet omni ex patte conspij cuutn est. Hanc columnam pet anni spatium suis in ædibus servant qui cognatione proximi sunt, terum omnium primitias illis ofetentes, aliaque sacra facientes : deinde sedibus elatas columnas

circa25. Speculatates, urbem postquam collocant. ista amnia spectassent, reversi, a saut. Qui ubi hæc rennnciatunt, protinus Cambyses, ira incensus, bellum, infette Æthiopibus instituit, nullo de procuranda te frumentatia mandata data, nec secum cogitans in ultima terrarum suscipi banc expeditionem. Sed, ut futiosus, nec mentis campos, simulatque » Ichthyophagas audierat, ad bellum faciendum profectus est; Grœ-. ’ cos, qui cum ea etant, in Ægypto manete jubens, peditatum veto universum secum ducens. Postquam itinere Thebas pervenit, ablegavit de exercitu circa quinquaginta bominum millia, quos jussit in servitutem redigete Ammonias, et otaculum Jovis incendete : ipse, teiiquum ducens exercitum, adversus Æthiopes pertexit. Sed, prias quam quintam confecisset itineris pattern, primum, quidquid cibatiorum de frumenti genere habuerant, eos defecemt; deinde, post ftumentum, etiam juments quæ comedi passent defecere. Quæ si Cambyses intelligens mutasset sententiam, exercitumque redu-l xisset; erat, post prius admissum peccatum, vit prudens futurus; nunc, nihil secum reputans, ultetius semper progressus. est. At milites quamdiu e tetræ solo nancisci aliquid poterant, herbas radi- cesque comedentes vitam sustentatunt: ubi veto in arenosa perm-p nete, ditum facinus nonnulli eorum instituerunt; sottiti,ex se ipsis,- decimam quemque comederunt. Qua te cagnita Cambyses, vari- tus mutuamtmilitum comesturam, omissa adversus Æthiapes expe-l a . ,., q . ,.. ditione,.î I tettagressus . l THALÏA. est; multisque de exercitui - v amîssis, MS .Tbebas a: a iterum pervenit. U Quumque Thebis .Memphin descendisset, Græ- cos cum navibus domum dimisit. Talis igitur exitus fuit expeditio- i anis adversus Æthiopes susceptœ. 26. Qui veto ad bellum Ammoniis inferendum ierant missi, bos cqmpertum est, ducibus itinetis comitatos, Oàsin oppidum [serve-v nisse, quad Samii incolunt, qui de Æschrionia tribu esse dicuntur, absuntque a Thebis septem dietum itinere pet arenosa faéiendo: nominatur autem ille locus Græco setmane Beatarmn insula. Hunc igitut in locum pervenisse dicitutlille exercitus: inde veto quid his acciderit, nisi quad Ammonii narrant et qui ex his audivetnnt, nemo alins quidquam quad dicat habet; neque enim ad Ammonios’per- ’venerunt, neque domum reversi sunt. Narrant autem sali Ammo- I ’nii, quum alia, tutu hoc: ab hac Oasi pet arenosa adversus ipsos I iter facientibus, quum jam fere in media inter ipsos. et Oasin essent, incidisse illis, dum ptandium capiebant, vehementem et immanem Ventum Notum, sabuli acervos secum abtipientem; quibus illi abruti, talî modo intemecione periissent. Ammonii quidem hoc nat-

tant27. Quo exercitui tempare veto Memphinilli accidisse. Cambyses pervenit, i adparuerat Ægyptiis Apis, quem Epaphum Græci vacant. Qui ubi repettus est, continuo (Ægyptii, vestimentis induti pulchettimis, in lautitiis eraat. Quos hæc agentes conspicatus Cambyses, pratsus existimans, quad ipse male rem gessisset, eo lestas illos festa hæc celebrate, præfectos ad se vocat urbis; ex eisque, obi in conspectum ipsius 1 venere, quætit, u cur, se ptius Memphi vetsante, nihil tale fecissent Ægyptii; at nunc, quum adisset magna exercitus patte amissa P" Cui illi respondent, 2 deum sibi adpàruisse, qui ex malta temporisi intervallo adpatere idemtidem consuesset; et, quando adpareat, tum univetsos Ægyptios læta festa celebrare.” Hæc audiens Cambyses, mentiri, cos, ait; atque, ut mendaces, ultimo supplicia

adfecît.28. His accisis, p dein v sacerdotes in conspectum vocavit. .Qui quum eadem dixissent; intellecturum sese, ait, an dais aliquis manu duci adsuetus advenerit Ægglptiis. Quæ ubi dixit, adducere ad se Apin jussit sacerdotes: et illi abieruntgadducturi. Est veto Apisihic, sive Epaphus, juvencus, ex vacca natus quœ nullam alium dehinc concipete pattum ipotest: dicuntque Ægyptii, fulgorem de cœlo in vaccam istam incumbete, ex quo illa Apin conceptum pariat. H34 bet autem hic juvencus, quem Apin vacant, notas hujusmodi: ni- ger calot est; sed in fronte, quadtatum album ;iin tergo, figura , aquilæ; in cauda, pili duplices; in, lingua, scarabæus. . 29. Apin ubi adduxerunt sacerdotes, Cambyses, baud satis’mentis campos homo, stricto gladio, quum ventrem Apidis vellet ferite,

14-4- HERODOTI HISTOR. HI. femur feriit; tidensque sacerdotes adloquens, " O prava capital!" inquit. i t Tales ergo sunt dii, sanguine carneque instructi, et ferla ictum sentientes P I Dignus profecto Ægyptiis hicce deus ! Cæte- rum vos non juvabit, ludibrio me habuisse.” His dictis, jussit hop quibus id negatii mandatum est, fiagellis cædere sacerdotes; reli- quarum veto Ægyptiorum quemcumque nacti fuissent festum ce- lebrantem, occidete. lta festi dies finem habuete apud Ægyptios, etsacetdotes multati sunt. Apis veto, percussus femut, contabuit in templo jacens: quem, mortuum ex vulnete, sacerdotes clam rege sepelivetunt . 80. Cambyses veto, ut aiunt Ægyptii, e vestigio proptet iniquutn illud facinus furote fuit cotreptus, quum ne ante id tempus quidem satis compas fuisset mentis. Et primum quidem, post illud, flagi- tium in frettem commisit Smetdin, qui eodem patte eademque matte erat natus. Hunc ex Ægypto in Perses dimisit pet invidiarn, quad arcum, quem ab Æthiape datum Ichthyophagi adtulerant, ille unus ex Persis ad duos saltem fere digitas adtraxisset, quum reliquatum Persaium nullus id præstate potuisset. Dein, quum in Persas tevetsus Smetdis esset, visum Cambyses pet somnum vidit hujusmodi. Visas illi est nuncius ex Petside veniens nunciare, Smerdin in sella regia sedentem, capite cœlum tetigisse. Quum 0b 08.11583!!! sibi timens, ne se occiso tegnum occupet frater, Ptexaspen in Persas mittit, cui Persatum maximam fidem habebat, data man,- slato ut illam occidat. Et Prexaspes Susa profectus accidit Smet- din, sive venatum eductum, ut alii aiunt; sive, ut alii, ad Rubtum deductum mate, et in eo demersum. 8]. Primo hoc facinore in fratrem admisso, altetum in sototem pattavit, quœ illum in Ægyptum erat secum, quartique habuit uxorem, quum tam a patte, quam a matte, sotor ejus esset. Immatri- monium autem eam tali modo duxerat, quum antes. neutiquam ma- tisfuisset apud Perses, sorotes in mattimonium ducere. Unius ex sororibus suis captus erat amore : quam quum cuperet matrimonio sibi jungete, nossetque contra morem fore Persatum siid facetet, vocatas ad se regios judices interrogavit, sir-ne lez aliquo, jubens et, qui vellet, in matrimonium duceret suam sororem.’ Sunt autem regii Indices probati inter Perses viri; qui eo munere funguntut quand vivunt, aut usque dum injusti quidpiam in illis repetiatur. Pet- sis jus dicunt, et interpretes sunt patriarum legum, et ad eos amnia refçruntur. Ad quæstianem igitut a Cambyse propositam respon- . , deruntnhi en quœ et veta et tata essent; dicentes, nullam se legern repaire, quœ jubeat ut frater in matrimqnium ducat sororem ; alium vero reperiri legem, quœ statuat, licitum esse regifacere quidquid uclit. Itaque neque legem, metu Cambysis, abrogatunt; et, ne ipsi, tuentes legem, peritent, aliam legem invenerunt, quœ illi, surate-m in

4 THÀLÎÂJ. i I i ’ 145 mmaniùm ducere cupientiypatruainabami; liguas" une cani- i byses, quam amabat, duxit’ murem nec ivero malta post,- élida) etiam sorarem sibi mattimonio junxit. iEthhanc natuiminorem,q’uas me in Ægyptuiùszecuta’erat, interfec’it; ’ Î Î 82. De cujus morte duplex, perinde atq’uelde ’Smérdi’, fama’ feri- tut. Græci’ quippe narrant, commisisse Cambysen, spectante usera, catalan: leonis cum canis catulol; quiquum aileonis «tilla-vincti.- retur,’ alium catulum caninutn, qui fuisset hujus frater, rupta caté-- na, illi opem tulisse; atque. ita canes, quum duo esSent,*leanem superasse; Hæc spectante’tn Cambysen, delectatum- esse g illatif se. ra, adsidentemjfudisse lacrymas;l Id an’imadvertentemCambys’eb quœsisse ex: (sa; fiera?! etillam respondissegfièîe se, quad-cotri- la»: openrfemmfiam, "neminisset Smerdis, cogitàsærqee ne. miner» mais illi esset opmemum. Hoc igitur’ obi dictum intes- factum illam a Cambïyselesse sans: Græci. Æ’gypcil ver-ornement, quum menéætambo adsiderent, mulierem suinta lactucefolîwur- contenta decerpsisse, tutu exmaritaquæsisse, sit-ne’irii’egrelloetütti, on cui filin decerpta sint, polorior? Quumqu’e is,integrom,’dixisset’; reposuisse illam, ttAtqui tu banc imitatus es lactucam, Cyri da- n mum circumcidens.” I Et illam; ira incensum, icalae’ pedis ci,î pres- gnansltquum esset, insultasse; et illamabortu facto mortua’m me. 83. Itaiïinï suos’sæviit Cambyses, in futotem actas eidétprbjrtët Apin nimirum, sive a1io:casu,"quales ’multæ calamiteuse accident haminibus salent: name’etiam a pactisaÎ gravi motbo dans Cure- byses adflaatusfaisse, quem mm shaman nondum” vacant. Itaque nonferaü dissenmnenm, ne, corpus; quum*gmvi’m0rbaïlaboraret, ne mens quidem sans. esset. ’ . i l ’ . 34. In, reliquos veto Persasliiec alia futoris ediditïexemplaf Pre- ssspen, qùbmïmaximain ,honare’hàbebat, qui nuncioramq sa regain perthrendarum’ muriate futigebatur, cujus mm filins pinceras regîh erse, quiet :ipse’haudïexiguus’ hanor ’est’; illumtigitu’r sic adlo’cutus forum: ttDic mihi, Praxaspes; qualem me virum esse existir’tïânt Perses? et quos de me habent sermanes P" Tum’ illam responé disse : "-Damine, cætera amnia magnifias laudaris: sed vinalaîunt tenimium indulgere.” Quæ quumille de Persis dixisset, ira incerti- mm ragera hæc teposuisse : et Ergo nunc me;Persse dicunt vina de- ditumîdesipere, nec mentis esse compotem P. Igitut primes morem sermones mendaces fuerunt.’Î Superiote quippe tempore, qdum adsi’derent eiiPerseia atque’ etiam Crœsus, quæsiemt arbis Cambyi- ses, quam air ipse aideretur esse, bum ’patre’ Gym colletin? 3 Et illi responderant, esse patre supetiorem: quippe non mode pouiller; quarteni- quc Cyrus obtinuisset, sed et ÎW Æ’gyptum et mm latere. Hæc Persæ dixerant; Crœsus veto quum adesset, nec eixplaceretïista comparatio, his verbis Cambyses sint adlocutus :I "’Mihi quideneo

- U 146 HEROPOTI HISTOR. IlI. nCyro une, nonividetis similis esse patri, quum filium nouâumhabew quidem te ille reliquit.” Quibus auditis delectatus Cambyses arat,

,Crœsique35. Harum igitut laudaverat tunc recordatum judicium. illum, iratum . dixisse Pra- nazi: " Tu nunc cognasce ipse, verum-ne dicant Perses, an istud ,dicentes desipiant ipsi: quad si enim filii tui in atrio stantis, con- 180m Sagitta, medium fetiera cor, constabit nages diacre Perses; .sin aberraveta, dic vers loqui Perses, meque baud sana esse men- .te." His dictis, tetendisse arcum; sagittaque feriisse puerum: qui ut accidit, secari corpusjussit, inspicique vulnus: et quum in cor in- itiasse sagittam esset repettum, ridens et supra modum gavisus, »" Manifestum cagnovisti," inquit, ttPraxaspes, non me insanire, sed .desipere Perses. Nunc veto die mihi, quemnam tu nasti homînllm omnium, qui ita ad destinatumladigat sagittam." PraxaspeS. fluate hominem videns, sibique timensi ipsi, respondit: ’tDomine, equidem- ne deum quidem ipsum ita dextre ferire existimo.” Tuneîgi- hoc facit Cambyses: alibi veto deinde, non dissimili ratione, ;dHOdGCÎm,Persas, nulla idanea caussa damnatas, vives inversa capite

une. Que: quum jussit ille patraret, defodi. æquum censuit ’ l Crœsus. I Lydus bises: illam verbis manete: u 0 tex, ne amnia ætati iræque indulgeas! «sed cantine atque vcohibe te ipse. Bons res est providentia: et Capiemifl est, rectum consilium in tempore capere. At tu viras .accidis, cives tuas, nulle idonea causse damnatos; idemque pueros occidis. Quod si plura talia admisetis, vide ne .a te Persæ de- fioient. Mihi veto pater tuus injunxit, sæpe multirisque bousins. ut te monerem, tibique consilium darem, si quid, quad e tua commodo esset, rapetissem." Hoc ille, benevolentiam signifions. consilium Cambysi dedit; cui his verbis tex respondit :. " Tu.eti8m. mihi consilia date audes! qui tain præclate tuam administrastipas "in: Præclareque patri mec consuluisti, suadens illi, ut trajecta adversus Massagetas duceret, quum illi in nastram terrain valent trajicere. Igitur et te ipsum perdidisti, pattiæ rebus male. administratis; et Cyrum perdidisti, qui tuum secutus est consilium ; sed male tibi hoc cesserit, jam pridem enim occasianem aliqnaln adversus te nancisci cupiebam.” His dictis, arcum prehendit, sagittaux in illum emissutus. At Crœsus conversus foras se pratipuit : et Cambyses, quum faire illam non patuisset, famulis impetavit ut prehensum occiderent. At famuli, qui ingenium illius nossent, occultant Grœsum, hæc secum reputantes, si dati mandati pœniteret Cambysen, et desiderium Crœsi eum caperet, se producto illo præ: t min servàti illius accepturas ; sin in sententia tex persisteret, neque illam desiderata, tune illam esse interfecturos. Neque-malta post aient illi ifere existimaverant) desideravitCambyses ÇrœSum; quo

THALI’A. - 141 cognito famuli, "superesse illam,” nunciaru’nt. ’Tum veto, "fait- dere se quidem," ait Cambyses, "quad Crœsus supersit; si: illos; qui eum semassent, non impune laturos, sed capite luituros.” Quod et37. Taliafaciendum igitut Cambyses multa, dummandavit. Memphi morabatur, et ad-i versus Persas et adversus socius furiosa patravit: præterea vetusta sepulcra aperuit, et cadavera inspexit; atque etiam templum Vulcani ingressus, simulacrum dei multis modis ludibrio habuit. Vulcani illud simulacrum simillimum est inœniciis Putacis, quos Phœniced in proris triremium circumferunt. Quos qui non vidit, ei ego signi- ficabo: est imitatio viri pygmæi. Ingressus vero etiam est Cabin- rum templum, quod neminem fus est ingredi, nisi sacerdotem: atque horum ’simuiacia igné etiam cremavît, multis modis ludificatus. Sunt autem hæc similia Vulcani, cujus filios aiunt esse Cabiros. i 38. Quibus ex omnibus fit mihi maniflastum, furore magnbpere actum fuisse Cambysen: alioquî templis sacrisque populi ritibus non emt illusurus. Quod si quis enim hominibus omnibus optionem proponeret eiigendi ex, omnibusiinstitut’is ’ en quœ optima viderenturi quilibet eorum, te deliberata, domestica esset prælaturus : adeo quisque populus suas leges longe esse optimas judicat. Itaque veriÀ simile non est, alium hominem, nisi furiosum, tafia ludibriq haberej Statuere autem ita de suis iegibus et institutis homines omnes, quum aiiis multis intellîgi documentis potest,tum hocce. Darius, postun imperio est potitus, convocatos Grœcos, qui ei indexant, interrogavit, it quanam pecuniæ proposita summa vellent mortuos parentes comea clerc?” Et illi, flnuHa conditione se id factums," responderuht. Idem deinde ex Indis hos qui Caliatiæ nominantur, qui parentes cornai dunt,adse vocatos,præsentibus Græcis, etper interpretes quid ageratur intelligentibus, interrogavit, " qua mercede in se reciperent,igne cremare mortuos parentes P" Et illi, alto voce exclamantes, me-’ » liera eum ominariljusserunt. lta igitut hæc constituta sunt: recteque mihi Pindams uidetur cecinisse, Legem dicens, ragent esse omnium. 39. Quo tempère Cambyses Ægyptum hello sagressus est, per idem tempus Lacedæmonii adversus Samum, et Polycralm, Æacîs filium, expeditionem susceper-unt. Is quum-insurrection foot: Sa- mum occuéasset, primum trifari’am distïibutam civitatem simul cum fratribus, Pantagnoto et Sylosonte administraverat: dein, altero i occiso, et natu minore Sylosonteiinsula ejecto, universam Samum imperio tenebat. Quo in imperio cum Amasi, Ægypti rege, hospi-- tium contraxit, dona ei mittens, et vicissim ab illo accipiens; Irevi- que temporeiita- auctæ res emmi: Polyci-atis, ut par universam Ioniam reliquamque Græciam Acelebrarentur. Etenim quoeumque cum ex-’ ercitu taroficisceretur, amnia éi feliciter cedebaut. - Habebat autem: centum actuarias naves quinquaginta remorum, tes-mille sagittarias ;

E8 HERODOTI HISTOR. 111. momaque circoncises, nulle discrimine facto, invariant. agebat fe- gebatque, amnia. Nain amico, nichet, mugis se gratificatuxum. si en, quœ eripuisset, eidem restituera, quam si initie nihil eripuisset. Multas igitut insulæ ceperat, multa item’ continentis oppido: in his Lesbios, quum omnibus viribus Milesiis aux-Hic essent profecti, na- yali pugnalsuperatos cepit; qui deinde universam fossam, murum 53m1 ambientem, vincti faderunt. I 4-0. Amasin non latebat, ingenti felicitate uti Polyœatem; sed en res illi curæ carat. Quum vero etiam multo magis augeretur peuplera illius fortuna, m5880 libella hæc ad eum perscripsit: uAmasis , PolyÇrsti hæc dicit. lJucundum utique est intelligere, virum amicum et hospitem bene agere. Atmihi non placent tune res-ni- .secunda;,ut.qui norim, invidum esse numen: ac fare cupio, ut et ego et hi qui mihi curæ sont, partim quidem prospero entama: goum; successu, partim veto etiam nonnihil ofl’endamus; atque ita potius vilain transignmus, vau-jante fortuna, quam usquequaque si- gnai felices. Neminem enim navi. ont fando audivi, quin, postquam usquequaque promeut usas est forums, postremQ pessimum funditus fluent; baignent. Tu ergo, meum secum consilium, adversus illam Quant nimbai felicitatem, fac hocce: cogita quid sit quod habeas quad mazximi tibi sil: pretii, et quo amisso summo animi ægritudine Weptum te iri existions; atque ita illud abjice, ut inter homines 9038319159; comparait. .Quodsi posthac tibi res» secundæ jam non ne; vices cumiipsis infortuniis eventuræ surit, fac ut rebus tais hac cations, quam tibi propane, medearis.” .1 41, His, perlectis Polyarates, intelligens bene se manete Amasin, quassivit esset ex suis cimeliis, cujus jactura maximum ani- guano esset adlatura: et, terum .suarum inita ratione, hoc repexit. Erutei annulas signatorius, quem gestabat, euro vinctus, ex magdo lapide, Theadori opus Samü. Teleclisfilii. Hunc .annulum. abjioere secum constituens, facit hæcce. Actuan’am na- yem quinquaginta remoulu) .hominibus complevit; quam postquam amuseuse-andin jussit illos in 31mm enavigare : quumque procul si) insula skiassent, dehractum de manu mulon, conspicientihus cuncfis,qui,in navi crant, in mare projecit. Hoc facto, retro novigayit g et postquam dompmtrediit, in mœ’rore Yetsatus est. 4. 42., A; quinto, ginseng exinde die res ei accidit hujusmozdi. Ho- mopisoatoriam. exerçais, quum ingentem pulcrumque cepisset pisseux), Polycraii ouin volait donc (lare : itaque, ad fores regis illumfe- nous, fit une se Polyprati in conspectum venire. Quod ubiilli con- figit,rofi’erens.ei piscem duit: e Hunc pisseux, Rex, postquam ego cepi,. non judiçavi in forain terum venalîum esse ferendum, quamvis y sim homo imam; mon victum quærens; sed visus est mihi te moque iwriovdignus: tibi igitut illam adferodouoque." His. verbis de.

. THALIA. ’ 149 lectuus Polycrates, in hunc modum homini respondit: " Recte utique ,fecisti, ac duplicem tibi habeo gratiam, et orationis-mua, et doni caussa: taque ad cœnam vocamus.” Piscator. magni hæc fadens, domum abiit: famuli veto, dum piscem disseCaut, reperiuut invejus ventre annulum Polycmtis. Quorum v-iderum,.pmtinus correptum, gaudio perfusi, ad Polycratem (loferont, nunciautqueqno pacto repertus sit annulusg, Tutu Polyærates,quum aubinât mentent qius cogitatio rem esse divinam, conscripsit in libello omnia, quœ et ipsefecisset, et :quæ sibi -inde.aocidissent-: libellumque illum in Ægyptuiu dedit; perferendum. v 4:3. AmasiS, 1963.0 libella quem adillum Polycratesmiserat, intellexit,;fieri non posée ut homo hominem e casu fatum eripiat, et male viWVMrmr.m ,Polycrstem, cuifeliciter omni: cedant, quique etiam, quœ. abjecit, rursus invenjat. Itaque misso Samum præcone dissolvez: se dixit hospitium. Id antennes causse feuit, ne, si ingens et gravis calamites Polycrati accidisset,.ipse manete jadfieeretur hospitis’caussa. 424i. Adversus, hunc igitur Poiycratem, abusomnibus felicem, bellum moverunt Lacedæmonii, auxilio avocatia .Samiis illis, quide- inde Cydoniam in Creta insola coloniam condiderunt. Scilicet, que .tempore Cambyses, Cyrifilius, copias adversus Ægyptum comparavit, miserat Polycrates ad Cambysen, rognas ut etiam ad se Sa;- un minaret, a seque mpias peteret. Quo audite, libenter Cam- byses 8mm miserat, petons ut navales copias secum mitteretzad- versus Ægyptum. Et illee civibus selectqs hos, quos novandnrum domi nenni maximesuspectos habeat. miserat cum .qnadmgintatri- minibus ; mondains Cambysi. ne bos ranitteret. . 45. Jam dicunt alii. Saunas bos a Polyerate missos. inÆgyptum non pet-venise; sed quum ad Carpathuml navibus venissent, rede- libeitatastatuisse non ulterius navigue: Aliî. aiunt, venisse cos in Ægyptum, ibique fuisse observatos, sed fuga inde assisse. Qui ahi Santon renavigarunt, Polycrates cum mvibus obviant pnofectus prenant-tan, eiscommisit: qua ex puy): quum supetiota discu- sîssent, hi salaces, in insulsm amenderont; attunc, pedsstri commisse prælio. VlCIil fugatique sunt, arquait: .14me navigua. mut. Ac mm quidem qui «liant, bos ex Ægypto redeunbes devi- cisse Polycratem : quod, men quidem sententia, V filants: est. Nil enim opusfuisset Lacedæmonios auxilio vocare, si satis virium ipsi MG quibus decratem ad deditionem compellerent. Ad hæc minime est credibile,cuiet auxiliarium mercenariorum et pro- plieront aussi: multitude præsto erat, hune airedeuntibus Samiis, ’pauçknumorO..fnisse devictmn. Præterea civiumsibi subjectorum tintes et liberos, navalibusinclusos, in promu: habusrat Polycntes; quos, siilliuçmn ,redeuntibns de proditione egissentksimulrcum navalibus igue erat crematurus. v -

150 HEÈODOTI HISTOR. m. 46. Samii, a Polycrate ejecti, ut Spartam venernnt, introducti ad- magistratus, multa fecerunt verba, solicite admodum orantes. i At illi, primo hoc eis data concilie, responderunt : .qnæ prima dixissent; sa se esse chiites: quœ deinde, (a mon iintclligm. Post hæc, iterum admissi, saccum ferentes nihil aliud dixerunt, nisi hæc verba, Sac-4 aufan’na indiger. . Quibus Spartani responderunt, vocabqu S ace in. super-sedan cos pomme: opem vero ferre decreverunt. 47. Deinde Lacedæmonii, rebus omnibus paratis, exercitum Sa» mum. miserunt: idque, ut quidem Samii dicunt, fecerunt remune- raturi beneficium, quandoquidem ipsis superiore tempore Samii- navibus opem tulissent adversus Messenios: ut vero Lacedæmonii aiunt, non taux Samiis precantibus opem laturi expeditionem bancï susceperunt, quam punira illos cupientes, quod craterem rapuissent, ad Crœsum a semissum, itemque thoracem, quem Lacedæmonii! donc miserat Amasis, rex Ægypti. Nam et thoracem illum, superiore arme quam craterem, Samii rapuerant. Lineus is thora: eut; multis intextis figuris ornatus ex auro et lana xylina: quad vero* mirotu dignum est, mon thoracis quodlibet, quum tenue ipsum sit, in se continet fila trecento et sexaginta, conspicua cuncta. Alias huit: simillimus est, quem Lindi idem Amasis Minervæ dedicavit. 48. Operam autem suam ad banc contra Samum expeditionemy ut susciperetur, studiose etiam contulerunt Corinthii. Etenim adversus hos quoque contumeliam admiserant -Samii proxima ante banc expeditionem astate, per idem tempus quo enter raptus est. Pariander, Cypseli filins, trecentos pueras principnm e Corcyræie’ virorum Sardes ad Alyatten miserat castrandos. Quos pueros qui- ducebant Corinthii quum ad Samum adpulissent, cognita causse. Samii cur Sardes illi ducerentur, primum monuerunt puems, lit-templum tangerent Dianæ : deinde, quum a templo abstrabi supplicesî bos non paterentur, Corimliii autem eisdem alimenta negarent, fie-A stos dies instituerunt Samii, quos etiam nunc eodem modo celebrant; ingruente nocte, quamdiu adorant supplices pueri, ehoros agebantl virginum juvenumque, constituta lege, ut, qui choro interessent, bel. laria secum ferrent ex sesamo et ruelle confecta, quœ a pueris Cor-n eyræis raptu comederentur. . quue tamdiu ita fecerunt, donec en. stodes puerorum Corinthii, illis relictis, abierunt :I tuno Vera-pueras

Corcyram49. Jam, si murtuo Perinndro Samii amicitiam reduxerunt. Corinthii cum Coroyræis . coluissent, non illi banc 0b caussam sociierant futuri expeditionis contra Samum susceptæ. Nunc, ex quo colonisai in insulam illam. deduxerant, perpetuo mutuæ inter utrosque durant dissensiones. lta-5 que illam 0b caussam Samiis Corinthii succensebant. Miseratwau- tem Sardes Periander castrandos pueras ’ex principum Coréyræorum- tirmiliislectcs, pœnam ab illis sumturus :nampriores Corcyræi nos farium facinus in ipsum admiserant. v I w I ’ . r

" THALIA. i ’ 151 50. Scilicet postquam uxorem suam Melissam Periander accidit, ’nd priorem banc calamitatem alia ei supervenit hujusmodi. t Erant rei ex Melissa duo. filii, alter septemdecim aunas natus, alter cocode- :cim. Hos avus maternus Proales, Epidauri tyrannus, ad se vaca- ’tos, benigne (uti par erat) excepit, quippe ex ipsius filia natos. Quos .ubi a se dimisit; dura illos deducit, ait z, a Nostis-ne, filii, quis matrem vestram occiderit ?" Hujus verbi frater natu major nullam habuit rationem: minor vero, cui nomen erat .Lycophran, hoc .audito, tanto est mœrore adfectus, ut, quum Cotinthum rediisset, pa- i item, ut qui matrem suam occidisset, nec. salutaret, nec compellan- v-tem vicissim adloqueretiur, nec interroganti responderet quidquam. ÂAd-extremum, iram non tenens Periander, dama eum ejecit. 51. Hoc ejecto, quæsivit ex majore .natu, quid cum ipsisvavus disseruisset. Et ille exposuit, quam benigne ipsos excepisset; verbi autem illius, quod Procles eis, quum dimitteret, dixerat, nullamfecit ’mentionem, ut qui illud in animum non admodum admisisset. At mater, fieri promus non passe, ait, quin aliquid ipsis nous suggessen’t; [et percentari institit. Tum recordatus juvenis, 1d quoque dixit. Quod quum adveflisset Periandri animum, nulla pan-a indulgentia mi decnevit; ad casque, .apud quos vitam agebat puer a seejectus. misit nuncium, qui ipsius verbisillis diceret, ne ædibus puerum re- Iciperent. Itaque inde ejectus, quoties in aliam se domumirecepis- net», ex hac pariter expulsas est, quum recipientibus minaretur pater, imperaretque ut dama illumprahiberent. Pulsusigitur ex alia, ad alium sadalium domum confugiebat: bique eum, ut qui-Periandri filins esset, quamvis timentes, tamen receperuut. x V . . 52. Ad entremum publico præconio Periander edixit, quiqui: cum dama recepisœt, ont serments cum sa miscuisset, cum sacrum Mul- ctam (quam eodem edicto definiebat) Apollini debiturum. 4E): hoc igitur edicto nemo amplius .vel colloqui cum eo vel in domum recipere voluit: atque etiam ipse ne teutare quidem dignatus est rem vetitam: sed manens in proposita, valutabatur in posticibus. Quarto dein die conspicatus illum Periander illuvie et inedia male adfectum, miseratus est puerum, et propius accedens, .posita ira, his verbis est adlacutus : " Utrum, o fili, optabilius est tibi, hic status quo nunc es, an ut tegnum et relique houa, quibus ego fruor, accipias, ca i conditione ut te patrie anima adcommodes l Cumsis filins meus et opulentæ Corinthi rex,’ vitam elegisti errabundi mendiai, obsistens et irascens ei cui minime fas est. Quod si in domo nostra accidit calamitas, ex qua suspicionem adversus me concepisti ; mihi ille acci. dit, et in me cadit maxima ejus pars, quum a me hæc factasint. Tu vero, cogitans quanta præstet invidiam movere quam misericor-: diem, simulque quale sit succensere parentibus et superioribus, (101 mum ahi.” .His verbis eum inhibere conanti patri nihil aliud puer

ma HERODOTI’ HISTOR. 1H. respondit, nisi dobere 511m 8mn muleta» deo, et qui quum rit mu- tus. Tom intelligens Periander, insanabile et invictum esse puai malum,iinstructa navi e conspectu sua oillum Corcyram misit, quœ et ipsa imper-i0 ejus eraiti subjecta. Dimisso vera puera, Prochain sacerum hello petiit,» ut qui præcipuus præsentium’ terum aucun: fuisset : cepitque Epidaurum, et ipsum Proclem, cumque vivum in custodia53. Procedente tempore, tenuit. postquam aonsenuit’ A Periander, animad- vertitque non passe se amplius-res suas’iuspicene et administras-e, Carcyram misit, et Lycophronem ad suscipiendum tegnum voca- -vit; nam majorera natu videbae non esse idoneum, quippevqui manifeste hebetiorev esset ingenia. At Lycophron- hominemçquiæi - hune nuncium adferebat, milla ne interrogations equidemtdignatus est. Tum Periander, cui curæ. crut adolescens, iterum ad cum misit sororem, filiam suam, ratas haie illam maxime obsecuturnm. Quæ quum advenisset, dixissetque: il Vis-ne, fili, aliorumin maous venire regnum, et dissolvi domum patris tui potius, quam ut ipse abeas, atque hæc teneas? tAbi domum, et desine te ipsum punira. i Sinistre res est abstinstio: ne malum malo suante-caneris.- Multi præponuut’justioribus æquiora lenioraquer. multi jamzitem, mum quærentes, patema perdiderunt. Lubricares regnum (normalisas tamenlliabet smatores. llle jam senex est, et vigoreur ætatispræ- saugrenus: ne’bonaltua aliis tradas." Sic illa, arpette edoata, hi ad persuadendum maxime idoneis frottera est adlocuta. Atrium-na quaquam ait, Corinthumtse esse minutum, quamdiu patron: WMSJC cognovisset. Quæ postquam illa monnciavit, tertiavPeriander præ:- conem misit, qui diceret, ipsum in Corcyranr endurant, Mimi autem Corintlmm abirc juberet qui regmrm muscadin. * Quam inxconditio onom quum consensisset adolesaens;.Periander parabatx Corcyram proficisci, et filins Car-indium. Al: Gorcyrœi,’ his: rebut omnibus cogi- nitis, ne in terram ipsornm Periander veniseqinterfecerunt’juvenmm Hunc igitur ab caussamide Corcyræis ulüanem:Perianderceperat;-n 54a. Jam Lacedæmonii, inagnacum classe Samum profond, urbem oppugnarunt. Et murum ’adgressi, turrim in suburbio mari in» minentem jam transœndersnt, quum, succurIentel ipso: Polyarüto magna cum manu, repulsi’sunt. Simul veto a superiora turri;:quc in dorso mantis ont, egressi sunt auxilisres, et’ipsorum Sauriens!!! ingeus numerus; qui postquam par exigM*œmpm sustànuissont Lacedæmonios, fuga se recipiunt;- et illi ’insecuti, magnammdam

55. Quod si, qui tunc’adfuerùnt Lacedæmonii, cuneti similes en die fuissentIArchiæ etILycopæ, capta fuisse: Samum Avohiasem’m etfecerunt. Lycapas, quum soli cum fugientibus Samiis in urbem irrupissent,. intercluso redits, intra urbem a Samiis-intèrfecti snnt. liquide.

cumr çenio THALIA. ab hoc Arc’hîa, cui et ipsi Arche nomen . eut; i Seuil 153 filio, Archiæ nepoti, çongressus 8mn Pimnæ, quo de populo crut: qui omnium hospitum maxime Samios pelait, mihique dixit,- patri un nathan [un causa fuisse imam, qùodilfius pater Aubin; Sami foftùcimepugnanwœubuissct : caler: se autem SW, nichet, «au: émia,» publiez a Samiisifuiuct «palma. a ’56.’ Sed Lacedæmonii, postquam par. quadraginta (lies l appu- gnàssent Samum, neque quidquam profecissent, in Peloponnesum sunt reversi. Fertur autem fama, tenure quidem apuras, quœ ait. Polycratem magnum numerumputriæ monetæ ex plumbo cusæ, sed deauratæ, illis dedisse; quo accepto en: discessisne. Hæc prima est expeâitio, quam in Adiam Lacedæmonii; Do’ricæ stii’pis populus, susceperunt. 57. Hi auœ’m ex Samiis qui Polycfaçem hello cran: adgresni, quum in eo essent Lacedæmonii ut illos dentellent," îpsi quoque abierunt, et Siphnum f naviguant. Pecunia enim indigebam: et fiorenteæperjd tempus erant res Siphniorum, ut qui præ cæteris in- sulànis divitiis maxime valebantl; quippe in eorum insulametalh craint auiji argentique, in quidem ut ex decimp pecuniæï illius, quœ ibi conficitur, thesaurus Delphis sil: dedicatus, qui nil cadit opulen- tissimîs; ipsi veto, quœ quotannis ex metallis ’redibant, eu inter le distribuebant. Iidem, quo tempore thesaurum illumjnstimerunt, quæsiverunt ex oraculo, un præsentia bouc par bagua temporic spatium ipni: sint duratura .7 Quibus Pythiahæc respondit: "

Quum lumen in Sipbno fnerînt prytapeil un, Cana fori facies; tune vit vufer udlît oportet, Qui note! e ligne 15men, legatumque mbentem.

En: autem tune [quum advenere Samii] et forum et prytaneum Siphniorum Patio lapide excultum. r 58. Hoc oraculnm Siphnii, nec tune statim quum datant est, quo peytineret intellexeraut; nec deinde, quum Saunii advenerunt. Nm simul mue ad Siphnum Samii adpulerunt, navem unam in urbem cum lègàtis miserunt. Erantautem olim haves omnes minîo- W: idque fait quod Siphniis Pythia edixerat, quum cavera filés jacket ligua: incidiac, et rubrum præconem. Advenientea igitur Saulioruln legati postdatant a Siphniis, ut decem ralenti: ipsis mutub durent. Quod quum se factures Siphnii negment, agros’eorum depopulati nant En ra cognita, protinus Siphnii egreesi suint, . reloue nuis opem laturi: sed commisao prælio inferiores (limant, mil. tique eorum urbe a Samiis sunt interclusi : quo facto, centum talents

lb59. illis Abfiermionensibus Samii veto, exegbrunt. data pecunia,-Hydream ï i acceperung:- I iniulam, Peloponneso obversam, cumque Trœzeniis in depœitum x

154 HERODOTI HISTOR. 1H. dederùnt ;i ipsi veto Cydoniam in Creta coudiderùnt coloniam, quum non hoc consilio navigassent, sed Zacynthios insula ejecturi. Mansere autem ibi, et opibus floruero pet quinquennium; ita quidem, ut, quœ nunc templa sunt Cydoniæ, ab his entructa sint, atque etiam Dîctynes faunin. Sexto autem anno Æginetæ eosdem, Cretensibus juncti, prælio navali superatos, in servitutem redegerunt; resectas- que navium proras, quibus apri pro insignibus orant, Æginœ in Mi- nervæ-templo dedicarunt. Id fecerunt Æginetæ, infensi Samiis: hi enim primes, regnante Sami Amphicrate, belle Æginæ illam multis malin Æginetas adfeceraut, sed et. ipsi multa crant pesai. Hæc

veteriswodii60.. Longiorem de Samiis sermonemcausas. feei, quoniam . . ab his tria maxima opem, præ reliquis omnibus Græcis, «fait: sont. Primum, in monte ad centum et quinquaginta œgyas edito, in hoc fossa ab imo monte incipiens, et-perltotum ita acta, ut in oppositum momie lotus pateat alterum fossæ orificium. Longitudo fossæ septem sta- diomm est: altitudo ac latitudo, octo pedum utraque. Par totaux autem illius longitudinaux: excavant est alia fosse, triginta pedes alta, ires pedes lais, par quam aqua, ex ingenti fonte derivata, per tubas in .urbemdeducitur. Architectus hujus fossœ Eupalinus fuit Me- garensis, Naustrophi filins. Hoczunum ex tribus; .Alterum est opus,.agger juta mare ductus .cirça portum, in altitudinem viginti .orgyarum; longitudo autem aggeris, major duobus stadiis. Têt- tio, templum habeo: .exstructum maximum omnium, quœ nos novimus, templorum: cujus primas architectus fuit Rhœcus, Philis [sive Philæ] filins, Samius. Harum caussa sermonem de Samiis paqu longiorem instituîmul. V I » ’61. Jan adversus Cambysen, diutius in Ægypto momntem insa- nientemque, insurreierunt duofratzm Magi, quorum alterum Cam-i byses procuratorem domus suæ reliquerat. Hic igitut adversu’ail- 1mn insurrexit, quum inteJligeret, ocçullari Smetdis cœdemrpau- I couque esse Persunm ad quosinotitia illius. pervenisset,’ plemsque retoillum crederesuperesse: hæc ille reputans, regiam occupera instituit. Erat ei frater, quem simul cum eo insurrexisse. dixi, col:- poris specie similis admodum Smerdi, Cyri filio, quem Cambyses, quum ipsius. frater esset, interfecerat. Erat igitut hic et facie Smerdi similis, et ipsi quoque idem nomen Smerdis .erat. Hunc hominem Paüzeiçhes Magna, postquam ci persuaserat ut sibi omnia, confiéeret, regioj in ,soiio colloçavit. Quo facto, præcones dimisit quum alias. in partes,tum et in Ægyptum misit. qui ediceret exercitui, Svncrdi aldins: me mutina. Cyrifiliosmn Cambysi- . -. . - - . . 62. Itaque et alii præcones hoc edixerunt; .et,,qui in Ægyptum en: missus, quum Cambysen puni .exeiçitu Agbatanis Syriæ inve- nimt; 0min. media proclamait. sa. que!!! M880 ramdam baba:

bat. i quæ ubi a præcone edicta .THACambyses ,coËgnOVit; LIA. qüumiprodid . 155 tu!!! se a Praxnspe existimaret,v(hunc enim, ad interficiendum Smer- ’ dia missum, non exsecutuin esse mandatum) respiciens measpefi, ait. li Praxaspes, îta igitur mandatum exsecutus es quod tibi injunxe- mm?" Tum ille : *t Non est hoc verum, domine, utiSmei-dis frater tuus adversus te insurrexerit, aut ut ulla’tibi ablillo contentio, sises niagna, sive pana; e’xistereipOssît.” Nain ego ipse, tuam mandatum exæcutnz, men manu eum sepelivi, Itaque, si resurgunt mortui, ex- apecta ut etiam Astyages Medus adversus te ait insurrecturus z site exit. ut olim, nihil quidquam -novarum’ terum ab illo tibi nasoe’turu Quare mihi videtur, insequi nos debere .prœconeml, et exïeo pep. quinte; a quorum; minus edixerit, Smerdi regi esse iphrendum’." , 65. Hæc a Praxaape dicta quum placuissent Câmbysiyprotinus’ sunt qui præconem insequerentur reducerentque.’ Qui ut: rediit, his verbis eum interrogavit Praxœpes: " Tu, homo, :quum: dicas’a Smerde Cyri filio te nuncium venire, nunc, si mihi ver-mm dixeris, salvus abito. Ipsum-ne Smetdin ocu’lis tuisvidisti, qui tibi: hocrmandatum dederit; an ab aliquo ex ejus ministrisilludaccepiè agi P” Tarn ille, ii Ego,” inquit, *i Smerdin Cyrifilium, ex quo rex: Cambyses cum exercitu in Ægyptum est profectus,.nondum vidiez sed Magus, quem damne suæ procuratorem Cambyses constituity " hic mihi mandata hæc dedit, dicens Smerdin esse, Cyri filium,.qui,: ’ ut en ad vos perferrem, imperasset.” Hæc illis homo iste dixit, a, venette nihil dissentientia. Tum Cambyses: ti Tu quidem Pur xaspes,” ait, aut: vit bonus mandata mea exsecutus, culpam eifuv gisti: « atquisitandem ille fueritvPersaruui, qui Smetdis nomen usur-» pans, adversus me insurrexit?" Cui ille, tt Equidem, Rex, mihi vi-V. deor,’.’ inquit, ti intelligere quid hoc rei ait; Magi sont qui tibi in-- annexeront, tum is quem tu procuratorem doums tuæ constiuiisti, - Patizeithes, tum hujus frater Smetdis.” ’ ’ I * - 64s.x Ibi tune, audito Smer’dis nomine, veritasiquum dictorum tum insomnii animum percutit Cambysis, cui par somr.1um visum erat non. ciare aliquem sibi, Snærdin, regio in solin sedentem, capite cœlum tetië Itaque intelligens, frustraiperiisse fratremfdepioravit Smerq dia : et postquamuniversam suam calainitatem deplorasset lumen. tatnsque esset, in equùm insiliit; in animo habens, quam celerrime posset, Susa adversus. Magali) ducere’ exercitum. At, dam in equum insilit, de vagins, gladii fungusv[cmem vagisse 61(1th sive meum vinculum,fungifigura] decidit; et nudatue gladius femur feu riit. Vulneratus igitur Cambyses eodem parte, que ipse antea- deum Ægyptiorum Apin percusserat, quum letale vuinus accepisse Bibi». videretur, quæsivit quodnam nomen esset oppido? Et illi Agbatana, dixerunt. Erat’ei autem supetiori tempore oraculi responsum et. Buto urbe adlatum, vAgbatam’s illam-moritqu : runde sibi permane-

156 HERODOTI HISTOR. IlI. rat, Agbatanis Medus, ubi ei rerum omnium summo; crut, amerri me site functurum ; et ninn’rum Agbatana Syriæ dixerat omnium. Itaque, postquam tune percunctatns oppidi nomen cognovit, con- stermtus calamitate quœ et ex Mago ei imminebat, et ex vulnere, resipuit; intelligensque oraculi responsum, ait :* Hic lacé fatàked mtemfiaire Cambysen, Cyrifilium. i 65. Neque tune plural; sed deinde, interjectis fera viginti diebus; convocatia ad se spectatissimis qui adorant Perseum:, hæc ad est ver-ba fedt: u E0 redactus rum, o Perses, ut rem vobis eau), quam omnium maxime oceultavi, debeam aperire. Quum in Ægypw essem, vidi noctem visionem, quam urinera numquam vidimant! Visur’n en: mihi, venientem domo nuncium rènunciare, Smerdin, regio in solio sedentem, capite cœlum tetigisse. Itaque veritus’,lne imperium mihi a frette raperetur, properentiora feci quam pardon: tiare; nec enim namræ hominis datura est, aviertere id quod sit even- turons: egovero fatum Praxaspen Summitto, qui Smerdin interfieiat. Quo tante admissoifacinors, securus vîtam agi, nullo pacto cogitan’s fore, ut, occiso Smetdi, alins quisquam hominum mihi insurgat. Sed ab ejus quad futurum en: notione prorsus aberrans, præter jus"- et au fratrem occidi, et nihilo minus regno sum privatus. Smetdis enimiMagus’ fuit, quem contra me insurrecturum esse deus mihi-fig? fleurent. Patratum igitut a me facinus est; vosque sic existimate, non amplius in vivis esse. Smetdin: sed Magi vobîs regina: occupa- mt, in quem ego procuratorem dormis meæ reliqui, et frater ejus Smetdis. ’Jam, quemimaximie oportuerat vicem meum, qui hæc indigna a Magie patior, ulcis’ci; is nefaria cœde, a proximis patrata, vitam finivit. Qui quum amplius non sit, secundo loco summa me micanites argot, ut de cœteris vos, lPersæ, quœ nunc,- quum vitam’ finie, mihi a-vobis fieri volo, moneam. Itaque hoc nempë, deos re-l gios obtestatus, vobis injungô,.et in universum cunctîs, et his qui ex Achæmenidum sürpe adestis, ne prificipatùm ad Modes iterum redire patialpini; sed, sive illi dola cum obtinnerunt, dole. eis eripiatis; sin vi quam illam sibi paramnt,vi-et armis recuise? refis. Atque, hoc quidem si faceritis, et terra vobis fructum ferai, et uxores et gregesi uberem edant prolem, et libertate in omne futu- rumtempus fruamini! Sin non récuperaveritis, nec conati fueritisk recuperare, contraria horum vobîs precor, et hoc emplies, ut Page. rum unicuique finis vitæ, qualis mihi, eveniat.” Simili hæc locutùs Cambyses, universam suam sortem deploravit. 66. Tum Perses, regem videntes edere picrates], unive’rsi quidquid vestium habebant discerpere immen’sumque edere ejulatum cùeperunt. Et baud multo post, carie corroso’osSe, et in putredi-I nem’ abeunte femore, e vivis ereptus est Cambyses, Cyri filins, postquam annos omnino septem et quinque menses regauaet, nec oie

hm prolem, nec masculins), necTHALIA. fœr’nineam, reliquisset. At,» 157 qui odes-am: Persæ, persuadera sibi nullo pacto poisseront, Magou- terum esse pofitos ; sed Cambysen existimarunt calomnia: causse hæc dixisse quœ de morte Smetdis dixerat, quo Persicum omne genou ad bellum adversus illum concitaretur. Hi igitur existirnab’aht, Smerdin Cyri filinm insurrexisse regnumque occupasse: lnami pue-i frisote etiam negabat’ Praxaspes, a se interfcctnm esse Smetdin; nec enim tritons ci eut, mortuo Cambyse fateri,» Cyri filium ipsius manu

67.- Magm igitut, smalts nomen-usurpansa, morsuo Cambyse; par septem menses, quiCambysi ad’coInplendum octnvum annulas clefs!»- periisse.erunt, secure regnavit :- intra quod tempus cunctos imperiouP’ers’zu l i (nm subjectos ingentibu’s adfecit’ beneficiis, in ut cumdminmortunrh « desiderareht omnes Asiæ populi, ipsis Persis exceptis. Dimissis enim per omnes, quibus imperav’it, populos præconibus, edixerat, par trienm’um immunes fore: omnes, quum a militia, tu»: a tributo. Atque hoc edictum protinus promulgaverat, simulatque insurrection]- fauta

68. At octavo mense, quisnamesset, taii mode comprimaient; Fuît Otanes, Pharnaspis films, genere et opibus par ei qui prisons esset inter Perses. Hic Otanes primas suspectum habuit Magum; ’ non esse. Smerdin Gyri filin’tn, sed cum qui crac, inde conjicicns,’ quod numquam ex- arec egrederetur, nec ullum ex nobiiibus Persis in conspectum suum vacant; Ea suspicione ductus,:hocceinstituit facere. Filiam ejus.,lcui Phædima nomen crat, inuxoribus 118wa Cambyses :À camdemque perinde me Magne hahebat, cum caque pariter atque cum alîis Cmbysis uxoribus consuetudinem habebat, Ad banc igitur filiam suam misit Otanes, quærens ex ce, quina!» homo esset et»: quo concumberet"? hmm Smerdis Cyri filins, au 113m quispiam.’ Cui ille responsum remisit, nescirc se ; nec enim Cyrijia lium Sherdin 101!ng vidien, nec sbire quis si! cum que concumbat. Tum- iterum ad eamdem mittens Otanes, ait: tt Si Cyrifiiiunr non mati, et tu ab Atossa percunctarè,’ «juchais cum. vira et illo cons embatet tu! ille nuque fratrcm novit suum." Renommer; liæc filin : ff Neque Atome ego pessum in colloquium venir-e, neque alii ulii mulieri ex his quœ mecum hiciuna habitant: nain me», que hic homo,:quisquis est, acoupavit tegnum, dissemînavit nos, aliiï alium sedem adsîgnanss" Ï 69. Hæc audienti Otaui magie etiam manifesta façta res est. Itaque tertio ad illam nuncium mittit, his verbis: " Oportet te, filin, quum bene nata sis, periculuns suscipere’ quod pater te adire jubet. Quod si enim hie non est Cyri filins Smerdis, sed is quem. ego esse existîmo; non debet ille, quai teoum concumbat, et Pero- suum tenant imperium, mais; ferre, sed maritale lucre pœnam;

158- HERODOTI HISTOR. m. Nunc igitut fac hocce; quando tecum cubuerit, tuque cum somno sopitum intellexcris, palpa ejus antes. Quod si compertus fuerit, auras habere, putate cum Cyri Smerdi concumbere: sin antes cum, nonehabere deprehendes, magne Smerdis est rquicum Concumbia”, Ad hæc rennnciari Phædima jubet, tt ingens se adire periculum, si. id faciat. Si forte enim antes ille non habeat, ipse autem deprehen: - datur palpans, satis se scirc, fore ut ab illo. trucidetur: attamen. imperata facturam.” Sic ille, hoc se eii’ecturam, patri recepit. Mago nempe huic Smerdi Cyrus, Cambysis filins, tum regnans, gra- « viorem quamdam 0b culpam præcidi, antes jusserat; ,Hæc igitut Phædima, Ornais filin, cuncta exsequens quœ patri receperat, quum; ad illam rediisset ordo intrandi ad Magnum, (par vices enim apud Perses uxores adrmaritum intrant) cubiculum ingressa cum eo concubuit: et postquam gravi somno Magus sopitus erat, antes ejus, palpavit. thue baud ægre, sed facile, cognovit auribus carete, hominem, simulatque dies adfuit, ad patrenunisit, remque ei signi-,

70. Tum Otanes, adsumto Aspathine et Gobrya, primariis inter. Perses viris, maximeque idoneis quibus iidem haberet, totem rem hisficavit. entrevit: atque hi etiam ipsi suspicati . crant,ita serem habere. Quihus quum deinde rationes suas exposaisset, adsentiti sunt ambo :. constitueruntque [hi tres, ut ipsorum. quisque unnm virum Persam, cui, maxime iidem haberet, sibi legeret soeium. Proponit igitut. Otanes pro sua parte Intaphernem ;. Gobryas, Megabyzurn; Aspa- thiase, Hydarnen. lta quum sex essent, advenit SusaDarius, Hystarpis filin, ex Par-aide veniens, cui tegioni pater ipsius erat, præfectus. Qui ubi advenit, placuit reliquis ses Persis, Dæ-ium. . etiam socium sibi adsciscere. , n . 7l. Hi septem igitut congressi, iidem sibi dent invicem, et ser-, moues conferunt. Ubi ad Darium venit ordo sententiæ dicendæ,. ait ille: " Ego hoc solus cognitum habere putabam, regnare Ma-, guru, et vite excessisse. Smèrdin, Cyri filium: atque adrhoc ipsum; dedita upas hue me contuli, ut mortem Mage parai-cm. Quando-v quidem: veto. secidit, ut et vos rem compertam habeatis, non ego, solus; yidetur mihi tes e vestigio peragenda, neque différends : nec, enim hoc malins fuerit.’Î Ad hæc Otanes: " O fili Hystaspis 1”; ait: *f forti vira patte, genitus es ; et videris ostendere, nihil te patte. esse inferiorem. Verumtamen banc rem noli si ptæpropere et in-I consulta adgredi; sed. consideratius œpeæe. Plates Sinus qportet; et sic deinderem adgrediamur i" Tum Darius : tt Viri qui hic adestis,”,inquit :.", si sa ratione utemini quœ ab Otane est pro-. posita, scitot’e pessime vos esse perituros. Deferet enim aliquis, rem ad Magum, privatim sibi lucrum, quærens. Debebatis quidem mais. xime vos soli, cum nemine and consilium communicantes, rem confis;

cote: ’quoniam veto mecum communicastis,THALIA. aut hoc ipso "159 die rem exsequarnur, aut scitote, si hunc unum diem siveritis clabi, non alium . accusatorem me præventurum esse, sed me ipsum’nomina vestra ad

Magumr 72. lta ardentem esse Darium delaturum.” videns Otanes : d Quoniaml q I ’ igitur,” inquit’, " adeo propere rem nos exsequi cogis, nec diferre pateris; age die nabis ipse, quonam pacto intrabimus regiam, iliosque adgrediemur ?’ Custodias enim esse dispositasitu etiam ipse (pute) nosti, si non visu, auditu cette : quas quo pacto superabimus ?”. Cui Darius respondit: " Malta sunt, Otanes, quœ verbis non facile est demonstrare, sed ra ipse atqne opere; sunt rursus alia, verbis quidem ex- peditu facilia, sed unde factum nullam præclarum exsistit. Nostis autem vos, pet dispositas ilias custodias nulle difiicultate transire nos passe. Quum enim simus hac dignitate viri, nemo non transite nos patietur, partim reverentia ductus, partim timore. .Prœterea veto ego ipse praitcxtum maxime idoneum habeo, cur illos adeamus; (li; cens ex Persidc me adessc, velleque quidpiam, quod’ a patte mihi .mandatum sit,.regi significare. Etenim, si mendacium aliquod di- cendumest, dicatur. Eodem quidem tendimus, et mendaces, et veraces: hi falsum dicunt, si falsa persuadendo commodum aliquod saut percepturi; illivera loquuntur, ut pet veritatem lucrum quoddam faciant, utque majus aliquid illis dehinc committatur. lta, diverses vins sequentibus, idem nabis finis propositus est. Si-nihil commodi exspectaretur; alter (homo mandas) qui (lucri mussa) verum loquitur,mentiretur; alter (homo seras) qui (commodi mussa) mentitur, verum-dicturus erat. Quisquis ergo ex portamm custo- dibusvultro nos admiserit, is posthac fructum facti percipieti; qui veto se nabis opponere conabitur, in eo ipso hostie declaratus este, nosque deinde vi penetrabimus intus, et opus adgrediemut." 73. Post hæc Gobryas, " Umquam-nefl inquit, tt viri amici, ho: nestins possemus recuperare imperium, eut, si recipere iHuanon’li- cucrit nabis, ’honestius mon, quaminunc, ubi nabis, viris Persist’e- des homo Magus imperat, isque mutilatuslauribus. Et quicumque vestrum ægrotanti adfuistis Cambysi, utique meministis, puto, quœ ille, quum finiret vitam, injunxit Persis, imprecatusque est non corr- nitentibus. recuperare imperium: quœ nos tune quidem nou admit-v tebamus, sed pet calumniam diei a Cambyse putabamus. Nuneigis «tut-censeo, Dario esscobtemperandum, neque ex hoc cœtu aliorsum discedendum, nisi recta adversus Magum." Hæc dicenti Gobryæ, omnes749. Dura bi ita deliberant,surit par adsensi. idem tempus accidit hocce.. . Placuerat deliberantibus Magie, amicum sibi conciliata Praxaspcn, hm quoniam indigna ille erat passus a Cambyse, qui filium ejus pagina transfixum interfecerat; tum quad anus idemimortem no.

me HERODOTI HISTOR. m. scratvSmerdîs, Cyri filii, quippe qui sua manu cum occidisset; præ. terea quad summa auctoritate erat apud Perses. His igitut ratinai- bus inducti, vocatum ad se Praxaspen, operam dederunt ut arnicum sibi adjungerent, fide data et juramentis cum .obstringentes, apud selfiqbitarum nec ulli [tomai apertum": malamfraudcm qua illi adversus Perses utereyvtur ; pollicentes .ei, infinitis modis cumulate se .eum "re- muneratutoa. Id quum se facturumiPraxaspes recepisset, sicut. ci persuadere conati erant Magi, secundo loco aliud ei proposuetunt: momentum: se, nichant, universos Perm sub regiœ maris, illumque jumerunt consoensa tutriooncionari, regi illo: a Smerdi, Cyri flic, ne, abals’o. Hocei mandabant, ut qui sommafide esset apud Per. au, quique .sæpe professus esset tinere Smetdin, Cyrifilium,.cæd’em- que75. .Postquam .illius et hoc se facturumpernegasset. .Praxaspes dixit, Magi convo- l . catis Persis, jusserunt cum consccndere turrim, et concionari. ’At ille quidem, quœ ab his rogatus erat, eorum ultra. oblitus, exordio sum- to ab Achætneae, germe recensuit Cyri; etipostquam ad hune descendit oratio, ad extremum beneficia amnia a Cyro in Perses colleta commemOravit. Quibus expositis, aperuit veritatcm, quam adhuc a à: oçcultatam esse, ait, quum non mum sibifuisset, id quad factum "a: cdicsrc; in præaentia autem necessz’tate se cogi, ut terum «Isolant. Dixit igitut, se ipsum, corsetant a Cambyçe, Smerdin Cyrifilium masse, et Mages esse qui nunc rçgnum taisant. Denique malta imprecatus Persis, ni tegnum recuperarent, pœnasque a Magie sumerent, de turri se .præcipitem, dejecit. Hunc finem Praxaspes habuit, quum par totem vitam spectata fide virfuisset. .76. septem quos dixi Perses, postquam decreverunt protinus adgredi Mages, neque rem differre, perrexerunt deos precati, prorsus ignari eorum quœ circa Praxaspeniacta erant. Sed dirhidinm visa, progressi, rem camperiunt. Itaque de via decimantcs, quid facies- ’dum deiiberant z etËOtanestquidem, omninodiflferendum inceptum censuit, neque-in hac terum perturbatione adgrediendurn: Darius veto,.protinus eundum esse, et exsequendum decretum. Qui dans intense altercantur, adparent septem accipitrum paria, insectariums duo paria vultutum, vellicantiumque ca, et fodicantium. Quibus conspectis, septemviri cuncti collaudant Darii sententiam et ad re-

813m77. Qui ubi pergunt, ad portam venerunt, augurio accidit id quod fretî. Darius I pro sententia dixerat: custodes reveriti primarios ex Persis viros, ac mali ab eis suspicati, transite eos pesai sunt, veluti divinitus misses; neque quisquam cos interrogavit. .Postquam veto in aulam progressi saut, incidunt in eunuchos quorum munus est nuncios ad regem de- ferre : bique exveis, velint, cujus rei causse venimt, quæmnt; simulque portes custodibus,.quod cos admiserint, minas intentant,

THALIA. I à n 161 denique progredi volentes septemviros prohibent. At illi, sese in-, viceng cohortati, strictis gladiis, bos qui illos prohibere conantur, e vestigio trucidant, et cursu in conclave contendunt. 78. Erant forte tunc intus Magi ambo; et de his, quœ a Praxa- 4 spa acta erant, consultabant. Qui obi eunuchos viderunt consterna-H tos clamautesque, vicissim et ipsi prosiluerunt ambo ; et, postquam cognoverunt quid rei esset, ad virtutem sunt conversi. Alter ruptim arcum capit, bastant aliter prehendit :* committiturque ibi pugna. Et i8 quidem, qui arcum sumserat, continus instantibus hostibus, nihil in eo præsidii invenit : alter veto, hasts se defendens, primum Aspathinem percussit in femur, tum Intaphemem in oculum; et, oculmn quidem ex vaincre amisit Intaphernes, nec tamen mortuus; est. Dum alter ex Magis bos vulnerat, interim alter, quum ci arcus. nihil prodesset, esset autem cubiculum conclavi contiguum, in hoc confugît, januam clausurus. Sed duo ex septemviris, Darius et. Gobryas, simul irrumpunt, etMagum Gobxyas medium corripit : lat, colluctantibus adstans Darius, ferire cunctntur. quippe in tenebris metuens ne Gobryam feriat. Quem ille ita otiosum videns adstantem, ri Quidni manu," inquit, ri uteris P" cui Darius, 9* tibi timens," ait, ri ne te feriam.” Et Gobryas, u Etiam per ambo adige,”inquit, d ferrum !”1 Cui parens Darius ferrum adegit, et forte fortuna Ma.

guru79. Igterfectis transfixit. Magis, abscissisque - eorum capitibus, duo vulnemti ex septemviris ibi relinquuntur, quum infirmitatis causa, tutu arcis custodiendæ: reliqui quinque, capite Magorurn gemmes, foras currunt,» ingentem clamorem strepitumque cientes: convocatisque Persis, quid gestum sit, expounnt, capitaque ostendunt; simul, quicumque eis obvius fit de Magorum genere,.hunc interficiunt. Tum Persæ, cognita Magorum fraude, et re a septemviris gesta, æquum et ipsi censuere paria facere; strictisque gladiis ubicumque Mugum quemdnm oifenderent, hunc trucidarunt; ac, nisi supervènîens’nox eos inhibuisset,-nullum Magma reliquum eranl: facturi. Hunc diem. publice colunt Persæ maxime dierum omnium, coque die ingens celebrant festum, quad Magophonia a Persis vocatur; quo die nulli Mago licet in publîcum prodire, sed intra dames cuncti se con-

80. Sedato tumultu, interjectis quinque diebus, hi qui Mages invaserant,tinent. de summa rerum deliberarunt: . hàbîtiquev, sunt V sermones, incredibiles quidem Græcis nonnullis, habiti tamen utiquefl Et Otanes vquidem,Iimperium summum Persis in media deponendum cen-, sans, hæc verbe. fecit. " Mihi videtur,” inquit, ii non amplius debere unum eg-nobis summal imperii po’tiri : nec enimjucundum hoc fuerit, nec bonum. Videtis enim, Cambysis contumelia quousque progressa Bit, et Magi insolentiam estis expertî. Et quo pacto bene

. i Y 162 HERODOTI HISTOR. 11L composita res fuerit unius imperium? cui licet, nulli rationij’edden- des obnoxio, facere quidquid libuerit. Tale quidem imperium, si vira etiam omnium optima committatur, extra consuetos mimi sensus facile eum abripiet. Nam præsentes opes insolentiam ei ingenerant; invidia autem principio innata est homini. Et hæc duo habens, omnem habet pravitatem: alia enim sceiesta malta, insolentia repletus, faciet; alia, invidia. Quamquam virum in regia dignitate con- stitutmn oponebat utique invidia vacare, quippe bonis rebus omnibus abundantem. At contrarium hujus accidere adversus cives soiet: invidet enim optimis quibusque, quad supersint vivantque; et gau- det pessimis, horumque adversus illos calumnias facillime admittit. Quod vero maxime omnium incon mum est: si modice eum admiraris, ægre fert quad non summopere colatur; si quis cum summvpere édit, ofenditur, adulatorem esse existimans. Denique, utdicam quœ surit maxima: instituts muta: patrie, vim adfert mulieribus, occidit injudicatos. At populi imperium, primum, nomen habet orn- trium honestissimum, juris æquulitatem. Deinde, eorum quœ patrat is qui anus imperat, nihil faeit. Sorte gerit imperia et magistratus; potestatem mon rationi reddendæ obnoxiam; consilia omnia ad commune civium refen. Quare sic ego censeo, misso facto unius imperio, multitudini imperium potestatemque esse permittendam: nain inpmultitudine insunt amnia." Hauc Otanes sententiam dixit. .81. Tum Megabyzus, censens paucorum imperio res esse permiltcn- das, in hune modum est iocutus. " Quæ Otanes de abolenda regia potestate dixit, eadem mihi quoque dicta sunto: quod vero ad mul- titudinemvdefen’i jussit imperium, ab optima sententia aberravit. Nam inutili turban nihil est insipientius, nihilque insolentius. Atqui hoc neutiquam. ferendum, ut, qui regis contumeiiam eifugere cupimus, iidem in plebis indomitæ incidamus contumeliam. Nam ille, si quid facit, intelligit tamen quid sit quod facit: et plebi ne hoc quidem inest, ut intelligat. * Quo enim pacto intelligat, quum nec di- diœrit nec noverit honestum aut conveniens quidquam, et deprope- ret negotia, cum impetu sine mente irruens, torrenti flumiui similis? Populari igitur statu hi utantnr, qui Persis male.cupiunt: nos vero Optimal-uni virurum seligamusisocietatem, cui imperium deferamus; quorum nempein numero nos quoque erimus ipsi. Optimorum autem virorum consentaneum est optima etiam esse consilia.” Hæc est sententia a Megabyzo in medium proposita. i 82. Tertio loco Darius dixit sententiam, his usus verbis: " Mihi veto, quœ Megabyzus dixit ad-multitudinem spectantia,ea recta dixisse videtur; uæ verovad oiigarchiam spectant, non recte. Nain si tria proposita s t, let quodque eorum; quœ dico, in suc genere optimum, optimus status popularis, optima oligarchia, et monarcha optimus; horum trium hoc postremum reliquis longe præferendum

esse summo. Etenim unius viriTHALIA. imperio, qui sit optimus, 163 nihil pro- kcto melius queat reperiri: optima quippe consilio utens, inculpatust administrabit res multitudinis, et en ratione consilia adversus male animum; capta, tacite maxime habebuntur. In oligarchia vero, quum plures sint virtutem in commune exerèentes, validæ privatim inimiq citiæ exsistere. amant: etenim, dum quisque cupit esse princeps, vult- que ut sua sententia vinent, in magnas incidunt inimicitias: tum ex inimim’tiis existunt seditiones, exseditionîbus cædes, et ex cædibus: ad unius imperium res redit: atque ita adparet,quanto ait hic status meliar. Rursus, imperanta piebe, fieri non potest quin pravitas se insinuât; pravitate vero in republica glissente, inimicitiæ quidem inter pravos non existunt, sed validæ amicitiæ: nain, qui rei pu- blicœ male facîunt, conspirantes id agunt: atque hoc ita succedit, . asque dum existat aliquis populi patronus, qui bises finem imponat. E0 fit igitur, ut hune talern miretur populos; et mox eidem, quem populus miratur, summa imperii defertur :atque ita rursus hic-idem «tendit, unius imperium esse optimum. Ut autem une verbo omnia complectar, onde nabis libertas exstitit P quis nabis sain dedit Y populus-ne, au oligarchia, an anus imper-ans î Est igitur mes hæc sententia, quum par unum virum in libertatem simas vindicafi, ut banc imperii ibrmam tueamur, ad hæc patria ne aboieamus institth bene babentia; nec enim bac utile nobis-fuerit." 83. T res igitut istœ sententiæ fuerantspropasitæ; et reliqui qua. tuor ex septemviris huic postremæ adhæserunt. Ut vero succum- bere suam sententiam vidit Otanes, qui juris æqnâatem inter Per- sas studuerat stabilire, ita in collegarum media locutus est: " Viri s’ocii, adparet igitur necesse esse, ut unus e nabis réx creetur, sive is sorte lectus, sive Persis permittamus arbitrium eligendi quem illi voluerint, sive qua alia ratione. At equidem vobiscum in contentiœ nem non desœndam, nec enim. inipemre volo, nec parera imper-i0: Itaque hac conditione ego vobis cedo imperio, ut nullius vestrum imp’erio sim subjectus, nec ego ipse, nec ex mais posteris quisquam.” Qnæ quum ille dixisset, reliqui sex postulatis ejus suut adsensi; et ille cum hisin contentionem non descendit, sed ex eorum media discessit. Atque ad hune diem familia hæc, une ex cunctis Persis, sui jar-i5 esse persev’erat, neque peut imperio nisi quatenus vult ipsa, oæterum leges non transgrediens Persarum. 84. Inde reliqui ex septemviris consultantes de regs æquissima conditione constituendo, decreverunt, ut Otanes, ejusque in omne futurum tempus posteri, si alii cuipiam ex septem viris regia obtin- ’geret dignitas, erninenterpræ cæteris Medica veste quotannis, om- nibusquè muneribu’s quœ apud Persas bonorificentissima habentur, danaretur. Hæc - Otani extra ordinem conferenda decreverunt en, quad is primas rem proposuerat, et ad deliberandum illos convoca-

164- . HERODOTI HISTÔR. m. verat. In commune vera hæc placuere : cuique ex septemviris, qui vellet, licitum fare intrare regiam tine internauio, nisi farte cum uxare tex concumberet: prœterea, non licere regi aliunde uxorem- ducere nisi ex conjuratarum familia. De rations vera consfituendi; regis hoc deCreverunt, ut, cujus equus oriente soleiprimus binaitum edidisset in .suburbio, ipsis imidentihus, in regnum obtineret. 85. EratDarioietpiorum ouatas, callidus homo, cui nomen Œba- res. Huic homini, postquam e concilia discesserunt, dixit Darius: n Œbares, quad ad regnum spectat, hac faoere decrevimus: cujus equus inter salis am, nabis insidentibus, primas binnitum edide- rit, illam regem fore. Tu igitut siquod .nosti artificium, fac Gno- bisobting’at hæc dignitas, non alii ouipiam.” Cui Œbmes respondit: ii Si in hac situm est, bere, ut tu rexisis ont non sis, confide hujus uiœnua,etbono anima esto: nec enim alias præterexerit; tafia habeo medicamenta.” Reponit Darius: 6 Quod si ergo tale qnudv dam babas momentum, adest tempus quo illud para, nec .dikrss; in crasfnum enim aertamen nabis est propositum.” Quibus auditis, hæc machinatur Œbares. Ut ingrnit nos, ex equabm man, quam , præ essœris amabat Darii eqnus, in suburbium .ductam adligat; dein adductum Darii equum aliquamdiu circa illam circumducit, palatin adpropinquans; ad extremnn, ut illam inest, admittit. 86. Simul atque dies ’illuxit, aderant sex viri .equis insidentes, sicut inter eos convenant. Qui dam pet suburbium velyuntur, ubi ad cum locum venerunt quo maxima nocte adligata fueratequa, ibi adonnons Darii èquus hinnitum edidit : et eodem temporis momento fulgur atque tonitru sereno de cœlo exstitit. Atque hæc, Daria reluti ex composite quodam supervenientia, suspicium. cansumman runt z et reliqui quinque, ex aquis ,desilientes, utregem Dariumados

87. De iŒhare duplex apud Persas fama fertur; aliis id cum, quadraverunt. dixi, fecisse narrantibus; i aliisi hocce:V genitafiaequæV l , sunnas. nu euro attractasse, manumque in subligaculis occultasse; dein, quum oriente sole inîeo essent equi utproœderent, exsertam pauma navibus requi Darii admovisse ; moxque hune, ad adonis sennum, in, fremnisse hinnitumque edidisse. I . .. . .88. Damas igitut, Hystnçpicfilnrs, me renunciatns est; 0mn: que Asiæ populi, Arabibus exceptis, imperiaejus spumerunt, a Cyta primo subacti, acidein rursus a Cambyse. Arabes ,vero numquam in servitutem sunt redacti, sed hospites erant et amici, qui Cambysi transitum in Ægyptum præstitenunt; nam invitis Arabibus numquam in .Ægyptum peuctrare Persæpatuisscnt. Mamimuniaque Darius a iniit .nabilissima inter Persas, cum daubas ’Oyri Einbus, Atassa et Artystone ; quorum illaquidemante Cambysis uxor fuerat, fouisse; deinde rursu Magi; Artystone veto voguerait: præterea Smerdis

filiam, Cyri filii, uxorem duxit,THALIA. cui nomen ont Parmys: babaitqus165 etiam Otanis filiam, quœ Magma prodiderat, Quumque jam roumi I ex parte stabilita esset ejus potentia, primum monumentum statuât. hpideum,cui figura insculpta crut, vit equo nubiens, cum inscriptions hujusmodi: Dsnws Hys’rasprs sinus EQUI Vin-111:1: (nomen equi hic erat adscriptum) en Œnsnrs annorum cusroms sa.

GNUMPansAaUM89. His domi peractis, imperium prœficturasOBTINUIT. distribuit viginti . numero, quos satrapies illi vacant. Quibus constitutis præfecturîs, nominatisque singularisa præfectis. tributa ordinavit, quœ ei e. singulis populis redirent; in quidem ut aliis populis finitirpospopulos adtribueret, et finitimos bos pmtermittens [8617. nemine eorum in ni,- ginti prtçfècturarum mimera pragmatiste] arbis rursus populis, 3H0! remotiores adnibueret. Præfecmrasautem et aunas tributs hoc mode constituit. Quibus imperalnm est argentum adfen’e, his præ? dictum aux, ut Babylonico pondere talentum sdferrent ; quibus sur rum imperatum, bi Euboicum adferrent talentmn: valet autem Bar bylonium talentum Euboicu libras septuagiuta. Nain Gym impe- ’ rante, atque etiam dein Cambyse, de Imbuto pendendo nihil crut constitutum, sed dona adferebant. Itaque propter banc tributarum impositionem, et alia huic similis, aiunt Perses, institorcmfuiue Da: riant; Cambysen. sera, dominera; Cyrum, patrem fuisse. Darium enim, ut 1’me administrasse magnum; Cambyœn duramfuisse et supers bum ; Cyrum ocra mitent, qui omne bonorum garus ipsi: parasol. 90. Ah Ionibus igitur, et Magnetibus Asiam incolentibus, et Æalensibus, et Caribus, et Lyciis, et Milyensibus. et Pamphylis, (quibus in commune unuin erat tributum impositum) quadringenta redibant argenti talents : hæc prima erat wdætura. .A’ Mysis rem, et Lydis, et Lasoniis,et Cahaliis, et Hygennensibus, quiqu tatalenta; altcra hæc præfeum. Ah Hellespantiis, ad dextram p intro naviganti, et Phrygibus, et Thracibus Asiam incolentibus. et Papblagonibus, et Mariandynis, et Syriis, traçante sanglota tales? ta tnihuti nemine redibant: ter-tin hæc præfectura. A Cilicibus ce? centi sexaginta equicandidi, anus in diem, et quingenta argenti sa. lents; quorum talentorum centum et quadraginta in equitatum inauç mebantur, qui Ciliciam provinciam custodiebat, reliquatrecenta et sexaginta ad Darium nûttebantur: quarta hæc præfiectura. a 91. APosideo urbe, quam Amphilocbus condidit, Amphiarai filins, in Cilicum et Syrorumconfinibus, ab hac incipiendo usque adïÆgyo , ptum (excepta Arabum ditione, quæxtributi crut immunis) tributmn impositum erat trecentorum quinquaginta’talentorum. Est autem in hac prd’ectura Phœnice somni8,et Palæstina quœ vocatur Syria, et ijrus z quinto; hæc præfectura. Ex Ægypto veto, et .Afris JEgypti finitimis, et ex Cyrene et Banc, (nain et hua Ægyptiacaa

166 HERODOTI HISTOR. III. præfecturœ erant adtributæ) septingenta redibant talents, prœter pecuuiam quad ex Mœridis lacu ex piscibus redibat : præter banc, inquam, pecuniam, ac præter demensum frumentum, septingenta redibant talents; nam insuper frumentum metiuntur duodecim my- . riadibus Persarum, qui in Alba arcs M amphi habitant, horumque auxiliariis: sarta hæc præfectura. Sattagydæ, Gandarii, Dadicæ et Aparytæ, in unam præfecturam, quœ septum est, contributi, centum septuaginta conferebant talenta. Ex Susis et reliqua Cissiarum regione, trecenta talents redibant: octava hæc præfectura. .92. Ex Babylone reliquaque Assyrie mille argenti talenta redibant Dario, et castrati’ pueri quingenti : nana hæc præfecturar Ex Agbatanis et reliqua Medica provincia, et Paricaniis et Orthocory- bantibus, quadringenta quinquaginta talents: decima hæc prœfe-. ctura. Caspii et Pausicæ, tum Pantimathi et Daritæ, ana contributi, talents conferebant ducenta; .undccima hæc .prmfectura. A Bach-lama ad Æglos usque tributum pendebatur trecentorum et sexaginta talentorum": duodecima hæc præfectura, i 93. Ex Pactyicaet ex Ameniis horumque finitimis usque ad Euxinum Pontum, quadringenta talents: decima tertio hæc præfea ctura. A Sagartiis, et Sarangis, et Thamanæis, et Utiis, et Mycis, et ex Riubri maris insulis, quas his, qui rekgati vocantur, habitmdas rex adsignat, ex his omnibus sexcenta talents tributi nomine cogebantur: decima quarta hæc præfectura. Sacœ et Caspii ducenta quinquaginta contulerunt talents: préfectura hæc decima quinto. Partbi vero et Chorasmii, et Sogdi et Ami, trecenta talents :. denim

94. Paricanii et Ætbiopes Asiam incolentes, quadringenta con- sartaferebant talents: præfecturapræfectura. hæc decima septima. Matienis, I Sa- spiribus et Alarodiis ducenta imposita talents erant z præfectura hæc decima octava. Moschis et Tibarenis et Macronibus, et Mossy-. nœcis et Maribus treéenta imperata talenta: præfectura hæc daims nana. Indorum populus longe frequeatissimus omnium quos novimus hominum’ est, et tributum hi pependerunt pro ratione aliorum omnium, trecenta et sexaginta talents ramentorum auri: dessina hæc.. 95. Jam Babylanicum præfeétura. argentum si cum Euboico . . conferatur,fu- . erint talents novies mille quingenta et quadraginta. Aurumivero si tredeCuplum æstimetur, reperitur ramentum illud valere talents quater’mille sexçenta et octoginta. Quibus cunctis in Imam sumë mum collectis, tributi nemine colligebanturDario quotannis Euboi- eorum talentorum quatuordecim millia cum quingentis et sexaginta ; ut minorem numerum mittam, qui banc summam excedit. ’ A 96. Hoc tributum Dario ex Asia redibat, et :ex exigua Africæ parte. Sed procedente tempore etiam aliud ei tributumex insulis

rèdiit, et ab his qui EuropamTHALIA. incoiunt- asque ad Thessaliain. n 167 Hoc tributûm tali modo tex in- thesauris recondit. Liquefactum mata]- lnm in dolia fiotilia infundit, et repleto vase ftangit testam. Dein, quando pecu-nia indigent, tantumdem cudendum carat; quantum

- 97. Hæ igitut sunt præfecturæ, et taxationes tributorum. Persi- ususdem veto regionem postulat. solam in tributariarum numero nonI nominavi;- . banc enim a tributis immunem incolunt Persæ. Porro impositum quidem tributum non pendebant, sed dona ferebant hi. Ætbiopes Ægypto conterminî, quos Cambyses, quum adversus Macsobios Ætbiopas arma ferret, subegit; qui circa sacram Nfsam habitant, et Baccho dies festos celebrant. Hi Æthiopes, et horum finîtimî, se-’ mine utuntur eodem quo. Calantiæ Indi, doums autem babent sub- ten-aneas. . Hi simul ambo tertio quoque anno adferebant,:adfe- runtque etiam ad menin asque ætaœm, duo chœnices auri ignem non experti, et dueentos truncos ebeni, et quinque pueros Æthiopes, et viginti magnos dentes elephantorum. Colchi veto pacti Sunt de donc ferendo, et horum finitimi usque ad Caucasum nantem: nam usque ad hunc montem pertinet Persarum imperium; qui veto ad ’ septeIntrionem sunt Caucasi, hi nil amplius curant Perses. Hi igitut dona, de quibus paeti sunt, ad meam usque memoriam quinto quoque anno adferebant, centenos pueros, virginesque centenas. Arabes vero [Arabii dicuntur Nostro] quotanùis mille adferebant maris talentan Hæc igitut, præter tributum, dona hi regi fèrebant. . 98.44101. autem copiam illam, ex qua regi rameuta, quæidixi, adferunt Indi, tali mode nanciscuntur. Quæ terra inde ab India versus orientem solem porrigitur, en promus sabulosa est. Nam eorum, quos nos novimus,spopuiorum, de quibus certi quidpiam traditur, primi versus orientem solem Indi sunt : post ludos enim orientem versus deserta terra est pfopter sabuium. Sunt autem pintes Indorum populi, diversis linguis mentes. Et eorum alii nomades suint; alii non sunt. Sunt etiam qui in paludibus habitant fluminis, ve-- seunturque crudis piscibus ; quos cupiunt, navigiis ex arundine confectis insectantes: quodlibet navigium ex uno genu arundinis confe- ictnm. Hi Indi vestem gestant ex scirpo; quam, postquam scirpuin (phlam) e flumine demessuerunt tuderuntque, plectunt deinde in storeæ modum, et tamquam thoracem induunt. ’ 99. Aliî ex Indis, his ab oriente habitantes, nomades suint; cruda me vescentes, qui Padœi vocantur. Institutis hi utuntur- hujus- Quandoiquis motbo laborat civium, sive muiier, sive vit, tune virum viri maxime familiares occidunt, dicentes, si morbo cen- sumeretur, camem ipsis corruptum iri. At ille negat se ægrotare; bi veto, non adsentientes, interficiunt cum epulanturque; Quando ’Inulier œgrotat, similiter mulieres maxime necessariæ idem faciunt

168 I V HERODOTI HISTOR. 111. quod viris viri. Nain et, qui ad senectutem perVenit, eum mettant, carnequeejus vescuntur: baud multi autem illorum en .perveniunt ; nain antes quemcumque morbo quodam correptum interficiunt. 100. Aliorum Indorum alius mas est hujusmodi. Nec occidunt ultimatum quidquam, nec sementem faciunt, nec domos soient poe-z sidere: berbis vescuntur; estque eis seines quoddam, milii fere magnitudine, folliculo inclusum, sponte e terra nascens, quad colligunt, et cum follicule elixum comedunt. Si quis ex eis in morbum incidit, ùit in desertum, ibique jacet: neque quisquam aut mortuum carat,

- 101. Omnes hi, quos commemoravi, Indi fœmiuis miscentur pua me,aut veiuti pecudes; ægrotum. et colorem habent similem maxime -Ætbiopi-r . bus. Semen autem ipsorum genitale non, quemadmodum aliorunrl hominum, album est, sed nigrum, sicut corporis color: tale vem etiam semen genitsle Æthîopes edunt. Hi Indi longius a Persis habitant, meridiem versus; neque umquam Darii paruerunt imperio. 102. Aliî vero Indi Caspatyro urbi et Pactyicæ regioni sunt finitimi, a septemtrione reliquorum Indorum habitantes, qui vitæ ratione utuntur Bactrianis simili. Hi sunt Indorum bellicosissimi, , idemque qui ad conquirendum aurum proficiscuntur. Est enim ibi deserta regio propter sabulum : et in hoc nimirum deserto atque sil- bulo suntformicæ, magnitudine non quidem tenta quanta cannai, sed tamen nug’ore: vuhpibus : quarum nonnullæ aluntur apud regem Per-. garum,.in illa regione a venatoribus captæ. Hæ igitur formicæ, sub: terra habitantes, egerunt sabulum eodem modo sicut in Græcia for- micæ; quibus etiam specie corporis simillimæ sunt, Sabulum autem quod ab’illis egeritur, aunferum est. Ad hoc igitur colligendum urofecturi Indi jungunt quisque tres .camelos, funalem utrimque murem, qui a latere trahant; in medio fœminam, dans operam ut a punis quam reœntissime natîs abstractam jung’at: hanc ipse conscendit. à Sunt enim cameli equis velocitate non inferiores, insuper veto ad onera ferenda multo validiores. 103-. Jam, species quidem qualis sit cameli, Græcis satis gnaris non describam : quod vero de eo ignoratur’ vulgo, hoc ditum. Ca-i malus in posterioribus cruribus quatuor habet femore, et quatuor I genua; veretrum vero inter posteriora crura caudam versus spe-

104-. ’Hoc igitut modo, talique utentes vectura, ad colligendum aurum proficiscuntur Indi, temporis rationem ita ineuntes ut en diei bora, qua ferventisaimi sunt tutus, illud rapiant: fervente enim fiesta sub terra conduntur formicæ. Ardentissimus autem his homi-, nibusctans. sol est tempore matutino; non, ut aliis hominibus,, media. die; sed ab eo tempore quo ad aliquam altitudinern in cœlo pervenit, usque dum tempus est a fora discedendi. Per id tempus multo

mugis ibi ardet sol, quam in GræciaTHALIA. media ipso die ; ita ut 169dicautur illi tune aqua madere. y Medio veto die similiter fere sol ardet alios homines atque Indos. Postquam de medio cœlo declinavit sol, talem ibi vim habet, qualem alibi matutinus. Reliquum cœli spatium percurrens, magis magisque friget ; donec, ubi ad occasum pervenit, admodum etiam friget.. 105. Postquam ad locum Indi pervenerunt, culeos, quos secum adtulere, sabulo complent, et quam primum sese recipiunt. Prati- nus enim formicæ, odore (ut aiunt Persæ) illos sentientes, persequuntur; velocitate autem banc bestiam alias omnes ita aiunt su- peme, ut nisi, dum congregantur formicæ, viam intetim Indi præ- ciperent, nullus eorum salvus esset evasurus. Jam mares quidem camelots, quum sint ad currendum fœminis inferiores, viribus aiunt deficere, et segnius quodammodo sequi utrumque; fœminas vero, lrecordantes: pullorum domi relictorum, nihil molliter de cui-su remittere. Majorem igitut auri pattern hac ratione, ut quidem Persæ narrant, nanciscuntur Indi: aliud tarins est aurum, quod ex metallis

106. Entreprise terrarum partes, nescio quo pacto, res præstantissio efibditur.mas sunt sortitæ, quemadmodum Græcia , ’eœli temperiem4 longe præ- kstantissimam sortita est. Est enim ab nua parte, orientem versus, extrema regionum habitatarum Indien, ut paulo ante dixi. In hac igitut, partim, Y animantes quadrupedes atque volumes insunt lenge quam in reliquis regionibus grandioses, equis exceptis; nam ma- gnitudinesuperantur Indorum equi a Medicis, qui Nisæi voèantur. Partim veto, auri immensa ibi copia est ; aliud effossum, aliud pet fiuminadevectum, aliud ita ut memoravi subreptum. Ibidem porto arbores agrestes pro fructu Ianum edunt, pulcritudine et reliqua virtute ovinam lanam superantem: et vestimentis Indi ex his arboribus utuntur. i 107. Rursus, meridiem versus, extrema alia habitatarum regionum Arabie. est. In hac vero. une. regionum omnium thus’ nascitur, et myrrha, et casia, et cinnamomum, et ladanum. Hæc quidem amnia, myrrham si excipias, non sine labore nanqiscuntur Arabes; Tlms quidem colligunt, styracem adolentes, quœ in Græciam a. Phœnicibus importatur. Styrace, inquam, incensa thus nancîscun- tur: arbores enim thuriferas custodiunt alati serpentes, exiguo corpore, variegata specie, ingenti numero arborem quamque circumse- dentes: iidem qui Ægyptum veluti hostile agmen invadunt. Nulla vero alia re, nisi styracis fumo, hi ab arboribus illis abiguntur. v - 108. Aiunt vero etiam Arabes, universam terram his serpentibus appletum iri, nisi illis accident id quod compertum habeo viperîs accidere. Et recte puto dixerim, Dei providentiam, ut est consen- tsneum, .vere esse sapientem. Nain, quœ et timidœ indolis sunt z

170 HERODOTI HISTOR. IlI. Nilum, et quœ esculenta, en omnia ftfiulnda admodum fécit, ne adsiduo esu geints eorum inœreat ; quœ vero pnva et malefica, p3. min fœcunda. Sic, ut,boc utar, lepus, quem venatur fera amnia et avis et homo, ita fœcundus est, ut leporis fœinina ana ait ex omnibus animantibus que superfœtet, et alium fœtum jam pilis vestitum in utero gerat, alium nudam, alium tantum quod formatum, alium nunc maxime concipiat. Etihæc quidem hujus natura est. E contrario lemna, quum sit animalium validissimum, idemque ferocissimuin, non nisi semel parit in vita: nam, dum par-tutu edit, simul utemm ejicît. Cujus rei hæc caussa est : quando catulus in utero me incipit movere, tum vero, quoninm ungues habet longe omnium ncuüssimns, fodicat uternm, angescénsque multo mugis penetrat lacermdo; ad extremum, quando partus instat, nihil amplius sani

109. Siluûiter vero etiam viperæ et alati in Arabie serpentes, si Sautsin copiantero marentur quanta superest. pet suam naturam passent, * non esset vivendum bominibus. Nunc, quando per paria ad coitum libidins concitantur, dam in eo mas est ut genitale semen emittat, collum ejus pr’ehemlit flamine, et innixa non prias dimittit quam perroserit. Atque ita quidem mas moritur: fœmina autem talem mari dat pœ- nam. p Patrem panuli ulciscentes, dam adhuc in utero sunt, mania cem corrodant, atque etiam ipsum ventrem corrodantes, ita in lucem prodeunt. At cæteri serpentes, qui hominibus non surit noxii, usa pariunt, Ietpmagnam fœtuum copiam excludant. Jam viperæ quidem ubivis terrarum reperiuntur: alati veto serpentes universi in Arabia surit, nec usquam alibi; ea ratione frequentes esse videntur. 110. Thus igitut, de quo verba fitcere cœperam, ista ratione Araù bes nanciscuntur: casiam vero hoc modo. Toto corpore atque facie, solis oculis exceptis, bubulis aliisve coriis tecti, ad colligendam casiam exeunt. Nascitur hæc autem in palude non admodum alta, circa quam et in qua stabulantur bestiæ siam, vespertilionibus maxime similes, dito morio stridentes, et viribus prævalentes. Han ab oculis abigentes, casiam metunt. . l l l . Cianamomum vero mirabiliori etiam mode colligunta Etenim,. quo loco illud nascatur, qnæve terra illud alat, ignorant; nisi quod, probabilem sequentes rationem, in eis regionibus nasci illud aiunt, in quibus Bacchus educatus est. Narrant autem, ingentes aves ad- ferœ bos bacilles quos nos a Phœnicibus edocti cirmamomum vocamus: inferri eos autem ab illis avibus in nidos, e lute adstructos ad montium præcipitia, ad quœ nullus homini accessus patent. Adver- sus hæc igitur tali artificio uti Arabes: boum et minorem aliorumque jumentorum «duveta, in frusta quam maximæ molis congerere cos in hæc loua; eisque in vicinia nidorum depositis, procul inde recedere: tum volumes descendentes,jumentorum illo-

rnm membra tollere et. inL nidos a comportare; THALIA. hos autem, quum . m rusa tinere onus non possint, rumpi et in terrain decidere: tune adent: rentes hommes, cinnamomum colligera; quod, ab bis itaco’llectum, dein in alias regiones transportetur. I ’ n 112. Ledamun vero [nempe sic, Môavov, vulgo Grœci et ipse etiam Herodotus accot], quod ladanum Arabes nommant, mode adhuc mira; biliore, quam cinnamomum, comparatur; Reperitur in loco teterâ rime 01eme, ipsum suavissime olens: in hircomm enim barbis reé peritur, veluti viscum, ladhærens e frondibus. Est autem. utile ad multa unguentornm genera; et ad snfitum hoc maxime utuntur

113. Hæc quidem de aromatibus et sufiimentis hactenus: spiral: Arabes.autem terra A-rabia suavissimum ’et divinurn l iquemdarn odorenn Duo ’suntk ibidem opium genera miratu digna, quœ nulla in, alia regione reperiuntur. Alterum genus caudasihabetprœlongas, tribus non breviores cubitis: quas si illœ sinerentnr post se trahere’, uicera haberent, candis ad tan-am adtritis. Nunc pastornm quisque artem fabrilem in tantumv calletv, ut exiguum plaustruru fabricetur, quad eaudæ subligatur : cujusque pecudis caudæ suum subligatur plair- stellum. Alterum genus ovium caudas gerit latas ; asque ad cubiti latitudinem.l 14.. Ubi meridiana cœli plaga versus t occidentemI I l solem l *inclinai, . ibi protenditur Æthiopia, ab hac parte regîo dextrema œil-arum. Hæc aurum fert frequcns, et vastes clephantos, vastarurnque.arborum agrestium omne genus, et ebenum, ethomines statura maximos et pulclserrimos et maxime longanes. v 115. Hæ surir igitut in Asia et in Libya extremæ-terrarum re- I giones. Jam de Europæ quidem versus oocidentem entremis, quad pro adcurate comperto dicam, non habeo. Neque’enirn adsentior, Eridanum aliquem fluvium nominari a barbaris, qui in mare boreale influat; a quo ad nos elcctrum veuire fama est: neque insulæ mihi cognitæ sunt Cassiterides, unde stannum adfertur. Partim enim ipsum hoc nomen Efidanus se prodit Græcum esse,.neutiquam bar. baricum, nempe a poeta.,aiiquo flemm: partial, quamvis studiose id egerim, tamen a nemine, qui ipse suis ocuiis vidisset, compatira potni, ultra Europam [septemtrionem ver’su’sjmare esse. Ab en trema quidem carte Europa et stannum nobis venit et electrum. 116. In septentrionalibus vero Europæ "partibus maximum quamdam reperiri auri oopiam, satis compertum en : :at; id quo pacto adquiratur, ne hoc quidem certo diacre valeo: faine. est autem, , minibus illud subripere Arimaspos, homines amnios. At mihi ne? hoc quidem persuademr, esse ’hbmjnes natura unoculos, reliquum mturam aliis hominibus similem habentes. Sed, quad initie dixi, videntur utique extremitates terræ, quœ reliquam omnem- terrain çlt-À

172 HERODOTI msron; m. cumdant, et intus intercludunt, eas resipossidere, quœ et prestan- tissimæ esse vulgo pnta’ntur et rarissime. 117. Est in Asia campus, monte undique clausus; mentis autem quinque sunt divortia. Hic campus olim Chomsmiorum erat, estque. in confinibus ipsorum Chorasmiorum et Hyrcaniorum et Par- thorum et Sarangarum et Thamanæorum: ex quo vero Persæ ob- tinuere imperium, rex cum possidet. Ex monte campum claudente produit ingensflum’au, cui nomen Aces. Is fluvius prias, in quinque alveos divisas, populorum quos dixi irrigabat agros, ad singulos populos par singulas mentis lances derivatus: ex quo vero sub Persa est hæc regio, calamitas illis accidit hujusmodi. Montiurn fauces obstruxit rex, et’ad singulas fances portam construit. Ira, exitu aquæ intercluso, ce campo factum est pelagur, influente fluvio, et exitum nusquam habente; Hi igitut populi, antea aquis illius finvii soliti uti, nunc ubi non. amplius illis uti possunt, ingenti premuntur incommodo. Nam hyeme quidem plait ibi, aient in aliis regionibns: al: æstate, postquam panicum et sesamum severunt, aqua illa indi-- gebant. Igitar, quandoquidem eis nunc hæc intercluditur, veniunt ad Perses, viri et mulieres, stantesque ad regis portaux, ingenti cla- l more ululant. Et rex’ eis, qui aqua maxime indigent, jubet apeiiri portaux ad hos ducentem : quorum postquam satis aquarum terra bibit, claudieam portam jubet, et aliam aperiri his qui e’reliquorum numero maxime aquaindigent; Ut vero auditu equidem cognovi, nonnisi ingenti’ pecunia præter tributum exacts aperiri jubet. Et

hæciquidem118. Uni e septem viris, quiita adversus se Magumhabeat. conspiraverant, V Intapherni, accidit ut periret brevi post oppressos Mages, tali patrato facinore. Voluit hic regiam ingredi, cum rege collocuturus: quippe (ut dixi) ita convenerat inter conjuratos, ut ad regem ingredi eis liceret abaque internuncio, nisi forte cum uxore rex concumberet. Itaque æquum censuerat Iutaphemes, ut absque internuncio, intraret, utpote qui e septem virorum vnumero esset. Sed janitor atqlie internuncius prohibuerunt; dicentes, cum uxore concumbere regem. Tom ille, falso id ab his diei ratus, hæcce patravit: stricto acinace, sures attique et nares præcidit, easque circa fre- num equi adnexas’ cervicibus eorum circumdedit, atque ita boulines dimisit. 119. Qui quumse regi ostendissent, caussamque cur hoc essent passi exposuissent; tum Darius, veritus ne communi consilio sex viri hoc fecissent, singulos adsse vocavit, sententiamque eorum, probarent-ne factum, exploravit. Ubi Icognovit’, non communicaw cum illis consilio rem factum esse, ipsum intaphernem ejusque filins et familiares omnes prehendit; non fe’reidubitans, illum cum suis propinquis rebellionem esse moliturum : prehensos in vinculaicon-I

THALIA. * 173 ’ jecit, extremoqne supplicia destinavit. Tune azor Intaphcrnis, ad fores regis idemtidem accedens, plombat lamentabaturque: idque continenter faciens, ad misericordiam commouit Darium; qui misso ad com-nuncio hæc ei nunciari jussit: tt Mulier, rex Darius unnm ex vinctis propinquis tibi coucedit eximendum, quem tu ex omnibus selegeris.” Et illo, re deliberata, respondit: H Si mihi ergo res unius vitam concedit, seligo ex omnibus meum fratrem.” Quo cognito responso, miratus Darius, remisit ad eam qui diceret: tt Mu- lier, quærit ex te rex, quidnam tibi consilii sit, quad omisso marito filiisque fratrem elegeris, cujus tibi vita donaretur; quum tibi ille sil: minus propinquus quam filii, et minus jucundus quam maritus." Reg sponditilla: tt Rex, malitus mihi alins esse poterit, si deus voluerit; filiique alii, quando bos amisero. At, quum pater meus materqne non amplius’sint in vivis, frater mihi alins nullo pacto esse poterit. Han usa sententia, istud dixi." Quæ quum regi visa essent commode ab ille. dicta, delectatus condonavit si fratrem quem deprecata erat, insuperque filiorum natu maximum; reliquos veto universos interfecit. Unus igitur e septemviris max en, quo dixi, modo periit. 120. Quo tempore Cambyses morbo laboravit, eodem fare tem-’ pore accidit hocce. Orœtes Perse, Sardium presses constitutus a Cyro, facinus animo agitavit nefarium: etenim Polycratem Samium, a que nec facto allo, nec dicto quopiam injurioso fuerat læsus, quemque nec vidërat umquam antea, . hunc capiendi interficieudique cupide cum incesserat: idque, ut plerique traduut, talem 0b caussam. Ad regis portam quum sedisset hic Orœtes, et alins Persis, cui Mitrobates nomen, præses præfecturaa cujus caput Dascyleum oppidum est ; hi ambo ex familiaribus sermonibus in contentionem dicuntur incidisse. Et Mitrobaten quidem, quum de virtute inter se disceptarent, Orœtæ cum exprobratione dixisse: " Tu vero in vis rorum numero habeare, qui Samum insulam, tuæ præfecturæ proxi- mam, in Regis potestatem non redegisti; quum sit subactu ita fa: cilis, ut iudigenarum aliquis, cum quindecim armatis insurgens, en potitus sit, atque etiam nunc in en dominetur!" Dicunt igitur, hune his auditis, ægre ferentem exprobrationem, cupivisse non tain vindictam capere de eo qui hæc illi dixisset, quam omnino Polycratem perdere, propter quem male audisset; 121. Sunt pauciores nonnulli qui tradant, misisse Orœten præ-. eonem Samum, nescio quid petiturum: (nec enim hoc memoriæ pio- diturz) Polycratem autem tunc in exhedra forte decubuisse, adfu- isseque ei Anacreontem Teium : ntque (sive consulta res Orœtæ aspernatus sit, sive casa ita acciderit) quum accedens Orœtæ præco verba feeisset, Polycratem versus murum tunc forte conversum, nec sese versus illam paulisper convertisse, nec responsum homini dedisse.

174 HERODOTI HISTOR. III. 122. Sic caussa marris Polycratic duplici modo traditur: licetqne cuilibet eam, quam voluerit, probes-e. Orœtes igitur, Magnesiæ residens ad Mæandrum fluviurn sitæ, Myrsum Gygæ filinm, Lydnm hominem, Samum misit, nuncium ferentem, quo animum Polycratis exploraret. Etenim Polycrates primus fuit, quem novimus, ex Græ- cis, qui maris obtinere imperium molitus sit ; Minoem si excipias, et si quis alins ante hune mari dominatus est. Ex homini»; quidem, quœ vocatur, œtate primas Polycrates est, qui magnum spam habuerit fore ut Ioniæ et insularum obtineat imperium. Hoc cum anima agitare intelligens Orœtes, misso nuncio, hæc si dixit. " Orœtes Pobjcrati hæc dicit. Intellexi te magnas res moliri, nec vero pro talibus consiliis satis instructum esse pecunia. Nunc tu, si hocce fe« ceris, et tuas res augebis, et me quoque servabis. Mortem mihi me ditatur Cambyses, et hoc satis pro certo mihi renunciatur. Tu ergo et me ipsum fac ex hac terra educas, et pecunias meus exportes; et , horum quidem partem tu tene, partern me patere habet-e: baron v pecuniarum ope universæ Græciæ obtinebis imperium. Quod si pecuniarum caussa iidem mihi non habueris, mitte qui tibi erit fidissi- mus, cui ego monstrabo." 128. His auditis gavisus Polycrates, accepit conditionem; quumque pecuniarum admodum esset cupidus, misit primum speculandi caussa Mæandrium, Mæandrii filium, ex civium numero, qui scribe ejus erat; eumdem qui haud multo post ornamenta omnia exhedræ Polycratis, spectatu uthue digne, in Junonis templo dedicavit. Orœtes postquam cognovit exspectari speculatorem, hoc agit. Cistas acta lapidibus complevit, brevi spatio excepta circa aras, super lapides vero aurum conjecit: tous obsignatus Cistas in para- to habuit. Et Mœandrius ubi advenit, spectavitque, renunciavit

124e. Tom ille, quantumvis dehortautibus vatibus atque etiam Polycrati.aunois, ipse en proficisci paravit. Adhæc filin ejus1 per quietem tale viderat insomnium. Visas ei erat pater in aere sublimis esse, et lavari a Jove, inungi ve’ro a sole. Hoc quum ei oblatum esset visum, quovis modo contendebat, ne ad Orœtem pater proficisceree tur: atque etiam, dam ille actuariam navem iconscendebat, ominosis illum verbis est prosecuta. Tum ille ei minatus est, quando solum rediisset, bene maltas armas illam virgincm mensurant.- [et illo preeata est, ut rata hæcfiant ; malle se enim perdit: virginitatem mon, quam

125. Polycrates itaque, spreto’ omni consilio, ad Orœtem navigavit,paire quum alios maltasprivari. comites secum ducens,. - tum in his Democe- dem, Calliphontis filium, Crotoniatam, professione medicum, qui artem banc dexterrime, præ cæteris per eam ætatem exercebat. Postquam vero Magnesiam Polycrates pervenit, misera periit, sup- .

.THALIA. h - 175 i plicio et persona ipsius indigne, et ingenio : mm, exceptîs Syracu- siorum tyrannis, ne anus quidem ex aliis Græci generis tyrannie magnificentia cum Polycrate confetti meretur. Fœdo modo et nur- ratu indigno occisum. cruci Orœtes adfixit : quicumque vero ex comitibus illius Samii crant, bos dimisit, gratiam sibi habere jubens, quod libertatem servarent: quotquot vero peregrini aut servi in comitatu ejus fuerant, bos vinctos mancipiorum loco habuit. Sic Polycratic et crue: suspmus universam filiæ visionem explevit : lava- batur enim ab Jove, quando pluebat; et immgebatur a sole, hua morem ipse e corpore emittens. Igitur cumulatæ Polycratis feliéi- tates hune habuere finem, quemadmodum ei Amasis Ægypti tex ominntus ’erat. 4 126. Haùd veto multo post etiam Orœten diræ Polycratis ultrices sunt persecutæ. Nam mortuo Cambyse, regnantibus Magis, Sardihus mamans Orœtes, nihil juverat rem Persarum, quum eis imperium esset a Medis ademtum: sed in i113 terum perturbatione Mitrobaten interfacit, Dascylei præfectum, qui ei istud de Polycrate exprobraverat; Mitrobatæ item filium Cranaspen accidit, ambo spectatos inter l’en-sas viras; tum et alia multa insolentius gessit, et equitantem Darii nuncium, quum parum grata ipsi essent quœ ille nunciaverat, redeuntem collocatis in via insidiatoribus occidit,’et cadaver cum ipso equo ex hominum conspec’tu removit. 127. Darius veto, postquam imperium obtinuit, pœnas cupiebat ab Orœte sumere, quum reliquorum omnium flagitiorum caussa, tum maxime propter Mitrobatæ ejusque fiiii cædem. Ex aperto veto copias contra cum mittere’ parum consultum ei videbatur, quippe rebus domi nondum satis tranquillis, et imperio recens ini- to; tum quad magnam illi esse potentiam cognoverat. ut cui mille præsto essent Persici generis satellites, quique Phrygiam, Lydiam atque Ioniam provincias obtineret. Quæ reputans Darius, hancce iniit rationem. Convocatis Persarum spectatissimis, his verbis e03 est adlocutus: ii Quis mihi e vobis, Persæ, recipiet astu se hoc ef- feeturum, non vi et armatorum manu? Nam ubi prudentia opus est, ibi vim adhibere nil adtinet. Vestrum igitut quis mihi Orœten aut vivum adduxerit, aut inteifecerit? qui de Persis adhuc nihil bene meruit,.sed magnis e08 inalis adfecit: qui et duo e nobis, Mitroba- œn ejusque filium, trucidavit, et nuncios a me ad illum evocandum missos interimit, denique insolentiam nullo modo ferendam ostentat. Quare, priusquam majus aliquod malum Persis infligat, morte nabis occupandus est.” k 128. Hoc quum Darius ab illis quæsisset, triginta viri se cirere- bant, quorum unusquisque recipiebat, velle se solum rem efi’ectam (lare. Quos inter se conœndentes cohibuit Darius, sortiri jubens: quod ubi illi fecere, son præ omnibus Bagœum contigit, Artontæ

176 i HERODOTI HISTOR. HI. filium. la igitut sorte ad rem suscipiendaquesignatus, banc rationem iniit.- Libellos plures conscripsit, variis de rebus agentes, quibus sigillum imposoit Darii: dein cum his libellis Sardes proficiscitur. Quo postquam advenit, in conspectum Orœtæ progressus, singulos deinceps libellas, detracto sigillo, scn’bæ regio tradidit prælegendos : omnibus quippe provinciarum præfectis adsunt regii scribæ. Libellos istos Bagæus tradebat explorandæ sententiæ mussa satellitum, an ad deficîendum ab Orœta patati essent futuri. Quos obi vidit magna veneratione prosequi libellas, majoriqne etiam veneratione prosequi ea quœ e libellis prœlegebantur, alium tradidit libellum, in quo hæc erant scripta: ii Persb, rex Darius vobis edicit, ne amplius apud Orœtem satellitum fungamini officia." Et illi, his auditis, lanceas eorum eo deposuerunt. Tum vero Bagæus; videns illos in hac re obtemperantes libello, fidenter postreinum li- bellorum scribæ tradidit, in quo scriptum erat : ii Re: Darius Per- s’as, qui Sardibus sunt, jubet occidere Orœtern.” Quo audito, protinus satellites strinxerunt acinaces, illumque interfecerunt. Tali igitur modo Orœten persecutæ sont Diræ Polycratis ultrices Samii. 129. Postquam Orœtæ res familiaris Susa esset transportais, ibique jam aderat; accidit baud multo post, ut Dario regi, inter venan- dum ex equo desilienti, pes distorqueretur; Et graviori quodam modo distorlus est ; nam astragalus ex articulis exierat. Itaque, quum etiam antes existimasset adesse sibi medicos Ægyptios, primarios in une medicandi viros, hisce usus est. At illi torquentes pedern vim- que magnant adferentes. malum auxerunt. Postquam igitur totos septem dies septemque noctes insomnes egisset; octavo die graviter admodum laboranti Dario nunciat quispiam, se olim Sardibus Cro- toniatæ Democedis artem forte audivisse laudari: rexque illurn quam "primum ad se adduci jussit. Qui ut inter Orœtæ mancipia repentis est nescio ubi neglectus, producitur in medium, compedes trahens,

et’ 130. laceras In medîo stantem pannos interrogat tex, anindutus. artem calleret: et illei * negavit, veritus ne, si cognoscerefur, nulla ipsi spes reliqua fores in Græciam umquam redeundi. Darius veto satis intelligens dis- simulare hominem, et gnarum esse artis; flagella et stimulos jussit in médium proferri. Tum ille professus ait, adcurate quidemse artem non callere, sed aliquantulam ejus notitiam habere ex consue- tudine quam cum medico quodam habuisset. Deinde, quum res se illi permisisset, Græcanicis adhibitis medicamentis, et lenibus post vehementiora admotis, elfecit ut et somnum caperet tex, et brevi tèmporeo sanum inclumemque præstitit, quum numquam ille rectum p’edis usum se recepturum spernsset. Inde duobus paribus aurea- rom compedum donatus a Dario Democedes, quærit ex rege, an consulta duplex nullam ipsi raids! propterea, quad sanum illam præstifisxt .’

Quoi verba délectatus Darius, adTHALIA. uxores suas cum ablegavit; 177 quibus euniichi, cum prodücentes, dicebant, esse hum: qui vim") regi reddi- disséï. Et earum unaquæque, phiale. [aurum e ciste] hauriens, tain largo auri munere simul cum theca [cum ipsa phiala] Democeden donavit, ut famulus, qui eum sequebatur, oui nomen erat Sciton, ex sanectis stateribus qui de phialis in terram deciderant, ingentem auri131. Democedesvim sibi hic tali collegerit. ratione, relicta Crotone, y A in Polycratis lpervenerat familiaritatem. Crotone premebatur a patre difiicili et iracundo: quem quum ferre non posset, relicto eo Æginam abiit. Ibi quum sedem suam fixisset, primo anno primarios superavit medicos, imparatus licet, et instrumentis omnibus carens quibus ad earn artem exercendam vulgo utuntur. Itaque secundo anno Ægi- netæ publice eum talento condnxerunt; tertio anno Athenienses, centum minis ; quarto vero anno Polycrates duobus talentis. Hoc mode Samum venerat. Et inde ab hoc viro maxime inclaruerunt Crotoniàtæ Medici. Fuit enim tempus quum primarii in Græcis. me- diei dicerentur esse Crotoniat’œ; tum* secundi ordinis, erenæi. Per idem tempus Argivi primarii inter Græcos musici ferebantur. 132. Tune vero Democedes, postquam Darium persanavit, maximum Susis domum babuit, et regi fuit Commensalis: denique, præ- terquam quad in Græciam’redire non licuit, omnium terum copia àdfluebat. Idem Ægyptiosv medicos, qui regem prius curaverant, et nunc in en erant ut regis jussu palis transfigerentur, quoniam a Græco medico fuissent superati, bos ahrege deprecatus conservavit: itemIEleum vatem, qui, Polycratem secutus, nunc inter mancipia neglectus latebat, servitute liberavit. Plurimum enim apud regem

Democedes133. Haud vero ita multo valebat. post, aliud quidpiamI I I forte fortuna accidit hujusmodi. Atossæ, Cyri filiæ, uxori Darii, ortus erat in mamma tumor; qui postquam erupit, latius serpebat. Quamdiu minor erat tumor, occultabat eum Atossa, præ pudore nemini indi- cans : ubi vero jam male erat adfecta, accersîto Derbocedi minorem monstravit. Et ille, sanitati se eam restiturum professus, persuadet reginæ, ut interposito jurejurando ipsi promîtteret, vicissim ipsum 1’15 in ce quad oraturus esset (nihil autem se petiturum adfirmat quod de- decus adferre’possit) operam suam esse collaturum. 13s. Deinde, quum adhibitis remediis sanam Democedes præsti- , tissa; fun; ab illo edocta AtOssa his verbis Darium, dum cubitum eunt, adlocuta est; t1*Tantis, o Rex, quum sis viribus instructus,’ otiosus’sedes: nec populum ullum aut potentiarn adquiris Persis. Æquuin est tamen, ut vir et ætate florens, et" magnarum opum dominas; aliquod factum a se gestum ostendas, quo Persæ etiam in; tangent, a vire se regi. Duobus autem modis tibi hoc facere con-V 2 A

178 HERODOTI HISTOR. 111. ducet, ut et Persis sciant virum esse qui illis præsit, et’ut ipsibellis ,occupentur, ne, dum otium agunt, tibi insidientur. Nunc enim præ» clarum aliquod edere facinus licet, dum viget ætas; nam augesœnte Icorpore augentur et animi vires; senescente autem corpore, etiam ingenium senescit, et ad res omnes hebetatur.” Quæ quum illa, ,uterat edocta, dixisset, in hunc’modum Darius respondit: it Quæ ego ipse facere destinaveram, ea tu omnia, uxor, dixisti. Constitu- tum enim habeo, duabus continentibus ponte junctis, ex nostra com tinente in alterarn transgredi, et Scythis bellum inferre: -atque hæc brevi efi’ecta dabo." Tum Atossa, tt Ecce nunc !’Î ait, «advenus .Scythas primum proficisci omitte: hi enim, quandocumque volueris, :in tua erunt potestate: at,tu mihi in Græciam suscipe expeditionen; ,cupio enim, de quibus fando audivi, Lacœnas et Argivas et Atticas atque Corinthias habere famulas. Est autem tibi præsto vir omnium maxime idoneus, qui cuncta tibi in Græcis demonstretet vice du sit; is qui tuam pedem sanavit.” a Respondit Darius: tt Quorum igitut tibi placet, millier, ut Græcîam statirn experiamur, consultius .mibi videtur exploratores primum, una cum hoc quem tu ,dicis, en mittere; qui, postquam res Græcorum cunctas cognoverint specta- .verintque, nobis sint renunciaturi. Ac deinde, rebus omnibus recta .cognitis, arma contra illos convertam.” - l 135. Hæc ille dixit: et dictum factum. Simul ac enim dies illuxit, quindecim probatos ex Persis viros vocat, eisque dat mandatum, ut Democeden comitantes maritima Gracia loco lustrent, nec sera committant ut ab ipsis profugiat Democedes, sed omnino illam reducant. Hæc postquam his mandata dedit, dein ipsum vocat Democeden, illumque Lorat, tut, postquam itineris dus in Græciam Persis illisfuisset, idemque eis demonstrasset, ad ce rwertatur ; jubetque eum, ut sua amnia que! moveri passent secum sumat, et dona adferat patrij’ratribusque ; quorum loco. se illi alia multis partibus copiosiora in me": daturur’n confirmas; prœterea ad tfansfirenda dona mariant nave»: se ci. adtributurum, ait, mnigenis bonis rçfertam, quœ simul cum eo si! navigatura. Darius igitur, ut mihi videtur, nullo doloso consilio hæc ei est pollicitusç Democedes vero, veritus ne se rex tentaret, non cupide oblate omnia àrripuit: sed, res ruas, ait, Suri: se rèlicturum, ut post redira»: en; Imberet ; operariam autem nanan, quam ci promitteret Darius ad dona fratribm perfirenda, accipere se, ait. Hæc igitur mandata posta quam et Persis et Democedi Darius dedit, ad mare eos dimisit. I 136. Itaque hi quum in Phœnicen et Phœnices urbem Sidoneln descendissent, protinus dons triremes instruxerunt, simulque, cum bis ingentem gaulum (onerariam navem) omni bonorum genere in: pleverunt..; rebusque cunctis præpsratis, .in Græciam navigan Quo ubi adpulerunt, oras omnes contemplati sont descripseruntque; deinde, postquam pleraque et maxime notabilia spectarunt, Tamil;

tuminItaliam pervenerunt... Ibi THALIA.veto Democedi indulgens i 179 Aristo- philides, tex Tarentinorum, et gubernacula navium Medicarum solvi jussit, et ipsos Perses detinuit, tamquam speculatores: interimque, dam illis hôc accidit, Democedes Crotonem aliiit. Qui postquam domum ad suos pervenit, Persas Aristophilides custodia emisit, et, quœ de navibus eorum dameret, illis restituit. 137. Inde Persæ navibus profecti, Democeden persequentes, Crotonem pervenerunt: ubi quum cumin fora invenissent versané terri, manne ei injecerunt.. Ibi .tum Crotoniatarum alii, Persarunr opes veriti, tradere illam parati erant : alii veto Persis vicissim manus injicientes,.fustibus eos percutiebant. Quibus illi hæc verba proferebant: ti ViriCrotoniatæ, videte quid faciatis! hominem, qui Regis servus fugitivusest, eripitis. Quomodo rex Darius patienter feret tali contumelia adfici ? et quo pacto vobis impune abibit facinus, si nobis illam eripueritis P Cui prius, quam buic civitati, bellum inferemus P quam priorem sub jugum mittere conabimur P" Hæc illiedicentes non moverunt Crotoniatas: sed, erepto sibi Democede,» atque etiam gaulo spoliati, quem adduxérant, in Asiam surit reversi; neque porrovGræciam adirealiasque Græciæ partes cognosçere ou; pivere, duce privati. Hoc tamen eis abeuntibus mandatum Democe-r des dedit, nunciarent Dario, Democedenfiliam Milanis sibi despondissa uxorem. -Erat enimapud regem celebre Milonis nomen luctatoris :a atqueqhac nimirum de caussa videtur mihi Democedes, magna vi pecunias erogata, properasse hoc matrimonium, ut adpareret Dario, esse ipsumetiam in patrie. spectatum virum. I . 138. Crotone profeCti Perses, cum navibus in Iapygiam [Apu- liam] ejecti sunt: ubi quum in servitutem essent redacti, Gillus cos liberavit,.exsul Tarentinus, etad regem Darium reduxit. Pro quo beneficio quum ei, quidquid postulasset, dare paratus rex esset;. Gillus, exposita sua calamitate, petiit ut in patriamvTarentum ex ex-i silio restitueretur.-. .Ne autem Græciam conturbaret, si propter -ip-- sum imagea classis in Italiam. navigaret, Cnidios solos, ait,ad se reducendum .sqflicere ; .ratus, ab bis maxime, quippeTarentinorum amicis, reditumsibiprocuratum iri., Id Darius recepit ei, et promisso stem tit unisse enimxad Cnidiosnuncio, imperavit his ut Tarentum redu-’ celant Giilnm. Sed Cnidii, Dario obsequentes, Tarentinis ut eum reciperent non persuaserunt; ad vim veto adhibendam parum validi erant.. lta igitur bæ res gestæ sunt : bique primi fuere Persœ, qui ex Asia in Græciam venere, ettalem ob caussam speculatum erant missi; 189., .Posthæc Samum cepit rex Darius :.estque hæc prima ex: urbibus vel Græcorum vel barbarorum, quœ sub illius imperio vi. captaest. Capta est .autemltali ex causse. Quo tempore Cambyses expeditianem in Ægyptum suscepit, frequentes Græci in Ægyptu’m- ventant; alii.(ut consentaneum est) ,negotiandicaussa, alii mili..

180 HERODOTI HISTOR. HI. tandi, alii soiummodo spectandæ gratin regionis. Harum innamero Sylos0n crut, Æacis filins, frater Polycratis, Sema exsulans. Huic Sylosonti, talis quœdam oblata fortnna est. Sumto rutile pallia, hoc circumdatus obambulabat Memphi in foro : quem ubi conspexit Darius, qui Isatelles tune erat Cambysis, nec ullo dura nomme-oie. rus; cupidine pallii captus, adit Sylosontem, illud mercaturns. Sy- loson, vehementer cupidum amiculi videns Darium, divine quodam instinctu ait: tt Equidem hoc pallium nullo vanda pretio: do tibi vero gratis, si omnino ita tuum illud fieri copia." Quo laudato

responso,14:0. Jamque accipitexistimabat palliumSyloson, se propterDarius. nimiam ’ boni- tatem amicnlum hoc perdidisse. Interjecto vero tempera, postquam mortuo Cambyse adversus Magma conjuraverant septemviri, et ex septem virorurn numero Darius regnum obtinuerat; rescivit Syloson, in menus ejusdem viri transiisse tegnum, cui olim ipse in .Ægypto amicnlum, cujus ille fuisset cupidus,dono dedisset. Itaque Susa adscendit, sedensque in vestibulo ædium regiarum, ait, se de Dan’o bene mentisse. Id ubi audivit portæ custos, remmeiavit regi; et ille miratus, ait secum ipse : tt Quis tandem Græcus est, qui bene de me memerit, cui ego gratiam debeam, qui nuper modo regnum ob- tinni? Vix unus sut nullus adhuc ex illa gente ad me adscendit: neque quidquam dicere possum quad Græco cuiquam homini debeam. Verum tamen producite eum intro, ut sciam quid sibi velit homo, quod istud dicat." Introducit janitor Syiosontem; sumtum-n que in medio interrogant interpretes, qui: sa: quos: facto bene se de Rege mentisse décati. Exponit igitur ille rem omnem ad amicuium spectantem; adfirrnatque se illam me qui si illud donc deden’t. Tum tex, uI0 liberalissime hominum," ait, t9 tu ergo ille es, qui mihi nullam dam potestatemp habenti donum dedisti? quod etsi exignum, tamen prorsus æquale est beneiicium, ac si nunc magnum quidpiam alicunde accipiam. Pro quo tibi ego ingesta auri argentique pondus reddo, ne umquam te pœniteat, Dario fiiio beneficinm: contulisse." Ad hæc Syioson: tt Nec auto me, Rex, nec argenta. dona: sed patriain meam Samum serra, mihique redde; quam nunc, postquam frater meus Polycrates ab Orœte interfectus-est, tenet servus noster. Hunc mihi da, a cædîbus et servitute libe-

141. His auditis, Darius exercitum misit ducemque Otanen, ratam.”unum e numero septem virorum,. cui« mandat iut omnia . efl’ecta (let quœ Syloson petiisset.:1taque ad mare descendit Otanes, trajicerev

que: 14:2. Sami exercitum tune imperium tenebat paravit. Mæandrius, Mæandrii i . filins,-« cui cura regni a Polycrate fuerat commisse. Hic, quum voloient. vir esse omnium justissimus, perfieere propositum non potineras..-

THALIA. ’ 181 Postqnam enim nuncium: ei inœrîtus crut Polyetatis, hæcce fait. Primum, Jovis Iibcralon’c arum constituit, et templum circa illam designavit, hoc ipsum quad etiam nunc est in suburbio. Dein, hoc perfecto. concione couvoeata civium omnium, hæc apud eos verba fecit. es Mihi, ut etiam nastie ipsi, sceptrum Polycrstîs atque po- testatis munis commisse est: nihilque nunc prohibet, quo minus regnum in vos capessam. At, quad in aliis ego reprehendo, id. quoed in me est, net: faciam ipse : nec enim mihiÀPolycrates placuit, in viros sibi pares dominium exercens; nec alins quisquam, qui hoc facit. Polycrates igitur nunc fatum suum explevit : ego vero’, tegnum in media deponens, juris æquabilitatem vobis pronuncio; Æquum tamen censeo, ut hæcce mihi præmia honoresque tribuantur: ex pecuniis Polycratis præcipua sex talents. : tum sacerdotium mihi meisque in omne tempus posteris postula Jovis Liberatoris, cui et templum ego deaicavî, et [cujus nomine] libertatem vobis trado." Hæc quum a Samiîs Mæandrîus postulasset, surgens aliquîs ait: « At non tu dignus es quîenohis imperes, pravus qui fuîsti et pestîfier home; quin potins dîgnus es qui pecuniarum, quas administrasfi;

reddass 14-3. Hæc dixit rationem." homo spectatus inter çives, cui eratvnomen Ted ksar-chus.» Tum veto Mæandrius, secum reputans, si dominatuln- ipse deponeret, fore ut alius quispiam in ipsius locum tyrnnnus con- stituatur, ne quidem amplius deponere potestatem decrevit. Sed; postquam in arcem est reversas, singulos deînceps ad ’sevvocavitv, quasi rationem redditurus administratæ pecuniæ; eosque comprei hensos, in vincula conjecit. Qui dum ita in custodia servantur, posthæc Mænndrius in merbum incidit. Tuuc frater ejus, cui ne: men erat Lycaretus, moriturum illum rams, que facilius ipse remm Samî potiretur, vinctos cunctos interfecit. Nec enim, ut videtur; voluerant illi [ea conditione quam eis Lycaretus proposuit] liberari." 144. Jam postquam Pense Samum venerunt; Sylosontem in te; gnum restituturi, nemo menus contra eos sustulit: sed, qui Mue-r andrîo favebant, açque ipse etiam Mœandrius, professi sunt, parafas Je eue data fide cascadera imla. Quam conditionem quum probassetï Otanes, fidemque dedîsset et accepisset; Persarum nobilissimi, pœ sitîs sellis,ex adverso amis resîdebant. - ’ ï r I ’ n M5. Erat Mæandri’o tyranno frater baud satis courpos mentis; nemine Charilaus; qui, quad nescio quid deliquerat, in subterraneor canote vinctus erat. Hic tune, postquam quœ gerebantur audîvit, y et pet carcerisvfenestram prospectans Perses vidit tranquiHe sedentesg x duumvir, dicens velle se in colloquium venin Mæandrii. Quo audito, Mæandriu’s vinculis cum solvi jussit, ad seque adducî. Et ille, simulatque adductus est, increpans fratrem et ignavum adpellans, persuader. rai-conasse- est,» ut in Perses impetum faceret, his ususu

181, HERODOTI HISTOR. HI. verbis. tt Me.vero,’«’ inquit, " o hominum pessime, tuam fratrem; qui nihil deliqui quod vinculis dignum esset, ad vincula et subterraneum carcerem condemnasti : Perses vereqnum vidons te ejicientes et in exsilium agentes, nOn audes pœnam ab illis repetere, licet in facile opprimi possint. Quod» si tu illos perhonescis, stmihi du suxiliares, et ego ab illis 0b terne nostrœ invasionem pœnns surnom: teque. ipsum paratus sum ex insula dimittere.” : 146. Hæc a Charilaodicts probsvit Mæandrius; ut. mihi quidem videtur, non quod-eo stultitiœ venisset, ut existimaretvsuss copias superiores futures capiis regis ; sed potins invidens Sylosonti, si ci? vîtetem salvam et integram nulle labore obtinuisset. Itaque, irritando Perses, voluit res. Samiorum quam maxime infirmas reddere, aulne in urbem tradere : bene quippe gurus, simule acciperentur. Persæ, tante mugis eos empemtum iri adversus Samios; et notum sibi exitum habens, pet quem tuto ex insula evadere, simulstque yoluise set, posset : efi’odiendum enim sibi curaverat occultum amicnlum, ex arce ad mare ducentem. Ipse igitut -Mæandrius Sema novi- egreditur z Charilaus veto auxiliures cunctos armis instructos, apathie; partis, adversus Perses educit, nihil tale exspectantes, omniaque convenisse existimsntes.’ Et anilines, împetu facto, nobiles Per- ses sellis imidentes interficiunt. Dum veto hi id faciunt, suppetias interim adcurrunt reliques PersIrum copiæ: s quibus repulsi auxig

liures,14:7. ; Otanes in vero arcs dux, ingentem sunt videns conclusi. calamitatem, quum : passi- - : ersnt Persæ, neque mandata ignorons, quœ illi Darius, quum cum. Samum mineret, dederst, ne Samiomm quemquam velpcoideret sel in; servitutem redigeret, sed inimanem Indorum insulam traderet Sylosonti :- mandeta isto lubens volens oblitus est, edixitque, exercitui, quem-v, cumque mati sum,.aive virum, du puerum, perinde interfi-; - , cerent. ’Ibi tum militum alii oppugnarunt arcem,.alii veto obvjnm, . quemque interfecerunt, nullo discrimine sive sacra-in loco, sive

148. Mæandrius, Samo profugiens, Lacedæmonem navigsvit; Quoin postquam profana. pervenit, resque, quas secum advexerat, , 4 in hospitium. . . transferendas cursvit, hocce instituit facere. Pocula subinde en ponebat aurea et argentes, saque extergebant famuli: et ille per, idem tempus cum Cleomene, Anamndridæ filio, rege Spnmnorum, sermones miscens, secum in hospitium illam ducebat; ubi quum; pocula videns Cleomenes admiratione stuperet, ille eum jubebat ex. his secum auferrequæcumgue Yvoluisset. vId quum ’bis. sut ter. Mæandrius dixisset, justissimus vir fuitiCleomenes; qui. accipere, » oblats dedignatus, quum animadverteret, si esdem ,ofeneg; auxilia eurn inventurum, ephoros sdiit, dixitque, coma esse Spartœ,, ut Samius hospesiPcloponncso agredz’aturx; usant seIIautahÎum a: me;

- THALIA. ’ pas: (qui; cormmpat. Quo re audite, qephori .per præconem sbire Mienn-

- 14-9. Persæ.ver.o Samum, veiutiqverriculo captam, hominibusque ,driurn,nudatam, Sylosonti tradiderunt.jusserunt. Insequente vero tempore , . du:i ,Otanes equidem incolis rursus frequentavit, visonocturno monitus, çt morbo iaborans, quo pudenda ejus, erant .sdfecta. 150. Postquam navalis exeroitus Samum erat profectus, Babyloniî la Persis dçfçcerunt, rebus omnibus bene admodumpræparatis. Nain quo tempore Mugus regnavit, et adversus eum septemviri insurrexe- «mut, par omne id tempus, par illamque terum perturbationem, ad fiolerandam obsidionem sese præparaverant. Et initia quidem occulte quodammodo id feeerant. Ex quo autem de professo desci- yere,.-bæçce feçerunt. Matribus exceptis, et uns. ex mulieribus quam quisque sua. e domo exemtsmyoluerat, reliquas omnes mue iieres congregntas suifpcarunt ; unau: autem,wquam dixi, eximebat quisque que;1 punem conficeret. Suffocarunt autem illas, ne frumen-

Îturnipsorumq 151. His rebus cognitis Darius, consumerent. contraçtis universis suis .. copiis, - udversus eostprofectus est; admatoque exercitu, obsedit urbem. At obsidionem pro nihilo hubebant Babylonii; nain in propugnacula. inuti adscendentes tripudiabant, irridebantque Dariuln et ejus exer- çitum; lunusque . eorum hoc verbum emîsit: fi Quid’hic sedetis, Perses; quidni abitis P tune enim nos capietis, quando mulæ pepe.’ retint." Hoc dixit Persarum aliquis, existimans numquam mulam

, M2. Intçger annusjam. et,septem menses erant elapsi, tædioque parituram.adfectuserat Dariusejusque exercitus, t quad, ,expugnare . : urbem. - non valeter"; vNam omnibus licet artificiis oinnibusque machinamentîs adversus, eos qdhibitis, nihil Darius profecerat. Tentaverat autem. et alia artificiorum. germera, et illud etiam quo Cyrus urbem ceperat : sed in diligentercustodias sgebant Babylonii,.ut capi nullo pacto

.. 158. Ibi tum, quum vicesiuius ageretur mensis, ZopyraMega» potuerint.byzi filin hujus, qui e septem virorum, .numero . fait4 a quibus, - MaguI . interemtus est, huic, inquam, Megabyzi filio Zopyra tale. obtîgit prodigium; une ex ipsius .muiis’ frumentum-.vebentibus peperit. Quod quum Zopyro esset renunciatum, et ille, ut qui iidem nuncio non adhiberet, pullum ipse speçtusset, imperavit servis .ut nemini çdicerent factum, secumque deliberavit.. Recordatus igitut Baby-V lonii illius verbum, qui initia disent, tune Babylonem captu’z iri,;quuvn mulæ pepererint, ex hujus verba omen colligebat, capi nunc -Babylo-. inculpasse: nec-enim illam sine dei numineid dixisse, et sibi nunc

golem"15.4. Quum igitutpepexisse. in intis esse illi videretur, I , i. ut nunc- 4 Babyion , l .

184- HERODOTI HISTOR. III. ceperetur, Darium adiense quæsivit ex eo, ait «tiquimarîmifœere? capi Babylonem. Accepto responso, maximi id facere regem ;. se’- eundo loco secum deliberevit, quo pactoipse esset qui illam caperet, ipsiusque hoc facinus esset futurum : nam apud Perses præcii pue res præclere gestæ maximis honoribus’rependuntur. Nulle vert) alia ratione fieri passe, ut illam in patestatem redigeret, judicavit; nisi si se ipse mntilesset, atque in: ad illos transfugisset. Ibi tum, parvi hoc pendens, insanebili mutilatiane se ipse adficit: quippe abd- scissis naribusauribusque, corna male touas, flegellis item laceratus’, regem adit. 155. Darius, ubi virum nobilissimum ite vidit mutilatum, gravissime edfectus, e solio subsiliens exclamat, ex coque quærit, qui) en»: in: mutilaverit, quane de causse 2 Cui Z0pyrus respondit: " Non estis alins nisi tu, qui tentem habes potestatem, ut ego hoc modo sim edfectus. Nec vero alienus quispiam, o Rex, me ita adfecit, sed-ego ipse, indignatus Assyriis Perses deridentibus." Tom Darius: ü :0 misenime hominum,” ait; " fœdîssimo facto puicherrimum maman imposuisti, quum te profitearis propter hos, quos obsidemus, te ipsum tain insenabili mode adfecisse. Quo vero pacto, stulte, quodrtu in mutilatus sis, eo citius in potestatem redigentur hastes ? Anne mente es elienatus, qui te ita perdidisti?" Respondit ille: u Atqui, si tecum Communicassem quœ facturas eram, tu me pro-f . hibuisses: nunc privato id feci consilio. Jam ergo, nisi tu nabis defuerls, capiemus Babylonem. Nain ego, ita ut sum adfectus, ad murum pro transfuge me conferam, dicens a te me hæc esse p38! sum: et puto, quum rem ite se habere illis persuasero, exercitum mihi commissum iti. Tu vero, a quo die ego murum ero ingresJ sus, decimo inde die de ille copierum tuarum parte, cujus jactarani minime ægre laturus sis, mille homines contra portem colloca quœ Sémiremidis vacatur. Deinde rursus septimo die ab illo decimo, alios bis mille-contra Niniam, que Vocatur, colloca portera. Ab hou veto septimo die intermitte dies viginti, deinde quater mille contra Chaldæam, quamivocant; duc portant, ibique locum capere» jube. Nec ’vera priores, neque hi, eliud quo se tueantur habeant præter gladios : hac une telo amati sint; Pastilium vero vicesimum diem continuo reliquum exercitum jube murum circumcîrcaa adgredî : Perses autem mihi ad Balidam, quam vacant, et ad Cissiam colloca portam. Nam, ut "equidem pute, postquam prœclara edidero facta, et relique meæ fidei committent Babylonii, et portarum chiées: Exindevmeum erit et Persarum,’ curare ut, quœ ex usa sint, fla;

t 156. Hæc postquam mandavit, ad pattern perrexit ’; subinde retro’ ciamus."convenus, tamquam vere transfuge. " Quemubi’ - conspexerunt- qui intufiibus specuiandi causse statibnemrhabèbant’, raptim ducen-

n . THALIA. 4 i815 dans et paulolumreclinata altera ponta ale interrogant, muait,- queue causse adveniat? Et ille, Zopyrum u me, dixit, et, et images gaza ad en: venin. Quo auditu, portæ custodes inouï-1.11395319- niorum eum duxerunt: ubi eorum senau: constitutus,sortem suam deplorens, ait, a Daria se hæc (quœ sibi ipse inflixeret) esse en quad illi maisntabdueere exercitum, quandoquidemlnulla au: ca- pieedœ arbis ostenderetur. tt Et nunc ego (sic dicere. perrexit) ad vos, Babylonii, venin, maxima vobis commodo futures,-Derio autem ejusque exercitui et Persis maxima detrimeato. Nec,enim nimirum impune ille feret, qui hoc me modo mutilavit: explorates autem habeo omnes consiliorum ipsius vies." l 157. .Quæ ubi ille lacutus est, -videntes Bebylonii .virutniinter Perses nobilissimum, neribus euribusque mutilateur, et ornera ex flagellis inquinatum, prorsus existimeverunt vers cum dicere, et ut soeium sibi advenire. Itaque patati errait ei indulgere que: eh ipsis postulant; postulebatautem armatorum manuel. Tous vero ille, postquam copias impetravit, en facere instituit de qm’bus illi cum Dario convenant. Decimo die, edacto Babyloniorum exercitu, mille illos, quos primes certo loco locare mendaveret Derio, circumdatos interfecit. Jamque intelligentes Babylonii, (intis cum verba æquare, in omnibus ei parera erant pareti. Tum ille, interjecto dierum numero de quo convenerat, iterum selectos Babyloniorum eduxit, et bis mille illos, quos supra dixi, Darii milites interfecit. Igitar hoc etiam factum uhi viderunt Babylonii, omnium are Zo- pyrus celebrebatur. At ille rursus, intermisso definito dierum numero, in locum constitutum copias eduxit, et circumdatos quater mille interfecit. Que denuo re geste, jam amnia Zopyrus apud Babylonios arat, et imperii summe et muri custodie eidem per- misse est. . 158. Deinde vero, ut ex composite Darius murum circumcirca oppugnere est adgressus, ibi mm Zopyrus dolum universum nuda- vit. Nem, dum Babylonii conscenso muro repellere oppugnentem Derii exercitum conantur, Zopyrus inœrim aperte Cissia. et Belida porta Perses intre murum recepit. Quod factum qui viderunt Ba- bylonii, bi in Jovis Beli templum confugerunt : qui veto non videront, sue quisque mauserunt ardine, donec et hi proditos se esse intellexerunt. 159. Igitur hoc mode capta iterum Babylan est. Darius vero, urbe potitus, et murum ejus dirait, et portas omnes detraxit; quorum nihil Gyms feeerat, postquam primum Babylonem capit. Ad- hæc ex primariis civibus ter mille admodum e palis suspendi Darius jussit; reliquis vero Bebyloniis urbem reddidit habitandam. Quo veto mulieres haberent Babylonii, et soboles eis subnesceretur, (quandoquidem, ut initio expositum est, suas sufi’ocaverent Baby- i 2 B

186 i HERODOTI HISTOR. 111, filonil, rei frumentariæ consulente’s) tali ratiane inita Darius provî- dit: circum habitantibus populis imperavit, ut mulieres Babylonemv, certnm cuiqne populo numerum ldefiniens, mitterent. Ita muliermn summa, quœ convenerunt, fuit millium quinquaginte; quibus e mulieribus. prognati sunt qui nunc sunt. Babylonii. l l 160. Dario vero judice, nemo Persarum, nec eorum qui ante, nec qui post fuerunt, melius de Persis meritus est quem Zopyrus, uno Cyro excepta; nem cum hoc se conferre nemaiedliuc Persa- rum ausus est. Ferrur autem sæpius banc sententiam declarasse Darius, malle se, Zopyrum indigna illo mutilation non esse (affectant, quam viginti Babylonesqsibi adieu»: quœ nunc est accedere. Magnifice autem illum honoravit: nain et munera illi quotannis (tribuit ea, quœ honorificentissima sunt apud Perses, et Babylonem eidem,- quoad victurus esset, administrandam concessit, ita ut nullum tribu-- tum regi penderet; et alia malte insuper munere ei contulit. Zo- pyri hujus filins fuit Megabyzus ille, quiin -Ægypto dux exercitus fait adversus Athenienses etque hujusque Megabyzi filins fait Zopyrus is, qui ad Athenienses transfugit a Persis.

FINIS LIBRE TERTII.

HERODOTI HISTORIARUM l LIBER QUARTUS. I MELPOMENE.

1, Cure Babylone, jam adversus Scythes texpeditionem Darius ’Quumenimyiris floreret Asia, etmagnæ redirent peau- nies, cupido incessit Darium pœnas sumendi ab Scythis, quad illi, incursione fauta in Medicam terrem, et prælio victis adversariis, priores initium fecissent.m injuriarum. Etenim, ut supra douai, pet duodetriginte aunas Scythes ,superiaris Asiæ tenuerent r quippe persequentes Cimmerios, irruptione in Asiem facta, Medus imperio exuerant, qui ante Scytharum .adventum imperaverant Asiæ. Scythes autem, postquam acta et ,viginti aunas domoabfuexant, et tain longo interjecto tempore in patriam erant reversais, excepit non miner, quam Medicus fuerat, lebor : vofenderunt enim occurrence: sibi exercitum haud exiguum. Scilicet uxores Scytherum, dam per longum temporis spatium domo aberant viri, cum servis habile; mut2. Sema: consuetudinem., autem cunctos excæcent Scythæ, lactis . Jceusse,Icujus v ; . potu utuntur; Emulgent vero lac hoc mode : fistules sumunt os sens, tibiis simillimas; quibus in equarum genitalia insertis, suffisait ore :I et dam alter sufiiat, alter mulget. Id ce causse se licere aiunt, quad venæ equarum ite inflatœ repleantur, et deprimantur ubera. Postquam emulsere lac, in cava vase lignes infundunt, illud. que cæcorum opem, circum vase collocatorurn, agitant : tum, quod supematat, id desuper exhauriunt, exquisitius æstimantes; quad sub. sidit, minoris œstiment altero. Hujus operæ, comiquemcumque bellotcepiunt Scythæ, cura excæcant: nec enim aratores sunt, and pestons.-8. Ex his igitur servis a et aex Scytharum.. -» ’ uxoribus I : prognata erat juventus ; qui, ’cognita sue origine, illisex Media redeuntiths sese opposuerunt. Ac primum quidem .regionem interceperunt un duêta fosse, quœ a -Teuricis montibusad vastissimam, paludem-perlinebat. Deinde canantibus introire Scythis, oppositis castris, repugnarunt. Frequentibus Icommissis præliis, quum nihil Scythe pugnando proficerent, anus ex eis hæc verba fecit: à Quid.

188 HERODOTI HISTOR. 1v. ’ nam rei facimus, Scythæ? Cura servis nostris pugnentes inter- ficimur ipsi minuimurque; et, illos si interficimus, peuciaribus deinde imperabimus. Mihi videtur, omissîs bastis et sagittis, unumquemque nostrum debere flagellum surnere equi sui, atque ite adversus istos pergere. Quamdiu nos viderunt arma gestentes, similes esse nostrum et ex similibus se genitos puterunt: qui si nos viderim er- morum loco flagellis instructos, intelligent serves se esse nostros; et conditionis suæ conscii, nos non sustinebunt." - 4-. Hæc ubi audiverunt Seythæ, eifecte dederunt: et illi, perculsi facto, omisse pagne, fugem arripuere. lta scythæ, Asiæ imperio potiti, rursusque a suam in terreur isto modo rediere : caque causse. pœnes ab illis sumere cupiens Darius, exercitum ad- versas5. Sauna, utcos ipsi aiunt, contraxit. gens anet novissima - I ’ omnium: origi- neniqne gelais banc fuisse narrent. Primum hominem in ille terre, quœ am tune fuisset, nanan esse, cui nomen filerit Ter-gitans. Hujus Targitai parentes fuisse aiunt, parum mihi credibilia une... tes, aiunt veto utique, Jovem et Borysthenis duvii filiem. Tali igitut gabare ortum esse Targitsum: huic autem filios fuisse tes; Lapoxsin, et -Arpoxein, minimumque netu Colaxein. His rognen- flms, de cœlo delapse sures instrumenta, entrain et jugeai et bi. pennon et phialam, decidisse in Scythiacem terrain. Et ilion-uni me maximum, qui primus conspexisset, propius accedentem ce; pers iota voluisse ; sed, eo accedente, aurum misse.’ Quo digresse, muse alterum, et itidem arsisse aurum. , Hos igitur ardens eus rum repndiasse : accedente vero natu minima fuisse-antinomie, huneque illud domum suam contulisse: quare intellecta, fraie-es majores ultra universum tegnum minima natu tradidisse. a 6. Jam a Leipoxei progenitum esse aiunt .illum Scythicum papulum, qui Auchatæ vacantur : a media veto frac-Inn hos, qui ce. tien’, et Truspies: a natu minime vero Rogue, [du Regios] qui Paulette nominanturt unîvenis Vera comme nomen esse Sedan, de regis nemine. Scythes vero Græci nominal-ont. ’ a 7. Han igitur origine se estes aiunt Scytlrsssennosïuntem, a: a mm celassent, a primo rage Tergitao usquead Scyn ’am’ transitera, in universum elepsos dent mille admodum, non emplies, sed hunc ipsum annorum numerum. Sacrum autem illud aurum”custodiunt Reges sumina cure; et queutais onaniste, mqoribus illud placentas. Dieuntque Scythes, si quis festis iilis diebus aurum hac tenues obdormiverit’sub dia, flanc non nanigeœlillum annum; ab eamquecausssm dono’eirdesi antan, quantum ille une die enjuo vectus aimes potuisset. Quum ait autem-ample terra, tria règne aiunt Colexaintfiliis suis constituisse; ex eisque unnmtregnum fecisse maximum, in quoÏausup illudsœ

MELPOMENE. 139 venir. - on; loco. versus septentrionem sita snnt supra ’eos qui superiores Scythîœ partes incolunt, en ulteriusl spectari au: peragrarî non posse aiunt, propter difiiuas plumas : plumis enim et terum et serein esse oppletmn, bisque intercludi prospectum; 8. Ista quidem Scythes de se ipsis, et de regione quœ supra ipsorum ditione site est, narrant: Græci vero ultra Pontum habitantes hæcce. Herculem, aiunt, Geryonis boves agentem, in banc terrain venise, tune desertam, quam nunc Scythæ habitant; Geryonem antan extra Pontum habitasse insulam illam, quam Erytheam Græei mcant, prope Gades extra Herculis columnas in Oceano. Ocennum autem, ab ortu solin cupientem, universum circumfluere terram, verbis quidem adfirrnant, re autem ipse non de- monstrant. Inde igitut Herculem-in eam regionem, quœ Scythia nunc vocatur, pervenisse. Nempe,. ingruente tempestate geluque, quum adducta super se pelle leonina abdormivisset, equaa de cum! ipsius, interim pascentes, divin: quadam sorte evanuisle. 9a Tum Herculem, ubî expergefactus est, quæsisse equas; et, peragrata universa regione, postremo in Hylæam (Sylvbaam) quœ vocatnr terrain pervenîsse, ibique in auto semivirginem quamdam Echidnaln (viperam) invenisse mixtæ nature; super-ion quippe, inde a natibus, fœminæ fuisse, inferiora vero serpentin. Banc quum conspexisset miratnsqueesset, quæsisse ab en, un «plus alicubi vidien: aberrantes î. Cui illam, se ipsum malabars, respondisse; nec ver-0 illi redditaram, secum concubuiuet. Et Herculem hac mercede cum ille coiisse: et illam distulilse equarum redditionem, quum cuperet quamdiufissîme consuetudinem’ cum Hercule habere. Ad extremum, quum hic cuperet receptis abire equis, redditis illis dixisse eau): tt Ha: equas, quum hac venissent, tibi ego servavi : tuque servahrum solviati pretium. Concepi enim ex te tres filios: qui quando ado- leverint, quid ü: faciam, tu doce: hacvne in terra, cujus ego sola turco imperium, sedes illis tribuam; au ad te dimittam.” Cui hæc interroganti, illam in hune modum aiunt respondisse: tt Postquam en. virilem videri: nantem ingreasos, recte feceris si hæcce instituais. Qoem tu murum videris meum hune hoc mode tendentem, et hoc ehgnlo sese in cingenbem, ci banc terrain tribus habitanthm; qIIi me hæc, quœ dico, facere non potuerit, eum ex hac tenu emitte. Hoc ubi iaceris, et ipso. lm, et mandata men peregerisfi’ .10; Herculem igitut alternai ex arcubus (duos enim ad id tempus gazasse) adduxisse, et apundi cinguli rationem præmonurasse: traditoque dein et aveu et dngulo, quod in extrema commissura meum habuisset phialam, abîisse. ’ Tain illam, postquam filii ex en natindwirilem-pervenissent autem, nominal-primum eis impoauîue 3 uni, Agathyno; alizari, Gelono; novissimo, Scythæ: deinde dati mndati monnaiera. ameutant eue mandata. Et duos quidem a:

190 HERODOTI minon. 1v. filiis, Agathyrsum et Gelonum, quum proposito certomini impures fuissent, terra excessisse, a rustre expulses. Natu ’vero minimum eorum, Scytham, qui rem perfecisset, in terra ille (nuisisse: ah iliaque Scythe, Herculis filio, genus ducere quicumque dein reges fuerint ,Scythamm; et ab ille phiala Séythas ad banc usque ætntemphialas gestare ex cingulo suspensas. Hoc igitut solummodo matrem h’uic Scythes parasse. IEt hæc quidem Græci narrant Pontum adcolentes. 11. Est vero etiam alia narratio, ita habens ; cui potissimum equidem. adsentior. ,Scilicet, Scythas nomades (pastores) Asiam incolentes, hello pressas a Massagetis, trajecto Araxe fluvio, in tel-rani abiisse Cimmeriorum: quam enim nunc terram Scythes tenant, en olim Cimmeriorum fuisse traditur. Cimmerios autem, invadentibus terrain ipsorum Scythis, quum deliberarent, utpote ingente irruente exercitu, diversas abiisse in sententias: fortiter quidem propug’na- tain utramque, fortiorern vero eam pro qua reges stabant. Populi enim fuisse sententiam, excedendum terra, neque adversus pintes adeundum periculum: regum yero, pro. terra utique’dimicanduln cum invadentibus. Atqui nec regibus populum voluisse parere, nec reges populo. Itaque. his fuisse constitutum, non tentata pagus abire,.et iniadentibus permitteie. terram: regibus veto .placnisse, sua potins in patriaioccnmbentes sepeliri, quam cum plebei aufugere : reputantes quantis bonis essent fruiti, et quantis mafia se’preasum x iri consentaneum esset, si ex patrie profugissent. Talis quum fuîsset utrorumque sententia, divisis agminibus, numero utrimque paribus, .inter, se mutuo pugnam civisse; et bos quidem, qui a regum partibus stetissent, a popularibus suis interfectos esse cunctos; sepultos- que aplebe Cimmeriorum ad Tyramifluvium, ubi ad hunc diem conspicitur illorum sepulcrum: quibus sepultis, plebem terra excessisse; supervenientes vero Scythas desertam terram occupasse. 12. Est autem ad hune diem in Scythicatena Cimmerg’um castellum; est et Cimmerium partoflum; est item regio cui Cimmeria nomen; est Bosporus, Cimnten’us cognominatnsJ Satis vero etiam constat, Cimmerios, quum a Scythis expulsi in Asiam se reciperent, peninsulam illam colonis frequentasse, in qua nunc Sinope, Græœ civitas, condita est: constatque etiam, Scythes, quum illos perse- querentur, et Medicam terrain invaderent, a via aberrasse. Cim- meriidenimkfugientes, semper secundum mare progressi sunt: Scy- thæ vero Caucaso ad, dextram relicto eos ’sunt persecuti, donec Mediam sunt ingressi itinere in mediterranea. Converso. Hæc est altera narratio, in qua referenda Græcis convenit cum barbarie. .13. Sed Aristeas, Caustrobii filins, Proco’nnesius, "iniepico carmine ait, Phœbi instinctu se ad Issedonas pervenisse; super Isse- donibus vero habitats Arimaspos, homines unoculos; super his auri custodes Grypasi ulterius Hyperboreos, ad mare pertinentes. Hos

MELPOMENE. V a 191 igitur cunctos, exceptis Hyperboreis, initia lfacto ab Arimaspis, bellum constanter inferre finitimis: et ab Arimaspis quidem sedibus suis pelli Issedonas, ab Issedonibus veto Scythas; Cimmerios veto, ad australe mare habitantes, pressas a Scythis, terram suam deseruisse. lta ne huic quidem de hac regioneconvenit cum Scythis. 14-. Quæ patria fueritnhujus Aristeæ, qui ista versibus descripsit, dictum est : commemorabo vero etiam id, quod de eodem in Pio- conneso et C’yziconarratum audivi. Aristeam, narrant, nuili civium nobilitate generis secundum, quum fullonis ingreséus esset’oflicinanf, i ibidem montium esse (et fullonem, occlusa officine, ad propinqùos mortui perrexjsse, rem nunciaturum. Quumque jam, ruiner pervqu gatus esset pet urbem, mortuum esse Aristeam ,4 controversiam his qui id dicebant movisse civem Cyzicenum, ex Artaca oppido venientem, adfirmantemque obviam se illi unisse Cyzimzm versus eunti, cum coquelsermones miscuisse. Dum hic ita, cum contentione disce-. ptat, interim propinquos mortuiiad fullonis adfuisse ofiicinam, secum adferentes quæ usuiessent ad tollendum mortuum: sed aperto con-i clavi, nec mortuum Aristeam, nec vivum, comparuisse. Septimo- veto post anno rursus Proconnesum venisse, et carmen illud com- posuisse, quod a Græcis nunc Arimaspea nominatur : post id tempus autem iterum. e conspectu hominum evanuisse. Ista quidem

narrant15. Hoc vero scioillæ Metapontinis civitates. in Italia accidisse, ’ anno post-. quam-iterum evanuerat Ari’steas trecentesimo quadragesimo, quem; admodum conferendo quœ et Proconnesi et Metaponti narrantur reperiÇ Aiunt Metapontini, Aristeam sibi sua in terra adparuisse, jussisseque ipsos aram statuereIApbllini, et statuam juxta illam aram’ ponere, quœ nominareturIAristeæ Proconnesii. Dixisse enim, in solum ipsorum, ex omnibus Italiotis, regionem venisse Apollinem ,- et se, qui nunc ,Aristeas sit, illam esse comitatum ; fuisse autem tune, quum illam sequeretur, corvum. Hisdictis, illum evanuisse. Aiunt autem Metapontini, se Delphos misisse qui consulerent oraculum, quodnam’ illud esset hominis spectrùm? respondisseque Pythiam, pa- rcmium esse spectri mandatis; id si ficissent, bene eis cessurum. Se igitur, accepte hoc responso, exsecutos esse mandata. Atque nunc stat Metapontii in foro statua, quam Aristeæ statuani’vocant, juxta ipsam Apollinis statuam collocata, et lauri arbores illam circumstant. I Sed hæc de Aristea hactenus dicta sunto. A I a - i 16. Ramona en, de qua hune sermonem facere institui, quid sit superne alterius, nemo adcurate novit.. Neminem quippe, qui suis id oculis conspexisse’adfirmaret,.potui reperire: etenim ne Aristeas quidem, cujus modo mentionem feci, ne hic quidem ultra Issedonas pervenit, ut in carmine suc ipse profitetur; sed, quœ de eis narrat qui supra hos habitant, en fando accepta narravit, dicens Issedonas a

192 HERODOTI HISTOR. IV. eue qui id tradant. Sedno’s quidem, quand longiæilno auditis-copia; score adcurate potuimus, omnia referemus. , ’ - l7. A Borysthenitarum emporia, quod in medio maximeuni- versœ 0m maritimæ Scythiœ situm est;xab hoc, inquam,-,primii Callipidœ habitant, qui sont Græci Scythe: tum super En alins populos, qui vocantur Alazones. Hi atqœ Callipidæ in, cæteria quidem Scytharutn instituta sequuntur, frumentnm vero et sensu: et comedunt, itemque cepas et allium et lentem et milium. Supra Hamacs Scythæ habitant crotons ; qui frumentum serunt,’ non in cibi usum, sed vendendi causse. Super his .Neuri habitant: .a Neuris veto septemtrionem versus, deserta terra est, quoad nos novimus. Hi sunt populi juxta Hypanin fluvium, ab occidente Bo-

18. Trous Borysthenem, prima a mari regio Hylæa est. Supra , banc proximi habitant Scythe agrieolæ, quos GræciHypanin fluvinm rysthenis.adcolentes Borysthenitas nominant, ipsi autem se Olbiopolitas. . Hi igitur Scythæ agricolæ ad orientem Borysthenis habitant ad trium iter dictum, pertinentque neque ad fluvium cui nomen Panticapes; versus septemtrionem vero, undecim dierum iter .ad flamine navigantibus. J am supra hos longe lateque deserta 11mn... Post desertum vero Andropltagi habitant,4prqprius populus, neutiquam Scythicus. Supra hos vero jam verum desertum, nec.ullus hominum populus, quoad nevimus; . ’ . 19. Ah oriente veto agricolarum istorum Scytharum, trans Pan- ticapen fluvium, Nomades Scythæ degunt, qui neque semntbquide quam, nec arant: estque arboribus nuda universa hæc regio, excepta Hylæa. Nomades-autem hi, orientem versus, terrain tenant pet quatuordecim dierum iter patentem ad Gerrhum usquefluviiun, 90. Trans Gerrhum hæc est quœ Regia terra vocatur, quam Scy- thes nobilissimi tenent et numerosissimi, qui reliques Scythas serves sues esse reputant. Pertinentque hi, meridiem versus, ad Tauricam; versus orientem veto, ad fossam illam quam cæcorum filii duxerunt, et ad emporium Mæotidis paludis quad Cremni- vocatur; partira etiam ad Tanain flumen pertinent. Quæ supra regios Scytàmad septemtrionem vergunt, es Melanchlæni tenant; diverses stirpis populus, non Scythicus. Supra Melanchlœnos veto, paludessunt, et terra hominibus vacua, quantum nos quidem novimus. 21. Trous Tanain fluviaux non amplius Scythica terra, sed prima regio Sauromatarum est -; qui ab intima Mæotidis paludis recessu initium capientes, tenent, septemtrionem versus, terram in quindee cim dierum iter patentem, arboribus omnibus, tam cultis, quam agrestibus, nudam. ,r Tum supra hos habitant Budini, insequentem tenentes regionem, .arborum omni genere frequentem. 22. Supra;Budinos, versus septemtrionem, primo dosertum est,

MELPOMENE. 198 par quinque dierum iter. Post desertum vsro, magie orientem versus, Thyssagetæ habitant, numerosa gens et proprio, venatione vi- ctitans. His contigni eodem in tracta habitant qui Iyrcæ vocantur, et ipsi venatione victitantes tali mode. Arborem conscendit vena- ter, ibique in insidiis latet: frequentes autem per totam illamre- gionem arbores sont. Sub arbore præsto est equns, in ventrem procnmbere edoctus, quo quam minime e terra emineat, et juxta’ equum canis. Ubi ex arbore feram homo eonspexit, area fait," rnoxque illam conscenso equo persequitur, et canis inhæret vesti- giis. Supra hos rursus, orientem spectantes, habitant alii Scythœ, qui ab regiis Scytlu’s defecerunt, et hæc in Inca migrarnut. 23. Ad horum igitar asque Scytharum regionem, universa quam descripsimus terra plana est et humilis: ah inde veto petrosa et aspera. Peragrato. autem hujus asperaé terras longe tracta, radices alternai montium habitant homines, qui inde a nativitate calvi saut omnes, mares pariter atque fœminœ, et sima nase mentoque obloago. Peculiari lingue. utuntur, vestem autem gestant Scythicam : cæternm arborum fractu situm sustentant. Ponticum nomen arboris est, qua victitant, tiei admodum maguitudine: fructum fert autem fabæ sin milem, nucleam nitns habentem. Hunc fructam, postquam matir- ruit, panuis excolant; et, quad ab eo deflait crasaam et nigram, quod asclzy adpellant, id et liugunt, et lacte mixtam potant: ex fœ- cum vero crassitadine massas conficiunt, quibus vescuntur. Paco; rani enim non-magna illis copia est, quippe pascaa ibi parum saut eximia. Quilibet pater familias sub arbore habitat; hieme quidem, arborem tegens tegmineuex lana coctili; escots veto, abaque te- gmine. His hominibus nemo mortalium injuriam infert; sacri enim habentar; nec arma ulla-bellica habent. Iidem et finitimorum dis rimant controversias; et, si quis patria profagiens ad hos confugit, a nemine læditur. Nomen his est Argippaei. s 24:: Jam asque ad calva: hosisatis cagnita hæc terra est; et, qui ante hos habitant populi, satis noti. Nam et Scytharum nonnulli ad illos commeant, e quibus haud ægre licet cognoscere, et Græeornrn. nonnulli ex Borysthenis emporio, et ex aliis Ponticis emporiis. Scythæ vero, qui ad illos comment, pet septem interpretes septem- que25. Utlinguas vero ad hos negotiaasque cognita suaterra est, peragant. sic, qui ultra calvos a - illos habitent, liquido adfirmare nemo potest: nam præalti praaru-l pâque montes, quos nemo transcenda, præoludunt iter. Narraut" mitera calvi, quod mihi quidem non persuadant, habitai illos mon; les ab Minibus capripsdibus: tuas ultra hos degere alios bananes, per se: me: domina: ; quad equidem nullo pacto admitto. Qaæ calvis ah oriente site regio, en quidem, ut ab Issedonibm habihta, satis cognits est: quœ vero supra lune ad septemtrionem versât, 2 c

JQÆ HERODOTI AHISTOR. 1V. cognita non est, nec calvis istis, nec Issedonibiu, nisi queutais hi

4 26.:Issedvncs mitem hajusmodi uti’insdtutis pæhibentur. .Qnan- doipsinarrant; cuipiam pater martinis est, propinquicuncti e 1 adducentes.1 i peches I ’ in! cum conveniunt: quibus menthe: in frima Concüis, montium etiam patrém’bogpitis in frima concidunt, mîxtisque cunctis carnibus epnlum exhibent. Caput vero depilatum expurgatumque inau- rant, coque pro sacro vase utuntur, quando annua magna sacrifiois peragunt. Hoc apud illos filius patri panant; quemaqudum Græci diem, quo defqnctus est: pater, festmn agunt. Cæterum hi quoque homines justi esse dicuntur: mulieres autem apud eoç æqnam cum vida potestatem habeat. Igitar hietiam noti nant. - 27. Quod, veto ad regionem spectat. supra hos situm, Insedoneà lum: qui narrant, babilan ibi laminas quos dixi maculas, et Grypas enflammes : et fabulam ab Issedonibun tradimm repetunt Scythæ, maque ahi .a Scythis accepimus, et nominamus scythico vocabqu Animespm ,- arima enim Scythæ «au. nommant, à?" autem 04-211mm. . 28. Universa autem hæc terra, quam descfipsimus,làdeo rigi’da premitur Iguane, ut 0cm menses duret intolerabile gelu; in quo si inquamintçrrau) elfundns, non facias lutum : sed; ignem si accen- deris, lutnmlfacias. Atque etiam mua coutringitur glacie et totus Cimmetius-Bosporus : et super glacie militant Scythæ, et phasme; in ulteriora ad Sindos vehuntur. lta solidoà octo menses byems- durat, reliqubsqne guenon-ibidem frigus obtinet. E53 autem hujus hyemis indolen’longe (hersa ab eis quœ in cæteris regionjbus omnim bus obçinentzi nain pluendi tempore [alii vernq tempore intelligunt] nihil ibi pluitquod si: ullius momenti, cantate autem pluere non de- sinh: et, quando alibitonitrua incidunt, ibi nulle. surit; sin hyeme cœlum tout. pro miraculé sole: haberi; Item terræ mon: si exsistit in Scythica terra, sive æstate, sive.hyeme, prodigii. loch est.. Porro;hyemem illam tolerant equi; asini vero’ et mali neu’tîquâîm moletant: alibicontra equi in gela stantegtabefiunt, ajini veto et muli tolemnt gain. ’ ’ . h r 29. i Videtur autem mihi enflent de canna ibidem boum. generi mutilo cornus. non emmi: sententiæque meæ ndnçipulatur illud Homeri verbum in Odyssea, ubi ait: l . . , r i . Et Libpn. obi ml somali pretium ont Quod recta dictum"èst,(in loqis,calidis cilo enasci cornu: confia ahi valida obfinent frigora, ibi autem promus non entamai: pecn- ribus comma; un, pi napeuntur, pmüla tannent Ibi ergo propter frigoxahoc-ita. .39. Atque hoc.loco subit mimi (nain se digreéniones habet. ab initia i .ama- virmea amatie) qlüdrsitzquodvin univerao Bled agroxnoniposàiht. muli mei; quum necîfrigida’ si: regionnec ,aliannlla .açlpareat:

MELPOMENE. v . ’ 195 caussa. liant quidem ’Elei, ex ’impteoatinne zquadam nm. nasci [apud se mulon: itaque, quum adent tempus quo gravides fiant .equæ; ad finitisme eas agunt, et in alien’o agro anisas ad eau adipiuunt: deindepostqua’m conœperunLIreUO agunt.’ - r- A- . î i - I 81. Quod veto ad planta: ndünit,’quilma platanes: mmiScyi-i «thudicuùt,.ob’ minque camails inviterions nec prospects»! mimai- tu» me", de his. ego in sentio. ln ioda quœ membra hue (quam commemoravi) terram constanterznix-cadit: quidem fiequensaiæstate, ut consentaneum est,- quamhyeme. Jam; qui copiçsanicadentem nivem cominusvidit, is*quid diminuait. Si; milis est. enim nixl plumis: et propter hune hymen,"qnum situm. qualem dixi,:habitari non possunt. loca hujus continentisiiid septem-4 trioneinrpeninentia. iliaque plumas qùasdicunt; propts similitudi- nem, niveau diei a Scythis coranique finitiinis orbita». Atque hæc qnidan. quœ de remotisa’mis terris natrum, hactenus anobis conne

nicmorataa 82. De Hyperboreis veto sunt. honninibus a nec - Soythæ ’ - loquuntur;4 . nec alii nui, qui istas regiones incolunt, nisi forsarr Issedones. At ne ,hi quidem, utimihi videtur, de illisquidquam memorant’: alioqui enim Séythæ quoque de eisdem nantirent, iquemadmodum déram- culis.. x Sed Hesiodns de Hyperbora’s lacutus est, atque etiam H06. merus in Epigonis, si modo vere. auctor hujus carminis Homard! est, 33. Longe verdp’lnrima de hisDelii narrant: dicentes, sacra stramini triticeo illigata, a Hyperboreîc delata, venire sa Scythe ; a Scythis veto accipereea popuhun quemque deinceps hahiamtem versus oècidentcm, asque ad Adriaticum sinuai: inde méridien: v versus mini, et primas et Græcis Dodonêœos en accipeie; ab his descendere ad sinum Malincum, et in Eubœam mimine; ibiquezde civitate ad civitatem niitti asque Carystum ; inde denique, prieur; missa Andro insula,’ ab ipsis Carystiis Delum défend. . Eolmodo. Delum pervenire sacra ista dicunt. Pûmo autem Hyperboreos aiunt duas misisse. virgines sacra hæc Àferentes’, quarum 5 nomen Deliî aiunt fuisse Hyperochen et Laodicen; simulque. cum his’tu- iclæ’ caussa bomites misisse quinque (riras de*suis", 2h05, qui nunc ’ Perpherees vocanturi: qui sumacs Deli’hbnores chinent.- l Quum vero hi’ab illis missi non revenerentur ad auné, gravite? femmes Hyperboneos, semper. sibi accidefe lit non reciperent quos misissent; ea caussa sacra illa triticeo stramini illigata non nisi ad fines tympanaux, finitimisque mandasse, ut sua e terra ad alium populum sa deferrentzi atque ita hæc gradatim missa, aiunt,,Delum ’pervenisse. Novi auœm’èquidem simiIe quoddam bisce sacris simul!!! peragi a Thracicis Pœonicisque mulieribus : hue-enim", quando Diana Regina diem festum celebrant. non sine triticeo stranüD’e; patata fi? aiunt. 7 Hoc illarum novi equidem institutumz I

196 HERODOTI HISTOR. 1V. I in honorera mais hmm Hyperbweam, (pas Dali mortuæ dicuntur, capot tondent et pnellæ et pueri Deiiorum a et me quidem ante auptias præeisum ducinnum, et fuse circonvo- lutum, in earum sepulcro deponunt: (est autem illud sepçlcrmn in Diana: templo, intrami ad sinistram; in coque nets est cliva arbor :) pueri veto Deliorum herbis quibusdam cspillos drainoit sum, et hos pariter super sepulcro deponunt. Hunc honorera me a Dali incoi’n consequuntur. . 35.- Narrant autem iidem, Argon quoque atque Opin virginies, est Hyperborsis itinere per eosdsm populos facto, Delum vernisse prisa etiam quam Hyperochen et Laodioen : et bas quidem unisse tri4 boti ferendi causse, quod Lucinæ pro matant. partu pacte fuissent; Argon veto et Opin simul cum Diis aiunt admisse, bisque alios honores a se esse tributos; his enim stipern comme mulieres, nomina earum incantes in hymne eo, quem ipsis Clan, vin Lycius, composuit; et a se edoctos Insulanos etiam et Ionas Opin et Argus carmine celebrets, nomen illarum invocantes, stipemque eisdem eorrogantes: (idem veto Olen, e Lycie Delum veniens, alia etiam prises carmina confecit, quœ Dell canuntur z) et cineres ex femoribus in ara crematis omnes sepuIcro Opis et Arges injici. Est autem illerum sepulcrum post Diane templum, orientem versus,

proxime86. Atque hæc cœnaculumquidem de Hyperboreis Ceorum. dicta suam. Nam :de Abaride fabulam, qui Hyperboreus fuisse perhibetur, taceo; nec memoro quo pacto hune sagitta per universum terram circumvexeè rit, nihil cibi capientem. Quod si vero sunt Hyperborei quidam homines, fuerint etiam alii Hypemotii. Rideo autem quum multos jam video dacribentes Terre circuitus, nec eorum ullumirectam ra:- tionem habentem, quam ducem sequatur: qui Oesanum-describunt, quasi terram undique circumfluat, quam rotundam fingunt velut ex toma; et Asiam æqualem faciunt Europe. Nain equidem bmibus verbis et magnitudinem utrimque harum terrarum deciarabo, etqu

lis.37. [Anus]fers Persæait incolunt,utrimque ad australe figura.mare pertinentes, - * quod Rubrum vocaux; Supra hos, septemtrionem versus, Medi habitant g supra Medos Saspires; supra Saspiribus Colchi, ad boreale mare pertinentes, in quad Phasis fluvius induit. Hi quatuor populi ab

, raitero 88. Inde ex mari eodem habitantAsia, versus occidentem, ad alternai. duæ orna ’porrigun- - tur in mare, quos ego describsm.’ Altera ora, in boreaii parte a Phasi incipiens, in mare excurrit secundum Poutum et Hellespon- tutu, asque ad Troicum Sigeuui: in parte meddionali, eadem ora initium capit a Myriandrico sinu, ad Phœnicen sito, et in mars pore. rigitur usque ad Triopium promontorium. Haut: oram triginta me

MELPOMENE. i 197 dolant banian!!! populi: et hæc quidem sltera est’earum quas

89. Altera me ora, a Perside incipiens, in Rubrum mare porrio gitan; estque Persis», tum banc excipiens Assyriaca, et post Assy- fiacimrai-arum. Arabica ora. Desinit autem hæc ora (non .quidem - vere desinens, sed solummodovex usu- loquendi) in sinu Arabioo; in quem Darius fossam ex Nilo duxit. Jam a Perside asque ad Phœnicen luta et ampla regio est: a Phœnice vero hæc ora per mare Nostrum (mediterraneum) secundum Sytiam Palssstinam ad Ægyptum porrigitur, ubi desiait: hancque oram nonnisi tres insolant Ha surit Asiæ regiones, Persis ab occidents sitæ. - : - 4-0. Quæ veto ultra Perses et Medos’Saspiresque etIColchos ver. i sus orientem solem spectant, secundum en, ab altera parte, (a me. ridie) Rubrum mare porrigitur, a septemtrione veto Caspiam mare et Anses fluvius, qui contra solem orientem duit. Non sultraln- diem verolhabitaturAsiaizvquæ inde versus orientem spectant, (le- sarta regio est; quœ qualis sit, nemo dicere potest. Talis igitut se

I- 41-. Libye in sitars eamm, quas dixi, orarum est: est enim Li- byatanta Ægypto contigua.- Asia Jam ad Ægyptum est. quidem angusta- . hæcn ora . est: nain ab hoc (ciœriore) mari ad mare Rubrum sont centum mil: lia orgyarum, quœ mille admodum stadia conficiunt. Inde-ab his veto angustiis, spatiosa fit hæc ora, quœ Libya vocatur. 4-2. Miror’ autem hos, qui unisersam terrain in tres partes divia duntatque distinguant, Libyam, Asiam, et Europam: nec enim exia gus inter bas est dilferentia. Nain longitudine quidem secundum utrumque, (Asiam et-Africam) porrigitur Europa: quad veto ad latitudinem ejus adtinet, ne licet quidem collationem instituere. [sim conjecturam facere.] Nain Africa quidem ipso se ciselant, a esse aimangfiuam, ex quoi primas, quem novimus, Neco rez, Ægypfioæ mm rem demonstravit. Hicenim, postquam desiît fossam fadera, quœ ex Nilo in sinum Arabium dirigebatur, viros Phœnices navibus . emisit, date mandato, ut per Herculeaa calamina rencaigdrm in mon quad Libyæ a capturassions est, nique ile in Ægyptum renflamma Igitar Phœnices, ex Rubro mari profecti, par australe mate navi; garum: et, quando advenieb’at autumnus, adpulsis ad terra!!! navibus, quasùcumque ad Libyes regionem tune pervenissent, inca sad mentern faciebant, messemque exspectabant: deinde, messe frud mento,- navibus ulterius pergebant. la, duobus elepsis armis, tertio anno, itinere pet Herculeas columnas Iflexo, in Ægyptum persane. riant. Dixeruntque, quad mihi quidem non persuadetur, sed fortasse alii cuipiam, quum Libyam circumnavigarent. [calmisse se solem d’extra Hoc modo primum cognita Libye est; 4 I 4-3. Post-hos,Carthaginiensesidem adfirmant : [seilicet,compertum sibi esse, circumnavigari Lilzyam passa] Nain Sataspçs quidem, The-

198 V HERODOTI HISTOR. 1v. lapis filins, de Achæmenidum’stirpe, non circumnavigatit Libyam. quemquam 0b id ipsum emissus : sed, quum longitudine itineris, mm solitudine territus, retrogressus est; neque laborem impievit. a. matte oibi.injunctum. I: filiæ Zopyri virgini vim intulemznepti Mesa,- -byzi: quin ob culpnm quum. in eo esset ut a Xerxe. e pain super): sucretur. mater Sauspis, sotor Dei-ü, deprecan est supplicium, dicens gravions: se W illi irgflicturam g impositfiurmp quippe si accessi- satus Mandé Libyens, douce sa circmmrigata in Arabisms «imam Watt. Quam inconditionnels) postquam Xerxes consensit, Sympa in Ægyptum profectus. accepça ab Ægyptiis navi nautisque, ad Herculeas novigayit colurhnns: bisque (tsunamissis, circumvectus Africæ promontorium, éui Soloeis nomen est, meridiem venus navigavit: et permultum maris spluribus mansibus . emensus, quum major semper itineris, pars cenficienda superes- set, retro .navigavit, in Ægyptumque est revenus. Ex qua quum and Xerxem regem rediisset, narravit, isrmotiçsim’a laça) putter flamines se navigant staturq suintas, ont; e palmas foliic mentes ; qui, quando ipsi une": ad terram adpulisscnt, reliais oppidi; in moule: prefsgiucnt; se sera cum suis, oppida illorum isgrmum, nulla iigjwia incolù islam, mon: solummodo eorum abegissç. . Quod autem Libyaln non penitus circumnavigssset, causssm banc esse nichet : nous: non pondue sucrin; progredi, sed, fuisse inhibitqm. Xerxes autem, intelo ligens vers. cum non dicere, quad impositum laborem non esset ex,- secutus, pristina pœna adfectum e polo suspendit. Hujus Sapaspîs eunuehus, audits. domini morte, propere Samum confugit, ingeutes secum ferens pecunias, quas intervertit .civis quidam Samius; cujus nomen, cognitum mihi quidem, miens obliviscor. l , . Mo. Aciœjero platina pars [quœ ante, incognita crut] a Dariq) perveuigm est. ..Is quum, cognosoere voluisset, ubinam Indus fluvius; unus post. Nilum fluviotum omnium oui crocodiles alat, in mare se sevolvat; cum navibus et pliosmisit, quos verum relaturos judica- bat, tuer Scyiacem in mimis, civem Caryandensem.,; Hi igitut ex Caspatyro oppido et Pactyica regione profecti, Secundo fluvio orientem soiemyersus initias-e naviguant; mm pet mare accidentera versus navigantes, trigesimo mense aux; in locum pervenerunt, unde rex Ægyptiorum Phœnices illos, de quibus supra dixi, emisit Li- byen. circumnavigaturos. Qua confecta navigation ludos subegit Darius, et marijiio usas est. Atque ita Asiœ, prætetf esmkpartem quæIndis ab orienteest, reliquaçognita sans; scompestunçque est,; Asillni similis exhibas etquelAfiicam. Î A l .- 45. .Europa autem a nemine plane cognits cati; neque courpehum habemns un en; ab. oriente au a septemtrione ciroumflua sit :V illud novimus. secundum Lîhyam Asiamque esse illam porrectaçn. Nec. vero conjectura adsequi pessum, cur, quum unàisit terra, tribus ilia nolnjnibus distinguatur, a mulicrum nominibus desumtis,’ tçrmihique

v MELPOMENE. f 199 eidem ponantur. Nilus fluvius Ægyptius. et Phasin Colchîcns; pro quo quidem alii Tanaim fluvium Mæoticum ponunt, et Cimmeria Porthmea: neque nomina potni comperire eorum qui banc distribu, tionem instituerunt, nec ci" isto nomina his regionibus imposuetint. Nain Libyam quidem picrique Græci aiunt a Libya, malien indigent), nomen invertisse; Asiam faro a cognomine uxoris Promethei. At nomen hoc sibi vindicant Lydi: perhibentes, a Cotyis filin, Mania nepote, cuîiAsias nomen fuit,.nominatam Asiam’fuisse, non a Promo;- thei uxore Asia: ab ,eodemque etiam Sardibus tribun] Asiadegn ducere nomen. Sed Europe; quemadmodum, au circnmflua ait, nulli hominum c0mpertum est: sic nec, unde hoc nomen acceperit, sut quis ei illud imposnerit, adparet: nisi dicamus, a Tyria .Europa nomen invenisse banc regionem, antes veto canisse. nomme, quem- admoduin dans reiiquœ. At banc quidem ex Asia fuisse constat, meque in banc terrain, quaijuropam Græci vacant pervenisse: Inec enim ultra Cretam ex Phœnioe pervenit, ex Creta. veto, in.Ly,- ’cism. Atque hæc hactenus dicta sunto : cæterum nos eisdEni nominib’us utemur, quœ snnt usu recepai, ; - r 1 46. Ponta: Biniou, in quem Darius expaditionem suscepitvflpræ regionibusnomnibus populos habet incultissimos, si Scylhicam gen- Item exdpiss. Neque enim populnm ullum ex his, quilcitra Pontugn habitant, possumus sapientiæ causas marnai-are, nec virumnovimus qui eruditionis nomine claruerit, nisi Scythicum populum, et in hoc Anacharsin. Scythica autem gens unum, quod maximum catin rebus humanisrpræ cæteris omnibus, quos novimus, hominibus sapi, antissime invenit: cannela tamen ejusdem non lande. Maximum v illud, quod dico, ita ablhis inventum est, ut et nemo qui illos hello invaserit, affligera possit; et.ut ipsi, si noiint repenti, a nemine p95- sint deprehendi. Nam, qui nec oppida nec cnstella exstructa in: bent, sed, domos suas secum ferentes, sagittarii equites sunt.cunlcti, non natro victitantes, ,sed’pecoribus, domos suas plaustris circum- vehentes z quo pacto hi non-essent invicti, atque etiam vaditu. peu quam4:7. Est autem hocdifficiles? ab illis inventam, quum opponunîtnte - . ., terrierI. l tum fluviorum adjumento: est enim tex-ra, hæc plans, herbids, et irrigua ; fluviique illam perfluunt non muito pauciores numlero, quant. canales sont in Ægypto. Quorum fluviorum, qui et notabiliores i sont, et a mari adnavigari. possunt, eosl-recensebo. Sunt. autem Ister, quinque ostiis patens, dein Tyras, et Hypanis, et Borysthenes, et Panticapes, et Hypacyris, et Gyrrhus, et Tamis. Est autem

horum;48. leur, fluvioi-um cursus omnium,;quos hujusmodi. novimus, maximus, . .. semper,, h sibi ipse æqualis finit et ,æstate et hymne. -Ab occasu venit, primum. que est qui. Scydiicam adluit terram g 0b id omnium Imnximus, qqgnl

son HERODOTI HISTOR. rv. niii multi’in cum influunt. Qui illum augent, hi sunt: primum quim- que, qui Scythicnm terram perfluunt: in quem Scytbæ Ponta, Græci vero Pyreton vocant; tum deinde Tiarantus; porro Ararus, et Naparîs, et Ordessus. Quem. primo loco nominavi, îs magnus V est, et ad orientem fluens aquam suam cum Istro miscet: alter, Timntus, mugis ab occidente, estque minot: Ararus vero et Na. paris et Ordessus, medium inter hos cursum tenentes in Istrum in» fluunt. Hi sunt fluvii in ipsa Scythia oriundi, qui Istrum augent. 4-9. Miscet autem suam aquam cum Istro Maris etiam fluvius,-ex Agathyrsis decurrens. Tum ex Hœmi montis verticibus tres alii magni fluvii, septemtrionem versus decurrentes, in eumdem influant, Atlas, Amas, et Tibisis: per Thraciam vero et Crobyzos Thracas fluentes Atbrys et Noes et Artanes Istro miscentur: porro ex Peso. nia et monta Rhodope decurrens Seins fluvius, mediumque scindens Hæmum, in eumdem Istrum induit. Tutu ex Illyriis versus septemtrionem fluens Angrus fluvius in campum labitur Triballicum, atque inde in Brongum fluvium, Brongus vero in Istrum : - ita ambos, jam satis magnes, excipit Ister. Ex regione vero super Umbricis site. ariens Car-pis fluvius, et alins Alpis fluvius, versus sepœmtrionem fluentes, in eumdem se exonerant. Universam enim Europam Ister perfluit, initium sumens ex Celtis, qui populorum omnium Europæ extremiversus occidentem habitant post Cynetas: totamque Euro- pam emensus, Scythiam a latere adluit. 50. His igitur, quos recensui, fluviis, aliisque præterea multis, aquam suam miscentibus, fluviomm maximus fit Inter. Nam si solins par se aquam cum Nili aqua conferas, copia illam superat Nilus: in hune enim nullus alins fluvius, immo ne fontis quidem rivulus influit, qui cum augeat. Quod vero constanter sibi ipse æqualis fluat Ister. tam æstate quam hyeme, id tali quadam ex caussa, ut mihi videtur, efficitur. Hyeme tantus est fer-e, quantus est sua natura, paqu qui-- dem major. Hyeme enim parum admodum pluit in hac regione; nix maxime omnia- obtinet.- Æstate veto, liqnefacta ingens nivis copia, quœ par hyemem cecidit, undique in Istrum dilubitur: et hæc proinde nix, simulque frequ’entes vebementesque imbres, in illum confluentes, augent fluvium: nain æstate ibidem plait. Quanta majorem itaque aquæ copiam sol æstate adtrahit, quam hyeme; tanto copiosiores per æstatem, quam par hyemem, sunt aquæ quœ cum Istro miscentur. Quibus invicem oppositis, existit æquilibri-t am; unde semper sibi par deprehenditur hic fluvius. . » 51. -Primus igitut Scytharum fluvius Ister: postbunc veto 7’er est. la a septemtrione progrediens, fluate incipit ex magne lacu,. quœ in confinibusies’t Scythicæ et Neuridisvterræ. Ad ejus ostium autem habitant Græci, qui Tyritæ vocantur. * A - 52. Tertius fluvius, Hypanis, in ipsa Sçythia oritur; eflluitque a

MELPOMENE. À - 201 lacu, circa quem feri equi pascuntur albi: nomen laeui merito inditum, Mater Hypanios. Ex hoc igitut ortum capiens Hypanis, pet quinque dierum navigationem brevis finit, et dulcîs adhuc : inde veto, ad quatuor Idierum a mari navigatianem, amarus admodum : infliiit enim in cum fans amarus, ita quidem amarus, ut, quamquam exiguus, inficiat tamen sapore suo Hypanin, fluvium inter minores magnum. Est autem hic fans in confinibus terræ Scytharum agri- c coiaruin et Alazonum : nomen fonti, et ipsi loco unde finit, Scythica lingua Emmpœus, Græcorum vero sermone Sacra: viæ. In Alazonum regiane medico a se invicem intervallo fluunt Tyras et Hypanis; deinde veto cursum uterque inflectit, latins intervallum in media reiinquens. 53. Quartus fluvius Barysthenes est, maximus horum post Istrum, I idemque uberrimus, ut mes. fert sententia, non modo Scythicarum fluminum, sed et aliorum omnium, Nilo Ægyptio excepta : cum hac enim conferri nullus alins fluvius patest, reliquorurn veto uberrimus Barysthenes est. Præbet enim pascua pecoribus pulcherrima et optime cureta ; præbet pisces longe. optimos et copiosissimos ; estque potatu dulcissimus; finit iimpidus in vicinia turbidorum ; seges juxta cum fit optima; et, ubi non seiitur terra, ibi herba naseitur altissima; ad ostiumejus sal eoncrescit sponte; et cete ibi præbet fluvius ingentia, quos antacæos vacant, qui sale condiuntur; denique alia malta miratu digna. Usque ad locum, cui Gerrhus nomen, ad quem navigatio est quadraginta dierum, compertum est a septemtrione fluere hune amnem: ulterius v-ero pet quos homines fluat, diacre nemo potest. Constat autem, pet desertum fluera in Scy- thamrn agricolarum regionem : hi enim juxta illum ad decem dierum navigatianem habitant. Hujus unius fluvii atque Nili indicare fontes non pessum: puto autem, nec ullum passe Græeorum. Ubi haud procul amari finit Borysthenes, ibi ei miscetur Hypanis, et in eumdem lacum se exonerat. Quod ibi inter utrumque fluvium inteijacet velufi rostrum terrée, Hippolai promontorium vocatur, in quo Dianæ templum exstruetum : ultra id templum vero ad Hypanin Barysthe- nitæ habitant. Hæc sunt quœ de his fluviis memoranda habni. 54s. Past hos quintus est fluvius, cui nomen Panticapes. Etiam hic a septemtrione finit, et ex lacu ortum capit; interjectamque inter hune étïï Borysthenem regionem incoiunt Scythæ Agricolæ: dein tune Hylæam permeat, qua transmissa Borystheni miscetnr. 55. Sextus fluvius, Hypacyfis, postquam e lacu exiit, et pet medias Scytbas Nomades fluxit, ostium habet prope Carcinitin oppidum, a dem relinquens Hylæam et Achilleum qui vocatur Dromon. 56. Septimus fluvius, Gerrlms, ex Barysthene exit circa illam regionis partem, usque ad quam cognitus Borysthenes est ; inde a Borysthene distinctus, nomen habet idem quad loci nomen est, 2 D

202 . HERODOTI HISTOR. IV. qui locus ipse Genhus. nominatur. Versus mare fluens, distermi-. nat Nomadum tegionem a Regiorum Scytharum terra: induit au-

tem.57. Octavusin Hypacyiin. fluvius Tamis, inl superioribus regionibns ex magna lacu Iortus, induit in majorem lacum qui Mæotis vocatur, qui Re- gios Scythas a Sauromatis dividit. In hune Tanain vera incidit alius fluvius, cui nomen est Hyrgis. 58. Ita igitur nobilissimis fluviis instructi Scythæ sunt. Herbœ autem, quœ in Scythiea nascuntur terra, omnium quœ, nabis innotuerunt maxime banc vim habent, ut bilem pecoribus augesnt: quad ita esse, ex apertis pecoribus colligere licet. 59. Istis igitut maximis eommodis quum abundent Scythæ, cœ- terum institutis utuntur hujusmodi. Deos solos placant hosce: Ve- stam quidem maxime: insuper veto Jovem et Terrain, existimantes Terram J avis esse uxorem: post hos veto, Apollinem, et cœlestem Venerem, et Herculem, et Martem. Hos igitut universi colunt Scythes: Regii Vera qui vacantur Scythæ Neptuno etiam sacra faciunt. Naminatur autem Scythico sermons Vesta quidem Tahiti; Jupiter vero rectissime, mes. quidem sententia, Papæus vocatur; Terra vero, Apin; Apollo, Œtosyrus; cœlestis Venus, Artimpasa: Neptunus, Thamîmasadas. Statuas vero et aras et templa erigere non habent in usu, nisi Marti: huie uni erigunt. i h 60. Sacrorum faciendorum in omnibus sacrificiis eadem est ratio, hujusmodi. Stat victime, anteriares pedes constrictos habens: tum is qui sacra facit, pane stans, adtrahit principium funis, atque ita prosternit .pecus. Idem, dum cadit victima, deum illum invocat cui sacra facit: tum laqueum cervici circumjicit, et insertum laqueo fustem circumagens, strangulat victimam, nan’igne incensa, non auspicatus, nulla libations facta. Sed postquam strangulavit victimam, excoriavitque, ad coquendum se confert. I . 61. Quum autem ligna admodum careat Scythica terra, caquen-. darum carnium hujusmodi ratio ab illis inventa est. PosthJam excariarunt victimes, assa carnibus nudant: tum, si forte ad. manus sunt iebetes, quales in illa terra conficiuntur, Lesbiis crateribus fere similes, nisi quad multo majores; in hos injiciunt carnes, easque succensis inferne pecorum ossibus elixant; quad si non adest illis lebes, tumvero carnes omnes in alvum vietimæ injjciunt, aquamque admiscent, atque itaossa infra succendunt. Optime autem ardent assa; et alvus victimes facile capit carnes ossibnsvnudatas. Atque ita bos, sut aliud quodlibet pecus, se ipsum elixat. Postquam elixæ sunt carnes, tune i5 qui sacrum facit, a carnium et viscerum prosectis auspicatur, ante se en projiciens. Immolant autem et alia pecora, sed62. Cæteris maxime igitur diis Scythe: equos. ita, ut dixi, sacrifient, . - et hæc

MELPOMENE. 2632 pecora immolant. Martin vero sacra in hune modum instituunt; In singulis præfecturis, quo loco convenire soient magistratus, ibi. Martis templum erectum est hujusmodi. Congerulntur sarmentorum. fasces, ex quibus fit cumulus in longitudinem iatitudinemque trium: fere stadiorum ; altitudo quidem miner. Super hoc cumula fit planifies quadrata, cujus tris latera abrupte sunt, ab uno quarto. latere patet adscensus. Quotannis centum et quinquaginta plan-A stra sarmentorum adcumulant : illo enim par vim tempestatum subsidunt. Super quoque horum tumulorum erîgitur rictustus aci-k naccsfefreus, estque hoc Martis simulacrum ; eidemque acinaci quotannis ofl’erunt victimes pecorum et equorumî amine his ipsis (aci- nàcibus) pintes victimes immolant, quam reliquis diis. Quos captivas faciunt ex hostibus, ex eorum numero centesimum quartique virum mactant ; non eodem modo quo peèora, sed diverso. Post- quam vinum super capite hominum profuderunt, jugulant eos super visse : deinde sanguinem in sarmentorum tuinulùm portant, et super acinace eifundunt. Hoc superne peracto, infra juxta templum hæc faciunt. Jugulatorum hominutn’dextros lacenos omnes, cum manibus précisas, in aerem projiciunt :’et deinde, reliquis cæsis hostiis, abeunt. Quocumque cecidit manus, ibi jacet; et seorsim cadaver. 68. Hæc est apud eos sa’crificiorumiratio. .Suibus autem mille modo utuntur, omninoque eas alere sua in terra nolunt. 64. Imtitutis ad bellum spectantibus.utuntur’hujusmodi. Quem primum ex hostibus prostravit vir Scytha, ejus potat sanguinem; Quotquot in prœlio interfecit, horum capita ad regem perfert: ad- lnto enim capite, fit prædæ particeps quam fecerunt; non adlato, veto, partem nullam capit. Caiput autem pelle nudat hoc modo. In orbem circumcidit cutim circa Bures ;Idein prehensam excutitde capite: tum, postquam camem costa bovilla detersit, subigit pellem manibus ; atque ita monita utitur taniquamsmantili, et ex freno equi, quo vehitur, suspendit gloriaturque. Nam qui plurima mantilia ex hostium pellibus habet; is fortissinius censetur. Multi eorum etiam ex detractis hisce pellibus lænas, quas incluant, canficiunt, consar- cinantes’illas in modum coriaceæ vestis pastoritiæ; Multi item dex- tras manus occiàorum hostium cum ipsis unguibus excoriant, et ex hujusmodi pellibus opercula conficiunt pharetrarum. Est autem pellis humana et spissa et candida, ’ita quidem, ut, si imodo de albo homine sit, candoris splendore alia amnia caria superet. Multi etiam totos hommes excoriant, et. super lignis extentos equis circumvehunt. Hæc ita apud illos usu recepta sunt. 65. lpsis autem capitibus, non’utique omnium, sed inimicissimo- rum, hocce ’faciunt. Quod infra supercilia est, id totum serraiab- scindunt; et expurgato cranio, si pauper homo est, nonnisi extrinsecus curium superinducit bovinum; et sic utitur pro poculo: sin.

204 HERODOTI HISTOR. 1V. dives est, bovinum quidem pariter supsrinducit corium, intus veto cranium deaurat, atque ita pro poculo utitur. Faciunt idem etiam familiaiibus, quando inter ipsos orta discordia est, atque regis judicio alter alteri in potestatem est traditus. Quod si cui deinde advenit hospes, cujus rationem quampiam habet, huic ille hæc capite profen, memorans fuisse hos olim sibi adversarios, deinde bellum sibi intuh’sse ; se ocra eis discessisse superiorern. Hæc tamquam fortia facta narrant. 66. Semel quotannis quisque præfectus in sua præfectura vini craterem misœt, de quo bibunt Scythe: omnes quotquot sunt qui hastes interfecerunt: qui nihil tale ediderunt, hi vinum hoc non gustant, sed seorsim sine honore sedent: idque apud illos maxima ignominie. habetur. Qui vero magnum quemdam hominum occiderunt numerum, hi juncta bina pocula habentes, ex utroquebibunt. 67. Vatum apud Scythes ingens numerus est; qui salignis vir- gis divinant hoc modo. Magnos secum ferunt baculorum fasces: bos humi positos dissolvunt, et singulis baculis separatim positis sortes edunt: dumque sortes edunt, rursus convolvunt baculos, iterumque singulos componunt. Hæc divipandi ratio illis a majoribus tradita est. Enarees vero, semiviri illi, Venerem sibi dodine aiunt divinandi artem. Hi interiore tiliæ cortice vaticinantur. Tiliam tii- fariam scissam digitis suis implicat votes, rursusque solvens vatici-

68. Quando motbo laborat tex Scytharum, vocat ad se e vati- busnatur. tres viros præ cæteris probatos, i qui prædicto modo divinant: et dicunt hi plerumque, hune aut illam civem, quem nominatim de- signant, regina Larcs pçjerasse. Moris est autem apud Scythas, quando maximum interponere jusjurandum volunt, ut per magies Lure: jurent. . Protinus igitut ille homo, quem hi pejerasse dicunt, corripitur adduciturque: et in medio stantem arguunt vates, per di- t nitrations": compertum esse, peinasse illam: regios Larss, caque mussa cgrotare regem. Tum ille negat factum, contenditque se non Me- rasse, et lamentatur. Quo inficiante, duplum numerum aliornm vatnm rex arcessit: qui si et ipsi, sortibus inspectis, eumdem perjurii arguant, e vestigio priores votes caput hominis præcidunt, humique ejus inter se dividunt. Quod si hi, qui supervenerunt, illum ab- solvant, alii adsunt, iterumque alii: quorum si major numerus absolvit hominem, tum decretum est, ut primi ex vatibus ipsi morte plectantur. *69. Supplicium autem de illis sumunt hoc modo. Plaustrum re- pleut sarmentis, bovesque jungunt; tum compedibus vinctosivates, manibus in tergus religatis, oreque obstructo, in media sarmenta in- fulciunt; et igue sarmentis subjecto territant agitantque boves. Et multi quidem baves simul cum vatibus igue absumuntur; multi veto ambusti, cremato temone, aufugiunt. Eodem mode etiam alias oh

MELPOMENE. 205 culpas comburunt vates, falsos sans adpellantes. Quos vero inter- ficit tex, eorum ne liberis quidem paroit, sed mares omnes oœidit; solæ fœminæ illæsæ abeunt. 70. Fœdus quando feriunt Scythæ, hoc ritu utuntur. Postquam grande in poculum fictile infuderunt vinum, subula percutiunt aut cultello incidunt corporis aliquam partem eorum qui fœdus faeiunt, eorumque sanguinem cum vino miscent: deinde in ealicem infin- gunt acingçem, sagittas, sagarin, et jaculum. His peractis, multa adprecantur sac deinde calicem ebibunt et hi ipsi, qui fœdus faciunt, et ex comitibus hi qui præ aliis dignitate eminent. 7l. Sepulcra regum in Gerrhis sunt, eo loco quousque adverso Borysthene lnavigari potest. Ibi, quando rex Scytharum e vivis decessit, ingentem fossam fodiunt quadratam. Qua perfecta, corpore incerato, alvo primum incisa et expurgata, dein cypero odo- rato minutim conciso et sufimento et apii semine et anetho [sive Irepleta, rursusque consuta, sumunt cadaver, et plaustro ad alium populum devehunt. i Tutl hi,-ad quos ita devectum pervenit cadaver, idem faciunt quod regii Scythe: partem auris sibi amputant, capillos tondent, brachia circumcirca incidunt, frontem na- sumque fodicant, et per sinistram manum sagittas transfigunt. Tum ex hac regione ad alium populum, cui imperam, cadaver regis plaustro devehunt; et hi, ad quos illud primum pervenit, sequuntur. Postquam per omnes Scythiæ populos pervexerunt cadaver, jam in Gerrhis sunt, extremo eorum quibus imperant populorum, ubi est sepulturæ locus. Ibi tum,cadaver, tore impositum, in sepulcro deponunt; et hastis utrimque circa cadaver defixis, superne ligna in- tendunt, ac deinde cratihus contegunt. In reliquo vero sepulcri spatio unam ex pellieibus strangulatam sepeliant, et pincemam, et coquum, et equisonem, et ministrum, et intemuncium, et equos, et aliorum omnium primitias, et phialas-aureas : argente enim et ære non utuntur. His rebus peractis, humum certatim adgerunt, magnumque studium adhibent ut tumulum erigaut quam maximum. 72. Circumacto aune, hocce agunt. Ex reliquis regis famulis (surit autem hi Scythæ indigenæ, nam famulantur regi quoscumque ille jussit, nec habent serves ære emtos ;) ex reliquis igitut famulis quinquaginta maxime idoneQS, et totidem numero equos præstantis- simas, strangulant; quos, exemtis intestinis, expurgataque ulve, paleis implant: tum dimidiatum rotæ circulum super duobus liguis supînum statuant, et alteruin rotas dimidium super duobus lignis; ce. (isiaque modo multa defigunt. Deinde equos, quorum par oorpora secundum longitudian spina ligna traient); sum, super istis dimidi. ans cireulis collocantita. ut amenons semicirculi humeras equarum, posterions ventrem prope femors mutinent. cuirs vers utrimtlue - suspense hæreant. Denique frena et habenas equis injiciunt, habe-

206 HERODOTI HISTOR. IV. nasque antrorsum tensns pala adligant. Postremo quinquagintai strangulatorum juvenum quemque equo imponuut ; idque faciuut ligua recto per corpus secundum spiuam dorsi asque ad cervicem - transfixo, cujus ligni pars inferior eminens inseritur foramini, quod l est in altero ligna per equi corpus trausjecto. Hujusmodi equibes postquam circa monumentum in orbem constituerunt, discedunt. ’ ’73. Tali igitur ratione reges sepeliant. Alias autem Scythes, quum decesserunt, circumvehuut cognatioue proximi, plaustris impositos, ad amicos. Et horum quisque lauto epulo excipit comitantes, momaque eadem adponit quœ cæteris. Per quadraginta dies ita circumvehuntur privati, deinde sepeliuutur. Postquammor- tuum sepeliverunt Scythæ, hoc mcdo lustrantur. Postquam caput smegmate terserunt, et guaviter lavarunt, corpori faciunt hocce: tria ligna statuuut, versus se invicem inclinata; circum hæc laneos pileos prætenduut; quos ubi quam artissime inter se junxeruut, in suppositum in medio liguorum pileo.rumque alveolum lapides conji- ciunt74. Nascitur igueautem in hac candentes. terra cannabis, lino simillima, . si. cras- sitiem et magnitudinem excipias, quibus quippe cannabis longe su- iperat linum. Et sponte hæc nascitur, et sata : ex-eaque Thraces sestimenta etiam conficiunt, lineis simillima; quœ, nisi quis admodum sit usu peritus, non dignoscat ex lino-ne sint, au ex cannabi; qui vero’eanuabin numquam vidit, lineum esse vestimentum putabit. 75. Hujus igitut cannabis semai sumnnt Scythæ, et, postquam sub pileos subieruut, semen hoc lapidibus igue candentibus injiciunt: quad dnm ita adoletur, vaporem difi’undit tantum, ut Græcanica nulle. assa desudatio cum superet : et Scythæ, delectati hac desuda- tione, ululatum tollunt: estque hoc illis balnei loco, .nam aqua omnino non lavant corpus. Mulieres vero eorum in aspero lapide, adfusa aqua, conterunt liguitufrusta cypressi, cedri, et- thuriferæ arboris: V deinde isto detrito, quad crassum est, ablinuut totum corpus atqne faciem. Id eis simul suavem canciliat odorem; simulque, postquam postridie abstulerunt hoc cataplasme, muudæ saut et uitidæ. - t ’ .76. Peregrinorum institutorum usum etiam hi vehemeuter aver- santur, ne inter se ipsos quidem alter Scythicus populus alterius sequi instituta sustinet, sed maximes Græcorum ritibus-abhorrent; quod inlAuacharside, et deinde iterum in Scyla, astenderunt. Anacharsis enim, postquam maltas spectaverat terras, et malta ibi sapientiæ edideratispecimina, Scytharum ad sedes reversurus,’ pertHellespou- tum navigans, adICyzicumadpulit. Ibi,quuthyzicenos offendis- set Matri deorum festum celebrantes sana quam magnificum, Matri votum fécit ’Auacharsis, si saluas saspesque ,dornumndz’isset, se eodem modo, que a, Cyzicenis fieri m’dz’sset, sacra eifacturum, pernigiliumquc

MELPOMENE. 207 I instituturum. Tum postquam in Scythicam terram pervenit, in Hylæa se abdens, quœ est .regio prope Achillis dromon, estque tata varborihus varii generis referta ;,in,hac se abdenqunacharsis, om- uetn festi cærimoniam deæ absolvit, tympano etiam uteus, et imagines gestaus ex pectore suspenses. Quæ, agentem animadverteus quidam Scythe, regi Saulio rem indicavit: et ille, adveniens ipse, Anacharsin hæc agentem videns, excusas sagitta interfecit. Et nunc, si quis quærit de Auachwside, aiunt Scythæ, se illam non nasse, propterea quad in, Græciam peregrinatus, et peregrinis usus est institutis. Ut vero equidem ex Timna audivi, tutore [sive præfecto] Ariapithis, fuit Auacharsis patruus Idanthyrsi, regis Scytharum, filins autem Gnuri, nepos. Lyci, prouepos Spargapithis. Qui si ex hac fuit familia, sciat a fatre se esseviuterfectum. Iudanthyrsus enim filins fuit Saulii, Saulius autem interfecit Anacharsin. , 77. Quamquam alium etiam sermonem audivi, quem Pelopon- uesii narrant, dicentes, a rage Scytharum missum Anacharsin, Græ. ciæ discipulum fuisse : cumque, postquam domum esset reversus, dixisse ei qui illum miserat, Græcos universos in omni genere nitrifia- rum artiumque accupari, exceptis Lacedæmonii: :, hos aéro solostc ha.- bere, prudens consilium et dure passe, et accipere, At hæc fabula temere ab ipsis Græcis pervludnm narratur. Hic igitut vit eo, quo dixi, modo periit : idque ei accidit propter exteruos rituset Græcanicas

78. Multis autem admodum interjectis annis ScylasLAriapithis filins,cousuetudines. simili usus est fato. Ariapithes, Scytharum , rex , quum . alios- i habuerat filios, tum. Scylam; natum ex muliere non indigeua, sed Isa’iana, quœ eum ipsa Græco sermons Græcisqne literie erudivit. Tempore interjecto, Ariapithes pet, dolums occiditur a Spargapithc, Agathyrsarum rege, et Scylas in tegnum, successit ; et uxorem par tris, cui Opœa nomen, matrimonio sibi junxit. Fait autem hæc Opœa civis Scythica, ex eaque uatus Ariapithi érat filins Oricus. Regnum igitur Scytharum adeptus Scylas, vitæ ratione Scythica neutiquam delectabatur, sed adinstituta magie inclinabat Græco- rum, propter discipliuam qua erat institutus. Itaque tali usus est ratiaue. Quando Scytharum exercitum ad Borysthenitarum urbem ducebat, (Borysthenitæ hi autem sese, dicebantvesse Milesios) ad hos igitur quoties veniebat Scylas, exercitu, in suburbio relicto, ipse urbem ingressus, clausis partis, deposito Scythicozcultu, Græcani- cum induebat vestimentum. Hoc indutus in faro versabatur, nullo satellite nulloque alia comitatu stipatus: portæ autem interim .cu- stadîebantur, ne quis Scytha ;eum couspiceret hoc, cultu uteutem : tum vero et reliquam sequebatur vitæ rationem Græcanicam, ,et.diis more Græcorum sacra faciebat. Sic ibi per menscm sut etiamam. plius moratus,Scythica iterum sumta vestediscedebat. Atque hoc

208 HERODOTI HISTÔR. 1V. sœpius faciebat, et sedes sibi etiam in Borysthenide urbe curaverat exstrueudas, et uxorem indigenam duxit, quœ ædes illas habltabat. 79. Quum autem esset infatis ut male ci res cederet, accidit hoc tali ex aecssione. Dionysi Bacchii mais cupiverat initîuri : quamque jam in eo esset ut’ initia ci traderentur, maximum incidit prodigium. Emnt ei in urbe Borystheuitarum maguificæ et vaste circuitu sedes, quarum etiam peule ante feci mentionem ; circa quos circumcirca sphinges et grypes stabnut ex candido marmore z in bas œdes deus telum jaculatus est, et totæ igue consumtæ saut: Scylas veto nihilo minus propterea initiationem absolvit. Probro autem Græcis vertunt Scythæ bacchaudi ritum; aiuntque, mon esse rationi consentanatm, talem repcriri deum, qui homines infurorem agat. Absoluta initiatione, Borysthenitarum aliquis Scythis rem efl’utivit, dicens : " Vos nabis irridetis, Scythæ, quad Bacchanalia agamus, qqudque Deus nos corripiat r nunc hic Deus regem quoque corripuit vestrum ; isque bacchatur, a Deo in furorem actas. Quod si mihi fidem nua habetis, sequimîni; et ego vobis ostendam." Secuti sont Scytharum proceres, quos Borystheuita clam in turrim deduxit, ibique residere jussit. Quumque præteriret rex cum bacchautium choro, bacchabundum videutes Scythæ, ingeutis calamitatis loco habuerunt ; ègrœsique, universo exercitui, quœ viderant, indicarunt. 80. Deinde, postquam ad lares suas Scylas reversas est, ducem sibi constitueutes Scythæ fratrem ejus Octamasadeu, Tetei filin na- tutn, a Scyla defecerant. Et file, ubi, quid adversus se gereretur, et qua de causse, coguovit, in Thraciam profugit. Quo cognito, , Demandes arma adversus Thraciam movit; et quum ad Istrum perveuisset, obviam ei Thraces venerunt. Jamque in en erant ut ad menus venireut, quum ad Octamasadeu nuncium Sitalcas misit, qui ei diceret: " Quid opus est, ut annorum fortunam-invicem experiamur? Tu meæ sororis es tillas; habes autem apud te meum fratrem. Trade mihi banc, et ego tibi tuam fratrem Scylarn tradam. Armorum vero discrimen nec tu adeas, nec ego." Hæc par caduceatarem ei dicen’da curavit: erat enim apud Octamasaden frater Sitalcæ profugus. Et Octamasades, probata hac conditione, Sitalcæ avunculum suum tradidit, et ab illo fratrem suum Scylam recepit. Inde Sitalcas acceptam frattem secum abdnxit: Scylæ veto Octamasades ibidem illico Capot præcidit. lta sua instituts tueutnr Scythæ, et banc mercedem solvant his qui externos ritus

8l. Multitudo quanta sît Scytharum, pro certo non potui com- adsciscant.perire; sed dissentie’ntes de eorum numero audivi sermones:, I aliis numerosam admodum esse gentem dicentibus, aliis exiguam, si de vere nominatis Scythis quærasL- Verumtamen hoc mihi coulis sub- jeceruut. Est inter Borystheuem fluvium et ’Hypsniu locus, Cui noh

MELPOMENE. 209 men Exampæus, cujus etiam poule ante fecivmeutîonem; quum dii cerem esse ibi amaræ aquæ fontem, ex que aqua in,Hypan’in influem impotabilem hune fluvium reddat. Ibi loci positum est Samum, amplitudine sexcuplum crateris illius, quem in ostia Ponti Pausa- nias, Cleombroti filins, dedicavit. Qui hune non vidit, ei rem hoc mode declarabo: sexcentas facile amphores capit illud in Scythis ahenum: crassitudo autem ejusdem sex est digitorum. Hoc igitur ahenum narrant indigenæ ex sagittarum acuminibus esse confectum. Regem quippe ipsorum, nemine Arianten, quum vellet nui merum nasse Scytharum, universos Scythes jussisse quemque unum teli spiculum conferre: si quis non contulîsset, ei comminatum esse martela; lComportata igitur-ingeute spiculoi-um copia, visum ai esse ex his monumentum, quad reliuqueret, curare confioiendum, Itaque ex illis spiculis ahenum hoc confieiendum illam curasse, idque in hoc Exampæo dedioasse. Hæc de Scytharum numero relata audiviî 82. Cœterum mirabilia nulle habet hæc regie, nisi quad fluvios I possidet lange maximas, et humera plurimos. Unem tamen rem, præter fluvios, et prester planitiei amplitudinem, miratu dignam commenteraba. Monstrant Scythes Herculis vestigium patres» img pressum juxta Tyram fluvium, quad pedi quidem viri est simile, sed longitudine bicahitali. Et hæc quidem ite se habent: redeo autem ad eau) nui-rationem, [quam initia edgressus erem expauere. t 83. Bellum quum Darius adversus Scythes pararet, nunciosquet dimitteret, qui aliis comparandum pedestrem eXercitum, aliis sapé peditaudes neveu, aliis ponte jungendumi Bosporum Thracicui’u im- peruent; Aztabanus interim, Hystaspis filins, frater Darii, oravit cum, ut expeditiauem adversus Scythes nequaquam Susciperet, caussam interserens inopiam Scytharum. Qui quidem, ubi profecit utilia illi suadendo, ad extremum destitit: Darius vero, postquam omnia peseta habuit, Susis exercitum èduxit. i 84-. Ibi mue Persarum aliquis, Œobazas, quum tres haberet filios’ in bellum proficiscentes, petiit a rege, ut anus eorum apud se ted linqueretus. Cui ille, ut homini arnica, et modica petenti, respondit, omnes se si œücturum. Quo-responso vehemeuter gavisus Œobazus, eperavit militiæ missionem habere filios: et rex imperat adstantibus, ut omnes inter-fioient Œobazi filios ; atqne ita illi interfecti, ibidem

85. Salis profectus Darius, postquam in Calchedouiam ditionem adreliuquebeutur. Bosporum pervenit, ubi pans junctus erat, inde i conscensa y i navi" ad Cyaueas quœïocentur insulter navigavit, quas olim errabuudes fuisse Græci perhibent. Ibi ad templum resideus spectavit Pon- tum, spectetu saneidignum, et pelagorum omnium maxime mirabile. Longitude ejus undecim millium et centum stadiorum est: latitude, ubi maxima, stadiorum ter mille et trecentorum. Ostium 2 a

210 HERODOTI HISTOIR. IV. hujus pelagi quatuor stadia patet in Iatîtudinem: longitude ostii’, collum, quod Bosporus vocatur, in quo junctus pons erst,.centnm et viginti stadiorum est: pertinetque Bosporus ad Propontidem. Propontis vero, quindecim stadia patens in latitudinem, et mille quadringenta in longitudinem, in Hellespontum influit ; cujus latitu do septem stadia metitur; longitudo veto quadringenta stadia. lnfiuit autem Heiiespontus in mare apertius hoc, quod Ægæum vocatur. 86. Dimeusa autem ista sunt hoc modo. Navis longiori die na» vigaus confioit plerumque orgyas fert septuagies mille, noctu veto mugies. Est autem a Ponti orificio usque ad Phasin (quœ maxima longitudo hujus maris) novem dictum octoque noctium navigatio : unde çonfiunt centum et undecim myriades orgyarum; quo ex numero orgyarum colliguntur stadia undecîes mille et centum. Ad Themiscyram vero, quœ est ad Thermodontem fluvium, a Sindica regione (qua est maxima Ponti latitude) trium diemm et unius noctis navigatio est: nnde confiduntur triginta tres myriades orgyarum, stadia vero ter mille et trecenta. Pontus igitur hic et Bosporus ita I a me dimensi sunt; et ea, quam dixi, eorum ratio est. Offert veto idem Pontus etiam lacum qui in cum influit, haud multo minorem ipso. Mœotic palu: vocatur is lacus, et Mater Pauli. i I 87. Postquam Pontum contemplatus, est Darius, retro navigavit ad pontent,- cujus architectus fuit Mandroçles Samius. Deinde postquam Emporum etiam spectavit, duas in ipsa ora ejus calamina: posuit candido ex lapide, quibus incisa erant, alteri literis, alteri Græcis, populorum omnium nomma quos ducebat: ducebat autem omnes, qui imperio ipsius erant subjecti. Numerus autem bominumaerat, exceptis classiariis, septingenta millia una cum equitibus : myes autem collectœ emnt sexcentæ. Columnas istas post id tempus. Byzantii in urbem suam transponamnt, eisque usi snnt ad aram Diana: Orthosiæ, une lapide excepto, qui juxta Bacchitem- pium prope Byzantium relîctus est,*Assyriis literis oppletus. Lama autem Bospori, quem ponte junzit Darius, ut mihi quidem conjectajntï i videtur, medius est inter Byzantium et templum quad ad ostium. I 88. Deinde gavisus ponte Darius, architectum illius Mandroclem Samium donavit denis rebus omnibus: quibus de muneribus Man- I tirades! primitiarum nemine, in Junonis templo picturam dediça- vit, in qua totus pans, et rex in solio præsidens, et universus en ercitus pontem tunisiens, omnia hæc descripta cranta; subjecta in- acriptione hujusmodi: , , . Pianosum Bosporum qui jouait Mandrocles I Juuqni dedieavit ponds monumentum; Coronam sibi, Samiin gloriam comparus Open ex Regis mente perfecto. Hoc fuit monumentum hujus viri, qui pontem illum junxerat.

i J .MELPOMENE. i 211i 89. Donato Mandrocle, Darius in Europam "me mandato- datoIonibus’ùtin. Pontum navigarent nsque ad Istrum fluviumis I classem enim ducebant lunes et Æoles et Hellespontii. Navalis’ igitut exercitus, Cyaneas insulas prætervectus, recta versus Istruxnï navigavit: et adverso flamine bidui’iter a mari em’ensus, e’oilum fluvii, ubi in diversa ostia scinditur Ister, ponte jaunit. y Darius? veto, trajecto per pontem Bosporo,’ pet Thraciam iter fecit i quum-i que ad Teari fluvii fontes pervenisset, triduo ibi stativa babait. 90. Team hicfiuviua ab adcolis perhibétur fluviorum esse opti-i mus, quum ad alios sanandos morbos, tain ad scabiem durandam et hominum"et equarum; Fontes ejus sunt duodequadraginta, est eadem rupe fluentes: quorum alii frigidi sunt, alii candi; [ter ad illos fontes æquale est ex Heræo oppido, quad ad Perinthum est, et ex vApolloniaiquæ est ad Pontum Euxinum, utrimque bidui iter.’ Influit autem Tearus in Contadesdum fluvium; Contadesdus veto in Agrianen, Agrianes in Ebrum, Ebrus veroiin mares’e excusait prope Ænumi oppidum. I 91.» Ad hune igiturfluv’ium postquam pervenitDarius, delectatus fluvîo, cippum etiam ibi posait, cum inscriptione in banc senten-i tiarn: Tearifluniifinlei aquamfundunt fluviorum omnium pneumatis- Mm et puklzerrimam: et ad dasfonteai’venit, eæercitani adversus ’ Mai ducem, mir omnium hominum præsiantissinm et palthcriimus, Da- rius Hystaapisfilius, Panama: reæ et universœ coatinefltis. Hæc ibi inscripta92. .Inde profectns Darius, erant. ad alium fluvium i pervenit, r l cuia nomen Artisans, qui par Odrysas finit. Ad hunc fluvium postquam perve-’ ait, hocce" instituit facere. Designans locum quemdam, jussit ut quilibet vit de exercitu, dum eum locum præteriret, unum lapidem ibidem deponeret. Quod quum ab Omnibus esset factum, ingentibus lapidum tumulis ibi relictis, exercitum plterius promoi’it. ’ ’ 93. ’Priusquam vero ad Istrum pervenisset, primos Getas vi subegit, illos qui se immortels; prædicant; Nam, qui. Salinydessum incolunt Thraces, et qui super .Apoilonia et Mesembria oppido sedes habent, qui Scyrmiadœ et Nipsæi nominantur, sine pugna se Dario tradider’ant. Getæ ’vero, obstinate resisœntes, me: in Servitutem sunt redacti, quum quidem essent Thracum et nobilissimi et ’ju-e stissimi.94. Immortalesyautem hih sese ’ prædicant ’ I hoc modo. Non mari ses? putant,’ced hac ex vita denticules ad Zalmorin deum ire; quem eumdem nonnulliiGebeleiz’in invocant. Quinto vero quoque anno’ unum e suorum numero,.sorte lectum,’nuncium inittunt ad Zal- moxin, mandataei dames deihis rebus quastunc maxime deside- I tant. Mittunt autem hoc modo. ’ Ordine stant alii, tria jaèula tel mutes: alii pedibus manibusque prèhensum hune, qui ad Zalmoxiu

212 HERODOTI marcs. 1v.« mâtant, vibrantes sursum conjiciunt, ut in bastas ineidat. Qui si.transfi.xus moritur, tune illis propitius videur esse Zalmoxis: sin Mn moritur, in cnlpa ponant ipsum nunciumhdicentes pnvum esse hominem; loco hujus vero quem caussentnr, alium mittunt,cui etiam nunc vivo dant mandata. [idem Thraces, quam tout fulguratque, sagittas sursum advenus cœlum contorqnentyminitantes deo: nec i enim alium deum oensent nisi suum. - ’ 95. Ut vero a Græcis accepi ad Hellespontum et Putain habitantibus, homo fuit hie Zalmoxis, servitutem serviens Sami; mais autem fait Pythagoræ, Mnesarchi filii. Deinde vero manumisam, aiunt, magnas sibi comparasse pecunias, bisque instructum, daman rediise. . Quum veto et misere viverent Thraces, et parumcnltia essent ingeniis; Zalmoxin hune, vitæ rationem Ionicam edoctnm, et moribus instilntum cultioribus quam qui apud Thraces obtinerent, ut qui cum Græcis habuisset eonsuetudinem, et cum Pytha- gora. vim inter Græcos ingenii cultura eminente, exstruendam sibi curasse exhedram, in qua primarios quosque popularium excipera comesset,,et inter epulandum illos docuisset, neque se, neque cana ninas nm, nec horum posteras, marinons; sed centum in locum quai- piam, «bi parente vivante: omnibus bonis sint ln endemrvero exhedra, ubi hæc faciebat dicebatque, eonstruendam sibi intuba parasse, aiunt, eameram subterraneam; quœ postquam perfecta esset, evanuisse cum e Thraeum conspectu: scilicet in subœrra- neam cameram descendisse, ibique .per triennium esse moratum; et Thracas illum, ut mortuum, desiderasse luetuque esse proseeu- tos; quarto vero anno Thracibus eum rursus adparuisse: atqne in persuasos hos fuisse, vers esse quœ ille dixisset. . Hæc ab eo MI

96. Ego veto, quod de subterranea camera aiunt, neque bague a essevelim, neque iidem perhibent. admodum his adhibeo: puto vero.multis . I antei Pythagoram annis hune Zahnoxin vixisse. Sive- autem homo quispiam fuerit hic Zalmoxis, sive indigena Getarum deus, valeat ille; Getœ vero, qui eo quo dixi instituto utuntur, postquamaa Persis subacti craint, reliqtium exercitum sont seeuti. o 4 - 97 . Ubi ad Ianum Darius eumIpedestri exercitu pervenit, ibi tune, postquam fluvium omnes trajecissent, Ionas tex solvere pantem’ jussit, seque et navales copias pedestri itinere sequi. Jamque in eo loues erant,. ut exsequerentur mandatum, pontemque solveient; quum Cons, Erxandri filins, dux Mitylenæorum, pneumatisme prit! a rege, an benigne accepturus esset consilium, si quis ci date venet, hæc. ad eum verba fecit. " Inrterram, Rex, expeditionem suseipis, in qua nec aratum quidpiam, nec oppidum adparebit habitatum. in igitur sine hunepontem suo loco stare, et custodes ejus reliuquehôs, qui cum junxerunt. lta, sive nobis, Scythes nactis, res ex sententia

MELPOMENE. . - 213 cessait, pantins reditus erit :"si’ve-reperirè eos’non potuefimüs’, val sic Mus carte reditus est. Nam’illud quidem numquam ventila sum, ne prælio a Scythis vincamur; sed hoc potins, ne aberrantes, nec usq’uam illos taperientes, incommodi quidpiam patininur.’ Ac fol-tasse dixerit aliquis, mei causas me hæc dicere, quo hic maneam. A: equidem tibi, Rex, quœ optima mihi videtur sententia, sain in Indium propono: cæterum ipse te saquer, neque hic velim relia. qui."’ Cujus vi’ri consilio-valde delectatus Darius, his verbis ei a. spondit: itAHosped Le8bie,postquam salvus dandin meum croire- vexsus, fac omnino mihi præsto sis, otte pro’bono consilio bene fucus

- 98. His dictis, sexagînta-nodos in loto nexuit; coque facto, ad colloquiumieonvOcato’sremmener." Ianum tyrannos i in ’hunemodum l , est mon. tus: n Viri loues, sententiam prias dictam, quad ad pontem adtiü net, missum facio. Ecee vobis hoc 10min; quo sumto,fâcite quœ vobis edico. Ex que me videfitishinc adversus Scythes pmfectum, ab illo tempore incipientes, quatidie linumnodum hujus lori solvite. Sin intra hoc tempus non adfuero, sed elapsi erunt tut dies que: sont nodihtum quidem’vestram in patriam navigate. Usque ad id tempus-veto, quoniam in banc partem mutavi sententiam, custodita pontem, omne studium in illo’con’servando custodiendoque ponenÂ ses. Hoc facienœs, gratissimum’ mihi feeeritis.” Hæc locutus Darius, nulla vinterposita mon. in ulteriora perrexit. I 99. Aura Scythicam terrain sita Thracia est, ad mare pertinens. Inde, in sinum ducta hac regione, incipit Scythîa, per quam Ister in» mare induit, orificîo orientem versus tendente. J am Scythis! inde ab Istro eamvpartem, quœ secundum mare porrigitur, ad men- suranr declarare adgredior. Protinus ab Istro hæc est sans Scythæ, versus meddiem site, usque ad oppidum cui Carcinitis nomen; Tuni contiguam bine regionem, ad idem mare pertinentem, quœ montana est et inAPontum prominens, incolit Taurica gens, ad Chersonesum asque Asperam quœ vecatur. Hæc vero ad illud mare pertinet quad est orientem versus. Scythiæ enim fines duabus a partibus ad mare pertinent, tain a meridie, quam ab oriente, quemadmodum Atticæ fines. *Et Similiter banc sSeythiæ partetn Tauri incolunt, ac si Atticæ angulum Suniacum, promontorîum illud magis in mare excurrens a Thorico usque ad Anaphlystum pagum, alins incoieret populus, non Athenienses. Dico hoc, parva hæc cum magnis conferens. Talis igitnr Taurica est. Quod si quis banc Atticæ partent non prester; navigavit, huic ego alia ratione rem declarabo: perinde est ac si Iapygiss promontorium non Apuli habitaient, sed alins populus, a Brundusio portu incipiens, et usque ad Tarentum ab illis præcisus. Atque hæ’ciduo quum dico, multa alia s’iniilia dico, quibuscum conferri Taurica potest.

en I HERODOTI msron. 1v. 100. Jam inde a Taurica terra, quœ sunt supra Tauros, et qnæ ad mare quod ad orientem est pertinent, en rursus Scytbæ incolunt, quœ ab occidente Bospori Cimmerii et Paludis M œotidis sunt asque adTanaim fluvium, qui in intimum Mœotidis hujus reeessum se exonerat. Jam igitur inde ab .Istro [asque ad Tanain] superne ’ mediterranea versus disterminatur Scythis primum ab Agathyrsis, [deinde a Neuris, post hos ab Androphagis, postremo a Melun- chlænis.101. Seythiœîgitur, formam ’ a fers a quadratam I i habentis, dune sont partes ad mare pertinentes ; quarum utraque alteri quaquaversum æqualis est,tum qua in mediterranea porrigitur, tum secundum mare; Etenim ab Istro ad Borysthenetn iter est decem dieniin, rursusque a Berysthene ad Mæotin paludem decem diesum iter : a mari veto versus mediterranea ad Melanehlænos, qui supra Scythas incolunt, iter est viginti diemm. Itcr autem diamant mihi æquiparatur du- cenis stadiis. ’IIta Seythica terra,’in transversum, patebit quater mille stadia; in rectum vero, mediŒrranea versus,’totidem stadia. Hæc igitnr hujus terræ amplitude est. v - , 102. SCYTHE secum reputantes, solos se impares esse Darii eo- ’ piis justo prælio repellendis, nuncios miserunt ad finitimos : quorum reges etiam convenere deliberaturi, utpote ingenti invadente exer- çitu. Erant autem reges, qui convenere, Tauromm, et Agathyrso- i rum, et Neurorum, et Androphagorum, et Gelonorum,,et Budinoo’

runi,103. Ex his etTaun’ Sauromatarum.institutis utuntur hujusmodi. Naufragos’, et .’ a A quoseumque ceperunt Græeos illuc delatos, immolant Virgini hoc modo. Postquam sacra auspicati sunt, clava feriunt hominis caput : et corpus quidem, ut alii dicunt, de. pœcipitio dejieiunt, (in præ- . rupta enim rupe exstructum templum est) capot vero in cruce cri. gant: alii veto de capite quidem consentiunt, corpus autem non de præcipitio dejici aiunt, sed terra candi. .Deam autem, cui has victi« mas immolant, ipsi Tauri aiunt Iphigeniam esse, Agamemnonis filiam. Hostibus, quos hello ceperunt, hoc faciunt. Qui eaptivum fecit, is si caput præsidit, domumque suam relatum, piæalto in- mon: pale, erigit itaut multo supra domum, certe supra fumarium, eniineat : dicuntque, hos tamquam custodes ædium ita sublima eminere. Vivant autem ex præda et hello. « ’ .104. Agathyrsi lautissimi homines sunt, maximamque partem aurum gestant. Cam mulieribus in commune eonsuetudinem bas bent, que sint inter se fratres et consanguinei, eoque nec invidialn née inimicitias-invicem exerceant. Quod ad alia adtinet instituts, ’ ad105. ThracesNcuri Scythicis utuntur aecedunt. institutis. Proxima iante i DariiI i en. peditionem generatione accidit his, ut’terram suam tisserai-eut pro,

MELPOMENE. v. . 215 pter serpentes. , lugentem enim serpentum multitudinem ediderat hæc regio, quorum quidem major pars ex superioribus regiouibus, ,quæ’desertæ sunt, instaurant, Ad extremum,.malis pressi, relieta sua terra, cum Budinis habitatum eoncesserunt. Videntur autem præstigiatores esse hi homines : narrant eerte Scythes et Græci scythiam incolentes, semel quatannis Neurarum quemque pet aliquot dies in lupum mutari, deinde veto rursus formas suæ reddi. . Mihi quidem hæc narrantes non persuadent; narrant vero-nihila minus, atqne etiam interposito jurejurando adfirmant. - l v 106. Androphagi ferocissimos omnium hominum mares habent; neque jus calentes’ullum, neque loge une. utentes. Nomades sunt : vastemgestant Scythicæ similem; lingua vero utuntur propria. Sali autem ex-illis populis humana carne vescunturl - 107. MeIanclilœui vestimenta nigra gestant; a quibus etiam nomen est eis impositum: institutis autem utunturScythicis. . 108. Budini, magnus popnlus et numerosus, glauci admodum sunt omnes, et rubicundi. Urbem hi in sua ditione conditam habent ligneain: Gelonus oppido nomen est: cuius muri latus quodque triginta stadia in longitudinem patet ; altus veto murus, totusque ligneus: ædes item et templa liguea saut. Sunt enim ibi Græca- nieorum deorum templa, Græco more instructa imaginibus et aria et delubris ligneis. Iidem Bacebo triennalia festa agunt, et bacchanalia celebrant. Sunt enim Geloni origine Græci : qui ex empoa riis pulsi, in Budinos. babitatum concasseront: linguaque utuntur partim Scythica, partita vero Græca. n - 109. Budini vero non eadem lingua, atqne Geloni, utuntur: nec eadem utrisque vitæ ratio est. Budini enim, indigena gens, nomades (pastores) surit; salique hi ex omnibus istarum regionum incolis pediculos comedunt. Geloni vero terram calant, panem comedunt, hortos habent; nihil istis nec forma similes, nec colore. Verumtamen a Græcis Budini etiam Geloni nominantur; parum recta id quidem. Est autem universa illorum terra sylvîs frequens, A omni genere arborum refenis. In densissima sylva lacns est ingens et altus, et circumcirca palus arundine frequens. In en laeu lutræ. sum, et matures, et alias quadrata fronts feræ,iquarum pelles penulis prætexuntur, Itesticuli veto ad uterorum curationem sunt utiles. 110. De Sauromatis hæc faine est. Postquam Græci cum Ama-. zonibus pugnarunt, (Auiazonas autem Seythæ Oiozpata nominant, quad vocabulum Græco sermane uiricidus signifient: où» enim aimas dicunt; pute vero, occidere.) tune igitur Græci perhibentur, victoria apud Thermodontem relata, tribus navibus domum repeti- isse; tat,Amazonas, quot vivas capets potuerant, secum vehentes. At lilas in media mari invasisse viras, cunctosque*interfecisse. Eas- dem vera, quum navigandi essent imperitæ, et nec. gubcrnaaularum

216 HERODOTI HISTOR. 1V. usum nouent, nec velorum, nec remomm, occlsis viris, delatas que fluctua ventique pellerent, Cremnos ad Mœetidem paludem pervenisse z .sunt autem Cremni locus, in libororum- Scytharnmiregione. Ibi postquam e navibus exseenderant Amazones, pedibus in habitata loca profectæ, .qnod primum effenderunt equarum arm’entum, hoc direpto obeqnitantes, res Scytharum prædabantur. 111. .Scythæ vera, quum nec linguam satura, nec vestimentum; nec gantera nossent, conjectare non potuerant quid hoc rei esset; demirabanturque unde adessent. Quum vero viras esse ejusdem staturæ ætatisque existimarent, præliumcum illis commiserunt : -ex pugna autem potiti martinis, cognoverunt fœminas esse. Deliberan- tibus igitur visum est, neutiquam illas dehinc occidere, sed e suis qui maxime juvenes essent adversus cas mittere, numero (quantum coqjicere poterant)-pares illerum numero. Hos jusserunt in caram- dem vicinia habere castra, facereque eadam quœ illas, vviderent facientes: sin illæ ipsos persequetentur, non puènam eumeis inire, sed sese recipere; quando vompersequi desinerent illæ, tum ruisus adpropinquare eisdem, et castra prapius panera. Hoc consilium Scythes ceperunt, cupientes ex illis liberos sibi progigni. A 112. Missi juvenes mandata sunt exsecnti. Quas ubi viderunti Amazones non lædendi consilio advenisse, valere sinebant: et quo-ë tidie propius castra castris admovabantur. Niliiliautem aliud habe-a bant bi juvenes,quemadmodum etiam Amazones, nisi arma et equos: vitam autem sustentabant. perinde atqne illœ, venando et prædam-

113. Sub meridiem hoc agere Amazones consueverant : sparsim singulæagenda. autbinæ, seorsim ab invicem, ievandi- ventris coassa vaga- bantur. Qua re animadversa, Scythæ perinde fecerunt z et eorum unus ad aliquam ex illis, quœ longius a cæteris sala versabatur, pro-J pins. accessit : nec ille cum repudiavit, sed sese frui passa est. Et colloqui quidem cum illo non potuit, nec enim sermouem suum in; vicem intelligebantnz sed. signa manu data invitavit- cum, ut postri-- die eumdem in locum adducto comite veniret; significans, .. dans? adfuturas; se nempe addueturam aliam. Juvenis, ad suas rever-r ses, soaiis hæc nunciavit :- et insequente die rediit et ipse in constio’ tutum locum, et alterum secum adduxit»;»reperitque Amazonem; cum socia sese exspeatantem. ’ Id ahi compererunt reliqui juvenes, etiam ipsi reliquas Amazones ciourarunt. ’ 114-. Posthæo junotiscastris una habitarunt: et quisque eam hac huit uxorem, cum qua primum consuetudinem- habuerat. -Et lin-t guam quidem mulierum addiseeue viri non potuerant, sed virorumï sermonem didicerunt mulieres. Ubi se invicem intelligebant, Anis-- zonas his verbis campellarunt viriez " Sunt nabis parentes, eunt- etiam possessioqes. Nunc igitut non amplius talem vivamus vitam ;-

MELPOMENE. 917 ml ad nostros redemus, cum illieque vitam agamis. Et vos ha- bebimus uxores, nec ullas alias.” At illæ ad hæc respondernnt: ii Nos vero non poterimus cum vestris vivere mulieribus: nec enim eadem nabis atqne illis instituta aiunt. Nos arcu utimur, et sagittin, et equis; muliebria vero non didicimus open-a. Vestræ autem mu- liereà nihil horum, quœ dîximus. agnat; opem veto faciunt muliebria, in plaustris sedentes, nec irenatum exeuntes. neque alia usquam. Itaque cum illis non poterimus consnescete. Sed si nos habere vultis uxores, et videri vultis æquissime agate; abite ad parentes vestrqS, et facultatum partem ab eis soi-titi, ad nos redite: ac deinde sacrai!!! ab illis habitemus.” 115. Paruerunt juvenes, et, quad illæ postulaverant, feeerunt. Postquarn veto facultatum ratam partem acceperunt. et ad Ama- zones lum reversi, hæc eis dîxere uxores: ii Timor nos asque metus tenet, quo pacto hoc in loco habitai-e possimus; quqm, et patribus vos privaverimus, et terum vexaverimus vestram. Sed, si cupide porto nos habere uxores, hæcce fuite nobiscum. Agite, hac ex terra excedamus; et trqjecto Tanai fluvio, ibi habitemus.” 116. Inhanc quoque conditionem consensere juvenes. Trajecto Tanai, tridui viam a Tanai versus orientem progressi surit, et tridui item viam a Mæotide palude versus septemtrionem; et postquam in eum locum venemnt; ubi etiam nunc habitant, ibi sedes cepernnt. Atque ab illo tempore vetustam vitæ rationem mulâtres Sauromatan nm conaervarnnt ; simul cùm maritis venatum exeuntee, et in bellum proficiscentes, eamdemque cum viris ventera gestantes. 117 . Sermone Sauromntæ utuntur Scythico, solœce quidem illo utentes inde ab antiquis temporibus. quoniam eum non recta didi- œrant Amazones. Quod ad nuptias spectat, hoc apud illos institutum obtinet, , Nulla virgo viro nubit, quin prias ex hostibus virum quempiam occiderit: suntque apud cos quœ seines montium: prias- quam nupserint, queninm satisfacere legi non potuerant, L 118. Ad horum igitut, quo’s commemoravi, populorum congre- gamg reges ubi venere Scytharum legati, edocuerunt 808, Persanun -regem, postquam in altera continente amnia armis suie subjecisset, boutait: colla Bospori pasîto in hum trajecisse continentem; et, sub- acfis Thracibus, Ianum fluvium ponte jungere, hoc consilio ut et hæc amnia suam sub potestatem redigat. in Vos igitut nequaquam, res ventrus a nostris rebuta Sepaxanties, disperdi n05 sinite : sed commutai consilio obviam eamus invaden’ü! Id. nisi feceritis; nos, lb illis presei. ont regione excedemus; eut, manentes, deditionem fnciaœns. Quid enim aliud faeere possimus, si vos opem nabis feme nolueritin? At non idcirco meliun vobiscum agetur: venît .enim Pesa non magie contra nos, quam contra vos; nec nabis aub- actis contentus, a vobis abstinebit. »Magnum veto hujus rei tenti- 2 r ’

218 HERODOTI HISTOR. 1V. moninm proferimus : nain, si adversus nos solos arma movisse’t- Persa, ulciscendæ superioris servitutis caussa, oportebat illum ita nostram invadere terram, ut ab aliis populis abstineret ; cunctisque declaraturus erat, adversus Scythas se ducere exercitum, non adversus alios. Nunc veto, ex quo in banc continentem trajecit, cou- »tinuo, quoscumque obviam habet, perdomat omnes. Sane quidem et reliquos suæ potestati subjecit Thracas, et nostros finitîmos Getas." 119. Hæc-quum Seythæ exposuissent, deliberarunt reges qui ex prædictis populis convenerunt,. Divisæ autem fuerunt eorum sen- itentiæz: tuam Gelonus quidem, et Budinus, et Sauromata,- idem sentientes, opem ferendam Scythis receperunt; Agathyrsuslvero, set Neurus, etAndrophagus; et Melanehlænorum Taurorumque reges, hæcce responderunt. ti Nisi vos primes injuria adfe- cissetis Perses, bellique fecissetis initium, ’recteutique videremini precariquæ precamini, dicereque quœ dixistis; et nos precibusve- .stris morem gercntes, eadem (quœ hi vobis recipiunt) præstiturivobis .eramus. Nunc veto vos, absque nobis, illorum terram invasistis,-et imperium in Persas, quamdiu Deus vobis permisit, obtinuistis: et cilli nunc, ab eodem Deo excitati, paria vobis reddunt. At nos meque tunc injuria ulla adfecimus hos viros, neque nunc priores «injuriaillos lacessere conabimur. Quod si tamen nostrum etiam -terram invadere hostie voluerit, et injuriarum fecerit initium,- ne nos quidem otiosi sedebimus :l donec autem hoc viderimus, domo mane- :bimus: nec enim contra nos venisse Perses existimamus, sed contra eos qui injuriarum fuere anctores." L - . 1’20. -Hæc ubi ad se relata Scythœ audiere, decreverunttjustam quidem ex aperto pugnam nullam conserere, quoniam hi sibi armo- -rum socii non :accederent ; sed, recedentes et ameuta retro agentes, puteos quaip’ræterirent et-fontesobstruere -herbamque Ve terra .natam-adterere, bifariam sese partientes. Et alteramequidem par. tem, quam-duceret rex Scopasis, junctis fSauromatis, recta versus Tanain »fluvium ad Mæotin paludem, si hue se converteret Perse, debere retrogredi; et, quando retro duceret irex,iillum.persequi atqne invadere. Hæctigiturluna pars regni [idem regiorum Scy- tharum]-’hac via, qua dixi, collocata erat. Duas autem reliques Scy- tharum regiorum partes, ,majorem, cui Idanthyrsusïimperabat, terti- vainque cui præerat rex Taxacis,junctas inter seeet-cum Gelonis atque Budinis, similiter, unius diei itinere intense et Persis interjecto, debere retrogredi, et ea facere quœ decreta essent. Hos igitut pri- imum rectaversus eorum ditionem recipere seseIdebere, qui sonie- ïtatemipsis negassent, quo hos etiam bello impliearent; (ut, qui .noluissent sponte’ fortunam belli subite, invitibellarel cdgerentur-E) deindevem insuam ditionem sese convertere, etradgredi hosteni,isi - deliberantibus ôta videretur. - I - - ï

MELPOMENE. 219 I 121. His. ita deliberatis, Scythæ exercitui Darii obviam sunt progressi, præcursoribus prœmîssis equitibus præstantissimis. Plaustra veto, in Aquibus vitaux agebant liberi eorumuxoresque, et pecora amnia, præterquam quot ad victum suificiebant, tot relictis, cætera simullcum plaustrisvdimiserunt, dato mandato, ut versus septentrionem continuo agerent. Hæc, igitur ita in, tuto. collocabant. 122. Antecursores Scytharum postquam Persas repererunt tridui itinere ab Istro progressos, unius diei itinere ab illis distantes castra posuerunt; et, quidquid progignit terra, id omne. comminuerunt. Persæ vero, ut Scytharum equitatum viderunt sibi comparentem, vestigia eorum legentes progressi sunt, quum quidem illi continuo retro Icederent. Erant autem hi, contra quos iter suum Persæ di- rigebant, une illa Scytharum pars, quam supra commemoravi; itaque eosdem deinde orientem versus, et versus Tanain, sont persecuti. Et postquam Tanain fluvium hi trajecerunt, Perses item trajecto fluvio eos sunt persecuti; donec, peragrata Sauromatarum ditione, inBudinorum regionem pervenerunt. 123. Quamdiu igitut per Scythicam et, Sauromatidem terram iter Persæ faciebant; nihil quod vastare passent repererunt, quippe in arida et inculta terra. Postquam veto Budinorum ingressi sunt regionem, ligneam ibi urbem ofl’endentes, a Budinis desertam, et omnibus rebus vacuam incenderunt. v Dum vero hoc agebant, continuo per tritam viam ulterius progrediebantur, donec in terrain prorsus desertam pervenerunt. Situm est autem hoc desertum, a nullis prorsus hominibus habitatum, supra Budinorum regionem patetque in septem dierum iter. Super eo deserto habitant Thyssa- getæ : quorum ex terra quatuor exeunt. magna flamine, quœ postquam per Meeotas fluxere, in Mæotin paludem, quœ vocatur, sese lexonerantlz nomina, horum fluminum sunt Lycus, Oarus, Tanais, Syrgis, Drive, Hyrgis.] 124. Darius, postquam in desertum pervenit, omisso cursu, ad flumen Oarum stativa habuit: ac par id tempus octo magna castella munivit, paribus intervallis a se invicem distantia, sexaginta circiter stadia: quorum mea etiam nunc astate superfuerunt ruines. Dam ille in his erat occupatus, interim Scythæ, quos erat persecutus, circumitis locîs superioribus, in Scythiam sunt. reversi. Qui quum prorsus ex conspectu essent remoti, nec usquam amplius ,comparerent, ita Darius, castellis illis imperfectis relictis, retrogressus est, itinere ad occidentem converso. Putabat enim, hos esse universos Scythas, et occidentem versus profugere. 125. Magnis. itineribus cum exercitu profectus Darius, ut in Scythicam terrain pervenit, incidit, in junctas dues. alteras Scytha- rurn partes: quas, ibi nactus, persecutus est ita, ut. illi, sese recipientes, semper unius diei itinere ipsum antecederent. Quumque

220 HERODOTI HISTOR. 1V. . instare eis Darius non intermitteret, Scythæ, utlinitio emmi, in ilïorum regain ditionem se receperunt, qui binorum societatem illis negaverant; et primum quidem in Melanchlænomm terram. Quos quum tumultu replessent et Scythes et Perse, terrain illorum ingressi; mox in Androphagorum regionem Scythes illis præive- runt: et horum quoque rebus perturbatis, in Neuridem terram se receperunt-: denique, his co’ncussis, Agathyrsos Scythæ subterfu- gientes petivere. Agathyrsi, finitimos fugere vidames et exagita- tos a Scythis, præcone misso, prinsquam suam ditionem Scythes invaderent, edixerunt illis, intra fines sucs ne pedem ponerent: prœdixeruntque, si invadere conarentur, secum prius fore armis de- ’certandum. His per prœconem prædictis, ad fines suæ ditionis - præsto fuerunt, constitutum habentes prohibere invadentes. Me- lanchlæni vero et Androphagi et Neuri, Persis simul cumAScythis irrumpentibus, ne fortuna quidem annorum tentata, obliti minarum, continuo ulterius in desertum territi turbatique profugerant. Scythæ vero, ab Agathyrsis prohibiti, horum ditionem jam non sunt ingressi, sed ex Neuride terra in suam Persis præiverunt. 126. Ita quum tempos estraheretur, neque finis ullus adpareret, Darius, misso ad Idanthyrsum Scytharum regem equite,-hæc ei dixit: " Male feriate homo, cur fugis semper, cum tibi liceat duorum utrum libuerit facere ? Quod si enim satis virium tibi videris uhabere ad resistendum meis rebus, siste gradum, et desinens vagari pugnam committe. Sin tibi conscius es esse inferior, etiam sic vagari desine; et domino tuo dona ferens terram et aquam, in col-

loquium127. Ad hæc Scytharum veni." tex Idanthyrsus i hæc respondit: " lta mihi res habet, Persa: equidem nullum umquam hominem metuens fugi, nec ante hoc tempus, nec nunc te fugio. Neque nunc novum quidpiam facio, aut aliud, quam quad in pace facere adsuevi. Quid sit me» quod non continuo pugnam tecum committam, id quoque tibi declarabo. Née oppida sunt- nobis, nec calta ma, quibus metuentes ne capiantur ont vastentur, properemus pugnam vobiscum conserere. Sin cupis quamprimum en venire; sunt nobis patrie sepulcra: agite, hæc indagate, et reperta disturbare tentate; tune cognoscetis, utrum pro sepulcris pugnaturi simas vobiscum, au non pugnaturi. Prius vero, quam nobis ratio suaserit, pugnam tecum non conseremus. Et hæc quidem de pugna dicta santo. Dominos autem mecs solos duco esse J ovem, meum progenitorern, et Vestam’, Scytharum’ reginam. Tîbi autem, loco terras et. aquæ quœ tu dons postulas, en dona mittam quœ ad te mitti decet. Pro eo vero, quod dominum te meum esse dixisti, in malam rem te jubeo abire." (Hoc est, quod Vulgo dicunt, Scythicum dùtam.) Istud igitut responsum præco ad Darium retulit. r ’ . .

Q MELPOMENE. v .1221 128. Reges vero Scytharum, audite servitutis nomine, irarn non tenuere. Igitar illud suorum agmen, cui juncti Sauromatæ eiant, quad sub Scopasis erat imperio, ad Istrum mittunt, data mandata ut Ionibus in colloquium veniant his, qui pontem in Istro positum custodiebant. Eis vero. qui relinquebantur planait, non amplius’ cir- cumducere Persas : sed quoties cibum cuperent, de improvisa in eos impetum facereÇ Observantes igitur illos cibum capientes, quœ decreverant, exseqnebantur. Et equitatum quidem constanter in fugam vertebat Scytharum equitatus: et Persarum equites fuga in pedites incidebant. Tum veto suppetias veniebat peditatus; et Scythæ, postquam equites hostium in pedites rejecerant, recèdebant, peditatum metuentes. Similes vero impressianes nactu etiam Scythæ faciebant. 129.- Erat tune Persis utilis, Scythis vero inimica, Darii castra adgredientibus, res dictu mira admodum; nempe vos annorum, et Indorum species. Etenim nec asinum nec mulum fert Scythica terra, quemadmodum supra etiam demonstratum est: nec est omnino in universa Scythica regione aut asinus aut mulus, propter frigora. Igitar lascivientes asini territabant equitatum Scytharum : sæpeque, dam. in Perses impetum faeiebant Scythæ, equi audientes interim vaccin asinorum, consternati avertebantur, et mirabundi erigebant .aures, ut qui numquam antea vel vocem talem audivissent, vel spe- cîem vidissent. Et hæc quidem res pauxillum quidpiam ad belli

fortunam130. Scythe: quum conferebat. subinde magnas motus’ » fieri in castris Persa- ram [veluti reditum parantium] observarent ;« quo illi diutius in Scythis manerent, ibique manentes penuria rerumvomnium prenne-1 tentur, hocce feoerunt. De pecoribus suis idemtidem nonnuila cum pastoribus relinquebant, et ipsi se retro in alium locum paulisper recipiebant. Tum Persæ, impetu facto, capiebant pecora, et ,præda facta exsultabant. , 181. Id’ quum sæpiusifieret, ad extremum Darius, quid ocansilii caperet, incertus hærebat. Quod ubi animadverterunt Scy’tharum reges, præconem ad eum miseront dona ferentem, avem et murem et ranam et quinque sagittas. Hæc adferentem dona intenagarunt ’Persœ, quænam esset mens mittentîum; et ille respondit, nihil aliud sibi mandatumflisse, nisi ut his dati: quamprimum abiret : ipsos autemfcrsas, si sapientes essent, cognoscere jussit, quidnamiista dona sigm’ficarent. Quo audite responso, consultabant inter se Perses. ’ 182. Et Darii quidem sententia erat, Scythes sese et terreur et aqueux ipsi tradere: id quad inde colligebat, quad mus in terra viveret, eodem fructu atqne homo vescens, rana vero in aqua viveret, avis autem similis admodum esset equo; denique tela illos tradere, tanïquam suam fortitudinem. Hanc Darius sententiam dixerat. Cui opposita erat Gobryæ sententia, unius e septem viris

sa! HERODOTI HISTOR. 1V. qui Magos oppresserant. Is conjectabat, dona illa hæc signifions : I fi Nisi aves facti, o Persæ, in cœlum evolaveritis, aut in mures conversi subeatis terrain, aut ut ranæ in paludes insilieritis, salvi hinc non revenemini, hisce sagittis confiai.” In hune igitur modum dans ille. Persœ interpretabantur. 133. Interim una illa Scytharum pars, cui antea mandatum fuerat, ut ad Mseotidem paludem custodiam agerent, nunc veto, ut Ionibus ad Istrum in colloquium venirent, ubi ad pontem pervenere, I hæc ad ces verba fecerunt : tt Viri Iones, venimus libertatem vobis adferentes, si quidem audire nos volueriüs. Cognovimus enim, mandasse vobis Darium,’ nonnisi sexaginta dies çustodire pontem, bisque elapsis, si intra id tempus ille non adfuerit, in patriam vestram abire. Nunc igitur, si hoc quad vobis edicimus feceritis, extra culpam et apud illam eritis, et apud nos : ad constitutum diem manete, eoque velapso discedite.” Hæc quum se facturas Iones essent polliciti, ocyus illi retro se profipuerunt. 184. Reliqui Scythæ, postquam dona, quœ diximus, ad Darium miserant, instructis peditibus equitibusque in aciem sunt progressi, tamquam prælium commissuri. Quîbus jam in scie stantibus, quum forte lepus in medium prosiluisset, ut quisque leporem conspexit, ita eum persequi cœpit. Turbatis itaque illorum ordinibus, et orta clamore, caussam Darius quæsivit hujus tumultus, qui apud hastes ortus esset. Quos ubi comperit leporem persequî, dixit ad hos cum ’ quibus et alias communicare sermones consueverat: tt Nimium nos hi viri contemnunt: ac mihi nunc plane videtur, de Scythicis donis recte Gobryam judicasse. Quaniam igitut me quoque judice hæc ita se habent, banc consilio opus est, quo tutus nabis hinc ait rece- ptas." Ad hæc Gobryas : tt Rex,” inquit, umihi quidem satis etiam auditu cognita erat horum hominum paupertas; nunc veto; postquam in eorum terram adveni, magis etiam cognovi, vîdens quo pacto nos ludibrio habeant. Itaque mihi sic faciendum videtur: quamprimum nox aderit, incensis ignibus sicut alias facere consuevimus, deceptis eis ex militibus qui ad tolerandos labores nimis infirmi sunt, et adligatis asinis omnibus, hinc abeundum, priusquam eut Scythæ ad Istmm pergant pontem rescissuri, aut Iones etiam consilium aliquod,,quod nos perdat, capiant." Hæc Gobryas suasit. 135. Deinde, ut nox adfuit, eodem consilio Darius usas est. Mor- hosos ex militibus, et quorum jacturam minimi faciebat, asinos item omnes religatos, in castris quo loco erant reliquit. Reliquit autem et asinos et infirmas milites hac caussa, ut asini clamorem tollerent: homines autem, infirmitatis quidem caussa relinquebantur; sed species nempe prætendebatur, regem cum flore exercitus de. improvisa adgressurum esse Scythas, et hos interim debere castra tueri. Hoc postquam eos qui relinquebantur monuit Darius, incensis ignîbus,

J .MELPOMENE. 223 vquamprimum ad Istrum redire properavit.. Tum vero asini, procul a cœtu cui.adsueverant relicti, multo tumultuasiorem ruditum ede- bantw; quo audito Scythæ prorsus existimarunt, sua loco mansisse

186; Orte luce, qui relicti erant, proditos se esseintelligentes a Perses.Dario, menus ad Scythes tendebant, . .ea quœ par erat dicentes. Qui- busvilli’auditis, propere collectis copiis omnibus, et duo ille quœ diximus juncta Scytharum agraina, et unum tertium, et ’Sauromatæ et Budini et Geloni, simul omnes persecuti sunt Perses,trecta versus Istrum directo itinere. At, quum major pers Persici exercitus pedestris esset, nec itinerum esset peritus, utpote viis non tritis, Scythicus autem exercitus esset equestris, et compendiorum itineris gnarus ;7accidit, ut "a se invicem aberrerent, et multo prias scy- thæ,vquam Persæ, ad apontem pervenirent. Qui ubi cognoverunt, nondum advenisse Perses, Ionibus, qui in navibus erant, hæcce ’dixere: " Viri Ione, dierum numerus vobis præteriit : itaque .mele facitis, quad adhuc menetis. At, quoniam hue asque metu :mansistis, nunc quidem solvite pontem, et ocyus abite, recuperata libertete gaudentes, et diis atque Scythis habentes gretiam. Cam illo autem, qui adhuc vester fuit dominus, ite nos agemus, ut adirer. sus nullam populum posthac arma sit moturus.” a 137. Super his itaque deliberarunt Iones. Et Miltiadis quidem Atheniensis, qui dux et tyrannus erat Chersoniterum ad Hellespon- Itum, hæc erat sententia, parerent Scythis, et Ioniam liberarent. Cui. opposite erat Histiæi sententia Milesii, dicentis, 3 nunc quidem runurnquemque ipsorurn in sue civitate’ regnare; Darii vero eversa poteritia, nec se Mileti, neque alium quemquam ullius. civitatis imà perium porro passe obtinere : fare enim ut quæque civitas populari .uti imperio-malit,quam uni parera.” Hanc sententiam postquam Histiæus dixit protinus omnes huic sunt adsensi, quum prius Milti-

edis138. -Fuere probassent autem hi, qui in consilium.ille deliberatione suffragia . . A ferebant, et gratia valebent apud Regem : Hellespontiorum quidem tyraimi: Daphnis, Abydenus; Hippoclus, Lampsacenus; Herophantus,-Peo tienne; Metrodorus, Proconnesius; Aristagoras, . Cyzicenus; et Ariston, Byzantine: hi ex Hellesponto adfuere. -’Ex Ionia vero: Stratus, Chine; Æeces, tSamiusgi Laodames, Phocæensis;.et Hi- rstiæus, Milesiusl;lcujus .erat in mediurn proposita sententie, Mil- I .tiadi contraria. Ex Æolensibus unusaderet vir, Aristegores Cu-

139., Hi igitur postquam VHistiæi probeverant sententiam, hæc præter’ea et faciendatet dicende decreverunt: pontis quidem pattern .solvendam,mæus. quœ. Scytharum ’ripam spectaret,» solvendamr autem ad telijactum; que et faCere aliquid .viderentur, nihil licet faoientes,

224. HERODOTI ursron. 1v. et ne Scythæ tentarent vim adferre et Istrum ponte transite : di- cendurnque, dam pontis pattern ad Scythes spectentem solverent, se amnia facturas quœ Scythis grata essent facture. Han conditiones Histiæi sententiæ adjecerunt. Deinde nomine omnium Histiæus Scythis hæc respondit : 3 Viri Scythæ, utilia et benigna adtulistis, et opportune properastis. Ut autem, quœ a vobis proficiscuntur, benigna sont; sic et nos vobis studiose morem gerimas. Ut enim videtis, salvimus pontera ; et omne studium edhibebimus, quo libern tatem recaperemus. Dam veronnos in hoc solvendo occupernur, interim commodum fuerit, ut vos isto: quseretis; et, postquam repe- reritis, eam ab illis, quam par est, pœnem et vestro et nostro nomine

’ . 140. Tarn Scythæ, fidem iterum adhibentes Ionibus, vers eos (liceresumatis.” persuesî, reversi saut, Perses inquisiteri; ’ sed iterum tata vie, que illi transiere, aberreront. Gains erratis ipsi Scythes causse fuere, eo quad pesade amnia in ille regione comparant, aquesque obstrueront. Id enim ni fecissent; facile, si voluissent, Perses inventari erant: nunc par id ipsum consilium, quad optime a se initum paument, decepti sent. Scythæ igitut par ne terne suæ lace proficiacentes quærebant Perses, ahi et pabulum eret equis et aqua, reti pet eadem lace Perses se recipere : et illi eamdem viam teneu- tes retrogressi sont, que prias eraut profecti ; atqne ita ægre tandem. locum trajectus repeterunt. Quum veto noctu edvenirent, solutum- que offenderent pontem; gravis eos metus incessit, ne Iones sese deseruissent. 141. Eret tune apud Dariutn vit Ægyptius, omnium hominurn, vocelissimas. Hunc Darius jussit, in ripa Istri stantem, vocare Histiœum Milesium. Quod ubi ille fecit, exaudite primacompei- latiane Histiæus narres omnes ad trajiciendum exercitum expedivit, pontemque junxit. 142. Atque itePersæ efi’ugerunt: Scythes veto, illos inquireutes, iterum ab du aberrarunt. Et exinde Scythæ Iones, quatenus liberi sont, mollissimos et flaminMim’mos omnium hominem esse jadicent; quatenus veto de eisdern ut servis verba faciunt, mancipia aiunt esse dominés. quam marinas dcdïta et fidelim’nra. Hæc dictetie in Iones jactant Scythe. 143. Darius, pet Threciem profectus, Sestum in Chersoneso pervenit: ande ipse quidem navibus in Asiam trajecit, ducem veto excrétas in Europe teliquit Megabezum, virum Forum: cui tex ’ olim singulerem habuerat honorem, hoc in eam verba coran: Per,- sis dicta. Mela Punice comedere cupiverat Darius: qui postquam primum eperuit malum, quæsivit ex eo frater Artebanus, quidams and, cujus tartan sibi mense «se cuperet, queutas me"! greno- rm in Panico mulot Cui Darius respondit: Malle se tot mm

MELPOMENEV Â , V225: Megabaxos Mètre, quam Græciam suæ potestali suljectam. Hœcin Persis dicens,[illum honoraverat: tune veto eumdem imperatorem reliquit cum octo myriadibusde suo exercitu. v 144-. Idem Megabazus, quum Byzantiî agens audiret, Calchedô- nîos septemdecim mais ante Byzantine urbem suam. in en regione, ubî site est, condidisse, verbum dixit, quo dicta. immettàïem apud Hellespontîos memorianÎt sui reliquit: .istud enim de Caloh’edoniis ubi audivit, cœcos en tempore fuisse, ait, Calclaedonios’: etenim, quum. pultn’orfitinet locus condendœ urbi, turpi’orcm non elcgissent,’ ni ïcœci fuissent. Idem igitut Megabàzus, imperator tuile selicms in Hel- lespontiorum regione, armis subegit civitates, quœ cum Medisinoln

sentîebant.145.- Don hæc ille » egebat, ï r « per t idemV l tempus H l Ïalia i ingens- eæpedifio in Libyam suscepta est; cujus caussam exponam, postquam hæeee prias commemoravero. Argonautarùm nepotee, a Pelasgis eis, qui Atheniensium mflieres Braurone rapuerant, Lemno .ejecti, haviga- rant Lacedæmonem; et sedibus in Taygeto captis, ignemhinèen- derant. Id conspîcati Lacedæmonii, misso nuncio .sciscitabantu’r, . ’quinam essent, et amie! Nuncîo hi respondent, fiMinis-t8 se esse, heroum illorum filîos, qui in Argo navi baignaient: eh illîslposti- quam Lemnum adpulissent, esse se procreatos.”.’ Lacedæmonii, accepta hoc nuncio de genere Minyarum, iterum misemnt qui ex illis quærerent, que consilio injpsorum matissent terram, et ignefn accenderent? Dixerunt, a ’Pelasgia giclas, ad parentes mire : equis- sinrum enim esse itajieri ; eupereque cum illis kaèitare, hmm perti- tipes; et terne tportionemÎmrtitos. Placùit tune Lacedæmoniis, Mi- nyas recîpere eisconditionibus, quas ipsi proposuerant : maxime veto, ut hoc; facerent, moitît. eos hoc; quad Tyndaridte participes f1!th expcditionis Argonautaruml Itaque receptis.IMinyis et terme por- tienem adsîgnarunt, et pet tribus edsdem tdîstribuerunt. Et illi ses: tin: matrimolnia centraxerunt’;.uxoresque, quas Lemni4 duxempt,

aliis14-6. Haud elocarunt. multoyero înterjecto tempore, " insolescere- I Minyæ cœperunt, regni’ participes fieri postulantes, et alia patràntes nefaria; Itlavquelinterîmere eos deerevere Lacedæmonii; et preh’ensos in custodîàm misere. Supplieiotaptem adficiunt Lacedæmonii, si (mormone filectunt, nocturno tempore, interdîu4 vero nemîneinl Quum igitut in eo essent ut supplicia e03 adficerent,,uxores Minya- mm, quœ cives erant, et primariosumv Spartanorugn filiee, precetæ subt ut ipsis liceret in gercerèm intrare, et cum suo cujusque mnë ribo colîoqxiî. Et hîIîllis banc vèniam dederunt, nullam golem suspiCati. At illœ, carcesem ingressæ, hoc instituunt facere : quidquid habebant vestium, idlma’riitis dabant: ipsæ mâfitopxmveste’s induebnnt. *’Ita Minyæ, mulîebri vestitn induti, quasi maliens; 2 a

226 HERODOTI HISTOR. 1V. , egrediebantur : ’eoque modo postquam evasere, iterum in Taygeto sedes cepeIunt. 14:7. Per idem verortempus Theras. 85m Autesionis, T’Mexü, . Thersandri, Polynieis, colonne durât Lacedæmone. En: hic The- . ras, gousse Cadmeus, evunculus fifiorum Aristodemi, Eurysthenis et Proclis: qui quad minores fuemnt œme,’Theras illorum no- rminesregnum Sparte: admînîstraverat. Posth autem adoleve- Jam sorou’s filii, regnumque canessivemnt, graviter ferens Thems ..ab aliis regî, qui regnuln ipse gustasset; neguvît Lacedæmone se n .meustuum, sed ad comme sucs ait navigaturum. Erant autem rin harda, quœ ,TIaera nunc vocatur, cui olim Calliate nomen fuerat, Membliari posteri, Pœcilis filii, natione Phœnicis. Cadmus enim, [Agenoris filins, Europam queux-eus, ad Theran quœ nunc vocatur stipulerez; ibique, sive quod si placeret ille regio, sive alia quapieln [mussa permutas, ,reliquit quum alios Phœnices, tum cognatum suum .Membliarum]: atqne hi .Callistsm, quœ tune vocabatur, habitabant -per qcto bomirmm gemmâmes, priusquam Theras Lacedæmone en

.gdvenîsset..148. Ad hos igitur Theras V cum . s multitydine quoniam e Spermo- .rum tribubus profectus estima cum illis habitaturus, et neutiquam ces ejecturus, sed admodum sibi eomm animos concilians. ohm, quum Minyæ ex cardereprofixgî in Taygeto consedissent, et a(le eis interficiendis deliberareut Lacedæmonii, deprecatus est. The- .ras ne fierai: cædes, polliçitus se illos ex ipsorum finibus eductu- Jura. . Cui senteutiæ quum cessissent Lacedæmonii, tribus navibus ,triginta .remorum -Theres ad Membliari posteras navigavit; non utigne omnes secum Minyas ducens, sed exiguum eorum numerum. M 11439!ka in -Paroreqtmnm.-et Quuçonum fines se contulit: hisquelterrasua éjectîsin se; partes sese parmi Sunt, et deinde in eodem regione sex hæclpppida condiderunt, Lepreum, Maçistum, .Phrixas, Pyrgulp, Epium, Nudixugn; quorum quidem planque ab Eleis mea astate eversa sunt. Insula autem, quam dixi, a. conditorîs pouline Thera’ est adpellata. - A 14:9. Filius Therœ enavigere cum patte noluerpt: itsque dixerat pater, se cum. rdinquene tangage: onem inter [upas : Œigiv Marc.) a Quo dicte nomen huic adolescenti 05013:qu (Ovilupus) inditum est, idque nomen dein invaluit. IHujus Oiolyci filins fait Ægeus; a que Ægidæ nomen. habent, magne tribus Spartæ. Que ex tribu viris quum in vite non manerent liberi, ex oraculi edieto statufiant templum Eurüs ,Lsü et Œdjpodis dedicatum: et ex eotempore men. sereiillîs, liberi. Idemqne etiam in Theru insulta gccidit eis qui ex" his vjrisprogeniti saut. A150. Hactenus Lacedæmoniorum narrstîo et consentit: au? his muezzin» se ,spli .Theræî www immisce-

MELPOMENE. . 287 Grigris, Æsanîifilius, anus ex postal-il bqius Therse, quum rexTha- morùm esset, Delphos veuit, hecatombenzofl’erens nemine civitatis: sequebantmqueeum ami ex civibus, atqne etiam Battus, Polypï mnesti filins, de Euphemi genere, nains ex Minyis. Grino veto. rosi. Theræorum, quum de aliis rebus.consuleret oraculum, edixit Pythiap " civitatem debere cum in.Lihya.condere." Tum ille respondit: :2 " At equidem, o Rex, astate jam sum provectior, et gravis ad majum quidpiam moliendiim. Quin tu aliquem ex junioribus hisce illiu- uere- jube." Istadicens, Battum digito monstravit. Et hæc quidem) tune. Deinde veto, postquam abieraut, neglax’erunt oraculi efl’atum a, quum nec Libye ubi esset nouent, nec auderent coloniam miteuse:

151. Post hæc verorper septem annos non plait Therœ g arboresm queobscuram iniusula omnes, unaexcepta, exaruerant. in Consulentibusfigitunrem. - oraculum Theræis, objecit. Pythia coloniàm in Libyam dedutendàmn Itaque, quumnullum aliud esset mali remedium, in Cretamnnndesi mittunt, qui qnærerent, an Cretemium. aliiIuis, ont in: Libyen: umquam perbenùset. Nuneii per- Cretam obermnœs,.quumi malin oppida, tem ltanum venerunt; ubi cum purpurario quads!!!» cui nomen erat Corobius, sermonesmisoent, qui eis ait,.bents’s sein. Libyens finisse iidem et quidem in: Plateau; insulæ» Libyæ, m: Hunc; igitm hominem, proposîta mei-cade; Theram ducunt. En: Thera minimum primum eXploratores, haud multi numero: quibus. . quum viam in Plateam. banc insulam Carabins monstraaset. relias - quant ibi Corqbium. cum nescio quot mensium cibariis, et ipsi 063mm domum navigarunt, nuncium Theræis de illa însula.relaturi,, 152. enim-nua qonstitutum tunplllredire diffèrentîbus, Coro- bium amnia defecerunt. Deinde veto Samia navjs,,Ægyph1mv peu tem, cujus nauclerus Cohen: erat, ad Plateam halle (lehm. est: en Samii, postquama Comhio nom omnem cognoverunt, unies Nini: ois burin ei reh’querunt. Tuer bi, ex insula profecti, quum, Ægyptnmi pennes. naviguent, subsolanolvento sunt abrepti, et, non intermit- tente ü ventis par Herculis «bannes translaté, Tartessum perron me, divine quedam immine e0s.deducente.. Emma tempeswte intestin hoc emporium: itaque iidem inde rechante». maximum] (imam omnium, quorum cartier quædam minon notifia panes nit, ex minibus hmm vaccam; post Sommes minium-Landau mania filium, Ægiuetan: cum hoc enim nm alins consenties-e potest. Samii vero decimam lucri partem embaumes); Weimar ahenum faciendum curetant, ad crateris Argolici modum, circa quod sunt grypum capita in quincuncem disposita; hoc ahenum in J unonis templo dedicarunt, impositum tribu æneis colossis eptenoo mm cubiwrum, qui genabus innituntuv. Ah illo tampon primant ingm Cyrenæls Thermique ou. Semiis contracta est.

218 HERODOTI HISTOR’. 1V. 159. Theræi veto, reiicto in insula Corobîo,iTheràm redîerant, renunciarunt, me a se émulai» in Libyæ ora auditeur Pheuit igitut Thetæis, ut e singulis "ditionis suæ locis, quœ numero septem erant, viri mitterentur, in quidem ut frater cum frette sorte contenderet uter in coloniam abiret; ducemque eorum atqne regezn Battum designarunt. Ira igitur dune navet quinquaginta remorum

in154. Plateam Hæc Theræi memorant:miserunt. in reliqua I .narratione Theræis cum Cyrenæis con’venit. Nain, quod ad Battum spectat, neutiquam cum Theræis Cyrenæi consentiunt. Rem enim hi ita narrant. Est Cretæ urbs Axus, cujus rex fuit Etearchus. Is quumfiliam habec’ ret mutre orbam, nemine Phronimam, aliam duxit uxorem. Hæc , post illiusrmetrem domum ducta, voluît etiam ra ipsa noverca esse Phronimæ, multis eam malis adficiendo, et quidlibet adversus eam moliendo: ad extremum, impudicitiæ crimen ei inferens, persuasit marito rem ita esse. Et ille, persuasus ab nacre, nefarium in filiaux facinus machinatur. Aderat tune Axi Tbemison, civis Theræus, mercaturam faciale. Hunc, hospitio exceptum, jurejurando adstrin- gît ad operam sibi in en re, quam ab illo petiturus esset, navandam. Qui quum interposito juramento iidem suam dedisset, adductam ei tradidit filiam suam, jubens ut abductam in alto mari demergeret. Themîson, flaudem jurisjurandi indigne ferens, subito hospitio, hæcce feeit. Aceepta pueila, navi profectus est: ubî vero in alto fait, que se exsolveret j urisjurandi religions ab Etearcho sibi oblata, funibus religatam paellam in mare demisit, rursusque extractam secum Theram duxit. A 155. Inde Phronimam domum suam sumsit Polymnestus, spectatus vir apud Theræos, eaque pro pellice une est. ’ Circumecto tempore natus est huic ex ille filins, exili [sive potin, hæsitanœ] voce et balbutiante; cui nomen impositum est Battus, ut quidem Theræi et Cyreuæi aiunt: ut vero mihi videtur, aliudistatim impositum ei nomen erat; Battus vero deinde deinum, postquam in Li- byam pervenit,- nominatus est, nomine sumto ab .oraculo quod ei Delphis editum erat, et a dignitate quam inter suas habuit: ragent enim Libyes Battum vacant; eaquede caussa pute Pythiam, oraculum edentem, Libyen illum lingue adpellasse, quum sciret cum fore in Libya. Nam postquam ille ad virilem’ pervenitlætatem, Delphos profectus est, de voue-sua consulturus; consulenti autem ,

hæcBette, respondit mais causse venisti; et le rex Apollo I i ’ In Libynm mini: ovîbus divitem, coloniæ conditorem. quasi Græoo semone dixisset, tt Rex, vocîs caussa venîsti.” Tum Verville respondit: ’i 0 Rex,requidemvEI1i, vocis meæ "causse te.

MELPOMENE. 229 A consultons; torverormihi alia respondes impossibilia, jubens me i coloniam in Libye coudera z quanam tandem vi ? . qua hominum ms- nu î” Quæ ille dicens, non persuasit Pythiæ ut aliud sibi responsum duret. Quum igitur eodem, quœ antea, ei responderet: interim Battus, iila relicta, vaeram rediit. , 156. Post hæc et in hune ipsum et in reliquos Theræos ira dei ’ denuo incuboit. Et Theræi caussam ignorantes calamitatum, Dei; phos miseront qui de præsentibus malis consulerent. Quibus Pythia sespondit, "si cum Batto Cyrenen in Libya coloniam conderent, melius cum ipsis actum iri.” Miserunt posthœc Theræi Battum cum duobus navibus quinquaginta remorum: sed hi, postquam in Libyam navigarunt, quoniam cæteroquin quod agerent non habebant, Thermi- sont reversi. At redeuntes telis repulerunt Theræi, nec adpellere ad terrain passi sunt, sed retro navigare jusserunt. Illi igitur, necessitate coacti, navibus retro abierunt: et insulnm condiderunt ad oram. Libyæ sitam, cui nomen (ut supra dictum) Platea. Dicitur autem hæc insula pari esse magnitudine, atque nunc est urbs Cyrenœorum. i ’ 157. Hunc insulam postquam per’ biennium habitassent, quum nihil illis prospere cederet, uno viro ibi relicto, reliqui omnes Delphos- navigarunt: oraculumque adeuntes, responsum petiere, dicentes, Libyam se habitare, nec idoine melius secum agi. Quibus hoc responsum Pythia dedit: Si tu Libyen] ovium nutrioem melius nosti, Qui non adiisti, quam ego qui adîi ; velds miror tuam npientiam. Quœ Battus cum suis ubi audivit, retro navigavit: nec enim illos condendæ coloniæ causse, quasi mandato satisfecissent, prias absolvit deus, quam in ipsum Libyam pervenissent. Igitur postquam in. insulam pervenerunt, recepùo eo quem ibi reliquerant, in ipse Libya- locum cum condiderunt cui nomen Aziris; quem amœnissimi colles. utrimque includunt, et ab altero latere amnia præterfluit. . 158. Hunc locum quum per sex annos incoluissent, septimo. anno, precantibus indigenis, et meliorem in locum sese illos perducturos esse pollicentibus, persuasi sont hune relinquere. Duxeruntque eos Libyesinde moventes occidentem versus: per pulcberrimam autem- regionem, ne eam transeuntes Græci viderent, noctu eos transdu- xerùnt, diei .horam ita commensi: nomen haie regioni Irasa est. Deinde cos adfontem duxerunt, qui Apollini sucer perhibetur, dio lxeruntque: "Viri Græci, hic vobis commodum est habitare: bien enim perforatum’ est cœlum." l 159. Jam, queusque et Battus vixit, colouiæ conditor, qui aunas reguavit quadraginta, et hujus filius.Arcesilaus, qui sedecîm aunas rognant, habitarunt banc regiouem Cyrenæi .tot numero, quotinitio in coloniam fuerant missi. Tertio vero regnante, Batto cognomine

280: HERODOTI HISTOR. 1V. Felice, Gvæeos omnes Pytbia edico encula induit, ut in Atrium naviguent, cum Cyrum eam frequentatnsi: invitaverant enim illo Cynnæi, agrmmprÜMpdlidti. Omniaml’ytbiætaleerat: Senior in libyen gainois pervenerit timon Post discrets-s agi-nm, aux hune, Minou, plgsbit. Postquam igitut magna hominum multitudo Cyrenen confluait. finitimi Libyes, magna regionis parte spoliati, rexque eorum, cui nomen erat Adicran, quippe aigris exuti et contumeliose babiti a Cyrenæîs. misois in Ægyptum legalis, Apriæ regi Ægypti sese tradiderunt. Et ille ingentem Ægyptiorum contractum exercitum contra Cyreuenw ’ moisit. Cui Cyreuæi cum suis copiis in regionem cui hase nomen et ad fontem Thesten obviam progressi, prælio cum Ægyptiis commisso victoriam reportarunt. Ægyptii enim, Græcomm arma prius non: experti, iuosque aspernati, ita cæsi sont, ut eorum pauci in Ego ptum redierint. Cujus cladis culpam ipsi Apriæ tribueutes Ægyptii, protinus ab eo defecerunt. 160. Batti hujus filins fuit Arcesilaus ; qui postquam tegnum sus- eepit. primum cum fratribus suis discordias exescuit ; donec hi,;illo relicto, in alium Libyæ locum concasseront, inter seque inito consilio urbem banc condiderunt, cui nomen inditum,quod etiam nunc obtinet, Barca; simulque Afris, ut a Cyrenæis deficerent, persusserunt. Post hæc Arcesilaus adversus hos Afros, qui fratres suos receperant, et ab ipso defecerant, arma movit. Afri vero, p illum metuentes, ad I Libyes versus orientem incolentes confugerunt: et Arcesilaus, fugientes secntus, et Leuconem impie, Libyes oppidum, persecutus, ibi adgredi Libyes amuît. Sed prælio commisse taminsignem reporteront Libyes, ut eo loci ex Cyrenæis septem millia nantem ceciderint. Post eam cladem W Amadeus, quum medico-, meotum smisset, a . tistre Lwcho strangulatus est. Lest-chum vero uxor Arœsilai, cui nomen ont Eryxo, pet dolum occidit. 161. Arcesiiao in tegnum secouoit filins Battu, pale claudus. Cyrenæi veto, 0b tristem rorum suarum suum, Delphos minutum: qui Deum consulerent, que inita ratione optime res suas sont. Quo. Pythia jussit a Matthieu Arcadie modernistes: messers. Petierunt igitut Cyrenæi a Mautinensibus: bique illis dederunt virum inter cives probatissimum, cui nomen ont Deniers". Hic sir postquam Cyrenen pervenit, cognitis rebus singulis, primum instrea tribus distribuit Cyrenæos, partitione in hune moduminstituta : The- ræorum, eorumque qui ex illorum vicinia orant oriundi, mon partent constituit: alteram porteur Lacedæmoniorum et Cretensium; tertiam veliquorum insulariiim z deinde, exceptis agris mais et sacerdotiis, quœ rugi Botto tribuns, reliqua amnia, quis antea sagum fixeront. populo in medium proposait. »- 7 . . -

IMELPOMENE. " I 881 . (162. Jam, repente quidem hoc Battu, iste renon status durant, .Sub hujus autem filio Aroesilao inuites turbæ de honoribus souten- 9m. Arcesilaus cairn, Baud claudi filins et Pharetimæ, negavit se toleraturum terum statuai a Mapiinæsi Demonaote ordinatumr Ve,- sans .bonoreset privilegia repetiit sacrum-majorant. Inde excitants aeditione victus, Samumprofugit : mater varo Pheretima, et ipse fugiens, Salaminem Cypri se recepit. Salaminem Per id 0813p!!! telum nEueltbon, is qui thuribulum illud spectatu dignum Delphis dedicavit, quad est in Corinthiorum thesauro depositum. Hunc adiens Pberen tinta, exercitum ab eo ipetiit, qui se et filium Çyrenen preduceret. Atei Euelthon quidiibet mugis, quam exercitum, dudit. Et illo se, cipiensdona", 6 bonum quidem,” ait,u et hoc esse; malins veto illud fore, si petentisibi duret exercitum.” His verbis, quoties douma aliquod accepit, usa est. Postremo Euelthon dona si misit Ensum aureum et coloni, cui 1ans. etiam circumdata. Quumque idem di. ctum Pberetima repeœret, respondit Euelthon, iitalia tannera dati muliefibus, non exercitum.” i v 168. ,Per idem tempus Amadeus, Saini moratus, unumquemque excitabat spe dividendorum agrorum proposîta. Qunmquejam’ magnam manum contraxisset, Delphos est profeotus, de vredim consul» tutus voraculum ; cui Pythia hoc, dedit’responsum: tt Quatuor Battîs et quatuor Arœsilais, .per octo .hominum generationes, (lat Luis! tegnum obtinere Cyreuæ: ulterius vero ut ne cpnemini quidem hors tenir. Tu tamen, quum domum .redieris, quietus estos et quando fornacem reperçais plenum empilons, neexcoque amphores, sed ad aurum mais emitte. -Sin excoxeris fornacem, ne in circumfluam in- tres: alioqui peribîs tu et pulcherrimus taurins." * 164. Hoc a Pythia accepta responso ,Arcesilsus. salsifis-secum Samiis, Cyrenen rediitf Et ibi renon potins, immemor editi oraculi, pintas repetivit ab exsilii sui auctorîbus. Harum autemiaiii regione promus exécssçerunt: alios vero, in potestatem suam rada- ctos, Cyprum misit, ibi inœrficiendos. At hos quidem Cnidii, suam ad oram delatos, nerveront, et T heram miserunt. a Alias vero Cyre. murum nonnullos, qui in privateur Aglomachi magnum turrim con- figurant, circumdata materia Arcesilaus cramavit. Quo patrato faciuore, aümadvertens banc esse oraculi sententiam, quçd noluisset Pytbia ut reportas in fornace amphores encaquent, Cyrenæorum urbe ultro abstinuit, mortem timens oraculo significatam, et circum- fluons illam existîmans esse Cyrenen. Habuit uxorem, cognatam sui, filiam regis Barcæorum, ,cui nomenerat Alazir : ad hune se recepit. ’ At ibi conspiceti cum cives Barcæi et Cyrenæorumouulum nonnulli in faro versantem intorfecerunt, simulque cum illo soœrum Alazirem, ItaArcesilaus, oraculi responso sive volent sive præter son; voluntetsm nonobsecutus, fatum suum implants v 165. Dam Arcesilans, mali sui sibi paneton Barcæ versabatuxg- in-

932 HERODOTI HISTÔR. 1V. terim mater ejus Pheretima honoribus filii Cyrenæ fungebatur, quum alia administrons, tum inisenetn edsidens: postquam vero eum cog- Inovit Berce periisse, relicte Cyrene in Ægyptum profugit. Ex- stebantlenim mérite ab Arceailso in Cambysen Cyri filium colletai: en! quippe hic Arcesilaus, qui Cyrenen Cambysi tradiderat, et tributum ei pactes crut pendendum. In Ægyptum ubi pervenît i Pheretîma, supplex adiit Aryanden, suppeties sibi ferre rognas; caussam interserens, perdue filium suum eo quad Medarum fouisse:

166. Erat hic Aryandes præfectus Ægypti, a Cambyse constitutus; idem qui postea, quum se parem gereret Dario, interfecms est. pedibus.Postquam enim cognovit viditque Darium cupere I monumentum v " reà linquere sui, quele nemo ente illum rex reliquisset, æmulatus est cum r donec tandem mercedem retulit. Etenim Darius aurum ita excoquendum curaveret, ut, quoed maxime fieri posset, esset par; gatiss’imum: que en euro monetam procudit. Aryendes vero, - Ægypti præfectus, idem ipsum argentofecit: atqne etiam nunc purà gatissimum argentan: est Aryandicum. Id obi eum facere cognovit Darius, alia in cum culpa colleta, quasi adversus ipsum rebellasset;

interficiendum167. Tune ve’ro Aryandes hic, miseratus curevit. Pharetimam, . pollicetur ’ ei universum qui in Ægypto eratiexereitum, pedestrem et classie- rium; duce nominato pedestrium copierum Amesi, de Maraphiorum genere; inevalium vero Badra, de genere Pasargedarum. Priusl . quem autem mitteret exercitum, præconem in urbem Barcam misit; quæsiturum quis esset qui Arcesilaum interjëcisset. Barcæi vero uniè versi in se culpam receper-ont, malta ab illo niait: passas se esse dicentes.: Que re cognita, tum demum exercitum cum Pberetima misit. Et hæc quidem causse verbo tenus prætendebatur : missus autem, ut mihi quidem videtur,est exercitus h’oc consilio, pt Libyes sub Per- sarum redigereutur potestetem. Sunt enim Libyum (sive Afrorum) multi atqne varii populi : quorum. panai nonnulli regis imperio pare-" bout. plerique autem nullam Darii habebant rationem; - a 168. HABITANT autem LIBYES hoc modo. Incipiendo ab Ægypto, primi Afrorum sedes habent Adyrmachidæ: qui institutis quidem- maxîmam partem utuntur’Ægyptiis, vesteni vero gestant, qualem et elii Libyes. Mulieres in utreque tibia ermillam gestant ænéam : co- mem aiunt ; et pediculos, quos quæque capit,vicissim mordet, atque’ ite abjîcit: Hi soli ex cunctis Afris hocifaciuint: iidemque soli vir- gînes, quum in eo sunt ut nubant, regi ostendunt; quarum quæcum-ï que illi placet, eam rex devirginat. Pertinent hi Adyrmachidæ ahi Ægypto usque ad portum cui nomen est ’Plynus. v ’ «i169. His contigui sunt Giligammæ, terrera incolentes occiden-- tem versus, osque ad Aphrodisiadem insnlsm. IIn’ hujus regionisfi media ad. oram site est Plates insula, inquam Cyrenæi duxerant

MELPOMENE. I238 coloniam: in ’continente veto est Menelaiw portas, et Aziris oppidum, qubd habitant Cyrenæi; unde incipit silphium, pertinet autem aflpbium a Platea insula us’que ad ostium S’yrtis. Institutis hi utuntur iisdem fere atqne ii de quibus ante dictum. ’ 170. Gîligammamm, occidentem versus, finîtimi sunt Asbystæ. Hi supra Cyrenen habitant: nec ad mare pertinent; oram enim maritimam Cyrenæitincolunt. In regendis quadrigis non postremi nant, sed vel maxime inter Afros omneS’eminent. Instituta autem pleraque æmuiantur Cyrenæorum. 171. Asbystis ab occidente contermini sunt Auscliisæ. Hi super Barcanl habitant, pertinentqne ad mare circa Euesperides. In media Auschisarnm ditione habitant Cabales, exiguus populus, ad mare pertinentes prope Taucbeira, oppidum ditionis Barcææ. Iis- dem institutis hi utuntur atqne iili qui supra Cyrenen habitant. 172. Auschisarum horum, versus occidentem, finitimî sunt Nata- moues, numerosus populus ; qui æstate; relictis ad mare pecoribus, ad locum cui Angila nomen adscendunt, pa’lmulas collecturi : na- Icuntnr enim ibi frequentes palmæ arbores, insigni magnitndine, et frug-iferæ omnes. VIidem locustas venantur, quas "ad solem sic- catas m’olunt, et deinde lacti inspersas ana cum lacte bibunt. Uxo- res quidem quisque complures splet habere, sed promiscuecum quibuslibet coeunt: simili mode, atqne Massagetæ, scipionevprius in terram defixo concumbunt. Quando primum uxorem-ducit vit Nuamon, mon: est ut prima nocte sponsa cum singulis deinceps convivis concumbat: et quilibet, postquam coiit, donum dat quod domo secum adtulit. J urisjurandi et divinationi apud ces hi ritus tant. Jurarît pet vires qui inter ipsos justissimi et fortissimi dicuntur fuisse; per hos jurant, sepulcra eorum tangentes. Divinaturi, ad sepnlcra acéedunt major-nm, et peractis precibus ibidem indor- miunt : quodcumque dein visum quisque par somnum vidit, en uti- tnr. Fîdem sibi mutuo dam: hoc modo: alter alteri ex sua manu præbet bibendum, vicissimque ex alterius bibit manu: quod si liquo- ria nihil adest, pnlverem humolsublatam lingunt. A 178. Nasamonibus contemini sunt Psylli. Hi tali mode inter- îerunt. Notus rentas exsîccaverat reçeptacula, quœ habuerant, aquarum : est enim regio inti-a Syrtes munis aquarnm inops. Tom illi, re. deliberata, communi consilio adversus notum expeditionem suscepernnt: (refero autem hæc, quœ Libyes narrant z) et, postquam in àrenas petvenerunt, coortus notas eosiobruit. Quibus’ex; itinctis, regionem eorum Nasamonesoccuparunt. ” . 174. Supra hos, meridiem versus,’in Ëegione feria fréquente, habitant Garamàntes ; quemcum’que hominem fligiuut,’ et cujuScumo que commercium: nec arma ullaad belli usum hi babént, nec pu- gnue notant;2 a ’

234 HERODOTI HISTOR. 1V. 175. Hi igitut supra ’Nasamones habitant: juxta mare veto,- et. ab occidente, finitimi eorumdem Mm sunt. nHi in media capillos crescere sinentes, bine veto atqne illinc in ente tondentes, cristas gerunt. In bellum proficiscentes, struthionum pelles pro sentis gestant. Per eorumdem ditionem Cinyps fluvial, ex colle profluena cui nomen Chariton, (id est, Gratiarum collés) in mare provolvitur. Hic collis Chariton nemoribus frequens est, quum reliqua Libya, quam adhuc commemoravi, arboribus nuda sit. A mari ad illam stadia sunt ducenta. 176. Macis his proximi sunt Gindanes: quorum mulieres fascias ex pellibus ad pedum malleolos gestant unaquæque maltas ; idque hac de eaussa fieri aiunt: ut cum quoque viro concubuit mulier, ita fasciam circumligat; et, quœ plurimas gestat, ea præstantissi- ma esse judicatur, quippe a plurimis viris amata. 177. 0mm horum Gindanum, quœ in mare prominet, Lotophagi habitant: qui nullo alia cibo, nisi loti fructu, vitam sustentant. Est autem lotifructus magnitudine baccæ lentisci, dulcedine vero similis fructui palmæ varbOris. Parant vero Lotophagi etiam vinum ex eodem fructu. 178. Lotopbagos, secundum mare, exeipiunt Machlyes ; qui et ipsi quidem loto utuntur, verumtamen minus quam prædicti.-.. Per- tinent hi ad flumen magnum, cui nomen Triton: infunditurque is fluvius in magnum lacum Tritonidem, in quo est insula cui nomen Phla. Hunc insulam, aiunt, Lacedæmonios ex oraculi elfato colonis’debuisse frequentare. 179. Narratur vero etiam hæc historia. Iasonem, postquam sub Pelio navem Argo construxisset, quum alia hecatombe,’tunc et tripode ænea in navem imposito, Peloponnesum esse circumvectum, ’ Delphos profecturum: sed quum circa Maleam navigatet, venta Zbçrea abreptum et ad Libyam fuisse adpulsum; priusquam autem terram conspexisset, hœsisse in brevibus Tritonidislacus. Ibi tune inopi consilii, nescientique quo pacto educeret navem, adparuisse aiunt Tritonem, jussisseque Iasouem, ut sibi daret tripodem illum ;. dicentem, se illis monstraturum exitum, et incolumes missum. Cui postquam morem gessisset Iason, tum Tritonem illis tutum par brevia i exitum monstrasse, et tripodem in suo templo deposuîsse; ex eodem veto tripode oraculo edito rem omnem Iasoni. ejusque sociis præ- dixisse ; ,nempe, " si quis ex Argonautarum posteris tripodem illum abstulisset, tune inevitabili necessitate centum urbes Græcasi circa Tritonidem lacum esse condendas.” Quæ ubi cognovîssent Libyes hueregionem incolentes, tripodem illos occultasse. ’ 180. Maehly’um horum finitimi sunt damnes ; qui pariter atqne illiTritonidem lacum adcolunt, [sed interfluente Tritone ab illis dirimuntur. Et Machlyes quidem in postica capitis patteçomam

.7 MELPOMENE. , au aiunt ; -Ausenses vero in anteriare. Annuo Minerve feria virgines horum duabus a partibus stantes pugnant invicem lapidibus atqne fustîbus, dicentes, indigente deæ (quam Minervam nos vocamus) se patrio ritu qficium præstare. Si quœ virgines ex vulneribus moriuntur, bas falso nominatas virgines dicunt. Priusquam veto illas ad pugnandum committant, hoc faciunt. Pulcherrimam virginum publice exomant galea Corinthia reliquaque armatura Græcanica, et currui i impositam circa lacum circumvehunt. Quonam vero cultu virgines omaverint ’priusquam Græci in eorum vicinia habitarunt, non habeo dicere: videntur mihi autem Ægyptiis armis eas instruxisse. Nam ab Ægypto et seutum et galeam autumo- ad Græcos pervenisse. Minervam autem perhibent esse Neptuni filiam et Tritonidis paludis: dedisse autem se ipsam Jovi, quum nescio quid haberet quad de. patre conquereretur: Jovemque eam pro filia adoptasse. a Hæc- quidem itd narrant. Cœterum promiscue cum mulieribus pecudum« more coeunt, non una habitantes. Tertio quoque mense conveniunt viri: quo in-conventu, postquam adultus est puer quem mulier peperit, cui vim similis reperitur puer, is ejus pater esse» censetur. 181. Quos adhuc recensai, hi sunt Nomades Libyes, mare ada colentes.. Supra hos vero, mediterranea versus, fera (feris frequens) Libya est. Tum supra banc supercilium est arenosum, a Thebis Ægyptiis asque versus Herculeas pertinens columnas. In eo supercilio per decem fera dierum iter sunt in collibusfrusta salis, ingentibus grumis ; et in cujuslibet collis verticene medio sale i exsilit aqua frigida ac dulcis: circaquetillas aquas habitant extremi homines versus desertam Libyen), ultra ferinam. Et primi quidem, a Thebis decem dierum itineredistantes, habitant Ammonii, qui templum J ovin habent, a Thebano templo derivatum: nam etiam Thebis, ut ante dictum est, arietina facie est J ovis simulacrum. Est autem ibi alia etiam aquafontsna: quæ marie tepida est, versus meridiem autem frigidior, ipso vero medio die admodum fit frigida, quo tempera hortos illi irrigant: tum inclinante die minuitur paulatim frigus asque ad solem occidentem, ubi rursus tepida fit aqua: dein paulatim calescit, donec media nox adest; tune vero fendus exœstuat: post mediam noctem rursus refrigescit usque ad auroram. Nomen- fontis est Solisfons: ’182. Post Ammonios in eodem arenoso supercilio, post decem iterum dierum iter, tumulus salis est, similis Ammonio, item aqua; ibique rursus homines habitant: nomen loci Augila est. Hic est locus, quo proficisci consueverunt Nasamones, palmuias collecturi. 183. Ah Augilis, rursus post decem diemm iter, alias est salis tumulus, et aqua, et frcquentes palme arbores frugiferæ, quemadmo- pdum et in cæteris tumulis. Ibi habitant homines, quibus nomen Garamantes, magnas admodum populus: qui humain in Islam in«

I236 HERODOTI HISTOR. IV. «sont, atqne in sementem fisciunt. Brevissima ab his via ad Les tophagos. iter est triginta dictum. In horum terra nascuntur etiam bores qui qpùtlwnomi (retro pacanes) vocantur. Sunt autem opi-. sthonomi banc ob caussam, quod comua habent antrorsum curvata; qua de caussa retro gnadientes pascuntnr : nain antrorsum progre- dientes pasci non possunt, quoniam, priusquam progredi possint, cornua in terram impinguntur. Cæterum ab aliis bobus nil diiferunt, nisi hac ipso, et corii crassitie duritieque. Iidem Gal-amantes quadrigis venantur Troglodytes Æthiopas. Sunt enim hi Troglo- dytæ Æthiopes pedibus pernicissimi omniumihominum, de quibus fando audivimus. Vescuntur autem Troglodytes serpentibus .atque lacertis, et id genus reptilibus: sermone vero utuntur nulli alii

; sed184. Post strident Garamantes, veluti interjecto noctuæ. iterum diei-am l . decemA itinere, alins est salis tumulus, et aqua: quo loco homines habitant, qui Atarantes vocantur. Hi soli omnium, quos novimus, innominati sont: nam cuncti quidem in universum Amantes nominantur, unicuique autem par se nullam nomen impositum est. Iidem solem capitibus. ipsorum imminentem exsecrantur, et fœdis quibusque conviciis injeessunt, eo quad et ipsos boulines et ipsorum terrain exuratiatque perdat. Deinde, post aliorum decem dierum iter, est alius salis tumulus, et aqua, et circum habitantes homines :chi tumulo proximus est mons, cui nomen Atlas ; angustus, et circumcirca rotundus; idem ca esse altitudine perhibetur, .ut vertices ejus couspici non possint; numquam enim nubibus vacare, nec æstate, nec hymne. Hunc montem cælifulcrum esse aiunt indigenæ. Ah hoc monte homines isti nomen invenere: Atlantes enim vacantur. Dicuntur autem hi-nec animatum quidquam comedere, nec insoumis videte. . 185. ,Ad banc igitur usque Atlantemnomina edere possum populorum, supercilium illud habitantium z iulterius vexe nonipossum. Porrigitux autem idem supercilium- asque ad Herculeas columnas, Nique etiam extra cas. Suntque in illo ex denorum diemm itineris intervallo salis fodinæ, et homines ibi habitantes, quorum omnium domina ex salis grumis sunt exstructæ : nain iste jam Libyæ tractus pluvia caret; nec vero durare mari ædium possent, si plueret. Efo foditur autem ibi sal et albus colore, et purpureus., Ultra istud vero supercilium, versus meridiem et mediterranea Libyæ, deserta est terra, et aquis, feris, pluvia, lignis vacua, omnique humore promu

186. Itaque inde ab Ægypto asque ad Tritonidem quidem locum sunt Nomades Libyes, carnium esu et lactis potu viventes. Vacca- rumdestituta. vero carnem hi non gustant, eamdem ob caussam . propter , quam nec Ægyptii: nec veto porcos alunt. Vaccarum.carne-vesci Cy-

renæorum etiam maliens nefasMELPOMENE. dacunt pmpter Ægyptismxlsin, ea-Il jus in honorem etiam jejunia agnat et fastes dies celebnant’: Bar- cæorum ver-o mulieres non mode vaccas, sedzne pornos quidem gantant. Et hæc quidem lita se-habent. 187. Qui vero ab accidente Tritonidisllaeus habitant Libyes, hi nec eisdem utuntur institutis. nec puerisid fadant mon! Hamada facere consacrant. Nomades enim Libyes, haud satis scia au omnes, multi certe eorum hoc faciunt: quando pueri «tamquam!!! annum compleverunt, tune illis venas in vertice capitis lanaoviun succida urunt, nonnulli etiam venas temporam; idque bac nanan fadant, ne insequente tempore umquam ex pituita labore’nt c capite a defluente : et banc 0b caussam aiunt optima se frai valetndine. Re vera enim Libyes præ omnibus hominibus, quos novimus, finitis- sirna utuntur valetudine; an hac ipsa de causas, equidem pro cette haud -dixerim: sunt autem utique firmissima valetudine. Quodai pueras, dam inuruntur, convulsio corripit, inventa estab eis medi- cina : inspersathrci urina eis medentar. .Refero autem quæab ipsis

Afi’is188. Sacrificiorwn narrantur. ritus apud Nomades I hi. unit. A!) une pecudis auspicantur, quam. præcisam supra domum projiciant: hoc facto; ceryicejn victimæ. retro venant. Non autem immolant nisi Sali et Lunes. His Libyes cuncti sacra faeiunt :I sed, qui circa Tritdnidem boum sedes habent, hi Minerve maxime, et post hanc Tritnni et Neptuno sacrifiant- 18.9. Vestem veto et apsides, titubas insinuait Minervæ ima- aines, a Libyssii adoptarunt Græcis præterqaam enim quod pel- licea est Libyssarum vestis, et .quod fimbriæ, ex illam ægidibu: (thoracibus caprinisj pendantes, non serpentes sunt, sed ex loris fastes, reliqua 6mois eodem mode instructa saut. Atque etiam nomen dedarajt, ex Libye vexasse cultum que instruuntur Palladia. Qsîppe .Libyssæ mulieres vesti suæ circumjiciunt nudas rageas (un. races ex pelle caprina) fimbriatas, tabla tinctas: ex his veto œgei: Græci œgidas denoininarant. Videturque mihi etiam ululons in sa. ais hic primum exstifisse; utuntur hoc enim maxime mulieres Liby- k ce, et belle utuntur. Etiam quadrijugos equos jungerc ab Afris

190, Mortaos sepeliunt Nomades eodem mode atqne Græci, ex- Melunceptis Nasamonibus. HiGræci. enim «dents: radiant; V coque I curant, ut tact. quum in eo est ut animum eflet, sedan, nec supins meris- . Donna; illorum ex asphodelnram caulibas compactæ sont, h- Wtisjumis; sunnite. pommes. Hæc istnrum-sant instituta. 191. A!) Tritonis flavii Amatibns jam finitimi sont aigrie W19. LÏÔJKG, et mum?!» domibns latentes; quorum nomen est MË- Hi in 5919m capitit parte comma niant, immun tous

238 HERODOTI- HISTOR. 1V. dent; corpus veto minio tingunt: aiuntqoe se hi ex Trojanis viris esse oriundos. Regio hæc autem, et reliqua pars ,Libyœ occidentem spectans, multo fieqaentior est fin) (Masque quam Nomadum regio. Nam orientalis Libyæ tractus, quem Nomades incolunt, hu- milia est et arenosus, asque ad Tritonem fluvium: qui veto bine ad occidentem vergit, qui agricolarum est, is montanus admodum,et nemorosus, et feris bestiis frequens. Sunt enim ibi immani magni-i tudine serpentes, sont ibidem leones, et elephanti, et ami, et aspides, et asini cornuti: sont item cynocephali, et acephali oculos in pectore habentes, ut quidem Libyes perbibent, et feri viri, fœminæque feræ; denique magnas numerusialiarum bestiaram, quœ non sunt fabulosæ. - 192. In Nomadum veto regione nihil horum, sed alia butinais genera hæcce: pygargi, [de genere antiloparum.] dorcades, bubali, asini, non comuti illi, sed alii impoti, nempe qui non bibunt: tum oryes, quorum ex cornibus conficiantur Puniearum citharerum brachia; bovisfere magnitudine hostie; sont item bassaria, [de vulpiam genere,] hyænæ, hystrices, feri arietes, dictyes, thoes, pantheres, baryes, crocodili terrestres tricubitales,lacertis simillimi, struthiones, serpentes pusilli singulis cornibus instructi. Et hæ ibi bestiæ saut. et alia; quœ item alibi, cervo et apro exceptis: cervus enim et aper in Africa omnino nullus reperitur. Sunt autem ibidem marium tria genera; unum earum quœ bipcdcs vocautur: alite sagaies, Libyco nomine quod Græca lingua colles significat: tertiam genus, achi- nees. Sunt etiam mustelæ, quœ in silphio nascantur, Tartessiis si- millimæ. Tot bestiarum genera habet hæc Nomadum Libycorum regio, quoad nos longissime percunctando comperire potuimus. 193. Maxyum Afrorum finitimi Zaueœs sont: quibus maliens plaustra aafigantur, in bellum proficiscentibus. 194. His contigui sont Gyzantea: apud quos plurimum mellis parant apes: multo vero major copia paratur hominum artificio. Hi omnes minio pingantur; vescunturque simiis, quarum incredibilis copia in eorum montibus nascitur. 195. Prope horum regionem, aiunt Carthaginienses, insulam esse, cui nomen Cyraunis, ducentorum stadiorum longitudine, latitudine arctam, in quam transiri e continenti possit: esse autem eam alois et vitibus refertam. Esse in eodem lacum, e quo virgines indige- næ permis volucrium pice illitis rameuta auri ex limo referant. Hoc quidem an vere ita sit nescio: scribo autem quœ narrantur. Fuerit autem omninoverum; quandoquidem etiam Zacynthi e lacu et ex aqua colligi picem ipse vidi. Sunt ibi Incas quidem plures, quorum maximas est septuaginta pedum quaquaversum, duodecim pedum l altitudine: in hune demittunt contum, cujus in extremo myrtus alligata est; hac myrto educunt picora, que: adorera habet upbalti.

MELPOMENE. . s 239 cœtenm Pieriœ præstat pici. Hanc infundunt in scrobem prope lacum efl’ossam: et postquam probabilem picis tcopiam collegerunt, ex ’fovea illam in amphoras infundunt. Quidquid in lacum incidit, id terram subit, et in mari rursus comparet; abest autem mare a lacu quatuOr stadia. [tu igitur etiam, qua: de insula illa narrantur ad Africain site, non dissimiiia veto sunt. - 196. Narrant iidem Carthaginîenses hæcce: esse locum Libyæ extra Herculeas columnas, hominesque ibi habitantes, quos quando ipsi mercandi causas adeant, expositas e navi merces in ipso maris litote a se ordine disponi: tunc se, conscensîs rursus navibus; excitare fumum. Indigenas, conspecto fuma, accedere ad mare, (et depo- site pro mercibus aura rursus procul a litote discedere. Tum Carthaà ginienses, navibus egressos, rem inspicere: et, quod si æquivalçn- tem mercibus suri copiam repererint, ablato auto sbire; sin minus, redire itidem in naves, ibique residere. Tum denuo accedentes illos, ’aliud aurum ad prius adjicere, donec ipsis ut satis babeant per- suaserint. Nec vero alteros alteris facere injuriam: nam nec sese sutum tangere priusquam sibi ’pretium æqnivalens mercibus fuerit visum; ’nec illos mercibus prius imponere maous quem ipsi accepîs-

197. Hi sunt Afrioæ populi, quos potui commemorare: et ho- rumsent quidam picrique aumm. Medorum regem neque- nunc curant, neque tune ullam ejus habuerunt rationem. Hoc veto solum .adhué dé hac terra dicendum habeo, quatuor nations: illam incolere, nec plures, qnoad nos novimus: quarum dues indigenæ sunt; duæ vero non tsunt. tLibyes et Æthiopes, indigenæ; illi ad septemtrionem, hi ad meridiem habitantes. Phœnices veto et’Græci, advenæ sunt. 198. Videtur mihi autem bonitate soli nautiquam’præstare Libya, ut cum Asia aut ouin Europa posait confetti, excepta sols. Cinype; nain idem ragioni nomeu est atque fluvio. Hæc veto regio fru- ctnum cerealium proventu par est optimæ terrai-nm omnium; et reliquæ Libyæ promus dissimilis. Habet enim nigrum solum; ftequentibus rigatur fontibus: et nec siccitatem timet, nec a nimiis imbribus inundata læditur; pluit enim in hac Libyæ parte; Pro- ventuum frumenti eadem ratio est, atque in Babylonica terra. ’Est veto etiam bons terra quem Euesperitæ colunt; nain, quando uber- tate præstat mea’sîs, fort terra horum centupium; sed Cinyps tre- centnplum.199. Cyrenaica regio, quæ altissima ’ ’ est hujns tractus Libye, quem Nomades tenent, tres in se tempestates coutinet, miratu di- gnes. Primum maritimus tractus fructibus turget, et au messem vindemiamque maturus est; His collectis fructibus; medius "tractus; supra maritimum porrectus, quem colles vocant, maturescit. Deni- que campai-tafia ex hoc ’msdiol tracta fructibns, tu’rgescunt etiamt et

ne assoner! muon. 1v. sa moniteurs parvenant un, qui in altissimo terras mon ha- scuntur. Ita qusndoiepotus ossianique est primus furetas; tune opportune scies: extreiiius: adeoque pel- octo menses collectio fru- ctuun Cyrenæos occupat. Sed busc quidem bactenùs. 200. P311813 avaryande ex Ægypto suxilio missi. Pheretimæ, postquam Barcam venere, obsidione cinxemnt urbem, postulantes ut underentur cædis’ Arcesilai auctores. Sed conditionem non ac- capare oppidani, quippe quorum universa’ multitudo particeps en: culpæ. [taque oppugnarunt Barcam Perses novem continuas mèn- ses, et cuniculos agentes quibus in urbem intrarent, et Validss in mutum impressiones facientes. Sed cuniculos indagavit reperitque fsber ærarius æneo scuto. Re soin) secnrn perpenss, ’circumtulit scutum intra murum, [et pavimenvo arbis admit. FJarn aria loch, obi illud admovebat, surda erant: qua parte veto erant cuniduli, ibi sonum edebat æs scuti. Itaqueibidem ex adverse cunicuium agentes Barcæi interfioiebant Perses terram fodientes. [ta indaguti cuniculi surit. Impressiones veto in muruni factas valide repellebant

oppidani.201. His rebns quum I multum tereretnr tampons, multique et utrisque cadetent, nec pauciores ex Persarum numero quam ex op- pidanorum, dux pedestrium copiarum Amasis hoc éonsiliuin ’capit. Intelligens vi-capi-Barcœos non posse, (lolo vero vposse, hæc facere Noctu latam fodit fossam, oui ligna parum Valide instravit, superque ligna humum ingessit, ita ut superficies’reliquæ terræ me æqualis. Ut illuxit, Barcïœos ad colloquium invitavit; oui iubentes illi murent gessemnt : et ad extremum placuit compositionem invi- ce’m inire. Compositionem autem-fecerunt, super occulta fissa sacrificautes, in bas conditiones : " quousque hœc terra ita maneret, firmum manere jusjurandum :I et Barcæos promittere muletaui se regi soluturos; Persas veto, nihil p0rro se contra. Enrobés novatuê ros." Peracto fœdere, Barcæi bis fidem adhibentes, et ips’î egredîe- bantur urbe, et hostium quisquis vellet intra’mnros ingredi patiebùfiï tur, omnibus apertis portis. At Perses, dismpt’o codifie ponté; in urbem irruebant. Pontem autem, quemvfecerant,*ba’c haussa tout, ut surent juramento, quorpactil besant cum liarderais; cadrais mm fore foulas, quamdiu terra [me in eo «aux; que tinte ester, Rupto autem ponte; non amplius-rstum manebat fœdus. V I 202. Jam igitur Pheretima eos, qui cœdis faciendæ maxime fuen tant sucions, deditos sibi a Persis, cires murum’icrucibus. suiiixit, et uxorum eorumdem præsectas mammas pariter cires mnrum sus: pendit; .Beliquos veto Barcæos Persis prædse loco ’permisit, exceptis Battiajdis et eis qui cædis non fuissentparticipes’: bis V611).

urbani-203. Reliquosigitur Pheretima «Barons captivas tradidit. abducentes Perses i ’ redis-

MELPOMENE. 2411 tout: qui quum ad Cyrenæomm urbem accesserunt, Cyrenæi, oraculi cujusdam religione se soluturi, pei- ipsam urbem illos passi sunt transira. Per quem dum transivit exercitus, Bares, navalibus copiis præfectus, capi urbem jussit : et Amasis, pedestris dux exercitus, ne id fieret prohibait; t’ contra solam Barcam,” dicens, " nec contra aliam Græcam urbem se esse mîssum.” Deinde vero, postquam transiissent et in colle resedissent J ovis Lycei, pœnituit eos Cyrenen non tenuisse, iterumque ingredi urbem tentarunt; sed portas clau- sere Cyrenæi. Tum Persas, nemine licet repugnante, metus incessit: et cursu se inde ad sexaginta fers stadia receperunt, ibiqne resederunt. Ubi dam stativa habuit exercitus, advenit ab Aryande nuncius, qui illos revocaret. Et Persæ, commeatum sibi præberi precati a Cyrenæis, accepto ab eisdem commeatu in Ægyptum abierunt. At inde excipientes illos Libyes, ut quisque tardabat mora- baturque, itap eum interficîebant, quo vestitu ejus reliquoque adparatu potirentur: donec reliqui in Ægyptum perveneruut. . 204-. Hic Persarum ,exercitus longissime in Africa usque ad Euesperidas pervenerat. Quos veto ex Barcæis captives abduxe- rant, bos ex Ægypto procul a patrie amandatos ad regem miserunt : rexque Darius vicum illis Bactrianæ regionis habitandum concessit. Et illi yico huic nomen imposuere Barcam, quæ Barca ad meam usque ætatem in Bactriana habitats. erat. l h V 205. Nec vero Pheretima bono vitæ fine usa est. Etenim simul atque, capta de Barcœis ultione, ex Libye in Ægyptnm redierat, misere obiit: vivens guippe vermibus scatuit e ente coatis. Ita nempe hominibus vindictes nimis atroces ’invidiosaa sunt apud dans. Talis igitur et tenta vindicte fait, quem de Barcæis cepit Pbere- tima, Batti uxor.

FINIS L Il!!! QUAITI.

’HERODOTI HISTORIARUM LIBER QUINTUS. TERPSICHORE.

l. P EREÆ, quos in Europe Darius reliquerat, quibus præerat M9 gabazus, primos ex Hellespontiis Perinthios, parere nolentes regis imperio, subegerunt. Iidem Perinthii superiori tempore a Pæom’bus quoque male fuerant mulctati. Pæones, Strymonem adcolentes, oraculi responso moniti erant ut arma advenus Perinthios’ inave- rent, et, si quidem Perinthii oppositis castris ipsos invocaSsent, nominatim compellantes, tum bos invaderent; sin non inclamassent, non invaderent. quue fecerunt Pæones. Quibus quum castra Perinthii opposuissent in suburbio, ex provocatione triplex institue- batur certamen singulare; etenim virum cum vire, et equum cum equo committebant, et canem cum cane : et duobus certaminibus vicerunt Perinthii. Qui quum prœ gaudie pæanem canerent, tum conjectantes Pæones hoc esse quod significasset oraculum, dixerunt inter se: tt nunc impletnm nabis oraculum fuerit, nunc nostrum opus est." Et cantantes Perinthios adgressi Pæones, ingentem reportarunt victoriam, paucosque ex illis reliques fecerunt. ’ ’ 2. Hæc olim a Pæonibus in hunc modum gesta erant. At tune fortiter pro libertate pugnantes Perinthii, multitudine victi sunt a Persis et Megabazo. Subacta Perintbo, par Thraciam exercitum circumducens Megabazus, cuncta oppida, cunctosque populos inibî habitantes, sub regis imperium redegit: h0c enim illi mandatum erat, subigere Thraciam. . 3. THRACUM natio, post lndos utique, maxima est nationum omnium: qui si sub unius essent imperio, eut concordes inter se essent, invicti forent, et longe omnium, ut mihi quidem videtur, potentissimi. At hoc ipsum difficile est illis, atque impossibile, ut fiat umquam: eam ob caussam infirmi sunt. Habent autem, pro regionum diversitate, malta ac varia nomina: sed eisdem moribus institutisque utuntur omnes, exceptis Getis, et Trausis, et qui ultra Crestonæos habitant. . 4. Et Getarum quidem instituta, qui immortales se esse prædi- cant, supra exposui. Trausi veto, aliis quidem in rebus, reliquîl

,.TERPSICHORE. . - 24.3” . Tbracibus nil diiferuntk; sed recens natis ac denatishoc faciunt. wNatum’circumsident. cognati, et miserantur, quot quantaque male oporteat cum, et gire rictus sit,.perpeti, omnia’quæ homines marient mais commemorantes. Denatum vero jacentes listantesqu’e terra condunt, commemorantesquat quantisquc molis si: Iiberatus, quamque muni parte battus. i . ’ ’ . 5. Apnd eus qui supra Crcstonœos habitant, hic mes ehtinet. Uxores quilibet vîr .plures habet : , jam, quando vir moritur,zmagna fit inter uxores disceptatie et’ acris amicorum. contentio super hac- quæstione, quænam ex usoribus carissima fuerit marito. .Dein, .quæ talis judicata est, et cui hic, hunes habetur, illa, a viris atque inuli- eribus .collaudata, juguiatur. super tumulum ab hie qui eam proxime cognatione attingunt, et jugulata una cum marito sepelitur: reliquæ vero magnas sibi calamitati id ducunt, namque maximum hoceis probrum6. Reliqui Titraccshisce censetur. utuntur institutia. Venduntliberos r . . sues, in alias terras abducendos. Virgines non custodiunt, sed cengredi cum quibusque veinerint viris patiuntur: ux0res ver-o severe cn- stodiunt ; emunt autemuxores a parentibus ingenti pretio. Punctam lotis habere cutem, nobile judicatur : impressa’ non habere stigmate, ignobile. Otiosum esse, honestissimum. habetur: terram colere, quam maxime inhonestum. Ex belle et præda vivere,lauchtissimum. Hi sunt.præcipui illorum mores. , 7. Deos autem soles celunt hosce: Martem, et Bacchum, et Dianam.. Reges vero eorum, præter privatos cives, Mercurium maxime colunt deorum, et per hune jurant; dicuntque a Mercerie

8. Sepulturæ apud divites hæc ratio est. .Per triduum exponunt mortuum,se esse pries illum deplorantes,prognatos. sed mox victimarum omne l genus. mactantes, lautaque celebrantes convivia. Deinde sepeliunt comv bustum, aut’etiam noncombustnm terra condunt. Postquam tumulum adgesserunt, certaminum varia ipreponunt genets, infquibus mandala .pretia preposita sunt his qui singulari certamine Vincent. Hæc est sepulturœ apud Thracas ratio. - I , . 9. A septemtrione hujus regionis quinam habitent, homines, pro certo dicere nemo potest. Illud quidem adparet, esse trans Istrum desertam terram et infinitam. Solos. tantum resciscere potui trans Istrum habitantes homines, quibus nomen perhibetur. esse Sigynnœ, Medica veste mentes: quorum equos aiunt esse toto corpore hir- sutes, pilis ad quinque. digitos longis; exiguos illos, et siums, et parum validesad vires vehendos; plaustris autem junctos, esse velo- cissimos; com ’ob caussam plaustrisyebi indigenas. Pertinere autem harem fines fore osque, ad Enetoa, qui ad Adriaui habitant. A Medis autem.sese.vortosdicuntl. Quonam vero pacte, Mederum hi fuerint

244 HERODOTI HISTOR. V. celoni, exputare equidem non quem sed longe teinperis ulctuiierî utique malta passant. Getarum Sigynnæ- apnd Ligues super Musaliam babitsntesfiutitore: vocantur; apud Cypries veto, hostie. ’10; Narrant quidam Thraees, opes occupera terras trans 18mm, caque causse non pesse homines ulterius progredi. a. Quæ mihi parum probabiliter ab bis dici videntur; quoniam constat frigoris in- patientes esse istas bestioles: sed propter frigos inhabitable mihi videntur esse ragions sub septemtrionibus site. Hæc sont igitur quæ de hac regione memorantur. Casterum maritimum illius trac ctum, .ut supra dixi, Megabazus sub Persarum redegit postestatem. Il. Dames simulatque trajecto Hallesponto Sardes pervenit, recordatus est beneficîi ab Histiæo Milesio in se colisti, et a Mîtyienæo Coe (inti. Itaque hisISardes aroessitisoptionem dedit. Et Histiæus quidam, utpote Mileti tyrannus, nullam sibi insuper, tyrannidem postulavit : petiit vero Myrcinum Edelidem, cupiens in ea urbem condere. Hane igïtur hic optavit. confiassent qui non tyrannus, sed privatus esset, peüit’vMitylenæ tyrannideml Im- petrato uterque quad coptaverat, eo se contulit. - v l2. Posthæc oblata Dario est res quædam,equa conspecta incessit eum cupide mandandi Megabazo, ut Pœonas subigeret, et e: Europe in Arion: abstracto: minent. Res ea hujusmedi fait. Étant Pigres et Mantyas, viri Pæones: qui,.postquam Darius in Asiam trajecerat, cupientes ipsi tyrannidem occupare Pæoniæ, Sardes venere, secum ducentes sororem, magnam stemm, et forma præstantem. Hi observato tempera quum Darius in Lydomm suburbio in publico sederet, hocco instituerunt. Sororem, quam potentat optime instructam, aquandum miserunt, vas in capite gestantem, ex brachio post se ducentem equum, s’imulqne linum nentem. Ut prœteribatmulier, advertit regis minium: etenim nec est Persarùm more ’nec ex Lydo- rum hoc erat, quad illa faciebat, nec ullins Asiatiei populi moribus conveniens. Igitur quum ea res animum regis advertisset, satellitmn nonnullos, jussos observare quid equo faceret hæe taulier. (laque hi pone sequebantur: illa vero, ubi ad fluvium pervenit, aquavit equum,- deinde vase aqua repleto eadem via præteriit, aquam super capite ge- stans, equum ex brachio post se trahens, et manu fusain torquens. 18. Miratus Darius quæ partim. ex speculateribns audivit, partim ipse vidit, jussit ceram se adduci mnlierem. En et adducebatur, adorant simul frottes ejus, qui baud procul alicubi, quid rageretur, speculati tarant. Interrogante Dario, cigare illa met, responderunt juvenes, " esse se Pœones, illamque suam- esse sortirent.” ’Denuo interrogat tex: " quinamvvero homines Pæones sint, et ubi terramm habitent; denique quid illi sibi vellent’quod-Sardesvenissent P" Responderunt illi, fi venisse ut traderent se regi; esse auteurPæo- niam segionem ad Strymonem fluvium; Strymonem vero baud pro-

TEBPSIC ROBE. . 245 cul ebesse ab Hellesponto; esse antem Pæones Teucrorum ex Troje colonos.” Quæ quum illi singula ex roi veritate dixissent, rogavit tex, " en etiam omnes ibi mulieres ita assaut laboriosæ P” Gui illi, fi remita hebere,” promte responderunt : nam en ipse causse. hæc ite instituerant. 4 q . ’ s ’ 14g. Ibi tum ad Megebazum, quem in Thracia copierum ducem reliquerat, literas scripsit Darius, jubens eum Pæonaa c radions suis, abstrahere, ad roque adducere, et ipso: et liberos connu et «sans. Pro- tinusque eques,uuncium delaturus, cucurrit ad Hellespontum; coque trajecto, literas Megebazo reddidit. Quibus ille perlectis, viæ ducibus ex Thracia sumfis, bellum intulit Pœonilms. * r- , 15. Qui ubi resciverunt edversus se proficisci Perses, junotis cepiis ebviam illis progressi sunt versus mare, existimantes ab hac parte conaturos esse Perses terrain suam invadere. Sic igitur exercitum Megabazi, adverses se proficiscentem, prohibera parati Pæones craint. At Perses, certiores facti cenjunctis copiis Pæones aditum terres suas a parte maris ,custodire, secuti viœ duces, per superiora loce- iter feeerunt: itaque, insciis Pæonibus, oppids illorum invadunt, viris vomie; illaque facile, utpote defensoribus nudeta, ceperunt. Deinde Pæones, postquem resa’verunt capta sua’ esse loppida, continuo dispersi, ad sues quiquellares «se contulerunt, Persisque se dediderunt. Atqueita Pæonum hi qui iSiropæones vouantur, et qui Peuples, et qui usque ad Prasiadem lecum habitabant, e sedibus suis ebstracti, in Asiam sunt abductîæ v , 16.; Sed qui cires Pangæum montem habitant31etDolaem, et 4g», once, et Odomanti, item ipsum Idem Prasiodem-încolunt, hi nul-l latenus subacti surit a Megabazo; quamquam et bos, qui hune lacum incolurît, conatuè erat sub potestatem redigere Persarum. Laeum autem .hi incolunt tali mode. Stent in media lacu tabulata, eltis palis instreta, quæ angustumhabent ex continente’aditum une pontez Pales, super quibus strate saut tabulata, olim cives universi publico nomine statueront. Deinde vero invaluit usus, ut iidem hoc mode statuantur : .ut quisque uxorem ducit, quas quidam permultas unusquisque ducit, ite pro quaque uxore i-tres pales statuit, ex monte adductos, oui nomen Orbelus. Habitant hic autem tali mode. Unusquisque super tabulatis illis tugurium habet, in quoi vitem agit, et januem plicatilem, quæ par tebulatum deorsum-’fert ad pas ludem. Parvulos autem pueros pusilasque sparte ex pede adlîgent, truculentes ne imprudentes decident. Equis etjumentis pro pabulo pisses præbent. Est autem horum tante copia, ut, quendo quia pli. catilem januem reclinevit, et vacûam corbem ex furie in equum demi brevi interposite more plenam piscibus extrairai. Sunt autem moulin-duo golem, quos papraces et tûmes adpellant. Ex Paonibus îgitur ii qui subacti ereut, in Asiem sunt vebducti.

246 HERODOTI HISTOR. V. l7. Megsbazus, subactis Pæom’bus, legatos nuisit in Macedev niam, septem vires Persas, qui post illum spectatissimi erant in ex? ercitu. Missi hi sunt ad Amyntam, terrain et aquam ab ille postu- laturi nomine Darii regis. Est autem a Prasiade. palude via brevis admodum in Macedoniam. -Primum enim, proxima ab hac palude est metalli fodina, ex qua postera tempere talentum argenti quetidie rediitp Alexandre: post hoc metallum si montem superaveriscui Dysorus nomen, in Macedonia eris. i .18. Persæ igitur hi legati, ubi ad Amyntarn pervenere, petierunt ab ce regi Dario terram et aquam: et ille hæc dedit, et ad hospitium illos vocavit, magnificeque instructa cœna pemmice Persas accepit. «Post cœnam, inter potandum, hæc dixere Perses: " liesses Macano, nebis Persis mes est, quando lautam celebramus cœnam, tune etiam pellices et legitimas uxores adducere, et sedes illis inter nos tribuere. Tu igîtur, quoniam benevole nos excepisti, et magni- fieam adposuisti eœnam, tradisque regi Darie terram et aquam, nostrum sequere morem.” Ad liæc Amyntas: " Perse," inquit, tt nobis quidam neutiquam hic mes est, sed separantur viri a mulieribus. Sed quonlam vos, qui estis domini, hoc inauper postulatis, etiam hoc vobis aderit.” His dictis, mulieresarcessivit Amyntas. Quæubi adfuerunt, erdine consederunt ex adverse Persarum. Tum vero Persæ,-formosas censpicientes mulieres, Amyntæ dixere, "parum prudenter hoc esse factum: satins enim fuisse futurum, prorsus non advenire mulieres, quum, ipostquam venissent, non adsidere, sed ex adverse sedere, oculorum ipsis dolorem." Coactus igitur Amyntas, adsidere easjussit. Quod ubi feceruat mulieres, protinUs mammas illarum contractare, quippe gnaviter adpoti, non nemo etiam esculari

19. Et Amyntas quidem hæc videns, quamvis inique ferens anime,conabatur. movebat, supra modum metuens , l Perses. At Alexander, Amyntæ filins, prœsens vidensque hæc,4utpote juvenis et malorum inexpertes, continere se nequaquam amplius petuit. Igitur indigne rem ferens, dixit. ad patrem : " Tu quidem, pater, concede ætati, ahi hinc, et da te quieti, nec ulterius adside compotationi : ego veto hic manche, omniaque necessaria hespitibus præbebo.” Ad hæc Amyntas, intelligens novi quiddam moliri Alexandrum : 9 Intelligo fera, fili,” inquit, "sermonem tuum hominis esse excandescenti; et velle-te, me dimisso, novum quidpiam moliri. Acqui 0re te, nihil novi advenus bos vires moliaris, ne nos disperdas: sed patere fieri, quæahic agi vides. Quod autem me, ut bine abeam, mortes, tibi

A20. Postquam Amyntas, hæc precatus, abiit; tuteure-Persans Alexanderobsequar.” bis verbis est adlocutus: i WHarum- v ,mulierum,i . hespites, facilis vobis usaspatet ; sive cum omnibus velitis COMÙIIleI’eySÎVO

a TERPSICHORE. y 247 quibuscum ’exsillis volueritis: de hoc vos ipsi, quid vobis videatur, significate. ’Nune ’vero, quum fers. adpropinquet tempus cubitum eundi, et pulcre vos videam adpotes, mulieres bas, si placet vobis, sinite lavari; et exspectate lotas .redituras.” Hæc dicta quum col- laudassent Persœ, mulieres abeuntes dimisit in gynæeeum: ipse v’ero Alexander vires lævi mente, tot numero quot erant fœminæ, maliebri cultu Ornatos, pugienibusque instructos, introduxit. .Quos producens, sic Perses adloquitur: tt Videmini, Persæ, cenvivio a nobis omni munificentia instructo fuisse excepti: nain et quæcumque in promtu habuimus, et quæ insuper vobis præbenda potuimus reperire, en vobisomnia adposita sunt. Et nunc ecce hoc etiam, quod omnium maximum est, matres nostras et sorores, veluti postremas lætitias vobis insuper offerimus; que cognoscatis, nos emni honorum genere, quibus digni estis, vos esse prosequutes; utque etiam Regi, qui vos misit, renuucietis, virum Græcum, Macedeniæ sub Regis auspiciis præfectum, laute vos et mensa et lente excepisse.” Hœc locutus n Alexander, juxta quemque Persam virum Macedenem, quasi ’mulierem nempe, adsidere jussit: qui inox Perses, contrectare illos conantes, interfecerunt. 2l. Hoc igitur triode hi perierunt, et ipsi,iet illorum famulitium: nain et plaustra, et famuli, et multa adparatuum genera. illos secuta erant; quæ omnia simul cum ipsis evanuerunt. Haud multo post veto vacris inquisitio bai-un) virorum causa a Persis instituta est: sed inquirentes Alexander inhibaitcontinuitque astu, et multalpecunia, et sorore sua, cui nomen emt Gygæa, in matrimonium data Bu- baræ, vire Persæ, duci corum quibusinquisitie horum qui perierant mandata erat. Ita Persarum istorum cædes silentio compressa est. 22. Fuisse hos a Perdicca oriundos- (Amyntam et Alexandrum) origine; ut ipsi aiunt, Græcos, et ego verum esse scio,ret in saquen- tîbus historiis’demonstrabo Grœces fuisse. Agneverunt vere etiam hi, qui. Olympiæ certamina Græcorum administrant, in" se rem baà bere; Etenim. quum Alexander solennibus ludis. cuperet eertare, et 0b id ipsum Olympiam esset profectus,’Græci, quibuscum Con- cursurus erat, excludere eum voluerunt; dicentes, Barbar’orum me esse-hoc certamen,sed Græcorum. At Alexander, pesbquam se origine esse Argivum. demonstravit, Græcus esse judicatus est; et, quum stadio-es’set’certatums, sors lei cum primo eXCidit. ,Eti hæc quidam

ita23. geste. Magnums, sunL- Pæonas duqens;» v ’ sa . Hellespbntungpemenerat;. ’ v I indeque, en "trajecto,:Sardes pervenit. Quumque par id tempus Histiaéus Milesiusjamimure muniret locum eum, quem douerai des derat:1)aruis,nmeréedemi oustediti pantin qui locusîad ÏStrymenem fluvium est, et Myrcinus .vocatùr ;i Megab’a’zus, cognito quod. age- M H’qtiæus, simulatque cum; Pæonibus,’ quosregi adilucebat, Sardes

248 HERODOTI HISTOR. V. pervenit, hæc ad Darium verbalfeèit : i" Ohm, quamnam tu rem fecisti? Hemini Græco, aeri et callido urbem possidendam dsdisti in Thmeis, ubi copiosa ad construendas slaves est materia, et mnltnm est ligni confiaiendis remis idonei, et argenti metalla; etfrequen’œs circum habitant Græci, frequentesque barbas-i, qui hune ducem nacti, facient quidquid ille jusserit sive die rive insecte. Tu igitur hune virum ista agentes: inhibe; ne domestice prends belle; leni veto modo inhibe ad telarcessitum. Postqusm auteur in pomme cum habueris,.dandn opera ne ampliusillead Grœeos parvenait:l 24. Hæe locustes Megabazus facile Dariepersuasit, intelligenti secte illum future prespieere. Deinde ad Histiæum Myrcini versantem nuneium misit Darius, qui hæcei dieeret: ." Histiase, res Dariushæeait: Ege,etudiose quærens, neminem reparle, mihi meisque rebus magie, quam tu, faveat : sidque non verbis, sed facfis, habeo cempertum. Nunc igitur, quum magnas res gerendas anime volvam, fac omm’no me convents, ut eas teeum connnunicem." Bis verbis fidem habens Hisfiœus, magnique faciaux: regis esse consith rius, Sardes pervenit. Qui ubi in regis unit conspectum, bis verbis eum rex est adlocutus: u Histiæe, egoxte hac mussa messivi. Simul atque e Scythia redii, tuque mihi fuisti ex coulis, pretinus nullius alias rei tentera me desiderimn cepit, r quem tui videndi, et œcumisermones misœndi; quippe gnarus, omnium honorum pretiosissimum esse virum amicum, qui..tam intelligens ait, quem bene- velus: quæ duo ego in teiadversus resmeas cognovi, inesseque tibi pensum testai. Quatre bene feeisti quad ad me adveneris, ubique ego hæc. prppono.. Missam fac Miletum, et recens cenditam in Thmcia urbem: . mente sequene. Sus: enntan, et haha qua ego halieormeusque este eommensalis et» consiliarius.” V 25. dictis Darius, pestquam Aruphemesn, fratrem suum eodem patte .natum, præfectumtneminsvit Sardium, Susa est profectus, Histiœum seeum ducens. a Cepiis veto maritimes orle-præsi- dentibus ducem nominsvit Omnem; cujns.patrem,Sissmnem,lunum ex judicibus regiis, Cambysesrex, quod accepta peeunia miam pronunciasset sententiam, interfeeerat, interfectoque totem dm xerat pellem, et misaine: detracta pelle loris intenderat sellam, in qua ille sedens jus dixerat: que facto rexfilium ejusdem fissurais. quem interfectum exceriaverat, in pakülocumnominaverat judiciaire monitum ut recordaretur quem in sellajua diane 36W; z .. . . 26. Hic igitur Otanes, qui in illa sedere sella jussus erat, nunc successorimperii datusMegabazo, Bymtios capit etvCalehedonios: Antandrum item expugnavitin Tmade. terra, et Lampenium: deinde, acceptis a-Lesbiis navarin..14emnum.eepit diminua, uranique per id tempus adhuchelasgishabitstam.’ ...... s 27. (Lenmii igitur, fartiterquidem stagnantes resistentesque, ad

TERPSICHORE.. . 249 ente-enim male sunt adfecti. Qui ex his reliqui fuere, iis Lycare- tus, Mæandrii frater, regis Sami, a Persis est præfectus. Is Lyon.- retus, Lemne imperans, mortuus est.) Omnes istos [quos supra dixi] in servitutem redegit evertitque [Otanes], in alios culpam conferens quad desertores fuissent Scythicæ expeditionis; in alios, quod exercitum vexassent Darii e Scythia revertentem. Has ille ses pas, dum hoc ducatu functus est. 28. Brevis deinde malerum fait intermissio; sed max ex Naxo et. Mileto exerta rursus mala sunt Ionibus. Naxus per id tempes omnes insulas opulentia superabat. Eademque tempestate Miletus et pet se ipse magie, quam umquam, florebat, et universæ Ieniæ princeps habebatur. Superibribus vero temporibus eadem civitas par dues hominum generatienes seditianibus quum maxime fuerat adflicta, dansa res ejus composuerunt Parii : hos enim ex omnibus Græcis conciliatores elegerant Milesii. 29. Conciliarunt eus autem Parii hoc mode. Postquam cives ex bis nobilissimi Miletum pervenerunt, quum pessime apud illos ads ministratam viderent rem domesticam, dixerunt peragrare se velle illorum regionem, . Quod ubi fecerunt; totamque peràgrarunt Mi. lesiorum ditionem; ubicumque in superiore regione viderunt agrum bene cultum, nemen ejus qui en: aigri dominus scripte censignabant. Percursa universa regione, in qua quidam rares hos invenerant; simulatque in urbem descenderunt, concione convocata, hos ipso: designarunt qui civitatem administrarent, quorum agres bene cultos rapetassant: vidai enim, aiebant, cosdem rem etiam publicam eadem di- ligentia administraluros, que privaient rem 81mm administrassent. Re- liques veto Milesies, qui prius dissensionibus inter se concertaverant, hisce paroi-e jusserunt. la hune modum Parii res composuerunt

30. Tune veto ex his, quas dixi, civitatibrus mata cœperunt Ieniæ oririMilesiorum. hac mode. E Naxo cives nonnulli opulenti » in exsilium . acti aient a populo, qui pstria pulsi Miletum veneruntln Administrabat tune Histiœi nomme Miletum Aristageras M olpageræ filins, gener et censebrinus Histiæi, Lysagoræ filii, quem par id tempus Susis, Darius detinebat. Fait enim-Histiæus Mileti tyrannus, fuitque tune. Susis quum Naxii advenerunt, qui prius hospites fuerant Histîæi- Hi ubi. Miletum venerunt, ragarunt Aristageram, ut militum manum sibi præberet, qua adjuti in patriam redirent. Et ille, secum reputans, si ipsius opera in .patriam hi rediissent, domînum se fore Naxi; prætendens Histiæi hospitium, bis verbis cum eis egit: " Ego quidam," inquit, ii non tamtam heminum manum polliceri vobis pensum, quæ enflent ad vos, invitis bis qui Naxum nunc tenant, in patriam redemandes: audio enim acte taillis cetraterum esse Naxiis, et lon- simul navium magnum numerum. Operam veto dabe emni mihi- 2 x

250 HERODOTI HISTOR. V. bite studio; in hune autem modum rem perfiœre cogito. Est mihi amicus Artaphemes, Hystaspis filins, Darii regis frater, qui universæ præest oræ Asiæ, et numerosum habet exercitum, navesque multas: hune virum pute, quad cupimus, esse efi’ecturum." His auditis, Naxii mandatum dent Aristagoræ, ut quum posset optime banc rem perficiat, et dona polliceatur Artapherni, et stipendium militibus ab ipsis persolvendum: magnas quippe spes habebant, quando’Naxi adparuissent, omniahfacturos Naxios quæ ipsi jussissent, pariterque insulanos amnes: nulle dum enim ex Cycladibus his insulis per id tempus in Darii erat potestate. * 31. Aristagoras ubi Sardes pervenit, cum Artapherne egit» me- merans, esse Norma insulam, non ita quidem amplam, alioqui sera pul- cram bourrique, et Jeniæ sicinam : esseque in ca et opes magnas et malta mancipia. " Tu igitur," inquit, "in banc mitte exereitum, qui exsules in eam reducat. Id si feceris, partim, magnæ tibi a me præsto surit pecuniæ, præter suintas belli, quos æquum est ut nos, qui exereitum petimus, persolvamus: partira veto, insulas adquires Regi. et ipsam Naxum, et ex illa pendentes Parum et Andrum, aliasque quæ Cyclades vocantur. Inde vero impetu facto facile adgredieris Eubœam, amplam et opulentam insulam, Cypro haud minerem, et subactu admodum facilem. Centum naves suflicient ad bas amnes in Regis redigendas po’testatem." Respondet Artapbernes his verbis: " Tu vero, quæ ex utilitate sunt regiæ domus proponis, et recte hæc emnia moues, præterquam quod ad numerum spectat navium. Nain loco centum navium, paratæ tibi erunt prime vere dueentæ. Opartet vera hisce rebus auctoritatem quaque Regis aecedere." 32. His auditis, Aristagaras lætus Miletum rediit. Anaphemes .vero, misse Susa nuneio, postulatisque Aristagoræ cum rege communicatis, postquam probavit rem Darius, ducentas instruxit triremes, magnamque admodum multitudinem et Persarum et sociorum centraxit, ducemque horum constituit Megabatem, virum Persam de genere Achæmenidarum, suum et Darii consebrinum; eumdem cujus filiam Pausanias Lac’edæmenius Cleembroti filins, si sera fama est, postera tempore in matrimonium sibi despensavit, cupiens tyrannus fieri Græciæ. Megabate duce constituto, exercitum istum ad

Aristagoram’ 83. Megabates, adsumtis misit ex Mileto Artephemes. Aristagora, et lanice exercitu,I , et exsulibus Naxiis, navibus profectus est quasi in Hellespontum navigaturus. Ubi vere prope Chium fait, ad Caucase confinait suaves, inde venta borea in Naxum trajeeturus. Ibi, quum non esset in fatis ut hac classe Naxii perderentur, res accidit hujusmadi. Dam custodias navium obit Megabates, forte in nave Myndia nemo erat , qui custodiam ageret. Que re ille indignatus, jussit satellites quæv rere hujus navis præfectum, cui nomen erat Scylax, repertumque

TERPSICHORE. ’ . 25L in vineite, ut pet thalamiam (pet foramen per, quad, infimi remi exstant) trajieeretur, capite extrersum eminente,vcorpere versus interiora portecto. v In hune modum vincto Seylece, Itenunciat aliquis Aristagoræ, hospitem Myndium a Megabate ita vinetum coutume- lioseque habitum esse. Et abit ille ad Persam, veniam pro ille pre-, cens: a que quumvnihil impetrasset, ipse Myndiam navem adit, illumque solvit. Que cognite indignatus Megabates, cum ille expo- stulavit. Cui Aristagoras: tt Ad te veto," inquit,fl quid hæ res pertinent? Nonne te Artephernes misit qui mihi pateas, navigesque que ego jussero? Rebus alienis quid. te immisces P” Hæe postquam dixit A-ristageras,-iratus Megabates, utnox advenit, navigio Naxum misit nonnulles, qui Naxiis .omnia, quæ ipsis imininerent, signifif entent. i 84. .Neutiquam enim exspectaverant Naxii, adversus se illum dirigi expeditionem. Postquam veto intellexerunt, continue ad tole- randam obsidionem sese compararunt, rebus suis ex agtis intra muros. eemportatis, urbeque et eibariis et potulentis instructa. ’Qui pastquam ad sustinendum bellum erant instructi, hastes, ex Chie Naxum trajicientes, bene munîtes sunt edgressi, et pet. quatuor menses obsederunt. Sed .absumtis pecuniis omnibus quas secum Persæ adtulerant, multisque etiam insuper ab Aristagera insumtis. quum ad continuandam obsidionem pluribusadhuc esset opus, exsu-g libusiNaxiis castella exstruxerunt, et maleedfecti in continentem. se receperunt. 35. Jam vero Aristagoras, quum promisse implere Artepherni non posset, simulque premeretur stipendie persolvende, .quod exera citas repetebat ;. timensque quad et exercitus male esset adfeetus, et ipse odiurn incurrisset Megabatis; denique existimans Mileti tyrannidem sibi iri ereptum: hæc singula timens, ’defeetionem cœ- pit mediteri. .Accidetat enim forte par idem tempos, ut suinterai capet pendis erat notatum, Susis ab Histiæo advenitet, monens Ari- stagoram ut a Rage defieeret. Histiæus enim, quum monere Ari- stagoram vellet ut defeetienem moliretur, nec veroaliam ullam, que id ei signifiearet, haberet ratienem, quum viæ amnes essent inter- ceptæ; servi capet, quem habuit fidelissimum, totondit, punctisque notavit; deinde exspectavit donec succtevissent cepilli. .Hune, si- muletque capilli suecreverant, Miletum misit, nil aliud monitum, nisi ut, quem primum Miletum venisset, juberet Atistagoram leur pilles ipsius tondete,,caputque inspicere. Significabant autem no- tæ, quemedmodum ante a me dietum est, defi’ctionem esse moliendam. Id Histiæus feeit, ægerrime ferens Susis sese detineri: nam, defe- ctie si exstitisset, magnam spem habebat, ad mare se demissum iri; nihiluautem novi moliente Mileto, numquam se in illum redituru existimaverat. , : ste ’ assones? russes. v. 86. Hoc igitet machicotas Histiæus quum mon illum initient, eodem rempare avec amie, eudem tendentia, Aristagoræ scalde. tant. Deliberavit immiscent stratum partions bominibns, bisque et sententiam suera, et quœei ab Histiœo advenerunt, exposait. Ac eæteri quidam amnes in eamdem ivete sententiatn, defeerienemptœ hantes. Hecatæus veto, Matador-m scripta, satin quidam ces» suit, nautique»: bellum cum rage Persarum em’suœipiendm ; populos amnes commemerans quibus imperaret Darius, potentiemque rugis. Deinde veto, ubi hoc eis non persuasit, secundo loco hertatus illos est, " operam datent ut nevibus maris toueront imperium. Quels entera inteiligat," (sic verbe facere panama) u quem siat tenues Milesiomm vires, nullam se aliam perspieere viem que ce pœsint pervenire, nisi si pecuniœ auferantur e temple qeod est in Enn- ehidis, quos Grosses Lydus liai deposuisset: id si feeiseent, magnum se spem habere, pesse ipses maris obtinsse imperium; saque îta et lpsos peeuni’as habiteras, quibus utuntur, et hastes illa non direptsu - ras." [agentes entera illæ pecuniœ enim, quemadtnodumh primo harem Historiarum libre demanstravimus. At’hæc quidam non vicit sententia, nihilo minus veto plsceit defieere: simulque deaeverunt, ennui e suas-ure numero navi Myantem mittere ad moiteur, ex que Naxum reliqueret, en loei versabatur: Êbi legatos ille taperais duret, et duceseorum qui in pavions assaut pralienderet. 37. Misses est ad ’hee ipsum petficiendum neigera : isqueàda comprehendit Oliatum Ibanolis filium, Mylassensem, et Histiæun Tymnæ illum Termerensurn, et Open Emudti, oui Darius Mity- lenea dona dederat, et Aristagoram Heraclidse filin: Cumulus, meltosque item alios. Atqae ite ex professo Maud Aristagogas, quidlibet maliens adverses Darium. Ac stetisn quidem, verbe cette, abdicavit tyrannidem, et juris æquelitatem proposait eivibus,.quo libentius Milesii cum ipso defieerent. Deindeiu relique louis idem fecit, tyrannes eivitatibus expellens: quos veto ex navibus praires- derat que expeditienis sociæ fuerant in Naxum susceptæ, bos, grau tuai factures civitatibus, suæ cujnsque civitatis civibùs tradidit. 88. EtCoen quidem Mitylenaei, simul asque illius compotes sont Mi, ex orbe eductem lepidibus obreerunt. Cumæi veto sema dia- rsisetsnt incolumem : paritarque sliî etiam planque sues dimiserunt. Mque ’ita tyrannie libetatæ sent lanice eivitates. Qeibns submotls, Afistag’orss Milesîus in unaquaque eivitate jussit prætetem ’ oen- stitui; ipse veto max Lacedæmonem suscepit légationem, triremi profanes: opus enim ei erat magnum eliquam comparera armerons "

89. SPARTÆ par id tempes non mais site ces se: Anima. anciennes.élides Leonti’s filins: sed, hoc inerme, maoïsmes, stemmt filins, regnum tenebat; non virtutis aliquo specimine, sed nm

tatin, sarteTERWICHORE. Maximum. Habuerat Amandfidesinmatrimonio a 253 frottis sui filinm, qnæ cal-a si crut, sed liberos nullos papa-mat. Quoi! quum in esset. ephori ci ad se vocato dixeœ: aa Quandoqui- dam tu tibi ipse non prospicis, nom-i est ofidi, germa Eurywheni. pan inæriœ. Tu igitur banc quant habet mon, quoniam tibi liberos non punit, «Emma; et duc ahan: id si fieoexis, Spaltiatia gratum feeeris." At ille respondens ait, aa neutrnm le hetman; nec enim remaillois. consultera, nase hon-tantes ut dimissquuam ha- bcat, uxore humain, aliam ducat; immense illis non parîturum." 40. Ad hœc ephorî et cernions, te vrleliberata, hm: Anaxamlridæ propçsuerunt. a Quoniam igitur,” inquiunt, " videmul te amure noria tuæ capbum, ac tu hoc fac, nec hnic te oppona conditioni, ne aIiquuîdpîam de te decernant Spartni. Non ampliuspoatuhmus, ut mon), quam babas, éliminas: .pnmta vern-huîc .parro quæ adhuc ei .pmatîtiati; sed aliam, præœr banc, douma duc uxorem,.quæ liberoa tibi pariat.” Hi fare ab illis dictis misent!" est Mandrin du; indiquant) pan, dia insupm ductaauxore, dans Minuit domos, nequaquam ex moreSpartanonm. , z 4:1. Haud malta inœrjwto tampons, une: poumodum ducta pe- petit hune Chomenem. At, du hac fuammm raguai sagement Spirtnnia in luce!!! edit, forte fortuna conügit, ut :priorzuzor, que adhuc’ mihi fluent. gravida anet. Huis, quum rayent [magma esset, te cognita, turban ciebant cognai .pœterimis animât, dinan- mfmtra illaaxglàriari, macque suppure aubolcm. ltaque khi indigne rem fetentibna, instante 11mm tampon, increduli aephori pt- fientent mulieœm circumdentes vobsenabant. At 51h lpGpelü Dorieum; moxque ’iterum Leonidam; moulue targua Claombroo mm : dictant etiam nonnulli, gamelles Æuhe’Cleomhrotum at Leo- nidnm. At patarins duel: uxor,nater*Cleœnenis, que Prinetadæ miment, Damarmeni aneptia, peut 016mm Millas alios liberty:

11-2. Et Claomençs quidem, ut navrant, mentis baud mais tout compos, ac fare furiosus. Dorieus veto inter æquales primas au; I menait.satisque sporaverat, pro suaavirtutve (regmnn . se adeptat-nm. . . Banc spem dans, quum mortuo Annumdrifle Spaatmî ne: lege ngem continûment majoraux matu Cleamenm, indigne [rem fanent Duo riens, et sub Cleomenis vivace nolans imperio, postulat. a Spartanîs multitudine qnadam en guiche, volcans rhos admit, mon consulta Delphis ont:qu quamam in tenu: iretcmditum onlaniamgnaque and glüdquam a civitatis instituto me ameutas. Sedyinü- gantas ut t«du, ad Afdcam dirigit nones, àuoihul une civibus non- nnllia Therèia. Ubi ad Chypem zpenenît, confiât 10mm Libyæ pulcherrimum juxta flumen. Inde veto ejectus tertioannoa et Libybulet Canhaginiemibns, inPaloponnuan; redût.

.254 p HERODOTIV HISTOR. V. 4-3. Ibi Antichares, civis Eleonius, ex Laii oraculis consilium ci dedit, ut Heraclealn in Sicilia conderet; dicens universam E1316: ngionem Heraclidarum eue, quippe ab ipso Hercule adquicitam. Quo audito, Delphes profectus Darius, quœrit ex oraculo, au potitunu dt terra quum adire cogitant,7 et Pytbia, potiturum ca, respondit. Sumta itaque classe et multitudine, quum eamdem in Africam duxerat, Italiam est prætervectus. 44-. Per id tempus, ut memorant Syban’tœ ipsi et tex ipsorum Telys in eoi erant ut adversus Crotonem arma moverent: et Croto- niatæ, metu ’perculsi, rogarunt Dorieum ut opem sibi ferret, idque ab i110 impetrarunt. Nain cum illis adversus Sybarin est profectus, et una cum illis Sybarin cepit. Hoc igitur a Dorieo, et bis qui cum en ersnt, gestum esse aiunt Sybaritœ. Crotoniatæ vero adfir- maut, neminern peregrinum belli contra Sybaritas susçepti socium sibi fuisse, nisi unum Calliam, vatem Eleum, ex Iamidarum familia; eumque bac ratione, quod a Tely, Sybaritarum tyranno ad se pro- fugisset, quum sacrificanti advenus ertonem sacra parum prospera evenissent. Hoc quidem hi dicunt. 4-5. Testimonia autem dictorum hæc adferunt unique. Sybaritæ quidam, partim testantur agrum sacrum atque templum prope sic- cuxn Crastin; quæ Minervæ, cognomîne Crastiæ, dedicata esse aiunt a Dorieo, postquam consociatis arrois cum Crotoniatis Sybarîn cepisset; partim ipsius Dorieî mortem ut maximum adferunt argu- mentum, quippe quem periisse aiunt eo quad contra vaticinia fecisset: qui si nihil deiiquisset, sed id fecisset ad quad missus erat, cepisset Erycinam terrain, et captant obtinuisset, neque ipse cum suo’ exercitu fuisset interemtus. Contra Crotoniatæ multa mon- straut in Crotoniensi agro eximie donata Calliæ Eleo, quæ ad meam usque ætatem posteri Calliæ possederunt: Dorieo veto ejusque posteris nihil esse donatum; cui tamen, si socius fuîsset Sybaritici belli, multo plura quem Calliæ fuissent donata. pHæc utrique pro: ferubt testimonia; quorum utris accedere quisque maluerit, bis ac- cedat licet. A ’ I ’ I 46. Navigarunt autem cum Dorieo alii Spartani, condendæ colo- nîæ socii, Thessalus, et Paræbates, et Celeas, et Euryleon. Qui postquam cum universo adparatu in Siciliam pervenerunt, periere præ- lio superati a Pœnis et Egestanis. Unus illorum buic cladi superstes fuit Euryiebn, Is, collectis copiarum reiiquiis, Minoam tenait, Selinusiotiun coloniam, et Selinusiis operam suam contulit, ut Pei- thagora monarcho liberarentur. Postes vero, hoc sublato, tyrannidem Selinuntis ipse invasit, eamque par breveitempus obtinuit: nain insurrèctione facta interfecerunt eum pSelinusii, tainetsi ad foreusis Jovis arum profugerat. I 47. Secutus etiam Dorieum ,erat et cum en perîit Philippus, Bu-

TERPSICHORE; 255 tacidæ filius,’ civis Crotonîata. ’Is quum sibi desponsasset’ Telyis filiam, sybaritarum regis, Crotone profugerat: frustratus autem nuptiis, relicta Italie Cyrenen. navigaverat. Inde profectus, secutus erat Dorieum propria triremi, sua suinta militibus instructa: vir qui in Olympicîs certaminibus victoriam reportaverat, et formosissi- ’nrius omnium suæ ætatis Græcorum. Hic ab formæ præstantiam ab Egestanîs’ consecutus est, quad nemo alius: bi enim. super ejus sepulcro Heroum erexerunt, et sacrificiis eum placent. 4-8. Hunc finem habuit Dorieus: qui si sustinuisset sub Cleome- nis vivere imperio, et Spartæ manere, ipse tex evasisset Lacedæma- nis. Neque enim diu admodum regnavit Cleomenes, sed mortuus est nulla proie lrelicta, nisi una filin, cui nomen erat Gorgo. 49. Hoc igitur regnante Cleomeue Spartam venit Aristagoras, Mileti tyrannus. Is regem conveniens, secùm adferebat, ut narrant Lacedæmonii, æneam’tabiilam, in qua totîus terræicircuitus crut in- cisus, et mare universum, fluviique amnes. Ubi in colloquium venit regis, bæcad eum verba fecit. r u Cleomenes, ne meum studium telconveniendi mireris; talia enim sunt tempora. Servas esse Ionum filios, qui liberi esse debebant, probrum et dolor maxime quidem est nabis ipsis, vertim etiam, præter cæteros Græcqs, tante mugis vobis, quaniam principes estis Græciæ. Nunc igitur, pet Deos te ora. Græciæ præsides, e servitute vindicate Ionas, consanguiueos ve- stros. Facile autem est’vobis hoc’exsequi. Nec enim fartes viri sunt Barbari; vos vero bellic’alvirtute prester ’omnes populos emi- netis. Pugnæ genus autem illorum hoc est, arcus et brave spiculum. vBraccis induti [non sentis tecti] in prælium eunt; tiares [pro galets] in capite gestant: ita superatu .sunt faciles. ,Sunt autem continentem illum habitantibus bons, quanta nanisant aliis omnibus haminibus simul sumtis: aurum statim, tum argentum, et æs, et vestis prefiosa, et jumenta, et mancipia: quibus vos, si modo libuerit, potieminî. Habitant autem, alius populos alterum adtingens sic, quemadmodum ego dicam. Juxta louas hosce habitant hi Lydi, terrera tenentes bonam et argenta abundantem.” Hæc dicens, digito monstravit regionem in illa terras circuitu, quem æri incisum secum adtulerat.Î " Lydis veto” sic dicere perrexit ii contigui ’sunt versus orientem Pbrjges hi, et ennemis et terres frugibus opulen- tissimi omnium, quos equidem novi, populorum. Pbrygibus praximi surit Cappadoces, quos Syrios nos vocamus: bisque finitimi Cilices, ad mare hacce pertinentes, in quo Cyprus. bæc insula est; qui quingenta talents annuum tributum pendant regi. Cilices adtingunt hi " Amenii, et ipsi amentis opulenti. Ameniîs finitimi Matienihanèce possidéntv règionem. Horum tegionein adtingit Cîssia hæc, in qua juxta fluvium buncce Choaspeu situ hic sunt Susa, ubi Rex magana; vitam agit, suntque pecuniarum illius thesauri. Hanc urbem quum »

256 HERODOTI 511812011. V. esperitis,tmnfidenter cum Java de scandais. At une de exigus me: tractu, m illa in bono, et de and: bibus opus a: vobis pagure cum Messeniis, qui vobis parer sunt amis, et «un Areadibuset Argivigqünihii pouidenxquod situm’aut a!» gantai simile, cujus studio ahanais ad pugnandum cum vitæ panada commutant. Quare spam facile sitvobis animons Anis potili inrperio, olind-ne- quidpiam mystifia!" En: Aristsgoru dirai; cui Cleomenes: ii’ Harpes Milesia,” ait, u in tertium dieu dîfuo tibi respoadere.” 50. Tune quidem in (tata-n progressi sent : ubi veto adirais en. etiam responsioni dies, et ad heu ventum est de quo comme? rant, ex Masson Chartreuse quæsivit, qui dictas: iter esset a mir-i Infant adiante «tous ad regain î Et Aristagoras, alioquin callidus bono, et pulcte illum dmmnvenim, in hoc tandem ofendit. Nom «un non id quad res est diane debuisset, ut qui Sperme: in Anion: cuperet encore, ex "situe maudit, dicens triton menin me chaman. Tua) ver-o Cleomenes, præcidens reliquum sermonem quem de itiuera illa facturas crut Aristagons, ait: u Hospeo Milesie, encode Sparte site salis occultas: me enim sermonna (Ris andiendum Spartanis, qui eus copia trima uranium vitra ah. ducale a mari.” His dictia, Cleomenes damna 51. Tino me Aristagoras suinta oleœ rama daman! adiit Cleoo menin, et intrngressus supplex illum prorata et, ut, dimissa filiala, sese audiret: daubai. enim forts Cleomeni filia,.cuinoman ont Gorge, uniœillius prolan, annarum acta sut naval: puelln. Juuit illum Chameau dicere que venet, nec censure puslla anima. -Ibi Armagnac a decem incepit alentis quœ illi pollicebatur, si en, que patinant, siesta sibi dedislct: abnaantsqne Clam, progressas est agenda subiade psaumes summum; douce postrsmo, quum qfinqoaginta ei talents reeiperet, exelamavit paella: u Pater, cor- rurapot te hic hospes, ni noyas bina absconseris.” Et delectatm Chameau paellæ monito, in aliud conclave abiit, et Aristagoras Spmta cuisina excessit, neque si licueral; de itincre ad Regain plan commenterait i 52; Est autem iliius itinoris ratio .bujusmodi. .Stationes (sive mansions) ubique surit regina, et diversaria pulcherrima: tatumquo iter par culte ne tutu instituitur lace. Per Lydiam et Phrygiam viginfi surit. mansions, parasangæ ma nonaginta quatuor cum dimidia. Plu’jgiam crépit Halys florins, ad quem est porta. pet quum omnino transite oponct priusquam fluviuai trajieias : estque ibidem magna mahdis. Transgresso inCappadociam, atqua pet un me ad Ciliciœ fines, mandons suat viginti acta.- perm se» continua quatuor; in. bis confiüus autem due sont portos "minaude,- et due; custodiæ. Hu- paniquant plus

13313510110113. ’. ’ en labris, pet Ciliciam iter facîenfi’tres sunt mansiones, parasangæ me quindecim cum dimidia. TermimIs Ciliciæ et Armeniæ fluo. men est navibus transmittendum, cui nomen Euphrates. In Ar- menia vero mansiones sunt diversoriorum quindecim, et parasangæ quinquaginta sex cum dimidia : esbque in bis etiam custodiæ statio. Perfluunt autem Ameniam quatuor fluvii, quos navibus necessarioi apex-te: trajicere. Primus est Tigris: deinde secundus et tertiai- idem nomen habent, quamvis non idem sit fluvius, nec codem exï loco fluent; ; prier enim ex Armeniis finit, posterior veto ex Matienis.’ Quarto fluvio nomen est Gyndes, is quem Cyrus in trecentoset sexa-i gins: alveos diduxit. Ex hac Armenia ubi in Matienen regionem’ «malaria, stationes sunt quatuor : tum ex hac in Cissiam transgre-I dienti, stationes undecim, parasangæ veto quadraginta duæ cum’ dimidia, usque ad Choaspen fluvium, navibus itidem trajiciendum; ad quem Susa urbs condita est. Harum omnium mansionum sume’ ma est centum et undecim : totque sunt stations atque diversorid

Sandibus.53. Quodîsi vero recte Susa parasangis iter dimensa facienti. est regia via, et.pad 1 rasanga si valet trigiuta stadia, (uti revers valet) eruntI Sardibué osque ad regiam, quæ Memnonia vocatur, stadiarum tredecîm minis; et quingenta, quum sint parasanges quadringentæ et quinquagintaQ Jeux singulis diebus centena et quinquagena stadia conficiendo, consumantur adcumte dies nonaginta. ’ .54. Itaque Milesius Aristagoras, quando Cleomeni Lacedæmo- nia dixit; trium merisium iter esse quo ad Regem adacendihlr, recta illi dixit. Si quia vero curatîus etiam de bis quærat; ei ego hoc etiam declarabo; namque adjici debet iter Epheso-Sardes faciendum; Dico îgitur, a Græco mari asque Susa, nam hæc Memnonia urbi vocatur; stadiorum omnium summam esse quatuordecim miliia et quadraginta. v Nain ab Epheso ad Sardes surit stadia quîngenta et qundiaginta : itaque tribus diebus longius fit trimestre iter. -’ 55. Sparta pulsas Aristagoras, Athanas inde se boutulit: quœ civitas [baud multo ente] tyrannis libcrata erat, idque hoc mode. - POÉTQU4E flippai-chum, Pisistrati filium. Hippiæ tyrannî fru- trem, cui per somnum visum erat oblatum imminentem calomnient perspicue signifions; interfecerunt Aristogiton et Hannodius, generis origine Gephyræi ;.post hase Athenæ par quatuor etiam nunc annos nihilo minus, immo magis etiam quum antes, tyrannide premebantur. 56; Insomnium Hipparcbo oblatum hujusmodi crut. Nocte qua procedehat Panathenæorum salamis, visum eut Hippnrcho adam ipsi virum grandem formosumque, senig-matids bis verbis ipsum adhqüentemlamier-Ida. ho, potions, fonirtolen : mimo . ! . n Naine banians: injustns mon .ulvit tempos-s pan-n. 2 L ’

253, HERODOTI HISTOR. v. Hanc visionem ille, simulatque iilluxit, palam’ad somniorum con: jectores retulit :- deinde vero, sacris avenuncandi mussa factis, pour pain illum duxit, in qua interfectus est. 4 57. Gephyræi, quorum de genere erant Hipparchi porcussores. principio, ut ipsi aiuut, ex Eretria fuerunt oriundi; ut vero ego rem percontatus reperio, Phœnices fuerunt ex illorum numero Phœ- nicum, qui cum Cadmo in banc regionem, qua: nunc Bœotia vocatur, veneraut; et Tanagricumtejusdem regionis tractum, sorte ac- Ceptum, habitaverunt. Inde postquam Cadmei v prius ab Argivis fuissent pulsi, deinde Gephyræi hi a Bœotis ejecti, Athenas se convenerunt. Et illos receperunt Athenienses hac conditione, ut cives essent Athenienses, et compluribus tamen nonnullis juribus, nec vero dignis quæ hic commemorentur, essent exclusi. . j - v. 58. Phœnices autem hi, qui cum Cadmo advenerunt, quorum de numero fuerunt Gepbyræi, quum alias res maltas ad doctrinam spectantes adtulerunt Hellenibus, tum literas ,- quarum usus nullua antea, ut mihi videtur, apud Hellenas fuerat. Ac primum quidem tales adtulerant, qualibus omnes utuntur Phœnices : procedente vero tempore, simul cum sermone, literarum etiam ductus immu- tarunt. Pleraque per id tempus loca circum illos habitabant Hel- lenes loues: qui literas edocti a Phœnicibus, usi sunt eis, forma paululum mutata; a quorum usu mas invaluit, ut, quemadmodurn æquitas etiam postulabat, quoniam a Phœnicibus in Græciam in- troductæ surit, Phœnieiæ [item nominarentur. Atque byblos etiam (id est, libres papyraceoa) antiquitus diphtlicras (membranas) loues vo« cant, quoniam in papyri inopia membranis (s. pellibus’) caprinis et ovillis utebantur. Atque etiam nunc mea ætate multi barbarorum talibus59.*Vidi veroin .pellibusetiam ipse literas scribunt. .Cadmeas in templo. . . i Apollinia , ., Ismenii Thebis Bœotiæ, tripodibus nonnullis insculptas, maximaux pattern similes Ionicic litais. Unus ex illis tripodibus banc habet inscriptionem:I Dedicavit me Amphitryon. radians . - affichois.7 Hæc igitur scripta fuerint Laii astate, filii Labdaci, nepotis Poly- dori, filiivCadmi. 60. Alias tripus hexametro modulo hœc dicit: Soæus,in sdsusto pugilum «rumina victor, Me tibi sacrait, speciosum manas, Apollo. sans autem ille fuerit Hippocoontisfilius: si mode hic fait qui mutins illud dedicavit, nec alius idemnomen gerens cum Hippoco- cutis filio : vixit hic autem Œdipi ætate, Laii filii. ’ 61. Tertius tripus, hexametro pariter modulo,hæc inscripta habet: Laodsuiu ülum tripodem, mais urbe’ mozzarellas, r Hoc insigne docus tibi magne dicavit Apollo.

.TERæsmnonE. ’ 259 4H-ic est ille Laodamas,rEteoclis filins. quo rognante Cadmei, ab’ Argivis sedibus suis ejecti, ad Encheleas se receperunt. Gephyrasi veto, tune relicti, postes. a Bœptis coacti sunt Athenas concedere. Et habent hi templa Athenis entructa, guæ ad reliquos Athenienses nil pertinent, quum alia, quibus nihil commune cum cæteris templis est, tum Achaicae Cereris templum et sacra. . 62. Quale fuerit visum Hipparcho ohlatum, et unde oriundj Gephyræi, quorum de genere fuel-e Hipparchi percussores, est a me expositum. Superest ut post hæc redeam ad narratione-mquam initia instituturus eram, dicamque qua zutique tyrannis liberatœein; Athenæ. Quo tempore Hippies tyrannidem obtinuit, et Atheniensep 0b Hipparchi cædem acerbius vexabat ; per id tempus Alcrnæonidæ, genere Athenienses, oh Pisistratidas vero patrie profugi, postquam cum aliis Atheniensium exsulibus per vim reditum sibi patate ce; nantes nihil profecissentrsed ad Leipsydrion supra Pæoniam, quem locum tentandi reditus causse. et liberandæ-civitatis consilio muni,- verant, ingentem accepissent cladem; deinde, omnîa advenus Pi- sistratidas molientes, ab Amphictyonibus templum Delphicumhoc, quod nunc est, et tune nondum erat, ædificandum ponduxerunt, Quumque divitiis ,abundarent, et inde a majoribus spectati esset]; viri, exædificarunt templum quum alias pulcrius quum ferebat exclu. plar, tum frontem ejus ex Pario marmore efeçerunt, quamquam. con; ventum esset ut totum templum ex porino lapide construeretur. 63. Hi igitur Alcmæouidæ, ut Athenieqses narrant, dring: Delphip morabantur, pecunia persuaserunt Pythiæ, ut,,qqoties Spartani cives Delphos venirent, sive privato nomine sive publicokoraculum consulturi, constante: illos moneret, ut liber-area! Athanas. LProinde vLacedæmonii, quum idem ipsis semper elfatum ederetur, mittunt Anchimolium, Asteris -filium, cum exerçitu, spectatum inter-cives yirum, qui Pisistratidas .Athenis pelleret, quamquam hospitii jure cum ipsis in primis conjunctos; nain, que: diis debentur, antiquiora ’duxeruut quem quæ hominibus. Hunc exercitum, mari navibus Imissum, Ançhimolius, portum tenons Phalerum, ibiin, terra depOn suit. Qua ra ante pognita, Pisistratidæ, quum esset eis fœduscum Thessalie, auxilia e Thessalie acciverant. Et precantibus Thessali, publico .chretq, Lmille equites miserant, et regem suum Cineam Coniæum, Quos auxiliares nacti Pisistratiglæ, home instituerunt facetta. Detonsa planifie Phalereorqm, et loco hoc equitibus habili .reddito, equitatum adversus hostium castra mittunt, : qui, in hos in» I çidcns, quum alios multos interfeçit Lacedagmoniorum, tumiet du, cem Anchimolium, reliques vero in naves compulerunt; Hic finis , fuit primæ expeditionisLacedæmoniorum: estque sepulcrum.1Am- chimolii in Attico page, qui Algpecæ nomen, prope Herculis tenté

u sium quod in Cynqssraç- . - . . . 4 z -:a -

5260 HERODOTI HISTOR. V. 64-. Pou bœc majores copias advenus Atbenas miserunt Lacedæ- Amonii, duce Cleomene rege, Anaxandridæ 6110: bas vero non jam mari miserunt, sed per continentem. Cam bis, ut in Atticam invaserunt, primum congressi Thessali equites, brevi tempore in fuguas isunt versi; cecideruntque ex eisdem amplius quadraginta, reliqui veto e vestigio recta versus Thessaliam abierunt. Cleomenes, ut L ad urbem. pervenit, una cum hie ex Atheniensibus, qui liberi vivere tcupiebant, tyrannos obsedit, mura Pelasgico incluses. 65. Nequaquam veto expugnaturi Pisistratidas orant Lacedæmo- nii: nec enim justam obsidionem instituere cogitaverant, et cibariis ne potuientis bene instructi Pisistratidœ erant: post paucorumque -dierum obsidionem Spartam orant illi abituri. Nunc vero superve. nit casus, istis infaustus, his veto peropportunus: capti enim sunt Pisistratidarum liberi, quum in eo casent, ut extra Atticam in tutu collecarentur. Quæ res postquam accidit, turbatæ- sunt amnes ieorumdem rationes. Itaque deditionem fecerunt eis conditionibus, quæ Atheniensibus placuerunt, ut, reeeplis liberis suis, intra quinqua dies Attica excederent. Atque ita relicta Attica Pisistratidæ Sigeum ad Sœmandrum migmnt, postquam Athenîs sex et triginta annos raguassent. Fueruntiautem hi origine Pylii et Neleidæ, eisdem majoribus prognatl atque Codrus et Melanthus; qui et ipsi olim, quum advenæ essent, reges fuerunt Atheniensium. Cujus in origi- nis memoriam Hippocrates filio suo nomen Pisistrati imposuerat, de Pisîstrato Nestoris filio. Hoc modo tyrannis suis liberati sunt Athe- nienses: qnas veto res post receptam libertatèm memoratu clignas Vel gesserint vel passi sint, priusquam Ionia a Dario defecit, et Aristagoras Milesius Athenas venit opem illorum implorans, primum

66. Athenæ, quum jam ante magnæ finissent, nunc, postquam tyrannis liberatæ erant, majores evaserunt.’ Dominabantur autem exponam.in illis duo viri, Clisthenes, de familila.Alcmæonidarum, q is quemI fuma fart compisse Pythiam, et Isagoras, Tisandri filins, spectata quidam famine natum; cæterum, quibus majoribus antiquitus fuerit oriundus, dicere nequeo, nisi quod cognati ejus Jovi Cario sacra faciunt. - Hi viri inter se de principatu contendebantp Superatus ab æmulo Clisthenes, plebis favorem sibi conciliavit: et deinde, quum in quatuor tribus distributi finissent Athenienses,’ decem tribus constituit; mutatisque nominibus, quæ ab Ionis filiis, Geleonte et Ægîcore et Argada et-Hoplete, erant desumta, ab indigenis beroibus eas i denominavit, uneAjace excepte; quem, quamilis peregrinum, tamen ut vicinum et socium, adjeeit. - - 67. Que in re, ut mihi videtur, Clisthenes hic avum suum maternum lmitatus est, Clistlsmm Sicyonis tymnnum. Ille enim, quum bellum gercret cum Argivis, primant Rhapsodos vetuit Sicyone carminibus

Homerieis decertare, quoniam. remmenons. in illisiubique fore nonnisi :Argivi au et Argos celebrantur: deinde, quumesset in fore Sicyoniorum cades Ath-este, Talai filin, tamquam Heroi, consecrata, hune Clisthenes, quîppe Argivum, sede sua ejeetum cupiebat. Itaque Delphes profectus, capsulait oraculum, un çjicerct Adreatum. Cui Pythia respondit, " Adrastum regem esse Sicyoniorum, ipsum veto lapidatorem." Postquam Deus ei banc potestatem non fecit, domum reversas ex- cogitavit rationem qua Adrastus ipse detnigraret. Quam rationem ubi reperisse sibi visus est, Thebas Bœotias misit, dicens belle se Mehmippam, Astaci filium, deducere Sicyonem: et permiserunt The- -bani. Tuln Clisthenes.Melanippo Sicyonem deductofanum deda- cavit in ipse prytaneo, illudque ibi in loco munitissimo statuit. Mue danippum autem arcessiverat Clistbenes, (nain et hoc me dealnrare oportet) ut qui inimicisaimus fuisset Adraste, quippe cujus frettent interfecisset Mecistem, et Tydeum generum.. Huic postquam templum dedicavit, sacrificia et solennia Adrasto ademta eidem Melanip- po adtribuit. Consueverant autem Sicyonîi magnifice admodum bo- norare Adraatum. Fuerat enim hæc- regio Polybi, Arbustes autem Polybi ex’filia nepos fuit: qui quum sine liberis decedoret, tradidit Adrasto regnum. Adrastum autem quum aliis bonoribus colebans Sicyonii, tum calamitates ejus tragicis choris celebrabant : non Bac» chum, sed’Adrastum calentes. Clistbenes vero chores Baccho triw buit, reliquam vero solennitatem Melanippo. Hoc mode cum Adrap

68. Idem vero tribune: Doriensium immine mutait, ne .scïlicet atoeædem Sicyoniis egit atque Clistbenes. Argivis tribus essent. Atque id agens,. maxime derisui habuit Sicyonios: Aquippe nova nomina a- sile et asine desumens, terminationem solam pristinarum tribuum adjecit, sua trip bu excepta, cui de sue imperio nemen imposait : hos enim Arche-5 lacs nominavit; reliquorum autem alios Hyntas, alios Onatas, alios Choireatas. Quibus nominibus tribunat usi sunt Sicyonii non solens quoad regnavit Clisthenes, verum etiam post illius obitum’ sexaginta adhuc annis: deinde tamen, re deliberata, mutatunt ea,-et alios Hyllæos, alios Pamphylos, alios Dymanatas nominarnnt: quarta veto tribus nomen ab Ægialeo desumserunt, Adrasti filio, tribulesquo Ægialeas. adpollarunt. v 69. Hæc Sicyonius Ciistbenes facerat. Atheniensis autem Cliç stbenes, Sicyonii ex filin nepos, qui nomen etiam abillo ont unaus, bic itidem per contemtum (ut mihi videtur) Ionum, ne endem Atbe. niensibus atque Ionibus tribuum nomina casent, cognominem Clio sthenem est imitatus. Postquam enim plebern omnem Athenien- sium, prius a se alienatam, suas ad partes traduisant, tribuum tune ,muuwit nominah et numerum illarum auxit: decem enim, quum quatuor fuissent, constituit phylarchas, et per dccem tribus distribuit

262 HERODOTI. HISTOR. V. dames (cive carias) amnes Athaniensium. Eratque, plèbe suis partibus adjecta, longe potentior quum adversarii. 70. Vieissim igitur ab ille superatus langeras, hæc contra melitur. Cleomenem advocat Lacedæmonium, qui bospes ipsi factus erat inde ab obsidione Pisistratidarum : quem quidem fama ferebat consoeur- dinem tunc habuisse cum uxore Isagoræ. Primum igitur Cleo- menes, præcone Athenas misse, Clisthenem urbe ejecit, multosque cum ce alios Athenienses, hos dicens qui nageas essent. (id est, piaculo centaminati.) Hæc autem per nuncium edixit, ab langera ede- ctus z habebant enim quidam Alcmæonidæ, et hi Qui eorumdem mat partium, culpam commissæ cadis ; at ipse Clistbenes ejusque amici non fuerant cædis participes. I i 7l. Enagees autem dicti sunt nonnulli ex Atheniensibus bac de mussa. Fuit Cylon, civis Atheniensis,’olympicorum certaminum ’victor. la cristas tallons, consilium inierat occupandæ tyrannidis. i Comparatis sibi sociis ex æqualium numero, arcem occupare cona- sus est: quem quum obtinere non posset, supplex ad deæ imaginera contredit. Hoc homines igitur surgere inde jusserunt prytanes Nau- crarorum, qui tune civitatem administrabant, fide data puniturn ces iri nitra mortem: attamen occisi hi surit eulpa Alcmæonidarum. Sed hæc gesta sent ante Pisistrati astatem. 72. Postquam Cleomenes, misse præcone, ejiciendos urbe Cli- athenem et piaculo contaminatos edixit, unus Clisthenes ultro excessit. Deinde vere nihilo minus Athenas venit Cleomenes, non quidem cum magna manu: que ubi pervenit, septingentas familias nrbe ejecit, quas ei Isagoras indicaverat. Quo facto, deinde matum conatus est dissolvere, I et trecentis civibus de Isagoræ factione tradidit magistratus. Quum vero resisteret senatus, et imperio nollet parera. Cleomenes et Isagoras cum suarum partium civibus arcem occupant. Et cæteri Atbenienses, cum senatu sentientes, per biduum. illos obsederunt: tertio veto die, deditione fileta, Attica excessere quotquot enrum Lacedæmonii erant. Atque ita implebatur Cleomeni ominosum quad acceperat dictum: nant quum in arcem, occupaturus illam, adscendisset, ad pane-traie ac- cesserat, deum consulturus: et sacerdos de sella surgens, pries- quum ille per januam intrasset, dixit : tt Retrogredere, bospes Lace- dæmoeie, nec in hoc templum pedem pone: nefas est enim De- ricnsibus hue intrare.” Cui ille respendit: tt At non Doriensis snm, o malier, sed Achæus." Igitur, quum spreto amine exsequi censilium esset adgressus, tune rursus excidit cum Lacedæmoniis. Reliques veto in vincula conjecerunt Atbenienses, morti destinates: et in bis Timesitheum Delphensem, cujus viri opem manuum fortis- que animi maxima possem commemorara. Et hi guident in vinculia mortui sent. ’ I t

marnerions. a ses 78. Post bæc Atbenienses, revocato Clistbene et septiugentis’ illis familiis, quæ a Cleomene patria eraut puisse, Sardes legatos miseront, cupientes cum Persis contrahere societatem : intellexeraut enim, bellum sibi .immiuere cum Lacedæmouiis v et Cleomene. Postquam Sardes advenere legati, et mandata esposuere, quæsivit Artepbernes, Hystaspis filins, præfectus Sardium, quinoas benzines casent, et ubi terrarum habitaient, qui Persarum porterait societakn f Quod ubi ex legatis cognovit, brevibus verbis ces expedivit. Si rugi Dario Atlienienses terram traderent et equum, societatem illis pollicitus est: si non (raderont, sbire illos jussit. Tom legati, revprivàtim inter se deliberata, trad": se, dixeruut; sciiicet cupientes coutrahi societatem. At bi, quum domum rediissent, graveur culpam susti- I ’nuerunt. w 74-. Cleomenes, quum se et verbis et factis coutumeiiose ab Athe- niensibus acceptum existimaret, ex universa. Peloponneso centraxit exercitum, quo consilio contrebat non dicens; sed pœnas mimera de populo Athenieusium cupiens, et Isagoram constituera tyraunum: hic enim cum ille ex arce Atbenarum erat egressus. Dum’igitur ingenti cum exercitu v Cleomenes Eleusinen invadit, pet idem tempus Bœoti ex composite capiunt Œnoen et Hysias, extremos Atticœ pages; et Chalcideuses ab alia parte Atticam ingressi vastabaut. Tum Athenienses, quamquam aneipite pressi periculo, Bœotorum et Chalcidensium ultione in aliud tempus dilata, Peloponuesiis, quippe qui jam Eleusiue eraut, arma opposueruut. 75. Quum vero jam in eo esseut utrimque exercitus ut ad menus venireut, ibi primum Corinthii, reputantes secum injuste se facere, retro conversi abscesserunt : deinde idem fecit Demaratus, Aristonis filins, qui et ipse rex erat Lacedæmouiorum, et nua cum Cleomene exercitum eduxerat Lacedæmone, ueque superiore tempore eum illo discotdaverat. Ah hoc vero dissidio facta lex est Spartæ, ne ambo reges, neume curette, castra sequorentur : (adhuc enim ambo seqni consueverant z) altrro autem vacante a militia, altemm etiam Tyridari- . dormis demi relinqm’ ,- nom ante id tempus hi ambo tamquam auxiliares, secuti eraut. .Tuuc. igitur reliqui socii, qui Eleusiue eraut. reges dissidere videutes, et Corinthios teliuquere statienem, etiam ipsi converse agmiue discessere. . 76. Quarto. hæc est expeditie, quam in Atticam suscepere Do- rieuses : bis enim bostiliter eam sont ingressi, bis vero commodi causse populi Atheniensis. Primo quidem loco illa expeditio, qua Megara colonis frequeutarunt Codro regnaute Atbenis, merito no- minabitur : iterum veto, atque tertio, quande ad ejiciendos Pisistra- tidas ex Sparta advenerunt: quarto tune, quum Peloponnesios ducens Cieomeues, Eleusinen invasit. Ita tune quarta vicepDerieuses Athenas invaserunt. i

264: HERODOTI HISTOR. V. 77. Posgquam inglorium hune exitum hsbuit ista expeditio, tuile Athenienses, pœnas de Chalcidensibus sumturi, primum advenu; bos auna moverunt: Chaicidensibus vero Bœoti opem latnri ad- Euripum properarunt. Quos ubi oonspicati sunt Athenienses, Bœotos prias quam Chalcidenses adgredi placuit. Pugna cum Bœotis com- mina, insigne-m victoriam Athenienses reportarunt, plurimis eorum occisis, et septingentis captis. Deinde codem die in Eubœam trans: gressi, cum Chalcidensibus etiam pugnam committunt: quibus et ipsis præiio vicüs, quater mille colonos in hippobotarum prædiis re- linqùunt: Lippobotæ autem (id est, qui equos niant) vocantur apud Chalcidenses benzines locupletes. Quotqunt ex Chalcidensibus vivos ceperant Athenienses, perinde atque Bœotos, in custodia habuerunt, compedibus vinctos. Interjecto veto tempore eosdem manumiserun’t, biais minis aèstimatos: compedes autem, quibus isti yincti fueraut, suspenderunt in acropoli g quæ ad meam osque ætaè lem ibi superfuerunt, e mut-o pendentes a Medis ambusto, qui est ex advenu cadis occidentem spectantis. Pretii autem redemtiotiis de; cimam consecrarunt, ex illaque quadrigam confieiendam curarunt encan, qnæ a sinistra stat primum ingredienti in propylœa quœ saut in acropoli. Est autem in illa inscriptio hæc:

Anion perdomilîs lori sub Msrtejnventns Bœolis populîs Chalcidicaque manu, Damna rependerunt vinclis et carcere cæco, I Quorum lm de deeims stout tibi, Pallur, equæ. 78. Auctæ igitur erant Athenarum opes. Adparet autem, non hoc uno exemplo, sed ubique, quam præclara res sit juris æqualitaa. Nam et Athenienses, quamdiu sub tyrannis eraut, nullis ex finitimis populis hello fuerunt superiores : tyrannis autem liberati, longe primi evaserunt. Quæ res declaraz, quoad tyrannide fileront pressi, ultra illos minus fortiter rem gessisse, quippe pro domino laborantes: peste quam vero in libertatem sunt-restituti, unusquisque pro se ipse un? diose dabat operam ut secte rem gereret. In hoc igitur statu res Atheniensîum79. Thebani veto, ultionem sumturi deerat. Atheniensibus, i , Delphos miserunt qui deum consolerent. Quibus Pythia respondit, npar se non pesse illos ultionem capere; sed rem ad clamosum (populurh) referre jussit, et proximos rogare." Legati domum reversi, convocata populivconcione, renunciant oraculi responsum. Tum Thebani, ubi ex bis audiverunt promîmes debere rogari, dixere: " Nonnepro- ximi a nobis habitant Tansgræi et Coronæi et Thespienses? Atqui hi constanter nobiscum pugnant, strenueque arma nobiscum sa. clam. opus. est hos rogare? Immo hæc non fuerit oracuii seutentia.” A

TERPSICHORE. L 865 à ha dom hi inter se disceptant, postremo aliquis, te audits, ait : " Ego mihi videor intelligere quid velitoraculum. Asopi di- cunturq filîæ fuisse Thebe. et Æginai: hæ quum sint somites, puto jubere nos Deum ab Æginetis auxilia petere." Et Thebani, quum nulla ex sententiis, quæ dicebantur, hac potior esse videretur, protinus ad. Æginetas miserunt, ex oraculi mandato auxilia ab illis pes tentes, ut qui sibi essent proximi. Peteutibus JEginetæ tradentea Æacidarum imagines, responderunt; se eis Æacidas aurifia miltcre. .. 81. Thebani vero, Æacidarum auxilio freti, quum hello laces- sissent Athenienses, aspsre ab illis sunt accepti. ltaque iterum ad Æginetas miserunt, Æacidas illis reddentes, et virorum petentel auxilia. Tum Æginetæ, opum magnitudine elati, et vetetis me- qutes inimicitiæ, quam cum Atheniensibus, gessissent, precibus. Thebnnorum adnuentes, bellum Atheniensibus non ante denuntia- tum- intuierunt. Nam dum hi Bœotis instabaut, interim Æginetæ L lougis navibus in Atticsm profecti,.Phaleruxn diripiebant, multosque alios maritimos pogna; et ingens Athenieusibus damnum in-

82. V datant. quod dixi, Æginetarum advenus Athmiemes odium, bancferebant. habuit originem. Epidauriorum terra fructum- . nuilum . edide-l rat. Quam obfcalsmitatem quum oraculumiconsulerent Epidaurii, jussit cos Pythia Damiæ et Auœesiæ imagine: statuera: id oificiuent, malins cum illis adam iri. Sciscitabantut igitur Epidaurii, aman cneasfacicndas curares! statuas, au lignons î Responditqueu Pythia, natrum horum ; sed et satine oleæ ligna. Igitut Epidaurii ab Athe- niensibus veniam petunt oleam arborem cædendi, quad sanctissimas existimassent Atticas oleas :,sunt etiam qui dicant. pet id tempus. nullibi terrarum oleas exotitisse, nisi Athenis. Athenienses se illis potestatem facere dixerunt ea conditione, ut illi quotannis Minervæ arbis præsidi et Erechtheo victimes adferrent. In banc conditionem consentientes Epidaurii, nacti sunt quad pgtierant, et statuas exhis. eleis confectas posuerunt. wAc delilnc illis terra fructum ferebat, et, ipsi Atheniensibus id, de quo convenaient, persolvebanl. 83. Erant per illud adhuc tempus Æginetœ Epidauriorum imperio subjecti, quum aliis in rebus, tum lites suas coram judice di-. * sceptaturiAEpidaurum trajicere tenebsntur. Deinde vero, constructis. navibus, virium fiducie. ferocieutes, ab Epidauriis defecerunt. Jamque ut hastes, et qui mari casent potentes, vexurunt illos: atque etiam mimas hasce Damiœ et Auxesiæ illis subripuerunt, casque oblates in mediterraneo suæ insuiæ loco collocarunt, cui (Es nomen, qui ziginti fare. ab orbe stadiis abest. Hoc in loco erectas sacrificiis et joculsribus mulierum choris placabanttconstitutis utrique dearum (louis viris. qui essent chomgi. Dicteriis autem chori illi neminem. 2 M

I66 HERODOTI HISTOR: V. virum lacessebant, sed minieresiudigeuns. Eædemicœrimodæ’spud Epidaurias obtinuennt: qui arasais etiam sauris suinter. r 84-. Epidaurii, ex quo eis subreptss hua statuœ sont, jam Adie- niensibus ea, de quibus convenant, non solvebsut. Qua de te v pet legatos secum expostulantibus Atbenieusibus demonstrarunt Epidaurii, "une": se 5mm». face": quand enim in me terni lobais- sàst illa: stables, quad pacti "ont assolai": ; quibus sibi subreptisjm non equum eue ut porro solvant, and ab Æginefis, illa: balisant, eue hoc engendrant. Hoc accepta responso, Athenienses, Æginam misais legatis, statuas ab Æginetis repetiverunt: quibus illi respiras dorant; nihil sibi cm 4mm en: negotii. 85. Jsm porro niant Athenienses, postquam frustra repetitæ fuis- œut statuas, profectos esse Athenis une triremi cives illos, qui publico nomiue missi, quum Ægiuam pervenîssent, statuas bas, ut quæ ex ipsorum ligne fuissent confectæ, de basibus suis conati sunt abstrahere, Athenss transferendas. H08 vero, quum isto mode compotes illamm fieri non potuissent, circumjectis funibus statuas» tra- xisse. Sed dum trahebant, tonitru et cum tonitru exstitisse tenus motum: caque re terrîtes trahentes, mente fuisse alienatos ; in furo- remqne actas, mutuo sese invîcem, veluti hastes, interfecisse; douce ex omnibus, qui triremi illa advenerunt, anus supeifuisset, soiusque Phalerum rediisset. 86. Athenienses igitur, *rem ita gestam esse, sium. Æginetæ veto entendant, non uns navi advenisse AthenienSes: unam enim navem, asque etiam paqu plates uns, etismsi sibi nulle naves fuis- v sent, facile a se repelli potuisse: sed pluribus n’avibus terrain suant adgressos esse Athaaienses; Æginetssvero Ibis ultra messine, nec pugnæ navalis adiisse discrimen. Illud vero liquida définies non passant, utmm sa causse. cesserint, quod se impures esse emmit- tendo prælio intellexissent, au quad in anima habuiæent facere id ipsum quod fecerunt; Aiunt igitur, Athenienses, quum uemo ad pugnnmlparatus se illis oppoueret, e invitais exscendisse, atque Star ’ versus statuas esse ingressos : quos ubi e basibus suis non potuissent auferre, ita circumjectis funib’us filas truisse, douce attaque statua, dam ita trahebatur, eamdem rem fecerit: rem narrantéssnihi quidem non credibilem, sed fortssse alii cuipiam : dicunt enim, in genou mais corsm trahentibus proeubuisse, atque ex illa Itempare in hoc Statu mansisse. ’Hæc igitu’r ab Atheniensibus geste.» esse sium Æginetæ; se veto, pastqua’m de expédition, quam Athenisnses ab versus Æginam cran: Imoepturi, certiores fuissent faofi,.-Argivos ut sibi prœ’sto essent rogasse: hosque, quo tampon Atheaienses in Æginam ’exscendissent, eodem tempera suppefiss slbikrentes ad- ftlilse; et, quum clam ex Epidauro in’insulum inin-

TERPSICHOREI ’ 25’! Athsnienses, itinere a navibus intercluso, fecisse impettim: codemque simul tempore tonitru et terras motum illis exstitisse. l 87. Hæc Argivi atque Æginebæ memorant. Cæterum Atheni- enses etiam Ifatentur, unum salummodo e suis salvum Athenas rediisse: sed Argivi niant, e clade, quam ipsiiintulissent Attico exer- a citai, unum illum superstitem fuisse; Athenienses veto niant, e clade quam Deus ipsis immisisset. Verumtamen ne banc quidem, niant, calamiteti superviitisse; sed periisse tali mode. Atbeuas ut rediit, aunoisvit calamitatem; quo divulgua nuncio, uxores virorum qui expeditionis in Æginam sasceptæ fuerant sacii, indigne ferentes solum buna ex omnibus salvum rediisse, cires hominem circumfusas, fibulis vestium suaram fadicasse hominem, quæsiisseque ex eo unam- quamque, ubinam sans met marina] atque îta illum periisse. Atheni- ensibus autem hoc malien-am factum ipsa clade tristias fuisse visum. In quos quum alia rations animadvertere non passent, western illamui in Ionicam mutarunt. Prius enim Doricam vestem gestaverant At- tioæ maliens, Corinthiacæ vestî simillimam z banc igitur linea tunica pernimtatunt. Est autem, verum si quærimus, non Ionicum hoc vestimentum, sed Caricum: nam omnium malierum Græcarum vesti« mentum olim idem fuerat quad nunc Doricum nominamus. 88. Aiunt autem, apud Argivos et Æginetas ex occasions illîus facti invaluisse morem, qui etiam nunc apud ntrosque obtinet, ut fibules faciant dimidio quam ad id tempus majores, utque in templo harum dearum fibules maxime dedicent mulieres; tum lege apud illos cautum fuisse, ut nec aliud quidquam, quad ex Attica profectum ait, in templum inferatur, nec fictile Atticum, sed ex indigenis allu- lis pasthsa bibatur. Carte Argivorum et Æginetarum mulieres ab illa inde tempore en contentione cum Atheniensibas, ad meam usque mœm, majores quam antes fibulas gestabaut. 89. Inimicitiæ Athenlensium adversus Ægiuetas isto, quad exposui, principio ortum ceperaut. Nunc igitur Æginetæ a Thebanis ausilio vocati, memores rerum cires statuas gestaram, libenter sup. petias venere Thebanis. Itaque maritima Atticæ ora ab Æginetis diripiebatur. Atheniensibus ’vero, expeditionem in Æginam paran- tibus, adlatum est Delphis oraculum, jubens, ut " trigînta aunas, ex quo injuries. initium fouissent Æglnetæ. abstinerent hello; primo autem et trigesimo auna belli advenus Ægînetas initium facerent, postquam Æaco templum statuissent. Id si fecissent, rem eis ex volantste cessunm. Sin protinus suscipefent bellum, malta media fissipare passuros, inuits Vera etiam facturas; verumtameh ad ex- tremiim flibustons Æginam.” Hæc reuuncîata ubi endivere Atha- nienses, Æaco templum decreverunt, quad etiam nunc in faro exstrua statu compieitar: illud veto audire non sustinuerunt, triginta aunas une sibi esse abstinendum, qui tain indigna ab Æginetis casent

268 HERODOTI HISTOR. V. 90. Sed dum’ad ultioneni cepiendam sese comparant,lobjicituî” illis impedimentum a Lacedæmauiis suscitatum. Quum enim dolant cognovissent Lacedæmanii, quem Alcmæonidæ cum Pytbia adversus se et adversus Pisistratidas erant machinati, duplici dolare ad: fecti sunt; quad et viras, qui hospites ipsorum fuerant, patrie-pt. palissent, cet-quad nullam sibi ab id factum gratiatn ab Athenien- sibus haberi viderent. Præter hæc moverant eos o’racula, que multa sibi indigna ab Athcniemibm humiliera prædicebant: quæ ora; cula, quum antes ignorassent, pet id tempus illis innatuere, a Cieœ mene Spartam delata. Nactus enim Cleomenes erat ex arec Athe» narum macula, quæ olim Pisistratidæ habuerant, caque, quum Athenis pellerentur, in templo reliquerant. a Hæc ibi relicta. Cleao.

91. Tum igitur Lacedæmonii, cognitis bis oraculis, quum Atbeq niensesmenes viderent augeri opibas,acceperat. et neutiquam patates Lacedæmoniîs - I parera, reputarunt secum, populum Atheniensem, si libertateiute; . retur, sibi viribus fore parem; sin tyranuide premeretur, infirmum fore et ad parendum paratum. Hæc singula perpendentes, Hip- piam Pisistrati filium a Sigeo ad Hellespantum, qua canfugerant Pisistratidæ, arcessiverant. Qui postqaam vocatus advenit, convocatis etiam aliomm sociorum legatis, hæc ad cas verbe Spartani - fecerunt. tt Viri socii, agnovimus fatemurque non recte nos fe- aisée. Ementitis enim oraculis inducti, virosbospitii jure in primis nobiscum conjunctos, quiqae Athenas nabis obnaxias reddere receperunt, patrie. ejecimus, et post hoc peractum ingrate populo urbem etarempublicam restituimus; qui postquam per nos liberatusvires recepit, nos et regem nostrum contumeliase urbe ejecit, et majores quotidie sibi spiritas sumit: quad experti saut maxime finitimi illoa rum Bœoti et Chalcidenses, brevi veto etiam alii experientur, qui recta non inierint consilia. Quanîam igitur nos, ista faciendo, pec- cavimus, nunc aperam dabimus, ut male medentes vobiscum illos puniamus. Hanc enim ipsam ob caussam et Hippiam banc. arcessi- vimus, et vos e civitatibus convacavimus, ut communi consilio-et consociatis- armis illum Athenas reducamus, eique quæ ademimus restituerons.”92. Hæc Spartani. Quæ qpum plerisque - ,sociorum l - dispiicuisseng, . , alii quidem silentium tenuere, sed Corinthius Sosicles in banc me. dam est locutus. (92. 1.) tt Profecto nimirum cœlam sub terrain subibit, et terra supra eælum erit sublimis, hominesque babitabunt in mari, et pisces domicilium occupabunt hominum, quanda vos quidem, Lacedæmonii, juris æquabilitate sublata, tyrannides in civitates reducere paratis: que nihil est -inter»homiues iniquius, nihil scele- ratios. Etenim, si vobis bonum hoc videtur, ut a tyrannie regatun civitas, ipsi primum apud vos ipsos tyrannum-çonstituite et-sic deinde

’TERPSICHORE. " A - ses 1:an alios constituerevtentate L Nunc, qui tyrannies n’umqusm’ estis texperti, diligentissimeque cairetis Ine’qais Spartse exotia’tur, indigne p cum’sociis agitis. Quod si vos experti essetis, quemadmodum nuez; rectius de bac re,’ quam nunc, judic’are possetis. (92.2.) Apud Cati rintbias olim status civitatis hujiusmodi fait. Erat oligarchie; et qui aBaccbiades nominabantut, administrahant’civitatem. Qui quum non nisilinter se matrimonia’ initient, faitiAmphioni, uni ex hacie- inih’a. filin pede clauda.’cui nomen erat Labda: quem quum nemo’ Bacchiadarum ducere vellet uxorem", duxit;eam Action, [Ectionem Herodotus lanice idiomate nominaL] Echecratis filins, homo ex pago Petta, cæterum generis origine Lapitha et Cænides. Cui quum nec ex’hac, nec ex alia uxore,iibeti’ essent uati; praficiscitut ille Delphes, de sobole canaulturus. Et intrantem protinus Pythia his- verbis est adlocuta»: i Aelion, nome te honorat, cum sis velds honorum. Gravids est Lebde, saxunnque putiet, quad ineidot In vires maurelles, et essligabitICoriutbum. Responsum hoc Actioni datum tenantiatut forte Bacchiadis, quibus obscurum fuerat responsum aliud Corinthum spectans, quad prias editum erat eamdem in sententiam cum hoc quodnunc Actioni da- tumiest. Istud oraculum hujusmodi fuerat: . Aquila in petris gravide est, patietque Iconem Validum, carnivorum, qui multetum senne solvet. Hoc bene nunc in Illi’IIIÎS versets, Corinthii, qui cites. pelotant - Pireuen hebilatis, et superciliosam Corinthum. (92. 3.) Hoc igitut responsum, prius -redditum, obscur-uni fuerat Bacchiadis: nunc veto, ubi cognoverunt istud quad Actioni datum est, etiam prias illud, quad congruebat Actionis tesponso, intellexe- , tant. Hoc igitur quum intelligerent, presserunt silentio, prolemque Aetiaui nascituram interficere decrevetunt; Postquam peperit mulier, mittunt protinus decem de suis in pagum quem habitabat Ac- tion, qui interimerent puetum; Hi ubi Petram venerunt, salamque intrarunt Actionis, puerum postulant: et mater, ignare que cousilio advenissent, existimansque benevolentiæ causse in pattern cupere illos infantem videre, adfert illum, et uni harum in manas tradit. In itinete autem hi inter se constituez-eut, lut, qui puerulum primas inimanus accepisset, is cum hume adlideret. Jeux veto divine quadam fortune accidit, ut infans, dum tradebat eum mater, arrideret zeum cui tradebatur : et hune, ubi id animadvettit, misericordia te- tinuit ne occideret.’ .Miseratus igitur puerum tradit alteri; et ille tradidit tertio: etque ita pet canotas decem transiit, ab alteto alteri traditus; -nemine interimere cum volente. Postquam igitar maki ’ .-,puerum reddiderant, et dame erant cgressi, stantes pro foribus, son;

ne" assoner: maton. v. .viciabmœ alter alternai accusabantque, et cum maxime qui primas accepterai: infantem, quad non sans: quemadmodum inter ipsœ V constitutum fuisset. Ad extremum, butai-jacte tempera, piacuit ite- . rein intràre, et cunetos participare" eædem. (92. 4.) Sed vaincre fate, ut ex Actianis proie main!!! existent Corinthe. Labda, «au: fores, mania ista’ exsudi’verat. Itaque verita, ne maints cousilio puermn itemm acceptum interimerent, aspertatum oecaltavit in loco, de que minime cogitatnros illos existimavit, in arcs: nun- rst enim, si reversi deuuo requirerent puerum, alunie illos parveni- gatures : idque illi fecerant. Sed postquam redeuntibus quérenti- busque nusquam comparait infime; placuit abire,,tenunciareque bis qui ipsos iniseraut, emnia a se peracta esse qua mandata fuissent. Illi igitur abieruut, idque tenancian (92. 5.) Pestbæc (fait Aetionis filius: et, quoniam periculum hoc efugerat, ab area illa [arcam Græci WÉÂYIV disant] impositum si nomen est Cypselus. Qui pestquam vitilem ætatem est ingressus, araculumque Delphis consuluit, ambiguum accepit responsam, que fretus adgtessus est te- nuitque Corinthum. Responsum hac crut; i Felix vit nostras bio qui «descendit ad ædes, Cypselus Aeüdes, clam tex ille Corinthi, Ipse, et ce asti, sed au!!! deinde sapotes, Hoc accepta responso postquem tyrannide petites est Cypselus, vit fait hujusmodi: maltes Corinthiorum in exsilium ejecit, multis boue eripuit, sed longe platinais vitam. (92. 6.) Haie, quum triginta regnasset aunas, et prospera in fortune vitatn finisset, successor tyrannidis fait filins Periandet. Et Periander quidem initie initier erat quam Cypselus: sed, ex que pet nuncios commercium habuit cum Thrasybulo, Milesiorum tyranna, malta etiam sanguinolentîor evasit patte. Misso ad Thrasybulum præcane’quæsivit ex ille, que pacte, ’rcbns omnibusfirmissime constituât, optime præeuet civitati! Thrasyi bains, homine qui a Periandro missus erat extra urbem educto, ingressus est arvam quoddam setum, cum iliaque pet seg’etem embu"- lans, sciscitansque ex eo et repetere jubens caussam car ad se Co- rîntho misses esset, detruncabat interim ut quemque vidit spicam super alias emiiientem, præcisamqueabjiciebat, danec puicbertimam’ et pinguissîmam segetis pattern tali made coi-tapit: denique, pouf quam agrum ita petvagatus est, dimisit legatum, nullum. vetbuin si præcipiensL, Ubi Chriuthum rediit legatus, cupidqs tex-al: Periandet cognoscen’dî Thrasybuii ptæcepta. At ille, nihil, ait, sibi man- datse Thrasylmlum: mirari se ocra qualem ad" hominem a Pertinente sium esset, organum quippe, et qui sua ipse destrueret. His dis ctisrenunciavit, quid agentem Thrasybulum vidisset. (92. 7.) At Potieuder, intelligens factum, reputansqae moneri se a Thrh’sybulô ut animations quesque cives intetimeret,tum veto amnemsa’dveirimir

l . , .Tantsianoae. en cives nequitism tqiterercere. Nam quidqüd Cypselus occidendo I et in exsilium minaudé reliquerat. id Petiander au!» etiam une die univenas malietes Corinthiss vestibus unit, une. sue gratis Melissæ. Eteuim quum in Thesptotiam ad A’dierontem fluviusn legatos misisset, qui oraculum, quad ibi par mortuornm eye- eatieuem respensa dut, maniement de hospitis alicujas depeslto, "écots Melissa respondit se nec sigmficatuum, medàcturam quo loco estetillud disposition : algue enim se, et esse eædem ; m que rapailla 066W fuissent acclimata, nihil sibi poilasse, quum nanfœriht combats. drgumentum autem, que cognosccre Periander posait vers Izæc a se dici, lac esse, (fendille infurnum parias ingessisset. Hæc postquam Periandro" sent renonciata, quum satis certum ipsi esset illudivieri- argumentant, quippe qui cum martua coiisset Melissa; ,stetim , peut acceptera aunoient præconio edixit, ut. amnes Corinthianms maliereain Jamais templum convertirent. Etillæ, tamquam ad solennitatem, pulcherrima omatu instructæ convenaient. 111e veto constitutis ad hoc satellitibus, vestimentis canotas ’ citait, liberas perinde malieres, et illatum tumulus: colletasque in fessem vestes, invocatis Melissœ manibus, «me; Que facto, ubi -iterum ad ne- cremantium misit, demonstravit ei Melissæ idelum, que in loco dev positum hospitis coboeasset. Hujusmadi vobis-est tyrannis, e Lace- dsemanii, «et talia sont illius fautai! Nos veto tune statim mitahamur,’ quum a vobis Hippiam arcessiri cognavîmus .; nunc veto etiam magie mitamur hæc a vobis verbe fieri; vasque obtenaient, Deas invocantes Græciæ præsides, ne tyrannides in civitatibus constituatis. huque si ab incepto non abstinueritis, sed cenaturi estis præter id quad justum est teducere Hippiam, scitote Corinthios quidem non probaturos-93. Hæc quum locutus esset esse Sasicles, factum." Corinthierum legatus; . - -respondit Hippias, eosdem quos ille Deus testes invocans, carte Go- riutliias mainte desideraturos Pisistratidas, quande aqfien’nt illis sta- tuti dies, quincailles venturi tint Atheniemes. Hœc illi Hippies tu, spondit, ut qui omnium -adcuratissime cognita habetet oracul0tam efita. Reliqui a: sociis silentiam adhuc tenuetant’: postquam veto SosicIem endiverunt liberezverba facientem, pro se quisque vecem tampons, acce’debant sententiæ Corinthii, obtestabanturque Lacedæd manias, ne quid adversesGtæcam civitatem novi malinoiut. ,Atqae italhœc’res-finem94-. Hippies veto Lacedæmone habuit. rejecto fAmyntas i li k MacadaAnthe-i " manta oppidum, obtulit, Thessali veto Ielconl At ille, meut-tram accipiens, Sigeum rediit; quad oppidum amis PisisttatuszMityÏieà assis’eripuetat, et ’tyrannum ibi constituerat filium suaminothum Hegesistretumyex Atgivamulierelnemm. Net: vere citra-belli dis- tenuerst ille regionem «a Pisistrato acceptant. .Diu enim

379 HERODÇTI HISTOR. V. inœr se Mitylenæi et AMMhrmis (lemme, illi ex Achil- leo oppido arumpentes, hi e Sigeo; et illi quidem siam repetentes diüonem, Athenienses vero negantes morula-esse, et rationibus ar- pentes, nihilo mugis ad Æolenses pertinereIlindos ditionem, quam. ad se et ad alios, qui cum Menelao ulti essent. Helen: raptum. 95. Dum hi inter se bellum gerebant, quum alla multa atque varia in præJiis geste eraut, tum Alma: pacte, prælio facto, in quo victores p eraut. Athenienses, fuga quidem. ipse amuseras, sed amomm Athenienses crans potiti, qui en in Minerve: templo Sigei suspende-. runt. Quam rem Alcæus, carmine descriptam, Mitylenen nunciavit,, certiorem faciens de calamitate sua Melanippum, unum de suis amicis. Mitylenæos vero et Athenienses reconciliavit deinde Perle under, Cypseli filins, quem suarum contentionum arbitrum unique constitueront: conciliuvit autem hac conditione, ut utrique cum te- nerent regionem, quam possiderent. [ta Sigeum sub Atheniensium venerat potestatem. " 96.. Hippies vero, ut Lacedæmone in Asium pervenit, omit movebst. insimulando Athenieuses apud Persan, omniaque mofle-I batur quibus efliceret, ut Athenæ in suam et Durii venirent potestatem. Dom hæc Hippies agebat, re cognita, Athenienses Sardes miserunt legatos, qui Perm horçare’ntur, ne morem gererent exsulibus Atheniensium. At eos Artaphernes, si salvi esse sellent, jutait Hippiam recipere. Quam c’endltionem ad se relatam quum nautiquam admitterent Athenienses, decreverunt ex professo hastes esse i

97. Pan idem tempos. quo id decreversnt Adienienses. et odium incurrersnçPersarum. Persarum, Milesius Aristagoms, A a Cleomene Lacedæ- monio Sparte pulsus, venit Athenas: hæc enim civitas inter cætera poœntia eminebst. ln concionem igitur populi progressus Arista- goras. eadem quæ Spartæ verba fecit, de Ana: bonis, et de belle cum Persis, quamfacilec lui mon! superflu, qui me coula me lama ukrai- tur. Præter hæc commemorabat, AMMierm’um colonat eue Milesies, ct equum «se ut ab illi: servarentu’r qui pomma [tractai-eut. Denique nihil non pollicebntur, impense rogans: donec eis persuasit. Vide! tur enim facilius esse decipere multitudinem, quam unum hominem: nain unum quidem Cleomenem Lacedæmonium non potuerst decipere, sed trigints Atheniensium willis facile potuit. Athenienses. igitur oratione illius persuasi, decreverunt riginti nave; aurifia minera Ionibus, quai-nm ducem nominsrunt Melanthium, ciyem quovisrno- mineprobstum. . Hæ noves et Græcis etharbaris principium-fuere,

malprum.98. Aristagoras ante. V illarum ’ ’ Iegressum - l ’ .domum revectus, pub. quam Miletum pervenit, commun cepit, ex.quo nihil quidem uti- litalis rediturum et! louas. crut ; nec enim llacvcauus id fecit, sed

TERPSICHORE. 27s que regi Darîo crearet molestiam : hominem luisit in Phrygiam ad . Pæones illos, qui a Stryrnone fluvio captivi abducti a Megabazo, regionem vicumque Phrygie: seorsiin habitabant. Ad quos ubi per. venit legatus. bis verbis cum eis egit: " Pæones l” inquit, 9 misit me Aristagoras Mileti tyrannus, ut salutis viam, si obtemperare voluc- ritis, vobis ostendam. Etenim Ionia nunc universa descivit a rege, licetque vobis suivis in patriam redire vestram. Ad mare quidem ut perveniatid, vos ipsi curabitis: œliqua nabis curæ eraut.” His auditis, lætati admodum Pæones, cum liberîs et uxoribus ad mare se fuga receperunt: nonnulli tainen ex eisdem, metu retenti, loco se mon moverunt. Postquam ad mare pervenere Pæones, Chium inde trajecere. Quumque jam in Chia essent. evestigio venit Persarum equitum magna manas, illos prosequentium: qui ubi Pæones non sunt consecuti, Chium miserunt, ab illisque ut redirent postularnnt. Sed illi, propositam aspernati conditionem, a Chiis Lesbum sunt transducti, Lesbiique eos Doriscum trajecerunt: inde pedibus rede- antes, in Pæoniam pervenerunt. I 99. Interim Athenienses cum viginti navibus Miletum advene. tant, quas sequebantur quinque triremes Eretriensium. «Et Eretri- enses quidem non Atheniensium gratis huic se adjunxerant expedi- tianî,tsed ipsis Milesiis gratum facturi, beneficiumque ab illis acceptum rependentes. Namque Milesii prius sociam Eretriensibus operam in hello cum Chalcidensibus præstiterant, vquo.tempore .Samii Chaleidensibus advenus Eretrienses et Milesios miserant auxilia. Athenienses igitur postquam advenere cum Eretriensibus, quum et reliqui adossent socii, expeditionem advenus Sardes suscepit Arista- goras: ita quidem ut in bellum ipse non proflcisceretur, sed Mileti moment, constitutis aliis copiarum ducibus, fratreisuo Charopino, et ex reliquorum numero civium Hermophanto. 100. Hoc classe quum Ephesum pervenissent Iones; relictis na. «vibus’ Coressi in finibus Ephesiorum,ipsi magna manu ascenderunt, site ducîbus mentes Ephesiis. Secundum Caystrium flamen progressi, inde superato ,Tmolo Sardes pervenere; et urbempcapiunt," nemine contra prodeunte: nempe reliqua omnia occuparunt præter arcem ; arcem.vera ipse Arraphemes cum baud exigus vi milituni

101. Quo minus veto captam diripere possent urbem, hæc res faittutabatur. impedimenta. - Erant Sardibus pleræque . 1. damas exp arundine l constructæ ; quæcumque vero etiam ex lateribus, earum tecta aran- dinea eraut. Harum unau quum încendisset quidam ex’ militibus, continua de domo in domum grassatus ignîs; universam urbem de- pascebat. Ardente urbe, Lydi et quicumque Persœ in urbe crant, undique interclusi, utpote extrema absumente ineendio, in forum confrontant ad’l’actolum fluvium : qui fluvius auri rameuta illis ex 2 N

274 - HERODOTI HISTOR. V. Tmolo deferens, permedium forum labitur, et deinde Herma finie miscetur, qui in mare induit. Ad hunc igitur Pectolum et in forum congregati Lydi atque Perse, defendere sese coacti sunt. At Iones, ubi viderunt alios ex hostibus fortiter pugnantes, alios veto magna numero ingruentes, trepidi cedentes ad Tmolum, qui vocatur, montem se receperunt : atque inde sub motem versus noves suas abierunt. 102; Ita incendia commute sut-Sardes, in eisque indigenæ deæ Cybeles templum: quam caussam postea prætexentes Persæ templa vieissim in Græcia cremarunt; Tune Vera Perses qui inti-a Halyn fluvium sedes habebant, certiores facti quid ageretur, junctîs viribus auxilio Lydis venerunt. Qui quum Iones non amplius Sardibus’ essent nactî, e vestigio subsecuti, Ephesi illos deprehenderunt. Et Iones quidem in aciem advenus ces progressi sont, sed prælio commisso ingentî clade sunt adfecti : magnumque eormn numerum Persæ interfecerunt, quum alios spectatos viras, tum Eualcideln, Eretiiensium ducem, virum qui in ludorum solennibus comme reportaverat, multumque au Simanide Ceo erat laudatus. Qui veto ex pugna evaserunt, per civitates sunt dîssipati. . 103; Tali igitur modo tune pugnatum est. Posthæc vero Aune» nienses prorsus deseruerunt louas; et sæpe multumque ab Anisa; gara per nuuçios solicitatî, constanter negarunt se auxilio illis fus turcs. Sed Iones, Atheniensium auxilio privati, nihilo minus ad bellum advenus Darium, quad. post ea quæ advenus illum patrave- rant evitari non passe intelligebant, sese comparabant. In Belles- pontum navibus profecti, Byzantium et alias amnes eo loci civitates suumsub obsequium redegerunt. Dein extra Hellespontum revecti; majorem Cariæ partem societati suæ adjecerunt: nain et Caunus, quæ prias, quando Sardes cremarunt, societaœm illorum recueaverat;

104-. Cyprii veto universi, Amathusiis exceptis, ultra se illis adl- junxerunt.nunc Nam et hieis a Medis desciverantaccessit. tali oceasione. s Ouesih . lus erat, Gorgi Salaminiorum regis frater natu miner, wChersidis filins, Siromi nepos, pronepos- Euelthontis. Hic vit, postquam sæpius antea Gorgum, ut a regs defieeret, esset’hortatus; une, ubi Ionas etiam cognovit descivisse, vehementius illum instigue conatus’ est; Cui quum morem non gereretGargus, tempos observans Onesilus, quo extra urbem Salamin ille crut agressas, fra. tram ejusque secta’tores partis excluait. [taque Gorgus, urbe spa! liatus, ad Medos profugit z Ouesilus vero Salaminis tenuit imperium; omnibusque Cypriis’, ut secum desciscerent,-Ipersuasit. ICæteris quiq dem persuasit cunctis; Amathusios vero, morem genre nolontés, obsidione105. Dam Amathunta cinxit. Onesilus obsidet,interim I Dario nunciataw,

TERPSICHO’RE. i 275 Sardes captas esse incensasque ab Atbeniensibu’s atque Ion: , illiusque tumultus auctorem, Cujus consilio hæc suscepta sint, Ari. stagoram esse Milesium. Quo accepta nuncio, diciturg rex, nulla ratione habita Ionum, quippe quos bene novent non impune laturas quad defecissent, quæsisse quina»: suent Athenienses .7 deinde, postquam audivit, poposcisse arcum,«et sagittam arcui impositamiemi- sisse in cœlum, utque illa in aerem evolavit, exclamasse, " Proli Jupiter, contingat mihi pœnas sumere ab Atheniensibus!" bisque dictis,’ mandasse uni e ministris, ut, quoties coma ipsi adpane’r’etur, ter ipsi diceret, 9 Domine, memento Atheniensiu’m l” 106. Hoc data mandata,»vacato in conspectum suum Histièa Milesio, quem jam malta abhinc tempore apud’ se Darius retinuerat’: 19 Histiæe,” inquit, 9 tuum procuratarem, cujus fidei Miletum canin misisti, audio res novas adversus me esse molitum. flamines-enim ex altera continente adversus me duxit, et louas cum illis, factotum pœnas mihi daturas: bis persuasit ut illos saquerentur, et Sardes mihi en’puit. Nunc igitur, qua pacto tibi hoc bene habere videtur? quove pacto tale quidpiam absque tuaconsilio factum est? Vide ne deinde tu ipse bac culpa tenearis.” Ad hæc Histiæus respondit: t5 Quale verbum, Rex, pronunciasti? me-ne agitera consilium, en quo tibi alla molestia, sive magna, sive exigus, existat? Quidrqusea rens equidem, tale quidpiam facerem? Cujus rei indigeo? eui’ean’ dem, quæ tibi, præsto saut; quicum tu omnia- tua communicare consilia digùaris. Immo, si quid tale, qual’e tu ais, meus agitat pro: curator, scito id eum sua fecisse arbitratu. At mihi statim ne persuaderi quidem patest, Milesias et meum procuratorem novas ses adversus te maliri. Sin utique tale quid agent, tibique- si ver-are; luta sunt, vide, Riez, quid sit quad tu. feceris, dum me a mari sbs. traxisti. Videntur enim Iones, ex que ego ex illorum conspectu remotus sum, agitare id cujus olim desiderium habuerunt. Sin ego in lonia adessem, nulle civitas se vel pauxillum mature erat. Nund igitur quam primum dimitte me, ut inIIaniam proficiscar, tibiqua omnia ibi in integrum restituam, et procuratorem’ hune Mileti, qui hæc machineras est, vinetum tradam. Hæc quum ex animi tui sen- sentis perfecero, deos jura regios, non prius tunicam exutur’um’ qua indutus- Ianiam intravero, quam tibi Sardiniam, maximum insulsni, tributariamA 107. HisIHistîæi verbis deceptus reddidero.” Darius morem ei gessit, l dimia I sitque eum adjecta mandata, ut, postquam quas pollicitus esset en fecta dedisset, ad se Susa redîret. ’- ’ .108. Per idem tempos, qua nuncius de incensis Sardibns ad D83 rium miæus est, et Darius sagitta in oœlum emissa ouin Histiæq sermonsm contulit, Histiæusque a rage dimissus ad mare est" pro- Êctus; interim in Cypra hæc gesta sunt. Oncsilo Salatninio Ami).

278 HERODOTI HISTOR. V. thnsios obsidenti nunciatur, Artybium Persam cum classe et in»- genti Persarum exercitu adfuturum esse in Cyprnm. Quo cognito Onesilus præœnes dimisit par Ianiam, auxilia Iones advocans : nec diu re deliberuta, adfuerunt Iones cum magna classe. Eodem- que tempore quo Iones advenere, Persæ etiam, quum navibus e Cilicia trajecissent, pedestri itinere Salaminem contenderunt: navibus autem Phœnices circumnavigarunt promontorium, quæ Claves

109. Quœ quum ita casent, Cyprii tyranni convocatis Ionum dua- cibusCypri dixere: t1 Vobis, Iones,vacantur. nos Cyprii damas optionem cum unis- velitis confligere; cum Persis, au cum Phœnicibus. Quod si pedestri pugna cum Persis vultis congredi, nulle interposita mon aportet vos, navibus egressos, pedestrem instruere aciem; nos vero,- conscensis navibus vestris, Phœnicibus nos opponere. Sin cum Phœnicibus tenture fortunam mavultis; utrumlibet harum elegeritis, operam date necesse est, ut, quand est situm in vobis, liberæ sint et Iania et Cyprus." Ad hæc Iones responderunt. 0 Nos commune Ionum misit, ut mare custodiremus; non ut naves nostras tradentes Cypriis, ipsi cum Persis pedestri acie confligamus. Nos igitur, que parte locati aumus, in en utilem præstare aperain conabimur: vos autem, memores qualia Persis servientes passi ab illis sitis, fartes viras esse opartet.” Hoc illis responsum Iones dederunt. ’ 110. Post hæc, quum Perse: in Salaminiorum advenissent cum. pum, aciem instrukerunt rage: Cypriorum ; ita quidem, ut cæteros Cyprias caeteris hastium militibus opponerent, Persis autem fortissimos e Salaminiis et Soliis selectos. Contra Artybium vero, ducem Persarum, volens’ lubens stetit Ouesilus. I 111. Vehebatur Artybius equo, qui erectus stare advenus arma- tum militem erat edactus. Qua re cognita Onesilus, quum esset si amiger genere Car, arte bellica damnez animi plenus, dixit I huiez 9 Artybii equum audio erectum stare, et pedibus atque are pagure contra adversarium. Tu îgitur ocyus delibera tecum, mihique ede, utrum observare ferireque velis, equum, an ipsum Arty- bium 1’” Ad hæc famulus respondit: 9 Paratus equidem sain, Rex, et utrumque facere, et alterutrum, et amnino quidquid tu jusseris : dicam tamen id quad tuis rebus Conducibilius mihi videtur. Regem ducemque aia oportere cum rage duceque congredi: nain, sive tu. virum decem interfecerîs, magnum hoc tibi erit isive", quad dii prohibent, te ille; ab digua etiam occidi, dimidiata calamitas estr Nos vero famulos aio oportere cum famulis congredi, ettcum equo ; cujus tu artes noli timere: ego enim tibi recipio, adversus nullum porto hominem illum se erecturum.” 1 ’ » - . a 112. Hæc postquam ille dixit, max deinde commissa pugna est,- et terra, et mari. I Et navibus quidem Iones, acriter illa die pas

- x TERPSICHOREP r 277 gisantes, supereverunt Phœnices et inter Iones Samiarum præ cæ- teris virtus eminuit. Pedestres vero ubi congressæ sunt capiæ, , magna impetu invicem irruentes pugnarunt. Circa imperatores autem utrimque hæc geste sunt. Ubi Artybius, equo quem dixi vectus, advenus Onesilum impetum fecit, Onesilus, quemadmodum ei cum amigero convenerat, ferit ipsum irruentem Artybium: quumque equus scuto Onesili pedes injiceret, Car . falce feriens pedes præcidit equi. I Ita Artybius dux Persarum, une ’cum- equo, ibidem113. Dam vero cæteri cecidit.- etiam aciepugnent, deserît v Cyprios’ Stes . senor, Curii tyrannus, cum . non exigus militum manu, quos secum habebat: dicuntur autem Curieuses hi Argivorum esse colani. Posta . quam Curienses deseruere socios, protinus Salaminiorum quoque currus bellici idem fecerunt. .Quo facto, superiores Cypriis Perse: fileront. Quorum exercitu in fugam’verso, ceciderunt et alii multi, et Onesilus Chersidis filins, qui Cypriis auctor fuerat defectianis,’et Solensium rexlAristocyprus, Philocypri filins; Philocypri illius, quem SolOn Atheniensis, postquam «Cyprum .venit, præ omnibus tyrannie carmine celebravit. 114-. Onesili caput Amathusii, quos ille obsederat, abscissum» Amathunta deportarunt, et super oppidi portamsuspenderunt. Post- quam cavum fuit caput ita suspensum, opium examen in illud sese insinuans, favis replevit. Quod quum tale accidisset, oraculum cane sulenübus Amathusiis, «quid capite facerent," datur requnsum, " enferrent caput humasentque; Onesilo vero, ut heroi, annua-secra facerent. Id si fecisseut, melius cum ipsis actum iri.” ,quue fecea sont. Amathusii, ad meam usque ætetem. 1 15. Iones qui adCyprum prælium fecerant navale, ut intellexere perdîtes res esse Onesili, et Cypriorum .oppida omnia obsideri, excepta Salamine, quam priori ,regi Gorgo reddiderant Salaminii 3- his rebus Ionescognitis, nulle interposita more in Ianiam renavigaq runt. Præter cæteras Cypri civitates diutissime obsidionem susti-.. nnere Sali; sed et banc, suifasse circumcirca mura, quinto mense

116. lta igitur Cyprii, postquam uuum ennum liberi fuerant, dec. Persænua in servitutem sunt redacti.ceperunt. vînterîm Daurises, gener Darii, I et , Hymeas et Otanes. aliique duces, qui et ipsi filias Darii in matrimonio habebant, postquam Iones, expeditionis adversus Sardes socios, erant persecuti, easdemque prælio victos in naves compulerant, deinde divisis inter se vicibus civitates diripiebant. . 117. Et Daurises quidem, contre civitates ad Hellespontum con-. versus, Dardanum cepit, et Abydum, et Percaten, et Lampsacum, et Pæs.um: quarum singulas singulis cepit diebus. A Pæso vera advçrsus Parium ducenti adfertur nuncius, Gares commmunicato cum

4 278 HERODOTl HISTOR. V. Ionibus’cousiiio dEfecisse aPenis: iteqae ab Hellesponto revenus, advenus Cariam duxit exerciseur. . 118. En. res forte renunciate Caribus erat priusquam Dauriaes advenisset. Cujus cognito cousilio, Cures ad Aibas Columuas, que vocantur, amnemque Marsyam congregdsantur, qui ex Idriade regione fluens, Mæandro miscetur. E0 postquam couvenere’ Cases, quum aliæ multæ dictœ saut sententiæ, tutu ille, optime quæ mihi videtur, Pixadari, Mausoli filii, civitate Cindyensis, qui Syennesis filiam, Cilicum regis, in matrimonio habebat. Hujus viri senteutia hæc erat, Mæandrumtransmittere debere Gares, saque ita prælium commuter-e ut fluvium a terga haberent; ne scilieet retro fugere passent, sed ibi meuere coacti, fortiares sese quam pro sua nature præstarent. At hæc non vicit sententia: sed Persis maiuerunt a tergo esse Mœandrum, quem sibi ; scilicet, ut illi,*si prælio superati- in. fugam vertereutur, receptum non haberent, sed in fluvium in- aideront. , 119. Deinde, ubi adfuerunt Persæ, Mæandrumque trajecerunt, ibi une ad Marsyem fluvium cum illis congressi saut Cures: et acri commisso prælio, postquam dia fortiter pugnarunt, ad extremum hostium multitudine sont superati. Persarum ad bis mille acide. runt, Carum vero ad decies mille. Qui ex illorum numera eisdem eii’ugerunt, hi ad Labranda in amplum sanctumque platanetum Javi Stratio sacratum sunt compulsi. Sali autem, quand nos novimus, Cures surit, qui Javi Stratia [Militari Latine diceres] sacra fadant; Ibi conglobati, de sainte deiiberarunt, utrum Persis sese dedere, au Asiam prorsus relinquere satins sibi esset. . 120. Dum hæc deliberant, auxilio eis adveniunt Milesii earum que sacii. Tom vero, misse priori deiiberatione, ad redintegrahdum bellum sese compararuut. Invadentibus Persis deuuo in aciem occurrunt: sed, prælio commisse, majorem etiam quem antea eisdem . acceperunt. Cecidere picrique amnes; sed Milesiorum præ ceteris maxima-. 121. Postea vero suagesvulnus hac reparurent facta sanaveruntque est. Carex.. . . Postquam enim cognoverunt progredi Perses, oppide sua investiras, in.via ad Pedasum collocarunt insidias; in quos noctu incidentes Persan, interfecti sunt et ipsi et earum duces, Daurises et Amorges et Sisimeces: cum iliisque periit etiam Myrsus, Gygis filins. Insi- diarum illarum dux fuerat Heraeiides, Ibanolidis filins, Mylessensis.

ne122. igitur Hymeas vero,Pevsæ alter ex bisilli qui perierunt. Iones eas perseeutusi v est qui contra Sardes militaverant, ad Propantidem conversas, Cion Mysism cepit. Que expugnata, ubi cognovit Dalmisen relicto Hellesponto versus Cariam arma pramavere, ipse Propontide relicta in Hallesd pontum duxit exercitum: et Æolenses subegit amnes, qdotquot

TERPSICHORE. 279 Iliadem habitant terram, et Gergithas subegit, prîscorum Teucro- rum reliquies. At ipse Hymeas, dam hos populos subigit, in morba moritur128. Et hic quidem in Traade.illi finis fait: Artephemi i i vera, Serdium præ- fecto, et Oteni, tertio duci Persarum, mandatum erat bellum Ianiæ et finîtimæ Æolidi a continente inferendum. Atque hi Clazomenas Ianiæ ceperunt, et Cymen Æaiidis. v 124. Ite dam capiuntur oppida, Aristagoras Milesius hæc videns, homo parum acri (ut adparet) ingenio, qui Ianiam concitaverat ma- gnasque miscuerat turbes, fugam agitebat, satis quippe intelligens supereri Darium regem non passe. Hoc cousilio, convocatis suarum partium haminibus, deliberationem proposait, dicens, "commodum ipsis fore, certum habere refugiam, si Mileto pellerentur’. quærere se iglturex eis, utrum hoc ex loco in Sardiniam a’ sein colaniam vellent duci, au in Myrcinum Edonarum, Histiæo a Darîo dono datum, et in oppidum ibi ab Histiæo munitum." v » I 125. Jam Hecatæusi quidem, Hegesandri filius, -Historiarum scriptor, in neutrum harum locorum abeundum censuit; sed in .Lera inule debere castellum munire Aristagoram, ibiqae, si Mileto exci- deret, quietum se tenere, donec impetu inde facto Miletum repetera posset. Hoc Hecatæi fait consilium. - i 126. Ipse vero .Aristagoras eo maxime inclinabat, ut Myrcinum ’abiret. Itaque Mileto Pythagoræ fidei commisse, probati inter cives viri, ipse, secum sumto quicumque voluisset, in Thraciam navigavit, regionemque quam petierat tenait. Inde veto progressas, interfectus est a Thracibus et ipse, et exercitus ejus, quum oppidum aliquad absideret lrejectis couditianibus, quibus Thraces excedere oppido valuerant. .

Il N18 LIER! QUINTL

v I HERObOTI HISTORI’ARUM LIBER SEXTUS. I ERATO.

l. Ams’raeonss igitur, quo auctore Iania defeceret,’ hoc mode vitam finivit. Histiæus vero, Mileti tyrannus, a Dario dimissus, Sardes erat profectus: quo ubi Susis pervenit, interragevit cum Artepherues, Sardium præfectus, que re induvies pelant Iones a regs de sciera; Id quum ille se ignarere diceret, mirareturque factum, quasi nihil de rebus præsentibus campertum haberet, artificiis uteutem videns Artephernes ait: " Ita tibi, Histiæe, hæc res habet: cal- ceum hune tu projecisti, et induit eum Aristagores.” 2. Hoc quum Artephernes, ad defectionem quod’edtinet, dixisset; metuens cum Histiæus, utpote intelligentem quid rei euet, protinus prima nocte ad mare profugit: qui, quum Dario pollicitüs esset Sardiniam maximum insulam imperia illius subjiciendam’, decepto rege, clam auctor Ionihus fueret beili adversus illum suseipi- endi. Sed Chium transgressas, in vincula’a Chiis conjectus est,’ suspectam eum habentibus quasi res novas adversus ipsos regis no- miae molientem. Max tamen, cognita rei veritete, hostem-esse regi, viuculis cum Chii solverunt. 3. Ibi vero interrogatus Histiæus a Ionibus, car in: studios: Ari- stagoræ, ut a reg: dgîceret, mandasset, veram illis caussam nequaquam expromsit; sed, "regem Darium,” ait, 2 constituisse Phœnices sedibus suis excitas in Ianiam transferre, Iones autem in Phœniceu: en causse se istud mandasse." Ita louas terrait, quum nihil umquam tale4-. Post hæcrex internuncio anima Hermippo usasagitasset. Histiæus,*homine Atar- i nite, aleerses nannullos, qui Sardibus eraut, epistolas misit, ut qui secum antea de defectione sermones miscuissent. At Hermippus eis, ad quos missus erat, non reddidit epistales, sed Artephemi tradidit. llie vero, re omni cognita, jussit Hermippum eis epistolas reddere ad quos datæ eraut, sibi vero tradere illas, gales Persæ vicissim ad Histiæum perferendes ipsi dedisseut. Quo facto postquam illi camperti fuerunt, de multis Persarum suppliciam sumsit Arts: pheraes. Atque ita tumultus Sardibus entitit.

5. En spa frugçratum; Hîsçiæum-IChii,ERATO. rogante ipso, Miletum 2.91 do- duxere. At Milesiîs, lubenter Aristagora etiam libemtis, uèutîquain volupe en: alium tyrannumtçrra sua recîpere, quippe qui libertatem gustassent. Itaque, quum noctu per vim intrare Miletum comme esset, repulsus est, atque etiamub aliquo ex Milesîis in femme vul- Ançratus. Rejectus a patrie. Clbium redût; inde vert), quum Chiis rut sibi naves darent peçsuadere lnon potuisset, Mitylenen trajecit; ,9; Leshiis, ut naves sibi datent, persuasit. Hi ligitur, instructîs octo .trirençibus, cum .Ijlistiæo Byzantium navigarunt: ibique in insidiis gamay naves ex Ponta navigantes vî ceperunlg, exoeptis eoxfum navigiis qui seiparatps esse Histiæo parera profiterentur. - . ,6. Dum .hlæcHistiæusket Mitylgnæi s’ageLmnt, interim ad ipçam Miletum ingeup et npvalis et pedestris exspéçtabatur exercitus. Nana Persarum duces, junctis viribus et in uuum exercitum collatîs, ,advetsus Miletum, insuper habitis minoxjibusloppidâs, proficiscç- ,bantur: et navaliuul copiqrum promtissimi arum Phœnices: cum autem militabant et ,Cyprii, nuper subacçî, et VCilices, tuque a 55mm. 7. Quos ubi Iones intellexerunt advenus Miletum toliqunynque Ianiam .profiçisci, misçrunt; de suis au Panionium,.quî çl.e.i’etfus ad .86 psrtipentjbus deljbçgarept. Quipus præçlicto loco cougg-çggçis, ,habioo çonsilio, plaçuit, ut .pedestrîs exercitus, qui opponereçur :Persis, minus, cogçretur, sed muros defçuglerept ipsi page Milçàii; mis, autem, nulle. excepta. navi,’ l’abus omnibus instrueretur, atone :ita instructga quam primum adiLaden occurreret, et pro Mileto pugna Anavaliv decetneret. Est auget): Luge pana insula, urbi Milçsioru’m

8. .Poat hæc, ubi instryçtùflavibus ladfuere loues, cum .eistque Æolenses oLelsbumjncolentes, aciem in hune modum ondiuaruut. .Comu ad orientçmopectaus ipsi tenebant JMilesiil gaves præhçptçs octoginta;obvenu. his contiguî erant Prieuenses cum duodecim, navibus,, et . Myuaii navibus tribus: Myusiis proximistabant ITeiî, septemdecim minibus : .Teiis.pmximi.Chii, navibus centum: juxta hos locati Erythgœi, et Phocæenses, quorum illiocto cqntulerant naves, hi veto rîtes. xPhocaeemzibus contigui erant Lesbiî, navibus septuaginta. :Poshfemi locati Samii, cornu tenantes ocqidenti obversum, novibus .sexaginta. Universus.harumlomniugn numerus fuit, triremes pre- centæoquinquaginta ces. Ethæ quidem Ionum eraut. ,9. Navium vero. numerus, quas banbari habebant, epant semonças. l 4 QuæMbLet ipsæadMileSiornm fines pervenere, simulque ppdçqtrçs ., univetsæjderant copiæ,.ibi. tumduces, Panama], cognîta Ioniçg- .rum..navium multitudine,. yçriti sunna superare bas non possentr .ndeoque DBCIMÜBÏHUI passent capere, mari noupatentes. .atque 1.50 . periculum incunerentpœm dandi Dario. 1Hæç secoua teputagtçp, 2 o

282 HERODOTI HISTOR. v1. convocarunt’Ionum tyrannos, qui ab Afistagora Milesio imperiis dejecti ad Medos profugerant, jamque cum illis advenus Miletum militabant. Ex horum igitur numero convocatos, quotquot præ- sentes erant, in hune modum sunt adlocuti: ii Nunc, viri Iones, quisque vestrum palam faciat, de Regis domo se bene velle mereri. Unusquisque nempe vestrum det operam, ut populares suos a reliquorum abstrahat societate. Proponite igitur illis, nunciateque, nihil triste illis 0b defectionem passures, nec ædes earum vel sacras vel privatas iri incensum, nec duriore conditione, quam ante, futuros. Sin a societate non recesserint, sed utique pugnæ periculo rem com- miserint, hæc minitantes illis prædicite, quæ ipsis sint eventura: I nos prælio victos in servitutem ruptures, pueros earum castraturos, virgines Bactra abducturos, et terrain aliis tradituros." 10. Quæ quum illi dixissent, Ionum tyranni noctu ad populares suas unusquisque dimisit qui hæc eis renunciarent. At Iones, ad quos hi nuncii pervenere, tenaciter in proposito suo.perstiterunt, nec admiserunt proditionem: et quiàue sibi solis hæc a Persis edici existimabant. Et hæc quidem protinus, ex quo ad Miletum Persæ

pervenerant,. Il. Deinde veto, ubi in Lade peracta insulas Iones sunt. convenere, A conciones - sunt habitœ ; et quum alii apud eos verba fecere, tum Phocæensium l dux Dionysius sic est locutus: ii Nunc, quum in Inoviaculæ scie sint res nostræ, ut vel liberi simus, vel servi, et ii quidem velut fugitivi; siquidem volueritis, viri Iones, labores suscipere, erît id quidem in præsentia vobis molestum, sed poteritis superatis hostibus esse liberi: sin disciplina militari insuper habita, mollitiei vos dedi- deritis ; nullam equidem spem habeo, pœnam defectionis regi dan- 4 dam eifugere vos pusse. Sed me audite, mihique vos pèrmittite: et vobis ego, si mode diiæqua dederint, recipio, aut pugnæ aleam non subituros esse hostes, sut, si nos adgressuri sunt, magnum ’cladem accepturos."12. His auditis, Dionysio se permiserunt ’ Iones. Tum ille quotidie, navibus longo ordine eductis, postquam remiges in discurren- do singulis navibus pet binas alias exercuisset, et classiarios jussisset annates in ponte stare, reliquam diei pattern in ancoris naves tenebat; atque ita toto die laborem Ionibus exhibebat. Et illi quidem ad septimum usque Çdiem ei parebant, mandataque exsequebantur; insequente veto die, quum impatientes essent talium labarum, mo- lestiis et solis ardore’vexati, hosce inter se sermones miseere: " Quo tandem numine læso hos exhaurimus labores? qui desipientes, et de statu mentis dejecti, humini Phocæensi, vano jactatori, qui tres naves in commune contulit, nos totos permisimus. Et ille nos, sibi traditos, miseriisintolerabilibus vexat; ita ut nostrum multi in morbos inciderint, et muids-item aliis eadem son imminere videatur!

Quanta nobis præstat, quidvis aliud,vquam,ERATO. hæc mala, pati, 283 et futuram servitutem potins tolerare, qualiscumque illa fuerit. quam banc præsentem, quæ constricti sumus l Agite, ne porro huic homini pa- reamus l” Hæc dixerant, et extemplo nemo amplius mandata. facere-voluit : sed, tamquam pedestris exercitus, tentoriis in insula fixis degebant in umbra, naves conscendere exercerique nolentes. 13. Quæ ubi ab Ionibus fieri viderunt samiorum duces ; tum veto, . quos sermones jubentibus Persis ad cos deferendos prius curaverat Æaces, Sylosontis filins, deserere eosljubens Ionum societatem, hos tune sermones animis admittebant Samii, spretam ab Ionibus militarem omnem. videntes disciplinam, simulque intelligentes superari non posse regis potentiam; satis quippe gnari, etiamsi pressentes navales copias superarent Darii, alias quintuplices contra se adfuturas. Adripientes’ igitur occasionem, simulatque Ionas viderunt negantes in ofiicio se futuros, lucro sibi duxerunt serrure res suas et sacras et privatas. Erat autem Æaces ille, cui morem Samii gesserunt, ifilius Sylosontis, Æacis nepos: qui, quum tyrannus fuis- setLSami. ab Aristagora Milesio exutus fuerat imperio, quemadmodum reliqui Ioniæ tyranni. 14. Tune igitur,’ubi Phœnices cum classe contra progressi sunt, Iones etiam naves suas longe ordine eduxerunt. Ut veto prope invicem fuerunt, commiseruntque prælium, deinde quinam ex Ioni- bus aut ignavi in hac navali pugna aut fortes viri fuerint, adcurate scribere non possumr nain alii alios in vicem culpant. Dicuntur autem tunc Samii, ut convènerat cum Æace, sublatis velis, deserta acie, Sanium navigasse, undecim navibus exceptis. Harum enim præfecti manserunt, pugnaveruntque spreto ducum suorum imperio: bisque commune Samiorum, ob hoc factum, honorem habuit, ut nomina eorum cum’paternis nominibus columnæ inscriberentur, ut qui probi fortesque viri fuissent: et est hæc columna in foro. ’Lesbii vero, proximos profugere videutes, idem fecerunt quod Samii :’ e0- rumque exemplum major pars Ionum secuta est. 15. Ex his veto qui in prælio substiterunt, pessime accepti sunt Chii, præclari’s quidem factis nobilitati, et neutiquam, ut alii, de industria cessantes. Contulerant enim, quemadmodum ante etiam dictum est, naves centum ;’et in earum unaquaque. erant quadraginta selecti ex civibus propugnatores. Qui ubi plerosque socios prodereirein communein viderunt, noluerunt pravorum esse similes; sed cum paucis e sociis soli relicti, pugnarunt discurrentes per hostium naves, easque perrumpentes ; donec, postquam plures’naves cepissent, ipsi suarum majorem partem amiserunt. Chii igitur cum reliquis e suis navibus domum profugerunt. . 16. Quibus vero ex .Chiorum numero invalidæ naves erant 0b accepta vulnera, hi, quum hostis eos persequeretur, ad Mycalen

2’84 HERODOTI ÈISTOR. V1. profugetunt: et relictis ibi navibus in brevia ejectisl, pedibus par continentem redire instituerunt. Ut vero Ephesiorum fines ingressi p sont redeuntes Chii, noctuque ad eum locum pervenerunt ubi tune mulieres Thesmophoria celebrabant; ibi tune Ephesü, quum quo pacto res Chlorum se haberent ante non audivissent, viderent autem militum multitudinem fines suos invadentem, prorsus persuasi fures hos esse, qui mulieribus insidiarentur, universi ad vim steen- dam procurrerunt, et Chios interfecerunt. Ac Cbii quidem (illi

utrimque17. Dionysius vero fortune. Phocæensis, perditasusi sunt. res esse intelligens’- Io- num, captis tribus hostium navibus, abiit non jam Phocz’æam navigans, satis gnarus eam cum reliqua’ Iania in servitutemiri redactüüï; sed e vestigio recta in Phœnicen contendit. Ibi quum onerariâs multas naves demersisset, multaque peèunia et aliis rebus pretiosil l esset potitus, in Siciliam inde sels fecit: ex qua coortus, prædato". l riam exercuit; Græcanicæ quidem nulli navi insidiatus, sed Car-

thaginiensibus18. Persæ, victis pugna navali ac Ionibus, Tyrrhenis. terra marique MiletumI oppugnarunt, et sufibssis muris, admotisque cujusque generis ma- chinis, cum ipsa arce ceperunt, sexto a deflactione Aristagdræ anno; captamque in Servitutem redegerunt. Ita ca ipsa calamitate de- functa Miletus est, quæ in illam ab oraculo prædicta erat. 19. Nam quum Argivi Delphis oraculum de suæ urbis sainte consuluissent, editum est promiscuum efi’atum, uuum quidem ad Argivos spectans, sed huic immixtuin aliud ad Milesios pertinens; Et illud quidem, quod Argivos spectabat, deinde referam, quum ad illum narrationis locum pervenero; quæ veto Milesiis, tunc non præsentibus, prœdixit deus, ita habent: v Tune quoque, commentrix operum Mileto malouin, Permultis cana et præsuntia mimera fies, Crinilisque pedes tua pluribus abluet uxor ; Templi aliis nostri in Didymis m cura manebit. Tune igitur hæc Milesiis acciderunt, quando virorum major pars interfecta est la Persis longos capillos alentibus, et mulieres et liberi mancipiorum loco sunt habiti, et templum Didymis, ædes et oraculum, exspoliatum deflagravit. Pecuniæ rerumque pretiosarum, . quæ in hoc templo depositæ erant, sæpe alibi in hac narratione men-

20. Inde, quotquot Milesii vil’i capti erant, Susa sunt ducti : qui- tionembus rex Darius, nullo alio feci. malo àdfectis, sedesI Iadsignavit ad Rubrurn quad vocatur mare, in Ampe oppido, juxta quam præterfluens Tigtis fluvius in mare evolvitur. Agri vero Milesii eam partem, quæ prope urbem et in planifie sita est, Persæ tanneront; colles et montant! Caribus Pedasensibus possidenda dedere.

2L Milesiis, bis miniumERATOÊ adfiietis a Persis, parian M gratina) mon retalerunt Sylbaritœ, qui patria urbe exuti Laum et Scîdnm incoiebant. Nain Sybari a Cromniatis capta Milesii nuisez-si, nulla excepta saute, aspira raserant, et ingentem præ se tulerant locum: hæ enim civitates maxime omnium, quas novimus, hospitii inter se jura coluerant. Secus feeere Athenienses. Hi enim et aliis multis modis testatum feeerunt, quantum ex Mileti expugnatione luctum perceperint; et, quum Phrynichus draina scripsisset docuissetque, Mileti espagnationom, in lacrymas eruperunt spectatores amnes, et millendrachmis multatus est posta, quod domesticatum calamitatum memoriam refrixisset; legeque cautum est, ne quia amplius hoc

dramate22. lta Miletus viduatauteretur. est Milesiis. . Samiorum1 ’ veto his,.qui salirait! in bonis babebant, minime placuit id quod ab ipsomm ducibus in gratiam Medorum erat factum. Itaque statim a navali pugna de- liberantes decreverunt, prias quam in ipsorum temrn advenisset Æaces tyrannus, navibus in coloniam endiguaisr nec maneredum Medis et Æacl servire cogerentur. Etenim pet idem tempus Zan- clæi ex Sicilia nuncios miserant in Ioniam, qui Iones ad Calactam invitarent, ubi Ionicam candi urbem Zanclæi cupiebant. Est autem hæc Cale acte quæ vocatur, [Pulcrum [mus Latine diceres]. Siciliæ tractus, Tyrrheniæ obvenus. His igitur invitantibus, soli ex Ioni- bus Samii in coloniam abierunt, cum eisque Milesii, qui patriæ ca- lamitatem23. Interim res accidit hujusmodi. eifugerant. Samii, dura Siciliam . petunt, in Loeris erant Eplaephyriis; et Zanclæi cum rege ipsorum, cui nomen erat Scythes, urbem aliquam Siciliæ obsidebant, quam expugnare cupidi eraut. Ea re cognita, Anaxilaus Rhegii tyrannus, infensus tunc’Zanclæis, cum Samiis egit, monens cos omittendam esse, 9m. petcrent, Calaotam ; occupandamque Zanclam, wifis vacuum. Et Samii, dictoaudientes, Zanclam tenuere. Zanclæi, ut occupatam suam urbem audivere, ad opem ferendam adcurrunt, advocato etiam HippOcrate, Gelæ tyranno, quicum illis societas erat. At Hippo- crates, postquam cum exercitu tamquam opem illis laturus advenit, ipse Scytham Zanclæorum monarcham,qui urbem amiserat, fratrem- que ejus Pythogenem, compedibus vinctos in oppidum Inycum misit ; reliquos autem Zanclæos, fœdere cum Samiis inito, et. fide data ’acceptaque, prodidit. Merces ei a Samiis hæc erat stipulata, ut ’omnium quæ moveri passent mancipiorumque, quæ in urbe casent, dimidlam pattern Hippocrates acciperet ;. quæ vero in agris. essent, ’ea cuncta sortiretur. Igitut Zanclæorum plerosque ipse mancipi- 0mm loco in vinculis habuit, eminentiores autem illoram trecentos Samiis tradidit interficiendos: at ab hac quidem culpa Samii absti- muere.

me assonas! HISTOR. v1. 24. Scytbas Vera, Zanclæorum monarcba, ex Inyco Hymeram profugit; indeque in Asiam profectus, ad regem Darium adscendit. Et buna Darius. justissimumjudicavit virorum omnium, qui ex Græ- . cia ad ipsum adscenderant: nain venin a rege impetrata in Siciliam redierat, rursusque ex Sicilia ad regem erat revenus. Denique senex et beatus apud Persas e vita discessit. Ita igitur Samii, pro-I cul a Medislprofecti, nullo labore pulcberrima urbe Zancla sunt

25. Post peractam pro Mileto navalem pugnam, Phœnices ex Persarum mandata Æacem, Sylosontis filium, Samum reduxerunt; potiti.utpate qui utilissimam illis egregiamque A operam præstitisset. Et salis, ex omnibus qui a Dario defecerant, Samiis neque urbs neque. templa incensa sunt, propterea quad naves earum in pugna navali socios deseruemnt. Capta vera Mileto, protinus Caria in patesta-. tem .venit Persarum, aliis oppidis ultra sese dedentibus, aliis vi ad. obSequium redactis. Atque ita hæ res gestæ sunt. , 26. Circa Byzantium versante Histiæo Milesio, et Ionum ancra- xias naves e Ponta venientes intercipienti, iadfertur nuncius de rebus ad Miletum gestis. Itaque, rebus ad Hellespontum Bisaltæ Aby- dena permissis, Apollophanis filia, ipse secum sumtis Lesbiis Cbium navigavit. Ubi quum non reciperet eum Chiorum præsidium, acie. cumvhis cqngtessus in Cœlis [i. e. Cotis] quæ vocantur Cbiæ terrez, maltas earum interfecit: .moxque reliquos etiam Chics, quippe navali pugna misere adflictos, sub potestatem suam Histiæus, Lesbiis adjutus, redegit, ex Policbna Chiorum oppido impetu facto. p 27. Solet autem deus ante significare, quando magna mala civitati aut populo cuipiam imminent: atque etiam Chiis ante bas calamitates ingentia signa acciderant. Primum enim, quum centum juvenum chorum Delphos misissent, non nisi duo ex bis redierant, cæ- teris acta et nonaginta peste absumtis : tum per idem tempus, baud multo. ante navalem pugnam, super,puerorum capitibus literas di- scentium ltectum corruerat, ut de centum et viginti pueris anus salas evaserit. His signis a Deo ante ostensis, deinde secuta pugna navalis in genu projecit civitatem ; post pugnam vero navalem supervenit Histiæus cum Lesbiis, et Chics jam ante adtritos facile oppressit. 28. Inde Tbaso arma Histiæus intulit, magnant Ionum et Æolen- sium manum secum ducens. Dum veto Thasum circumsidet, adfertur ei nuncius, Phœnices Mileto profectos reliquam Ianiam navibus petere. Quo cognita, Thasum inexpugnatam relinquens, Lesbu-m contenait, universis copiis secum ductis. Lesbo vera,.quum faine laboraret exercitus, in continentem trajecit, frumentum demetere et ex Atarnea cogitans, et ex Caicc campa Mysiæ ditionis. At fait forte in ea regione Harpagus Persa, baud exigui dux exercitus: qui,

ERATO. ’ 287 cum illa in terrain agressa commissa pugna, et ipsum Histiæum vivum cepit, et majorem copiarum illius pattern interfecit. 29. Captus est autem Histiæns hoc modo. Commisso Græcos inter et Persas prælio in Malena agri Atarnensis, per satis longum tempos æquo marte pugnatum est. Ad extremum vera immissus Græcis equitatus negotium confecit: et in fugam versis Græcis, Histiæus, sperans se 0b admissam culpam non supplicioladfectum iri a rege, talem quemdam vitæ amarem concepit. Quum fugientem adsecutus esset homo Persa, qui jam in eo erat ut deprehensum confoderet, Persico ille ,sermone hominemiadlaquens, esse se Histi- œum Milesium indicavit. 30. Qui si in vita fuisset servatus, et ad Darium regem adductus, puto equidem nihil mali fuisse eum passurum, remissurumque si culpam fuisse regem. Nunc banc ipsam ab caussam, ne salvus evaderet, iterumque magnus fieret apud regela, Artaphernes Sardium ’ præfectus, et qui illum captivum fecerat Harpagus, ut Sardes adductus est Histiæus, corpus illius suspenderunt e cruce, caput autem, sale canditum, Susa ad Darium regem miserunt. Quibus rebus cognitis Darius, vituperatis bis qui hoc fecerunt, quodlnon vivum ’ illum in suum conspectum adduxiSsent, capnt Histiaai lotum et bene curatum jussit sepeliri, ut viride se et de Persis præclare meriti. Hoc igitur fate functus Histiæus est. . ’ 31; Janr navalis Persarum exercitus, postquam circa Miletum hyemaverat, sequenti anno inde profectus, insulas facile cepit baud pracul a continente sitas, Chium et Lesbum et Tenedum. Quarum insularum ut quaque potiti erant barbari, incolas omnes indagine n cinctos capiebant. Indagine autem cingunt hoc mado. Vir virum manu prebendens, a mari septemtrionali ad australe pertinentes, totam pervadunt insulam, atque ita homines veluti feras venàntur. Pariter vera etiam Ionicas in continente ceperunt civitates, nisi quad ibi hominesnan indagine cinctos venati sunt, neque enim fieri

32. Tune vera Persarum duces vera præstiterunt en, quæ minati idIonibus eraut,poterat. quum illi ex adverso ’ castra i haberent. Postquam enim urbibus potitilsum, selectos puerorum formosissimos castra- runt, ex .viris eunucbas facientes; et virgines’farma praecellentes abduxerunt ad regeml: simulque urbes cum ipsis templis incendia cremarunt. Atque ita tertio. in sereitutem Iones redacti sunt:l pri- t mum a Lydia, et bis’deincepstunc a Persis. il I 33. Post basa, relicta Iania, navalis exercitus omnia Hellesponti loca, quæ ad sinistram suntiintranti, subegit: nain, quæ a dextre. aunt, en Perses jam ipsi per se, terra adgressi, suam in potestatem I redegerant. sont autem ad Hellespontum in Europa loca hæc: Chersonesus, in qua cômplura insunt oppida, tum Perintbus, et

288 HERODOTI HISTOR. VI. castella Thraciam spectantia, et Selybria, et Byzantium; Jan Byzantii quidem, et bis ex adverso oppositi Chalcedonii, [quos alias Caldedom’os nominat Plasma] ne exspectarunt quidem Phœniciæ classis adventurn; sed,’relictis suis sedibus, intraracs in Pontuin Euxinum se receperunt, ibique urbem, condiderunt Mesambriam. [Phœnices vero, incensis bis quæ nominavi lacis, contra Proconne- sum et .Artacam se converterunt: quibus et ipsis igni datis, iterum in Chersonesum navigarunt, reliquas urbes expugnaturi, quas superiori adpulsu non everterant. Adversus Cyzicum varo cursus: omnino non direxerunt: nam Cyziceni ipsi jam ante Phœnioum adventum in obsequio erant Persarum, deditione cum Œbare faon, Megabazi filio, Dascylei præfecto. Chersonesi veto, ana Cardia excepta, reliquis omnibus urbibus potiti surit Phœnices. 34. Tyrannus tune Chersonesi Miltiades erat, Cimonis filin, Stesagoræ nepos: quad magnum primus olim susceperat Miltiada, Cypnli filais, bac mode. Tenebant hancChersOnesum Dolonci Tbraces. Hi, bello ,pressi ab Absinthiis, regœ suas miserant Del- .phos, qui de bac hello oraculum consulerent; quibus .Pythia respandit, a coloniæ conditorem in,banc regianem.secum adducerent .eum,. qui ipsos, postquam templo egressi casent, primusad hospitium vocasset." Rediere ,Dolonci sacra via, par Phocenses et Bœotos: ubi quum nemo eos vocasset, Athanas dçflectunt. 35. -Erat tunc Athenis somma patentas penes Pisistratnm: cæte- :rum domiuabatur etiam Miltiades Cypseli flirts, e familia Haleine; originem quidem generis ab Æaco. ex Ægs’na repetens,.sefl .recentiori memoria civis Athenienlis; iPWæus-em, iAjacis filins, ,primus ex hac familia in civium Athenienlinmnumemm crut les ceptus. Hic Miltiades, in vestibulo ædium Juana!!! sedum, quum Apræterenntes conspiceret Doloncos, vestem, pestasses. extraneam. et :lanceas, inclamavit illos; accedentibusque diversaxium et-bospitalia officia obtulit. Tum illi, ,-accepta conditiaheyhaspitio ab eo re- cepti, totum bospiti efl’atum craculi aperuerunt, rogaruntque. eum- wdem ut Deo obsequerotur. Quorum audits saunerie, protinus per- .suasus Miltiades est,.quippe ægre ferons Pisîstpsatiimperium, et ,procul ipse abesse cupiens. Itaque extemplo Minibus profectus, .consuluit oraculum, (influent quad cumiDolonci rognant .’ 36. Quasi ubi etiam Pythia facere -jussit, itaiMiltiadu Cypuli juan, qui ante id tempusquadrigæ. curriculox victoriamv 0171101539 V ’reportaverat, tune, adsumtisïquicumque ex Athaniensibus profectio- :nis. esse socîi voluerant, una cumrDoloncia navigant: et, postquam -. terrain illum tenuit,-ab bis ipsisqui-eum :adduxeranatymnac est constitutus. Is-igitur primo. intitulant Charonnesi mazotinterœpit. . ex Cardia urbe asque Pactyarn; ne passent ’Absintbii incursianibus Justine ragions). r Est-autem latitudoistbmistadia sexettrigints;

longitudo veto Chersonesi ab ERATO.istbmo intrarsam est quadrigentorum 289 et. 87. Faucibnsviginti Chersanesi stadiorum. mura interceptis, caque ratione . " expulsis Absinthiis, primis cæteromm Lampsacenis armavMiltiades intulit: quo hello a Lampsacenis, structis insidiis, mon: captas est. Erat autem Miltiades Crœso Lydo familiaris. Itaque rercognita, Crœsus præcone misso edixit Lampacenis, salami: dimittermt Miltiadem: id aifeciasent, minatus est, pians arborais in modum se illos enim Incertis Lampsacenis, disceptantibusque inter se quid sibi venet hoc verbum, quad ipsis minutas Crœsus esset, pina: in modum se illos exciseront, pastremo tandem seniarum quispiam veram docuit, scilicet pinam miam ex canons arboribus, postquam excisa ait, nulo lum amplins germen edere, sed funditus perire. Et Crœsum ma- tuentes Lampsaceni Miltiadem solutis vinculis liberum dimiserunt. 38. Hic igitur, postquam propter Crœsum salvus evasit, deinde sine liberis obiit, regno et robas suis omnibus Stesagoræ relictis, Cimonis filio, fratris sui eadem matre nati. Et ei vita functo sacra fadant Chenanitæ, uti mas est conditori facere; et equestre gy- mnicumque in illius honorem certamen celebrant, in quo nalli Lam- psacenorum certare fas est. Dam vero bellum garituroum Lam- paacenis, accidit ut Stesagoras quoque sine liberis vita discederet, occuri caput percussus in prytaneo. abIbomine, qui in speciem trans- fusa, revers autem ferventior bostia erat. 39. [tu martuo etiam Stesagora, deinde Miltiadem, Cimmùfilium, moflai Stesagorœ flatteur, ad suscipiendum imperium cum cirerai CbeIuonesum miseront Pisisuatidæ; qui Athenis etiam eamdom beneficiis promeruersnt, quasi non conscii fuissent cædis patrie illius Cimonis; quæ quo pacte .patrata fuerit, in alia narrationis pute exponam. Miltiades postquam Chasenesum pensait, domi se tenait, tomquam mortui fratris Stesagoræ momoriam honorons. Quod ubi rescivere Chersonesitæ, oongressi principes ex omnibus Indique civitatibus, quum communi cousilio simul amnes ad cum coudoiendi causse connaissent, in vincula ab illa conjecti sont. Atque .ita Miltiades Chersonesum tenait, quingontos alens auxiliares ; et uxorem duxit filiaux Olari Thracumregis Hegesipylam. . 40. Hic igitur Cimonil filins Miltiades recentiori memoria in Chenonesum venerat: .cui, ex quo advenit, alia acciderunt prissen- titan glaviota. Tertio enim ab bis robas auna Scytbas fugiens in exsilium abiit. Nempe Scythes Nomades, a Dariorege irritati, junotis viribus asque in banc Chersonesum invaserunt : quorum adventum empestasse non aussi Miltiades, a Chersoneso profugit; douce, regressis Scythis, Dolonci cum redan-rom. Hæc igitur tertio cana ante en quæ nunc si accidenmt, acta saut. il. Nunc un, ubi Phœnices in Tenodo esse œgnovit. quinqua 2 r

290 r HERODOTI HISTOR. VI. triremibus ex bis, quæ ad manus erant, pecunia et aliis rebus preé tiosis impletis, Athenas navigavit. Dum vem, ex Cardia urbe profectus, per sinum Meiana navigans, prætervehitur Chersonesum, occurrunt navibus ejus Phœnices. Et ipse quidem Miltiades cum quatuor navibus Imbrum efugit; quintam vem persequentes Plus. nices ceperunt, cui navi præfectus erat Miltiadis filins natu maximus Metiochus, non ex Olori quidem Thracis filia natus, sed ex alia uxore: atque hune simul cum navi ceperunt, Phœnices. Qui, ut resciverunt Miltiadis esse filium, ad regain cum abduxerunt, ingentem existimantes gratiam se inituros propter sententiam quam in Ionum concilie dixerat Miltiades, quum illos hortaretur obtemperare Scythis rogantibus, ut pontem solverent Iones domumque navigarent. At Darius postquam ad cum Phœnices Meüochum Miltiadis filium adduxerunt, nihil Metiocho mali fecit, sed muita in eum beneficia contulit : nam et domum et possessiones ei dedit, et Persicam uxorem, ex qua ei nati sunt fiiii, qui Persarum ordinî sunt adscripti. . Ex Imbro veto Miltiades Athenas pervenit. 4-2. Atque eo auna nihil amplius hostile adversus louas a Persis susceptum est; immo vero hæc utilia Ionibus hoc anno contigus- Artaphernes, Sardium præfectus, arcessitis legatis ex civitatibus, coegit louas, ut pactiones mutuas facerent de litibus ex juris formula dirimendis, nec porro viet amis inter se aga-eut. Et hoc cos facere coegit, et terras eommdem pet paralangas dimensus, (sic Perses mensumm vacant triginta stadiorum) tributa quibusque inl- posuit, quæ ab illo inde tempore constanter ad meam usque astate!!! eldem manant, sicut ab Artapherne constituta sunt z commuta autem ab illo sunt fere eadem conditions atque prius fuerant. Et hæc quidem pacata illis contigerunt. 48. Primo autem vere, reliquis imperatoribus domum diinissisl! 1388» Mardonius Gobryæ filins ad mare descendit, ingentem et pedestrem exercitum ducens, et navalem. Ætate juvenis is crût, et nuper regis Darii filiam Amazosn-am duxerat uxorem. Huic igitlll’ exercitui præfectus Mardonius, postquam in Ciliciam pervenit. n” vem ipse conscendit, et cum reliquis navibus est profectus; pede’ strem veto exercitum alii duces ad Hellespontum duxerunt. au"!!! veto Asiam præternavigans Mardonius ad Ianiam pervenisset. rem hic ego .dicam maxime miram eis Græcis, qui sibi persuadai n°9 patiuntur, Otaneniunum eseptem illis Persis pro sententia me, populare imperium apud Perm debcre institui. Nalnque MardOmIlS» abrogato tyrannorum omnium inter Ionas imperio, popularem 8mm in civitatibus instituit. E0 facto in Hellespontum properavit. veto. coacta est magna vis navium, et collectas ingens pedestris ex. ercitus, navibus superato; Hellesponto, pet Europam iter feceflm" proficiscebantur autem advenus Eretriam et Adrenas.

ERATO. i ’291 44. Nempe, contra bas dirigi expeditionem, verbis præ se ferebant. Cæterum, quum constitutum haberent quam plurimas passent ex Græcis civitatibus subigere, primum Thasios classe adgressi, qui ne manus quidem contra illos sustulerant, sibi subjecerunt; tutu pedestri exercitu Macedonas, post illos qui jam Persis servîebant, sub jugula miserunt: nana qui eis Macedoniam habitant populi, jam cuncti illis isubjecti eraut. Dein navibus a Thaso continentem versus transvecti, secundum oram perrexerunt navigare. asque Acan- thum: tum Acantho profecti, Athon montem cireumvebi instituerunt. Sed dum circumvebuntur, ingruens ventus boreas ingens, et contra quem eluctari nulla arte poterant, maximum navium aulne. rum ad montem impulsas misere adflixit. Aiunt enim ad trecentas ex navibus periisse, et bominum amplius viginti millia. Etenim quum belluis frequens admodum si: hoc circa Atbon mare, alii a belluis rapti periere; alii vero ad petras adlisi; alii, quum natare non didicissent, hoc ipso periere ; kalii gela. Hæc clades classera,

45. Mardonium vero et pedestrem exercitum, quum in Macedo- nia castra haberet, noctu adgressi Brygi Tbraces, magnum militum adflixit.numerum occiderunt, ipsumque vulnerarunt Mardouium.* At ne hi quidem servitutem a Persis imminentem efl’ugere: etenim non prius ex bis regionibus discessit Mardonius, quam in potestatem illos redegisset. Verumtamen, subactis bis, retro duxit exercitum,quippe et terra cladeva ’Brygis accepta, et mari maximam calamîtatern ad Atbon passus. Ita bæ copias, turpiter re gesta, in Asiain redierunt." 4-6. Altero vero ab bis rebus anno primum Thasios, .a’vicinis in- simulatos quasi defectionem molirentur, misse nuncio jussit Darius diruere murum, et naves .suas Abdera devehere. Thasii enim, ex quo ab Histiæo Milesio fuerant obsessi, quum magni illis essent reditus publici, pecuniis suis utebantur ad construendas naves longes, s et ad validiorem murum urbi suæ circumducendum. Erant autem illis reditus et ex continente et ex metallis. Certe ex bis quæiin Scapte-hyle metalla surit, quæ surit aurifodinæ, omnino octoginta redibant talenta; ex bis vero quæ in ipsa Thaso, aliquanto quidem minus, sed tamen tantum, ut, quum essent vectigalium immunes fructuum nomine pendendorum, ex continente et ex metallis redirent Thasiis omnino quotannis ducenta, talents, et, quando plurimum redibat, trecenta. 47. Vidi etiam ipse hæc metalla: quorum maxime admiranda mihi visaisunt ea, quæ a Phœnicibus fuerant inventa, qui cum Thaso insulam banc condiderunt, quæ nunc ab hoc Tbaso Phœnice nomen traxit. Sunt autemvPhœnicia hæc metalla inter duo Thasi loca, quomm alteri Ænyra nomen est, alteri Cœnyra, advenus Samothra- ciam : ingens mons est, quæreudis metalli venis susque deque ver-

292 HERODOTI HISTOR. V1. sus. Et hæc quidem MM suut. Cæteflm Thasii, tegis imperio patentes, et murum suam dimerunt, et naves eunctas deven- ruut Abdera. 48. Post hæc tentate Gtæcotum animes Darius instituit, cognitiv- tus utrum secum bellum gesturi, au se ipsi tradituti essent. Igitur præcones pet Græciam, alios alio. dimisit, qui regis nomine terrain et aquam a Gracia: populis poscerent. Dam veto bos in Gretchen mittit, simul alios pmcones pet maritimas civitates sibi tributarim dimisit, qui sas jubetent naves longes aliasque transvebendis equis comparate. 49. He igitur comparabant impetum naves: qui veto in Gre- ciam venetunt legati, bis multi quidem in continente populi ea, quæ ipsis tex proposuerat postulavetatque, dsdete; insulam veto amnes, ad quoscumque legati cum eisdem postulatis pervenerunt. Igitur quum alii insulani terrain et aquam tegi dederunt, tum.veto etiam Ægiuetæ. Qui quum hoc fecissent, protiaus eis imminebant Atbe- nienses, tati adversus se tendere illud Æginetarum factum, ut simul cum Persis bellum sibi inferrent. Itaque cupide attipientes occasionem, Spattarn misera legatos, qui aocusarent Æginetas bujus facti caussa, quod ad proditionem pettineret Græciæ; g 50. Qua audits accusatione, Cleomenea Anaxandridæ filins, tex Spartanorum, Æginam trajecit, comptebensurus hos ex Æginetis qui ejus rei maxime fuissent auctores. Ut veto comptehendere eos est adgtessus, quum alii Æginetatum ei restiterunt, tum in bis maxime Ctius, Polycriti filins; qui, ti non impune," ait, u illum quem. quam ex Æginetis esse abductutum: non enim publico Spartano- rum cousilio cum hoc facere, sed pecunia corruptum ab Athenien- sibus; alioqui simul cum altero regs venturum fuisse ad bos compre- bendendos.’I Dixit autem hæc ex Demarati mandate. Cleomenes igitut, Ægina ahire coactus, ex Crio quæsivit, qaodnasn si "aussi and r Qui quum verum tespondisset, dixit si Cleomenes: fl Nunc igltut, Ariesl [id significat Græcum senau] cornua tua ’æte muni, quippe magnum in malum incursurus." 51. Cleomenem veto pet id tempus Spartœ calumniabatur Dame. ratus, Aristonis filius, qui domi manserat, tex et ipse Spartanotum, sed ex familia inferiore; non quidem 0b aliam caussam inferiore, nain ab codem progenitore oriundi erant, nisi quod propter primo- genituram magis in honore erat Eurystbenis prosapia. 52. Etenim Lacedæmonii, contra quam a poetis omnibus memoratur, aiunt, non Aristodemi filios, sed ipsum Aristodmum, Aristoma- obi filium, Cleodæi nepotem, Hylli pronepotem, quum tex esset Lacedæmoniorum, duxisse illos in banc tegionem quam nunc ipsi obünent. Haud multo veto interjecto tempote uxorem Atistodemi, cuinomen fuisse Argiam; fuisse autem eædem aiunt filiaux Aute-

aionis, neptin Tisameni, proneptinERATO. Tbersandri, abneptin 293 Polynicis; haine, inquam, papetisse gemellos: et Atistodemum, postquam vidisset pueros, morba decessisse. Lacedæmonios autem, qui tune fuissent, dectevisse regem ex legis præscripto nominandum ex pueris cum qui major esset natu. Quum veto nescirent, utrum ex illis i eligerent, ut qui similes inter se et æquales tissent; quumque nec nunc. nec ante cognovissent uter prier esset, intertegaase matrem. At illam dixisse, tt ne se quidem ipsam internoscere:” et potuisse quidem illasn utique veram edicere, sed cupivisse utrumque (si fieri forte posset) regem nominati. Lacedæmonios itaque, incetti quum casent, Delpbos misisse, quid facto opus esset consulentes : Pytbi- 8!!!qu eos jussisse, ut pua-uni utrumque regem haberent, sed mugis honorerait natu majorera. Quo accepte responso, quum nihilo minus incetti fuissent Lacedæmonii, quo pacto reperirent, liter earum major natu esset, consiliumleis dedisse hominem Messenium, cui nomen fuisse Panitæ. ’Suasisse igitur Lacedæmoniis hune Paniten, ut obv servarent matrem, viderentque utrum puerorum lavaret priorcm, prio- rique cibum præberet. Quod si illa deprehenderetur in hoc comtantcr eumdem semer: tenorem, habituros illos totam rem quam quœrant et TCP perire captant : sinfluctuet illa, et mode hune, modo illum prierai» suret, satis illos intelligere posse, ne ipsam quidem matrem exploratam rem tubera,- et tune quidem aliam incundam fore rationem. J am illos, juxta Messenii monitum observantes matrem filiorum Aristodemi, igue, tantern ipsam cujus rei causse observatetur, deprehendisse constanter eam et in cibo ptæbendo et in lavando præfereutem puerorum priorem. Sumsisse igitur Lacedæmonios hune a matte alteri præ- latum, ut natu majorem, eumque in loco publico aluisse; nomenque ei impositum fuisse Eurystbenis, minori veto Ptoclis. Et hos ipsos V frettes, postquam adolevissent, par omne vitæ tempus discordes inter se fuisse aiunt, et pari modo oonstanter animatos esse illorum

58. Hæc quidem soli ex Græcis Lacedæmonii narrant. J am veto, quæposteros. communi consensu a Græcis t memorantur, hæc dicam: scilicet Doriensium hos rages usque ad Perseum, Danaæ filium, prætermisso dei nomine, tecte recenseri a Gtæcis, et me illos Hellenas [id est Græcos] adfirmari: jam tune enim Hellenibus bi accensebantur, Dixi autem usque ad Perseum, neque altius repetii eorum genus, bac causse, quoniam Persei pater mortalis nullus nominatur, quemadmodum Herculis Amphitryo. Itaque recta et idouea de causse dixi, asque ad Persarum. Sin a Danse, Acrisii tilla, pet patres ad- scendendo repetere genus velimus, repetiemus Dorieasium duces origine Ægypfios fuisse. Hanc igitur, ex Græcorum ratioue. illorum geneslogia est. - sa. Ut veto Persarum fart traditio, ipse Persans. Assyriua quum

294.- HERODOTI HISTOR. VI. esset, Græcus est factus, non veto Persei majores: Acrisii veto progenitores generis propinquitate ad Perseum nihil pertinere, sed esse, quemadmodum Græci dicunt, Ægyptios. 55. Et hæc quidem de bis dicta suificiant. Cur- veto, et quibus tebus gestis, Ægyptii quum essent, Doriensium reges evaserint, omitto memorare, quum ab aliis hæc exposita sint. Quæ veto alii non occuparunt, earum mentionem faciam. « 56. Nempe honores et privilegia, regibus a Spartam’s tribun, hæc sunt. Sacsrdotia duo, Jovis Lacedæmonii, et Jovis Cœlestis: tutu belli irgferendi patata: in quamcumque velint terrain; cui potestati intercedere nemo Spartanus potest, quia piaculati se crimine obli- get. Quum in bellum proficiscuntut, primi incedunt rages, postremi redeunt: et centum delecti viri in exercitu eos custodiunt. Victi- mis utuntur in expeditionibus, quotcumque volunt; et omnium im- molatarum pecudum et pelles et terga ipsi accipiunt. Hæc sunt, quæ ad57. In pacebellum bi eisdem honores pertinent. et prœmia concessa. Si quia l publicum facit sacrificium, primi in cœna sedent teges, et ab bis fit distribuendotum ciborum initium, ita quidem ut utrique tegi de tebus omnibus duplex partie tribuatur, quam cæteris convivis: libamina etiam bi auspicantur, iidemque mactatarum pecudum pelles accipiunt. Ad hæc, singulis noviluniis, et septimo cujusque mensis die, utrique regum ex publico datur perfecta victime in Apollinis templo inactanda, et farinæ medimnus, et vini quartatius Laconicus. In omnibus ludis publicis sedes primarisa et præcipuas babent. Proxenos civitatibus iidem nommant e civibus quoscumque velue- rint; et uterque duos nominat Pythios: sunt autem Pytbii, cives qui Delphos mittuntur ad consulendum oraculum; bique publice cum tegibus aluntur. Quando ad cœnam non veniunt reges, uttique domum mittuntur duo chœnices farinæ, et vini cotyla: præsentibus veto tribuitur de omnibus rebus duplex portio; idemque illis boucs habetur, quoties a privato bornine ad cœnam vocantut. Edita vaticinia custodiunt, sed ita ut eorumdem conscii sint Pytbii. Ju- dicant soli reges de hisce solum rebus: de virgine paternorum omnium honorum hærede, cui illa nubete debeat, nisi jam a patte fuerit desponsata; et de viis publicis. Tum, si quis adoptarepvoluerit iilium, is cor-am regibus id faceretenetur. Adsidentpreges deliberantibus senatoribus, qui sunt numero duodetriginta: quod si in senatum non veniunt, bi ex senatoribus qui proxime illos cognatione adtingunt, regum babent honores, et duo suffragia conferunt, præ- teteaque tertiuin, suum ipsorum. 58. Ista igitur viventibus regibus Spartanis publice tribuuntur: mettais veto, hæcce. Nunciant equites obitum reg-i: pet universam l Laconicam; in urbe veto circumeuntes mulieres lebetem pulsant.

Quo, facto, nécesse est ut ex qaaqu’eERATO. dama duo liberî homines, i mas 295i et fœmina, luctu squaleant: id ni faciunt, gravem muletam incur- runt. Est autem mas Lacedæmoniorum in tegum obitu idem qui Barbarorum in Asia: plerique enim barbari in obitu regum suorum eodem utuntur inatituto. Mortuo enim rege Lacedæmoniatum, non Spartani solum, sed et ex tata Laconica circum habitantium certus quidam numerus ad ptosequendum fanas convenire tenetur. Hi igitur, et bilotæ, et Spartani ipsi, postquam malta millia numero convenere, promiscue cum malieribus ftontes gnaviter plangunt, immensaque edunt lamenta, postremum semper 61’ regibus optimum fuisse dicentes. Quod si in bello mattuus tex est, ejus simulacrum eflingunt, et pulcre strato lectulo impositum efferunt. Sepulto rege, pet decem dies nec populi concio instituitur, nec magistratuum con- sessus, sed pet hos dies continuas lugent. v 59. Etiam in bac Lacedæmoniîs convenit cum Persis, quad defuncti rçgis successor in regni sui auspiciis ære alieno liberat quemlibet Spartanum, qui vel regi vel publice aliquid debuit. Similitet enim apud Perses recens constitutus tex civitatibus omnibus tributum, quad nondum persolverunt, remittit. ’ 60. Cam Ægyptiis veto hoc commune Lacedæmonii babent, quad apud illos præcones et tibicines et coqui in patrias artes saccedunt; et tibicen filins est tibicinis, caquas coqui, præ’co præcanis: neque ptœconis filium alias, ab vocis claritatem manas bac ambiens, exclu- t dit; sed quilibet negotium suam patrio mare exsequitut; Atque hæc quidem61. CLnoMnnau igitur, ita Æginæ se tune habent.versautem, et communi I Græciœ bono navautem operam, quum accusasset Demaratus, non Æginetis ille studens, sed invidia et odîo ductus ; tum veto Cleo- menes, ex Ægina reversas, regiam dignitatem abmgandi Demarato consiIium cepit; cujus exsequendi cousilii hæc res ei ansam acensi- onemque præbuit. Aristoni, Spartæ regi, quam. dans deinceps uxotes duxisset, liberi ex bis nulli pragnati eraut. ’ Cujus rei non suam esse culpam existimans, tertiam duxit uxorem: duxit autem ’hoc modo. Erat illi amicas civis Spartauus, quo Civium omnium familiarissime Ariston utebatur. Hic vit uxorem habuitllange for- mosissimam omnium quæ Spartæ etant mulietum: et en quidem formasissima ex defimnissima evaserat. Etenim quum turpis fuisset adspectu, nutrix illius, paellam ita defarmem videns esse hominuin o opulentorum filiam, vidensque parentes illius in magna calamitate ponere turpem filîolæ formam, hæc animadvertens nutrix, tale inivit consilium. Quotidie gestabat eam in Helenæ templum, quad est in loco qui Therapna vocatur, supra Pbœbeum templum. Quoties autem paellam eo gestasset, statuebat illam ante deæ simulacru’m, supplexque rogabat deum, ut dgormitate liberarc paellam vellct. Jam

296 HERODOTI HISTOR. V1. die quodam, quum templo egredetetar nutrix, adpamisse ei dicitur malier, quæreus ex ea quid esset quod in alan gestsretf Cui quum illa respondisset, Indium se getters, regains malierem, ut sibi mena straret paellam. Neganti nutrici, dicentique editum sibi a pamtibas esse ne cuiqaam eamlmomtraret, etiam atqae etiam banc instifisse, ut sibi attendent. Tarn natricem, ut vidit plurimum ’intetesse malieris videre paellam, ita denique illi «tendisse; et banc, tacte puellæ capite, dixisse,formc prærtantia saperaturum com Spartanas me: maliens. Atque inde ab ille ipso die mutatam esse ejus formant. Hanc igitur, ubi nubilis facta est, in matrimonium duxit Agetus, bic quem dixi Aristonis amicus. l .- 62. Cujus malieris amers arens Ariston, talem iniit rationem. Arnica, cujus hæc axer erat, recipit ipse, dona si se datarum quamcumque rerum suorum omnium-ille seleginet, jubetque amicum, ut parent sibi referat gratinai. Et ille, nihil de uxore sua vetitus, quum videret esse etiam Aristoni uxorem, in conditionem consensit: atque in hoc ipsum mutais se juramentis ambo obligarunt. Deinde Ariston dedit illi pretiosissimum nescio quad cimeliorum suorum, quad sele- getat Agetus: et ipse, par ab ille sibi refetri postulans, ibi tune uxorem amici conatus est secum abducere. At ille, in amuïs alia, hoc une mepto, se contamine, ait : veram tamen quum juramento esset obstrictus, doloque circumventus, abdaci eam passas est. 63. Ita igitur tertiam uxorem, repudiata secunda, Aristou duxit. Eique hæc eadem malier intta tempus juste brevius, decimo nondum expleto mense, peperit banc de quo hic agitar, Demaratum : et Atistoni tune in consessu epbororum sedenti anus e famulis nunciavit, notant et encfilium. At ille, memot temppris que duxerat axa. rem, et digitis numerum iniens mensium, interposito jurejutabda ait, Hic meus esse non potest. quue audivetant epbori: nec tamen , statim cum admodum illis fuetat id verbam. Postquam veto. ado- levit puer, dicti pœnituit Aristonem; etenim quam maxime suam esse filium Demaratumiexistimabat : et nomen Demaratum [id est, V05: populi espetitm] bac caussa si imposait, quad antea Spartani publice susceptis pro Aristone votis, ut vira omnium ante id tempus regain probatissimo, deos mut precati, ut filins ei nasceretur. 64. Succedente tempote e vita discessit Ariston, et Demaratus tegnum suscepit. Fuisse autem videtur in fatis, ut ista res, quum comperta faisset, regno exueret Dematatum, eo quad magnum in odiuin incurretat Cleomenis, primum, exercitu Eleusi abducto, deinde (atdixi) tune, quum Cleomenes in Ægînam trajecisset adversus bos qui cum Medis sentiebant. 65. Itaque ulcisci cum cupiens Cleomenes, paciscitur cum Leoty- I cbide, Menaris filin, Agidis nepoti, in banc conditionem, ut ille, sua opem tex crestus in locum Dematati, ipsum sequeretur advenus

*Eginetas. Faerat autem LeotychidesERATO. inimicus Demaratî, ’29? hac maxime de causes; quad, quum Percalum, Chilonis filiam, neptin De- marmeni, sibi desponsasset, Demaratus pet insidias nuptiis illis frai stratuS erat Leotycbidem, præreptamque illi Percalum ipse duxetat uxorem. Hæc quum fuisset inimicitiarum Leatycbidis adversus Dematatum origo, tunc a Cleomene sollicitatus Leotychides, jurat contra Demaratum, dicens, non lcgitime illum regem esse Spartanorum, nec enimfiliam esse Aristonis. Deinde, post interpositum hoc jura- mentum, judicio eum est persecutus, in memoriam revocans verbum istad, quad Aristoni tune exciderat, quum ei famulus recens natam tenanciasset filium; ubi numero inito’ . mensium jurans dixerat, " non esse illum filium. suam.” Haie verbe insistens Leotycbides declaravit Demaratum nec Aristone genitum, nec legitime regnantem Sparte: ; testes advocans easdem epboros, qui tain cum illa sederant in cousilio, et verburn istad ex are Aristonis audierant. 66. Postremo, quum ea de te exstitis’sent rixes, placuit Spattanis ex Delpbico oraculo quærete, tt an Aristonis filins esset Dematatus?!’ Quod quum de industrie ita decemendum curasset Cleomenes, ut de ea te ad Pytbiam refertetur; tutu veto idem Cleomenes Cobo- nem sibi conciliavit, Aristophanti filiam, virum maxima apud Del- pbenses auctoritate ; qui Periallæ propbetissæ persuasit, ut sa diceret, quæ Cleomenes dici volebat. Ita igitut interrogantibuszhis, qui ad consulendum oraculum missi erant, respondît Pytbia, mm esse Ariatonis filium Demaratum. Attamen pestera tempere campera en fraus est, et Caban Delphis profagit, pt0pbetissæ veto Periallæ abrogatum’ est manas. 67. Hoc igitut mode abrogata Demarata regia diguitas est. Dein.- de veto, relicta’ Sparte, ad Medos profugit Dematatus, 0b conta,- meliam hujusmodi. Postquam regina fait exutas, ad gerendum ma- gistratum erat electus. Quamque esset soleune ludich quad Gymnopædias vacant, Leotycbides, tex jam cteatus in Demarati Ionum, risus- et contumeliœ causse misse famulo ad Demaratum, qui et ipse spectatot aderat, quæsivit ex eo, Ê quale-narn illi videretur, buna. getete" magistratam post regiam dignitatem P" Cui ille, indic gnatus interrogations, respondit, " se quidem utrumque esse ex- pertum, nec veto illum: cæterum interrogationem banc Lacedæv moniis sut infinitæ calamitatis, aut infinitæ felicitatis fore initium.” His dictis, velata facie theatre egressus, domamr suam abiit’: .ibique protinus, ptœparatis tebus necessariis, J ovi bovem inlmolavit, et eq mactatavocavit’ 68- Quæ pastquam advenit, data matrem. in manas illius-extorum l ’ I sparte victime, supplex eam iDemaratus adlocutus est bis verbis: " Mater. et alios amnes deos testatus, et buna Herceum [id est, damas nostræ præsidem] J ovem, ora te atque obseeto, ut veram mihi dieu: P1133 2 a

298 HERODOTI HISTOR. V1. ex rei veritate pater sitimeUs. .Leotycbides enim in litis contentiez!!! dixigigmvidam te ex priori vira cougressam esse-cum Aristone: qui veto contameliosiorem tumorem sequuntur, niant cum serve asi- nario te esse congressam, et illius me esse filium. Quate te ego pet Deos obsecro, veram mihi dicas. Nain et, si quid tale, quale dl- cant, fecisti, non tu sala fecisti, sed multis cum aliis mulietibus: et penulgataquoque Spartæ fuma est, proiificum semen non fuisse Aristoni i alioqui priores etiam axeras parituras fuisse." Hæc igi-

69. Cui mater bis verbis tespondit. " Fili, quoniam me supplex arastut ut veram ille dicam, omnemdixit. tibi rem ex vetoi apetiam.a I Postquam me pater tuas damam duxit, tartis nacte a prima venit ad me simulacrum simile Aristoni: quad quum mecurn concubuisset, coronas mihi, quas habebat, imposait. Illud postquam abiit, venit deinde Atiston; qui me videns coronis otnatam, interrogavit quis illas mihi idedisset: et ego dixi, ipsum. Quod ubi abnuit ille,jurata equidem respendi, non recte cum facere qui rem perneget; paullo enim ante venise ipsum, mecamque, concubuisse, ac deinde bas mihi coronas dedisse. Tum me videns Ariston jurejurando rem confitmare, intellexit divinitas hæc accidisse. Nain et cotonna illas adparebat esse ex herois radicule quæ est ad januam aulænostræ; (Asttabaci ædem vacant:) et, esse banc ipsum Heroem, pronunciatunt vates. Itaigitur, fili,.rem totam babes, quam scire cupis. Nain, aut ex hoc hetoe genitus es, et pater tuas Astrabacus heros est, sut Ati. ston: caipsa enim noete te concepi. Cæterum, quo argumenta te maxime adgrediuntut inimici, dicentes, ipsum Aristonem, quum ei teinatum esse nunciaretut, audiemibas multis negasse suam te esse fllium, quoniamjustum tempusvdeeem mensium nondum esset com- pletum; id vetbum illi inscitia talium rerum exciderat. Pariuut enim malieres etiam novem mensium fœtus, atque etiam septem mensium, neque cunctae decimum complent mensem: et ego te, fili, septime mense peperi. Agnavitque etiam paullo post ipse Ariston; pet inscitiam sibi verbam illud excidisse. Alias autem de nativitate tua tomates procul babe: nain verissirna mania audivisti. Ex asi- nariis veto Leotychidi ipsi et aliis, qui hoc narrant, liberos pariant

axeras.”70.. Dematatus Hæc veto, postquammater quælocuta voluetat est. cognovit, V suinta . viatico, Elidem profeetus est; speciem præ se ferens tamquam Del- phos petens, ubi consuleret oraculum. Lacedæmonii veto, suspicati fugam capessere Demaratum, persecuti saut cum. Sed,-priusquam bi Elidem-pervenerunt, Zacyntbum ille trajecerat. Quo quum etiam Lacedæmonii trajecissent, et ipsi Demarato injecerunt manas, et t’amules si abstraxerunt. At ille, quum non dedidissent cum Zacyntbii, in Asiam deinde ad regem Darium transgressas est: et

tex cum munifice’9’ excepit, une. et terra et 299oppidis donavit. Ista igitur ratione, et tali fortuna usas, in Asiam pervenit Demaratus, postquam et aliis multis factis pariter atque consiliis inter Lacedæmonios cla- ruisset, et Olympica victoria, quam quadrigarum curriculo repor- tavit, civitatem qmasset, unus ex omnibus Spartæ regibus cui id

7l: Lcotycbides veto, Menaris filins, in regnum Demarato suc- contigerit.Cessit. Cujus filins Zeuxidemus, quem Spartanorum l nonnulli Cyo niscum nominabant, regnam Spattæ non est adeptas: obierat enim ante Leotycbidem, relicto filio Arcbidarno. Manne autem Zeuxide- mo, alteram uxorem duxit Leotycbides Eurydamen, Menii sororem, Diactoridis filiam : ex que quidem nulla ei mascula proies nata est, sedvfilia, nomine Lampito; quam duxit Arcbidamas, Zeuxidemi filius, a Leotycbide sibi eiocatam. - v ’ ï 1 ’ 72. Nec veto Spartæ senectutem traduxit Leotychides, sed talem quemdam pœnamdedit Demarato. Quam dux esset .copiarum Læ q conicarum in Thessalia, potuissetque omnia armis subigere, ingest- tibus pecuniis carrumpi se passas est. Cujus criminis compertus, quum in ipsis castrisl insidens manicæ pecunia plenæ esset deprehen- sus, in judicium delatas exsilio multatus est, et ædes ejus in urbe diratœ: itaque Tegeæ exsulavit, ibique vitarn .finivit. Sed hæc quidem pestera tempore acta saut. . a ’ i 73. Tune veto, postquam Cleomeni ex sententia successetat res in Demaratum suscepta, platinas-ille, adsumto Leotychide, adverâ sus Æginetas ire contendit, prepter illatam sibi contumeliam vehea meatet illis iratus. Jam igitur Æginetæ, quum ambo simul rages advenus illos venissent, non amplius repugnandum sibi esse existimarunt :« et illi selectos ex Æginetis decem vires, divitiis et genets, præ cæteris eminentes abdurgerunt, in bis Grium Polycriti filium, et Casanibum Atistoctatis, qui plurimum potestate valebant. Hos igl- tur, in Atticam terram abductos, veluti depesitum tradidetunt Atha- lniensibus, acerrimis bastibus Æginetarum. i - 74-. Sed post hæc Cleomenes, quum cempertæ interim fuissent males attes, quibus adversus Demaratum usas erat, matu Spartano- rum in Thessaliam secesit.’ Inde veto in Arcadiam reversas, no- - ,vas res maliens, Arcadas adversus Spartanos sollicitavit, quum aliis juramentis illos adstringens, ut se, quocumqiæ (lacent, sequerentur, tuas etiam in anima habens proceres -Arcadum, in NonaCtin oppidum duetos, jatejurando per Stygis aquam adigere. Nam in bac oppido perbibent Arcades esse Stygis aquam. Est autem illa bujusmodi ; exigua adparet aqua, ex petra stillans in locum concavam, maceria undique cinctum. Nonaeris autem, in qua bic fans conspicitur, Arcadiæ oppidum est prope Pheneum. 75. Lacedæmonii veto, ubihcognoverunt quid malitetur Cleomeq

600 . HERODOTI HISTOR. V]: nec, veriti rei exitum, Spartam eum revooarunt, et in minimum m- atîmerunt dignitatem. At post reditum brevi interjecto tampon. quum jam antea baud sana admodum mente fuisset,furor morba cum invasit; nam quoties Spartauus quispiam obviam ei venin]. huic sceptrum in faciem infligebat. Que quum ille faceret, et alic- nota esset mente, vinxerunt illum propînqui, et ligna illigaverunt, At ille»,l ita vinetus, ubi vidit uuum custodem, digressis aliis, solum relictum, cultrum sibi dari postulavit : quem quum ei statim date mollet castes, minatus est homini quæ deinde illi facturas esset,- donec territus ille minis, (erat enim unus ex bilotis) cultrum ci porrexit. Tum veto, sumto ferra, Cleomenes, initio a cruribus facto, misere se ipse lacera-vit: cnarem enim secundum longitudinem incidenta, a crurîbus ad femora penexit, et a femoribus ad flic, et lumbos: postremo, ubi ad ventrem pervenit, hum; etiam dissecuit, donec mimam efliavit. Atque tali mode ille moi-mus est, ut quidem plerique ex Græcis dîcunt, quoniam Pytbiæ persuaserat ista dicere quæ ad Demaratum spectabant ; ut veto soli aiunt Atbe- nienses, quoniam, quo tempoi’e Eleusin invasit, lucum excidit deabus sacrum; ut veto Argivi, quoniam Argivos, qui e pugna in lucum Argo sacrum confugerant, inde abductos trucidavit, ipsumque lu- cum76. Scilicet spreto. Cleomeni, religione Delphicum oraculum incendia consulenti, redditum. A , ont responsum, capturum illum Argos. Postquam veto cum Sini- Æanorum exercitu ad fluvium pervenit Emsinum, quem aiunt a! Stymphalio Iacu efiiuere : dicunt enim, hune lacum, postquam. in cæcam voragînem se infudit, rursus adparere in Argolide, et exiudç Erasinum banc aquam ab Argivis nominari : ad bunc igitur fluvium postquam Cleomenes pervenit, bondas flumini immolavit: quumv que minime. bene ei cassurum transitum portenderent exta, landau Je, ait, firman, quad pives non puciers: suas ; sed ne sic quidem calta: comas Argivos. Post hæc retrogressus, Thyream duxit exercitum: et, tauro mari immolato, navibus eumdem duxit in Tiryntbium et

N77. auplium Ea re cognita, ad agrum. mare properant - Argîvi,. opem suis .laturî. Ut veto. prope Tirynthum fuerunt, eo in loco cui nomen est Sapin, castra castris Lacedæmoniorum, baud magna spatio in mediq telicto, opposuerunt. Ibi nimirum pugnam ex- aperto non, verebantut Argivi, sed ne dola; caperentur. Etenim ad banc rem spectabat oraculum illud, quad promiscue et bis et Milesiis. Pythia edide bis verbisVenin, a .quando marem præverlat fœmina victrix, Inter et Argivos refera: prælnstris honorem ; Tune Arginrum reddet plensque gemenles, Ut ventumrnm nia! qui: quandoque viiorum : " Tels m’as obiit mon) «mon "mon. ï

ï. J ERATO. ’: - sa! Quæ quum tunc omnia concurrîssent, metum Argivjs incusserunt. ,Proinde Iconsilium ceperunt utendi bostium pœcone: idque ita ex- peouti sunt, ut, quoties Spartanus præco signuxn’alîquod dedisseç, .Argivî etiam id ipsum facerent. . I 78. Quos ubi Cleomenes cognovit idem exsequi, quad ipsius præco significasset; imperat suis, ut, quando prandii signum edidisset præco, tune armq coparent, et Argivos adorirentur. Et fecerunt hoc Lacedæmonii. Nam, dum Argivi ex præconîs imperio prandium capiebunt, subito illos adoni, multos eorum interfecerunt,.multo plumas-vem; qui in Argi lucum confugerant, circum sedentes ibi

79. Deinde hoc fecit Cleomenes. Quum e transfugis quibus,- pustodiverunt.dam cognosset, quinam essentex Argivia qui in sacra . luta - casent -, in- clusî, misso præcone nominatim evocavît singulos; dicens, se prenais redemtionis illonlm accepisœ. Statuturn autem apud Peloponnesios est pretium redenitionis, duo minœ pro singulis captivisrpepdendm, Igitur quinquaginta fere .ex Argivis, put quemque evocaverat, inter, fecit Cleomenes»; et reliquos, qui inibi etant, latebat factum: quum enim densus esset lucus, qui intus erant, non videbant quid fautèrent hi qui extra essent. P98tremo vero unus illorum conscensa arbore vidit quid gereretur: arque exinde non amplius egrediebantur vocatî. 80. Tum vero Cleomenes hilotas tommes jussit materiam circa lucum congerere: et, postquam hi imperata fecerunt, lucum candit. Jamque ardebat lucus, quum ille ex transfugarum quo,- piam quæsivit, cui deo. sucer Incas esset. Qui ubi respondit, Argi (acumens; hocaudito Cleomenes, ingentem edens gemitum, ait; " O. fatidice Apollo, same magnopere me decepistî, quum Argos, me capturum dicens... Suspicor enim, exisse mihi id vaticinîum.”. 8l. Post hæc, majore exercitus parte Spartam dimissa, ipse cum mille fortissimis ad Junonis templum se contulit, sacra factums, Qnum autem in eo. esset ut super ara sacrificaret, vetuit eum sucer, dos, nçfas esse dicens peregrino sacraibi facere. At Cleomenes, jussis bilotis abductum ab ara sacerdotem flagris eædem, ipse sacra. fecît; eoque facto Spartam abiit. k ! 82. Quoubi redût, inimici eum apud ephoros reum egerunt; dicentes, pecunia cormptum Argos non cepisse, quum capcre facile potamot. At ille respondit; verumne dicens, un mentiens, definire nequeo ; respondit cette, ’t postquam lucum Argo sacrum cepisset. xisum sibi esse exisse efl’atum dei : quare non tentandam sibi existi; masse urbem,. quin prius sacris factis cognovisset, utrum traditurus sibi eam Deus esset, an impedimenta futums. Litanti autem sibi in Junonis templo, ex simulacri pectore efihlsisse ignis flammam .: unde liquida seintellexisse, non capturum se esse Argos: nain, si simullacri effulsisset domina, coptyrugn se’urblem cum me

. i302 HERODOTI HISTOR. VI.À fuisse: quum vero e pectore efl’ulserit, perfecta a se esse omnia que fieri Deus volait.” Hæc dicens, credibilia et consentanea dicere visus est Spartanis, et longe majore parte suffragiorum est absolutus. 83. Urbs vero Argos ita. viral: viduata est, ut res iliorum amnes penes servos essent, omnia gubernantes administrantesque; douce earum filii, qui perierant, ad virilem pervenerunt ætatem. Tune hi, Argos sibi rursus vindicantes, illos ejecerunt: et servi, urbe ’ pulsi, prælio facto Tirynthem tenuere. Deinde aliquamdiu pacatæ inter utrosque res fuere : sed postea venit ad servos vit fatidicus, nomine Cleander, genere Phigalensis Arcas; qui illis, ut denuo arma inferrent dominis, persuasit. Inde bellum illis exortum est, quod diu duravit, douce tandem œgre servos debellarunt Argivi. 84. Argivi igitur ista de mussa aiunt in furorem actum Cleomæ Inem misere periisse. At ipsi Spartani contendunt, non a deo quo; piam in furorem actum fuisse Cleomenem, sed et comuctudine cum Scythis contraæisse memm bibmdi morem, caque de causal: in furorem incidisse. Scythes enim Nomades, postquam terram ipsorum Darius bello invasîsset,consîlium deinde cepîsse pœnas ab illo repetendi : itaque missis legatis socîetatem voluisse cum Spartanis contrahere, bac conditione, ut ipsi Scythæ juxta’Phasin fluvium conarentur in Medicam «terrain irrumpere; Spartnni vero, Epheso profecti, in sus periorem Asiam contenderent, ac deinde utriqueeodem in loco convenirent. Cleomenem igitur, aiunt, quum Scytbæ banc ob caussam Spartam venissent, familiarius, quam par erat. cum illis conversan- tem, memm bibere ab eisdem didicisse; arque inde cum in furorem incidisse existimant Spartani. Et ab illo tempore, sium, si quia meracius bibere cupit, dîcere hune famulo,- ScytIu’co more infnndc! t Hæc apud Spartanos de Cleomene fuma est. Mihi vero Cleomenes videtur banc pœnam Demarato dedisse. 85. Cognita Cleomenis morte,.Æginetæ Spartam legatos miserunt, qui Leotycbidem propter obsides Athenis retentos accusarent; Et Lacedæmonii; constituto judicio, pronunciarunt irgjuriose La»: Æginctis-Leotyclzidem agisse; eumque condemnarunt, ut illis deda- rcfur, Æginam abduccndus loco ciron»; Athenis dolènIorum. Quum vero in eo essent Æginetæ ut abducerent Leotychidem, dixit eis Theasides, Laoprepis filins,pvir Spartæ spectatus: tt Quid facturi estis, viri Æginetæ? regem Spartanorum, .vobis a civibus suis tradi- tutu, vultis abducere? and si nunc iracunde cum illoagere decreverunt Spartanî, videte ne iidem posthacysi hoc feeenîtis, exitiosum malum vestram in .tcrram infemnt.” His auditis, .abducere illum omiserunt Æginetæ, pactique cum eo.s.unt in banc conditionem, ut ana cum ipsis Athenas se conferret Leotychides, et Æginetis vires

illos86. .Athenas restitueret. postquam ,Leotychides -.pervenit, A . .repetiitquejepoa V .

ditum; mm vero’ tergirers’ari Athenienses,ERATO. reddere nolentes; " dice- 508 reqne, a duobus regibus viras illos apud se dcposiios fuisse, nec sibi œquùm vider-i, alteri eosvreddere abaque allero. (86. 1.) Ita quum se redditurOS illos negarent Atbenienses, hæc apud eos verba Leoty- Ichides fecit: " Facite, Athenienses, utrum voiueritis ipsi: nain, si reddideritis, pie sancteque feceritîs: si non reddideritis, cOntra. -Verumtamen commemorare vobis vole, quale quid circa depositum accideritSpartæ. Dicimus nos Spartani, fuiSse Lacedæmone, tertia ante me generatioue, Glaucum Epicydis filium. Huic viro dicimus et omnia alia contigisse præcipua, et singulari justitiœ fuma eumdem fuisse celebratum præ omnibus qui per id tempus Lacedæmonem habitabant; Huic insequente tempore hæc dicimus accidisse. Virum Milesium venisse Spartam, illum" convenire cupientem, et hæcce ei’ exponentem. Sum ego, inquit, civis Milesius, ad teque veni, Glauce, tua fmijusütia cupiens. Quandoquidem enim, ut par universam Græciam, ita et pet Ioniam, eximia est fama tuæ justi- tiæ; reputavi mecum, in pericuio semper versari Ianiam, Pelopon- nesum contra in tuto locatam, et numquam apud nos pecunias diu in ejusdem boininis possessione permanere. Hæc apud me repu- ntanti deliberantique visum est mihi, honorum meorum dimidium, in pecuniam redactum, apud te deponere, bene gnaro apud te mihi salvum illud collocatum iri. Accipe igitur bas pecunias, et bas accipe servaque tesseras; quas qui secum ferens repetet pecunias, ei . filins reddes. (86. 2.)iHœc quum hospes dixîsset Milesius, accepit Glaucus depositum prædicta conditione. Muito vero interjecto tempore Spartam venere filii hujus bominis, qui illas deposuerat pecunias; qui quum convenissent Glaucum, exhibitis tesserîs peo cunias ab iilo repetierunt. At ille recusans, hæc respondit: Non memini equidem hancrem quam narratis’, nec animum meum subit ulla ejus cogitatio. Volo autem, si quidem in memoriam rev’ocavero, facere quod justum esti nam, si accepi, recta vobis restituam; si omnino non accepi, ex Græcorum legibus vobîscum agam. Igitur . in quartum ab hoc mensem vos rejîcio, quo tempore hæc efecta vobis dabo. (86. 3.) Lamentantes discedunt Milesii, tamquam de- fraudati pecuniis. Glaucus veto, Delphos profectus, consulit oraculum, quæritque ex illa, an interpOsito jurejurando pecuniam præ- Adaretur; Quem bis verbis Pythia adgreditur:

-Glnnoe Epicydide ! une expedil ad brave nomma Jurando vicias, intervenisseque nummos. Jura: jurandi memorem quia mon quoque tollil. Al jumento quædnm est sine nomine proies, in..." manas, et "une: pedes ; tamen impete magna Adrenit, atqua omnem maint slirpemque domumque. i Sancti sed homini: Ilorebit sera propage. I i

sa; , HERODQTI HISTOR. v1. Bis andins; Deum- orant Giaucus, ut veniam sibi commune si? xisset daret. At Pytbia respondit, perinde esse, tentare Deum, ante que rem ipsam peragere. (86. 4-.) Tune igitur Glaucus quidem ,bospites arcessivit Milesios, et pecunîas illis reddidit. Cujus vero rei caussa hune ad vos, Athenienses, sermonem facere adgressus situ, dicam. Glauci hujus nulla hodie propago superest, nec domus ulla quæ Glauci fuisse existimetur: a stirpe enim excisus e Sparta est. Adeo expedit, de deposito nihil aliud ne cogitare quidem, nisi ut repetentibus reddas.” (86. 5.) His dictis Leotycbides, quum ne sic quidem morem ei gererent Athenienses, discessit. 87. Ægiuetæ, priusquam supèriorum injuriarum, quas Thebano- mm in gratinai intuleraut Atheniensibus, pœnas datent, hoc etiam admiserant. .Succensentes Atheniensibus, a quibus injuria se ad- .fectos arbitrabantur, ad ulciscendos ces secompararunt: et quum .Atbeniensium sacra quinqueremis, Delo rediens, ad Sunium staret, buic navi insidiati sunt, et repletam viris primariis Atheniensium ceperunt, captosque in vincuia conjecerunt. V 88. Hæc ab Æginetis passi Athenienses, non ultra diiferendum putarunt, quin adversus illos, quidquid passent, machinarentur. Erat tune in Ægina vir spectatus, Nicodromus nomine, Cnœtbi filius, infensus Æginetis quod ab illis olim insula pulsus fuisset: hie ubi intellexit Athenienses ad male faciendum Æginetis sese acciuo gare, proditîonem Æginæ cum illis paciscitur, certain dieu) consti- :tuens, quo et ipse rem adgressurus ait, et illos oporteat præsidio sibi ,adesse. His ita constitutis, Nieodromus, ut ei cum Atheniensibus Iconvenerat, veterem quam vacant urbem occupat. ’ n 89. Sed Athenienses ad constitutum diem non adfuenmt.- Et- enim navium numerus tune maxime non ad manus illis fuerat idoneus i ad pugnam cum Æginetis inenndam: et, dum a Corintbiis nave! sibi commodandas petunt, interim perdita res est. Corinthii, quum :per id tempus quam maxime amici essent Atheniensium, rogantibus illis triginta dedere naves; dederunt autem quinis dracbmis sas V commodantes, nam gratis (lare per legem non erat licitum. His ,igitur acceptis navibus, adjectisque suis, septuagintaomnino navibus instructis, advenus Æginam navigaruntnsed postridie ejus dici; qui constitutus erat, advenerunt. - ’ 90. Nicodromus, ut ad Adiem non adfuerunt Atheniensss’, cou: se sa navi ex Ægina profugit, eumque alii etiam ex Æginetis sunt agui; quibus Athenienses Sunium habitandum ’dedere: undeilli impetum facientes, res Æginetarum, qui in insula eraut. agebant fe- rebantque. Sed hoc quidem postero tempore factum. 91. Tune vem, qui opibùs inter Æginetas valebant, superata plebe quæ cum Nicodromo insurrexerant, hos qui in-,ipsorum venerant potestatem, ad Mendum de eis suppliciant eduxeruut.

ERATO. L 908 Quo tempera etiam piaulant gaminerie, quad mina rations nanisa que ’potuernnt expiari; sed prias insula e’xeidenmt, quam propitîa illis reddita Dea" est. Nam, quum captes septingentos en plehe ad supplicium educerent, unus earum, e vinculis ciapsus, ad vestibulnm confugit Cereris Legikrœ, et prehensos annulas, quibus ndtrabitur porta, Ifirmiter tenait. Tum veto illi, quum abstrabcrq hominem non valerent, manas si pœciderimt, atque ita edunerunt : et. 92. menus .Hîec in se invicemillæ Æginetæannulis patrabant. flanchant. Superati venu pugna’ navali ab Atheniensibus, qui cum septuaginta advenerant navibus, auxilium petierunt ab eisdem quos olim invocaverant Argivis. At bi quidem jam auxilio non venernnt, quippe offensi eo qui! mon Æginenses, vi quidem canotas a Cleomene, ad Argolidem adpulsu» Enfin, Bi Æg’inctæ unit cum Lacedæmoniis .exscensionem fumants In tandem. autem incursions simul etiam Sicyonii suis e navibus en» scendecant. Quare ambobus Arpïi muletam irrogarunt, mais W 19m8, utrique populo quingenta. Et Sieyonii quidem, .apolcentcs injuste se finisse, pacti sunt cum Argivis, ut, solatis centum talent’u, relique stimula ipsis remitteretur: Æginetæ veto culparn un 83-4 noscentes, pertinaeitsr detreotaverunt muletam. Qnam 0b caussam nunc illis, auxilia rogantibns, publieornomine nulle ab Argivismkn nant, sed voluntarii eis suppetias venere mille admodum; quibus dux præfuit vir merlans, nomine Eurybates, qui quinquartium en ercuerat. Horum autem picrique non redierunt, sed ab Athenien-I sibus in Ægina suntinterfecti: in hindi»: Eurybates, postquamsind gulari certamiue tues occidinet, adversarios ipse a quarto, Sopbgne Deceliensi, interfectus est. 98. Ægineoæ veto, suis navibus Athenienses inconpositosadorti, superarunt illos, et quatuor naves cum ipsis viris ceperunt. . 94. Ira mm bellum geritur Athenienses inter et Æginetasfin- tel-in Perse me persecutus est institutnm. Nain et famulnmeun admonebat, ut Mordu Atheniemium, et Pisistratidæi-instùant et calumninbantur Athenienses : simul veto ipse Darius cupiebat, arrepta bac occasione, illos e Græcis subigere, qui me: equum ipsi non dedissent. Itaque, Mardonio ab imperia renom; quicum. classe male rem gesserat, alios nominavit imperatores, advenu- Eretriam et Athenas proficisoerentur, Datin, Medum-genere, et; Ar- taphernem, Artspbernis fiiium, suam consobrinum r quos niait dam; mandate, ut Ananas Eretriamque sibi sulfitantflt capta bidonna-v cipia95. Hi innominati muni imperatores,.qnum adducerent a regs conspectum. digressi in Aleium per-r . venissent campum Ciliciæ, enorcitum pedestnem (incestes -numero-’ mm et bene instruetum ; ibi quum castra poignissent, accesserunt eis uninenæ copias navales, ut cuique populo imperatæ eraut: accuse-v 2 n r soc ’ HERODOTI HISTOR. v1. tuntque etiam nave: equis transvehendîo, qua: superioti auna Darius suis tributatiia edixerat parandas. Eqm’sin hippagines impositisyet omni pedeltti exercitu navet; conscendete juan, «mentit trirem’bu in Ianiam navigarunt. Inde veto non littut legentes recta versus Hellespontum et Thraciam ditexetunt classent; sed Samo profecti, pet Icarium mare et secundum insulas cursuxn tenuete; mementes minime, ut mihi videtut, moufla Atho citcuitum, in quo circum- navigando aupetioxi anno ingentempauî tarant calamitatem; inanper veto etiam, ut hac iront, Naxum inaula ces cogebat, quæ supetîoti tempote non crut cahute. 96. Ubi pet mare Icarinm transvecti contra Naxum tenere, (banc enim primum omnium adotiti in animo habebant Persæ, memorel earum que peins accidetant) non sustinentes hostem Naxii, procul abeuntea in monte: confugernnt. Persæ veto, in servitutem tedactis quotquot illorum comptebendisaent, et templa et utbeni incendotunt. Quo facto, advenus teliquas insulas navigue pergebant. a. 97. Qui dum id faciunt, Delii etiam, telicta insulta, profilgiunt Tenant. Datù autem, ubi in viciniam Deli cum exercitu pervenit, ipse novi sua prægteasus, non pansue est classent ad insulam adpellere, sed ad Rheneam ex adverse sium: et postquam cognovit quo ne Deli recepissent misso caduceatore, hæc eis edixit: *îQuîd fuga alunit, viti canai z mule de me, nec pro mec metito, judicanœs. Ego enim et ipse in annula cette sapin, et n rege hoc mihi mandatum est, ut, qua in tetta hi duo diî nati sunt, enm nec ipsam lædam, nec ejus incOIu. fluate redite vesttas ad sedes, et insulam habitate !” Hæc 13(4qu pet caduceatotem edixit, trecento thuria talenta super arum, 98. His tebus congesta geais, Datîs cum exercituadolevit. primum advenus ’ . Etc- trîam navigavit, simul et louas et Æolemel secum ducens. Post illius autem ex hac regiam: dîgressum, commuta tramât Delta ,- quod nec ante id tempus, ut aiunt Delii, nec post, ad meum mue matent, factum est. Et hoc quidem prodigium edidit Deus, quo imminen- fia hominîbus mala significatet. Nana regnante Datio Hystaspia filin, et :Xerxe Datii, et Artaxetxe Xetxis, pet tres bas continuas genetatiouea pluta mala adflixetunt Gtæciam, quam pet viginti alias gemmâmes quæ ante Darium exstitetunt; nlia quidem, a Persis illi Mata; afin veto, ab ipsorum Græcorum corypbæis, de principatu inter se bellum gerentibns. Itaque non ptætet caussam commuta en: Daim, quum ad illum diem immota fuisset. Erin vaticinio de illa îta scriptum est: . * . .Et Delun,.qlmnvil si! adhno immun, nouba. Valent autem aecundum Græcum sermonem nomina isba hocce : Darius, coercitor ; Xe un, bellator; Arta z: r: es, magnas bellafor. H08 enim toges Græci sua lingua recte ita, ut dixi, non; inavetiut.

’ 99. Barbari, Délo profecti, navibusERATO. ad insulas adpulsis, et iciter-I sur citum inde ndsumebant, et insulanorum filios secum obsides ubduce- haut. Postquam veto, præternavigatis insulis, Carystum pervenew runt; quum nec absides dedissent Carystii, et contra vicinas urbes (Eretriam et Atheuas dicebant) se militaturos negassent ; ibi tunc hos oppugnatunt, agrumque illorum evastamnt, donec etiam hi in deditionem100. Eretrienses autem, venere ubi cognovetunt- Persarum. sese peti a’ Persarumi classe, Athenîenses togarunt ut auxilia sibi minerait. Nec nega: runt Athenienses opem, sed quater mille’ colonos illos, qui in opulentorum Chalcîdensium prædia successorant, opem eis ferre jusse-l nuit. At in Erettiensibus sanum nullum etat consiliumç qui Allie-î trieuses quidem auxilio vocai’eraut, ipsi veto in duas divisi étant sen-I tamias: nain aliis animas etat, nelicta urbe in supetiora Eubœœ Inca se recipetel; veto, privatum quæstum a Persis reportant spatantes, proditionem patabsnt. Quorum utrotumque consilia cognita habens Æschines, Nothonis filins, primarius vit Etetriensium; advenientîbus Atheniensibus præsentem retum statum apetuit; ens- que ut retrogtederentur rogavit, ne simul cum Eretriensibus pet tirent. Et Athenienses, Æschinis sequentes consifium, Oropuin’ transmeti.101. Persæ, navibus periculum ad Tsmynss et Chœreas evaserunt. et Ægilia ditionisl - :- Memùim adpulsis, locis hisce potiti, protinus equis e navibus expositis, ad adgrediendum bostem sese compararunt. Eretrienses’ veto de egrediendo et committenda pugna non cpgitabant; sed muros, si passent, defendete, hoc uuum illis curæ état, quandoquia dom vicetat: sententis’non’telinquendam esSe urbem. . Qu’un autem scriter oppugnaretur murus, intra sex dies multi ab utraque parte perietnnt: septime veto die ’Eulùorbus Alcimacliifilius et Philapt grils Cyneæ, inter cives viti, Persis Eretriam prodidetpntà Et bi, urbem ingressi, templa spoliarunt incendetuntque,.pœnam’ banc repetentes 0b templo Sardibus cremata; homines autem, ut jussetat Darius, in servitutem absttsxetunt. I 102. Subacta Eretria, Persæ, paucoturn dierum interposita mors. in ’ Atticam naviguant, magnas in augustin adducentes Athenienses, cogitantesque eodern mode cum illis agora atque cum Etettiensibus egissent. Quumque Marathon esset totius Atticæ maxime oppor- tunus equitibus locus, et proximus ab Erettia, in hunc campurn illos deduxit Hippias,’ Pisistrati’filius. 103. Que te ’cognita, Athenienses’ etiam ipsi Marathona obviam llostibus egressi saut. Daxerunt autem illos decem imperatores; quorum decimus Miltùzdet erat, is cujus patri Cimoni, Stesagotæ filio, accideratgut a Pisistrato, Hippocratis filio, Athenis in exsiliumi pellcretur. Eidemqueicontigerat, ut exsul victoriam Olympien rei-

308 HERODOTI HISTOR. V1. pastorat quadrigarum surfieulo; quem eumdemibouotem jam flûte ou! frater ipsius utetinus Miltiades ont consecutus. Deinde veto, sequenti Olympiade, quum eisdem equis idem Cimon vicisset, Pisi- strsto concessit, ut is victor rcnunciaretm; et ob-victoriam huic conœssam, ex pactione cum illo inim,’ in pattimn est restitutus. Posttemo idem, quum eisdem cquis aliam rursus victoriam repor- tasset Olympicam, obiit interfectus a filiis Pisistrati, ipso Pisistmto non anplius in vivis agente: interfecetunt illum enim hiptope prytaneum, noctu hominibus quibusdam ad hoc subornatis. Sepultus autem est Cimon ante urbem, ultra vium quæ Per Cuvum vocatur; et ex adverse sepulti saut hi equi ejusdem, qui tres Olympicas tetu- letunt victorias. Præstiterunt quidem idem hoc alii etiam equi, Evsgotæ Lacedæmonii; sed, ptætsr hos, nulli. Filiorum igitur Cimanis natu major, Steeagorus, pet id tempus apud patruum M iltia- dom in Chctsoneso educabatur: natu minor autem apud Cimonem Athenis erat, cui nomen fait Miltiudes, de pattui Miltiadis immine, couinais Chersonesi. l 104-. Hic igitur tune Miltiados, quum nuper c Chemeso adve- nhaet, duplicemque efugissct mottent, imperator fuit Atheniensium. Simul enimet Phœnices, neque ad Imbrum illum persecuti, studiose operam dederant, ut capercnt cum et ad regem ahducerent :’ et, postquam hos efiigit, dommquo rediit, jam protiuus cmndem excepteront adversatii, et in judicium vocatum, temn egvrant tyrannidis in Chersoneso exercitus. At hoc quoque liberatus periculo, in demumiimpemtor «sans est Atheniensium, populi sufi’tagiis electus.105. Ac primum quidem, « quum sdbuc in urbe casent imperatores, Spartam miserunt ptæcoaem Phidippidem, citent quidem Atheni- Onsem, cæterum Lmerodronmm, et hoc negotium exercentem. Cui; ut quidemipse deinde matit Phidippides, Atheniensibusque’ tes nunciavit, cites Parthenium montem, qui supra Tegeam est, deus Pan obviam est foetus; compellatoquc nominatim Pbidippide, jussit cum renunciarc Atheniensibus, nitllum :7108 sui curai): genre, quum ta- mon beneWpiat Athenimdbus, ac jam sape de illis bene thtusfuerit, et poulinai: etiam bene si! meriturus. Hœc cette Athenieuses vere un . accidisse persuasi, deinde, quum jam res eorum recte fuissent com- positæ, templum Parti infra arcem statuez-nm, eumque inde ab illa nuncio ennuis sacrificiis et lampade placent. 106. Tunc vero missus ab imperatotibus Pbidippides hic, quo unipare is Panem sibi adpïaruisse normvit, posttidie ejus dici quo Athenis erat profeotus Spartam pervenit; ubi adiens magistratus, hæc apud cos verba fecit: ’* Lacedæmonii! Petuut a vobis Athe- nienses, ut auxilio illis veniatis; neque pstiamini, ut antiquissima inter Gtæcos civitas in servitutem abtipiatut a barbarie. Nain et

Etetria nunc sub jaguar est misse,ERATO. et insigni civitnté’ imminutai i i est809 Grmcia.” Htec ubi illis exjmandato dixit,lplacuit quidem Spartanis auxilia mittere Atheniensibus; sed id confestim facete non potac- tunt, quum nollent"contta legem agerc. État enim nonus dies menais : nono autem die, et priusqunm pierra esset lima, se non agressai ros, nichant. Novilunium igitur hi exspectabnnt. ’ 107. Hippiæ, Pisisttati filio, qui barbarie viam in campum Mara- thons præivit, superiori necte pet somnum tale visum erat oblatum. Visas sibi etat sua cum motte concumbere : quo ex insomnlo colle- getat. Athenas se esse redituram, et’in’ patrie tecepto regno senem vita excessaram. :In hune modum Ilippîns somnium suam erat in: terpretatus. Tune veto, ducis oflicio fungens, partial Eretriensia mancipin in Styreotum insula, cui Ægili’a nomen, dcposuit; partita navcs, quæ ml Mnmthonn ndpuletant, in statione loeavit, et barbares a in terrain egressos ordinavit. Quæ dam administrat, accidit ei ut, vehementius, quam solitus crut, et stemutaret et tussiret. Quumqne eideni, quippe astate jam provectiori, pintes labarent dentes, harum dentium uuum, (lulu tussît, propter violentiam ejecit. Quæ quum in arenum ’ cecidisset, magnum adhibnit studium ut eam tepetirct: postquam veto nusquam dans comparait, edito gemitu ait ndstantiè bus : tt Terra hæc non est nostm, neque cum poterimus in nostrum tedigere potestatem z nain, quidquid ejus ad me pertinebat, id dans mes obtinet.” Ncmpe in hoc Hippies exiisse visionem suam existimavit. 108. Adleniensibus, quum in campo I-Ierculi sacto locum cepissent, præsidio adirenere Platœenses frequenti manu ex universo populo collecta. Tradidetant enim sese Atheniensibus Platæenses. et frcquentes labores pro illis Athenienses sustinuernnt. T radiderant se autem hoc mode. Belle a Thebanis pressi l’latœenses, primum Cleomeni, Annxandridæ filio, et Lacedæmoniîs se tmdiderunt, qui forte in illis locis adorant. At illi, mon recipientes ces, dixereiz tt Nos nimis procul a vobis lmbitnmus, et iiigidum vobis talc nuxilium foret: plus semel enim fieri posset, ut in servitutem prias nbstrnlncremini, quam nostrum quisquam fando nuditet. Quarc sandemus vobis, ut Atheniensibusnvos tradntis, qui vobis saut finitimi, ad tutandum non invalidi.” Hæc Platæensibus sunserunt Lacedæmonïi, non tam qaod illis bene vellent, quam qnod cuperent laboribas fatigari Athe- nienses, bellis cum Bœotis gercndis. Consilium autem Lacedæmo- niorum sequentes Platæenses, quo tempote duodecim diis sacra faciebant Athenienses, supplices ad mm consederunt; aequo illis tradidcrunt. . Quo cognito, Thebani arma intulerunt l’latœensibus; et Athenienses auxilio illis Venere. Sed quum in en esscnt ut consererent pugnam, id fieri non pesai sunt Corinthii: hi enim, quum forte adossent, arbitrio corum rem petmittentibus utxisque, puceux

310 ’ HERODOTI HISTOR. VI. concilinrunt, fines regionis in oonstituentes, ut Tbélntm’ en: a: En; fis, qui Bœotorum communi nouent adlribui, nil impedirm. Hoc con; stituto, Corinthii abierunt. Athenienses veto, domum redeuntes, ex improviso adgressi sunt Bœoti: sed commisse pugna superati unt. Quo facto Athenienses, fines Plutæensibus a Corinthiis constitutos transgredientes, ipsum Asopum et Hysias fines inter The- banos et Platæenses statuerunt. Platæenscs igitur, postquam præ- dicto modo Atheniensibus sese tradidissent, nunc eis ad Marathonem" auxilio voueront. . 109. Impentorum autem Atheniensium bifariam divisæ eraut. sen; - tantine; nolentibus aliis, ut prælio confligeretur; imitois enim exio’ guum esse ipsorum numerum, quam ut cum Medorum exercitu congrederentur;" aliis veto, et in bis Miltiade, confligendnm censentibus. la: quum dissentirent, quumque in eo«esset ut pejor vin-4 ceret sententia; tunc undecimns aupererat qui sufragium ferret, is qui faim polemarclmc electus en: Atheniensium: antiqnitus enim polemarcho œquaie cum imperatoribus jus suffragii ferendi trimie- tant Athenienses. En: autem tune peiemarchus Callimachus Aphia dnæus; quem conveniena Mihiades, bis verbis est adlocutus: d In te nunc situm est, Callimache, utrum in servîtutem redigere velis Athenas, au, liberata puais. memoriam toi in omne ævnm relinquere, quidem ne H amodias quidem et Aristogitnn reliquetnnt. Numquam enim, ex quo exstiterunt Athenienses, in tantum’adducti sunt peri. culum, in quanto nunc versanlur. In quo si Medis succumbunt, decretum est quid eis sit patiendum; Hippiæ deditis: sin superior discesserit hæc civitas, probabile est primum eam- futuram esse Græcnrum civitatum. Quo pacto igitur fieri hoc possit, et quo pacto a te pendent harum rerum summa, nunc tibi dicam. Sentenüaa imperatornm, qui decem sumus numero,in.duas divine suint panes ; aliis confligendum censentibus, aliis non confligendum. Jam, si prælinm non commîserimus, persuasum fere habeo magna exstitura dissidia, quæ animas distnrbent Atheniensium, conque ad Medotum trahant partes. , Sin prælium commiserimus priusqimm putts consilium animas subeat nonnullorum Atheniensium, probobile fit mihi, ut, diis æqua tribuentibus, superiores. discedamus. Hæc îgitur omnia ad te nunc spectant, et ex te pendent. Etenim si tu meæ accesseris sententiæ, habebis liberam patrigm, et civitatem primum universæ Græciæ : sin bis sufiagatus fueris, qui dissuadent prælium ; erit tibi contrarium eorum, quæ memoravi, commodornrn." . 110w His dictis Miltiades in suam s’ententîam Collimachum traxiz: et accedente .polanarclzi sufi’ragio decretum est, ut prælio coqfligeretur. Post hæc, qui ex imperatoribns confligendum censue. tant, hi, ut cujusque dies aderat, quo panes eum somma esset in)- perii, ita vicem suam’Miltiadi tradiderunt. At ille quamvis;acciq

apsara, non tamen prias commisit.ERATO. prælio!!! quam legitimos l 311 ipsum

111. Quo die igitur Miltiadis vices erant ,administrandæ impe- diesrii summæ, in aciem adesset. educti sont Athenienses, tali imodoz instructi.- - Dextro cornu præerat polemarchus Callimacbus: obtinebat tune enim lex apud. Atblenienses, ut polemarcbus dextrum cornu teneret. l Ah hoc igitur principio deinde collocatæ erant continuo tenure sin! guise tribus Atheniensium, pro cujosque numero: postremi vero, in lævo cornu, Platæenses stabant. Inde enimobi hac pugna usu. receptum est, ut, quando solennia sacra peragunt Athenienses, quæ quinto quoque auna, celebrantur, præco Atheniensis miennes preces ita præeat, ut fausta omnia precetur Athenicmibu: simul et Platæcmis bus. Tunc vem, quum scies Atheniensium ad Marathonem sic esset instructa ut frons fronti exercitus Medici exæqunretur, accia dit, ut in medioordines baud. sane frequentes qstarent, et en parte debilior esset scies; sed ut utrumque cornu densioribnsxordinibus, firmaretur.l 12. - Acie ita ordinata, quum . cæsœ. ’ hosties . . prospera omnia non- ciassent, ibi tune Athenienses, ut signum datnm est pagus, cursu. in bastes contenderunt. Erat autem inter duos scies interjectnm in-. tenailum baud minus quam octo stadiorum. Tom veto Persan; ubi cursu advenus se irruentes hostes videront, ad excipiendos illos. se compareront: furerc dicentes Athenicssec, et in proprio»: ruera pemicicm; qui ita cursu contendcrent, quum montra casent pauci, neque. vol aquitain": se! sagittarios ’Ilaberent. De bis igitur ita judicabant Persæ. At Athenienses, postquam confertis. ordinibus ad monos venissent hostium, pugnam edideront memoratu dignam. Qoîppe primi omniumGræcorum, quos novimus,vcursn in bastes impetum fecerunt : et prîmi sustinoerunt, Medicam vestem et en indutos adspicere viros; quum ante illum diem vel nomen Medorum Græcis; ubi audirent, terrorem incussisset. q i . 113. Satis autem longi temporis hæc ad Marathonm, pugna fuit. Et in media quidem aciei vicerunt barbai, ubi Perses ipsi et Sanaa iocati erant; qui hac parte victores, perrupta scie, versos niediter-. rance persecuti sont fugientes. At in utroque cornu penes Athe- nienses et Platæenses victoria stetit. Et bi quidem, postquam videront, omissis hisce ex barbaris quos in fugam venerant, utrumque cornu contmheutesl illos sont adgressi qui medîam perruperant- aciem; et de bis quoque victoriamVAthenienscs "parfumai. .Tunc. verd in fugam effusos Persas cœdentes persecuti sont; donec ad mare dalati, ignem poposcerunt,.ipsasque naves sont adorti. a 114. ln hoc discrimine et alii multi parieront mobiles Athenien- ses; et Callimncbus polemarcbus, postquam fortiter pugnasset, interfectus est; nous item ex imperatoribus, Stesilaus Thrasylai

312 HERODOTI HISTOR. V1. filins. Ibidemque Cynægimsx Enphorionis filins, quum opime, navis barbarorum manu tenuisset, securi amputata manu ceeidit. 115. Cœterum septem navibus ista ratione potiti sont Athenien- ses. Reliquis autem navibus barbari, in puppim reniigantes, adsumtis ex insuia mancipiis Erctricnsibus; in que reiicta casant, Su- nium circumnavigarunt, ad urbem prins pervenire. studentesqunm rediissent Athenienses. Et pervuigata est apud Athenienses filma, copinas illos hoc consiiium ex Alcmœonidamm nrtificin; hos enim ex composito clypeum Persis, quuin jam in navibus ciment, sustulisse. 116. At, dum Suniuln Persæ circomnavigant, Athenienses,quan- tolu pedibus vaincre in urbem retro correntes, prias tuifuere quam Persæ venirent: et, quemudmodum ad Marathonem in ogre I-icrculi . sacra castra babuersut, sic et nunc in niio I-ierncieo, quod in Cyno- serge est, locum enstris ccperunt. Barbnri vero, postquam me. ante Pbsierum, qui Portos tune crut Atheniensium, in site aliquamdiu tenu’usent, retro in Asisln navigant. . 117. Ex Persis cecidcrunt in Marathonia pugna circiter sex millia et quadringenti; Atheniensium veto centum nonnginta duo. Hic fait occisorum numerus. Acciderat autem ibi res mira hujnsmodi. Epizelus, civis Atheniensis, Cuphsgorœ filins, stans in scie, forti- terque pugnam, oculorum uso privatus est, nulla corporis parte nec cornions percutants, nec eminos ictus: et ab. hoc tempore par reli- qoom vitaux cæcus permansit. Memornnt autem, ipsum de bac cas ismitate hæc narrasse: visum esse si virum nmrstum contra ipsum mare, cujus barbon: totum texisse ciypeum; illud autem spectrum prœteriisse ipsum, et virum sibi proximum stantem interfecisse. Hæc Epizeimn solitmn esse nanare audivi. . 118. pas, cum exercitu in Asiam profectus, postquam Myco- num pensoit, per sonnons vidit visionem; quæ Quidam. queue e fuerit non memorntur: sed ille, simul nique iilnxit, perquisitionem institoit navium. Et quum in Phœnicia novi simulacrum invenkset Apoiiiais inouratum, percontstns est onde raptum esset : me audivit queusot ex templo esset, ipse sua havi Deium est profectus, et ibi (jam enim in insulam reversi erant Delii) simincnun intempio deposuit, Del’u’sque impersvit ut in Delium Thebonorun, quad est ad mare adversus Chaicidem, illud transportarent. Datis quidem, data hoc mandata, retro navignvit: at statuant istam non. transmueront ; sed post viginti demum aunes. ipsi Tbehani, ouadi. . jossu, Deiium illum deportarunt. l 19. manieuses veto in servitutem, abreptos Dntîs et Anapber- nes, postquam in. Asinm adpuiesant, Susa abduxerunt. Rex autan Darius, quum Eretriensibus, priusquam capti casent, vehementer fuisset iratus, quippe qui primi auctores fuerant injurinrum; nunc eædem, oblat! se. abductos et son in potestats vidit, milouiiomsin

x afifecit, sed sedes illis in terra CissiaER adsignavit, ATO. in uns marnai 313 nian- sianam quæ Arderieca vocatur. Abest illa decem et ducenta stadia a Susis, quadraginta vero stadia a puteo, qui tres diversas rerum exhibet species. Nam et asphaltas et sal et oleum ex illa bauritur, hoc modo. Hauriunt ope tollenanis, cui pro situia adiigatos est dimidiatus oter :. hune succutiens haurit homo id quad intus est, idque in cisternam infondit; ex qua rursus in aliud receptacuium derivatur hæc materia ; atque ita triplicem in farmam convertitur. Et asphaltas quidem et sa! pralinas concrescunt; clam vem, quod rhadinaccn Persæ vacant, in vas colligant: est autem illud nigrum, et gravem spirans odorem. Illum igitur locum Eretriensibos habi- tmdum rex tribuit : babitantque eamdem regianem admeam osque ætatem, pristinam linguam servantes. Et hæc sunt.quidem, quæ ad Eretrienses spectant. 120. Lacadæmoniorum vero duo millia Athenas venerunt post pienilonium: et hi quidem; remtadbucintegram deprehensuri, tenta usi saut ceieritate, ut tertio die, quam Sparta discesserant, in Attica fuerint. Sed, quum peracto jam prælio advenissent, cnpidi tamen erant Medos videndi. Itaque, Marathonem profedti, spectaruntx deinde, collaudatis Atheniensibus et re ab bis præclare gesta, damum

121. Quod vero de Alcmæonidis narrant, id miror equidem; nec redierunt.mihi persuaderi patior, umquam illos . Persis i ex composito clypeum sublaturos fuisse, quasi voluissent ut sub barbarie et sub Hippia essent Athenienses. Qoippe satis constat. fuisse illos magis sut certe pariter inimicos lyrannoram atqoe Callias faerat, Phœnippi filins, Hipponici pater. Caliias enim, quoties Pisistratos Athenis pulsas est, anus omnium Athenieusium aunas erat bons ejus per publicain præconem venumdata emere, omniaque alia in illum ini- micissima machinatus erat. , - 122. .Dignus est autem hic Callias, cujus crebra a quibuslibet honorifica mentio fiat; quum ab hoc ipsum, quad dixi, tamquam q si! acerrime libertati studens patries; tum 0b id quad Olympiæ fecit,.obi equorum cursu victar, quadrigarum autem curricula secondas ferens, reportata etiam prias Pythica victoria, in universos Græcos munificentissimom se præstitit; denique ab singularem in- dirigentiam qua advenus tres filins suas osus est: quibus, postquam nubiles fuerunt, non macla dotem dedit magnificentissimam, sed et hoc eisdem ’gratificatus est, ut unicuiqne ex illis potestatem daret, maritom sibi, quemipsa vellet, seligendi. ’ 123. Atque eodem modo, certe baud minus, tyrannas adenmt Alcmæouidæ. Quare mirer, nec admitto calumniam, hos taies viras scutum sostuiisse; qui constanter fugerant tyrannos, et quo; ruin opem tyrannide. exuti: erant Pisistratidæ. [Fuereque adeo hi, 2 s

314- HERODOTI quSTOR. V1. me judice, malta magis liberatores Athenarum, Hai-modius et Aristaà-itaa: illi enim occiso Hipparcba exacerbarunt reliques ex Pisistratidis, neque finaux fecerunt illorum tyrannidi; Alcmæonidæ vero manifeste liberaront Athenas, si quidem vere hi tueront qui. Pythiæ persuasere, ut Lacedæmonios juberet liberare Athenas. quemadmodum124. At fartasse, quad suprasucceusereut expositum quadam de causasest. Ipopulo I Atheniensium, en prodiderint patriam P Atqui nulli erant viri Athe- nis magis spectati, magisque bonorati,-qoam bi Itaque nulla ratione probabiie est, sublatnm esse ab bis quidem viris scutum tali de caussa. Cæterum sublatum utique scutum est: id quidem negari non patent ; factum est enim: quia vera sit qui illud sustulerit, non vsleo125. Fait ulterius, autem Athenis quam jam antiquitus- dixi, illustris deciarare. Alamæosidaruas I familia: nam inde ab Alcmæone ipso, et dein a Megacle, exstitere in hac dama nobilissimi viri. Statim, iAlcmæon, Megaclis filins, adjuœr fuerat Lydarum qui a Crœso Sardibus ad consulendum ors.- culum Delpbicum missi sont, studioseque illis operam navaverat suam. Cujus in. se merita postquam Crœsus ex Lydis Delphos misais cognasset, Sardes cum ad se invitavit; et, postquam advenir, tante auri pondere eumdem donavit, quantum sua corpore sapai-tare seine] passet. Tune Alcmæon ad accipiendom bac taie danum * in banc modum comparatus accessit. Grandi indatus tunica, in qua amplos erat sinus relictus, et cotbumis quos repererat amplisssimis calceatus, in thessarum intravit, in quem ducebatur. Ibi quum in acervumiramentorum auri incidisset, primum circa crura, quantum auri capiebant cothurni, infersit; deinde repleto toto sino, et coma ramentis conspersa, denique aliis in os sumtis, thesauro egressus est, égre trabens catbamos, et cuivis alii quam homini similior; cujus et obturatum os, et omnia turgida eraut. Quem ita conspiciens Crœsus, risum non tenoit; donavit autem non bis mode, sed alia etiam adjecit, bis non inferiora. Ita magnis divitiis aucta hæc domus est: idemque Alcmæon, equosvalens’quadrigis jungendos, Olympi- cam retulit victoriam. - 126. Deinde vero, praxime sequente ætate, camdem familialn Clistbenes, Sicyonis tyrannus, ita extulit, ut malta etiam splendidior inter Græcos evaderet, quam antea fuerat. Clistlisnes ille, Aristo- nymi filins, Myronis nepos, Andreœ pronepos, quum esset ei filin, immine Agariste, in matrimonium banc dare decreverat juveui quem reperisset Græcorum omnium præstantissimum. Quarnque essent iadi Olympici, in quibus curriculo quadrigarum vicit Clisthenes, nunciari par præconem jussit, ut a quisquis Græcarum dignum sese jadicaret qui gener fieret Clistbenis, is ad sexagesimum diem, aut etiam snteidvtempus,’ Sicyone adesset: exacto enim auna, inde ab

illa sexagesimo die, ratas filiæsana. nuptias babitorum Ciisthenern.":15 Tunciigitur conveaere proci, quotquot e Græcis et sua ipsorum et patriæ præstantia superbiebant: bisque Clistbenes et curriculum et palæstram, quibus inter se certarent, parata babebat. - 127. Ex Italie advenit Smindyrides, Hippocratis filius, Sybarita, homo unus omnium luxuriosissimus : (florebat autem tune maxime Sy. burin) item Damasus Sirites, Amyridis illius filins, qui Sapiens nomi- nabator: bi quidem ex Italia adveneruut. Ex sinu veto Iania Amphi. mnestus, Epistropbi filins, Epidamnius: hic vero ex sinu Iania. Ex Ætolia Males, frater Titormi illius, qui, quum corporis robore Graa- cos amnes superaret, bominum fugiens commercium in extrema Æto- licæ terræ se recepit. Ex Pelaponneso Leocedes, Pbidonis filins, Ar- givorum tyranni ; Pbidonis illius, qui mensuras Peloponnesiis constituit, et longe Græcôrum omnium insolentissimus, sedibus suis pepulit agonotbetas Eleorum, ipseque arbitrî mrmusin Olympico certamine sibi adragavit. Adfaerunt item ex Peloponneso Amiantus, Lycurgi filins, Arcas ’ex Trapezunte ; Lapbanes ex Pæa, Azaniæ oppido, filins Euphorionis illius, qui, ut in Arcadia fama est, Diascuros bo- spitio exceperat, et ab illa tempore cunctis .peregre venientibus be.- spitium præbuit : denique Elena Onomastus, Agrei filins. ÀIsti igitor ex Pelopouneso adfuere; Athenis vero venere, Megacles, Aicmæonis ubujus filins, qui apud Crœsum fuerat, et Hippoclides .Tisandri, divitiis et corporis forma excellens inter Athenienses. Ex Eretris, quæ pereid tempos florebat,.Lysanias ;. bic anus ex Eubœa. E Thessaiia adfuit Diactorides Cranonius de.Scopadarum familia: e Molossis vero, Alcon. Tot numero proci foere. A . ’128. Qui postquam ad prædictum diem Sicyone convenersnt, ’Ciistbenes primum patrias earum sciscitatus est, et genus cujosque: deinde, [pet subi spatium eos retinens, pertentavit eorumdem fortitudinem, et animi impetum, et culturam ingenii, et mores; made cum sinÏguiis congrediens, mode cum universis; et, qui ex illis juniores orant, hos in gymnasi duoens: maxime vero inter epulas eos pertentabat. ’ Per totum nim tempos, quo illos apud se doti- noit, ista omnia faciebat, simulque magnificis epulis eos excipiebat. Placuere ei autem’fere præ cæteris bi qui Athenis admireront: et ex bis mugis ei probabatur Hippoclides, Tisandri fiiius, quum ab fortitudinem, tum quad generis propinquitate Cypseiidas Corintbios adtingebat. 139. Ubi .statutos adfuit dies, quo celebrarentur nuptiæ, dealers- vretque Clisthenes quem præ cæteris probaret; tum ille, mactatis ’centum bobos, et ipsos procos et canotas Siçyonios isatis excepit epaiis. Peracta cœna, proci et canendo et sermonibus in. media proposois inter. se .contendebant. . Procedente.’ ver-on compotatione, JHippociides, inhibens’masimel enteras, tibicinem jasait cantom

316 HERODOTI HISTOR. V1. nere ad saltationem adcommodatum; .eoque obseqoente salure ia- stitoit. Et saltabat quidem placens sibi: sed spectanti Ciistbeni tata res displicabat. Deinde, brevi interposita mors, mensam sibi inferri Hippoclides jasait: quæ ubi illata est, conscensa mensa primum Laconicos saltavit modulas; deinde alios ’Atticos ;. postrerno, capot in mensam innixus, cruribos gesticulabatur. Et Clisthenes, quum ad primum et secundam saltatianem, abominatus quidem generum sibi adsciscere immadestum banc saltatorem, tamen conti- nuisset sese nec erampere in eam voluisset, nunc se ultra cantinere non sustinens, ait: 2 O fili Tisandri, saltando nuptias tu quidem perdidisti." At ille respondens, 2 Nil carat,” inquit, 2 Hippocli- des.” Et bine ortum cepit bac proverbium. Ï 130. Tom vero Clistbenes, imperata silentio, bæc in media omnium verba fecit: " Viri, filin: proci meæ! Ego canotas vos laudo; et omnibus, si fieri posset, gratificarem [neque e vobis uuum præ cæteris selîgerem, postbabitis aliis. At, quoniam fieri non potest, ut, quum de ona virgine deliberem, omnium votis simul satis- faciam; eis e vestro numero, qui bis nuptiis excidunt, talentum ab genti dona do unicaique, quad et dignati estis filiam meam in matrimonium petere, et domibus vestris pereg-re abfuistis z Megacli veto, Alcmæanis filio, meam filiam Agaristen despondeo ex Athenien- sium legibos.” Quumque Megacies dixisset, dissipera se conditioneu, ratum matrimonium Clistbenes habuit. 131. Ita, quad ad judicium procorum spectat, geste ses est; atque ita factum est, uthlcmæOnidæ par universam Græciam celebrarentur. Ex isto autem matrimonio notas Megacli est Clisthenea illa, qui decem tribus et democratiam Atheniensibus constituit ; . cui- nomenimpositom erat de :avi materai nomine Sicyonii: præterque bunc ex eodem matrimonio procreatus est Hippocrates. H ippocrati vem autos est alios Megacles et alia Agariste, quæ a Clistbenis . Agariste nomen invenit. Hæc est Agariste, quæ, postquam Xan- thippo nupsit, Aripbranis filio, et grvida facta est, per somnum sibi visa erat leonem peperisse, au panois interjectis diebus Pariciern

Xanthippol 82. Posr eisdem Persis adpeperit. Marathonem illatam . Milliadea, quum .jam ante magna in existimatiane fuisset apud Athenienses. majore etiam fait auctoritate. Itaque, quum petiisset ab illis septuaginta naves et exercitum atque pecuniam, celans quidem terram coutre. quam ducturus esset, sed, ditaturum se ces, dicens, si ipsam saqueras- fur; in çjusmodi enim terrant se ses ducum, made qfatim auri diapor- taturi casent: hæc quum ille dicens naves petiisset, Athenlenses spa - erecti instructas si noves dederunt. t

188. Et Miltiades, accepta exercitu, Parum navigavit, caussamA prætexenâ quad Parii Persan ad Marathonem navi triremi casent

nœud; adeoque prions arma intulissent31mm. Atheniensibus. :17 Hoc quidem colore utebatur orationis: cæterum infensus etiam erat Pâriis propter Lymgoram Tisiæ filium, genere Parium,’ qui eum apud Hydarnen Persam accusaverat. Postquam ad insulam, quam petierat, cum exercitu pervenit Miltiades, oppugnavit’ Parios, intra murum compulsos: missoque in urbem præcone centum postulavit talenta, dicens, nisi en sibi durent, non se abducturum exercitum, qui" bi «pisser urbem. At Parii, de danda Mihiadi pecunia minime cogitantes, omnibus modis operam dabant ut urbem defenderent: quem in finem quum alîq excogitabant, tum, ut quæque pars mûri expu- gnaturfàeilior videbatur, ita eam noctu duplo alüorem, quam prius eut, excitabant; ’ i I ’ i i" ’ i "134. Hactenus quidem Græci. amnes in commernoranda hac re comentiunt: deinde vero sic peractam rem e888 Parii narrant. Mil- tiadi, de incepti exitu dubitanti, in colloquium venisse muiiemm ce. ptivam, genere Pariam,cui Timo nomen fuisse: fuisse veto mini- stram (empli Inferarum Dearum. .Hanc,postquam in conspectum, veniseet Miltiadis, consiiiuin ei dedisse, ut, si utique magni faceret capere Parum, exsëqueretur quæ ipso. illi esset indicatura. Deinde, auditis .mulieris hujuszpræceptis, Miltiadem in tumulum, qui ante urbem est, se contuiilae, et.maceriem transsifiisse templo. Certain Legiferæ circumductam, quumzfores aperire non potuisset: mm. transseensa hac imaceiie, ad ipsam ædemide’æ accessisse, nescio quid imans facturùm, sive quad movere ialiquid voluisset quad movère nefs: esset, sive aliud quidpiam facturum, quidquid. tandem id fuelit. Quum vem jam’ ad fores esset, subito honore correptum, per emi- dem viam, qua venisset, rediisse; et desilientem de macerie lux-use femur, sivev(ut aliigniunt) genu impegisse. 135. Itaque male se habens Miltiades retro navigavit, neque opes adferens Atheniensibus, nec subacti: Para; sed nulla alia regain; nisi quad pet sex et viginti dies urbem oppugnasset, insularpque devenaient.- Pan-ü, obsidione. liberatî, intelligentes Dearum mini- suam Tino Miltiadi quidïfaciendum esset indicaàse, quum pœnam ab illa hujus rei causse sumere vellent, legatns misenmt Delphon, qui orauùlum consulat-cm, un ultimo supplicia aqficercnt Dam": mi- niatram, "que bastibus miam capiendæ patrice influant; et sacra, quæ ad virikm un": çfi’erri Mfa’o and; Miltîadi embut. A: negavit Pytbia,”dicens, mm Tino ipsam Ing’us rei «et cannant ; «(1,410475 in fati: «un: wtdm-mkfiürn Mêltiada, [un ci adiic minant en: ducat mahmzmfl’ Hæc quidem PythiaAPariis respondit. 136. Miltiadem autem, Parc revu-mm; quum alii 9mnes.Athe-V nienseainpre habebant, tum præ mais .Xanthippus, Ariphronil filins; qui .eum capitit-rcum ,egit apud populuin, ut qui Atheniensec 6010 maloecircumveniueit. Quam- ad aocusedonem ,Miltiadei ipse, l

.318 HERODOTI HISTOR. V1. præsens licet. non respondit: nec enim poterat, femore jam in pua tredinem sbeunte. Sed, dum ille lectulo impositus in medio jacebst, caussam pro :eo dixere amici, pugna Marathoniæ multam mêntioneln fadentes; etiLemni ab iilo captez, pœnœque de Pelasgis sumtæ, et insulæ Atheniensibus traditæ. Favente autem illi populo hactemls. ut capitis crimine cum absolveret, sed tamen propter damnum civitati illatum quingentis multaret alentis, Miltiades quidem baud multo post, carie exeso putrefactoque femore, ’vitam finivit; quingents autem illa talents filius ejus Cimon persolvit. 137. Lnxnoautem Miltiades, Cimonis filins, hoc modo ont. Postquam Pelasgi ex Atn’ca ab Atheniensibus erant ejecti, sive jure, sive injuria ;---nam de hoc quidem nil aliud dicere passim, nisi quæ ab aliis memorantnr: scilicet, quod Hecatæus Hegesandri filins, hac de Ire in Historiis suis loquens, dicat, a injuria id. esse factum. Postquam enim Athenienses regionem illam, quam sub Hymetto sitam Pelasgis, pro mercerie muri olim arci Athenarum circumducti, dederant habitandam; banc ragionem," ait, iipost- quam bene cultam vidissent Athenienses, quum antea misera fuisse! et nullius pretii, invid’ia fuisse captes et desideridhujus terres ; atqlle in Athenienses, nullam aliam juris speciem præ se, ferentes, illos ejecisse." [psi autem Athenienses contendant, it jure a se ejectol Pelasgos esse. Postquam enim adsignatæ illis sub Hymetto sedes fuissent: inde eosdem facto impetu injuriam ipsis banc solitos esse inferre. Quum filiæ pnerique Atheniensinm aquœ hauriendæ haussa ad fontem, cui Enneacrunos nomen, egredi consuessent ; quando- (juidem par id tempus nec Atheniensibus nec aliis Græcis servi fuissent; Pelasgos, Iquoties Atticæ puellæ ad fontem venissent, pet contumeliam contemtumque vim eis intulisse. Et ne hoc quidem habuisse satis, sed postremo etiam ipso facto deprehensos fuisse de invadendis Athenis cousilia agitantes. Sese autem-tenta ineliores hominés, quam illos, fuisse ; quod, quum interfieere Pelas’gosfas sibi fuisset; quippe quos insidiantes sibi deprehendissent, noluissent id facere; tantum edixissent eis, ut terra egrederentur. i méfie illos: Attica ita egressos, quum alia inca, tum vem et Lemnum occupasse-" Ista igitur Hecatæus scripsit, hæc vero Athenienses maniérant.- 188. Hi igitur PeIasgi, quum Lemnum incolerent; cupientes’lll- cisci Athenienses, et bene cognita habentes festa Atheniensiump idoneo loco collocatis quinquaginta-remorum navibus insidiss on? xere mulieribus Atticis; Braurone festum Diana: celebrantibus: 93’ runique complures, vi raptas, Lemnum duiere, et pellicum loc0 11” buereL Quæ postquam Iiberos pepererunt, Atticum sermonem mon? que Atticos docuere puai-os» Hi vero deinde nec Iconsuescere cum pueris exl Pelasgicis mulieribus .natisvoiuerunt, et,-quoties son"! sliquis au intis puisabatur, omnes huic suppetias veniebant, et la"

mutuo ferebant opem: atque-ERATO. etiam dominari in illos hi319 pueri in animum induxerant, multoque alteris prævalebant. Quod ubi Pe- lasgi intellexere, non negligendam eam rem putarunt ; deliberante’s- que incessit metus, quidnam facturi hi pueri essent quando adulti forent, qui jam nunc constitutum habeant sibi invicem præsto esse contra legitimarum uxorum pueras, atque his velint. dominari. Ita- que interficere decreverunt pueras ex Atticis mulieribus natos: idque etiam fecere, simulque cum bis mattes eorumdem occiderunt. Atque ab hoc facinore, et ab eo quad olim mulieres Lemniæ patra- verant, maritos suas simul cum Thoante accidentes, usa receptum pet universaln Græciam est, ut agaric facinora Lenmia adpellentur. 139. Postquam pueras uxoresque Pelasgi interfecerant, nec terra illis fructum edebat, neque uxores et greges pepererunt ut antea. Itaque et fameipressi et orbitate, Delphos miserunt, levamen aliquod precantes malarum. Tum Pythia jussit eos satisfactions": . dure Atheniensibus quamcumque illi, postulassent: et Athenas’Pellasgi vénère, nunciantes se satisfacturas esse pro omni injuria; Athe- nienses vero, strate lecto in prytaneo, quam pulcherrime patuerant, et adposita mensa bonis rebus omnibus repleta, Pelasgos jusserunt terram suam ipsis tradere in; comparatam. n Quibus Pelasgi responderunt: tt Tune vobis eam trademus, quum venta barca navis e vestra terra eodem die in nostram pervenerit.” Hoc dixere, putantes bulla ratione fieri id posse. Attica enim terra procul a Lemno meridiem

versus14-0; Et tunc sita quidem hæcest. hactenus - . acta- .eraut. Bene multis vero post annis, quum Chersonesus ad ., Hellespontum in ditione esset Atheniensium, Miltiades Cimonis filius flantibus etesiis ventis navi ex .Elæunte Chersanesi Lemnum profectus,-Pelasgis edixit, ut insuIa excederent; in memoriam eis revocans oraculum, quad numquam impletum iri sibi persuaserant. Et Hephæstienses quidem paruerunt imperia: Myrinæi vero, Chersonesum negantes esse Atti- cam, oppugnabantur, donec et ipsi in deditionem venerunt. mais in: Lemnum tenuere Athenienses et Miltiades.

FINIS LI am SEXTI.

I HERODOTI HIStTiORIARUM and SEPTIMÙS. PÔLYMNIA.

1- P aucuns pugnæ nuncius ad Marathonem pugnam ad Da- rium Hystaspis est perlatus, quum jam antea Atheniensibus propter incursionem advenus Sardes ’vehementer iratus rex fuisset, nunc id, quad accident, multo etiam; gravius tulit, multoque magis ad , bellum Gracias irgferendum incensus est. Ac statim quidem, missi! par singulas civitates legatis, edixit ut exercitum compararent, (multo majorem numerum cuique civitati,patque antea cumuleront, impetum) et naves et equos et frumentum et minora navig-ia. Qui- bus circummissis nunciis, commota par tres aunas Asia est; dum. ut ad bellum advenus Græciam gerendum, conscribuntur fortissimi quique, et ad id bellum se comparant. Quarto veto auna Ægyptiii a Cambyse subacti, dçfccerunt a Persis: quo facto etiam margis si! arma utrisqae inferenda concitatus est. .2. Dam veto expeditionem advenus Ægyptum et Athenas se Darius comparabat, ortum est intcrfilios ipsius ingeus de principat!) contentio. Etenim ex lege Persarum debet tex, priusquam in bellum proficiscatur, successorem nominare regni. Erant autem Dario, priusquam ad regnum promoveretur, tres filii.nati ex prioit! uxore, Gobryæk filia; et, ex quo tex factus est, alii quatuor ex Atossa, Cyri fiiia. Priorum natu maximus erat Artabnanes: W steriorum Xerxes. Hi igitur, non eadem matie nati, de principatll inter se contendebant: Ambazanes dictitans, se maximum sa!!! au omnium; et apud amnes populos -receptum me, ut filins nota maximW in regnum succedat patri. Xerxes vero, esse se filium Atouts, Cl". filiæ ; Cyrum autem adquisivisse Persis libertatem. 3. Sententiam suam Darius nondum aperuerat, quum forte pet idem tempus Susa advenit Demaratus, Aristonis filins, qui, p05? quam reguo Spartanarum privatus est, voluntarium sibi ipse 93’ silium imposuerat. Hic vir, cognito filiorum Darii dissidio, com veniens (ut quidem filma est) Xerxem, aunait ei, ut cæteris, quæ me pro sua causse. dicebat, hæc adderet: " natum se «se Dario regnanti, et Persarum teneuti imperium; Artsbazanem veto; il"

’ POLYMiNIA. 88! vato etiam sans patri: itaque nec conveniens nec. justum usa, ut alios præ ipso :istan .acdpiat dignitasem. Nain et Sparte: (et hos illi Demamtus suggestif) banc logera obtinere, si alii anti siat pria» quam tex fuisset pater, alias autem post hos quidem, sed rognant.) patte, natus sis, ut bic post natus in magnum succedat.” Quo De- marati manito quum Xerxes ateretnr, agnoscens Darius œqus illum diacre, regem illum nominavit. Videtur autem Xerxes «in abaque hoc mouise regiam fuisse adepturus; nous omnia apud De- rium4-. Darius, patata!postquam regem PersarumAmas marinasses ’ -Xerxem, jam in ca erat ut beiii faceret initium. At enim, prostitua ab bis rebus et ab Ægypti defectione auna accidit, ut idem Darius in media belll adparatu a vin discederet, postquam annos omnino regaasset se: et triginta: neque ei eantigit sut de rebellantibus Ægypti’u au: de AAthenieasibus me pauma. Morts. igiturtDario, regnumrsusd cepit lierres, Darii filins. 5. XERXES ad bellum quidem Græciæ inferendum initia nenni. quam inciiaabat; sed contra. Ægyptum copias contrait. Qu’en conveniens Mardonius Gobryæ filins, consobrinus Hernie, Darii en more nepas, qui apud ipsum plurimum. omnium Persarum valebal: auctoritate, taiem exarsus est sermonems tf Domine, equum non est, ut Athenienses, qui moitis jam malis Persas adîeeerunt, nous dans pœaas factotum. At nunc quidem tu peragas hæc, quæ-in maibus babas: domina, vero Ægypti insolentis, advenus Anneau dac-exercitum; que et bons. filmant adquims apud ironises, et Apostasie cavent quisque tuæ terra arma informe." Et hæc quidem oratio ad exigendam pœnam pertinebat; sed media semioni alium interserebat bujusmodi: " Europam terras. esse puieherrimam, arborum ornais generis fmgiferarum foncera, summæ bonitatis, et di. gnam quæ pre mortaiibus omnibus a solo Rage possideatur.” 6. Hæc ille dicebat, quad novarum renom cupidus esset, et Gras- .ciæ vellet esse præfectus. Procedente vena’tempore id quad values rat, confecit; et Xerxi, ut rem. adgrederetur, persillait: accesse- rant enim alia quoque adjumeata, quæ ad permovendum regem W lebent. enim e Thessaiia advenerans abc Alanadis logeai, invitantes regem ut adversus Græciam dilueras, et proratam si operam pollicentes. Erant autem hi Aleasdæ, Thessalie rages. Pan- .tim Vera Pisistratidæ, Susa profecti, non mode eisdem misant!" .sermoaîbus quibus Aienadse, sed præterea aliquanto’magisregi son- . ciliabantur ca, quad Onomacxitum secum. baisement Mhuieasem, fatidicum virum, qui etiam Mamirvaticinia digesit. Adams-dam nisi autem, in gratina cum illa reversi: nam Athenis pulsusxOnamo- critus fixent ab Hipparcha, Pisistrati filio, eo quodtdoprehensus a -Laso Hermionis filio ont, quum Mmæi-vaticiniis hoc inarrangea- 2 r

322 HERODOTI HISTOR. VIL criants": id insulas Lamant versus sitar, man’- Invitation Hanc ab caussam in enilium cum miserai: Hipparchus, quum «eodem sans familiarissime usas fuisset. Nunc ille simul Susa profectus, quoties invregis venit conspectum, multa de eo honorifice prædicantibus Pi- s’utratidis, recitabat regi pattern vaticiniorum; in quidem, ut si quad inesset quad eisdem prædiceret barbaro, illud silentio præteriret; sa Vera sala seiigeret, quæ res faustissimas nunciarent; in his illud maxime, de Bonaparte par virum Persomjangendo, et de expeditim in Gracia"; suscipienda. Sic igitur ille vaticiniis agebat cum regs; Pisistratidæ vem et Aleuadæ sententias suas exponenda. 7. Postquam persuasus est Xerxes arma Græciæ inferre, tous veto, altero ab obitu Darii auna, primum advenus rebelles duxit exercitum. Quibus domitis, Ægyptum, graviorem in servitutem red- aetam, quam in qua sub Dario fuerat, Achœmeni tradidit adminio strandam, fratri sua, Darii filio. Eumdem vero Acbæmene’m, Ægypti præfectum, interjecto tempore interfecit Inaros, vir Afer, Psammi-

8. Pacata Ægypto, Karma, quum in eo esset ut exercitum coge- tichiret advenus Athenas tillas.ducendum, conventum convocavit, "a primariorum Persarum, sententias iliorum sciseitaturus; et in media omnium ipse. quæ veilet, expositurus. (.8. l.) Qui ut convenere, hæc apud ces rei-ba rex fecit. ",Viri Perses] Non ego primus hune apud vos morem introdacam, sedutara majoribus accepto.- Ut enim a’msjo- ribus natu audio, numquam adbuc otiasi sedimus, ex quo hoc impe- i rium a Medis in nos translatum est, postquam Astyagem Cyrus des vicit; sed Deus ita-nas dueit, et malta nabis, ductum ejus sequentibus, prospere cedunt. J am Cyri-quidem et Cambysis et patris meî Darii-res gestas, et quos illi populos Persis adquisivesint, quid op"! est ut apud bene gnaras communal-am? Ego vera, ex quo banc sedem accepi, in hoc meam curam intenda, ne bis, qui ante me in hac dignitate fuere, siln inferior, neque minorem. Persis potentiam .adquiraln. .Atque hoc ipsum dum cura, reperio viam et gloria n05 augendi, et terra non minoreanec deteriore quam hæc, quam 1’059: demus, atque etiam ferasibre, simul veto ultionem et pœnas sumendl de bis qui eas commeruerunt. Itaque vos convacavi, ut, quæ me constitui, vobiscum communicem. (8; 2.) Ponte juncturus sum Hel’ Jespontum, etexercitum par Eurapam ducturus in Græciam, quo sabiAtheniensibus pœnasrepetam malorum omnium, quibus les?! et patrem imeum’adfecerunt. Vidistis jam Darium quoque expedlj .tionom patate advenus hos hominem At ille e vite. excessit, nec 8! ’eantigit capets pumas : ego veto, illius esussa reliquorumque PCV -sarum, non prias sum quieturus, quam Athenas subactas igue cm- mavero; hos boulines, qui primes me paü’que meum injuriis le -cessivenmt’; primum quidem, incuuione Sardes facta cum Ami?

POLIYMNIA: Ï 3’89: gara enliiesio, serra nostro, et sacris lacis tempiisque crematis :Ï deinde vero, quaiia sont, quibus nos acceperunt,iquum Dati etnAro’ tapheme ducibus terram iilorum sumus ingressi! quæ satis nastie amnes. (8; 8.) Igitur bis quidem de causais bellum illis inferre cana stitui. Simul vero, rem recte mecum reputans, maxima in hac-ipso commodo reperio, si et bosse et earum vicinas,,qui Peiopis Phrygis terramincoiont, subegerimus. Sic enim terram Persicam ætberi Jovis faciemus conterminam :- -nec enim aiiam ullarn terrain sol ad- apiciet, quæ nostræ sit finitima; sed ego vobiscum, oniversa para-i grata Europa,-ex omnibus terris unam faciam. Quippe itas se rem babere reperio, nuliam inter bomines civitatem, nullom papuium inter mortaisa reliquum-esse, qui adversus nos inraciem progredi posait, quando hos quos dixi subegerimus. Ita et bis, qui male de nabis a meruerunt, et insontibus pariter, servile jugum impositum foerit. (8; 4.) Vos vem, hoc si feceritis, gratom mihi feceritis: quum tempos vobis indicavero, quo convenire oporteat, promte ’ûnumquemqoe vestrum adesse oportebit.’ Quisquis veto cum exercitu advenerit optime instructo, cum ego muneribus donabo, quæ-apud nos honorià ficentissima babentur. Hæc igitur ita facienda sont. Ne veroivobis vident meum unius sequi veile consiiium, in medium vobis banc rem propane; jubeoque ut, quisquis vestrum voiuerit, suam promut sententiam.” His dictis Xerxes finem fecit ioquendi. ’ 9.’Post illum Mardonius, talem sermonem est exarsus. itiDa- mine! tu Persarum omnium, qui et fuerunt et futuri sont, præstana tissimus es: qui et alia præciara-verissimaqoe icommemorasti, et louas Europam habitantes, indignas bamines, non passurus es irri- dere nabis. Etenim mira atquemisera res esset, quum Sacas et Indes et Æthiapas et Assyrios, et aiiosmuitas magnosque populos,- non quad injuriam Persis intoiissent, sed quad nos-nostram augere voluimus potentiam, sobegerimus servasque-habeamus; si Græcos, qui injuriis nos lacessiverunt, impune sbire pateremor : quid tandem muscates? quemnam moltitudinis concursum? quam-pecuniarum virn ? ’(9. l.) Novimus sane illorom pugnæ- genus; novimus etiam quam imbeciiies sint vires: fiiiosque earum subactas babemus, bos qui in nostra terra sedes babent, et Iones et Æoienses et Dorienses nominantur. r Atque etiam ipse ego pericolum harum hominum feci, adversus illos a paire tua missus : ubi, quum osque in Maoedoniam duxissem exercitum, et propemodum ad ipsas perveoissem Athenas, nemo mihi in aciem accurrit. (9. 2.) Quamquam cœteraquin quidem censueruntv(ut audio) Græci incansoitissime belia sua administrera, stoiida et pervicaci quadam confidentia. . Postquamenim sibi-invicem bellum indixerunt,-pulcberrimam et apertissimam quærunt pis-s nitiem,- in quam descendant manus consertori: quo fit utætiam r victores magna cum detrimento discedant; de victis autem ne mer-r

m HERODOTI HISTOR. VIL hum quidem dico, nom intemeciono daleaux. QIOI oportebagquun in: boulines eodem lingua Menton, par præeonen et nuncioe, et alia «un rationne potina, quam prælio, lites nuas componere : sin omnino prælio sibi decemendum patent, wombat locum plgnæ capere, in quo nitrique superflu enflent difficillimi, et ibi belli fortunam tenture. Qunmvis igitur .tam pernicioeo ration belli gerendi utuntur Græci, amen. quum ego neque in Macedoninm duxisnem exercitum, non induxerunt in animum ut in noient contra me descendes-eut. (9. 3.) Tibi un, Ber, quia mourus est in nciem occurrere, multitudinem nave:- que annotas ex univers: Anis comme ducentî P Equidem in: sentie, 00 nudaciœ non progreneuram esse rem Græcorum. Sin me fefelp "lerit men opinio, si illi vecordin elnti in aciem advenu: nos sunt de- lconnnri, didicerint esse non vires bello fortiuimos. Quare intente- tum nihil relinquamun: nam sua sponte nihil fit, sed omnia hominiw bus manda contingunt.’ In hune modum postquam Xerin ter toutim Mardoniun mollivit, dicendi finem fedt. 10. Silentium tenentibun cæterin Persil, nec audentibus siemens tîlnn promena contreriam ei quæ proponita erat, Artalmwc Hyflae apis filin» patraque Xerxin, eoquefidenfior. hæc fedt verbe. (la. 1.) " Ben! nisi sententiœ dictæ fuerint invicem oppositæ, fieri non potat tu cligna: optima: sed illæ si diem fuelint, tune demum fieri po- tent; quemadmodum sincermn nurum non par se ipsum dignoecimus; lad. «in!!! iuud (Lydia lapidi) junte aliud aurum adterimus, ita id quad maline est discernimne., Ego vem etiam patri me Dario, mec frou-i, «meum ne bellum Scythin infant, hominibus nuequam ur- bain incolentibus: et ille, operam ne nomades istos Scythas suba- fllmlln» mihi non parait; sed, expeditione nuscepta, nmissiemultin fortihus vini: rodât. Tu vero. Rex, bellum illnturus en viria nium quem Scythæ præetantioribns, qui et terra et mari fortissimi me dicunmr. Quo in Consilio quodnnm insit peliculum,.æquum en ut tibi expomm. (10. a.) Juncto, ais, Hellesponto; ducturnm’u «se per Enropam exercitnm in Gnæcinm. Atqui accident adam. un val terra- vel mari vinemur, au: etiam utrimqne. Dicunfllî- enim flattes hi me viri : ac potes: id etiam bine æstimui, (N°4 tante. copias, qunntæ cum Dati et rArtnpheme Grœciem invaseflmk soli Athenienses perdiderunt. Qnod si non utrimque res un. finement; et hoc une verendum est, ne conscensis navibus- pngnn navali superioren. navigant in Hellespontum, et ponton: dit". solvant. (Ion 8.) Ego veto non men quadem propria prudentin 110°. in coqjicio. Sed quine tandem fait illa calamites, quæ [3m Nuit ut nos adfligereg, quum pater tune, juneto Bosporo ’1’th deo, et ponter super Imam posito, Seytharum in terrain wifi . Omnibu notât tune Scythæ Iones mon, quibus, commisse W5 Méfie pontium le!» imiterait», nouements; ut. pontant 1,01

POL’YMNIA. 825: scinderent. Ubi si Histiæus, Mileti tyranuus, reliqnorum tyranc. mon secutus esset sententiam, neque se illi, opposaisset, omnino perditœ erant res Persarum. Terribile est autem vel fando. andin, in unius hominis potestate sium fuisse universam regis et Persarum salutem. (10. s.) Tu igitur noli in tautum te periculum, nulls urgente necessitate, conjicere : sed me audi. Nunc quidem hoc dimitte concilium: et, .re diligenter tecum deliberata, deinde. . rursus, si tibi videtur. propane quæ optima tibi videbuntur. Etenim rente consultare reperio maximum esse lucrum. Nain etiam si contra id quad volueris accident aliquid, nihilo minus recte consul. savarin. fortune Vera superaverit consilium: qui veto turpe consilium cepit, in, si fortune ei ndfuerit, lucrum quidem inveuerit, nihilo vem minus malaxa ceperit consilium. (10. 5.) Vides quo pacto eminentia pas cæteris animalia fulmine percutiat Deus, nec sinat ea nuperbire: minutie autem non invidet. Vides etiam ut in maxima semper. edificia et in altissimas arbores tels sua conjicit. Amst enim Deus eminentin omnia truncare : itaque etiam ingens exercitus eodem entions perditur ab exigua. Quando Deus illis metum ont fulmen incutit, indigno modo pereunt: nec enim sinit Deus magnum saperel præterse,aiium quemquam.. (10. 6.) Pan-o, deproperare rem quam. eumque petit encres, e quibus ingentia salent damna existerez in manda autem insunt bons, quæ si non pratinus adparent, cette suo tempore aliquis reperiet. Hanc igitur, Rex, tibi suadeo. (10. 7.) Tu veto, Gobryæ fili Mardonie, desine injuriosa verbe jactera in Græcos, qui non marentur male audire. Nain Græcos calumniando, ipsum regem excitas ad bellum suscipiendum: quem in finem tu mihi etiam videris studiumomne intendere. At ne itn fiat! Calug miaenim gravissimum malum est: in quo duo sunt qui injuriera in,- ferunt, uuus vero qui patitur injuriera. Injuriam enim inter: cala.- mniator, dum occlut absentem: infert vero et ille injuriam, qui sibi penusderi patitur priusqusm rem adourate compertam habeat. Qui veto: aines! quum malitiose accusatur, is duplici adficitur injuria.- primu’m hoc ipso, quad accusatur ab altero, deinde quad ab altero puma en: existimtut. (10. 8.) Sed, si omnino oportet bellum haie populo inferre, age. rex ipse in sedibus manient Persarum ; sed, in medio’depositis nostrum utriusque liberis, tu soins suscipe expeditio- neln; salmis œcum quoscumque duces selegeris, et exercitu queue tmcunque volueris. Tutu, si res ita, ut tu ais, regi successerit. Minium: mei liberi, et ego cum illis sin, ut ego prædico, tuis liberis hoc fiat, et tibi ipsi, si quidem redieris! i Qnod si banc inire conditionna remisas, et nihilo minus exercitum duxeris adversus Graham. andituras esse autumo homines qui hic reliçti eruut, Nudonium, ingentis calamitutis auctoremPersis, alicubi in terra Athenieusinm suLLscedæuioniorum,nisi forte prias etiam in jtinelîe. ;

326. HERODOTI HISTOR. VIL a canibus valucribusque fuisse laceratum,’ postquam cognovit quinam sint illi viri, contra quos tu rugi penaudes et expeditionein’

1.1. Hæc postquam Ambanus dixit, ira acceusus Xerxes hie verbis r suscipiat.”respondit: " Ambane, tu en patrie mei frater: - hoc . te habitua». ne meritam injuriosis verbis mercedem accipias. Verumtamen banc tibi, quum sis iguavus et imbellis, ignominiam inflige, ut mare in Græciam expeditionis non futurus sis comes,-sed bic cum malieribus. monens. Ego vem abaque te, quæcumque dixi, effecta dabo. , Ne enim sim Dario, Hystaspe, Arsenic, Ariarnmne, Teispe, Cyro,.Cam-- byse, Teispe, Achœmene prognatus, nisi pœnas ah Atheniensibus :mmsero ! bene gnome, si nos quieverimus, illos non quieturos, sed nostrum utique terram bello esse invasuros; quad facile colligi ex bis potest, quæ ab illis cœpta sont fieri, qui exercitu in vAsiam tra- . jecto Sardes incenderunt. Quare ueutris retrogredi licet; sed proq positum est agendi sut patiendi discrimen,-ut aut hæc omnia sub Græcorum cadant potestatem, aut ista sub Persarum z -nullum:inter- lias inimicitias medium relinquitur. Recte igitur factum fuerit, si jam nunc ultum camus injurias qua: priores panai sumus, ut et ego periculum hoc experiar quad mihi imminet, adversus hos homines . ducenti, quos quidem Pelaps Phryx, servus patrum noutrarum, in z subegit, ut ad hune usque diem et homines ipsi et earum terra ab. eodem, qui eos subegit, nomen invenerint." r 12. Hi hucusque sermones sunt habiti. Deinde adpetente nocte momordit Xerxem Artabani sententia. Noctu veto secum ipse de- Hbernns repent, prarsus sibi necesse non esse adversus Græciam expeditionem suscipere: et postquam ita vmutavit sententiam, somno sopitus est. At eadetù nacte talem, ut quidem Persæ narrant, vie sionem habuit. Videbatur Xerxi, adstare ipsi virum magnumet I formosum, bis verbis ipsum adloquentem: d Mutas tu igitur, Persa, . tmnu consilium, nec ducturus es exercitum in Grœciam, postquam edixisti Persis ut copias contrahant. Atqui nec recta facis, quad mutas sententiam ; nec, qui tibi adsentiatur, quisquam est. , homo vem, quemadmodum hodie constitutum habebas facere, eadem page vin.” His ille dictis avolare visus est-Xerxi. ’ . l3. Ut dies illuxit, tex nulln hujus insomnii rations habitai, taos-- dem Perses, quos antea, convocavit, et in «hune modum eos est adlocutus: u Viri Persæ, date mihi veniam, contrarium superiorie-con- . silium capienti. N am et ego ad id prudentiæ culmen, quo tamia, nondum pervenii; et, qui ad istud faciendum me excitant, inullo tempore a me discedunt. Atqui postquam Artabani audivi sententiam; . statim quidem in me adversus illum ebullivit juventus, ut indignion- quam oportebat verba in virum natu grandiorem conjiceœm :» verumtamen nunc, agnito mea enore,»utar illius sententiau Scitote

" POLYMNIA. ’ . .827 igitur abjeeisse me belliGræciæ inferendi consilium, et quietem agi- ? me.” His auditis, Persæ, lœti regem adorarunt. t 14-. Insequente vero nacte idem insomnium donnienti Xerxi iterum adstans dixit : " Tu ergo, Darii fili, palam earum Persis ab- jecisti belli consilium, nulla meorum verboruml ratione habita, quasi a. nemine audivisses ! Probe nunc scito, nisi protinus expeditionem banc susceperis, hoc tibi inde eventurum: quemadmodum brevi -tempore magnus amplusque evssisti, ita brevi rursus humilis cris.” A 15. Territus hoc visa Xerxes e lecto prosiliit, nunciumque ad Ambanum misit, qui. illum advocaret. Qui ubi adfuit, hæc .ei ’Xerxes dixit: " Artsbane, ego statim quidem parum prudenter me gesseram, contumeliam in te verba conjiciens boni consilii mussa: brevi post vero mutavi sententiam, agnovique faciendum mihi id quad tuesuasisti. Verumtamen hoc ipsum facere, quamvis velim, "mon passum: nain, postquam mutato cousilio tuam probavi senten- -t.iam,: iterato adparet mihi nocturnum visum, nequaquam probans ut hoc faciam; et nunc etiam minas intentans abiit. Si igitur Deus ’ est qui illud mihi mittit, sîque promus ei cordi est ut suscipiatur hæc tin Gmciam expeditio, idem hoc insomnium tibi etiam advolabit, Jademque quæ mihi præcipiet. Reperio autem sic hac futurum, si tu universum meum culturn sumseris, coque indutus in thrano mec resederis, ac deinde meo in lesta cubueris.” 16. Hœc postquam Xerxes iocutus est, primum quidem dicta - ejus non paroit Artsbanus, quippe sibi non convenire judicans in ethronozresidere regis: postremo vero, ut coactus est, imperata fecit, postquam hæc regi- responderat: (16. l.) " Pari loco, Rex, sunt ’rneo judicio hæc duo, recte sapere, et bonum danti consilium obse- qui veile: quorum quum utrumque tibi insit, pravorum hominum collaquia in encrera te inducunt; quemadmadum mare, rem omnium utilissimam hominibus, aiunt ad irruentibus ventorum flatibus "prohiberi ne naturam exserat suam. a Ego vero, quando malis me Iverbis accepisti, non tam hoc ipsum ægre tuli, quam istud, quad, quum duæ propositæ essent Persis. sententiæ, altera injuriasam au- --gens insolentiam; altera eamdem reprimens, dicensque pernicîosam rem esse, excitare animum ad plura semper, quam quæ habeas, -cancupiscenda; quad, inquam, ex duabus bisée propositis sententiis ’eam suscepisti, quæ et tibi et Persis periculosior est. (16. 2.) Nunc :igitur, postquam ad meliorem te convertisti, et abjecîsti expeditionis sin Græciam consilium, ais iterum tibi adparere insomnium divinitus -missum, quad te vetet omittere banc expeditionem. At ne est quidem, mi fili, res hæc divins. .Insomnia enim, quæ inter homines ovagantur iliisque accidunt, talia surit, qualia ego te docebo, qui .mllltis amis, quam tu,.natu sum major. Qualia quis interdiu curat un meditasur, taliaeum maxime circumvolitare soient visa pet so-

i328 HERODOTI HISTOR. V11. mnum : nos autem his proximis diebus occupatuin quam maxime ni- mum hac expeditione habuimus. (16. 3.) Sin hoc non tale a quels: ego judice, si divinum quidquam huic visa inest, tu recta rem intel- lexisti, recteque dixisti: adparest enim illud et mihi, mihique idem stque tibi præcipist! Debet autem mihi nihilo mugis adparere tua veste induto, quam men; nec mugis tao in lesta cubanti, quam in mettrai mado omnino adpariturum est. Nec enim protesta in stultum -erit hoc, quidquid ait, quad tibi par emmura adpsruit, ne, menai viderit, te esse opinetur, ex veste tua judicium fadeur Sin me nulle loco habuerit, ne adparebit quidem mihi, sive tus indatus situ veste, sive men. An vera adpuriturum etiam sit mihi, id nunc videndum est. Nain si constanter adpareret, dieerem et ego, rem àivinam esse. Cæterum si tibi, ut ita faciam, stat decretum, neque ego te ut illud revoces commavere possum, si omnino me oponet tua in lecto somnum capere: age, hoc ubi fecera, adpsreat mihi quoque visum! Donec vero hoc contigerit, equidem in mes per- sistam s’ententia." 17. His dictis, Artabanus, spermss se probaturum,lnullius momenti esse quæ Xerxes dixerat, morem illi gessit. Postquam veut ventera Xerxis indutus in salie regis consedh, se deinde cubitus: ivit, venit ad cum, ut somnoi Bât. idem ÎMŒIIDÎIIIII fini Xerxi adpnruerat; et capiti ejus dans, hæc dixit: " Tu igitm’ à ses, qui Xerxcm, veluti euram stress, honoris, ne bellum in- iferat Græcis? At nec postbac,llec nunc impunie fores, qui infime. reddere en, quæ fieri opartet, canaris. Xerxem autem quæ pina uniment. dicta non paudientem, ipsi declaratam est." 18. His verbis visum est Ambano insannium ilhd minas ipsi :intentare, simulque candentibus ferlis veile ipsi azurera acides. Itaque site exclamans voce, de lesta prasilit; adsidensquc Xerxi, postquam insomnii visum si exposuit, hæc deinde verbe. trissait: m liquidera, Rex, lutpote qui exultas nique magnas ses averses vidi .ab infirmioribus, retinere teivolueram, ne omnibus. in rebus juvenüi yindulgeres ætati. Itaque gnarus quam perniciawm ait nimis con- ’.cupiscere, et memot Cyri in Massagetas expeditio. quem exittun ha- :gbuerit, memorque expeditionis Csmbysis adversus Æthiopss, denique expeditionis sociiis quum fuerim Darii advenu Scythes; hæc omnia cognitn habens, in hac fui sententia, bestiau te prædicaturin in!» omnibus hominibus iri, si nihil materas. At, quoniam divinitus immissus est hic impetus, et Græeis, ut sidetur, ipso .Deo volante imminct exitium, ego etiam ipse muta sententiam, etin mon trans- ’eo. Tuïigitur Persis signifies quæ tibi divinitus misas surit; impe- raque illis, ut sa enéquanturrquæ tu ad parandumi hoc bellum espectantia prias edixeras. »Deaique ita fac, ut, hæc tibi IDeus peragenda commisit, nihil, a te proficisci quant, daub-

POLYMNIA. i * ses tatar.” His dictis, simul atque dies illuxit, visa noctuma commua, Xerxes cum Persis hæc communicavit, et Artabanus, qui prius salas palam rem dissuaserat, nunc sparte eamdem urgebat. a 19. Postquam ita constitutum erat Xerxi, ut susciperet expeditionem, tertia et visio ’per somnum oblate. est; quam Magi, ad sa relatam, interpretati sont ad universam spectare terram, signifiere- que boulines amnes servos illius futures. Fuit en visio hujusmodia Visus est sibi Xerxes coronari aleæ fronde, ramosque voleæ universam occupera terrain, deinde veto evanescere coronam capiti impute sitam. Hoc visum quum ita, ut dixi, interpretarentur mugi; proa ’ tinus Persarum, qui ad concilium convenerant, unusquisque suam in præfecturam profectus, studium amne, ut jussa exsequerentur, adhibuere, cupiens quisque proposita dona præ cæteris obtinere; atque. ita Xerxes copias conta-exit, ut nullus esset continentis locus, qui non perquireretur. 20. Etenim, ex quo recepta erat Ægyptus, quatuor solidi me in comparanda exercitu et rebus. exercitui necessariis insumti surit; exeunte veto quinto auna expeditianem Xerxes suscepit inèenti copiarum multitudine. Fait enim hæc omnium, quas novimns,ex- peditianum longe maxima; adeo ut ad eam nihil fuerit sut illa quam adversus Scythas Darius, aut quam ipsi olim scythes susceperant, quum Cimmerias persecuti, incursions in Medicam terrain facta, universam propemodum superiorem Asiam a se subactarn tenuemnt’, quam ab caussam deinde Darius ultionem ab eis capere volait z eut illa quam Atridæ adversus Ilium dicuntur suscepisSe: au: quam. ante Trojana tempera Mysi algue Teucri fecerant; qui per Bospo-x rum in .Eurapam transgressi, Thraces amnes suhegerunt, et usque ad Ianiam-mare versus occidentem, versus meridiem veto usque ad

Peneum21. Omnes hæ eàipeditiones,fluvium et si quæpenetrarunt. sunt præter han alise si- i miles, non sunt dignæ qu’as cum hac une confernntur. .Quis enim. est Anisa populus, quem non adversus Græciam Xerxes eduxerit? quæ aqua, quæ non defecerit, ab exercitu ejus epota, exceptis nia- joribus fluviis? Alii quippe populi naves piæbuere, alii in peditatum erant distributi, aliis imperatus erat equitatus, aliis navigial transve-I hendis equis, simulque homines militaturi; alii naves longas pantibus faciendis præbere tenebantur, alii commeatum simul et naves. 22. Ac primum quidem, quoniam, qui priores cires Athon sunt circumvecti, calamitatem acceperant, jam inde a tribus fare annia en maxime præparaverat quæ ad Athon spectabant. Naml ad Eleun- tem, Chersonesi oppidum, in aucoris stabant triremes; unde proficiscebantur hommes de. exercitu ex omnibus nationibus, qui sub fla..- gellis terram perfaderent, quorum in locum alii subinde succedsv haut; fadiebæxt autem etiam. hi qui cires Athon incolebant: aps- 2 u

330 - HERODOTI HISTOR. VIL rîque præfecti erant Bubarengegabaû filins, et Attachée: Altaï; uterque natione Pana. Est enim A1110: mons ingens ne nobilis, id mare excurrens, et abhomiuibus habitants. Ubi mon: in continen- t’e’m desinit, peninsulæ speciem refert, estque isthmus duodecim fare nadiorum: est autem campestris hic locus, tumulos habens non magnes, a mari Acanthiorum ad illud mare quad contra Toronen est. In eodem hoc isthme, in quem desinit Amos, oppidum est Santé, a Gfiæcis habitatum: quæ veto intra Sanen in ipso Atho in- eoluntur oppida, quæ tune Pana ex continentis oppidis insulana fa- I cere adgressus est, hœ mut, Dium, 010pbyxus, Acrothoon, Thym, Cleouœ z hæc saut oppida, quibus Athos frequentstur. .28. Fodiebant autem hoc modo. Totum tractum, linea recta I juta Sauen urbem ducta, secundum nationes distribueraut barbari. Tnm, ubi jam profunda fuitfœsa, alii in imo stautes fodiebaut, alii vem efossam terram continuo aliis tradebant, qui superue scalis in- i nimbant; et hi rursus aliis; douce ad summos pervenissent, qui cem egerebant ejiciebuntque. Jam cæteris quidem; præterquani Phénicibus; rupta fessue præcipitia duplum laborem exhibuere: nam quum summa fossæ labia pari amplitudine atqueinferiora facerent," non potuit hoc non eis accidere. At Phœnices, ut in aliis operibus’ ingenium ostendimt, sic et in isto. Nam portionem eaux, quæ ipsis sorte obvenerat, îta fodiebaut, ut superius os .fossæ duplo majus facerent, quam fossam ipsam esse oportebat: progrediente ver-0* apex-e, consumer arctiorem illam faciebaut, ut, quum in fuudo essent. parem cum aliis latitudinem fessa haberet, État autem ibi pratum, ubi forum habebaut renta: venalium: frumentique moh’ti Copie et

24. Jam, ut ego quidem banc rem donsiderans reperio, magnîfi-" Asiacentiæ caussa fodieis banc fossam advehebatur. Xerxes jussit, cupiens et potentiarni l suam’osteutare : et monumentum relinquere suit Nain, quum nullo labore pet isthmum transduci naves patuissent, fossam quum mare: perflueret fodi jussit ca latitudine, ut duæ simul trirèmes, remis suis agitatæ, transire pet illam pussent. Eisdem, quibus ducenda fossd fuerat mandata, imperatum etiam est ut Strymonem fluvium ponte" jungerent. ’ 25. Hæc dum ita facieuda curat, simul etiam iparari martensites" jungandic in Hellesponto pantibus jussit, partim ex papyro, partim ex lino albo; quam curam Phœnicibus et Ægyptiis mandavit. Deinde ne fume laboura aut exercitus aut jumenta in Græciam ducenda, v comportari commentas jasait; et commoda scîscitatus loca, ut quem-i que locum maxime idoneum repent, ibi jasait deponi. dam man: date ut undique ex Asia onerariis navibus et portoriis alii alio de: veherent. lgitur plurimam’quidem partem in Candidum ÀLittus; quod vocatur, (Leucc Acte Græce) deveiei’unt; alii me Tytodi-

« POLYMNIA. 331 zain Perinthiorum, alii Doriscum, alii Eiouem, quæ super Strymo-ï wnem est, aIii in Macedoniam éonvehere commeatus jussi. - 26. Hi dum opus imperatum exsequuntur, interim coactus universus pedums exercitus una cum Xerxe iter Sardes versus ingressus est, Critailis profectus, Cappadociæ oppido : eo enim edictum erat ut convenirent copîæ omnes, quæ per continentem cum ipso. Xerxe enim: ituræ. Jam, quis fuerit præfectorum qui optime instructum adduxerit exercitum, adeoque munera acceperit a rege proposita. edere non possum: nain ne liquet mihi quidem, an omnino in judicium en res venerit. Exercitus Avero,.postquam trajecto Haly fluvio Phrygîam intravit, pei- eam iter faciens Ceiænus pervenit; ubi fontes oriuntur Mæandri, et alius fluvii non mînoris Mæandro, cui nomen est Catarrhactes, qui ex ipso faro Celæuarum exortus, in Mæan- drum influit: quo in faro ejusdem urbis uter suspensus est Sileni Marsyæ, quem Phryges narrant ab Apolline excoriatum suspensum-

27. In hac urbe exspectans Xerxem consederat Pythius,. Atyis quefilins, Lydus, ipsumquefuisse. Xerxem et universum ’ I ejus exercitum ma- gnifiois epulis excepit, pecuniasque poilicitus est quas in bellum esset collaturus. Qui ubi pecunias ohtuiit, quæsivit Xerxes ex pressenti. bus Persis, quisnam hominum esset Pythius, et quanta; possidcret divitias, qui istn (ferret .’ Cui illi responderunt: tt Idem hic est, Rex, qui patri tuo Dario auream platauum aureamque vitem dona dedit: est: que post te nunc homiuum, quos novimus, omnium princeps divitiis." 28. -Miratus rex posterius hoc verbum, ipse deinde Pythium interrogavit, quantes possidcretpccunias.’ Et ille, « Rex,” inquit, tt non te celabo, nec excusatione utar, nescire me meus facultates; sed bene cognitas habens, adcurate tibi dicam. Nain. simuliatque cer- tior sum factus ad mare Grœcum te descendere, cupiens tibi ad bels lulu conferre pecunias, inquisivi; rationeque iuîta, reperi, esse mihi. argenti taienta bis mille, auri vero quadringentas myriadas staterum Dsricorum, minus septem millibus. Atque bas ego. pecunias tibi du muneri: est enim mihi ex mancipiis atque agris sictus miliciens.” 29. His ab illo dictîs Xerxes delectatus, respondit: " Hospes Lyde, ex quo ego Persica egressus sum terra, nuIlum adhuc, præter te, hominem reperi, qui vellet hospitalia ofiicia exercitui mec exhi- bera; nec qui meum in conspectum veniens, sua sponte pecunia: mihi ad bellum confereudas offerret. Tu vero magnifice eisercitum meum excepisti, et pecunias ingentes polliceris. Tibi ergo vicissim ego dona hæcce tribuo: in meOrum h itum numero te repono, et quadringentas staterum myriadas de meo tibi complebo, septem millia donc dans, ne tibi ad complendns quadringentas myriades septem millia desint, sed solîda atque integrzi ista tibi summa a me confi- ciatur. - Page veto pouidere quæ adquisivîsti, ac scito semper talent

ses Hssono’ri HISTOB. V11. te virum præstare : quod ubi feceris, neque nunc, nec in posterais to pœnitebit.” 80. His dictis, Xerxeshpræstito promisse, ulterius progredi-perrexit. Postquam Anaua, quad vocatur, Phrygiæ oppidum præteriit, et lacum ex que sa! confieitur, Colossas perveuit, magnum Phrygiæ urbem; in qua Lycus amnis in terras voragÎnem incidens evanescit. ac deinde, postquam ex quinqua fere stadiorum intervalle iteruui çomparuit, in Mæandrum et ipse influit. Colossis profectus exercitus, ad confiais Phrygiæ Lydiæque pensait; ubi cippus in terrain defixus, qui a Crœso positus est, inscriptis literis limites indicat. 31. Ut ex Phrygie Lydiam intravit, ubi diverticulura est viarum, quarum altera, ad sinistram, versus Cariam fert,’sltera ad demain Sardes ; quam qui sequitur, cum omnino oportet Mæandrum fluviuln trajicere, et Callatebum præterire oppidum, in que pisteras dulcisrii ex myrica (tamarice) et tritico me! conficiunt: hac via iter fuient Xerxes platanum reperit, quam ob speciei præstantiam aureo douavit omatu, curamque ejus vire ex immortalibus lecto mandavit : postera die in primariam Lydorum urbem pervenit. 82. Sardes postquam Xerxes pervenit, præcones primum dimisit par Græciam, qui terrain et aquam postularent, edicerentque ut cœ- nas parurent regi. Athenis nique Lacedæmone exceptis, in amnes alias Græciæ partes ad terrain aquamque postulandam misit: quad quidem hac de causse iterum fecit, quoniam, qui prius postulanti non dederunt, eos nunc, matu adactos, utique daturos exisümasset: hoc veto ipsum certo cogniturus, iterum misit. Deinde ad reliquum iter le comparavit, Abydum ducturus. 83. Interim, quibus negotium datum erat ut Hellespontum peut: jungerent ex Asie in Europam pertinente, perfecersnt opus. En autem Cheneuesi ad Hellespontum ora in mare excurrens aspera inter Sestum urbem et Madytum, Abydo obversa: ubi deinde, baud ita multo post, Xanthippo Ariphronis filio prætore Athenieusium, csptum Arteyctem Persam, Sesti præfectum, vivum paxillis tabula adfixum suspenderunt: qui in templum etiam Protesilai ductis mulieribus nefianda perpetrare consueverat. 84. Hanc igitur in arsin ex Abydo tendentes, quibus imperatum id opus crut, duo pontes struxerunt; alterum Phœnices, rudentibus ’ ex lino albe confectis; alterum Ægyptii, ex papyro. Sunt autem septem stadia ex Abydo ad oram oppositam. A: juncte ponte iu- cidit ingens tempestas, quæ rescidit omnia atque dissolvit. i 35. Qued ubi Xerxes rescivit, guavissime ferens, trecento ver- bera flagellis infligi jussit Hellesponto, etcompedum par in pelages injici : quia et memoratum audivi, præter hæc hommes etiam mis’nse eum, qui stigmate inurerent Hellesponto. Imperavit cette, ut fla- gellîs cædentes barbare hæc et insana pronunciarent urbs: "0

(mon aqua! daminus tibi bancPOLYMNIA. pœnaminfligit, quad illum injuria au adfecisti, nihil mali ab ipso passa. Et trajiciet te rex, sive volucris, sive nolueris. Merito autem nemo hominum tibi sacra facit, quippe dolosa salse’que flumini.” Simul vero et mari has pœass jasait infligi, simulque capita amputari earum, qui jaugenda flumini fileraut præfecti. Et hæc quidem jussa exsecuti sunt quorum triste hoc fuit oificium. Pontes autem deinde junxerunt alii architecti, et hoc quidem mode juuxerunt. - Colligatas actuarias quinquaginta reme- rum naves et triremes statuerunt, sub eo ponte qui PantumpEuxi- num spectabat, numera trecentas et sexaginta, sub altero vero qua- tuardecim et trecentas; respecta Ponbivquidem.[n’ve ad trajiciendum. quidem] obliqua linea stantes, recta vera secuudum Helles- ponti cursumk, ut ipse cursus intentionem sustineret rudentium. Ex navibus ita junctis prælongas demiserunt suceras; in eo quidem pante, qui Pontum spectabat, ventorum causse ex interiare mari flantium ;» in altero vero, qui ad vesperam versus Ægœum mare crut, euri atque nati caussa. Inter .actuariss naves autem [atque triremes] tribus in lacis fenestram transitumque reliquerimt; ut in Pohtum, qui vellet, minoribus navigiis intrare posset,et ex Ponta in mare exterius navigare. His factis, intenderunt rudentes, lignais suculis ex continente ces torqaentæ: nec jam seersim duo adhi- buerunt rudentum genera, sed utrique ponti bines ex lino albo, qua-l ternes veto ex papyro rudentes tribuerunt. .Crassities quidemet species utriuaque generis eadem crut; sed pro ratione multa firmi- nres erant linei rudentes, quorum cubitus talentum pendebat. Freta hac ratione juucto, sectes arborum stipites, æquali latitudine cum ponte, super intentas rudentes ardine dispasuerunt : atque ita scan- tinua serie dispositos deuuo arcte inter se constrinxerunt. His deinde tignis ingesserunt sarments, et sarmeutis ordine dispasitis terrain superne ingessere: denique, probe constipata terra, utrumque pontium lehmsepto munierunt,.ne juments et equi conspecto de- super87. Postquam mari et constemarentur.quæ ad pontes spectant, et quæ . - ad Athon, parata fuerunt, renunciatumque est et ipsam fossam penitus perfectam esse, et aggeres juxta astis fosse ducendos, ne maris æstus astis empleret ; tum veto, exacts hyeme, primo vere instrucms exercitus Sardibus instituit Ahjydum proficisci. Jamque in eo erat ut ites ingrederetur, quum sa! sua in cœlo sede relicta cannait, nullis nus bibus obducta cœlo, sed quam maxime sereno; et media die nos exstitit. Quod ubi vidit auimadvertitque Xerxes, curæ si hæc res fait; quæsivitque ex Magis quid significaret id prodigium. Respon- derunt Magi, u Gracia significare Deum exstinctionem urbium :" dicentes, " salem Græcis futurs significare, Persis autem lunum,’ Quibus auditis lætus Xerxes educere copias cœpit. i

. ses HERODOTI HISTOB. V11. 38. Iliaque sacrediebatnr, quum Pythius Lydus, memeusedi- tum de cœlo prodigium, et donis suis confisais, Xerxem adiens, hæc dixit: tt Domine, gratificaturus-na es quad mihi velim contingere: , quad tibi, leva est præstare, mihi veto permagnum fuerit P" Et Xerxes, quidquid potins, quam quad ille in anima habuit, petitururn cum ratus. prestiturum «si, dixit ; libereque, quæ cuperet, prômere jussit. .Tum ille confideus, " Domine." ait, " sunt mibiquinqne filii, quibus omnibus sars obtigit ut tecum in bellum advenus Græh k ciam proficiscantur. At tu, Rex, mei tain longe ætate proveeti mi- serere, unique meorum filiorum, natu maxima, remitte ; ut et mei et honorum meorum autem gent. i Reliques veto quatuor , duc tecum: et confectis rebus quas destiauti daman redeas !” 39. Gui vehementer iratus Xerxes bis verbis respondit: " O homo nequam!. Quurn ego ipse in bellum adversus Græciam proficiscar, et filias meos et fratres et cognatas et arnicas eodem ducem, tu tui filii eusse es facere mentionem, qui meus es servus, quem tous cum dama ipsaqua uxore me sequi oportebatl Probe nunc hacscito, in auribus hominum habitera animum; quisi houa audit, voluptase inplet corpus; si contraria, indignatur. Igitur quum bene fecisti, et alia talia promisisti, non gloriaberiste regem beneficiis superasse c nunc vem, ubi ad. impudentiam te mavertisti, non tu quidem. pro merita, sed minora quam pro merita accipies. Te enim et quatuor ex tuis filiis servant hospitalia munera: unius vero, qui tibi [un cæteris cardi est, vite mulctaberis.” Hoc data responsa, protinus bis, quorum negotium eret talia exsequi, imperavit, ut perquisin maximum natu Pythii filium discinderent medium, discissique cor. paris dimidium ad dextram viæ, dimidium adsinistram disponerent 5

utque4-0. His, illac ita perfectis, transiret transiit deinde exercitus. agmen. Et præcedebant- ’ . quidem juments cum impedimeutis ; sequebanturque copias ex orna I nibus netianibus’ceutractœ, promiscue incedeut’es, non discretæ ; numero ultra dimidium exercitus. Deindeintererat intervenus: : nec enim hi cum regs miscebentur. Regain vero præcedebantmille equites ex cubais Persis selecti : dein mille hastati, ipsi quoque ex omnibus selecti, deorsum in terrera versis lauceis ,incedentes: post hos sacri Nisæi (qui vocantur) equi decem, quam pulcherrime amati. Nina" autem vocantur hi equi ab ample Mediœ campo, cui nomen , Nisæus, in que grandes illi equi gignuutur. Hoc decemequos seque. ’ battu sucer Javiscurrus, quem acta trahebant candidi equi; et pane pedibus incedebat. aurige, frena tenens: banc enim sedem nema mertelium couscendit. Post hune ipse Xerxes vehebatur curru equis Nisæis juncto: et a latere incedebat aurige, cui nomen Patiramphes, Ouais filins Perses. . 41. Hoc mado Sardine agressas, est Xerm : de . curru autem

POLYMNIA; n "7 s35 descendus; quoties cdmmadum Iei videretut; in (bernai maxam) transibat. Post illum eraut "hastati mille, fortissimi nobilissimique Persarum, erectas lanceas tenantes: deinde alii mille equites ex Persis selecti : et post equites, peditum decem millia e reliquis Persis selecterum; quorum smille in hastis, pro imis cuspi- dibus, antea habebeut male puniea, et reliques circumcirca include- bant ; novies mille veto, qui intra bos eraut, argentea male punica’ babebant. Autee veto mais punies babebant etiam illi, qui lanceas in terram conversas teuebant; et peina auree hi, qui Xerxem proxime ’ sequebentur. Post decies mille pedites lecuti eraut equitum Pers. earum decem millia. Tum post equitatum hune intervenant ont duorum utique stadierum; ac deinde reliquæ copies promiscuc in. ’

4-2. Iter autem ex Lydia dirigebat agmen ad Caicum fluviuni et" incedcbant. terrain Mysiam z tum a Caico profectum, ’ Cana* monterat a sini-’ stta’babens, pet Atarneum ad Carinam urbem. Ah hac dein pet Thebæ campumv iter fecit, Atremytteum urbem et Antandrum Par lasgicam prætergredieus. Tum Idem a læva habens, Iliacam ter; rami intravit. Ibi primum ci, sub Ida nactem agenti, ingruentia’ tonitrua et fulmina baud exiguum hominem numerum occiderunt. u 4-3. Pastquam ad Scamandrum pervenit agmen ; quem finviorum primum,.ex que Sardibus profecti iter ingressi surit, aqua destituit; nec ad bibendum exercitui jumentisque suifecit; ad hune igitur ’ fluviaux postquam Xerxes pervenit, in Priami Petgamum adscendit; spectandi loci cupidus : quem ubi contemplatus est, et singula para cautatus, Minervæ Iliacæ mille inactavit baves, et heroîbus Magi ’nfètias obtulerunt. Quibus. peractispnoctu terrer castra invasit. Prima dein luce inde profecti, a sinistre reliquetunt Rbœteum ut: hem et Ophryneum et Derdanum, quæ est Abydo contamina; a’l

dextre- 4-4..- Ahydum veto postquam Gergitbas pervenerurit, voluit-ibi Teucros. Xerxes univetsum" i I oculis lustrera exercitum. Et de industrie ibi in tumula præparete" el ’erat sedes sublimis ex candide msnnare; quam Abydeni jussu regina prias exstruxerant. Ibi igitur sedens, et deorsum secundum’ arum prospiciens, contemplatus est et pedestrem exercitum et navesè quas dum ceutemplatur, incessit cum cupide certamen navale spectandi. Quod ubi Iei editum est spectaculum, in quo vicere’Phœni.* ces Sidonii, lætatus est et certamine et exercitu. 4-5. Conspiciens autem universum Hellespontum. navibus suis cadpettum, et eram omnem et campos Abydenorum hominibus re-i piétas, beatum se Xerxes prædicavit: baud inuite post veto lacry-

v4.6. Quod ubi animedvertit Attabenus, avunculusejus’, qui prius maslibère dixerat sententiam,fudit. bortatusque I eurot erat ne expeditioneni in

886 HERODOTI HISTOR. VIL Gracias: susciperet; bleuir. lacrymantem intelligaus Kan, bis verbis cum est adlocutus: " Quam lange inter se diverse, Box, fecisti nunc et peule ante! mode beatum te prædieasti; nunc lacrimas fundisf’ Cui ille: tt Subiit aurique me humauem sartera reputautem quam brevis ait unirons baminis vite; quandoquidem harum, tot uumeto baminum, nullus in centesimum annum. sapen- futurus est.” Repenens Artabeuus ait: " Mia hac etiam miserabi. liera nabis in vitæ cursu eccidunt. Etenim naine hominum, nec ex harum numero, nec ex aliorum ita feiix notas est, cui in tam brevi vite non usu venturum sit idemtidem, nedum seine], ut mari mali: quam vivere. Incidentes enim calamitates, et morbi nas,pertur- hantes, faciunt ut vite, quantumvis bresis sit, prælonge nabis vides» tut. Itaque mors, quando molesta est vite, optatissimum nefugium fit homini: deus veto, postquam dulcem nabis gustandam dedit vitam, dum illa ftuimur, invidus esse reperitur.” 47. Respandit Xerxes: tt Artebane, est vitæ humanæ conditia talis, quaiem tu significes: sed omittamus nunc de hac te clisserais, neque malarum memiueriruus, quum lætas tes prie menibus habean mus! Dic mihi vere hoc. Nisi nocturne illa visio tibi ita manifesta adparuisset, pristinam-ne teneres sententiam, hortarerisque me,.ne Græciæ infetam bellum, an deseruisses istam sententiam i Agedum, sparte hoc mihi dicito l" Et ille: " Box,” inquit,- tt visio illa, quia mihi par insomnium adparuit, cum habeet exitum, quem. marqua nostrum cupimus! Ego vera.usque adhuc timoris plenus cum, nec satis mei campos, quum alia malta teputans, tum dues tes maximp videns tibi maxime contrarias.” , . . , A t8. Tum Xerxes, tt O vit mirifice I" inquit, " quænem hæc dan ais mihi maxime contraria? Utrurn pedestrium copiarum non satis tibi placet numerus, existimesque Græcum exercitum aoriste longe fore copiosiarem P en navales nostrescepias copia illorum fore infos tiares? au utrumque harum? Nam, si hac parte parum suHicientes judicas nostras adparatus, celerrime alita contrahi copiai poterunL’Î 49. Tum Artabauus", tt Rex," inquit, ’i neque in exercitus bains numero, neque in nevium copia, quisqualn sanza mentis homo .aliquid desideraverit. (4:9. 1.) Quin etiam, si pintes contraberes copias, malte mugis tibi duo illa, quæ dico, contrarie forent. Saut autem bæcduo, terra et mare. Nec enim in merilusquam, ut ego conjicio, tain spaüosus pattus est, qui, coorte tempestate, capote tuera classem, et tutus præstare navets possit. Atqui non mode uuum islam opottet esse portum; sed in quaque continente, quem clissais tus prætervebetur, esse talera aportet. Igitur quum idaueas non ba- heas pattus,.memento boulines in potesteta esse casuumfortuuæ. non casas fortuuæ in potestate hominum. (49. 2.) Postquam uuum ex duohus illis exposai. nunc ahérumdicam. Terra nature tibiîts.

:POLYMNLA. l ’ .l 88! contraria est, ut. si nihil. fuerit quad tibi obtint, tante mugit ilhfu- tare sit contraria, gironde longius progredieris; imprudens ulterius semper abreptus ;,nam felicitatis nulle hominibus satietas est: 15mn; hoc pasito nihil tibi obstare, terrain dico, quum ptacedente tempera alterius semper progredieris, famem tibi case adiaturam. Atvvis ita demumaptime tebus suis consuluerit, à in deliberando quidem; quidlibet sibi, accidere pesse reputatis, extirnescat, in ure. autan agenda fortis nuque mais: fusât.” , A I ’ - - - 7 . J 50. Respondit Kent: bis .verbis: " Attabane! .Recte tu quidem hæc singula disputas: et neque omnia extimæae,;naque omis psi! riter anima volve! (.50. -1.) Nam si in quoque t’a propœitazomniai animc) solvate, quæ incidete passanttvolueris, nihil narquamieflieies: inclina est autem, canota fidenter adgrediendo, dimidium pat! «in commodatum; quam omnia timentem, nihil umquatn pati; "Forum; si adversus omnia quæ dicuntur contendens, nibiltemenicerti: ipso promis, labi in hit pariter debes atque is.qui contraria dixit.’ .Hoo, quidem igitur petiude est. Certain autem veri cognitiauem, quidem ppartebat, babete mortalem pute nemiaem. Itaque, qui aggravas lunt, hos plerumque sequi amat successus : qui veroemnia-zrepnq tentes cunctantur, nihil proficiuut; (50. 2.) Vides res Persarum: gueusque cregerint. Quedsi igitur reges illi, qui ante me; uerunt, in ce fuissent sententia que tu es, autsi, quum aliter quideat ipsi-sensisseut, secuti casent cousilium hominuin tui) siniiliulp, . ae- quaquem videras res earum in hac fastigium evectas: nunc illi, pas riculorum aleamsubeuudo, hucessevexere. Magma enim ramon! nisi magnis periculis coufici passant. Nos. igitur, illatumj facto: mulardes, optime anni tempare iter sumus ingressi rat subacte W1 versa Europe domum revertemur, nec fumera usqusm pesai, nec aliud; quidquam triste experti. Nam et commenta aæatim instructiiten facimus, et quamcumque in terrem, quemcumque ad papulum-çperyef. liiemus, hujus re frumentarie utemur: nec enim nomadibus banian-1 bus, sed aratoribus, facimus bellum.” A ’ ; . . 51. Post hæc Artebanus: fi Rex!" inquit, " Quqniam nullard, rem nos siuis extimescere, tu tamen meum admitte cousinant: nain. ubi "de multis rebus agitur, necesse est etiam pinta facerelvarbag Çyrus, Camhysis filins, Ianiam omnem, exceptis Atheniensibus, qui», agit, tn’butariamque Persis fecit. Has igitut, tibi .suadea; nulle, pacte adversus parentes ipsorum duces. Namflet abaque bis licitent nabis asperme bastes: et aportet ces, si nos sequuntur, eut injustis-ï simas esse, mettopolîn suam in. servitutem redigentes; eut justissimas. iibertatem illius adjuvantes. ,«Atqui, si injuslissimi saut» agnjmag gnum nabis lucrumadfereut: si justissirni, maxima palmitateadficerq tuum poterunt exercitum. Denique reputa.teeum,,tecte.dici sans, il? Vethub Nqnsîmul 99m Princîtîo ukraifianeænsssstsmi’i * 2 ’x sa: HERODOTI msroa. vu. ’82. Ac! hæc Xerxès respondit: " Artobane! omnium quas dîsîstl senteniiarum hæc te maxime fallit, quad putes verendum esse ne Iones a nobis deficiant: quorum maximum habemus documentum, quibus tu ipse tennis es, et quicumque alîi cum Dario adversus Scy- thes militarunt, fuisse in illorum poœstate aut perdere universum Psnicum exercitum, aut servare; eosdem’vero justifiam et iidem mâtine, nihilque ingrati commîsisse. Præterea, quum nostrs in un! reliquerint Iiberos sucs et uxores et facultates, ne cogitari quidem debet, res nous cos molituros. Itaque ne hoc quidem re- formida; sed bonum habens animum serva meam domum meumquo imperium : mm tibi uni ex omnibus sceptra mea committo." 53. His dictis, Ambanum Xerxes Susa misit, deinde Persarum Inobillssimos ad se oonvocavît. Qui ubi convenue, hæc ad cos reg verba fecit x il Persæl Convocavi vos ego, hoc a vobis contendens, lut fortes vires vus præstetil, neque res antehac a Persis gestns, ms- gnu illos memoriaque (lignas, dedecoretis. Sed, et unusquisque pro se, et simul univeni, promti alacresque simus ! commune enim hoç omnibus bonum quœrimus. Bac vem de mussa vos bortcr, ut omni contention in hoc bellum incumbntis, quoniam, ut audio, cum fortibus viril pugnandumpobis erit; quos si vicerimus, nullius porro, alius hominum exercitus nabis resistet. Nunc veto ti-ujiciaunmIl Deos precati Persicæ terræ præsides.” ’ - M. Et illo quidem die parabant transitum : postriâie vero solen exspectabant, cnpientes orientem videre, et odorum omne genou in ponfibus sdolentes, et ’myrtis viam stementes; Oriente sole, et. sures phiala libamina Xerxes fudit in Mare, et ad Solem convenus pœcatus est, ut aqua sibi accident cama, qui ipsum cogeret a sub- igenda Europa pria damera, quam bd (firmes illius terminas pem- nùœt. Peractia precibus, phialam in Hellespontum projecit, simulque aureum craterem, et Persicum gladium, quem acinacen vocant. Illud autem certo definire non possum, utrum in Salis honorem in: in mare projecerit, au Mari munera ista obtulerit, pœnitentia adductus quod Hellespontum flagellis eædi jussisset. i l a 55. His rebus peractis, Hellespontum copia trty’ecerunt. Et pet, alterum quidem e pontibus, qui .Pontum Euxinum spectabat, pedestris transibat exercitus et equitum somnis: pet alterum vero, Ægæo mari obvenum, juments cum impedimentis, et famulorum turba. Prœcedebant decies mille Persæ, coronati’omnes; quos sequebatur mixtus, quem dixi, ex variis populis exercitus. Hi primo die. Postri- die, primum equites, et qui lanceas ad terram conversas gestabnnt; etiam hi cordnati: deinde equi sacri, et sacer currus: tutu ipse Xerxes cum bastais et cum mille, quos dixi, equitibus. Deinde reliquus exercitus: simulque noves in oppositum littus transducebantur. Neumann veto etiam audivi, postremum omnium regem tramât";

BOLYMNIA. l 369 ’ æ. Postquam infini-opium Xerxes trajeosnt,spectsvit exercitum sub flagellis transeuntem. Transivit autem exercitus septum cun- tinuis diebus, septemque noctibus, nous interporita mon. Ibi tune, quum jam transiisset Xerxes’, narrant virum Hellespontium dixi’ssel: r si 0 Jupiter! cur formant adsomensîviri Persæ, et nomen Xmis loco Jovis adsciscens; evertete vis Gmdam, homines omnes adversus com ducens P Atqui abaque bis facere hoc poseras.” 57. Transgressis omnibus, et iter ulterius ingredientibus, ingens oblatum est prodigium, cujus rationem nullnm Xerxes habuit, quamvis . facilis fuisset ejus interpretatîo : equa enim leporem peperit; Ta- cile alitement illudinhanc ,partem interpretari, Xenem ingenii quidequùrù et magmfcentia exercitu"! suam ducum engin Grizù’um, sed. cunpropn’c vitæ pericqu ramdam in locum redihrum. Aliud etiam eidem, quum Sardibus versæetur, prodigium obtigernt: mu- .lusîenim mulon pepererat duplex genitale habentem, alterum maris, alterum fœminæ, et saperius quidem fuerat masculinum. i t .1 58. Neutrius V’horum prodigiorum ratione habite, ulterius ire- Xerxes peu-exit, etenim eo vpedestris exercitus. Classisvvero, ex Hellesponto enavignns, terrain legebat, contrarie pedestribus copiis cursu: classisienim ad occidentem navigsvit, versus Sarpedonium promontorium dirigens’cursum; quo quumïpervenisset, jussns crut enpectare: terrestris autem exercitus orientem versus. iter faciebst ’per Chersonesum,ode1rtraÎhabens Hellæ sepulcrnm, Athamantis filiales simul-mondions urbem. Deinde, postquam per mecum oppidum tramât oui nomen Agora, [i. aloi-dm] circum Melanem sinua): flexit; trajéetoqus Melane fluvio, cujus aqua non suEeclt ex- enituî,1sod déficit, hoc W .fluvio, ai quo Malus sinus nomen in- .venit, ad dirait itou ÆnumiÆolicam urbem et Stento- ridem locum præteriens, donecDoriscum pervertit. ( A 59.- Estonien Dorisblszora et ampla planifies; quam »mugnus’fluvius potinât lichais. in eodem planifie castellum exstructum est regina), quad ipsum Doriscus vocatur; in quo Persi- r-eum’s crut præsidium ab eo’inde tempone quo Scy- this illonbellum intulit. a Hic’igitur locus idoneus Xeriri visus est..in quo ordinant sur-m exercitum, et numerum illius fuira: idque fecît. l huque naves cunctas, postquam Doriscnm pervenere. præfectî na- wviumr juan mais ad limas Dorisco contiguum adplicuerunt; que in littors est Sale oppidum Samothrscicum, et Zona; in :lpsa véto : emmitste est Sarthenm, delebre promontorium: regio hæc mitera olim sedes filent Ciconum. Hoc ad linos adpulsu naves in terram mbduxerunt, refeceruntquo: et per idem tempus Xerxes in Doum numerum inivit suorum copinrum. ’ k ’ p 60L Quantum quidem militum numerum populus quisqne confu- - lamentas dahirs-non poudra; nec enim ab ullo boulina bec mg.

au HERODOTI ÎHIS’DOR. VIL must a Mnüero cumins Minuit! Tapis-fi enfuisse? mm .et,-sepmaghta myriadum. Numerus uuum me» rhoc brode. la uuum locum .œngregsnmt decem hominum millis,,hisque pretiælmefieri poterntconstipatis, chaulant enrouas abandonnant : idoindedimiuishis decem millibusçmaoeriem in circule manteau: à! altitudine, .utumbilicum adtingeret Quo fictomliosbtr’a circumductum mur-nm introire jussetunt, donec omnium maneton ,hoc mode lnito numero, pehpnpulci exercituni distra- tvenant.. 261, Erantvauœm . populi’militmteshi. ’ . - v » , Persæ, ’ F hoolmndoînstructî. "w glu copine pileos gutabant non comma, que; lianes vous»: du; pçorpul. tanisas uranium: van’i. 001m,1[ü110dm] ferrais-e quasis Lin [liminal similitudiuem: cires cm, hmm: proclypeilvero, -çrates vimineas. A tergo am mm: Matlab : haste .Ibrevesllemut, (nous m0 grandes, seimes amandine: prætereaa’d dextrum fana; e zona suspens»: pugio est. Du: eorum Omnes gisait pataArneatridisnuxoris Kamis. il; olim a;G-ræcis.Cepùenes xr.10pruiizlza)l)uututu;a solipsisrvero et a finitimis Anal. Postquam un ,Perseus, Dames et.Jnv.is filins. si Gepbeum unit, Belizfilium, ili- fimaque filin!!! inrmrimmiozhabnitgAudrsmdhm, mais. ei minutant, faneur Persan minait. retiihi neliqnitnqnunmasoulam molestâ- 31’116"? F1911 hâblera à ahilloquedoincnomomPersssinvenmnta n . ,5 62. Mcdi gmodo instamflœilitabshn: est Medica; ubi? Mm par! Sessions. flambant. suenMsdiflusemÆivanfln, tex, Achœmonidanun (unifias : lai malin! àomnibflrrêtü î .9: 91men) Mçklea Colchioa AthenisM nous; venu. au quoque nous? sunna maranta, «son nmbsîMsdiïde W.Wr .JRPM Quiirmilitamce. relique QÜÜBRIWLQOÔÛIWSMI utebantur: pro, pilais veto Initrosrgostehnut. DuqumAW allais-filin; l . flyncoliorm summums Œeuuumcultu âme- 1611.3! :.4præfuît. mm l lais Magnpmusi qui ipsum-tampon M-

4lpræfeqtnsr 5&2, (489W? In militantesyin , c Ï ’ l . incapitsgutqbantgüeaomuùaahnriso I i.» r n Un m W. ,,quodam naqdo nec-ad descnibendumkrfudi plexus: .mgmæmct .:anÊl.P98ÎQBQS,BÎmiIe&.thebm Ægyiptüss Wmdsus ferreislnodig munîtes, et limons .Hi a GIæùgsyl’ii r,vlocalgaplt,ur, a barbons veto. Assyrii. . Mini obtieanhaldæî- 0ms 90mm ,0faapes.fuitmrmhæiraiiuæ , .. V - . . mon. n; ,H 1 ’Baqtrîi,çapitin emmusela dans»: simili-feue Medica: marquons vçro ex standing indigents; hasüshrevibuæ. fiamôcyùica r, A n iinçgpiççpyqusigg gestsbantinqutnm «Manganate: - erectas; cæterum braceis eraut indusi’:r.armilutem webmindî- dans»? 9133km; adhæc securinmæemquuæmgamsxommh agnus ksçmærsssem AwœülSaçu nocameBm.m

.127 .J’MYMNILA’g-t’vzz ’ en m: 5m 99minut- ..; mem autem ,et- 8mm du: fait Hystaspes, Darii filins et Atossæycxri filiæ.’ g . " ’ 4 ., . . r65; .ïpdi vestibus eraut induti sa; gossypio nantis: arcus autem Mahaut ex exondions fados, et tels anodines ferra præfixa. me ,cultus Indorum, erse: quorum agmini dux præfectus ers: Pharnazaç

5fibres, 66, And arcubus Artsbatis quidem instructi erautfilins. Mpdicis: reliquep l ,similis . . Bactriia’hpbebant. Dux autem Ariormn Sisamnes fuit, Hydarni. filin. A1?ar:tljii,,et Choracmii, et Spgdilvet Gandarii, et. Dada, en, (lem modo instructi militabant atque Bactrii. Perdus auteure; Mmiüquæfuit Armbazus, .Pharnacisfilius: Sogdis Aspect, ,Artæi filins ;, «Gandnriis et DadicislAs’typhius, Artabani. V -, . 216,7» Un»? neurulas induti (sont!!! vacant) mmmbwt. et en"?! W populi more ex arundine .instructi; ducem habçnteslgAriomazg dans. Amphü flamen- S’aaflgæ Pieds amati vqstibus eraut, W [rebellant gent! risque pertinentes, anus V819 et hastes Mol Dax soi-nm Pharendates’fuit, Negabazi filins. Page: oignis-eraut induti. mamaindispnaset pusipnes Armures, Ithamatris filius. , A J 5 . . Î. L . 63., (1&5;th et-Rarimpii eodem mode, quo Pactyçs, eraut . Danton: ,Uüorumist Mycorum Arminene; fulgDarîi filins; Badmiorum veto Sirpmitres, Œobazi. l . -. a; . Allah».- sosie Amati, quos zeiraa. vacant, dextro hume"; .uçuspmloogos semblent; qui in utrumque intendi partem poterunt, sudoral! 1801.1115!un flambes amicti, mais: palma; un!» nababsnt-rprælonsawquatnor n9n minus cubitorum: tels m imponçnda, brevia, que: loco ferrizlapide acuto eraut pt»: M90 miam sigma insculpunt. fiestas præterea habebant, cornu i jg-qadig Minium prçfisas in lanceæ modum z. habuere vero etiam i clavas nodosas. Corporis dimidium, in pugnam prodeuntes, cretq, jeflmumhabebaut, dimidium minio picton). . Arabum et-Æthio- gammas flingua: ineolentium (du fait Armures, Darii et Ann malinyCyri filles; quam, Darius uxorum maxime Iamaverat, flamine, plus autem faciendam curaverat malien ductam. A13 saines igitur ÆthiOpibus supra .Ægylptum incolentibus et Arabibuç

,.; 70., veto Ætliopec,(nam duplex Æthiopum Agenusy mir Mm Indis oyant forma quidem ab alteris non cliverai, mümaplnm et comme, Orientales enim Ethiopes rectos ha; magouilles, Libyci veto crispes maxime omnium hominum. Asie; tici hi Æthîopes pari fera modo atqueIndi eraut. instructi, capuç m-Wm-Mehantfpelle equum de capite equi detracta cum "fluage juba, ,ita ut ipsnljuha pro cristi: esset, sures autem equi .mmrest ut? sentis empare"!!! pembüâwpomkesewa

ses i HERODOTI HISTOR. VIL -r 71. Affipelh’bns induti ineedebmt,jscnlis «me. eorum-’ .72.- Paphlagone: Massages militsbnnt fuit, in capite Osrizi galons. sortantes filins. plexus: I V tenta eisdem aigus eraut, et hastes non magne: sdhæc jactais et pugiones: pedibus inductæ caligæ, ad medism tibism adscenderrtes. Lige: et Martini et Mariandyni et Syri [sive Syrü] eodem morio, aqua Paphlngones, instructi militabant. Syri autem hi a Persis Csppsdoces vocantur. Et du! quidem Paphlagonum et Matigno- r’um, Dotus fuit, Megasidri filins; Mariandynorum ver-o et Limas et Syrorum, Gobryas, Dariifilius et Artystonæ. ’ a 78. Phage: similiter atque Psphlsgones eraut nanti, exigus diferentia. Hic populus, ut Mncedones adfirmant, quamdiu in Europa cum Macedonibus habitavit, Briges nominsbstur: qui postquam in Asiam transierunt, mutato nomine Phryges sese adpul- mnt. Annenii, Phrygum coloni, eodem modo quo. Phryges, instructi eraut. Ambobus simul præerat Artochmes, Dsrii genet. I 74-. Lydorum armature simillima Græcanicæ erat. vLydi,-ql.suns olim Mæones fuissent nominati, deinde a Lydo Atyis filio nomen invenerunt. Mysi in capite galess gestsbant sui generis, souci mentes brevibus, jaculis præustis. Lydornm hi sunt coloni, et ab Olympo monte Olympieni vocantur. LydifMysisque præerat Arts. phernes, Artephernis-illius filins, qui cum DatiMarsthonem invuit. l 75. flracermilitantes capot pelle vulpins tectum habebsnt, cires corpus tunicam et tunicæ superinductum sagum variegntum: cir- eum pedes et crura caligas ex hinnulorum cor-i0: adhæc incuit et peltes et breves pugiones. Hi, postquam in Asism transierunt, Bithyni nominati sunt; prius vero, ut ipsi aiunt, Strymonii, quum ad Strymonem habitassent: sedibus suis autem pulsos fuisse’siunt a Teneris et M ysis. Thracibus bis Asiaticis præfuit Basseces,-Alh tabani’ 76. [Chalybcr ?] parmasfilins. habebant exigus - l ex Ïbovino n commeI) bina quisque venabula lupis interficiendis inservientia; positas galeas æneas, et super bis sures et cornus havis en en, itemque cristas ; tibias fasciis purpureis habebant involutns. Apud hune populum est Martis oraculum". . . -- A - » Aï 7 77. Cabelenses Mœones, qui Laaonis’ vocan’tur, eodem (po GÎ- llces cultu erant instructi; quem-cultum tune indican, quum in enarrationis hujus ordine ad Cilices pervenero. Mil-yl: habillai- bebant spicula, et vestes fibulis substrictas; nonnulli earum nous habebant Lycios; capita galeis tecta coriaceis. His onanme finit Bsdres, Hystanîs filins. l ’- - 78. Marcia; ligneæ erant galas, panure et hastæ haha-lied ferrum hastarnm prælongum. Tibarcm’ et Macreuse et militsbant similiter atque Moschi «math Ordin’nbsnt- hos m

POLYMNIA. ’ - us A hi duces :IMoschos et Tibarenos Asiomardus, Darii une. et alfan- myis, filiæ Sinerdis, cri neptis: Maoro’nas vero etiMosynœeos Ars tayctes, filins Cherasrnis, qui Seato ad Hellespontum præfectus au. 79. Mares in capitibus galons gestabant suc more plexus, pannes breves coriaceas habebant, et jacula. ColcluÎ ligneas galon, panas patinas ex cuida bovis pelle, hastes braves; adhæc etiam I glasnost - Mai-nm et Colchorum ’dux fuit Pharandates, Teaspis filins". Ales rodii et Saspeirea similiter Colchis amati militabant: præfuitquo hie Masîstius, Siromitrœ filins, i ’ f V f î 80. Insulani populi, qui castra sequebantur, ex illis Maris Rubri insulis, in quibus tex sedes adsignat his qui «nostrum (tmnspurtati) vocautur, veste atque armis utebantur simillimis Medicis. lnsuL lanis bis .prœfuit’Mardontes Begæifilius, qui altero post hæc sans du: apud Mycalen in prælio cecidit. 1 I i . i 81. Hi igitur sunt populi, qui in continente, et quidemipedibus, militabant. Et parleur-ibis: Iris tapir"; præfuerunt viri quos dixi: qui et ordinarunt cos et earum numerum inierunt, et chiliarchas et myriarchas nominarunt: hecatontarchas’vero et decadarchas (cen- turiones et decuriones) nominarunt myriarchæ. Jam singulorum agminum populorumque alii quidem fuerant etiam duces mineres: sedhi sub imperia eraut earum quos commemoravi. Î I 82. » His ipsis vero, et universo pedestri exercitui,-præfecti cran Mardonius, Gobryæ filius, et Tritantæcbmes, Artabani illius, qui pro sententia dixerat non esse bellum inferendum Græciæ, et Smer- dornebes, Otanis filins; (duo hi, Darii ex fratribus nepotes, Xerxii Leonsobrini à) et Masistes, Darii et Atossæ filins, et Gergis-Arlii», et

Megabyzus83. Hi universo pedestri exercituiZopyri. præerant, -exceptis I i decem’ mili- dibus. His enim selectis decem millibus Persarum Hydarnes pres- fuit, Hydarnis filins. Vocabantur autem hi Persæ Immortales hac file causse: quando ex illorum numero sliquis defecit aut morte aut . ’morbo Acoactus, alius in ejus locum vir- deligebatur,’ ut semper casent decies mille, nec pintes nec pauciores. Præcipuo autem inter pinnes cultu eminebant Persæ, et fortissimi hi eraut. Armature en fait quam dixi; præterea vero auto multo et copioso fulgebant. Ïellièes etiam secum hi ducebant carpentis vectas, et frequens fa; mulitium palette :ornntum: eisdemque, seorsim a cœteris militibus, ,cameli et jumenta commeatus vehebant. ’ 84. Équis quidem vehuntur omnes isti populi: at non uranes I pquitation coutulere, sed hi soli. Perm eodem modo amati atque pedites ipsorum, nisi quoi! horum nonnulli in capitibus partim œnea artim ferrea open-a gèstabant malleo docte. ’ sa. Sunt porto hommes nomades Ssgartii nommai, populus qui-

au HERODOfHë.m5TeR. vu. de!!! Perdus, et illamwrmgcultujero inter Patricia! et Psctyicum media. Hi equiuuacontulerant acte millia : emmantela illis. non. sont in insu, nec, ferma. prœterquam pugiones, :Utnntur ver-o funibus e loris pluie: quibus fidentes. in bellum, proficiscuntur. Est autem pugnæ senne bornai hominum hujusmodi: quando cum bastibus congrediuntur, projiciunt ,funes, quorum in ex- treinitate laquei sunt. Quidquirlt prehendit (unis, sive equus ait, sive homo, id ad se trahit eques; et ille laqneo implicatus interfici- tur. Talis horum pugna est; locati autem eraut. cum Persis. 86. Mati squine eodem modo, quo pedites, instructi erant: item; que Cisaii. Isdorum’item cultus et arma eadem atque peditum ; ha? brabant autem et equos sellarios et currus : juncti autem currus eraut partial equis, partim asinis sylvestribus. Bactriorwn quoque calma equitum idem ac peditum : pariterque Caspiorum. Libye: item, qui pour equis adorant. eodem cultu;atque pedites eraut instructi; sed hi quidem cuncti currus agebant. Caspirorum etiam et Paricam’orma et Arabe»: equitum cultus et arma nihil apeditibus dilferebant: sed Arabes omnes camelis vehebantur, qui celeritate non cedunt equis. 87. Hi ergo soli populi equitstum contulerant. Numerus ver-q guitran octoginta million] fuit-exceptés. camelin et curribus. Et reg liqui quidem equites turmatim ordinabantur : Arabes veto Man? -tur. postremi, ne scilicet, equi consternarentur; camelos enimiægre

88. Equitatui præfecti eraut Harmamithres et Tithæus, Datis filii.,patiuntur . Collega harum Pharnuches, equi. tertius præfectus - - equitum,ç gerbera sardibus erat relictus: quum enim. Saniibus egrederetuç exercitus, tristis huic casus acciderat. Dura equo vehitur, sub pede! equi intercurrit canis : et equus,- qui illum non prospexerat, consternatus rectum sese erigit, et Pharnuchem excutit; qui humum prolapsus sanguine!!! evomuit, et in phthisin morbus- translit. 15qu autem statim initio en pœna adfecerunt. famuli,.quam herus jussit in eum locum deducto, ubi harum excusserat, crura in genihus plus? ciderunt. [la Pbarnuches præfectura equitumexcidit. I , , V 89. Triremcs numero fuere mille ducentæ et septern : quas prisa? hueront bi populi. Phœnices, cum Syris Palæstinæ,.treeentas. Aræ sutura homini hujusmodi erat: capita salais tecta,»similibus ’ Græcanicis galeis; cires corpus thoraces lintei ;"tum sauta babebantl . uorum oræ ferra non eraut munitæ, et jacula. Phœnices hi. il; girant ipsi, olim ad mon Rubrum habitueront ; illius transgressi, nunc Syrie: oram maritimam incolunt. Syriæ autem hic tractuç posais, usque ad Ægyptum, Palæstins vocatur. Ægyptii naves præbuerant ducentas. U Hi plexas gestabant galeas, soma cava, guarani oræ inuite ferraerant muniras, bastas sdflnavalem pugnam

comparatas, et ingentes bipennes.P0LYMNIA.. Multitudo earum thoràceè 345 gestabant, magnosque gladios habébant. Talis horum armatura erat. 90. Cyprii naves præbuerant centum et quinquaginta, hoc modo amati. Reges eorum caput mitra obvolutum habebant: reliqui tunicas [site cidares] gestabant: cætera ut Græci. Sunt autem Cypriorurn plures populi: alii Salamine et Athenis oriundi; alii ex Arcadia; alii ex Cythno; alii e Phœnice; alii ex Æthiopia, ut

ipsi91. Cilic’cs Cyprii centum contulerantadfirmant. naves. Hi capita . galeis tacts . habebant vernaculis, pro sentis parmulas gestabant ex crudo bovino c0rio confectas, tunicas induti laneas: bina quisquejacula habebat, et ensem Ægyptiaco maxime gladio similem. Hi antiquitus Hy- pachæi nominati erant: dein a Cilice, Agenoris filîo, viro Phœnice, nomen invenere. Pamphyli triginta. naves præbuerant, Græcanicis armis instructi. - Sunt autem Pamphyli Trojanorum posteri illorum, qui cumsAmphilocho et Calchante disjecti fuere. . 92. Lycii quinquaginta præbuerant naves, thoracibus etpocreis instructi. Arcus bab’ebant ex corno arbore, sagittas arundineas non alatas, et jacula: ex humeris pelles pendebant caprines: capitibus impositi pilei permis circumcirca coronati: præterea pugi- ’ onibus et falcibus amati eraut. Lycii ex Creta oriundi, Termilæ olim nominati, deinde a Lyco, Pandionis filio, Atheniensi, inveuere

93. Dorienses Asiatici triginta naves contulerant, Græcanico nomen.more amati, ex Peloponneso oriundi.i I Cures r. septuaginta naves præbuerant, falcibus et pugionibus armati, cæteroquiu vem Græca- nico more instructi. His quodnarn antiquitus fuerit nomen, in superiori harum Historiarum parte dictnm est. 94. Iones centum contnlerant naves, eodem modo instructi atque Græci; Iones, quamdiu in Peloponneso eam regionem, quæ nunc Achaia vocatur, incoluerant, priusquam Danaus et Xuthus in Pe- loponnesum adv’enissent, ut Græci aiunt, Pelasgi Ægialees [id est, littorales] vocabantur x deinde ab loue, Xuthi filin, nomen in-

95. Insulani septemdecim contulerant naves, eodem morio amati venerunt.atque Græci. Etiam hic Pelasgicus est’ populos, v qui deinde luni- cus eadern ratione nominatus est atque illi duodecim civitatum Iones Athenis oriundi. Æolenses sexaginta præbuerant naves, eodem modo atque Græci armati z et hi quoque olim Pelasgi nominati, ut Græci memorant. Hellespontii, exceptis Abydenis: nam Abydenis imperaverat rex ut domi manerent, et pontes custodirent: cæteri igitur ex Ponta expeditionis hujus socii naves contulerant centum, eodem modo instructi ac Græci. Sont autem hi Ionum et Dorieu-

sium’coloni. l 2I Y i

34-6 HERODOTI HISTOR. VIL 96. In singulis istàrum navium eraut’propngnatores Persæ et Medi eti Sacæ. Quæ ex earumdem navium numero optime vehebantur, has præbuemnt Phœnices, et in his præ cæteris Sidonii. Singulorum autem populorum copiis navalibus, perinde atque ter.- restribus, præerant duces ex popularibus: quorum ego homina edere, quum nihil necesse sil ad historias rationem, supersedeo; Nec enim cuique populo duces eraut memoratu digni ; et, quot in quoque populo civitates, tot etiam duces etant. Sequebantur hi autem hou ut duceslvere nominati am: prætores, sed ut alii mili- tantes servi. Cæterum imperatores penes quos summa fait imperii, et singulorum populorum duces, quotquot eorum Persæ fuerunt, g me97. Navalilnu dicti autem copiissunt. cum imperio I præfccti hi eraut: Aria- bignes, Dariilfilius, et Praxaspes Aspathinis, et Megabazus Mega- batis, et Achæmenes Darii filins. Ionicis quidem et Caricis copiis Ariabignes præfuit, Darii filins ex filin Gobryæ; Ægypüis Achæ- menas, frater Xerxis eodem patte cademque macre natus; reliquis nauticis copiis duo reliqui. Actuaria autem navigia partial triginta partim quinquaginta remorum, mm cercuros; et hippagogas naves longas convenisse constat ad tria millia numero. . 98. Eorum qui in hac classe militai-nm, secundum imperatores, illustrissimi hi sunt: Tetramnestus, Anysi filins, Sidonius; Mapen, Siromi filins, Tyrius; Merbalus, Agbali, Andine; Syennesis, Oro- medontis, Cilix; Cybernîscus, Sicæ filins, Lycius; Gorgus, Cheæis filins, et Timonax Timagoræ, uterque Cyprius; tres Gares, Histi- æus, Tymnis filins, Pigres Seldomi, et Damasithymus, Candnulis h 99. Reliques ordinum duces silentio prætereo; nec enim necesse filins.est hos commèmbrare, excepta ’ Artemisia. - muliere, quam fuisse hujus belli Græciœ illati sociam demiror. Hæc enim, mortuo marito, quum ipsa regnum teneret, filiumque haberet adolescentem, animi impetu roboreque clam, expeditioni huic sociam sese, nulla necessitate adacta, adjunxit; Nomen igitur huic Artemisia fuit, pater Lygda- mis; patemum genus ex Halicarnasso, matemum ex Creta. Im- pernvit illa Halicamassensibus, Gais, Nisyriis, et Calydniis z præbu- eratque noves quinque, quæ navium omnium universæ classis,v post Sidpnias, præstantissimæ eraut. Eadem apud regem optimas præ sociis omnibus sententias dixit. Quibus civitatibus imperasse eaux dixi, bas omnes Doricæ gentis esse adfirmo: Halicarnassenses trempe, Trœzenios: reliques vero, Epidaurios. Hactenus igitur havales recensui copias. 100. Postquam initus est copiarum numerus, et ordine compositus uniuersus exercitus, cupivit Xerxes exercitum obeundo lustral-e: idque fccit. Curru præter unumquemque populum præterveqtus,

Singula percontabatur, et scribæPOLYMNIA. scripta consignabanh douce-ab 347 ana extremitate ad alteram-et equitum et peditum pervenit. Deinde, navibus in mare deductis, relicto curru navem conscendit Sidoniam, in caque sub tabemaculo aureo residens prætervproras navium prie- tervectus est, sciscitans de singulis, perinde atque in terrestri exercitu fecerat, et omnia scripto consignari-jubens. Naves, ex quadringento- .rum admodum pedum intervallo a littore abductas, in aucoris tene- bantvpræfecti, pruris omnibus continua fronte in terram conversis, propugnatoribus in armis stantibus, velut ad pugnam parada: et tex spectabat, inter proras et littus navigans. ’ 101. Ita lustrata classe, Xerxes navi egressus, Demaratum vocari jasait, Aristonis filium, expeditionis adversus Græciam socium; eumque, ubi adfuit, bis verbis compellavit: a Demarate, nunc me i juvat, ex te quæ scire cupio quærere. Tu Græcus e, et, ut . ego i non-ex te solum, sed et exnaliis Græcis qui mihi in colloquium veniunt, audio; ex ea civitate es, quæ nec minima est nec infirmissima. Nunc ergo bec die mihi, an Græci ausuri sint manus contra me tollere? Nam, ut equidem existimo, ne universi quidem Græci et reliqui ad occidentem- habitantes homines, si. vires suas cuncti conjun- gerent, pares forent ad mihi resistendnm, nisi prorsus inter se fuerint concordes. At cupio tamen etiam ex te, quid ait quad de hoc dicas, cognoscere.” Cui ita interroganti Demaratus respondit: ’t Utrum, Rex, ex veritate tibi dicam, an ad gratiam P” Et ille jussit cum ex veritate dicere, nihilo enim minus illum oh id sibi acceptum

fore,.102. His quam auditis, Demaratus: antea -"fuisset. Rex,” inquit, u, quoniam. , ex rei veritate me loqui jubesg-eaque dicere quæ non mentitum me esse postbac deprehendar, morem tibi geram. In Græcialab omni quidem ætate paupertas babitavit: accessit veto virtus, sapientiæ et Iegis validæ filin, qua utens Græcia et paupertatom abigit et domi-. natum. -Etslaudo quidem Græcos- omnes circa terminas Doricas i habitantes :’nee veto de cunctis nunc Græcis verba faciam, sed de solin Lacedæmoniis: quos, primum, dico .nequaquam accepturos esse tuas conditiones, servitutem Gvæciœ Aproponentes; deinde, ob- v’iam illos tibi iturosaio in pugnam,-etiamsi alii omnes Græci tecum sentirent.- Ad numerumlautem quod adtinet, noli qumrere quot sint i numero», qui hoc facturi sint: nam sive mille fuerint qui in aciem prodeant, bi tecum congredientur, sive bis pandores, sive planes." v 103. Quibus auditis, "ridens Xerxes ait: flDemarate, quodnam. emisisti verbum, mille viros cum tam ingenti exercitu congres- suros? Dic mihi; age: nonne tu ais, regem te ,borum hominum fuisse? Vis-ne igitur tu e vestigio contra decem pugnareviros P At-. qui, sihvestri-cives cuncti tales sont, quales tu declaras, decet.te.regem eoruïm, ex lventis.institutiu, cum duplo numero congredi. Nam

348 HERODOTI HISTQB. VIL si illorum quisque denis viris de mon exercitu par est, a te utique. postula ut viginti viris par sis : atque ita demain recte stabit ratio quam tu dicis. Sin, quum tales sitis talique statura, quali tu et alii Græci qui me convenire consueverunt, tantopere gloriamini, vide ne varia jactatio sit hoc quad dicitis. Age enim, videamus quid probabili alla ratione fieri posait ? Quanam igitur pacto mille homines, aut etiam decies, out denique quinquagies mille, qui cuncti pariter liberi sint, nec unius subjecti imperia: quo pacto inquam, hi resistere tanto exercitui poterunt? Nm, si sunt illiquinquies mille, nos plures quam milleni sumus qui illorum unumquemque circum- stabimus. Quod si quidem, ut apud nos, sic illi unius subjecti tassent imperia, passent, illius metu, et contra suam naturam fieri meliores, et flagellis coacti pandores numero adversus plures in prælium ire z sed liberi, et sua arbitrio permissi, neutrum harum facient. Puto veto equidem, æquali etiam numero ægre Græcas salis Persis resi. stars passe. Sed apud nos bac reperitur, quad tu ais: quamquam non frequens, sed ramm. Sunt enim inter Perses, in militum meorum numero, viri qui cum tribus simul Grœcis pugnam inize non detrectabunt: quorum tu inexpertus, malta nugaris.” 104. Ad hæc Demaratus, u Rex," inquit, uab initia noveram, vers me dicentem non dicturum grata tibi: sed, quoniam me ce; egisti verissima eloqui, dixi quæ ad Spartanas adtinent. Quamquam, quo pacto ego nunc maxime adversus illos adfectus sim, tu optime nosti; quum illi me, honore et muneribus paternis spaliatum, dansa atque patria pepulerint: quem tuus pater henigne exceptum, vicia; ac domicilio donavit. Quare credibile non est, hominem sapæ mentis exploratam respuere benevolentiam, sed eam patius quam maxime complecti. Ego veto neque cum decem simul viris passe me dimicare prædico, nec cum duobus : et, mei si res arbitrii sit, ne cum uno quidem congrediar. Quod si veto necessitas aut magnuml aliquod discrimen urgeret, libenter admodum cum uuo ex bis vida congrederer, quorum unus quisque tribus se parera ait esse Græcis, Ita etiam Lacedæmonii, singuli cum singulis pugnantes, nullis viris, sunt inferiores; conferti vem, omnium hominum fortissimi. Licet enim liberi sint, non sunt tamen omni ex parte liberi: præest enim eis daminus, Lex; quemilli dominum multo magis timent, quam te, tui. Faciunt carte quidem semper id quad leximperat: imperat autem illa semper idem, vetans ex scie profugere quantacumque ait hostium multitudo, jubensque in ordine sua stantes sut vincere. eut occumbere. Quod si veto tibi nugari videor hæc dicenda, des sina reliqua persequi: nunc, quæ dixi, coactus dixi. Cedant autem tibi omnia ex tua, Rex, sententia l” A . , v 105. His a Demarato dictis, risum edens Xerxes nulla in est concitatus, sed comiter hominem dimisit: coque absoluto colloqua),

POLYMNIA. 349 exercitum par Thraciam adversus Græciam eduxit, postquam Do- risco huic, ubi adhuc maratus erat, Mascamen præfecit, Megada- stis filium, amoto ab hac dignitate præfecta illa qui a-Dario erat constitutus. 106. Mascames autem hic, qui ibi reiictus est, talem se virum præstitit, ut ei uni deinde Xerxes quotannis munera mittere cousue- vetit, tamquam qui ptæter omnes, quotquot aut ipse aut Darius præ- fectas constituerat, fortissime rem gessisset: eademque honore Amerxes etiam, Xèrxis filins, posteras Mascamis prosecutus est. ,Constituti enim jam antehanc expeditionem eraut regii præfecti in Thracia et ubique in Hellesponto. Hi igitur amnes, tam qui in i Thracia erant, quam qui in Hellesponto, excepta Darisci præfecto, p post banc Xerxis expeditionem ejecti sunt a Græcis: Mascamen veto, Dorisci præfectum, nulli umquam,.quamquam multi conaü sunt, ejicere potuerunt; quam ab caussam constanter ei dona mittuntur a regs Persarum. 107. Ex illorum autem numero, qui a Græcis ejecti saut, nullum tex Xerxes fortem fuisse virum judicavît, præterquam uuum Bogen, Eionis præfectum: quem laudare ille non desiit, et filias ejus in Persis relictos præcipua honore prosecutus est. Etenim insigni etiam lande (lignas Boges fait: qui ab Atheniensibus et Cimone Miltiadis filio oppugnatus, quum potuîsset fide data salvus egredi et in Asiam redire, noluit, ne par ignaviam vitæ suæ consultasse videretur regi, sed ad extremum usque duravit. Postquam autem nihil alimenti in urbe fait reliquum, ingenti rago exstructo, Iiberos et uxorem et pellices et famulos jugulavit, jugulatosque in ignem con- deinde, aura omni et argenta, quad in urbe erat, per murum in Strymonem dispersa, se ipsum super illorum cadavera in ignem præcipitavit. Itaque merito hic air ad hune asque diem a Persis

108. Xerxes vero, ex Doriaco in Græciam ducats eæercitum, pet quascunquelaudatur. iter faciebat populos, cunctas V secum vmilitare - coegit. Erat enim, ut jam ante exposai, omnis ille tractus usque ad Thes- saliamin Persarum ditione, et regi’tributan’a; a Megabazo primum, ac dein a Mardonio subacta. Iter autem ex Dorisco faciens præ- teriit primum Samothracica castella, quorum postremum ad occidentem situm est oppidum cui nomen Mesambria; cui proximum est Thasiorum oppidum Stryme, Inter hæc duo oppida medius interfluit Lissus fluvius; qui tune non suffisoit aquœ præbendœ exercitui Xenxis, sed defecit. Vocabatur autem olim bœeregio Gallaica, nunc veto Briantièa: at est etiam hæc, verum si quæris, Ciconum. 109. Trajecto pas fluvii alvea exsiccato, præter Græcas basas civitates duxit, Maroneam, Dicæam, Abdera. Præter bas, inquam, iter feeit, et præter clams lacus circa illos sitas hosce: Ismariden

850 HERODOTI HISTOR. VII. lacum, qui est inter Maraneam et Strymeu; .tum, prope Dicasarn ,* Bistonidem lacum, in quem duo fluvii aquam infimdunt, Trauus: et Compsatus. Cirea Abdera præter lacum quidem notabilem nullarn Xerxes præteriit; Nestum vero fluvium trajecit, qui ibi in mare induit; Post bas regianes ulterius progrediens, alia præteriitfconti- A nentis appida: quorum ad uuum est lacus triginta fare stadiorum in circuitu, piscosus, et salsus admodumv Hanc lacum sala jumeau potando arefecerunt: nomen oppido est Pistyrus. Omnia ista’ oppida maritima et Græcanica a sinistre relinquens préteriit; 110. Populi autem Thracici, quorum par fines agmen Xerxes duxit, bi surit: Pæti, iCicones, Bistanes, Sapæi, Dersæi, Edoni, Satræ. Ex bis qui ad mare habitant, navibus regem secuti surit ; qui mediterranea incalunt, quos recensai, exceptis Satris, reliqni amnes pedibus sequi coacti sunt. n 111. Satrœ vero nullius umquam bominis imperia, quad equidem - noverim, fuerunt subjecti: sed sali ex Thracibus ad meam asque ætatem liberi semper permanserunt. Incolunt enim præaltos montes, nemaribus omnis generis et nive obtectos, suntque bello inprin mis strenui. Hi sunt, apud quos est Bacchi oraculum, in altissiniis montibus situm. Et Bessi sunt, qui apud Satras in hoc templo ora... cula interpretautur; oracula autem sacerdas mulier edit, sicuti Delphis, neque illa mugis perplexa. , 112. Regionem quam dixi emensus Xerxes, deinde præter Pie-l rum castella transiit, quorum uniaPhagres nomen est, Pergamuo. Et hac quidem iter juxta ipsa castella fecit, a dextre Pangæum re-: linquens, vastum montem et præaltum; in quo et auriet argenti insunt metalla, quæ partim a Pieribus, partim ab Odomantis, maxime veto a Satris exerèentur. ’ 113. Postquam per populos a septentrione Pangæi. habitantes; par Pæones, Doberes et Pæoplas transiit, versus occidentem vertît, donec ad fluvium Strymonem pervertit, et ad Eionem urbem j cui tune adhuc vivus præfeatus erat Boges, cujus paula antefeci mentionem. Terra hæc circa Pangæum montem Phyllis vacatur; quæ, orientem versus, ad fluvium Angiten pertinet, qui in Strymanem influit; versus meridiem vera ad ipsum Strymonem, cui sacra’fecerunt

Magi,114. Hisce mactatis et moitis aliis incantamentisequis albis. in fluvium . . aperactis,p - in Navem Viis par pantes fecerunt iter, quibus junctum Stryuionem în- I venerunt. Quem locum ubi audierunt Novem Via: vocari, tatidem ibi pueras ac virgines virorum indigenarum vivas defoderunt. Pesa. sicus hic mas est, visas dçfbdere’. Nam et Amestrin, mais uxorem, audio, ætate proveatam, bis septem Persarum illustrium liberos defodi jussisse, deum qui sub terra esse dicitur remunerflurain. 115. Ut a Strymone-profectus est exercitus, ibi versus occiden-

rOLYMNIA. : r au tem est ora maris, in qua sitam urbem Græcam Argilon præteriit. Regia hæc, et quæ supra est, Bisaltia vocatu’r. Inde sinum, cui N’eptuni templum imminet, a sinistra habens, postquam per Syleum qui vocatur campum transiit, et Stagirum præteriit Græcam urbem, Acanthum pervenit ; singulas harum popularum et earum qui Cires Pangæum incolunt, simul secum ducens, pariter atque illos quos supra commemoravi : quorum hi qui ad’mare habitant, navibus mi- litabantv; qui vexa supra mare, pedibus sequebantur. Viam autem banc, qua rex Xerxes exercitum duxit, nec confundunt Thraces, nec conserunt, sed ad meam usque ætatem magnopere venerantur. 116.- Acanthum ut Perse pervenit, hospitium Acanthiis edixit, et Medica veste cos donavit laudavitque, promtos videns ad bellum, cognitoque earum circa fassam studio. . 117. Dum Acanthi versatur Xerxes, morba mortuus est Arta- chæes, qui fassæ fuerat præfectus, probatus regi vir, genere Achæ- menides, stature inter Persas cunctos eminens, quippe non, nisi quatuor digitis brevior quinque cubitis, idemque omnium hominum vocalissimus. Itaque ingenti luctu adfectus Xerxes magnifice illum extulit humavitque, et universus exercitus tumulo humum adgessit. Huic Artachæi ex laraculi elfata sacra faciunt Acanthii, nomen ejus invocantesv. Ita rex Xerxes obitum Artachæis luctu prose-

118. Græci vero ii, qui exercitum exceperunt, hospitiumque præ- cutusbuere Xerxi, ad extremam est. redacti sont miseriam, - A adeo ut suis etiam laribus fierent extorres. Quippe Thasiis quidem, quum nomine civitatum suarum,’quæ incontinente sunt, Xerxis exercitum hospitio et cœna excepissent, Antipater Orgis filins ad id deleatus, vir inter cives suas in primis probatus, demonstravit imumta in cœnam fuisse

quadringmta119. Similemque aliarum urgeait etiam civitatum talenta. principes u rationem i im- pensarum reddiderunt. Erat enim cœna, utpate multa ante indicta, etmagna cura adparata, hujusmadî. Simul atque præconum vacem audiverunt par civitates adventum exercitus adnunciantium, partiti inter se appidani frumentum quad in urbe erat, farinera et polentam multas per menses conficiebant amnes; simulque pecara saginabant, pulcritudine et pretio exquisita, avesque tam terrestres quam pa- lustres et domibus et in vivariis alebant, quibus exciperent exercitum; denique aurea et argentea pacula crateresque et reliqua omnia quæ menses imponuntur, comparabant. Et hæc quidem soli utique regi ejusque convivis comparabantur; reliquo vero exercitui sala cibaria. Quando advenit exercitus, tabernaculum structum para- tumque erat, quæ mansia esset ipsi Xerxi: reliquus exercitus sub dia sgebat. Ubi cœnæ aderat bora, hi qui bospites recipiebant labo- 4ris abundehabebant: illi vero, postquam bene pasti noctem transe-

352 HERODOTI HISTOR. Vil. garant, postridie revulsa tabernacula, et ablatis quæcumque moveri poterant, discedebant, nihil relinquentes, sed aspartantes 120. Quam in pattern commode dictum memaratùr Megacreontie, civis Abderitæ, qui suasit Abderitis, ut " cives universi, mares nuque fœminæ, temple adirent sua, supplicesque precarentur a Düs, ut posthac dimidium imminentium malarum velint amaliri, et præterî- tarum caussa gratias eisdem diis agar-eut, quad tex Xerxes non bis singulis diebus cibum capote consuesset. Quod si enim imperatu’m Abderitis fuisset, prandium etiam atque cœnam patate, duorum alterutrum illis fuisse eligendum, sut non manere adve- nientem Xerxem, sut, si mansissent, omnium hominum pessime adtritum iri.” lsti igitur, quamquam gravissime adflicti, mon exsecuti sunt mandatum. 121. Acantha Xerxes classem a se dimisit, iter persequi jussam, mandata data præfectis, ut navales copiæ ad Thermam sese appe- rirentur: ad illam dico Thermam, quæ Thermœo sinui imminet, qui ab illa etiam nomen invenit: hac enim maxime compendiariam esse viam cognaverat. Quippe a Dorisco, asque Acanthum, in buna me; dum ordinatus exercitus fecerat iter. Terrestres amnes copias in tria agmina æquis fere partibus Xerxes partitas erat: quorum uuum, cui Mardonius et Masistes præerant, jussum erat secundum mare simul cum classe iter facere; alterum agmen, ducibus Tritantæchme et Gergi, par meditep-auea praficiscebatu’r; tertia pars, cum qua ipse’erat Xerxes, media incedebant via, ducibus Smerdomene et Megabyzo. 122. Navalis igitur exercitus, postquam a Xerxe dimissus est, et pet fossam navigant, quæ par Athan montem in eum sinum per- ducta erat, supra quem situm est Asse oppidum, et Pilorus, et Singus, et Sarta; inde adsumta ex bis quoque oppidis militum manu, in Thermæum sinum navigar’e perrexit. Ampelan circumvectus, Taronæum promontorium, prester Græcas hasce civitates navigant, Toronam, Galepsum, Sermylam, Meèybernam, Olyn- tbum; e quibus item naves et milites adsumsit. Nomen hujus re- gianis Sithonia est. 123. Ah Ampelo dein promontario idem nauticus Xerxis exercitus rectum viam ad Canastræum promontorium carpens, quad ex universa Pallene maxime praminet, naves inde et milites ex Potidæa et Aphyti et Neapoli et Æga et Therambo et Sciana et Mende et Sana adsumsit. Hæc enim saut oppida in.Pallene, quæ nunc va. catur, sita; cui regiani olim Phlegra fuerat nomen. Hanc regionem prætervectus, in constitutum locum navigavit, obiter adsumtis etiam copiis ex oppidis Palienæ finitimis, et Thermæo sinui adjacentibus, quorum hæc sunt nomma: Lipaxus, Combrea, Lisæ, Gigonus, Campsa, Smila, Ænea. Regio, in qua insunt hæc oppida, etiam

nunc Crossæa vacatur. AbPOLYMNI Ænea, inqua finem enumerandorum A. 353 oppidorum feci, jam in ipsum Thermæum. sinum, et in terrera My- gdoniam navigavit classis, pervenitque ad prædictam urbem Ther- mam, et Sindum et Chalestram oppidum, ad Axium fluvium; qui iMygdonîam a Bottiæide disterminat, cujus in regionis arcta ad mare spatio oppida sunt Ichnæ et Pella. q 124. Classis igitur ibi circa Axium .fluvium et Thermam urbem aliaque in media site appida in statione mansit, regem exspectans. Xerxes veto et terrestris exercitus, ex Acantho profectus, per mediterranea carpsit viam, Thermam tendens. Fecit autem iter per Pæonicam terram et per Crestonicam ad fluvium Ecbedorum, qui é Crestonæis initia sumta per Mygdoniam finit, et juxta paludem, quæ est supra Axium, in sinum illum aquas suas înfundit. 125. Hac dum iter fecit Xerxes, in camelos impedimenta por- tantes impetum fecere lamies. Hi enim noctu e consuetis suis sedibus descendentes, nullo alia neque jumento, tacto, neque bomine, salas corripiebant camelos. Atqui mirari subit, quid caussæ fuerit quad leones compelleret, ut, intactis aliis omnibus, salis camelis insidiarentur, quum numquam ,vel vidissent hoc animal, vel periculum ejus fecisseut. - . 126. Sunt autem bis regianibus frequentes leones, et baves item sylvestres, quorum cornue immani sunt magnitudine; quæ in Græciam salent importari. Terminus autem kom’bus est Nestus fluvius per Abdera fluens, et Acarnaniam perfiuens Achelous. Nam nec orientem versus ulla in parte anterioris Europæ leanem aliquis vident, nec ab accidente Acheloi in reliqua continente; sed inter duos istos fluvios leones gignuntur. 127. Thermam ut Xerxes pervenit, substitit ibi cum exercitu. Obtinebant autem castra exercitus tatam oram maritimam, inde a Therma urbe et terra Mygdonia asque ad Lydiam fluvium et Ha- liacmonem, qui Bottiæam a Macedonia disterminant, in eumdem alveum aquas suas confundentes. Tantum terras spatium occuparunt barbararum castra. Fluvial-nm autem, quos commemoravi, soins Echedarus, e Ctestonæis fluens, ad potandum non suifecit exercitui, sed aqua illum destituit. h 128. Xerxes vero ex Therma prospectans Thessalicos mantes, l Olympum atque Ossam, altitudine mirum in modum eminentes, ut rescivit in media illorum angustam esse convallem, quam perfluat Peneus amnis, audivitque esse ibi viam quæ in Thessaliam ferat, l cupidus fuit nave consoeusa spectandi ostium Penei: quippe ducturus erat exercitum superiare via] pet Macedonas, superne hahio tantes, in Perrhæbos præter Gonnan urbem, quum tutissimum illac iiter esse rescivisset. Etisicut cupivit, ita fecit. Conscensa nave Sidonie, quam eamdem semper canscendere consueverat, quoties 2 z

354- HERODOTI HISTOR. Vil. tale quidpiam susciperet, signum reliquis etiam navibus proposait salvendi, relicto ibi pedestri exercitu. Ubi ad ostium Penei Xerxes pervenit, illud’que spectavit,ingenti captas est admiratione: advo- Catos’que Viæ duces interrogavit, fieri-ne posset, ut averteretur fluvius et alia parte in mare derivaretur? 129. Thessaliam fama est locum olim fuisse, utpote altissimis montibus andique circum clausam. Etenim latus orienti obversum præcludunt Pelius et Ossa montes, quorum radices sese contingunt : septemtrionale latus Olympus præcludit, occidentale Pindus, me- ridiei obversum Othrys: et cava terra inter prædictos montes inter- cepta, Thessalia est. Ig-itur quum in banc terram et alii frequentes rivi et quinque præ cæteris clari influant hi, Peneus, Apidanus, OnochonusI Enipeus, et Pamisus ; amnes hi modo nominati rivi, ex montibus Thessaliam cingentibus in hunc campum influentes. pet imam convallem, eamque angustam, exitum habent in mare, postquam in uuum alveum aquas suas cuncti infuderunt: qui ex quo iconfluxere, cæteri nomen omittunt suam, et uuum Penei, nomen "manet. Pristinis vero temporibus, quum convallis illa nondum exi- steret, quæ exitum aperit aquis, aiunt rivas illos, et præter rivos Bœbeidem lacum, nomina quidem sa quibus nunc adpellantur non babuisse, sed nihilo minus quam nunc fluxisse, atque adeo ef- Àfecisse ut pelagus esset tata Thessalia. Et ipsi quidem Thessali iaiunt, Nèptunum fuisse cmzrallem illam, prr quam tamquam eumdem içfllnll l’erreur: nec præter rationem hoc adfirmant. Qui enim Ne- ’ptunum existimat movere terram, et, quæ Iterræ matu diducta sunt, lapera hujus dei esse; is istad videns dixerit, Neplunum id ficisse. Est enim illa montium diductio, ut mihi quidem adparet, terras mon;

’ètfec’tà.’ ’ 180. Viæ autem ’ duces, t ’ quærentil i Xerxi un aliusforet Penea mitas ’in mare, rem adcurate campertam habentes, respouderunt: 2 Non ’ est, Rex, huic flumini alius exitus qui ad mare pertineat; nisihic ipse g ’ est enim tota’Thessalia" undique montibus cincta." Ad hæc Xerxes ’dixissei memoratur’: 2 Prudentes viri sont Thessali: itaque jam * multo ante sibi præcaverunt, pares se nabis non esse agnoscentes, quum aliis rebus, tum quad terram incolunt captu et expugnatu fa- jicilem.’ Nulla enim alia re fuerit opus,vnisi’ut bac finmen in illorum Werram’iminittatur, aggere ex hac convalle repulsum, et in cos per ï’quos nunc duit slveos aversum; quo. universa Thessalie, præter ’ montes, aquis mergeretur." Hæc dixit ad Aleuie filios spectantia, iquod illi, Thessali quum essent, primi Græcorum sese regi tradide- liant: quos de communi Igentis’ cousilio societatem sibi pollicitos esse Xerxes arbitrabatur. His dictis, quæ vôluerat cont’emplatus, "Thermam renavigavit. i ’ " , h 181. Ibi tum aliquammultos dies in Pieria est commoratus. Et-

POLYMNIA. ( ’ sas enim montem Macedonicum tertia pars. eirercitus tandebat, ut illac universœ copiæ in. Penhæhos, transirent. loterie). præcancs par Græciamad pastulandam terramdimimi redierunt ;- aIii vacui,alii

terra":132. Qui hæcet aquamdederunt populi, adfcrentes. bi fare .fuere: Thessali, , , . -Dolopes, . - 4 Enianes, Penhæbi, Locri, Magnetes, Malienses, Achæi Phtbiotæ, Thebani et reliqui Bœati, exceptis Thespiensibus etrPlatæensibus. Contra hos Grœci ii,- qui bellumadversus barbarum susceperunt, - fœdus pepigerunt interposito juramento, cujus hæc erat formula: " Quicumque populi Græci Persæ me tradiderint, nulle necessitate coacti, rebus suis bene babentibus, hos Delpbica deo esse decimam des.” Hœc formula fœderis fuit a Græcis contra bos initi. .. . 133. Athenas autem et Spartamrpræcanesadterrmn postulandam Xerxes non misit, hac de caussau Superiori tempore, quum ad bac ipsum Darius legatos misisset, hos, qui postulatum venerant, Allies nienses in barathrum, Lacedæmonii vera in patempræcipitaverant, jussos en; Iris terrant et aquam caperercgiadferendam. Hanc ab caussam ad bos Xerxes non misit qui postularent. Quod quidem ab fa.- . cirrus adversus præcanes admissum quidnam Atheniensibus mali acciderit, dicere non possum, nisiquod terra .eorumaet urbs-ensuite est: et bac quidem non illam ab culpam pute accidisse. v . . 134-. In » Lacedæmonios veto incubait Taltbybii ira, præcanis Agamemnonis. Est enim Spartæ .Talthybii faunin: et-:supersunt ibi pasteri Talthybii,.Talthybiadæ nominati, quibus hoc privilegium .datum est, ut omnia præconum munera apud Spartanos exerceant. Ah illa veto tempare Spartanis sacra facientibus non contigu per- litare : idque longum par tempos apud eas obtinuit.» Quod quum dolerent Lacedæmonii, et in magna panerent. calamitate, concione populi sæpius habita, et præconia cdita in banc sententiatnrsi qui: Dalle: Lacedæmoniorum pro Sparte martem obire ; tum vero Spertbias Aneristi filins, et Bulîs Nicolai, cives Spartani, egregio viri l’agonie, [sino, nobili loco nati,] et apibus emineutes, ultra sese obtulertmt ad pœnas Xerxi solvendas pro Darii præconibus, Spartæ occisis. Ita bos Spartani, tamquam subituros supplicium, in Merlus .miserunt. i 135. Estque et audacia ista harum virorum. admirations .digna, et eorumdem oratia, quæ fait hujusmadi. Dura Susa praficiscuntur, yeniunt ad Hydarnem. . Is Hydarues geaere Perse erat,præfectus oræ maritimes Asiæ; qui ses ad baspitium vocatos, etviiberaliter ex. captas, bis verbis interrogant : 2 Viri Lacedæmoniùquidtandem respuitis amici esse Regis? Me et res meus respicientes, videtisquo pacto sciat Rex viras bancs honorera. Ita igitur vos quoque si Regi - vos traderetis, quos ille viros.bonos judicat, unusquisque vestrum parti cuidam Græciæ imperaturus esset Regis beneficio.”. Ad hæq illi responderuut: «Hydarncs, non ex, æquo proficisciturhos Quod

356 HERODOTI HISTOR. V11. tu nabis das consilium. Nain id, quad tu expertus es, nabis consiliis : alterum autem non es expertus. Senne quidem nasti; libertatis vero nondum cepiéti experimentum, utrum dulcis sit, nec ne. Hanc enim si esses expertus, consuleres-nebis, ut pro ea non bastis modo pugnaremus, verum etiam securibus.” un illiresponderunt

Hydsrui.136. Inde ubi Susa adscenderunt,l ’ ’ et in conspectum venere regis, primum quidem, jubeutibus satellitibas et vini illis adferentibus ut in terrant prostrati adorarent mm, mutique»: se, etiam si in caput ab illis detrudmntur, id facturas avebant; nec enim sui maris esse «dorure Marat, nec sa mais assisse. Tarn, postquam ne id facerent ita repugnarunt, deinde hæc et bis similis dixere; " Rex Mes daruml Miserunt nos Lacedæmonii, ut. pro puascanibus Spartæ occisis pœnam solvamus.” Quibus Xerxem, ut ont generoso anima, respondit, 2 Non se similem fumant Laoedæmoniis :- illos enim, occidendo præcones, jura haminibus omnibus sabota violasse; se veto, quad in illis damnet facinus, id non admissurum ; neque illos vicissim interficiendo culpa liberaturum Lacedæmonios.” 187. Ita, ratione ista a Lacedæmoniis inita, paCata in præsene tempus est Talthybii ira, licet Spartam redierint Spertbias et Bulis. At multo post tempore recruduit illa, ut aiunt Lacedæmonii, in bello Peloponnesiorum et Athaniensium. Quss res, si que alia, antique divinitus acaidisse mihi videtur. Nain, ut in legatos ingrueret Tal- . tbyhii ira, neque cessai-et priusquam exisse: esset. becta, id jus et fus ferehat : quad vero in filins ingruerit harum virorum qui pacandœ ejus caussa ad regem eraut profacti, in Nicolaum Bulidis filium, et in Sperthiæ filium Aneristum, qui pisaatores Tirynthios. cepit, navi ancrai-la navigaus viris rapiate; id - igitnr ex divini numinis ira accidisse plane mihi fit manifestum. Hi enim, quum a Lacedæmoniis legati missi essent in Asiam, proditi a Sitalce Terei’filio, Thracum rage, et Nymphodoro Pytheœ filio Abderita, intereepti sunt prope Bisantben ad Hellespontum; et in Atticam abducti, interfecti sunt ab Atheniensibus, cum eisque Aristeas Adimanti filins, Corinthius. Sed bac quidem multis nuais post banc regis accidit expeditionem. 138. San ad superiorem revertor narrationem. Regis hæc expeditio titulum quidem habebat tamquam adversus Athenas tendens, - sed contra universam dirigebatur Græciam. Que re malta ante cognita, non eodem modo Græci amnes eraut adfecti. Quippe earum alii,Iquum terrain et aquam Persas dedissent, confldebant nihil mali a barbaro sibi illatum iri: alii veto, qui non dederant, ingenti metu tenebantul: ; quum nec navium idoneus numerus esset in Græcia, quibus excipera invadentem hastem passent, et multitude arma capere nollet, sed baud cunctanter faveret- Medis. - 139. Atque hac loco . necessitas me cogit, ut sententiam dicam,

POLYMNIÀ. 357 invidiosam quidem illam apud tudesque homines: nec tamen. me retinebo, quia id quod manifeste veram mihi videtur, pronunciem. Si Athenienses imminentis periculi metu terra sua excessiSsent, sut si manentes tradidissent se Xerxi, Græcorum nulli periculum facturi .erant mari occurrendi regi. Quod. sitergo mari nemo restitisset Xerxi, in continenti utique ita se res erat habitura. Quantumvis multæ murorum loricæ per Isthmum fuissent a Peloponnesiis erectæ, deserti Lacedæmonîi a sociis (non illis quidem volentibus, sed necessitate coactis, quippe quorum civitates singulatim àb hostium classe fuissent expugnatæ) soli fuissent relicti: soli autem relicti, fortibus editis facinoribus, generose erant occubituri. Autihoc fato eraut functuri : une, priusquam illud forent experti, quum vidissent reliquos Græcos cum Medis sentire, ipsi quoque deditionem eraut facturi: atque ita, utrumlibet accidisset, Græcia in potestate erat futurs. Persarum. Nam murorum illorum per Isthmum ducturum quænam futurs fuisset militas, exputare equidem non. possum, quando rex maris tenuisset imperium. Nunc si quis dicat, Athe- v aimes sospitatores fuisse Græciæ, non aberraverit sa veto: etenim, utrum rationem rerum gerendarum illi sequin-enim, ca ratio præ- ponderatura erat. Itaque, quum hoc sint secuti ut libera maneret Græcia, hi soli sunt, qui, quidquid Græci generis reliquum erat quad cum Medis non sentiret, id éxcitarunt, quique, secundnm deos ntique, regem repnlerunt. Neque eos oracula terribilia Delphis advenientia, - ingentemque incutientia metum, movere potuerunt ut Græciam deseo rerent: sed permanentes sustinuerunt invadentem fines suas-bastent. 140. Missis enim Delphos legatis consulere oraculum Athenienses voluerant. Qui legati postquam, peractis circuitemplum legitimis cærimoniis,*ædem essent ingressi consedissentque, hoc cui nomen erat Aristonica, oraculum ediderat: ’ 0 mîseri! quid aedetis? fugile ad extremn hammam, Remplis ædibus et salamis collibus in-orbem-conditœ larbin! Neoenim esprit firman manebit, nec corpus, . «N90 entrenui pedes, neque manu, nec de nadir quidqnnn Snpererit, sed misera ndflicta erit. Disiurbnvbilleuim illam El ignis, et mer Mavors, Syriacum agent; eurrmn. Mullsque etiam alia munila perdet loch, non modo tuum: Manique lmmoflniinm [empila rubido dubit igni, Quœ jam nunc passim Ilml suinte doline-tic, Meluqne trementin : e; de numinis Isatis Sangnis nier defluit; inevilabilium prœn-uncius malormnf Sed eX’cedile hoc penelrali, et mimi robur bpponite malis.

141-. Hisiauditis, Atheniènsium legati gravissimo luctu eraut adfecti; .Qui quum 0b nunciatam calamitatem’prorsus abjèeissent animnm, Timon Androbuli filins; civis Delphensis, spectatus in primis inter sucs, consuluit eis, ut suinte oleæ mmo iterum nitratent;

358 HERODOTI HISTOR. V11. et supplicum habita deuuo peterent oraculum. Cui quum illi obse- cuti essent, dixissentque: li 0 tex Apollo! melius nabis oraculum de patrie. ede, hos supplicum ramas respiciens, quos tibi ferimus : aut ex hoc penetrali non discedimus, sed hic manebimus usque dum vita excedamus :” hæc ubi dixerunt, alterum illis oraculum Pythia edidit hujusmodi : ’ Non potest Pallas Je"!!! Olympien: necton, Multis illum verbis prout. prudentique cousilio. Tibi vero hoc rursus verbum edico, adamantin instar firman: Quando alia omnia clpientur, quæ inlra Cecropis fines Et sauri Citbœrouis lambin nant comprelnenn ; Tritonic lion du loto-cerneau Jupiter, ut lignent marna Soins inexpugnabilis sil, qui le houque Iiberos unes. Neqne tu equitum peditumqne ingentem exercitu. Tranquillns mana, a continente invadentem ; sed mipe le. Tel-g- vertens. Erit (emplis, quum tu etiam contra subis. 0 divine Salauds! perdes tu filiol maliernrn, si" passim diucminata Cam, si" collecta. 142. Quæ quum mitiora ipsis essent esseque viderentur quam prias editum oraculum, scripto hæc consignarunt, et rediernnt Athe- nas. Id ipsum veto responsum postquam reversi legati ad popnlum retulere, et aliæ multæ dicebantur sententiæ ab bis quiiin mentem roraculi inquirebant, et bæ duæ maxime inter se conflictantes. Di- cebant seniorum nonnulli, videri deum signifièare superfuturamusc arccm. Erat enim olim arx Athenarum septo munita : hi igitur, id septum cogitantes, hunc esse lignant illum murum conjectabantur. Alii contra, nous, aiebant, a deo significatif ,- basque parandas esse, atque instruendas omissis aliis rebus omnibus, contendebant. Hi veto ipsi, qui nave; esse dicebant lignant murum, in duobus postre- mis Pythiæ versibus illis bæsitabant : 0 divine Salauds! poules tu flics maliernm, Sin passim dilseminata Genre. sive collecta. Quæ 0b verbo conturbantur animi eorum qui nave: interpretabantur Iigneum murant. Nam interpretes oraculi in banc sententi’a’m verba hæc accipiebant, quasi ad Salaminem essent cladem acceptnri, si ad navalem pugnam sese comparassent. 143. Erat autem Athenis viriquidem, nuper inter primarios cives locum éonsecutus, cui erat nomen Titemistocles, vulgo veto Neoclis filins adpellabatur. Hic vir,negans recte ista accipi abcoraculorum interpretibus, in banc sententiam disseruit. it Si ad Athenienses revera spectaret istud dictum, non adeo miti verbo usurum fuisse," ait, tt deum, sed O misera Salamis dicturum fuisse, non O divina Salamis ; si quidem circa eam perituri essent incolæ. Sed enim in hostes valere dei responsum, si quis illud recte intelligat, non in Athenienses." Itaque suasit civibus, ut ad navalem v pugnam au comparurent, lauze enim esse ligneum murum. Hanc iniparte’m quum

, ’POLYMNIA. ’ 359 sententiam Themlstocles dlxisset, censuerunt Athenienses potiorem esse liane rationem, quam illam quæ erat ab oraculorum interpretibus proposita : qui, adparatum navalis pugnæ dissuadentes, summum rei in eo verti contendebaut, ut ne manus quidem contra invadentel hostes tollerent, sed, relicta prorsus Attica, in alia terra novas sedes quærerent. i 144-. Aiia vero etiam ante banc ejusdem Themistoclis .sententia opportune vicerat. Quum ingentes fuissent in Atheniensium ærario pecuniæ, quæ ex metallis a Lauren redierant, in coque res esset, ut en. pecunia riritim civibus divideretur, et unusquisque decem acciperet drachmas; tune Themistocles persuaserat civibus, ut, omissa illa distributione, naves ex hac pecunia ducentas ædificarent ad bellum, ut aiebat, cum Æginetis. Hoc enim bellum, tune conflatum, Græciæ fuit saluti, eo quad Athenienses mari dure operam coegit. Sed naves in», ad quem comparatæ fueraut usum, in eum quidem non suut adhibitœ: ut ita tamen opportuno tempore in promtu fuere Græciæ. Has igitur naves, ante comparatas, tune habuere Atheni- enses; præterque cas aliæ eraut ædificandæ. Et post acceptum oraculi responsum habita deliberatione deoreverunt, deo obsequentes cum omnibus copiis naves conscendere, et mari, una cum eis ex Græcis qui ita vellent, excipera Barbarum Græcîam invadentem. Ista igitur, quæ dixi, oracula Atheniensibus evenerant. 14-5. Postquam veto in uuum locum convenere quicumque ex Græcis Græciam incolentibus meliora sentiebant, ibi tum collatis inter se sermonibus, fideque data, de communi cousilio placuit, primum rerum Omnium componere inimicitias et mutua bello, quæ inter ipsos obtînerent. Erant autem et inter alios conserta bella ; maximum veto inter Athenienses et Æginetas. Deindeivero, quum rescivissent Sardibus cum exercitu esse Xerxem, placuit speculatores mittere in Asiam, qui res regis sxplorarent; tum et Argos mittere legatos, societatem adversus Persas conciliaturos; item alios in Sici- liam mittere ad Gelonem Dinomenis filium,et in COrcyram, qui auxilia Græcis mittenda postularent; denique alios in Cretam : hoc cousilio, ut, si fieri posset, in uuum coalesceret Græcum omne genus, cunctique concordes junctis agerent viribus; quippe cunctis pariter Græcis imminentepericulo. Dicebantur autem permagnæ esse res Gelonis, multo ampliores quam ullius populi Græci. 146. His ita decretis, depositis inimicitiis,primum speculatores mittunt in Asiam, tres vires. Qui postquam Sardes venerunt, exercitumque exploramnt regis, deprehensia ducibus copiarum pedestrium, tortique, abducebantur supplieio .adficiendi: capitis enim .erant damnati. Quod ubi Xerxes rescivit, improbata ducum sen- .tentia, satellitum nonnullos misit jussos ad se adducere speculatores, si vivos etiam nunc nacti essent. Qui quum illos super-

360 . HERODOTI HISTOR. VIL otites invenissent, et in conspectum produxissent regis; tum veto tex, postquam ex eis quæsivitqua causse unissent, imperavit satellitibus, ut cireumducarent humilies, pedestremque’omnem exercitum et equitatum illis ostenderant. spactaculoque satiatos, in quamcum. que vellent ragionem dimitterent incolumes. 14-7. Ista imperans tex, banc rationem adjecit, ut diceret, ttsi periissent speculatoras, nec præscituros fuisse Græcos quanta rugis copina sint fama ampliores, nec ipsos magnum incommodnm bastibus finisse adlaturos tribus occisis viris: qui si in Græciam redierint. videri Græcos, cognitis Persarum rebus, ante susceptam hune expo ditionem libertatem suam tradituros; atque ita ne opus quidem Persis fore, ut ducendi adversus illos exercitus molastiam sustine. anti” similis ista regis sententia fait alteri buis. Quum Abydi Xarxes verseretur, conspicatus est naves fnunentarias ex Ponta pal Hellespontum navigantes, et Æginam atque Peloponnesum patentes. Consiliarii igitur qui adsidebant ei, ut eognovemnt hostiles esse haves, capere illas eraut parati, respicientes nutum regis, quando ille-imperium esset daturas. Xerxes vero ex illis quæsivit, quorum lai songerait. Qui ut dixera, tt Ad tuas hastes, Domina; frumentum eis advehentes z" respondit ille: tt Atqui etiam nos eodem navi- gamus, quo hi, et aliis rebus et frumento instructi. Quid ergo mali hi faciunt, quad frumentum nobis adportant ?" Speculatores igitur, quos dixi, postquam omnia-spectarunt et a Xerxe dimissi sont, ita in148. Græciam Gainer eontraPersam radiera. conjurati, postquam . in Aam spa colatures manderont; porro Argos miseront legatos. Ajout autem Argivi, res tune apud se in-hunc modum esse gestas. .Statim ab initia cognitos-ipsis fuisse adparatus quos adversus Græciam faceret Barbarus: quumqne simul intellexisseut operam daturas esse Græ- cos, ut sese in soeietatem contra Persas-adscîsoerent,legatosselmi- sinue Delphos, qui ex Deo quærerent, . "quidnam-facientes melius consulturi casent rebus suis P Nupar enim sax millia de suis occises esse a Lacedæmoniis et a Cleomene, Anaxandridæ filio.” En causas legatos se misisse; interrogantibus varo hoc respo’nsum reddidisse

PythiamFinitimis luise, : aure . immorlulibus Dih, .Verutum intrus tenons, ouates «de, Et espiti cave: onpnt enim corpus servabil. Hoc responsum sibi initia redditum a Pythia fuisse: deinde vero Argos venisse legatos; et adeuntes senatum, exposoisIe mandata. Ad sa Argivos respondisse, tt patates-se esse en facere, si, composite cura Laçedæmoniis in triginta aunas paca, dimidiumimperii in universos socios ipsi obtinuissent: et’æquum quidem esse, ut-penes ipsos summa ait totius imperii; contentas se autem dimidio fore."

H92 me? aiunt sans??? ressoudesremua minets? Arsîvqs Praçulnm- sa jetaislset contrebaœ cum Graecis societatem : et, metuentes licet ora-. (solum, cupidus tamen fuisse fœdus in triginta aunas cum Lacedæ- moniis’ paçiscendi, ut inti-a hos aunas puerilipsorum ad virilem per- yenirent saturent. Quod si enim "fœdus non conciliaretnr, veritos esse, ne, si ad superius Ianiam alia.quædam calamites in bello Per- qico accessisset, reliquum foret ut promus Lacedæmoniorum subji- çelreptur imperia. Adista autem a senatu dicta eos ex legatis, qui eraut missi, hæc respondisse: tt De fœdere quidem relaturos se multitudinem; de belli imperio autem mandatum sibi esse ut respopdeant dicantque, duos sibi esse reges, Argivis vero uuum; fieri autem npn passe, ut alteri utri regi Spartanorum abrogetur imperium. n At, quin cum suis duobus ÀArgiyus æquumi jus. suffragii habeat, nihil impedire." Ita, aiunt Argivi, non ferendamisibi visum , esse Spartanorum larrogantiam, maluîsseque se sub Barbarorum esse imperia, quam Lacedæmoniis parera: edixisseque senatum legatis, ut ante solishoccasnm finibus un excellerait; id ni facerçnt, (radium (’qcç, 150. Ista quidem mon bis de rébus iri. ipsi memorapt . Argivi. Est veto alia fuma par Græciam vulgata; misisse Xerxem, priusquam expeditionem in Græciam susciperet, Argos caduceatorem. Qui ubi ad- À yenit, in hune modum locutus esse fertur: if Viri Argivi! reis Per- sarum hæc vobis dicit. Nos Persan existimamu’s, a qua progeniti sumus, fuisse Persei filium, Danaæ’ nepotem, natum ex Cephei filin .4ndromeda: ita igitur a vobis sumus oriundi; Proinde æquum non est, rut sut nos progenitoribustnostris bellum. faciamus, aut lut vos, aliis opem ferontes, contra nos in acie stetis; sed ut domi manentes, pquietem agatis. Nom, si mihi ex sententia res successerint, nulles potiers loco, quam vos, babebo." I Hæc audientes, Argivos magni facisse: et statim quidem, nihil nec pollicitas esse Græcis, nec ab V illis, postulasse; sed, postquam eos ad, societatevarçeci invitarunt, tum veto, quum bene gnari’essent’ Lacedæmonios secum non corn- municaturos esse imperium, dimidium illius postulasse, ut hac præ- textu utentes otium ragèrent.) 151. .Cum bis etiam congruere, aiunt Græcorum nannulli, aliam rem, quæ quidem multis post annis incidisse memoratur. Adfuissa tune forte Susis Memnoniis, alterius cujuspiam rei caussa, legatos Atheniensium, Gallium Hipponici filium, ejusque collegas: Argivos .vero et ipsos, par idem tempus missis Susa legatis, ex Artaxerxe n ,qusesisse, utrum " sibi adhuc fit-ma maneat amicitia quam cum Xerxeconciliassent, an hostes abillo judicentur P” His regem Ar- qtaxerxemrespondisse, ttutique firmamxmanere, neque se ullam ci- ,vit’atem sibi mugis amicam, quam Argos, existimare.” .152. haver?) on ratera lieues caduceatorem Argos misent un " * 3 A ses HERODOTI msroa. un. dicentem; et un Argivorum legati, Susa profecti, Anaxarxem de amicitia interrogaverint; id equidem pro certo confirmare non pas? sum: nec de Ibis alîam pronuncio sententiam, nisi quam ipsi dicunt Argivi. Cæterum bac satis scia, si amnes homines propria mais in commune conferrent, cum aliorum malis illa permutaturi, fore ut unusquisque, propius inspectis aliorum malis, lubens rursus en re- portaret, quæ ipse adtulisset. Ita nimirum. non turpissime Argivi egerunt. Ego autem dicere debeo quæ memorantur; nec vero omnibus utique fidem debeo adliibere : alque hoc idem in universam banc Historiam dictum intelligi velim. Nam et hoc traditur, Argi-i vos advacasse Persam in Græciam, quum male illis cessisset adversus Lacedæmonios bellum, quumque quidvis’ potins sibi accidere mallent, quam in tristi sa statu, que tunc eraut, mariera. Atque hæc de Argivis bactenus. 153. la SICILIAM et alii asociis missi legati venerunt, cum Gelone acturi, et a Lacedæmoniis missus Syagrus. Gclom’s hujus progeni- tor, Gelæ incola, ex Telo insula erat. contra Triopium sita: qui, "quum a Lindiis ex Rhodo, duce Antipbemo, Gala conderetur, ce: loniæ fuerat socius. Hujus posteri, pracedente tempera bieropbantæ fuerunt inferarum dearum, et constanter idem munus tenuerunt; ad quod Telines, anus ex illorum majoribus, tali mode fuerat proie motus. Cives nonnulli Geloi, in seditione victi ab adversariis, in. Msctorium oppidum confugerant supra. Gelam situm. H’os Telines Gelam reduxit, nulla bominumh’manu adjutus, sed solis sacris harum dearum. Unde yero hæc sumserit, aut quomodo nactus sit, dicere non posum. Sed bis fretus reduxit illos bac conditione, ut posteri ipsius bieropbantæ illorum dearum essent. VQuod autemp audio rem tantam a Telîne esse perfectam, id eo magis etiam mirer, ’ quad, quum talia non a quolibet boniine patrari passe existimaveè. rim, sed ab anima forti et virili robera debera proficisci, hic e con-y trario perbibetur a Siciliæ incolis elfcemînatus et mollis admodumz homo fuisse. At is quidem ita munus hoc obtinuerat. I l 154. Mortuo Cleandro, Pantaris filio, qui postquam septem armisL Gelæ fuerat tyrannus, a Sabyllo cive Geloo est interfectus ; ibi tum Hippocrates, Cleandri frater,lmonarcbiam suscepit. iQuo regbante Galon, anus e posteris Talinis bierapbantæ, cum aliis multis. et inx bis cum Ænesidemo Pataici filin, custosr corporis fait Hippocrstis: nec veto multo post 0b virtutem prâefectusiuniviersi equitatus nominatus est. Nam quum Callipolitas et’Naxios oppugoaret Hippo- crates, et Zanclæos et Leontinos, itemqoe Syracusios etlBarbaros maltas ; in’cunctis bis bellis præclare Galonis virtus eminuit. Ea- rum autem quas dixi civitatum nulle, prie’ter Syracusas,leifugit quia. in servitutem aerippocrate redîgeretur. Syracusio’s vero, prælio «victos ad Elorum fluvium, liberaverunt Coriathii et Corcyrsèi; eau-

i ,- v-POLYMNIA. I ses cilîata pace in banc conditionem, ut Camarinam Hippocrati traderent Syracusii: nain antiquitus Syracusiorum Camarina fuerat. 155. Postquam veto Hippocrati etiam, quum totidem annos quot Cleander frater regnasset, accidit ut ad Hyblam urbem, bellum gerens cum Siculis, occumberet; tune nimirum hic Gelon, nomine quidem tenus opem ferens filiis Hippocratis Euclidi et Cleandro, Quibus jam parera cives noluerunt, re vera autem, prælio victis Ge- x lois, solus ipse regnavit, Hippocratis filiis imperio fraudatis. Quœ res quum ei præœr spem successisset, deinde gamoras quos vacant .Syracusiorum, [id est, prædiorum possessores] urbe ejectos a populo let a propriîs servis, qui Cyllyrii vocabantur, ex Casmena oppidô vSyracusas reduxit, et hac quoque urbe potitus est. Populus enim Syracusiorum adventanti Geloni et se et urbem tradidit. 156. Syracusis potitus Gelon, jam non tanti fecit Gelæ imperare! itaque hoc oppidum fratri suc Hieroni permisit, ipse veto Syracusas quolibet mode munivit et auxit: erantqne ei Syracusæ loco on); nium. Et brevi hæc urbs crevit floruitque. Nam et Camarinœos leunctos, Syracusas trausductos, cives fecit, diruta Camarina: et majore parte Geloorum civium eodem modo, quo Camarinæis, usus est. Megarenses vero Siciliam incolentes quum ab i110 oppugnati .in deditionem venissentj; opulentiores eorum, qui bellum contra cum suscitaverant, et 0b id se perditum iri putabant, pariter Syracusas transduxit, civesque fecit ; plebem autem Megarensium, quæ belli non fuerat auctor, et nihil ab i110 mali se passuram exspectabat, banc item Syracusas perductam vendidit ea conditione, ut e Sicilia expor- tarentur. Eudemque modo Eubœensibus usus est Siciliam incolen. .tibus, discreta plebe a locupletibus. Egit autem ita cum utrisque hac causse, quad moiestiæ et periculi plenum putaret, una cum pleige; habitare. Taii modo potens tyrannus Gelon evaserat.. 3 157. Tune vem, postquam Syracusas venere Græcorum legati, in. conspectum Gelonis producti, hæc apud eum verba fecerunt. "Mi- pserunt nos Lacedæmonii et Athenienses hornmque socii, ad socia- -tat.em adversus Barbarum te invitaturos. Haud dubie enim hune .nosti Græciam invadentem; virum Persam, qui Hellesponto ponte juncto universas Orientis copiasex Asia transducturus est, et bellum illaturus Giæciæ; caussam quidem prætexens, contra. Athenas se ducere exercitum, in animo autem habens totam sibiGræciam sub: .jicere. Tu vem magna prœditus es potentia, et baud minima pars Græcîæ apud te est, qui imperas Siciliæ. Succurre igitur liberanti- Abus Græciam, cum eisque eam liberal! . Etenim junctis Græciœ viri- . bus magna contrahitur manus, et pares sumus invadenti hosti. Sin .nostrum alii nosprodunt, alii juvare nolunt, et exigua pars Græciæ. sennes; tunc vexa est vexenduin, ne Gtæcia pereatuniverSa. Noli enim

364 HERODOTI HISTOR. VII. existimare, si nos prælio victos Persa subegerit, non eumdem ad Ïè pariter venturuin; sed, priusquamistud accidat, tibiprospiee! Nobiâ enim opem ferons, te ipsum .tutum præstabis. Rein bono cônsilio susceptam bonus pierunique sequi exitu’sl soiet." Sic iililocntiisuntï 158. Gelon vem, vehementer illos increpanisyin buire modum rei spondit.. fi Viri Græci, arroganti utentes oratione nuai restis me bortari ut subsidio vobisveniam adversus Barbarum. Atiiidein vos; quum prias ego vos rogavi,.ut barbaiorum exercitum’mecum àdgïe- dereminitobtestatusque sum ut Doriei necem; AnaXandridæ filii, ab Egestæis commissam ulcisœremini, simulque, adjutorem me vol- bis obtuli ad iliberand’a emporia,’le quibusvmagna commoda’fruâu’sl: que ad vos redibant, nec mei caussa venistis ad opem mibi retendait), nec ad ulciscendam Doriei eædem; et,per vos si stetisset, omnia hæc in barbarorum forent potestate. At, postquam bene atque prospere mihi omnia cesserunt, nunc, ubi in vos versum estbeiinmi, Iin.vosque ingruit, ita demum memoria vos subiitiGelonis. Veruml I tamen, quamvis a vobis turpiter fuerim contemtus, non ego yestrum erosimilis, sed paratus sum opemqvobislferre, ducentas præbiçunis A triremes, et,vicies mille milites graviter armatos,’bis mille equites, bis mille sagittarios, bis mille funditores, et bis, mille cursqrios Ï lequites leviter armatos : denique universo Græcorum exercitui fru- I mentum me suppeditaturum, usque dum idebellarimus, recipio. At phac:conditione hæc polliceor, ut dux et imperator’siin ,Griaecorum adversus Barbarum: alia conditioue nec ipse. venturus sain, nec w

,aliosmissurus." 7159.. Hæc audiens non tulit Syagrus, sed , bisA verbis q rèspopdifi: g .V ." Ingentia profecto lamenta. tolleret PeiopidesiAgamemnon, si audiret Spartanis imperium ablatum a Gelone et Syracusiis. Mimi) V hujus conditionis ne porro mentionem facias; ut tibi tradamus ini- perium. Sed, si vis auxilio venire Græciæ, scito sub Lacedæmo- niorum te fore pimperio: id si tibi non placet, noli auqxilio venire? i 160. Ad hæc Gelon, videns aversantem Syagri :sermonem, po:- i.stremam banc illis proposoit conditionem. " Hospes Spartane !” in. quit, n Contumeliosavverba, in hominem projecta, iram soient-exci- .tare.: at tu, quamvis contumelioso usus sermone, me tamen non in- A .duxisti ut! in respondendo sin; immodestus. Quandoquidem veroi pvos tanto studio urgetis ut imperium teneatîs,’ consentaneum est ut I ,ego majori etiam studio, quam vos, mihi hoc postuiem, quippé’muit’o ,majorem exercitum, multoque plures naves vobis adducturus. At, [quoniam adeo adversa vobis hæc conditio est, nos de. eo quod priiis .postulavimus, nonnihil concedemus. Si pedestribus copiis vos «Àfueritis,.ego nauticis præero : sin vobis rompe est classî prestesse, ego pedestribus præero copiis; Ant in alterutro hOrum adquies’cefetviob oportet, aut abire talibus sociis destitutos.”

’IÏÔLYMNIÎA. I i 965 161. me au sans proposait, hhtêim muséum,» hmm Lacedæmonîum, bis verbis resplendit. fi Rdvaytacusarumi!’Non nuai-am. petiçüro’s i108 ’ad ce Græcia misit, sed exercitum. Tu vem négâssexercifiüm .te misslirum,’nisi ’Gr’œci’æ imperes: nempe imped rare’ilb" cupis. Quatëniïs igîtm- universiîGreècofmn ’exercitIIsidua Acatumltîbivpostulasti, satis nos Aihen’ienses habuimu’s silentiam tenere, bene gnari idoneum’fore Laconem adirationëm tibi pro mais». r que reddendam : nubc’ve’ro; ubi de universi’imperîiisumma conce- dens, classis Ipostuias"imperium, sic ’tibi ’babe. Si avel Laco ftibi Concedéret classil; imperium, nos non concedETemUs z nostrum enim 110c munüs est, nisiiIJacedæmo’nii id iv’elint. ’His ergo, ’si’claSSis on» ’tinere imperium voluérint, ’non repùgnamus: am vero Îid contadi- ’mus neinini. iSic enimïfruSt’ra ’nbs maximas Græcorum omnium inaufi’càs copias parafas ib’abe’remus, si ’Syra’cusîîs nos Athenienses uîmpêripbedere’mus, qui ipbpuium exhibemusàntiquissimum, aulique Is’infinis’Græcbr’um qui numquam isolum’vertimusziquode populo etiam Homërüs poèta imam-m virum ait’sadillium venise, et or- ’dinsis’se instruxisseque èx’ercitum; iQuo minus reprehendeifdi suint]:

AquOd’ista162. .Tum. vèro Gelon; dicimus." " HospesIÏAtheîniensis ’ ’ Pais,I i ’"i ’Vosi vide- ’mî’ni imp’ëràtores- quidem haltère, sed; quibns’hi imperent, non "ba- (bituïos. Quoniam iigituri nihil remittentes; omnia .vultis i hersera ; ocyuspbinc abîre maturate, domumque reversi nunciate Græciæ, ver Ï’ei er’anho esse e’x’emtüm.” Cujùs’dieti-bæc sentencie. est,-qu’ami11e significarei volait :iflëm’pe iatis’"ôonsmt;’pfaèstanflssimam anni partim .rver ’esëe; suümv’iaü’tèm exercitum’ praè’sthntiseîmam partem dixit in. - Græéonimiekerâtu. [Itaque G’ræciâm, socîemtei ipsiæïdestitufim, comparavit cum auna; cui ver si: exëmtum. A î 163. Légatiiigitur’Græcôiuin;lfisœ cum Geiôneactis, demain ’navigarunt." Atque ita tune Gelbn; limans quidem Græcis, ven- tusque ne superando Barbaro impures sint futuri, sed indignumi èt iintoierabile existiimans’, regemSiciliæ, iniPelopbun’esum trajicientem, ’sub- imperio esse Lacedæmoniorum; hanc’quidem aspernatus’ est ’cOnditionem; sed imam rationem est sedums. ’Simul’ arque Persam iinte’ilexit trajëëisse ’Helles’pofltu’m, cum tribus navibus acbuarïa iquinquaginta rémo’rümïi Cadmum, Scythæ ’ fiiium, genere Coum, ’ Delphosmisit’; multis’pe’cuniis et pacifioismaridatis instructum, qui ’beÏli ’sex’itum eispec’tafet; Aet’qui’d’em, si vicisset Barbarüs, peciinias f ei’et tèfiàm’iéf aquam n’omi’ne Gelonisïtraderet’ysin-Græci’vicissdnt, i pecuniaëles! Camusflhîêantea; répofiai’et. (pour puni in’rt’egnum ’ 4’ Gomnffirmoire- ’rûm statu amenuisons spofite; nullo’ imminente periculo,’:sala justifiaiduclgus, in media Cois deposueratwegnum; crin i iifi’gfiiverat. ivîlbi "bilai Samü’s Zanclam’iuflmn’nenuit babiuvifque,

866 HERODOTI HISTOR. VIL cujus nomen in Messanam mutatum est. Hanc igitur Cadmum,qui isto modo in Siciliam venerat, Gelon propter reliquam etiam viri justitiam sibi perspectam, Delphos misit: isque prester alia justifie documenta etiam hoc non minimum a se editum reliquit,- quod, quum magnas in manibus’baberet pecunias a Gelone sibi creditas, intervertere ces, quamquam nihil iprobibebat, noiuerit ; sed, postquam pugna navali vicissent Græci, et Xerxes cum’exercitu abiisset, ipse etiam in Siciliam reversas pecunîas omnes Geloni reportaverit. ’ I 165. Memorant etiam Siculi, quamvis sub imperio futurum La- cedæmoniorum, vel sic tamen Gelonem subsidioventurum fuisse Græ’cis, nisi Terillus Crinippi filins, Himeræ tyrannus, a Therone Ænesidemi filio, Agrigentinorum monarcba, Himera ejectus, sub idem tempus trecenta millia Pœnorum et Libyum et Iberorum et Ligurum et Helisycorum et Sardorum et Corsicanorum, bornmque ducem Amilcarem Annonis filium, regem Carthaginiensium, in Si- ciliam transduxisset. Nempe Amilcarem ad .istam suscipiendam expeditionem induxerat Terillus, pro hospitii jure opem ejus implorans: maxime vero eum commoverat Anaxilai studium, Cretinæ filii; qui, quum Rhegii esset tyrannus, traditis Amilcari filiis suis obsidibus, persuaserat ei ut in Siciliam uajiceret ad opem socero suc ferendam : filiam enim Terilli, nomine Cydippen, in matrimonio » Anaxilaus habuit. Ita igitur Gelonem, aiunt, quum Græcis auxilio venire non pomisset, pecunias Delphos misisse. - 166. Ad hæc memorant, eodem die in Sicilia Gelonem et Thero- nem Amilcarem Carthaginiensem prælio superasse, quo die Græci" ad Salaminem Persas superarunt. Amilcarem vero, qui a. patre Carthaginiensis, a matre vero Syracuaius fuit, et 0b virtutem ad regiam dignitatem a Carthaginiensibus erat promotus; hune, audio, postquam collatis signis victus est prælio, disparuisSez- nec enim vivum, nec mortuum, usquam terramm fuisse repertum, quamquam Gelon omnia diligentissîme perquisiverit. v I . 167. Narrant vem Pœni, probabili ratione utentes, Barbaros cum Græcis in Sicilia ab solis orçu susque ad vesperam pugnasse: (eo enim usque extraxisse pugnam;) Amilcarem autem per id tempus in castris manentem sacra fecisse et perlitasse, integra corporal super ingente pyra cremantem; tum vero, quum, .vinutn forte infun- dens sacris, suas vidisset in fugam versos, se ipsum in ignem con-L jecisse, atque ita crematum nusquam comparuisse. Eidem vem Amilcari, sive hac ratione, quam Pœni narrant, e conspectu hominum remoto, sive alia quam Syracusii tradunt, Carthaginienses et sacra faciunt et in omnibus civitatibus, quæ ipsorum sunt colonise, monumenta erexerunt, maximum veto in ipse Carthagine. Sed ’hæc de Siculis reluis hactenus. 168. Corcyræi veto aliud lestais responderunt. aliud. baccarat:

POLYMNIÀ. Ï 367. un!!! et bos ml- societatem invitarunt iidem qui in Siciliam eraut missi; eademque oratione apud bos usi sunt qua apud Gelonem, Et hi quidem statim polliciti surit auxilia se missuros, dieentes « non negligendam sibi esse salutem Græeiæ; quæ si periret, nihil, aliud sibifore reliquum, nisi ut proximo quoque die servitutem ser- virent: itaque quanta maxima vi possent, illi suceurrendum.” Ita apeciose responderant. At ubi adfuît auxilia mîttendi tempos, ibi tum, alia sentientes, naves quidem eompleverunt sexaginta: sed ægre in altum provecti Peloponnesum adierunt, et circa Pylum et Tænarum Laconicæ terne, inhibitis velis naves in alto tenentes, ex- apectarunt bi quoque exitum belli; minime quidem speranœs fore ut Græci saperiores discedant, sed existimantes Persam ingenti reportata victoria universæ Græciæ imperio potiturum. - Itaque consulto id fecerunt, quobæc et. talla Xerxi dicere pussent: tt Nos, Rex, quum Græci ad hujus belli societatem adsciscerent, qui copiasrnon, mi-nimas habemus, et navium baud minimum numerum præbere po-- termina, sed maximum post Athenienses, noluimus contra te arma ferre, aut quidquam quad ingratum tibi foret, facere,” Talia di- cendo sperabant melius secum, quam cum aliis, actum iri:. quod etiam eventurum fuerat, ut equidem opinor. Adversus Græcos vem alia eis patata excusatio erat, qua etiam usi sont. Accusantibus enim illos Græcis quod auxilia non misissent, dixerunt: ti eomplesse se quidem sexaginta triremes, sed ventis etesiis probibitos esse Ma- leam circumvebi; ea causse. ad Salaminem non pervenisse, neclullo pravo cousilio factum esse, ut pugnæ navali non interfuerint.” .Ita

169. Cretenses, postquam eus ad belli societatem invitarunt Græei quibushi idGræcos mandatum erat, banc iniereeluserunt. rationem. Communi cousilio . Delphos missis legatis quæsiverunt ex Deo, au ce au ipsorum esset futurum, si opem ferrent Græciæ? Quibus Pythia respondît : ii Sushi! Conquerimini quantum vobis lacrymarum materiam immiserit Minos, intus quad, quum Græci vobis ad ulciscendam ipsius in Camion patratam eædem operam suam non contulissent, vos illis ad vindi- candam malierem a barbaro viro e. Sparta raptam socios vos ad- :junxistis !” Id responsum ubi ad se relatum Cretenses audivere,

opem170. Minoem Græcis quippe fumaferre est, quumsupersederunt. Dædalum quærens in .Sica-- - nium venisset, quæ nunc Sicilia voeatur, violenta morte ibi oecubu- isse : interjecto autem tempore Cretenses, bortante Deo, universos præterlPoliebnitas et Præsios magna cum classe in Siciliam profectos, urbem Camicum, quam mea astate Agrigentini incoluerunt, quinque armis continuis oppugnasse; ad extremum vero, quum nec enpere urbem, nec diutius manere fame pressi possent, re infecta Eosdem deinde, narrant, circa.Iapygiam navigantes,

ses HERODOTI nieras. vu. ingenti ’oborta tempestate ad terram fuisse adpulsos, fiacüsque navibus, quum nulle in Cretam redeundi ratio adpareret, ibi mansisse, et condita Hyria urbe, ex Cretensihus mutato nomine Iapyges Mœ- - sapios, et ex insulanis incolas continentis esse fœtus: tum deinde ex Hyria reliques ab eisdemiductas conditasque esse colonies, qua: longoiinterjecto tempore evertere conantes Tarentini ingeutem cladem passi surit, ut cædes hæc hominum Græci generis maxima fuerit osmium que: novimus, tain ipsorum Tarentinorum, quam Rbegino- rum. Ex Rbeginis enim civibus, qui, a. Micytho Cbœri ofilio vi coacti, auxilio Tarentinis voueront. en oceasione perierunt tria millia; ipsorum vero Tarentinorum tante fuit multitude, ut iniri numerus non-potinait. Micythus autem, qui minister fait AnaXiIai, Rhegii refluas erat ad administrandam urbem; idem qui deinde Rbegio puions, Tegeam Arcadiæ habitavit, et multas illas Olympiæ statuas

17 l. Sed hæc de Rbeginis et Tarentinis in transcursu dicta sunto. lndedicevit. Cretam vem hominibus viduatam . immigrasse,. aiunt Præsii, alios. flamines, maximeque Græeos: tertia vem post Minois obitum ge- natations gestes: esse bellum Trojanum, in que non postremi ordinis adjutones Menelai Cretenses fuisse satis aiunt constare. Pro ista neroropeta Græcis navata, postquam a Troja rediissent Creœnses, fumera pestemque et ipsis et gregibus ipsorum esse obortam; denique, desolata iterum Creta, tertios nunc Cretenses una cum bis, qui e superioribus reliqui fuissent, .eam habitera. Hæc igitur in memoriam illis revocans Pythia prohibait auxilia Græcis mittere volentes. l 172. Thessali primum necessitate eoaeti Medorum partes sequi œœperunt, postquam ostende-antan sibiplacere Aleuadarum ardt ficia. Nain simulatque-intellexeruut Forum esse in Europam tra- 5eeturum, legatos in Istbmum miseront, ubi eonvenerunt ilegati a dvithtibus meliora sentientibus daleeti, qui pro salute. Græciæ deli- xberarentr Ad bos ubi venerant Thessalorum legatî,rhae oratioua vusi. arum: N Viri Graci! .Custodire oportet fauces Olympiens, quo Thessalia et universa .Græciaabello. tata præstetur. Surnus quidem .nos- patati ad essuobiscum coatodiendas, sedet vos oportet validum mittere exercitum: etenim, nisi miseritis, scitote mecum Persa fœ- rdusreue inituros. vNec enim profecto æqusup est, ut nos, qui ante 16le Græciamadeo .sumus.expositi, soli pro vobis pereamus. «Quodsi vos opem ferre mon vultis, nullam nabis necessitatem pote- -ritisnimponene ;. ultra vires :enim cogi nemo. potest: sed ipsi dahi- .nus-0peum ut salutinostræ consulanus.” Hæc Thessalorum fait

175.- clabaudât cautions decreverunt Gsæci-pedestrem’exerd- «un:amatie. mariiinTbessaliam mittere,.qui-fauees.illas - - . I custodiret. Qui

.’ .’-’POLYMNIA. ’ ’ ’ 869 ubi collecta est exercitus, par Euripum navigavit; et postquam Alan Acbaiæ pervenit, in terram expositus, relietis ibi navibus, in Thessaliam ire perrexit: et in Tempe pervenit, ubi sunt fanes: quæ ex inferiori Maeedonia in Thessaliam feront secundum Peneum fluvium, qui inter Olympum montem et Ossam- interfluit. Ibi castra posuerunt collecta Gtœcorum circa decem millia graviter armatorum : cum eisque Thessalorurn erat equitatus. Imperator crut Lacedémoniorum, Euæbetus Careni filins, ex polemarchisvelect’us, non quidem ex regia familia natus; Atheniensium veto, Themistov- ’ cles Neoclis filins. At nonnisi paueos dies biibi mauserunt. Ad- venientes enim ah Alexandra Macedone, Amyntæ filin, legati sua- setunt eis ut discederent, ne in hi; faucibus manades conculcarentur ab invariante exercitu; quibus verbis illi multitudinem copiarum peu desttium nauticarumque significarunt. His igitur ita suadentibus’, quum salutare videretur consilium, satisque constaret bene adversus ipsos animatum esse Macedonem, paruerunt Græci. Mihi veto via detut metus fuisse, qui illis utdiseedetent suaserit, quum intellexissent aliam præter banc esse viam qua in Thessaliam transite hostie posset, pet superiorem Macedoniam et Penhæborum fines juxta Gonnum urbem; que etiam in-Thessaliam transiit Xerxîs exercitus; Græci igitut, naves suas tepetentes, ad Isthmum retro sunt profecti.’ 174;. Hæc ianhessaliam expeditio suscepta est, quum tex in eo fait ut in Europam ex Asia trajiceret, jamque Abydum pervenerats Ita ergo Thessali, sociis destituti, studiose, neque amplius dubitané ter, Medorum partes sunt amplexi, et in ipsis rebus getendis utilisç

aimassese175. Græci postquam tegi ad Istlunum præstitetunt. pervenere, reputantes ea queI ab Alexandra nunciata eraut, deliberarunt qua ratione bellum administrarent, et quibus in lacis sedes belli esset statuenda. Vioit aententia, ut Thcmopylarumfauccs custoditentut: nam et angustic- res bas esse constabat quam illas pet quas ex Macedonia in Thessaé lîam transitut, siruulque propiotes hæ eraut ipsorum terras: canent autem, pet quem deinde factum est ut intarciperentur Grœci ad Thermopyles, ne esse quidem noverant, priusquam Thermopyles ingressi resciverunt a Trachiniis. Decreverunt» igitur, custoditis illis faueibus Barbarum introitu in Græciamprohibere, classera veto. ad Artemisium terræ Histiæotidis mittere. Nain vicias inter se sont îsta loea, ut quid uttobique geratut facile cognosci possit; et loco-

176. Artem’aium ex aperto mari Thracico in-angustum fretum mmeoarctatur,,quod hæc est inter Sciathumratio insulam est. et continentem - i Magna lias: inde.angustias illas excipit Artemisùtm liane Eubœæ, in que est Artemidoa (Dianæ) templum. Fatma autem illæ, par que: on Traçbine infirmoient est intranet, ubi Marat, nonultra

. a a 870 HERODOTI HISTOB. VIL dimidiatum-pletbrum (quinqusgînta pedes) patent. Necivern ibi angustissimus locus universi hujus tractus est, sed ante et post Then- mm.- nam prope Alpenos, qui saut post illas, nonnisi uni agendo e vebiculo via patet: roi-susque ante Thermopyles, ubi est Phoenix rivas, prope Anthelam oppidum, non nisi uni vehiculo patet item. Ah accidente vem Thermopylarum mons est præaltus, inaccessue prasruptusque, ad Œtam tendens: ab oriente veto viæ, mare est et paludes. Saut autem in bis faucibus aquæ calidæ, quas Chytros [id est, Lebeteo] incolæ vacant; supra quas ara erecta est Herculi. In hisce faucibus coustructus erat murus, in quo olim porta fueratg Murum illum Phocenses emmantelant metu Thessaldrum, qui ex Thesprotia venerant, terram Æolidem babitaturi, quam nunc Fusain dent. Quum enim id agerent Thessali, ut vi subigerent Phocenses! muro isto exstructo bi sibi præcaverunt; atque etiam in vinai, qua transitur, calidam aquam derivarunt, quo voraginosus fieret locus ; quidlibet machinantes, ne in tel-nm suam irrumperent Thessali.’ Munis igitur ille antiquitus erat ædificatus, tune vero majorî ex parte comerat vetustate. Grœcl autem restituera cum decreverunt, et ibi Barbarum introitu Græciæ probibere. Abest autem proxime a via viens, nomine Alpeni : ex quo rei frumentayiæ prospicere sta-

z 177. Hæc itaque loca baud dubie opportuna. illis visa eraut: mue adeo, provisis rebus omnibus, reputantes nec multitudine minant ibi uti pesse Barbares, nec equitatu, excipere ibidem imine tu!!!tuerunt. invadentis Græciam hostis decreverunt. Quumque cognovissent.r in Pieria esse Persam, pedibus alii profecti sunt ad Thermopylas,

alii- 178. Dummari ita Græci, sa bifariamArtemisium. divisi, occurrere hosti I t mutinant; . , . intetimDelphenses, et sibi et Græciœ timentes, deum consulueruut. Redditumque bis est responsum, tt precibus votisque plument ventos; bos enim magnas Græciæ fore adjutores.” Id acceptmn responsum protinus Delpbenses Græcis omnibus, qui libertatem Mari eupiebaut, renunciarunt; coque nuncio apud bos, quippe ad bard bari adventum vehementer trepidantes. immortalem inierunt grai- tiam, Deinde iidem Delpbenses ventis ararn dediearunt in Tbyia, ubi fanum est Thyiæ, Cepbissi filiæ, cujus de immine locus iste nomen invenit, sacrificiisque illos placarunt. Argue etiam nunc en cueilli jussu ventus placent Delphenses. l . » 179. Nauticua Kamis exercitus, Therma urbe profectus, navibus I decem optime Inavigantibus recta Scisthuin trajecit; ubi in statione erant speculatoriæ tres naves Græcorum, Trœzeuia, Æginensis, et Attioa’. Prospicieutes autem hi neveu Barbarorum, fugæ sese mandant.180.. Et Trœzeniam quidam uuum, . cuin puent i. Praxinus, V pro; ,

’Ï I " POLYMNIA. .’ i ’ 8H thus’capiuminseqùentès Barbari.’ Quo facto, ex ’classiariiseuiu qui forma cæteris prœstabat, in rproralni navis deductumymactant, . faunumom’en sibi ce ducentes. pulcberrimum Græcorum,aqùem primum omnium cepiasent. Erat autem mactato huic nomen Léo g qui fartasse aliquatenus propter ipsum etiam hoc nomen istam sorâ

tenu181. Æginens’isxve’ro .expertus triremis, cui Asonidesest. erat a præfectusftltepia 4 . i i - .. dationem etiam quamdam injecit bastibus; Militabat’ enim in sa Pytbeas. Ischenoi filins, qui fortissiinurn virum ille die se prœstitit; et, postquam capta est navis, eousque pugnam restitit, donec tout; veluti in frustra esset concisus. Quem Persæ, qui in illis navibua militabant. «quum cadenas non esset mortuus, sed spirant adhuc; propter ipsius virtutem in vita ser’vare maximifacientes, myrrbia vaincra vini curai-nm, et fasciis ex byssina sindone obligeront: eumdemque, ut ad castra sua redierunt, universo exercitui sunna cum admiratione ostenderunt, benigneque cum eo egelrunt; relia. quos autem, quos in eadem’ navi ceperunt, mancipiorum loco M

. ’ 182; Ita igitur duæ ex illis navibus ab bostibus captas sont: tertio verobure. trirernis, cui IPhormus ’ .præerat ’ -Atheniensis; - dum fuga sereceo pit, ad terrain impacta est in Penei ostiis: et havi quidem potiti sans barbari; îviris autem non item. Hi enim, sbnulàflue ad littus navem ejeçerant, e’xsiliere, et per Thessaliam iter facientea radieront. Atbec au. "Hæc ubi Græci, ad Artemisium castra babentes, .perignea .ex Sciatho editos’ coguoverunt, territi, ab Artemisio ad Chalcidein hum classe se receperunt, Euripum custodituri, relietis quidem spas culatoribus in editis Eubœæ lacis. : I l . . . 183. Ex decem, quss dixi, navibus bostium tres ad scopulum ac, "cesserunt inter Sciatbum et Magnesiam’ interjectum, qui Mynnex [id est,,Formica] vocatur, super coque Barbari advectam lapident columnam erexerunt. Dein, quum jam nihil amplius navigatioin pbs’mfet, prætarmissis ab regis ex Therma profectione undecim diebus, ipsi omnibus navibus Therma profecti, cursum versus Graaciam continuai-nm. chopulum autem illum, in media fere freto situm, indicaverat eis Pammon Scyrius. Totum igitur diem navigantes Barbari viam confecerunt asque ad Sepiadem terras Magnesiae et ad littus inter Castbanæam oppidum et Sepiadem 0mm interjectuma 184-. Ad hune usque locum, et usque Thermopyles, exacts male.- rrum fuit Kamis exercitus : et numerus quidem Minium, ut ego. com;- putando invenio, tunc adhuc bic fuit. Quum naves ex Asie pro. fectæ mimera fuerint ducentæ et septem supra mille, Vortex-cm multitudinem ex singulis popnIis collectampreperio fuisæ uuum et du, Icenta quadraginta millia hominurnvcum quadringentis, ducenos in quaque nui virus supputando. firent autem inquaque illarum

373 i HERODOTI HISTOR. V11. vium, putter indignas classiarios,- trioeai du 11m, Medi,’ a Saeæ: quæ altera multitude cilicit hommes vicies sanies mille, du. centos et decem.- Huic veto et superiori alunera etiam" eoa, qui in quinquagintasremorum navibus actuariis fuerunt; stao’ mens in- earum quaque, plus minus, fuisse octogeuos. Collecta autem bujusmodi navigia fuerunt, ut jam ante demonstravi, ter mille : fuerint igitur- in bis dueenta quadraginta hominurn millia. Itaque navales bæv copias ex Asia transductæ numcro fuere quina gente septemdeeim bomiuum milliacum sexcentis et decem. Jam peditatus fait decies septies- centenorum minium; equitutustvero minium octoginta... His adjiciam Arabes eamelis sectes, et Afros agitantes cul-rus; quorum summum statuo fuisse viginti minium; Itaconfieitur nauticasum et pedestrium copiannn numerus, in imam summam’ colleurs, vicies ter centena et septemdeoim- hominuru millia cum matis et decem. Hic est igitur copiarum numerus; que ex Asie. eductasldiximus, non computato famulitioquodillaa sequebatur, nec. frumentariis navibus, et qui bis vebebanturn 185. Jam cum universo hoc, quem enumeravimus, exercitu simul computandus ille est, quiex Europa estrcontractus: de cujus’quio dem.numero non nisi ex men opinione. dicere possum. Ac paves quidemGræei Thraciam et vicinas Thraciæ insulas incolentes curr- talera centum et viginti : quibus ex navibus confioit!" hominmn’mu- ’ nous, viginti quatuor millia. Pedestrium vesou copiarum, quas eontulere Thraces et Pæones et Eordi et Bottiæi et Chalcidicum genuset Brygi- et Pieres et Maeedones et Perrbæbi et Enianes et Dolopes et, Magnetes et Achæi et quosquot Thraeiæ oram marin» mam habitant z copiarum, inquam, ex bis populis contractarum nm mer-nm fuisse autimo, trecento. bominnm millia. r Quo numerovcum illorum numero, qui ex Asia transdueti surit, in uuum summum colt lute, eonficitur universus numerus armatorum, vicies sex centena et. uuum etquadraginta millia, sexcenti et decem. 186. Tantus quum fuerit armatorum numerus, jam famulornnu, qui bos sequebantur, eorumque qui in frumentariis eraut navibus, et inseliquis utique navigiis exercitum eomitantibus; harum, inquanr, numerum non minorera, sed majorem etiam, pute fuisse quam numerum armatorum : attamen parera hune pono illi, et’nihilo majorem, nec vero etiam minorem. Exœqnato igitur borum numero cum numero illorum, prodit duplus numerus superioris. Itaque quinquagies bis centena et oetoginta tria millia ducentosque «et Kviginti- viros duL xerat Xerxes Darii filins asque adLSepiadem et ad. Tbermopylas. 187. Hicnigitur univers-i exercitus Xerxia numerus fuît. Malienne veto panificium curantium,»et pellicum, eteunucborum, nemo ceri- tum edere numerum posait, non mugis quam equorum aiiorumque jumentorum impedimenta postantium, aut canum-Indicorum; quoi-e

" POLYMNIA. ’ au rom. immanis numerus castra secutus est. .Quare minime mirau- durn mihi videtur, fluminum nouuullorum aquam defecisse : sed illud potins miror, quo pacto cibaria suifecerint tot myriadibns. Etenim inito calculo reperio, si uuum tritici chœnicem unusquisque in diem, nec amplius, accepit, singulis diebus consumta esse centena et dans millia medimnorum, insuperque medimnos trecentos et quadraginta :h que in calcula non computavi id, quod mulieribus et: eunucbis et jumentis et canibus tribui ,debuit. Tot autem quum fuerint virorum myriades, formas præstantia et magnitudine corporis nemo, quam Xerxes ipse, dignior fait qui tante præesset imperio. 188. Jam classis, postquam solutis navibus, ut supra dixi, secundo cursu ad littus terras Maguesiæ pervenit, quod inter Castha- i næam oppidum et oram Sepiadem interjectum est; priores quidem naves ad ipsam terram adpnlerunt, reliquæ veto, quoniam non adeo lute patebat littus, post illas in aucoris stationem ceperunt, mare spectantes, et octo deinceps ordinibus in quiucuncem locatæ. Ita quidem eam noctem transegere. Sub lucem vero, quum serenum ad id tempos cœlum tranquillusque fuisset aer, subito effervescente mari ingem coorta est tempestaa, vehemensque ventus subsolanus, quem Hellespontiam vocant hujus regionis incolæ. Quotquot igi- sur ex bis augescentem animadverterant venturn, et quibus per sta- tionis rationem licuit,ibi subductis in terram navibus a tempestate sibi caverunt, salvique et ipsi et eorum naves evaserunt. Quas vero haves in alto nactus est ventus, harum alias ad Ipnos [id est Fur- ’noa] qui vocantur abripuit in ’Pelio monte, alias ad proxîmum littus V ’adflixit: aliæ ad ipsam Sepiadem adlisæ saut, aliæ ad Melibœam oppidum, aliæ ad Casthanæam ejectæ; eratque incluctabilis vis

189; Fertur autem fama, Athenienses ex oraculi responso Boream tempescatis.invocasse, quum aliud illisnadlatum fuisset responsum, . . jubens . cos- "generum advocare auxilio.” Boreas enim, ut Græei narrant, uxorem habuit Attieam, Oritbyiam Erechtbei filiam. Pro hac igitur adfinitate Athenienses, ut fama est, eonjectantes Boream suum esse generum, quum Chalcide cum navibus insidiantes ingrueutem sensissent tempestatem, aut jam antea, sacrifieiis placarunt invoca- runtque Boream et Orithyiam, orantes ut auxilio sibi venirent, per- derentque Barbarorum naves, sicut antea ad Atbon montem. An igitur banc ob caussam in Barbaros stationem agentes ingruerit boreas, non definiam: sed Athenienses quidem aiunt, et antea et tune Boream ipsos juvisse, atque hæc effecîsse: et, postquam domum sunt reversi, fanum statuerunt Boreæ ad Ilissum fluvium. 190. Hue calamitate, qui minimum numerum tradunt, naves periisse aiunt non minus quadringentas, homines autem innumerabiles, et rerum pretîosarum infinitum multitudinem ; ita quidem, ut Ami-

s7s nasonorrmsron. vu. nocli Cretinss filin, civi Magneti, qui circa Sepiadem prædis habuit, perquam utile fuerit hoc naufragiuru : is enim multa deinde une! pocula, multaque argentes, in littus ejecta sustulit, areasque etiam reperit cimeliis Persarum Irepletas, et infinita alia antea pretiosa collegit. At idem vit, quamvis locuples reperds bis rebus factus; felix tamen cæteroqui non fait: quippe tristis etiam ossus cum ad- fliotabat, quod imprudens filium oecidisset. . 191. Onerariarum autem navium frumentum vebentium, reliquorumque minorum navigiorum, quæ interierunt, non ont numerus. Itaque duces elassis, metuentes ne in se tanta calamitate adflictos Thessali impetum facerent, alto vallo ’ex naufragiis patate castra circumdedere. Tres enim continuos dies tempestas duravit. Ad extremum vero Magi cæsis vente victimis, adbibitisque magicis iu- cautationibus, ad hæc sacris Thetidi factis et Nereidibus, quarto die .vim venti compeseuerunt, sive is alioquiu ipse sua sponte quievit. Tbetidi autem sacra fecerunt, quum ab Ionibus accepissent. ex hoc loco raptam illam fuisse a Peleo, et totem banc oraux Sepiadem eidem et reliquis Nereidibus sacram esse. Igitur ventus quidem quarto

192. Secundo ver-o die ab ce, quo primum coorta tempestas crat, ’speculatoresdie ex Eubœæquievit. promoutoriis decurrentes Grsecis I de Persa;, v rus: mugi-agio omnia significarunt. Quibus rebus bi cognitis, Neptu- num Servatorem precati, et vous libaminibusque factis, queutait»- leritate poterunt ad Artemisium redire maturarunt, spenntes nom nisi pouces naves sibi fore adversarias. Hi igitur iterum ad Arte- misium stationem ceperunt, bostem observantes: et Neptuni Serg- victoria coguqmen ah ille tempera asque ad hune diem apud Græcos

198; Barbari, ut quievit ventus et compositi fuerunt fluctua, de- inductis navibus, usu secundum continentemest. naviguant: I» et Magnesiss promontorium circumvecti, recta in sinum qui ad Pagasas fer: tetenderunt. Est in hoc sinu locus terra: Magnesiæ, ubi Herculem aiunt, postquam ex Argo navi aquatum missus fuisset, relictum fuisse a Jasone ejusque sociis, quum Æam Colebicam ad enfer-en,- dum aureum vellus navigarent. (Illinc enim, aquati, soluturi eraut in pelagus ; qua de re nomen loco impositum est Aphetæ. [id est, locus sarde navis califaux] Hoc igitur in loco stationem cepit Xerxis classis. 194. Forte autem accidit, ut quindecim caves, quæ postremæ navigubant, longius in altum ejicerentur: quæ ut- conspueras: Græcorum naves ad Artemisium stantes, suas. esse naves rati Bar- bari, cursu versus illas directe, medios in bustes inciderunt. Du: illorum navium fuit Sandoces Tbamasii filins,-Cymæ Æclicsa præ- fectus; quem, superiore tempore rex Darius, quum judex fuisses regius,.eompertum quad accepta pecunia injustam sententiam [1111;

f - PQLÏMNIA, i L ’ . nondum, in meam agi jusserat. Et jam suspensus cm; quum Darius, rationem secum iniens rerum ab illo gestarum, reperit multo pinta esse ejusdem meritain regiam domum, quam male facto: quad postquam Darius reperit, agnoscens properautius a se quam sapientius esse actum, solvi hominem jussiti Ita ille supplicium a Dario sibi decretum eiYugit, superstesque fuit. At idem, nunc in . Græcos delatus, non iterurn erat elapsurus: ut enim adnavigantes hos Græci videront, cognito illorum errore, contra evacti, facile

195. In une harum navium naviguas Arldolis captas est, Alabanï cunctosdorum Cariæ tyrannus. In alia ceperunt, Paphiorum prætor Pentbylus, De: . monoi filins; qui quum duodecim nases ex Papbo eduxisset,-amis- sis illarum undecim tempestate ad Sepiadem, nunc une reliqua ad Artemisium naviguas captas est. Hos Græci, interrogatos que: de Xerxis exercitu cognosccre cupiebant, vinctos in Corinthiorum

196. Ita igitur Barbarurum classîs,’ exceptis quindecim navibus, quibusIstbmum præfuisse Sandocen dixi,miserunt. ad Apbetas pervenit. Xerxes A autem I cum pedestribus copiis, itinere pet Thessaliam et Acbaiam facto, tertio etiam ante die in Maliensium fines erat ingressus. In Thessalie verovcertamen instituerait inter suas equos et Thessalicum equitatum, cujus experiri virtutem voluit, quum rescivisset esse hune præsan tissimum totius Græéiæ; let ex en quidem certamine longe .inferiores Græci equi discesserant. Ex fluviis autem Thessalie; unus Onœ chenus ad bibendum non satis aquas prœbuit exercitui: ex eis vem qui «Acbaiam perfluunt, etiamis qui illorum maximus est, Epidanus, non. 197. Postquam nisi Alum ægre in Achaia duravit.Xerxes pervenerat, -viæ 4 duces omnia enarrare cupientes, indigenam famam ei retulerunt ad J ovis Laphystii fanum spectantem: Athamantem Æoli filium, consiliis cum Ino communicatis, Pbrir’ro mortem esse machinatum, interjecto, ver-o tempore Acbæos ex oraculi responso posteris ejusdem bosco imposuisse labores. Quicumque hujus familias natu maximas est, ci introitu in prytaneum (quod.lsiton illi vocant) interdieunt; ipsique; ne ingrediatur, excubias agunt. Qui si nihilo minus introivisset, nullo pacto exire ei prias licet quam ad arum ducatur ubi mactandus est. Ad hæc narrarunt, maltes ex bis, qui ita mactandi fuissent, sibi timentes, in aliam terrera tamquam exsulatum abiisse: quorum si quis interjecto tempore rediisset, deprehendaturque prytaneum ingressns, cum mactari, coronis et infulis oneratum, et cum pompa eductum. Teneri autem hac lege. posteros Cytissori, Phrixi,filii,. - ea caussa, quoniam, quum Acbæi ex oraculi responso lustrandæ serras suas caussa Athamantem Æoli filium mactaturi essent.. adve-. niens ex [En Colebidis. hic Cytissorus illum liberaverit: bec enim:

876 HERODOTI HISTDB. VIL facto Cytissorum item dei in posteras sucs contrefisse. His andins Xerxes, ut ad lucum pervenit, et ipse en obstinoit, et universo exercitui ut abstinerent edixît : et domum posterorum Athamantis pari. ter otque fanum veneratus est. 198. Hæc quidem in Thessalie et in Admis gests. Ex hisce dein regionibus Maliensium fines Xerxes ingressus est, ad sinum maris, in quo quotidie æstus maris accidit et reciprocatio. Juxtn. hune sinum est locus cempestris, partim lotus, partim vcro admodum angustus. Cires illum locum montes præalti et inaccessi, Trackiniæ petræ dicti, universsm Malinesm terrain includunt. Primum ad hune sinum oppidum, ex Achsia venientî, Anticyrs est ; juxta quam Spercbeus fluvîus, ex Enianibus profluens, in mare induit. Ah hoc, interjectis viginti stadiis, elius fluvius est, cui nomen Dyras; quem fana est emersîsse ad ferendam Herculi, quum cremaretur, opem. Ah hoc, rursus viginti stodiis interjectis, alius fluvius est, nomme

199. A!) hoc Mehne fluvio quinque stadia Trachis urbs abest. Eodemque loco, ubi Trachis site est, latissime patet hæc regio a montibus ad mare: est enim planifies vicies bis mille plethrorum. Est autem in monte, qui Trschinium agi-uni præcludit, divortiuma merîdie Trachinis, pet quod divortium Asopus duit juxta montis Mehs.redicem. . 200. Est item alius fluvius a meridie Asopi, Phœnix, non ms. gnus; qui postquam ex hic montibus defluxit, Asopo mîscetur. Prope hune Phœnicem fluvium artissimus est hujus tractus locus : quippe une sols via ibi munita est, que nonnisi singulis plaustxis transitas patet. A Phœnîce veto fluvio quindecim saut stadia ad Thermopyles: tum in intervallo, quod est inter Phœnicem fluviuîn et ermopylas, vicus est nomine Anthela, præter quem præterflu. eus Ampus in mare evolvitur: et circa eumdem vicum latins est, spntium, in quo stat templum Cereris Amphictyonîdis, et sedes sont Amphictyonibus parstæ, et ipsius Amphictyonis templum. 201. Jam Xerxes in Trachinîo campo terne Maliacæ castra. po: I suit: Græci vem in ipso transitu. Nominatur autem hic locusa plerisque quidem Græcis Thermopylæ: incolæ vero et finitimi nude Pyles dicunt. Itaque utrique in bis locis castra habebant: accu, c pabat autem Xerxes totum spatium septemtrionem versus a Ther-J mopylis, usque Trschine’m pertinenS; Grœcî veto en quæ in hac

continente202. Græci veto hoc"versus in loco meridiem Forum aspectantcs, site hi fuére. sunt. Spot: I tani trecenti graviter amati: tum Tegeatæ et Mantin’enses mille! utrorumque quingeuti : ex Orchomeno Arcadiæ centum et vigintî, et ex reliqua Arcadie mille; tot Arcades fuere: Corinthii vero- . quadringenti: ex Pbliunte ducenti; ex Mycenis octoginta. Hi

. POLYMNIA. ’ l 977 En sans qui ex Peioponneso adfuerunt. Ex. Bœotis vem, Thespienses rem septingenti, et Thebani quadringenti. * " ses. Præter hos vero evocati aderam Locri Opuutii omnibus copiis, et Phocenses mille. Ipsi enim Græci missis legatis bos advoc caverant, dicentes, 0 tamquam autecursores sese venisse antealios, enpectari iveroreliquios socios in proximum quemque diem, et maris- tntelam sibi curæ esse, custodirique illud ab Athenieusibus et Ægi. netis reliquisque in classem designatis. Nibil autem illis esse gra- sius metuendum: non enim deumtesse, qui Græciam iuvsdst, sed hominem: nullurn autem nec esse nec futurum esse m’ortaiem, cui,- e’xquo natus sit, malum nullum accidetit; immo maximîs accidere minus. Debere itaque etiam illum, qui Græcinm invadit, mortalis quum sit, gloria sua excidere.” His auditis, illi Trachinem auxilio

204. His igitur et alii quidem ex quaque civitate duces præeraut: Græcissed, quem maximecuncti seuerunt. admirabantur, et panes quem summa- crut tarins imperii, Laeedæmonius fait ,Leonidas, genus ab Hercule (lui sans bac majoraux serie :. pater Anaxandrides fuit, am Leon : tum reliqui progenitores, .Eurycratides’, Anaxander, Eurycrates, Poly- doms, Alcameues, Telecles, Archelaus,-Agesiiaus, Doryssus, LeotE Êâiâü botes, Echestrstus, Agis, Eurysthenes, Aristodemus, Aristomachus’; Cleodœus, Hylius, Herculis filins. Is Leonidas regnum Spartæ’ nec opiums erat adaptas. 205. Quum enim duo illifratres fuissent natu majores, Cleomenes st Dorieus, procul babuerat cogitationem regni adipiscendi. Sed Cleomene sine mascula proie defuncto, quum jam tum Dorieus non ampiius in vivis fuisset, quippe in Sicilia mortuus, ira ad Leonidam regnum perseuit, quoniam et major natu erat Cleombroto, Anaxan- V dridæ filio nàtuiminimo, et Cleomenis etiam filiam in matrimonio babebat. Is igitur ad Thermopyles erat profectus cum délecta a se legîtimo trecentorum suorum numero, et quidem quibus demi liberie’rant. Adsumserat autem, priusquam -advenisset, Thebanos illos quorum numerum sapra declarsvi, quibus Leontiades præerat, Eurymachi fiiius. Quos solos A:ex 2«..çGræcîs adsumere en causse pros penserait Leonidas, quad accusabautur Thebani veb’ementer cum Medis sentire. Invitaverat igitur eos ad armorum societat’em’, cogd noscere cupiens, utrum missuri essent secum socius, un ex aperto , repudisturi Græcorum societatem: et illi, aliud licet sentieutes,

- 206. Et Leonidam quidem cum bis, qui cum eoierant, prîmes omniummiseront. miserant Spartani hoc. cousilio, -ut let .reliqui socii, bis conspectis, adversits bastes proficiscerentur, neque ipsi pariter Medo- rum sequerentur partes, si cunctari Spartanos intellexusent. Deinde - vem, quum Carnes nunc obstinent, peractis- festis dîebus, custodia l 3 o 378 HERODOTI HISTOR. VIL Spartæ relicts, cum omnibus copiis occurrere decreverant boni. Similiter vero etiam reliqui socii facere constituerant: qui, qumn. in idem ipsum tempos, quo hæc gerebantur, Olympias incident, sati non tamcito ad Thermopyles armis decretum iri, antecursores interim miseront. Tale igitur bornm fait consilium. 207. Jam, qui ad Thermopylas fuere Græci, ubi baud procul ab introitu fait Persa, timore perculsi, de receptu consultare cœperunt- Et reliquis quidem Peloponnesiis pl’aeuit, sbire in Peloponnesum, et Istbmum custodire. Leonidas vem, sententiam islam vehementer indignatibus Phooensibus et Locris, de communi harum cousilio manere ibi decrevit, legatosque pet civitates dimittere qui ab illis auxilia arcesserent, quandoquidem nimis exiguus ipsorum numerus esset ad prohibendum Medorum exercitum. e 208. Dom bi ita consultant, interim Xerxes equitem misit spa; culatorem, qui et numerum eorum, et I quid facerent, exploraret. Audierat enim, quum adhuc in Thessalia esset, ooliectuln hoc loco stare exiguum exercitum, cujus duces sint Lâcedæmonii et Lenni- das, ab Hercule genus ducens. Ut ad castra accessit eques, con-.- templatus est, spectavitque non totum quidem exercitum; nain, qui intra murum erant, quem a se instauratum Græci custodiebant, hqs conspicere non potuît: exteriores vero observavit, qui ante martini stationem babebant. Erant autem tune forte extra murum locati Lacedæmonii. Horum igitur alios vidit gymnasticis exercitationi- bus vacantes, alios comam pectentes. Miratus eques spectaculum, çognitç bominum numero, omnibusque rebus adcurate perceptis, redut per otium, nemine persequente, sed omnibus euro promus con- temtui babentibus. Revenus, Xerxi canota quæ videmtïrenunciavît. 209. Quibus auditîs, conjecture Xerxes non potuit’ id quad res» erat, comparme sese hos honnîmes ad pereundum postquam pardi- dissent ipsi quam plurimos potuissent: sed, quum ridicula facere ei. viderentur, Demsratum ad se vocavit, Aristonis filium, qui in castrîs adent, cognoscere ex e.o cupiens quid esset quad facerent Lace- dæmonii. a Et ille, u Audisti me," inquit, fl jam ante, quuin adver-’ sus Græciam proficisceremur, de his viris disserentem: et risui me a habuisti quum audiebas dicentem tibi quemnam fore harum rerurn exiturn præsiderem. Mihi enim, Rex, summa contentio est, verî-g totem adversus te colere. Audi igitur etiam nunc. Adsunt hi virî, de introitu nobiscum pugnaturi, et ad hoc se comparant. Hic enim apud illos mos obtinet: quando vitæ discrimen sunt adituri, tune capita comunt. Scito veto: si bosce, et eos qui Spartæ mauent, subegeris; nullus aliusbominum populos est, qui adversus te, Rex, manus tollere sustineat. Nunc enim cum regina et populoiinter Græcos præclarissimo tibi res est, et cum viris fortissimis." Quæ dicta. que!!! sur»! inwsdibilîs Xerxi, viderestqr. items! quadras

fl qui) tandem pacto tam exigusPOLYMNIA. hominam manas sua exercitui 379 esset repugnatura ?" Et ille: " Rex!” inquit, " age mecum ut cum ho- mîne mendaci, nisi hæc ita eventura sont ut ego dico." 210. Hæc Demaratus dicens Xerxi non persuasit. Itaque quai tuor rex intermisit dies, assidue illos sperons fuga se recepturos. Quinto vero die, quum illi non recessissent, sed pet obstinatam, ut Xefxi videbatur, impudentiam temeritatemque manerent, iratus tex Medos et Cissios adversus illos misit, dato mandoto ut vivos capes rent et in conspectum suam adducerent. Ut vero in Græcos cum impetu irruerunt Medi, multi ex eis cecidere: quibus successere alii, nec se recepere, quamvis magna clade accepta: ostenderuntque cuillbet, maxime vero regi ipsi, maltas quidem bomines esse, sed paucos virus. Præliati sunt autem par totum diem. p 211. Postquam ita male accepti sunt Medi, tum bi quidem in castra se recepere z et Persas eis succedeutes, quos immortales rex adpellabat, quibus præerat Hydames, in Hostem iverunt; qüosi hi urique facile confecturi rem essent. Ut vero hi quoque pugnam cum Græcîs conseruere, nihild amplius, quam Medi, promoverunt, sed eumdem babuere sortem: quippe in angusto transita pugnontes, ubi explicari multitudo non poterot, et bostis utentes brevioribus quam Græci. Lacedæmonii veto memorabilem ediderunt pugnam; quum aliis rebus ostendentes peritos sese cum imperitis congredi, turn quod subinde terga verterent, veluti fugam capessentes universi, deinde vero, quando fugientibus Persæ cum clamore strepîtu-l que iustobont, ipsique jam in eo crantiut deprehenderentur, subito conversa acie hosti sese opponerent, atque ita. innamerabilem Per- sarum prosternerent multitudinem. Ceciderunt autem ibi Lacedæ- moniorum etiam nonnulli. Postquam vero, quamvis mogno canota, et tumotim et quovis modo impetum facientes, nullo parte introitus potiri Persas potuerunt, postremo hi quoque retrOgressi saut. i p 212. Dam ita conflictabantur, fertur Xerxes, quum spectondi coassa baud procul obesset, ter de solio suo exsiliise, metuens nempe suo exercitui. Tune igitur ita pugnatum est. Postridie vero ejus dici nihilo felicius barbori pugnoverunt. Quum enim exiguus esset Græcorum numerus, ratiIBarbari confectos esse illos vulneribus, neque vires amplius ad resistendum habituros, deuuo eos adgressi saut. At Græci, per ordines parque populos digesti, invicem cuncti pagnotant, Phocensibus exceptis: hi enim in monte eraut locoti, Semitam custodituri. Ubi veto nihilo melius, quom prîdie, Persæ rem sibi viderunt succedere, abscesserunt. 2l3. Ibi tune regem, quidnam consilii caperet incertum, convenit prialtes, Eurydemi filius,IMoliensis, lugeas ab illo præmium se re- laturum sperans, indicsvitque ei semitam per montes ad Thermopyles- fmntem; atque ita Græcos perdidit, stationem ibi babentes. Idem

sac HERODOTI HISTOR. vu. postes, metu Lacedæmoniorum, in Thessaliam profugit: canulerai» que coput proposita pecunia proscriptam est a Pylagoris, quum Am- phictyones ad agendum Pylæum conventum essent ln- terjecto veto tempore, quum Anticyram rediisset, ab Athenade Tro- cbinio occisus est. Et interfecit quidem Ephiolten Athenades alias: ab caussam, quam in sequentibus bistoriis exponom : ot nihilo minas tamen præmio honoratus est a Lacedæmoniis. Ita igitur Ephialtes

214. Fertur autem etiam alia foma, Onetom Phanagoræ filins). postesCarystium, et Corydollum periit. Anticyrenseim cum regs- sermones, illos habuisse, et Persas circum montem illum circumduxisæ. Q1380! famam parum esse credibilem partim inde colligi potest, quad Gre- corum Pylagori, quos utique præ cæteris compertamqbabuisse rei veritotem consentaneum est, non Onetæ et Corydolli copnt plasti- pserant, sed Ephîaltæ Trachinii; tum, quad priolten nasillais ab banc culpam exsulasse. Cæterum cognita quidem hæc semita Onetœ i quoque, quamquam non Maliensi, esse potuit, si banc regionem sœ- ius adierot: et enimvero prialtes est, qui hastes par semitlm Ilium circa montem circumduxit: hune hujus culpæ rouai scribov 215. Xerxes, en probans quæ se effecturum pollicitus Ephialtes crût, vehementer gavisus, sine mura Hydamen et qui sub ejus ductu eraut misit: et illi sub noctem, quo tempore accenduntur lucernæ, e castris profecti sont. Invenerant illam semitam genre Malienses; eaque repens adversus Phocenses ili- neiis duces fueront, quo tempera Pliucenses, introitum in 8mn! regiouem opposito obstrueront mura, atque ita tatas se a bello præstiteront: atque ex illa inde tempore odporuit pessime illa fifi Malienses.q. - 216. Est autem callis hujus Ipar ’montem ’ ferentis ratio hæc. In i pit ab Asopo fluvio, ubi ille per montium divortium perdait. Est Bu- tem monti, par quem semita trouait, semitæque ipsi idem nomen, Anopæa: fertque hæc Anopæa secundum dorsum montis,let desl’ 4 nit circa Alpenum, primum oppidorum Locrensium versus Millièmes. sa loco ubi Melampygus qui dicitur lapis est, suntque Cercopum sedes : ubi etiam ongustissimus callis est. 217. Hoc igitur semita, quam descripsi, Persæ trajecto Aso’po totam noctem iter fecerunt, a dextro babentes. Œtæorum meum. a sinistra veto montes Tracbiniorum: et illuxit aurore, quum ad summum montem pervenerunt. Hoc igitur loco montem comme: bout, ut etiam ante demonstrovi, Phocenses mille graviter muffin et suam regionem-tutantes, et collem custodientes.. Int’eriort’amm introitus ab eis, quos dixi, custodiebotur: semitam autem, quai?" pet montem, Phocenses custodiebant, qui Leonidæ ultra banc °P°’ m1111. ËecçPW”

.’ ” POLYMNIA. ’ I 381. 218. Adscendentes lameront Persæ, quum quercubus totos ob- situs esset: postquam vero adscenderant, bac imodo adven- tantes illos cognovere Phocenses, quum tranquillum esset cœlum, propter folio sub pedibus strata maltas (ut res fert) ortus strepitüs excitavit cos ut ad arma concorrerent : et protinus Barbori adfue- tout. Qui ubi armatos conspexere viras, mirati sont, quad, quum neminem sibi potassent occursurum, in exercitum incidissent. ’ Ibi tum Hydarnes, veritus ne, qui Phocenses eraut, Lacedæmonii essent, ,quæsivit ex prialte, cujus populi is esset exercitus :v ubi vero quad res erat laudivit, in aciem Persas instruxit. At Phocenses, quum multis crebrisque telislferirentur, roti non nisi adversus sebos esse profectos, orrepto fuga in summum montis vertîcem se receperunt, ad accumbendom mortem parati. Hi igitur ita eraut animoti: at Persæ, qui cum prialte et Hydorne eraut, nullam Phocensiom rationemvhabeotes, descendere de monte properoront. 219. Qui ad Thermopylas eraut Græci, bis primum Megistiàs votes, inspectis victimis, prædixerat moitem primo mane’eis instan- tem : deinde advenere transfugæ, quum adhuc tunc nox esset, "circuitum bostium nunciontes : tertio speculatores diurni, de sommita- tibus montium documentes, illucescente jam die, idem indicium fe- cerethi tout Græci, quid sibi faciendum esset deliberontes, in’diversas abiere sententios, aliis contendentibos non deserendom esse stationem, aliis contra nitentibus. Et, soluto concilia, discesserunt alii, et suam quisque in civitatem tendens Idispersi sont: alii veto Parmi eraut cum Leooido manere. i t r 220. Dicont autem, ipsum Leonidam illos dimisisse, ne perirent curantem; se autem et proscrites vSpartanos non’ descre dicentem deserere statique": quam custodiendam principio missi cssent; Et ego quoque quam maxime in hac sum sententia, Leonidam, quum minime promtos esse socius vidisset, nec ad subeundum secum periculum ultra paratos, sbire illos jossisse; sibi autem, ut abiret, in- bonestum judicasse. Contra, si maneret, ingens eum’gloria mone- bat, et Spartæ felicitas non exstinguebatür. ,Etenim Spartanis, jam . in primo hujus belli initia oraculum consulebtibus, responderot ’Py- ’ .tbio, " out eversum iri Lacedæmonem a barbaris, ont regem ipso-, rom periturum.” Hocveis illa responsum versibus hexametris com- prebensum dederat, bis verbis: Vobia, o spoliasse Spartæ incolæ, r -Aut iugens urbs gloriosa a viris Persis Evertitur 3 ont, si non bac. ab Hercule oriundum Flebit mortuum regem baconien terra. i Neo enim sustinebit taurorum robur leonumque Contra siestions? Jovis enim ille tabor habet, eumque dico Non irirepressum prias, quam harum alterutrom mon: sortitus. lgitor Leonidom, hæc reputoutem, cupientemque salis Spartanis

308. HERODOTI HISTOR. VIL sempiternom adquirere gloriam, dimisisso patins arbitror socius illos qui obiere, quam ipsos per se, ab illa dissentientes, ita spreto omni militari221. Cujus rei mihi disciplina bac etiam haud minimum abiisse. documentum est; I quodnon modo reliqui dimissi sont, sed quad satis constat, vati etiam exercitum sequenti, Megistiæ Acarnani, genus a Melampode derie vomi, eidem qui e victimîs futuro illis prædixerat, missianem dedisse Leonidam, veritom ne cum ipsis peiiret. At ille.qua’mquam missionem nactos, non tamen discessit ; sed filium, militiæ hujus socium, qui onicus illi natus crut, dimisit. 222. Cæteri igitur socii dimissi abierunt, mandato Leonidæ oba sequentes. Thespienses veto et Tbeboni soli apud Lacedæmonios manserunt. Et Theboni quidem invitimanserunt; retinuit cos and tem Leanidas, obsidum loco habens z Thespienses vero somma sua’ voluniate; neutiquam enim Leonidam et qui com illa eraut se doser-4 turcs obscessurosque oiebant, sed apud illos mensuras mortemque cum eisdem occubituros. His præerot Demophilos, Diadromæ filins; 223. Orta sole, Xerxes libamiuo fecit: deinde aliquamdiu moratus, quo tempare forum maxime frequentari hominibus solet im- pressionem in bostem focere instituit: ito enim significatum ei ab prialte crut. Nain descensus de monte brevior est, otque iter inde ad Thermopyles compendiosius, quam circuitus et adscensus montis. Borbari igitur, qui cum. Xerxe eraut, in bastem perrexerunt: et Græci cum Leonida, utpote ad mottent ire patati, jam malta longius, quam ante, in spatiosiorem faucium parte’mprogressî sont. Nom mari quidem munimentum custodiebator; saperiorilius vero diebus in ipsos etiam fouces progressi pugnaverant. Nunc igitur, quum extra angustias consererent pugnam, ingens hostium cecidit multitudo. Etenim manipularum duces, flagellis a tergo in- stantes, et unumquemque cædentes, ad ulterius progrediendum sucs concitabant. Itaque earum multi in mare incidentes parieront ; milita vero plures, alii ab aliis, vivi conculcati sont: nec allo ratio bobebatur pereontium. Nom Lacedæmonii, quum imminere sibi mortem ab bis qui montem circumiverant non ignorai-eut, quanta maxima poterunt fortitudinis specimina adversus Barbaros edideruut, nullo modo parcentes sibi, ac furiosorum in morem pognantes’. C 224:. Hastæ quidem jam tunc plerisque fractoa eraut, et gladiis illi Persas couficiebant. In eo labore. ab altera parte, Leonidas fartissime pognons cecidit, com coque olii illustres Spartani; que- rum ego, ut dignorum virorum, nomma sciscitatus sum cognovique z. rescivi vero etiam omnium nomina trecentorom. Ab altero parte, ex Persis ibidem et alii multi illustres ceciderunt viri, et in his duo Dorii filii, Abrocomes, et Hyperantbes, quos ex Phrataguna Arta- nis filia Darius susceperat. Artones autem frater fuerot Dorii;

. POLYMNIA. 7 ses Hystaspis filins, Arsamis nepos. -Is Dario filiaux suam closons, simul totam suam damum si donaverot,quum onica ipsius proies illa fuisset. 225. Igitur duo Xerxis fratres ibi pugnantes ceciderunt. Super Leonidæ vero codovere acre. fait inter Persas et Lacedæmonios certamen: donec ad extremum sua virtute Græci illud subtraxerunt, quater in fugom versis odversoriis. Ito pugnotum est, danec qui com Ephialte eraut advenere. Quos ubi accedere intellexerunt Græci, tout vero mutotum certamen est. Tunc enim in angustias Viæ se receperunt, et murum etiam prætergressi, ubi ad tumulum venerunt, qui in introitu langostiorum est, obi nunc lapideos leo stat in Leoni- dæ memoriam, ibi confertim cousederunt alii amnes, prester Tbeba- nos. Eodemque loco gladiis sese defendentes, quibus gladiisoper- eraut, alii manibus dentibusque depugnantes, abruti sont Barbara- rum telis, partim sobruta mari munitione ex adverso ingruentium, partim ex circuitu undique circumstantium. . . 226. Tales quam se præstiterint Lacedæmonii et Thespienses omnes, fortissimus tamen ex bis fuisse dicitur Dieneces Spartauos: quem aiunt, priusquom cum Medis congrederentur, verbum illud dixisse, quum Trocbinium quemdam’oudivisset dicentem, quando Barbari tala emiserint, multitudine telorum solen; iri obscuratum ; tantam enim esse hostium multitudinem. Hanc igitur, nil perterritu-m, sed aspernantem Medorum multitudinem, respondisse aiunt, ttfausto omnia Græcis nunçiare hospitem Trocbinium; quandoquidem, isole telis Medarum obscurata, in ombra sint pugnaturi, non in sole.” Hæc et ejusdem generis alia dicta, aiunt, Dienecem Lacedæmonium

fortis227. Post onimi hune fortissimos monomenta se præstitisse memorant reliquisse. Lacedæmonii j q duos fratres, Alpbeum et ,Maronem, Orsiphonti filins. Ex The-, spiensibus vero præcipuam laudem, obstulit vir, cui Ditbyrambus. nomen fait, Harmotidæ filius. ’ 228. Sepulti sont amnes eodem loco quo ceciderunt, et tam in harum honorem, quam in illorum qui ante ceciderant quam dimissi a Leonida socii obierunt, hœ inscriptiqnes positæ sont: Cum (repentis olim myriadibus bio pogneront Ex Peloponneso quatuor millia virorum. Hæc in honorem. omnium posita inscriptio est; in Spartanorum veto memoriam privatim ista’: Harpes, aunois Lacedæmoniis, boa loco nos Jacere, dictis illorum obscquentes. In Lacedæmonios igitur hoc; in votem veto istod: Monumeotnm hoc illustris Megistiæ, quem olim Medi Spcrcbeo fluvio occideruut injecta, Vais. qui instans tune fatum probe copiions habens, Posters lama sur!!!» me! non Minuit:

884v V HERODOTI HISTOR. VIL Innriptimibus isüs et coltinais, exeepto vatis epigmnmaœ, Am- phictyones illos houoramnt: vatis veto Megistiæ epigramma Simo- nides posait, Leoprepis filins, pro hospitii familiaritate. ’ ’ 229. Narrant, ex trecentis illis Spartauis duos Jviros, Eurytum et Aristodemum, quum, si commune voluissent consilium sequi, pomiæ sent ambo eut simul salvi Spartam redire, ut qui a Leonida e castris dimissi decubuerant in. Alpenis, vehementi oculoruni dolore’ labo- fantes ; aut, si redire ad commilitoues voluissent, mone’m paraissent obire cum reliquis: hos igitur, narrant, quum alœrutmm bornas licuisset eligere, noluisse commune sequi consiliuni; sed, intai- se dissentientes, Eurytum, cognito Persarum pet montem cimitu, arma postulasse, captisque armis jussisse ilotam ut se ad pugnam duceret, et, postquam ad illos pervenit, ilotam quidem fuga salutem petiisse, ipsum veto in hostium agmen inuentem oceubuisse: Ari- stodemum autem, deficientem anima, remansisse. Quod si unus Aristodemus oculorum morbo laborasset, eaque (aussi: Spar- tam rediisset, aut si ambo simul reversi essent, Spattani (ut mihi videtur) nullam in eum iram eraut exercituri: nunc veto, quum alter periit, alter, qui in eadem caussa fuerat, mori recusavit, neceæùio vehementer irasci Aristodemo debuerunt. - 230. Alii igitur, hoc modo hacque occasione Aristodemum, memorant, salvum Spartam evasisse: alii vem aiunt, ad. deferendum nuncium quemdam missum’eum fuisse e castris, et, quum pugnœ deinde interesse potuîsset. noluisse, sed in via moratula, superstiteni fuisse; socium autem, qui simul cum eo missus fuefat, ad pugnam

rediisse,231. Quidquid in sit, caqueLacedæmonem occubuisse. reversus Aristodemus ; i A piobto et ignominialnotatus est, atque ita influais habitus, ut hmm Spar- tanorum lumen ei accenderet, nec-cum eo colloqueretur,’ mire per ignominiam trepidua Aristbdemus nominaretur. Sed idem vire in pugna ad Platæeas culpam, quæ eum liremebat, dissolvit. I " 282. Memorant etiam, alîum ex trecentis, nomine Pantitem,-quum ad deferendum nuncîum in Thessaliam fumet missus, superstiœm’ fuisse ; eumdem veto, quum Spartam reversus ignominia esset no- tatus, voluntario suspendio vitam finiisse. I 233. Thebani veto, quibus dux præerat Leontiades, bactenus quidem a Græcorum partibus stante,- necessîtate coacni, adversus regis exercitum dimicaverant. Ut veto superiorem esse viderunt rem Persarum, quo tempore Græci qui cum Leonida fuerant ad tumulum se recipere properabant, bisdesertis, passis manibus ad Barbaros accesserunt, dicentes id quod verissimum erat, " cum Medislsese sentire, et inter primos terram et aquam regi tradidisse; A uccessitate autem Coactos venisse ad Thermopylas, et a. cladis culpa regi illatæ esse immunes.” His dictis, suivi evaserant; habebant

POLYMNIA. ; 835 enim etiam Thessalos dictonun testes. Nec tamen pronusfelicitqr ois res casait. Nam, ut accedentes cos in poçestate habueruut’Bas- bari, nannullos etiam, ut accedebant, interfeceruntgn reliqui: irato Xerxis jussu regia inusserunt stigmata, initia. a duce Leonçiadç facto; ’cujus viri filîum Eurymachum, interjecto temporegiPlatæen- ses interfecerunt, quum quadringentarum du: fuisset Thebauorum, quorum ope Platæensium urbem occupaverat. , a 4 , 1 . 234. [Hue igitur mode ad Thermopyles Græci pugnayerant. Tutu W0 Xerxes vacuum ad se Demaratum interragavig, .hacusus se)"; munis intraitu. 4 u Demarate, ,vir prabus es: ex vermilga jadis»; quæcumque enim dixisti, ea ita emmi-une; Nunc: die mihi, quomam’ mugueta sint reliqui Lacedæmouii g et ex bis quot dot. harum in re j’euica, au etiam tales sint amnes P” Et ille, " Rex !” inquit, ".multitudo quidem omnium Lacedæmoniorum ingeps est, en civi- une; sont multæiziquod veto tu scire cupis, id diem. Est in Leçon; nica Sparte; civitas virorum actiez mille modum: setvhi guidon) «une; aimiles sunt his qui hic pugna-out. Çæteri veto hçgdmnii bis urique non sunt similes, a1; fortes. tamen viri sunt." Ad la; ,Xerxes ait: u Quonam igitur pacto hos hommes minimalhhorp subigemus? v Age, hoc mihi prame! ’Tu enim yins omnium, quibus illi utuntur, comportas habet, quippe qui a: rumfuistî.”285. Respondit Demain: : "j Quandoquidem , a, p. studiosemeeoay ; salis; æquum est ut tibi id, quad optimum fuerit, expromam : nompe. si - trecentarum navium classera in Lacouicam miseris germai. En autem prope illamsita insulo, cui nomen Cytàcm ; de que, (Milan. vif-olim apud nos-sapientissimus, dicere cousueverat, ingQusJucmn fore Spartanis, si en insula mari mergeretur potins, quam eminens, Nempe ille, non utique tuum classem ex longe tempore prospècîeus, Sed quamlibet quorumcumque hominumjimensolassemg-ksempa lamas erat ne.ex illa insula tale quidpiam patriæsuæ januam, quale tibi ego nunc propono. Ex hac igitur insula impetum faciens tua classis terreau Lacedæmonios: et illi, proprio finitimoque hello pressi, nil verendum est, ne reliquæ Græciæ, a pedestribusçituis ’ eopiisoppugnatœmuxilio voulant. Domita autem reliqua Ï(immun, Laconicum genusper se relinquiturinvalidum. .Istud, autem. ni (es ceris, hoc futurum exspecta. Est Pelaponnesi isthmus augustin; quo loco a conjeratis adversus te omnibusereloponnesiisgsoiçaq mina maltoacriom tibi,.quam quæ adhuc factaguntgipntyinçre. Istud une sifflotis, isthmus filao: chitines omnessiae puma in talonnaient Maman." ’ j" ’ -’ .i V .r. ’ 3: i - 236. :Pmpihæc Achæmenes. frater huma classipræpœiw qui ’huic colloquio interentfleritus ne ad facileuduquuodlpeçgaija- mimera: Xermslîndwewwr. hune. malmenas; muse if listas!

i s ’ . 3 D . 386 HERODOTI HISTOR. VIL te sermonem admittere vlri, qui tuœ invîdet felicitati, aut etiam ’prodere res tuas conatur. Nain hac uti moreiamant .Græci : invi- *dent aliis ob felicitatem, aderuntque potentiores. Quod si tu in præ- senti rerum statu, postquam quadringentæ nostrarum navium naufragium feeerunt, alias trecentas de classe dimiseris quæ Pelopon- -nesum circumnavigent, erunt nabis hastes ad resistendum pares. Sin conjuncta manet nostra classis, dificilis illis erit ad oppugnan- dum, omninoque resistere tibi neutiquam poterunt. Ad hæc uni- t versa navales capiæ terrestribus erunt præsidia, et terrestres copiæ ïnavalibus, uns iter facientes : quos si diremeris, nec tu illis utilis esse poteris, née illæ tibi. Quod si tuœ rationes recta erunt initæ, sic indue animum, ut nil cures res adversarîorum, quo loco gesturi sint bellum, quidve agent, aut quanta sît illorum multitudo. Satîs ipsi idonei suut suas res curare, et nos nostras. Lacedæmonii ver-o, d contra Persas in pugnam progredientur, ne unam quidem banc præsentem eisdem reparabunt.” a t L - 4 237. Cui Xerxes his verbis respondit: " Acbæmenes ! recte tu ’ mihi dicere videris, atque ita faciam. Demaratus autem sa dicit, quæ mei. rebus ipse.utilissima judicat: ejus tamen sententia a tua superatur. Nam istud quidem non admitto, non bene cum cupere mais rebus : documenta quippe mihi-sunt quum super-ions ejus sermones, tum res ipsa. Etenim civis quidem invidet felicitati civis, et tacite ei infensus est : nec facile civis, a papularium aliquo consultus, ea illi quæ ipsi optima videntur suaserit, nisi probabiles in virtute - progressas fecerit : cujusmodi rari sont homines. Hospes vero i hospiti felici benevolentissimus est, et consultanti lubens Optima aunait. Itaque maledicentia adversus Demaratum, qui meus hospes est; abstinere dehinc quemlîbet jubeo." f 238. Hæc Xerxes postquam dixit, per cœsorum cadavera transiit ; ’ et Leonidæ, ut audivit regem hune et ducem Lacedæmoniornm fuisse, absciudi caput et e pala erigi jasait. Ac mihi quidem quum aliis documentis, tum vero maxime hoc ipso, fit manifestum, Xerxern vivo Leonidæ omnium hominum maxime iratum fuisse: alioqui enim numquam in mortui corpus ita nefarie sæviturus erat, quandoquidem. maxime omnium, quos novi, hominum Persæ boum-are fortes viras consueverunt. Illi igitur, quibus id imperatum est, jussa ox-

239. Sed’redeo ad eam narrationem, quam superius imperfectam reliqui;secuti Parure regem expeditionem sont. adversus Græciam Iprimi resciverant Lacedæmonii, idque mira quadam ratione resciverant. Ideo- quand Delphicuin miserunt oraculum, ubi illud eis editum est ra. spansum, quad paulo ante commemoravi. Resciverant autem mi- rabili quadam ratione. Demaratus enim, Aristonis filius, exsulans apud Medos, ut oquidem existimo, et ratio mecum militat, non bene

animatus fait in Lacedæmonios.POLYMNIA. Conjectare igitur licet, 887 utrum benevolo hoc fecerit animo an insultandi causse. Postquam decrevit Xerxes exercitum adversus Græciam ducere, Demaratus tune Susis pressens, ubi id rescivit, Lacedæmoniis voluit significare. Qui quum aliam rationem, qua id eis significaret, non haberet, quum periculum esset ne deprehenderetur, tali usus est commenta. Sumta duplicata tabella, ceram ex en erasit,-et ligna tabellæ consilium Xerxis inscripsit: quo facto, scriptum istud infusa cem deuuo ob- duxit, ne nudam ferenti tabellam- molestia exhiberetur a viarum custodibus. Postquam vero’ Lacedæmonem perlata tabelle est, can- jectare Lacedæmonii, quid rei esset, prias non potuere, quam (ut equidem aocepi) Cleomenis filin, Leonidæ uxar, Gorgo, eos docuisset. Hæc enim resecum perpensa, eradi ceram jasait, nuque ita: in ligna reperturos esse scripturam ait :, cui obsequentes illi, intus . scripta repererunt legeruntque, ac deinde reliquis Græcis legenda; miserunt, Hæc igitur ita geste, esse memorant. i T )

1’!le 1.1831: 83211]].

HERODOTIi p 4.HVISTORÏIAR4U M. - J iILIBER OCTAVUS. j j f - p URANIA..2

L (interpapuli in dans»: duci-i126, hi fuere. Athenienses une: præbueran’t centum viginti septem: Platæenses vero,-quum rei-nau- des essent. expertes, sua virtute studioque inœnsi, simul cum Adie- niendbus naves Atticas propugnatoribus compleverant; quadraginta præbuerant avec: Megarenses, viginti. Chalcidenses item viginti compleverant; sed noves illis suppeditarunt Athenienses. Æginetæ octodecim noves præbuerant: Sicyonii, duodecim : Lace- dæmonii, decem: Epidaurii, octo: Eretrienses, septain: Trœseo sui. quinque: Stryrenses, dues: Coi, duos naves (triremes,) et dans actuariats quinquaginta-remorum: Locri Opuntii septain amadis quinquaginta-remorum auxilio venennt. 2. Hi igitur fuere, qui ad Artem’sium militarunt: dictumque est etiam, quem navium numerum singuli paan tontulerint. Fuit au- --tem collectarum ad Artemisium navium universus numerus, actuariis quinquaginta-remorum exceptis, ducentæ septuaginta et uns. Im- iperatorem autem, penes quem imperii summa erat, præbuerant ISpartani, Eurybiadem, Eurydidæ filium. Dixerant enim socii, "nisi Laco summum obtineret imperium, non se secuturas «se Athenienses duces; sed exercitum, qui futurus esset, dissoluturos.” 8. Etenim jam initia, priusquam in Siciliam petendæ societatis 4caussa misissent, agitatus sermo erat, Atheniensibus permitteudum *ease classis imperium. Contradicentibus veto sociis cesserant Ath? pieuses, quad magni facerent servari Græciam, pulcreque nouent. fiai de principatu inter sese contentlerent, perituram esse Græciami recta quidem illi sentientes. Nam civilis dissensio tanto pejor est bello communi consensu gesto, quanta pejar res est bellum quam pax. Hoc ipsum igitur intelligentes Athenienses, non repugnill’mlt sociis, sed cesserunt, quamdiu illis magnopere indigebant. QWd satis ipsi ostenderunt: nam, postquam pulso Persa jam. de illius terra contendere cœperant, caussam præ se ferentes continue11mn Pausanias, Lacedæmoniis imperium eripuerunt. Sedlhæc quidem insequente tempore geste saut. -

"- URANIA. l ’ ’ ’ . m9 45. At me Grmci qui ad Artemisium selcontuiersntgut viderunt a - uranium multitudinem, quæ ad .Aphetas convenerant, amniaque- plena conspexerunt militum, metu perculsi, quad præter opinionem exspectstiouemque’ suam res Barbarie successisset, de’capesseuda fuga et de receptu ab Artemisio versus interiora Græciæ delibera-l mnt. Qsodab illis agitai consilium ubi. engainera Eubœeuses, orarunt Eurybiadem, ut aliquanlisper saltemvmaneret, daneeipsi liberos suas neliquamque familial in tutu ooliocassent. ,Idipostquam- Eurybiadi non paumai-un, alia use convertentes, Atheniensiumi duci persuasemnt Themistocli, proposita .talentorum triginta mon cade, sa condition-ut ibi maneœntet ante Elbœam pugna navalî dameront.* :5. Et Mistocles, ut meurent. ’ ï Grœei,:taii’ ratione elect- Et duc pecuninr-Eurybiadi quinqua impertivit talents, quasi usurpe deuuo illiidaret. . Hocita persuaso; quum e .reliquis sains Adhantusœbniteretur, .Corinthioanm du," dicens ab Admissions. üsesmr-umrxec. «tintin: gamma.- hunc, intarposito juremento,’ Mocleshis subisizsdlocutmest a tilNon tu quidem. nucleu- i .nesrwt’ibi enimego majorai-muneraïdaho, quam.missurus tibi rem maïsidesereres.soeios.” Hisdictis, in.an Adimanti tria misit Nectar «flaque illi, munstibus perculsi, persuadai sibi .passi me etsfiubœeuibus gratum afictumest: .ipse autem Thernistoclesiu- muent, reliqua sibivretinens: illi sera, quibus pecuniæ pausa. impertinent, putabaut ab .Atheniensibus sibi ista conditioneiidatam ossepecuniam. A . i . . ’ . ’ ’ ’ 6. Itaque ad Eabœam museront Græci, et pugnam flamba don». mimant; Qnæresinvhimcmodum’gesta’est. Quum post meri- diemmd :Aphetas parsemaient- barbari, jamque antea-cagnardassent, quodietiammune ipsi videbant, Græmrum pouces navesad Atheni- a’um inratatione esse, incessit eosrcupido illas-adgœdiendi, potirir eis passe rperantes. .. Jam exadverso quidemlprotinus contra. cas navi- garenon placuit,.hac caussa; ne, si ipsos Græci viderent contra se navigantes, arriperent fugam, .noxque. fugientes reciperet, adeaque suivis-iliinevadeuent: :debehat autem, ut Persas quidem dictitabant, , nigsïen quidem insvita reliquus manere. I .7. nuages: damnas-taie .ceperunticonsilium. Seiectas ex maraudasse naines ducentas extra’Sciathuiu, ne ab bastibus cana apaisemnmrcumNseruntçquæ, prester Caphareum et Gerœstum Eubœam circumvectæ, ad Euripum navigareuti quo. nimirum me- diadiiiosxinciudflent, hi,rubiïadï Euripum pervenissent, reditum in Graciamdnterdpieutesaipsi vem, ex adverse eos adgredientes. (limions narihus ad id delectisyipsi. eo dieia’dgredi Grince- non habuere in anima, non prinsillos adgressuri quam edito. ajcircumnavigantibus. signa, de quo consonant, sertîmes casent

390. HERODOTI HISTOR. VIH. facti, ad locum constitutum illos pervenisse. - Dam hi ita chaum- navigant, interim illi apud Aphetas reliquerum navium inennt Illi-.-

8. Fer-idem ,vero tempos, .quo, numerum hi inierunt navinm,. meruru.quum met in hoc exercitu Scyllias a Scionæus, . . omnium.’ optimus illa, Mate urinator, qui etiam in naufragio ad Pelium facto? militas, res: pretiosas Persis servaverat, multasque item ipse adquisiverat, sibi; Scyllias hic jam pridem consilium quidem agitaverat ad Græcos’ transfugiendi." nec veto ante hune diem occasionem exsequendi con-Î silii crut nactus. Il igitur .quo pacto nunc ab Aphetis ad Græcos. pervenerit, pro certo dicere non pensum: miror vem si vers sont quæ nurrantur. Narrant enim, hune hominem, postquam ex Aphen tis mare subiisset,non prius emenisse quamad Artemisium perle- nisset, viam banc octaginta admodum stadiorum par mare amen-Ï mm; Menorantur quidem de eodem homiue et alia, fabularum. speciem hahentia; sed in bis, vers nannulla. Ut meam de. hac re. dicâm sententiam, navigio ille ad Artemisium parvenu-in. Ut autem. sa pervenit, pralinas ducibus Græcorum et naufragium quo modal . fictum sit exposait, et circummissas circa Eubœam haves indicaviL; 9. His rebus cognitis, deliberarunt Graàci: .multisque dictislseno» tentiis, decreverunt eadie ibi manere stationcmque serivare, post: mediam autem noctem discedme, navibusque,Eubœam.circumnavi-.. . gantibus obviam ires Deinde vero, ut nemo icontraleos navigant, sub salis occasum ipsi adversus Barbarosvexcursionem feeerunt, pe-; . riculum facturi generis puguæ quo illi usuri essent, et per hostiles naves. ’ * ’ ’ A .’ - 10. Qups panois navibus adversus sese tendentes conspicati. mi-. lites duçesque Xerxis, male sanas cos esse existimantes, educuntet ipsi navæ, facile se illos intercepturos sperantes: probabili utique W9; ut qui Græcorum haves adeo paucas viderait, suasvero et . multis partibus numerosiores et malins navigantes. Hæc illi cogi-l’ tantes, medios Græcos Icircumcluserunt. Ibi Itum, quicumqueex. . Ionibus bene cupiebant Græcis, et inviti militabant, hi in maxima calamitate ponebant quad illos undique cinctos viderent, nec eorum- ullum evasururn existimarunt: ita desperatæ hisvisæ eraut res Graa- eorum. Quibus autem lubentibus en res accident, hi acriter inter . se contendebant, ut’quisque primus, navi capta Attica, pro-anima rage acciperet: nain Atheniensium patissima’ratio apud utrumque: hostium exercitum habebatur.. i . i ï . 11. Græci, quum adhuc fronte in lougum directs. proras navium Omniumhosti adversus habuissent, nt’editum est signaturprimun . puppes- in medium ,contraxerunt: deinde, altero edito signofid- gressi saut opus; et in exiguum licet spatium conclusi,ljam a fronts 3 undique (in urbem) impetum in bastes feeerunt. i Ibi tune triginta

«gifleront noves Barbarorum,i etuuum, Philaanem, Chenidis’fiiium, 7 391 Gorgi Salaminiorum regis fratrem, spectatum in exercitu virum. ’Primus ex Græcis neveu) hostium cepit civis Atheniensis Lycomedes, Æ- schreæ filins, et virtutis præmium princeps hic retulit. Cœterum ancipite Marte pugnam banc navalem’pugnantès ingruens nox dire; fait: etiGiræci quidem ad Artemisium sunt reversi; Barbari vero Aphetas, multo graviore, quam exspectaverant, certamine defuncti. In hac navali pugna, ex Græcis qui cum rege militabant, unus An- tidorus Lemnius ad Græcarum transivit partes: cui dein ab hoc factum Athenienses prædium in Salamine dona dederunt. . l2. Facta nocte, quum esset medium annii tempus æstivum, immensa vis aquam tata nacte cecidit de cœlo, et dira tonitrua exstitere de Pelio: moxque cadavera et naufragia ejiciebantur versus Aphetas, et circa’navium prorasvolvebantur, palmulasque impedle- baht remorum. Hæc nudientes qui ibi eraut milites, terrore perculsi,.pror,sus se perituras existimabant, tot tantisque simul malin r ingruentibus. Etenim priusquam e naufragio et tempestate ad Pe- lium coortn permissent respirare, gravis incidit pugna navalis; post pugnam verO’vehementissimus imber, et vaiidi torrentes in mare - decurrentes, et dira tonitrua. Hi igitur talem’ egerunt noctem. , 48.. At, quibus mandatumlerst circum Eubœam circumn’avigare, bis eadem nox malta fait atrocior; tanto quidem magis, quad in media pelage versantibus incidit. Et tristis illis finis fuit. Nain postquam illis Inavigantibus, quum adversus Cœla Eubœæ essent, r [Latine Cava dixeris] tempestas-atque imber incidit; vento abrepti, ’ nescientes ipsi quo ferrentur, adipetras impingebantur. A’rlea omnia elfeeit Deus, quibus Persarum copias æquales fierent copiis 6m . earum, nec multo eisiessent superiores. Hi igitur circa Cœla Eu- bœœv. 14-. Qui ad Aphetas,perierunt. eraut Barbari, ut grataillis . .dies . illuxit, trans - quillas tonnera naves; bene secum agi existimantes, si, malin; defuncti, quietem in præsenti agere passent. At Grœcis subsidio ve- s nere tres et quinquaginta Atticæ me" quarum et adventus vires a ’illorum animosque confirmavit, et adlatus simul nuncius, Barbara: Eubœam circamnarigantes maria tempestatr cunctos’pefiisse. Itaque eadem dici bora, qua pridie, navibusevecti, in Cilicienses noves impetum fecerunt: Ihisqueicorruptis. ingruente nocte, ad Artemio a sium reversi suint. -; l5."Tertio vero die, ægerrime fereutes Barbarorum duces, tara pausas naves adeo contumeliosa sibi damna inferre, veritique Xerxis inuit; non amplius exspectarunt dum Græci pugnæ faCerent initium; sed se invicem cohortati, circa medium diei navibUs sunt evacti. Accidit autem, ut eisdem diebus et navales hæ pugna, et pedestres

392 HERODOTI HISTOR. VIH. ad-Thermopylas, pugnnrentur. Et «en marmonne.- mari. «le Euripo ; quemadmodum Leouidæ et hi: qui ou!) e’o orant, de autos diendo transitu in Grœciun. Hi igitur sans cohortnbehtur, ne Bar. haros in Græciam "unanimement: illi veto, ut alunent doleras: Græcorum, et freto potitentur. 16. Jam, ubi innervas acie «cette» reg’n chais, quiefi’Gnaei ad Anemiiium nacre. At postquam illi in lune opeciem ordinal! nave: inetitnerunt, quo Græcos undique cinctoa «ancrent; un veto hi quoque evecti nunc, præliumque commiserunt. Et in hac guident narali pugna pares fare utrimque filera. Etenim Xerxis chais oh multitudinem navium ipso se impodiebu, qui. et. carburentur mm, et aliæ in alias mutuo incidorent. At nihilotanen accimaesüœu rune, neque se’recepemnt; quippe indigniuimnm rem (lucanes, a punch navibus in fugua verü. lgitur malus vçxidem 6m une: periennt, multi item boulines; sed longe plural et naved Barbarorum et hominem Hoc veto «nemine defuncti, 17., ln hac pugna, ex Xerxis militibus vianda hu- rumdeln Ægyptii ,utrimque. feulera, quum aliis editi: prœclare . ’ tu!!! capti quinque Græcorum navibus simul cum vectoribul. Inter Greens, virtus eminuit Athenienaium: et inter Athenienses, Cliniæ vinas, filii Alcibiadis; qui profit havi militabat,.priuto matu-dum

18. Diremw prælio, libenter 11m.!!! suam uniment propan- virisrunt. Et Gmci, ut inàtructa.e pugna reversi mut, cadaverum quidem. et naufngiorum santvpotiti; sed, quum utpote fuissent aœeptLet Ina- xime Athenienses, quorum dimidia pmnavilm ruinentæmnt, cd interiera Gracia. se neigera decmçtunh- x * 19. Themistocles veto, repuwns secum, si Ionicum Îgexius æquo Caricum absttaheretur a Barbaro, copiis limerions sudète pesse Græcos ; quum Eubœenses-per id tempul gregeuuos ad mare agerent, eo convacavit Græcorum duces, hmm se baba", qua pperarçtforliasimm’ amict abatralu’ a reg: peut. .Et-hoc V quidem bonifiai hactenus illis apecuit: ad res-autem præmtuquod - spectat, in: illisfaciendum ait ;- daBWgrcgibuquotquot qui» que telle! panda maclant: satin-enim-cm, «un: milita illis libère. quam hastes. ’Simulîllœ harum catin: quinquexptænipeœt spis igues accendere. De reditu vem, sibi, ait, cum forcgjwhmtrnpu punira" à: Græoium’tmt pn’mtlri. «Aulne. hæc, illis facétie-fila- ,cuit: proçinusque accensis’ignibus, ad pmœsrsese-convmt. ’ 20. Nempe Eubœenses, insuper habita and»; quasi nihil dicente, nihil neque exvinsnla exportavcmtî nec’in annihila-n ca.imporçaVera.nç, quasi nullus adfinurus.:hnstia emmandeoque ipsi

pal au» in maximum discrimenURANIA. annexant. I Est. autem .Boeidis I ses de hie oraculum hujusmodi: - I - z Cogilubarbera-ling".Q1 1 i : is , A jugal i r I: mari Byblinu, fac ut procul ’Eubœa absiot militum-macules capræ. His versibus quum illi in roulis tancenpmneutîbu et imminen- filous non essai: usi, in promu: erat ut in maximas. incidentai ea-

31- Dam hæc :WŒ’, adfuit e Trachine: speeu’hton Nm, et 44 Alumina Ipeculator fait, Polyas’ genere Anticynensis,.cui.manv data!!! eut; (and hoc remis bene instruction navigimri imprima) habebatv) ut, à conflixiaset dosais, id illis qui ad leermopth-emnt gignificaret: et shunter apud Leonidam Abronychns, Lysiclis filins, ,Atheuieusis, paratus fait qui couscensa actuaria navi bis ad Attellig- sium renuuciaret, si pedestribus copiis novi quidpiam accidiœet. Hic igitur Abronychue advenit, significavitque quæ circa Leonidam ejusque exercitumgesta eraut. Quibus illi rebus cognitis, jam non êmp’lius difi’erendum sibi .reditum judiçantes, receperunt se eodem ordine quo in statioue eraut locati; primi Corinthii, po’strèmiAthe-

22. Tum veto Themistocles, selechis vebcissimis Atheniensium navibus, ad aquas quasque circa ea loua potabiles se conférons-,19- niaises.pidibus incidit scripta, quæ Iones postridie . ejus diciV ad Artemisium v adpeilenteq legerunt. État autem scriptorum sententia hæc :2 ".Vin ri Iones ! inique agitis, qui contra parentes militatisv, et Græciam in Servitutem conamiui redigere. Immo vero,.q,uod-, maxime a vobil; postulamus, nostris a partibus state! Id si facete non licet vobis. etiam nunc neutris vos partibus adjungite, et vos ipsi, et; Carihus, ut idem fadant, persuadete! Sin horum neutrum fieri potest, sed graviore necessîtate, quam Îut deficere ab hostibus passim, estis ad:- stricti; in ipso saltem; opere, quando pugnam conseremus, consulto cassate! memores. a nabis vos esse progenitos, atque etiam inimici» dans hus,.quas cum Barbarie gerimus, primam a vobis originem tra- xisse." Hæc Tbemistocles scripsit, ut equidem arbitror, te in numm- que partem deliberata; quo eisdem his scriptis, sive «relaterait barbares, Iones ad deficienduma rage et ad Græcosuanæundum peu movereutur a sive earenunciata essent Xerxi et in omnium: apud cum adducta, de fide" suspecti redderentur Iones; caque mussa a pagaie navalibus procul haberentur.. . y . 23. Dam-hæc agitÆhemistocles, continue post Græcorum dîmes» sum civis Histiæensis, navigioprofectus, Barbaris fugam illorum lb Artemisio nunciavit. At illi, fidem nuncio non adhibenœa, in custodia hominem tenuerunt; velocesque navet-1, quæ rem exploraa .reugpræmiserpnt. .A- quibus quum relatum me! id quod’reaterat, 3 n

394- HERODOTI HISTOR. VIH. in demain universaisimul chais, ut primi radîi sont, ad Artemisium profecta est. Ibi asque ad meridiem moruti, Hi. stiæam inde navigamnt. Quo ubi pervenere, Histiæorum urbe po. titi, maritirpos omnes vicos Ellopii agri, qui ditionis Histiæotidis est, incunarunt. -. 24. Hi dum ibi morantur, interim Xerxes, postquam quæ ad od- cisorum ondoiera spectant prœparaverat, nuncium misit ad classeur; Præparaverat autem hæcce. Quotquot de ipsius exercitu ceciderunt. .(erant autem ad vicies mille) ex bis nonnisi mille admodum reliquit, cætera factis in id fouis sepelivit, superbe stratis arborum foliis, in"- gestaque homo, ne a classiariis conspicerentur.’ Ut Histiæam præco pervenit, convocata totius exercitus concione, hæc edixit: "Viri, ammrum socii! Rex Xerxès anionique e vobis, quisq’uis voluerit; I potestatem dot suam ordinem relinquendi, spectatumque veniendi .quo pacto ille cum male mais bi: hominibus pughet, qui se regia c04 pias superaturosesse speraverant." I i 4 : 25. Hæc postquam nuncius edixit, me: nihil tarins fuit quam .navigia: in multi cupidi eraut spectandi. Et hi, ad Thermopyles vtransvecti, obierunt spectaruntque endurera: et, quum Lacedæmo- niis mixtos hilotes viderent, hos omnes, qui ceciderant, Lacedæmo- nios et Theapienses esse arbitrabantur; Nec veto latait eos quid de suis, qui cecideraut, Xerxes fecisset: unique monifesteridicûlhm’ crut; quum Persaruminonnisi mille jacentia cadavera conspicerenè tur, Græcorum autem in uuum locum congesta quatuor millia. Hunc igitur diem spectando insumsere: postridie veto classiarii, qui cru; jecerant, Histiæam ad noves sunt reversi; Xerxes autem cum suis sa ulterius progredienduru se accinxit. I " I ’ 26. Par idem tempusivenere ad Persas transfugæ ex Arcadie; immine: numero pauci, victum quærentes, et operam-suam illis præstare cupientes. H05 in conspectum regis adductos interrogea- -runt Persæ de Grœcis, quidnam illi facerent: et nous quidam prias cæteris crut, qui hoc ex illis quæsivit. Responderunt illi, it Olymà pia Graicos agere, spectareque certamen gymnigu’m et curule.” T nm rursus interrogati, nquodnain esset. propositum prærnium. de quo contenderent P” dixere, " oleæ dari coronam.” Ibi tuin Tritanà ’ tæchmes, Artabani filins, nobilissimam dicens sententiam, itimiditatis culpam apud regem incurrit. Ut enim audivit, coronam esse cem» minis minium, non pecunias, silentiam non. tenait; sed coram 0ms nibus, a Papæ," inquit, tt Mardonie, quales contra viros’ tu nos pugnaturos duxistî, qui non de pecuniis, sed de virtute, certamina instituant!” Hoc ejus dictum memoratur. v ë 27. Interea temporis, post infelicem rerumpad Thermopyles-ais tum, protinus Thessali præconem mixeruni ad Phocenses; quippe quibnssemper fuerant infensi, maxime veto a clade novissime ab

uuum. - g . 395; illis accepta; Etenim paucis mais ante banc expeditionem a-Barà haro susceptam Thessali eorumque socii, quum omnibus copiis, in.- yasissent Phocenses, victi ab illis eraut aspereque accepti. Quum çnim apud Phoçenses,,ad Parnassum conclusos, vêtes esset Tellias Eliensis, callidum inventum hic Tellias illis commentas erat hujus-f marli. Sexcentis viris Phocensium fortissimis, et ipsis et, eorum armis, creta dealbatis, noctu de’improviso impetum in Thessalosï feçit, mandata data suis, ut, quemcumque. ne» albicantem cernerait; Lune interficerent. Igitur primœ Thessalorum custodiæ, hie conspee ctis, aliud existimantes esse prodigium, fugua capessiverunt,pet post; custodias ipse exercitus; ira ut quatuor minibuscæsorum et soutes rum potirentur Phocenses, quorum sçutornm dimidium apud Abus: dedicarunt, reliquas Delphis; utque ex decima peculüaruln .hoc. prælio partarum factæ sint ingentes illæ statues, quæ antetemplun Deiphicum circa tripodem positæ sunt,.et aliæ simiies Abis dedicatæ: 28. Hoc modo Phocenses. peditatum acceperant Thessalorum, a quibus fueraut oppugnati: equitatum vem eorumdem, terrain ipsorum invadentem, insanabili clade adfecerant. Nam in introitu, qui estad Hyampoiin, duëta ingente fessa, in saque vacuis depositis, amphoris, et solo injecta hume rursus æquato, incurrentes empan ctaverant Thessalos. , Et illi, tamquam facile eos oppressuri, magno- impetu invecti, in amphores incidemt, et equi fracas quibus perierant.. 29. cujus dupliois cladîs causas ’ g infensi I Phocensibust - . .Thessali, V misso præcone, hæcce eis edixere: "Meliora edocti, Phocenses, ’ intelligite tandem, pares vos nobis non esse. Nam et entubas: inter, Çræcos, quoad nabis res earum placuere, superiores semperfuimus -yobis, et nunc apud Barbarum tantum valemus, utipenes nos ait et agro vos exui, et in servitutem abritai.- At, licet omniapossimus, tamen injuriarum nonisumus memores: sed pro, illis rependantur nobisquinquaginta ’argenti talenta; et tecipimus vobis, aversuroq nos mais terræ vestræi impendentia,” - p . . I 1 30, Hæc Phocensibus Thessali edixere. soli enim ex omnibus illarum regionum- hominibus Phocenses Medqrum partes non-.seque-v bantur, nulle quidem afin de causa, ut ego coilatis inter se ratinai- bus reperio, nisi odio Thessalorum; qui si Græcorum partibus se adjunxissent, cum Medis facturi Phocenses orant. I Ista igitur-quum; Thessali edixissent; nec pecunia: se daturas, responderunt Phocenses, a; in promtu sibi me, Madame: partes, similitcr atqucThecsalifaciant. amplecli, si modo sellent ; sed nous se ultra. profitons-eue Grœciœ. a . 31. Quod ubi relatum est responsum, tum vero Thessali, irati Phocensibus, viæ’duces fuere Barbaro. Et primum .quidemrexv T rachinia Dmidem surit ingressi". Etenim Doricæ tertre augustal lacinia, triginta fore stadioruru humaine, hue porrigiturçinter

396 ’HERODOTI HISTOR. VIH. Boom et Phooidem terrain interjecta; qui tractus olim. Dryopîs crut. Est autem hæc regio metropolis Doriensium, qui Peloponne- sam incolunt. Hanc igitur Dorîdem terratn ingressi barbari non «mum: etenim cum Medis sentiebant incolæ, nec plumera: Thessalie ut injuria bis inferretur. 82. Ut vem ex Dorme in Phocidem surit ingressi, ipsos quidem Phocenses non saut naoti. Nm earum au! in Pamassl fastigia con- soenderant: est autem ad reoipîendam multitudinem idoneas Par»- nassi vertex contra Neonem oppidum seorsum-situs, oui Tithoreo nomen; in quem nimirum et res sans comportaverant, et ipsi ad- soendersnt. Major vera pars eorumdem in Ozolas Looros sese asque res suas receperunt, in Amphlssam oppidum, supra Crisæum campum simm. Barbari autem universaux terrain Ph6cidem incur- sarunt; ira enim exercitum duxeruut Thessali: et quocumque pervenerunt, canota cremarunt vasta’runtqu’e, ignem-et in oppido et in templo injicientes. I u 83. Hue enim iter incitantes secondant Cephissum fluviam, omnia depopulati sont; cremaruntque Drymon oppidum, et Charadran’i, et Ernchum, et Tethronium, et Amphicæsm, et Neonem, et Pedi- - eus, et Triteas, et Elateam, et Hyampolin, et Parapotamios, et ’Abas, ubi opulentum erat Apollinis templum thesauris» donariisqae moitis instruetum: eratqae ibidem, atque etiam-nunc est, oraculum : et hoc etiam templum, exspoliatam, igue cremarunt. Atque Pho- osmium nannullos, ad montons insecutl; captivos fecèrunt; et non- nuliis etiam malieribus, ab multitudinem vim facientlum, neceni

sa. Parapotamios’ prætergressi Barbari, in Panopensiam agnat: voueront.adtnlerunt. Inde jam discretæ illorum copiæ,-bifariam t 4 tdivisæ e sunt.’ a Plurima quidem et validissima pars exercitus, cum ipso Xerxe Athenas tendens, in Bœotiam intravit, in fines Orchoineiiiorum; Bœotoram autem aniversa multitndo cum Medis sentiebat: et oppida illorum tutabantur viri Macedones, ab Alexandra ad hoc missi ç totalisons sa autem, hoc ipso declaratarl Xerxi, cum Medis soutire Bœotos. Hi igitur ex Barbaris hac via incedebant. » ’ 85. At illorum alii, amatis .viarum ducibus, versus Delphicuin tan- plus intendebam iter, Pumassum aldextra relinquentes. Quascum- que vem etiam hi Phocidis permearunt reglones, bas canotas and starunt: nam et Panopensium oppidum incenderunt, et Dauliorum, et Æolidensium. [sive LîlæensiumJ Vlan: autem istam hi, sejuncti - a reliquo exercitu, ingressi saut hac cousilio, ut, spoliato Delphico templo, opes illius Xerxi regi repræsentarent. Noverat autem, ut . ego accepi, Xerxes omniatquæ in hoc templo eraut malins quam quæ suis in ædibus reliquerat, quippe munis ca constanter memo- rsntibus, ac præsertim ŒŒsi damna, Alyattis sa; » i -

URANIA. . . n 897 36. «Ejius reihnuncius gravissimum Delphensibus timorem injecit: nua terrore perculsi, oraculum de sacris pecuniis rebusque pretiosis chnsuluerunt, utrum in terrain ces defaderent, un in aliam regionem expoitarent. At vetuit Deus loco illas movere,» dicens, tt se ipsum ad tutanda sua suflicere.” Quo audito responso, jam sibiipsîs Dol. phenses consnluerunt: et libères quidem et uxores trans mare in ’Achaiam dimisero: ipsorum vero picrique in juga commanderont Parnassi, resquev suas in Corycium antrum comportarunt: alii vero in Amphissam Locridem secesserunt. Itaque canai Delphenses reliquerunt urbem, exceptis sexaginta viris et propheta. - 87. Ut vero adprapinquarunt invariantes Barbari, jamque in con- Spectu habuere templum; ibi tune propheta, cui nomen erat Ace- fatus, sacra arma vidit ante templum proposita,- ex interiore penc- trali prolata, quæ nulli hominum fus erat. tangere. » Atque ille hoc prodigîum Delphensibas, qui in urbe adorant, nuncîatum ivît. Ut vero gradum accelerantes Barbari priape ædem acre Miner-ves Pronœæ, alia bis oblate. sunt prodigîa, superiori etiam prodigio majora. Nam et hoc sane mirabile est, arma Martin sua sponte extra templum proposita adparuisse: sed quæ max deinde evene’- rum, ca præ omnibus ostentis maxima admirations (ligna sunt. Ubi enim subeuntes Barbari prope Pronææi Minervæ ædem fuere, ibi mm. et de cœlo fulmina in ieos decideru’nt, et de Pumasso abrupts duo ’ cacumina ingenti cum-fragore in» eosdem præcipitarunt, maltosque bppresserunt, et ex Pronææ æde clamai et ululatus est exauditus. 38. Quibus simul incidentibas, terror Barbaris est incussust quos ubi fugam capessere Delphenses intellexerunt, descendentes de monte magnum illorum stragem edidere; reliqui vero recta in Bœotiam profugerunt. Memorarunt autem, ut ego accepi, hi ex Barbaris qui radieront, prester ista se alia etiam ostenta divinitus missa vidisse: numque duos annates, majores quam pro birmans natura, conti’nenter sibi institisse, persequentes cædemque facientes. 39. Istos duo, aiunt Delphenses, indigenas fuisse berces, Phylaa cum et Antonauru, quorum fana sont in templi vioinia; Phylaci quidem, secundum ipsam viam, supra Pronææ ædem; Autanoi vero, prope Castaliam sub Hyampea cacumine. - Saxo autem, quai de Parnasse deciderant, ad nostrum asque ætutem saperfuerunt, in agro Minervæ Pranææ sacra jacentia ; in quem, postquam par Barbaros devoluta saut, incubuerunt. Ista igitur mode hi homines a

i Delphico40. Jam dans Grœcorum, templo ab Anemîsia discesserunt. profëcta, rogatu Athe- s - I niensium ad Salaminem adpulit. Et hoc quidem cousilio Atheni- enses a sociis, ut ad Salamina adpellerent, rogavcrant, ut ipsi libe. ros et axores ex Attica expartntos in tata locarent, et porro quid sibifacioadum esset demeurent. Nam-propræsente rerum statu,

398 HERODOTI HISTOR. VlII. qnum opinioneaua casent frustratî, consilium capturî’erant. quum existimassent se Pelopounesios cum omnibus copiin reperturoa esse in Bœotia subaidentes ibique Barbarum excepturos, nihil bornai repererant: sed certîorea erant facti, isthmum illos, qua est introitus in Peloponnesum, muro intercipere. et hæc ut salva ait maxime curare, hancque custodire, cætera omittentes. Hæc quum intellexissent Athenienses, idcirco social, ut ad Salamina sisterent classeur,

4l. Et reliqui quidem ad Salamina adpulernnt, Athenienses 6ere rogaverant.ad Atticam. Quo ubi pervenere, præconio edixerunt,’ "que loco quia- .que pontet Atlfeniensium, eo Iiberos et familiamlin turc local-et." Ibi tune picrique Trœzena en: miaerunt, alii veto in Æginam, alii ,Salamina. Properarunt autem sans maque extra Atticam in une Jocare, partim oraculi mandata ohtemperare cupientea, partim, nec xminime, hac de causa. Dicunt Athenienses, ingentem serpentez), arcis custodem, versai in templo: nec veto id perhibent solum, sed etiam tamquam te vera ibi versanti menstrua une faciunt ad- ponnntque: est autem menstruum sacrificium, placenta ruelle con- ,dita. Hæc placenta, quum superioribus temporibus commuter con-.- sumtafuiaaet, tuneintacta erat. Quod ubi significavit antistita leur, pli, tanto magis atque studiosius urbem reliquerunt Athenienaeq. ,quod etiam dea arcem deseruisset. Exportatis autem rebus ont, pas, in tutoque locatis, ad castra naviguant. ’ , J 42. Pastquatn veto inti ab Artemisio ail-Salamina constituerai); classem,aècepto ejus rei nuncio reliqua! etiam mutiez Græçorun papale eodem confluxerunt,’Trœzene profectæ. Ediehm enim illis fuel-an, ut addPogonem, Trœzeniorum portum, convenirent: et con. yenerant multo pluresqnam quæ ad Artemisium navali pralinera; defunctæ, et ex pluribns civitatibus. Classi cum imperiiïsummç præfectus en: idem.qni ad Artemisium, Enrybiades, Euryclidæ filins, Spartanua, nec vero ex regio genere nattas: sed plurimaç paves, optimçque navigantes, præbuerant Atheniensea. A ; 4-3. Qni autem flac in dune nilifabant, hi fuere, EriPeIoponnm, Lacedæmonîi, sedecim nave: præbenteq; tumvCorinthii, totideln paves cum vectorihus’pmabentes quo: ad Artemipium, Sicyonii yero quindecim præbuerant naves; ,Epîdaurîi, decem; TrŒzenii, quinque; Hermionenses, tres. Sunt autem inti, exceptis Hermio- nensibus, lDorica et Mncedna natio, ex Erineo et Pindo et Dryopide . novissime profecti. Hermionensea verp Dryopes surit; ab Herculç et Maliensibua ex regiam quæ Doris nunc vocatur He copine

.Peloponnesiorum 44; Ex populi: vero continentem extra Peloponnesumerant. r incolenti, . i t bus adfuere, primum, Athenienses, qui præ reliquisAomnîbus mutina et octoginta nave: centulaunt: et hi quidemnunc. 591i demi;

iURANIA; ’i 599 in pugna adSàlaminem Atheniensibus Platæenses præstd non fueréj hac de mussa: Quo tempera Græci, relicto Artémisio, prope Chai; eidem fuérant, Platæenses in oppositam Bœotiæ oram exscende- raut, and familias suas intuto locandas eraut profecti: ita, dum silos tutantur; in tenipore non adfuerunt. Athenienses, quo tempère. Pelasgi Græciam (quæ nunc vocatur) tenebalnt, Pelasgi .fuerant, Cranai nominati: sub Cecrope veto rage, Cecropidæ surit adpellati a tum regnante Ereclitheo, mutato nemine, Athenienses adpellati: ab: loue vem, Xuthi filio, qui copiarum dux fuit Atheniensium, Ionesi surit- 45. Megarenses denominati. totidemlnaves ouin vectoribus "contulerant, . 4 quoi;.1 ad Arteruisium. Ampraciotæ cum septeui navibus præsto eraut.: Leucadii cum tribus; Doricus bic quoque populus est, ex Corintbog 46. Ex insulanis’Æginetæ naves .eontuleraut trigiuta :let instructas quidem etiam alias habebant, sedvillis suam custodiebantterram; triginta vero optime navigantibuspugnarunt ad Salaminem. Sunt: autem Æginetæ Dorienses, ex Epidauro: nomen vero insulæ prius Œnone fuel-ut. Post Æginetas, Chalcidenses aderant cum viginti navibus quas easdein ad Artemisium habuerant; et Eretrienses cum eisdem septem navibus z Ionica hæc gens est. Deinde Ceî, Ionicas populus Athenis oriundus, cum eisdem quibus ad Artemisium.Î Naxii cum quatuor navibus aderant; ad Mèdes quidem missi a ci-j vibus, quemadmodum reliqui insulani : sed spreto mandata ad Grseq cos sese contulerant hortante Democrito,’ spectato inter sucs vin-0,; qui tunc trierarcha erat. Sunt autem Iones Naxii, Athenis oriundi.E Styrenses easdem, quas ad Artemisium, naves contulerunt; Cythnii’ vero trirememnnam. et actuariam quinquaginta-remorum: utrique hi Dryopes surit. Seriphii etiam, et Siphnii, et Melii cum Græcisi militarunt : hi enim soli ex insulanis Bai-haro terram et aquam non

4-7. Quos adhuc memoravi pugnæ ad Salamina socios, hi Omnes" eitratradiderant. Thesprotiam et Acheromem fluviuni » habitant., A Thesproti. l enim finitimi, sunt Ampracîotis et Leucadiis, qui ex ultimis Græciæ’ ragionibus adfuerunt. Ex bis vero qui ultra incolunt, soli Croto-l niatæ fuere, qui periclîtanti succurrerent Græciæ, et una quidem nave, cui præfuit vir ter Pytbiorum certaminum Victor, Phayllus f snnt autem Crotoniatæ origine Achæi. , r k . ’ f 4-8. Jam reliqui quidem, quos memoravi, triremes præbuerunt: Melii vem et Siplmii et Seriphii penteconteros; [id est, longas naves remis quinquaginta instructas z] et -Melii quidem, genus a Lace-ï dæmone derivantes, dans præbuere: Siphniivero et-Seriphii, Jones. la!) Athenis .originem ducentes, utrique unam. .Fuit autem WÎTÇrquÎ narium numerus, demtis penteconteris, trecentæ septuaginta et octal r 49. Ut adISqlaminem convenit ex prædiçtis civitatibus datais, dey

tOO HERODOTI HISTOR. VIH. liberarunt duces, rasante Euryblade ut scotomiser diceret qtlisquis venet, quo loco opportunirsinm oideretur pugna 1:01:qu (karman;- a si: un): lacis que in ipsorum and! pataude: jan ouin Attiea pro inclina ont: itaque de reliquis locisrogavit. Et plerseque connu, qui verbo fecernnt, in hoc magnebant sententiæ, ad Isthmwu nani- guai!!! ces, et ont: Peloponnmm tumuli W. dœmd’um : cujus contention lune rationem reddebant, a quad, si inflations ex pugna limassent, et Salariale casent, ohiderentur in insola, ubi nullum ipsis adprere sabaidium panet ;ad Istbmum vero, ad sans sepossent

50. Dum’ita ducea’Peloponnesiornm disputant, advenait vit Athe- niensigaalvi nuncians inrecipere.” Anita": ingressum au Barbarurn, tet totem re-. giclant igue sature. Quippe exercitus une cum lierne, itinere peu Bœotiara facto, incensa Thespiensium urbe, qui in Peloponnemm se receperunt, itemque Platæensium urbe, Athenas profectus;om- niaillius regionis loco avantabat. Incenderat autem Thespimn et Platæam, quad a Tbebanis audisset, cum Medis illos non sentire. i 51. A transitu Hellesponti, onde item facere cœperaat Barbari, postquam ibi uuum meum eraut mosan, quo in Europam:transi. arum, tribus proximis mensibus in Attica adfuerunt, prætoreAtlae- modum Callâade. Deprehendsunt autem vacuum urbem, - et paueos quosdam Atheniensium- in templo venantes, quæstones templi, et pauperes nonnullos honnîmes; qui arec asseribus atque palis præsepta incolunt subeuntcs. Hi et- ob rictus inopian sese Sala- minem non receperunt, et qund se soins existimarent sententiam re- prisse oraculi a Pythia editi, " liguent murum imperabilem fore ;” nempe hoc ipsum esse cernant illud refugium, quodoraculo

lignificammv 52. Persæ veto, castris esset, in tumulo nonpositis exnanas. adverse-amis * cibo, quem Areopagum [Martium tumulum] vocant, hoc modn illam oppugnarunt: stupam sagittis circumdatam ineendebant, atque ita sagittas adversus vallum jaculabantur. At opougnati Athenienses, ad extremum licet malum redacti, fallente ces etiam voila, tamen nasi- stebant; nec conditiones de deditione admitte’oant, a Pisistratidis propositas. Resist’ebant autem, quum alia contra machinantes,- tutu et, quotiee ad portant succederent barbai, ingentibus in eus saxis de. volutis; ut perdiu Xerxes inops fueritl consilii, quumiillos expugnare:

53. Ad extremum vem, post illos diliicultates, intraitus quidam innon amen: barbaris gouet. adpuruit: debuit I enim,v juxtaoraculum,’ universo Atheniensium terra, quatenus in continente ont, in Banbanocum venire potestatem. Esat igitur: ante arceau, sed imputes porta and... 8861!!!! avorsa, locus ubi nemo: aucubabat, et ubi nemo crediderau quemquamxhominum umqnam adsœnsurum : en loco, quamvis præ-

mandent-tamia popAgHuüfiMGOcmpinURANIA. filin.001 V Quo: ut in arceau consœndiæe videront Athmisnsçs, alii de minus me .prœâpitnrunt perierunlque, in .interiereçn Itempli miam confugerunt. Persæ veto qui adscenderant, primum ad poum ado currnmnt, saqua aposta trucidai-ont anilines t quibus omnibus occisis, spuliarnnt templum, et universels: Wh inonderont. t . 54. Tutu Roues, Albanais penitus potina, eqiiitem Susa misit, qui Arabe» temfelicites gestam nonciaret. Postridie veto quam un» dans banc dimisit, convocatis Adieniensîuin exsulibus, qui illius en; stra sequebantur, mandavit, ut in mon: adsce’nderent, moque rital ibi sacra faneront; sive quad deo noctamo maniais. hoc illis imper» vit, sive religio quædam cum incessant quad templum cumulet. Et Atheniensium anales mandata fecerunt. . 55. Cor autem hujus rei fecerim mentionem, disant. Est in bac coupoit templum Ersclctüei illius, qui terra genitss «licitais; que in templo oka inest et mon, quæ aiunt a Nepmno et Milan, quum de bac terra inter se cartaient, testibus advenatis Athenienn’bus, pocha ibi fuisse. Hæc igitur oies. simul cum reliqua templo a ban- baris erat cremata: altero veto ab hoc dis, ut in id œn- adscenderunt Athenienses sacra (acore jasai a loue, meulons videront e stipite contant, oubli 8ere lopgitudine. Hoc quidem iiH

56. Gsæei une ad Salamine,»; utnondstum est eis que statu essetamortiront. Athenasum «repolis. tenta sent tortore per’eulsi,.ut - . e dupiblli zombi ne manseiint quidem doues super questions proposât: fient deeretum, sed in noves sese confidentes velu panderint un» (tu Mari; reliqui vers. ra defiberata fecarint deorsum, ad Inn une»: me pugnandum. Jamque nox adent; et bi quoque, achat

eonsessu,57; Ibi tune Œhemistoo’lem, nave: sont in. ingressi.navem reversmn, l , Mnesiphîlus, civis Atheniensis, quidnam ab me deorsum font? A que ubi cognovit, decretum esse in navibus ad Istbmum induti! ante Peloponnesum dimicarent: " Quod si igitur,”tinquit, " bis? iamine solverint, tu «pro nulle amplius purin ’pugnsbil. Nain-in sans quique civitates se reeipîent, et neclEurybiades, nec quisquall ioninum alios retineIe cos poterit, quin dissolvatur exercitust’ et pet ducum imprudentiam peritura est Grsecia. At ut, niqua ria est ratio superest, page, et, quæ deoreta sunt,»ôperam de ut in; scindas; si persuadere fartasse Eurybiadi peinais, ut and» ou»

silioh’icfiS. Themistocli maneat.” admodum placuit -monitum ù . i ç Aqui, nulloi adnhæcv responso ’dato, ad Eurybiadîs-navem pensait. Quo ubi venit,- de cmunibus relias, ait, se aliquid ou!» 5110 emmuselaient : et ille, si quid secum «ne, novera suam consolidera "Ibi tu: 3 r ’

40! HERODŒI VHISTOR. VIH. adsidens Theniistocles, et omnia iota quæ’ex audivent, tamquam sua,’exposuit,iet niulta alia adjea’t; donne pre. cibns eau) «pognant, ut nave egrederetnr; et in concilium iterusn

- 59. Qui ubi convenerant, priusqnam vem, cujus coassa convocati convocaretduces eraut, Eurybiades proponeret, duces. inuites Tbemistocles I facit . se,. nones, enim flagitnns. Quem interfatus Corinthius dux Adiinantus, ocyti filins: tt Themistocles !" inquit, tt in certan’ninum solennibus, qii ante tempos surgunt, flagris cæduntur." Et ille, sui purgandi causas, ait: ** At, qui pone muent, non coronantur.” - , .60. ha tune quidem placide responiiit Corintbio. Ad Eurybiadesn .vero conversas! nihil ’jani eorum dixit quæ ante caponnent, dispen- sant iri socius, si Saturnin: suivissent : etenim, præsenfibus sociis. nunc ’modo decorum ont ut cos accouru. Sed aliam dicendi rationem te- ntastita locutus est : (60. l.) ** Peines te nunc est si meum consilinm secum. bic monenspugnam mvalem J’u,’neque bis more-i gesseris qui noves ad Istbmum promovendas eue contondant. Accipe enim, et alternai alteri rationi oppime. -Ad lithium pugnam commuons, in spot-to mari pugnabis, quo mi,- nirnenobis conducît, gravions noves habentibus, et numero pau- Porroi Salaminetn perdes. et Megara, et Æginam, etiamsi cæteroquin feliciter nabis res esset cessura. Nain classem secuturus est podestris examina. adeoque tu ipse illos in Peloponnesum duxeris’; périeulumque fuerit ut universaux perdes Græciam. (60. 2.) f8in quæ. ego dico feceris, hæc in illis commodo reperies. Primum quidem: in angusto marioonfligentes panois navibus adversus mul- sa, si radotai c6nsentaneus exitus fuerit pugnæ, multo crinius sape, tiares. in angusto prælium. navale facere, pro nobis est; in aperto vem, pro illis. Deinde Salamis servatur, in qua nos Iiberos natron et uxoresdeposnimus. Tutu veto etiam illud in hac ratione tontinent]; quod inprimis vobis cordi est : nam, bic maliens, parue;- .pro Peloponne’so pugnabis, stque adAIsthmum; nec vero illos, si sa- pueiîs, ain’PeloptOnnesum duces. (60. 3.) Sin quod ego spero eve- xnerit, pugnnque navali vicerimus, tune nec ad Istbmum vobis ode-g mt»Baçbari, nec ultra Atticamprogredientur, sed incondita fuga. se-recipient; lucrabimurque servata Megara, et Æginam, et Sala.- sninein, ad quam nos bastibus superiqres esse futuros oraculo etiam pandictum est, Jam cousilio rationi consentanea capîentibus homi- nibns solent piemmquev etiam consentanea evenire :I sin contra sa... tionem consolant, ne Deus quidem humanis sententiis aocedere ’

mais?!M 61. Hæc ubi ,Thelnistocles ’ dixit, iternm in cum invectus est Cor rintbîus si. i tus; lacera jubens virum cui sella sit patria, vetanSque ° 95m suffrage rogue super sententia ab homine exsulejiro-

’. URANIA. * Î ne petits; ’qüando’ enim patries: attendez-e, Tlëmistoclet pandit, tune muni si licitant fore sententias cum aliis confine. Hæc in etimAdicta firojecit, quad captæ Athenæ in iiostium essent potestate. I Tua: veto Themistocies et’ illum et. Corinthios moitis insectatus maladie ctis,.ratiOne eis demonstravit, et urbem et terrain Atheniènsibus amplia- rem,’ quam illis, me, quamdiu dutentas haban-int nous instruiras; and: (un: enim Gascon: popidam, quem adierint, ipsos me repukurum. . I 62.;- Hæc postquam significavit, ad Eurybiademi convenons sers monem, majore incitatione ait: tt Tu si hie manes, hicque manens fortem teivirum præstss, recte feceris; si non, Grœciam avettes; Nain sinum: beili nobis in navibus vcrütur. Tu vero mihi morem gerça ,Id ni feceris, nos quidem civestigio, réceptis nostris, Siriu proficiscemur, Italiæ urbem,jani antiquitus nostrum, quam a nobis instaurandami esse oraculqetiam dieunt: vos vero, talibus saciis prit sati, earum quæ dixi reminiscemini.” ’ I tr ., 68. His a Themistocle dictis meliora edoctus Eurybiades est. Et maxime quidem eo mihi videtur sententiam mutasse, quad vero- retur, ne, si ad Istbmum deduceret classera, Athenienses desererent socios : qui si illos deseruissent, reliqui non amplius pareshostibus erantfuturi. Hanc igitur suscepit. sententiam, ut ibi manerent, que navnli pugna decemerent.- v , . c a . g 64. Hoc mode quum hi ad Salaminem verbis inter se essent voli- tati, postquam ita phcuit Eurybiadi, ad committendum ibidemna- vole. prælium se compararunt. Et ut illuxit dies, simul cum oriente sole et terra et mare! contremuit. Itaque diis vota facere piaeuit, et Æacidas socius invocare’.. thueplacuit, ita feoerunt. Deos ome- nes precati, protinus ex Salamine Ajaoem et Teiamonem admon- mnt: et ad advshendnm Æacum reiiquosque Æacidas novent in

.Æginam65. Fuit pet id tempos miseront. Dieæus,sTheocydis filins, t t :Atbe t t ’- ; ensis, exsul et in existimatione apud Medos, qui narravit tt quo tempore Attica, Atheniensibusinudata, vastabaturn pedestri, Xerxis exercitu, fuisse tune se forte cum DemaratoLaeedsemonioin Thria- sio campo, vidisseque ibi pulverem ab Eleusiue orientem, tamquam a triginta admodum minibus hammam excitatum; quumque miratus esset quibusnam ab hominibus excitaretur ille pulvis, exaudisse max Ivocem, quæ vox ei visa esset mations esse Iacchus. ,Tum Dema- ratum, qui sacrorum Eleusiniorum fuisset igname, ex se quæsisse .quid esset quad itatsonaret, seque ei’respondisse: i Demarate! baud aberit quin magna clades exercitum regis adfligat. Quam enim deserta si: Attica, ’prorsus manii’estum’ est, divinum esse hune sonuin, ab Eleusiue auxilio venientem Atheniensibus eorumque sociis. Quod quidem ostentum si Peioponnesum versus cadet, periculum ipsi Regi et pedestribus illius copiis erit z" sin ad classent convertetur quæ Sa-

484v HERODOTI HISTOR. VIH. lamine au», andin: Regîs etiam panet-«lem; Amas (du (1m hac factum Athenienses Cam-i Mou-i et Proàeipina : a, âhisquia un ipcqrum et reliquvrum Grècom, la. manie. afin; et hue mais Sono; quem mais, in ajusâem festi soleiiinibn hachura cdebrant.’ Ad hæc Demarhtum dixiue z Silenüùmten’æ. m fifi craignait! hoc divas. Quod si Infini ad Regain ashram hæc tub Vérin, capita lues), Me Il: ego nutqnilquam Minumaiiù aëfla’re te poterie; Quatre Un une: quad mm cd ourdtù’m banc permet, id me, un; du Hoc sibi Darium si: W: tau: me et pavera et «du: d’un me miam, quæ in saunai hmm, vénus succincts tu! cuttaIGrœcormù «un du in niie- thme’mina, refeubat, xal’ti. Demamhnn Ha" magnum Hæc niais. A ’ se. 1701"!qu Items «enim, postquam on hutin conspua) Laconica image, in Hiuiæam hlm: MW, bradiez fifi mm!- me p’er Eufipum nMg’mic, et un. tribus diebus Harem pare- nn. Vidéntürqflè Mihi lima, et tétra et mari advdnienres, un m’i- flore honnîmes mimera Athéna: lamifié, quam en: quo au 86W «in ventant et ad Thertnopyîus. En enim qui 16mm reflex in» a: qui ad Thennopylaa caméras: «in militum sa Artemisium, hos oppono qui tune nondüm 9m M Mflib dans, et Demandes, flueras, et Motos; qui nunbmimcôjfiis, vampas Thespiemibus et Pumas, enim auqudmm: ad Intel: tüqùe’ Canaries, et Andfios, et Tenios, refiquosque imam insolas bûmes, me»: quinque-illa: civium, quam!» mm 509mm menti. Nm quo magis intro in Græciam programmai Pan, une plural cum popùfi sequebamur. I ’ 67. Postquam igitur hi amnes amenupdweflm, M area ptil: mm Parii, pone manentes in Cytbno, and!!! hm: reliqui veto ut Phalmfm pemhmm, ibi tune Xérkes âne maman. amenait, dm ducibus cuplm sermones confinez «in t’enfigsqm earum apicale. En igitur [infectas Iqüùûn «mana præsîdeiet, nacrant command populorum regi subjecmufin W, m ordinum in classe pmfectsi, «dames prou: caqua illorum nous. un tu aibuemz primas quidam, Sidonius tu: par [une Tyflùsz; un: reliqui. Qu’i- ut ordine «mm «nudam, Monica: En. tamisa qui «mum zingues immognehque, au ùcîendmxèsse navale pralina: ’censerent.» 68. Quo: ubi Maniouhns, initium à Sidonie, dhamma:- rvîtgcmnmuni «aussi: râliqui omne. pro «manda dhaqfackndam .pmlëm mm; amv’Afldmifiu hæc vérbl fait: (68. L) " matu Réa Lgi;MuIdonie, mima liquidera, que in pugflë sa mm Mîniec ignahslmn’fui, me nium M’edidi, Daim, par est . ut veram mua «mon!» eau, momaque qaælouiirëbibmafime

mame. Ainsi hoc dico: URANIA.parce huma, m-prdinm (oum4» du contamine. Hi enim viri tain vini! mali tinta suntsbpefloreu, qùuitomdi’eribus vini. Chic! mm omnino necesse est in mum pugna des .discrinen? Annon Athehas tous, «partim causai banc cusœp’lti expeditionem P 1mm . taliquam etiam Gram une; : influe quinquina: tibi misât: mm, qui Mina: restiterum, hl in accepti mit ut cmmotuere. (68.2») Quem veto enimmhabiturs’s - me putain res advemfionm, diem. Si tu non properamis mm» lanthane pugnam, sed hic nia-eus ad terrain adpiicueris hava, «il si in Peloponnesum etiam progrediui’s; facile-tibi, Domina, mW deut en quorum mussa, hue «niai. Nec enim dia tibi usinière pdœrnni Gina, œil disperse! e08, et in mais qnîque civium profu- gient. Nec enim commentas illis, ut ego audio, in hac insuia- par: tu Must : mclvérüiufile est, si tu navarin: Pelopbnnçsmn (Infini pedeltremiexercituin, maquillas hic amuras rhos qui a: me rugit one venerunt; nec illis cum «il. pro Atheniehsibus discn’ma’n Mm préalü adire. (68. à.) Sin profil!!! prælium fueremnraydrîs, vereor ne havai. exercitus male acceptas, pedestri quoque calmitaœm si: Militant. Ad hæc, Rex, hoc etiam cogites veüm, behis’virîs serval noiera. esse mulot, mihi veto bonus. Atqui tibi, vira optima, mali servi cum, biqui in sociorum numéro diamine que, trempe Ægypüi, et Cyprii, et Cilices, et Pamphyii, inutiièshofiiines." 69. Hæc ubi Anmhia Mardonio dixit, quicumque regina me» hm, dolebaut cum iota locum «rentés ne minium quicum ei a rage influerai, quod illum .vetuisset navalem pugnam moere: qui veto invidebant ci maieque cupiebnnt, ut qu’au pris aliquis omnibus «du in honore esset apud regem, judicio’iilius deièëwba’nflur, quippe «initium ei adlg’turo. A: ut ad Xerxem relatai enim Menace, admodum gavieus est illius judicio: et, quum jam aluminium me mulierem judiouaet, nunc etiam mugis cum hmm maman La in ra pluribus, ait, me panndm ; mus ad Eubœamwpbm naos rem [maki gessisse, quoniam-ipse abfuisset: nulle autem constituent ipse alicante pugnantes. h 70. Postquam enaügaudi sigma dama du, cadmium: laves Salaminem versus, et par otium explicuerunt mitan. At tune qui- detn non mimi: dies, in dommitœœtur prælium: aux enim ’superu unit;- etjlfi in posterait diem sese comparabant. ’Græcos vem imans incessît et trépidatio, præsertîm Vert; Pelopovhnesios: ange. hanteur quippe,un ad Salaminem résidentes pin Atheniensium terri: usent dimicamri ; ubi si victi essent,in*insuia iititerclnsi obsiderentur, me terra sine præsidio relias. . . 7l; Sub eâmdem noctem pedeserith’bmrum exercitus adversus Peloponnesum profectus est ; quamquam quœcumque excogia Mipdiuemmal’edialeimwe’ai commutait: Péloponnesum imm-

I . 406 HERODOTI’HISTOR. vm. pere Barbari passent. ’Simuliwque enim càgnu’veralit Pehponilenii obiisse Leonidam ad Thermopyles, concuriu ex. oppidis foetal:- thmum occuparunt, et pineau eis ibi Cieomiirotus, Madridæ filins, frater Leonidæ. Ad Istbmum igitur considenteà, primum Scironidem viam obstruxerunt, deinde de communi cousilio mm par Istbmum instituerunt ducere. Quumque .multæ cassent hominnm myriades, quorum quisque mnnum operi. admovit, perflciebatur opus. Naln et lapides et lateres et tigna et corbes sabalo.’ repletæ cangue, bantur; et sociata opem opus facientes, nuiio (emporia memento; nec noctu, nec interdiu, cessnbant. ’ 72’. Qui ad muniendum Istbmum operam suam" Græcî, hi fuere: Lacedæmonii et Arcades amnes, et Bleuet rinthii, et Sicyouii, et Epidaurii, et Phliusii, et Trœzenii, etHermiœ lieuses. Hi sunt qui îpericiitanti Gracia metuentes .snceurœmnt- : reliquis Peioponnesîis nulli curæ. en res fait, Olympiorummuteng et Carneorum jam præterieruut solemnia. , - . .- a 78. Peioponuesum sepœm populi. Horum «houant in: digenî; eamdem nunc, quam ontiquiçus, regionem habitantesnArcae des, et Cynurii. Unus populos, Achaicus, Peloponneso’ quidem non egressus est, sed suam ragionern cumulât; mutavit. I Reliqui quatuor i ex illis leptem papulis, advenæ sunt: Dorienses, Ætoli, Dryopes, et Lemnii. Et Doriensium quidem maltæ sunt et illustres civitates : Ætolorum veto sols Elis: Dryopum Hermione, et’Asineprop’e Car- damylen Laeonicam : Lemniorum vero, Paroreatæ amnes. Cynurii; indigente quum sint, soli videntur [sino, nonnullis quidem’videntut] Iones esse; sed in Dorienses mutati sont, partim quad sub imperia fuerunt Argivorum, partim temporis progressa : saut autem Orneatæ et harum finitimi. [storum septempopuiorum reliquæ chiantes. præter cas quais nominayi, neutrarumerant partium: si autem libera loqui licet, dum neutrarum fuere partium, Medis favebant. 74. Igitur qui ad Istbmum eraut, eo quo dixi iabore conflictaa- bannir, quippe de sumus rerum jam, peri’clitantes, nec sperantes mari præclare admodum gestum iri rem. Etilli ad Salumïnem, postquam quid lad .Isthmum’flageretur cognoverunt, similiter trepi- (lobant, non tam sibi metuentes, quam Peioponneso. Et aliquantie- sper quidem vit viro ndstans tacite inter se sermones conferebant, imprudens minimes Eurybiadis consilium: ad extremum Vera in publicum’ res empit; et ooiiticoncilium, multaque verbn eisdem de nebus jactabantur; dicentibus aliis, necessario ad Peloponnesmn esse A navigqndum, et pro illa propugnanu’um, nec ad ragionem .061th sa. ptam maneanum, et pro illa dimicandum; Adieniensibus vem et Æ; ginetis et Megarensibus’ contendentibus, calmi mandrinoient»: haste75. Ibi tune confiigendum. Thernistocies, quum Vincent » soutenue.’ , , g Beioponne;

sinum,zdancùlum concilieil? egressos, doums, certain hominem " na’vigio":6 inun castra misit Medorum, edoctum quad dicere oporteret. Nomen homini Sioinnus fait: erat autem servos et -filiorum pœdagOgui Themistoclis; quem post hos res gestes Themistocles, quo tempore Thespienses no’vosoooptnriunt civ’es,-Thespiensem fecit, et divitiis onemvit. Quo ubi is navigio pervenit, apud duces Barbarorum hæc. verbafecit: ii Misit me du! Atheniensium clam reliquis Græcis: fave’trenim ille Regis partibus, cupitque ut res vestræ rebus Grœco: rum sint superiores; misit me’autem qui vobis nunciarem, fugam meditari Gvæcos, matu perculsos. Nunc igitur in promtu vobis est rem coufieere longe prœolarissimam, sinon commiseritîs ut illi fuga diiabantur. Nom nec inter se sont concordes, nec amplius vobis minent; sed adversus se invicem pognantes videbitis hos qui vobiscum confiant et eos qui contra.” i Et hic quidem, bis dictis, e

vestigio76. Illi veto, iidemdiscessit. nuncio adhibentes, . - i primum,- « . inI Psyttaleam, ponton insulam inter Salaminem et continentem sitam, magnum numerum Persarum exposuerunt: deinde, sub mediam noctem evecti sont qui cornu [Grimm-nm] occidentem spectans ad Salaminem intercluderent; simulque, qui ad Ceam et Cynosuram eraut locati, evecti sont, et universum fretum osque ad Monychiam occupnrunt. Evecti autem hisnavibus sont eo cousilio, quo fuga elabi non possent Græci, sed ad Salaminem circur’nventi pœnas datent prælio- rumtad Artemisium factorum. In exiguam vero illam’insulam, cui Psyttalea nomen, idoneum Persarum numerum exposuerunt hoc cousilio, ut, quoniam prælio facto navali et homines et naufragia hoc maxime delatum iri videbantur, (site enim insola erat in freto ubi pugna erat facienda) ibi sues scrutent, hostes vero interficerent. Sileutio autem hæc omnia fecerunt, ne animadverterent adversarii: et pet totem noctem, nulla quiète suinta, in hoc adparatu fuere

77. In lias res tales equidem iotuens, negare non possum vem occupati.esse. oraculo hoc spectantia; nec rejîeere . conaborl I manifeste V los,

At quum uorum Biens linos allumeuse-instruise queutia.Nuilms valut ponte navarin: et- mori-oinoinm - * Cynosnriun, i lnnul ope nantis nplendidis Athenis 3 Tom div. Vindiola exslinguet loin-cem Satielntem, Coutumeliæ filiun, Dire furentem, omninque commun avorterez. Æ: enim cri minoebilur, et engoule fluors Ponton: rubefloiet. Tune iibertntis diem Gracia A Reddei. hie-cernons Saturnin: et. olim Viotorin. I Ad hæc talia, et adversus ita clore loquentem Bacidem, nec ego contradicendi oraculist-caussa quidquam dicere audeo, nec ab aliis diotum admitto. - *

ses HERODOTI HISTOR. VIH. 78. la: inter duces unifiais-issu. gratis ensilâtes contentio. Nee dans me illi nouent, undique incluais se ont t W: sed, utillosinterdiuloontoswidersnt,itseodeninhco

79. Dom inœrse alternons duces: interi- ex Æginnatjçeent Arùtides, Lysimndli filin, civis quidem Athenieneis,sod omnino (lamentos a populo; quem ego, un. ejus mores accepi, optimum! Athenis virum jnsfissimumque fuisse judice. Hic ris, siens ad in. trottin concilii, «coati adeo jasoit Themlstoolem. qui non si muions; sed quem mains insistions ont ; veram ob prnseatium grevitatem malouin oblltos ininicitistom,’ ad se voesri illum jouit, colloqni un eo cupiens : me saliverez autem, id urgerovPeloponneeioo ut ad Istbmum abduestur clissais. Postquam agressais est fic. minoeles, lais verbis cum Aristides sdloqnitur: 0 Debemns nos et alias et nimirom nunc maxime de hoc inter nos contendens, aster nostrum majore commode patries sit adiantes. Dico veto tibi, pesa inde esse-malte sa pence verbe fades ad Peloponnesios dessein Hoc sbdueere aphtes. Ego arsins, oculaire teslis tibi sio, uuum nunc, ne si velint quidem, (molleton esse CM’MI et ipsi Eury- bisdi ensvigendi v; undique enim emmuselai me si) bastibus. A: tu l fiacre, et hoc illis macis.” 80. Sic ille; oui Winch respondiu a Et radiaire tu mon et homini urique filets nondum : mon, quad ego ut Guet «pise- rsm, id tu factum esse mais oculatus nouées. Soies enim, a ne mitas boises hoc Modes: quendoquidem enim spolie noluerunt prælio discernera, useuse ut invitî cogeroqtur. A: tu, quoniam hoc venisti bonus! nondum idiote-s, ipse me nuncio. Non si ego hæc lisera, videbor illis dots ioqui, neque eis pensum Adebofsotumiioe esses Barbarie. Suite cadi; etipse iliis,ut m’lmbet, indics. Quod tu indicnveris, si illi pensum fouine; tam quidem optime res habebit; sin dîctis tuis non sdhibuerint. iidem, perfide nabis erit: etenim non amplius enfuyait, si, ut tu ois, undique cinctî sumus ab bostibus." I a 81. Igitur in concilium ingressus Aristides, rem nuncîat ; dicens, se et Ægina venire, et pu bastion «ont: in station lents: 4!ng per- oasisse latente": ; universo»: enim Græcorum doum a Persarum nani- Ims est: circumrentam: quam se illis consulat, ut ad propulseroient haste": sese comparent. His dictis, ille discessit; intçr une vem rursus orts est sermonum disceptstio; plaigne enim ex dudbus iidem nuncio non sdhibueront. 82. Dom hi ita increduli sont, adsenit triremis transfuge Tenio- Nm, cui pensant civis Tartine Penêætius, Sosimenis filins n; qué sieur somation allouât. Quod qüdpmdb locum Delphis in tripode nomen Teniorum inscriptum est in eorum populorum Mysi

Dm «bellum. Han igitur’nnvi,UEANIA. quæ ad .Sahminem «hume 499 mg, simul cum Lemnin nui quæ ont» ad Attemiæ’um trans- fusent, campietus est numerus navium. quibus usi aux): Grœci, ut trecentæ, et octogînta confieront; ad quem explenduxn numerum

duæ- 88. Postquam. mais: Teniomm prias verba fidem defuerant. feee’re Græcis, tu!!! demain u . ad navalem pugnam sese hi compararunt, et prima luce cœtum co- egemut propugnazorum. Ibi tune præ cæteris ,ducibul Themisto- des bang apud sucs pro coucione verbo fecit; cujus in eo une», ’ tut oratia, ut meliora quœque pejoribua opponeret, horœretur’que. ut, quæcumque in hominis naturam et conditionem coderont, ex hi: digèrent optima. Postquam dicendi finem fecit, consœndère une: mon lQui dum conscondunt, ndfuit ex Ægina triremis que tu! deducendoa Æacidab misas ont: tum deinde navibmi annihila avachi nant Græci. 84s. Quos in mum eveotos tanna protinus impetu adgœui un: Mari, ut cæteri Græei 0mm in puppimtemigarent, et mm ad- moverent navet. Unus Amînias, Atheniensîs civil, vPallenensis, longions evectus, navem hostilem rostro petiit. Cajun navis quum alteri implicita hœreret, nec inde divelli panet; fia demum cæteri, auxiliouvenientes Aminîæ, pcœliumcommiserunt. Id quidem fuisse navaücpugnæ initiumumemorant Athenienlel : Æginetæ nere, illam navem, aiunt, pugna: initium finisse, quæ Æginam ad adyehendol füeratmissn. Naxum: hoc etiam, adparuisse Græcîs spe- ciom maniais, quæ illos, .ita ut universus exaudiret exercitus, ad forcîm- pugnandum’ bottât: ait, increpatoa pains hie verbis, Mimi l musque in puppim remigabitü? . .85..Contn Atheniensqs loontî Phœnioed orant; hi enim cornu obünebant meunières! et occidentaux specçans : contra Lacedæmo- nios veto Iones; qui in altero çoi’nu versai orientem et Piræeum cm. Et, harum quidem pâmai, ut monuérat cos Themistôcles, de industria cannant; major pars veto strenue pugnabat. Possem une maltai-nm nomina triernrohorum edere, qui Græcas naves ceperunt: nec veto cos momon-abc, nisi Theomestoljem Androdaman- tis mm, et Phylaoum Hilfiæi, Samium utrumque. Horuln autem solorum en causes faeio mentionem, quod Theomeator ob banc rem gestalt] Sami tyrannus a Persis est constitutus; Phylacus veto eorum manere qui bene de Rage noluerunt adscriptus est, et amplus terme tractus eidem donatus. Orosangæ Persico sermone vocautur bene de rege-mèriti. Ac de hie quidem ita res habet. ù 86. Major vero numerus hostiüum navium in hac ad Salaminem pugna pariât ç aliæ ab Atheniensibus corruptæ. aliæ ab Æginetis. Nom quum Græei ouüne et. juta acie pugnarent, Barbari veto nec dum and: ordinati faisant, neque recto cousilio quidquam gareront, 8 a

4:10 HERODOTI .HISTOR. Vin. ’debuit’idfere ipsum evenire quad aéèidît :- quinquina die longe fartions fuerunt seseque præstiterunt quam ad Enbœam, quunr unusquisque farmidine Xerxis studium omne adhiberet; quisque enim spectari se a rege existimabat. I 87 . Jam, quad ad alios adtinet, quo pacto singuli nannulli Bar- baronim mit Græcarum pugnaierint, non passum’ pro computa refene : sed ad Artemisiam quad spectat, hæc geste surit, unde illa mugis etiam regi adprobata est. Postquam magna tumultu res regis misceri’cœperant, per id tempus navem Artemisiæ persequebatur navis Anion ’ Et illa, quum dingue non panet, quoniam ante cum multæ aliæ saciæ nuves eraut, ipsius autem navis bastibus erat prao ximn, hoc consilium cepit, quad etiam eventu utilissimum ei fait. Quum enim instinct illi Anion navis, ipse capta impetu in sociam. "navem impegit, qua Calyndenses viri vehebantur. ("mm rege Calyn- densium Damasithymo. Cum quo au ei antea, quum adhuc ad Hellespontum fuissent, altercatio quædam intercesserît, confirmare - équidemlnon possum, nec utrum consulta id fecerit, an casu tuné m’aximeiCalydensium navis ei’fuerit objecta. Ut veto in illam impegit, eamque. depressit, singulari felicitate usa, duplex inde commodum retulit. Nain Atticæ navis trierarclius, ubi illam vidit in navem héminum barbarorum facere impetum, rams Artemisiæ navem esse Grœcanicam, ont a Barbaris ad Grœcœ transfusera et ipsis sucent-rare; omissa illa, alias Barbaro’rùm myes . -. 88.. Itaque hoc primum illa commodum consecuta est, ut salve. evaserit: iusuper’vero eidem contigit, ut, quum damna adfecisset regem, ab id ipsum factum maxime ab eodem laudaretur. Aiunt enim, quum pugnam Xerxes spectaret, animadvertisse eum banc navem in altéram impingentem: ’quuinque- adstantium aliquis ei dixisset, "Vides, domine, quam fortiter Artemisia pugnet, quæ navem etiam hostilem depressit !”, quæsisse illum, u vem-ne sit hoc Artemisiœ factum ?” cui illos respondisse, li plane se nasse navis insigne.” iExistimabant hi autem hostilem esse navem, quam illa depressisset. Nam et alia; ut dictum est, feliciter ei cesserant, et hoc, q’uod ex Calyndica navi nema unus salvus evaserit, qui accu- sate-illam potuisset. Itaque Xerxes ad’ea, quæ ei ab bis dicta eraut, - hoc verbum edidisse fertur: it Viri mihi facti sunt mulieres; mu- Jieresvero, viri.” Hoc a Xerxe dictum memoratur. t ’89. In hoc autem prælio occubuit dux Arisbignes, Darii filius, frater Xerxis : occubuere item alii multi illustres viriez Persis Me- disque et ex earum sociis: en Græcis veto panai. .Hi enim quum casent natahdi periti; si quæ earum navis periit, quotquotnon manu ceciderunt hostium, ad Salaminem enatarunt: et IBarbarorum plerique, natandi imperiti, in mari periere. Et postquam primai. naves in fugam eraut versas; tum veto plurimæ corruptæ aiunt: nam qui

pour: orant locatî, hi quum navibusURANiA. in anteriora progredi conareutur, . 411 quippe et ipsi præclarum aliquad facinus regi’ osteusuri, in suorum

naves90. In eodem fugientium tumultu hac etiam accidit. inciderynt. Phœnices quidam, quo,- . , rum noves pelierant, ad [regem accedentes calumniati sunt Iones, tamquam per earum pnoditionem periissent naves. Forte fortuna autem ita cecidit res, ut Ionum duces nihil mali paterentur, et Phos- nices calumaiantes hancce mercedem ferrent. Dum illi adhuc isba cdicunt, in uuum ex Atheniensium navibus inuit navisSamothracica: et dum mergitur Attica navis, adcurrens navis Æginensis deprimit Samothracicam. Tum veto Samothraces, ut solertes jaculatores. de navi quæ ipsorum navem- depresserat conjectis telis deturbarunt propugnatores, navemque conscenderunt, caque potiti saut. Id factum Iones servavit. Ut enim rem prœclare ab bis gestam Xerxes yidit, iram suam in Phœnices vertit, quippe valde æger animi et quos- libet accusans: illorumque capita jussit præsidi, ne, quum ignqqi ipsi casent, fartions viras calumniarentur. Xerxes enim, e regiam Salaminis sedens in montis radice, cui Ægaleos nomen, quoties aliquod facinus a suis editum cernent; sciscitabatur quis esset qui id i ficaire! : et scribes notabant trierarchi nomen cumpatris et,civitatis nemine. Insuper vem etiam Ariaramnes Persa, qui tune aderatJ’oper ram suam Ionibus, quorum erat arnicas, ad ,heç contnlerat ut malum illud in Phœnicum capita verteretur. Et isti quidem in Phœ-

nices91. Ubi veto se in fugamaersiconvertebant. Barbari Phalerum navibus I . . conten- , i derunt, ibi tunc Æginetæ, in freto in subsidiis stantes, memoratu digna facinara edidere. Etenim Athenienses quidem in hoc tumultu V naves et resistentes et fugientes perdebant, Æginetæ vero cas quæ prælio encedebant: et, quæ periculum ab Atheniensibus effugerant, Il? dum recipiebant se, inÆginetas incidebant. . v 92. Ibi forte mutuo sibi occurrerunt navis Themistoclisyalialn navem persequentis, et. Polyariti navis, Crii filii, Æginetæ..qui in -Sidoniam illam navem impetum fecerat, a qua priusad Sciathum capta fuerat Æginensis navis peculatoria; que. navi .vehebatur Py- tlæaa, Ischenoi filins, quem Persæ misere concisum in navihabebant, virtutemejus admirantes. Hunc igitur Pytheam simulcumPeuis vehens navis Sidonie capta nunc est a Polycrito, atque in servatus Pytheas, et Ægiuam dein adductus. Jam ubi Atticam navem conspexit ’Polycritus, eamque ex insigni imperatorio agnovit, inclamans Themistocli, et conviciis cum insectatus, Ita, ait, Æginetœ Mali: fument! Hæc Polycritus, postquam in navem islam impetum fece- est, in Themistoclem projecit.. Barbari vero, quorum auperfuere paves, fuga Phalerumïsub pedestris,.exercitus tutamen pervenerunlt.

il! HERODOTI HIBTOR. V111. . .98. In hac un" pugna s Gracie præsipua’m Rubin cannai suai: Æginstæ: et post hos, Athenienses: ex singùlis me Polycritus Ægineta, et duo Athenienses, Einnenes Anagiyrnsîu, et Aminias Pallenensis, la qui Artemisiatn parsemais est. Qui si scivisset havi illa Artemlsiam vehi, non prias dentures en: quam aut illam cepisset sut ipse captas fuisset: nain Atheniensinm triremium præfectis hoc imperatum eut, prbetsreaque prœmi’ûm eut propositum decem millia drachmarum, si quis cem virum cepimet : magnopere quippe indignati eraut mulimm’oontrs Amenez militum. At hæc quidem, ut supra dictum est, periculum efl’ugit: oued’et reliqui, quorum superfuere noves, Phslerum se rec’epempt. 94. Adimantum veto, Carlnthiorum ducem, aiunt Athenienses, initia statim, ut couennenmt naves, matu terroreque penchais], sustulisse velu et in fugam sese proripuisse: reliquosqueCorinthias, imperatoriam navem videntes ouragan, puritsr abiise. Qui quum in fuga ex adverso templi Minervæ Sclradis, quad in Marennes-t, versarentur, incidisse in eos memorant celocem divinîtus misssm; . quam qui misisset, repenum esse Ineminem; massue-m’aurait a ad Corinthios, omnium quæ apud exercitum gents me ignoras. Fuisse autem divinam rem inde colligunt, quad qui in calaos eraut, quum ad naves adpropinquassent, hæc diiissent: " Adimanta! tu ahdnctis navibus in fugam te profipuiuti iprodeaslGrleeos: Iat illi sautera de hostibusivictoriam reportanthuantunr ipsi publicisant.” Quibus hæc dicentibus quum iidem non adhiber’et Adimantus, rursus eosdem dixisse, 9 paratos ipsos esse absides sese sisteie, et ad supplicium duci, ni Græci campera fuissent flottaient reportasse." 4Ita igitur et illum et reliquus retro convertisse haves, et re pet-acta in castra Græcorum venisse. Hæc de Corinthiis Athenienses nar- I tant: at negant factum Corinthii, saque inter primas navaii’lmic pognas entamant interfuisss; eisque testimonimn exhiba reliqua

95. Aristides vero, Lysimachi filins, Atheniensis, cujus etiam lVpaulo Græcia. ante, ut optimi viri, feci mentionem’, ’ in illa ad Galantine!!! tu- -multu, banc navavit operam. Adsumtis militibus’qaiusse’èundnm .littus terras Salaminiæ eraut locati, génere Adseiiieasibus, cum hie in Psyttaleam insulam trajecit, et Persas amnes qui in insula eraut

96. Diremto naVali prælio Græei; postquam naufragiornmsquid- quidînterfecit. forte adhuc ibi locorum ont interram I 4 pertraxeruntî,’ad - - hmm pugnam sese compnrarunt, existimantes reiiquis navibusideanu usurum regem. ’ Sed magnans mafiagiorum parœmisbripiens Venus l ’Zeph’yrus sa littus Anime, unifoliés "nomen, damait: itaque impetu sunt et reliqua omnia oraculo. dans de hac ’znim’di page: Basin

et Musæus dilatant, et ulmirumURANIA. etiam illud quad multis ante4:13 armis de naufragiis saluai ejiciendis Lysistratus ediderat, fatidicus Athe- niensis, quad Grœoos amnes fefellerat: Colisdes maliens remis terrebnntur. (rios potins, remis [rhum sont.) Hoc autem post discessum regis erat futurum. 97. Xerxes vero. ut acceptam vidit eisdem, veritus ne quis Io- num consuleret Græcis ont etiam ipsi par se consilium caperent in Hellespontum navigsndi pontesque solvendi, quo ipse in Europa interclusus de saluts periclitaretur, fugam meditabatur. Gelare autem de hoc cousilio cupiens et Grœcas et suas, aggerem ducere in Sala- miuem instituit. gaulosque Phoenicios colligavit, qui pro ponteet mura assent ; simulque et ad prælium se comparavit, tamquam aliam pugnam navalem commissurus. Et reliqui quidem amnes. ubi cum hæc facere viderunt, prorsus existimabant seria illum et. ex animi sententia paratum esse manere et redintegrare bellum: at Mar- doninm nihil earum fefellit, quippe bene gnarum quid ille consilii agituet. Hæc dum Xerxes agebat, simul .nuncium in Persidem misit, qui recentem nunciaret calamitatem. 98. Hisse nunciis mais nihil est inter mon-tales quad citius eo quo tenditur perveniat: ita hoc a Persis excogitatum est. Aiunt enim, quot diermn est universum iter, tot dispositos et equos et viras in quaque diurne stations paratos stars; quos nec nix, nec imber, nec æstus, nec nox impedit quo minus suum quisque cursum quam velocissime conficiat. Nempe, qui primus eut-rit, is secundq tradit mandata, secundus tertio; atque sic illa deincsps alii arque alii tra- pdita,.per singuios transeunt, ,quemaqudutn .spudGræcos lampas in lampadum festivitate, quæ in Vulcani honorem celebratur. Hum: equomm cursum Persas augurait»: vacant. V99. Jam superior nuncius ubi Susa pervenit, Athenas teneuse Xerxem, tanta lætitia Persas, qui damiez-sut relieti, impieverat,nt .vias amnes myrte stravarint, et thurasadoleverint, et ipsi festis atque epulis celebraudis dederint operam. .Posteriorautem ubi cina- ,navit nuncius, ita sas consternavit, ut 4, tunicast cuncti discerpe- trent, et in clamorem ejulatumque emmperent. infinitum, Mar- redouiumque tamquam auctorem calamitatum accusai-eut. Fece- irunt autem hæc Persæ, non tam quad navibus dolerent perditis, quam quad de ipso-Xerxe casent solliciti. iAtque hæc apud Persas totointerjecto tempore dura’œrunt, douecillos Xerxes ipse adventu

.100. Jam .Mardonius, Xerxem ex pugna», navalis exitu videns .suogravissimo dolore sedsvit.adfectum, suspioatusque fugua illumv exI Athenis , -meditari-, et reputans secum ipse, pumas se .daturum quad regi per- -guasisset Grœciæ baliuminferre, meliusquesibi esse, tentais, iœrum

414 HERODOTI HISTOR. VIH. belli fortuna aut promus debellare Græciam, sut ipsum boneàtam obire mortem, postquam magnaium rerum ope fuient clame; denique in banc partem maxime inclinans, ut Græciam subigeret: hæc, inquam, secum reputans, tali oratione regem est adiocutus : " Do- mine, ne mœrori indulgeas, neque nimium ex eo quod accidit capias dolorem! Non enim lignarum certamen ad belli exituni nobis maximum confert momentum, Sed virorum equorumque certamen. Tibi veto nemo, neque ex bis qui nunc omnia confecisee tibi videntur, encensione e nimbus l’acte resistere combitur, neque ex hac continente quisquam: et, qui contra nos steterunt, bi pœnae-dedere. Si igitur tibi videtur, protinus Peloponnesum adgrediamnr : sinin pressentir omittere bociplacet, omittamus licet. Net: veto dupondeas animum! nec enim ullo modo efl’ugere Græci possunt, quin rationem nobiseorum, quæ et nunc et antea patrarunt, red- dant, ettservi fiant tui. Igitur hoc quidem maxime agendum. Quod si veto binc ipse abscedere et abducere exercitum decreveris, aliud quoque babeo post hæc consilium. Tu, Rex, ne committe ut Graa- cia ludibrio àint Persæ. In Persis enim tuis nihil detrimenti res tuæ acceperunt, neque tu dices quo loco a nobis res male geste sit. Sin Phœnices et Ægyptii et Cyprii et Cilicea mais pugnarunt, nihil ad nos hæc clades pertinet. Nunc igitur, quum non ait quod Persa culpes, mihi morem gare. Si tibi constitutum est bic non manere, tu quidem tuas in sedes discede, majorem exercitus partem tecum abducens: al: me oportet tibi Glræciam in servitutem redactam tradere, postquam de exercitu accents hominum millia delegèro.” 101. Quibus auditis Xerxes, ut post mala, gavisus deiectatusque est, Mardonioque ait, ce ci, poàtquam deliberaverit, responsurum me, utrum a: MJ, quæ ab illa proposita cant; facturas cit. Postquam véto cum Persis in consilium adhiberi solitis consultavit, placuit ei Arte- misiam quoque in consilium vocare, quippe quæ. etiam antea comperta esset, dola quid faciendum perspexisse. Quæ ubi advenit, sub- motis consiIiariis Persis’et satellitibus, hæc ad eam. Xerxes verbe fecit: it Horteth me Mardonius, ut bic maneam, et Peloponnesum adgrediar; dicens, Persas et pedestrem exercitum minus calamitatis, quæ nabis adeidisset, culpam sustinere, et lubentes illos re ipse hoc esse Idemonstraturos. Me igitur ille sut hoc facere hortatur, au: ipse veile se, ait, cum selectis de exercitu trecentis millibns Gree- ciam mihi tradere in servitutem redactam; me ipsum autem jubet cum reliquis copiis mens ad sedes discedere. Tu igitur, quum etiam de pugna navali, quam suscepimus, bene mihi consulueris, negans :illam suscipiendam, nunc quoque made, utrum harum faciendo rectius feliciusque rebus mei; consuluero.” h . 102. Hæc consulenti Xerxi in hune modum Artemisia respondit: Difficile, Rex, est ita me esse felicem a: tibi Consultanti optima di-

-’ URANIÀ; ’ ’ 4-15 cem. Verumtamen in præsenti rerum statu optimum mihi ’videtur, ut tu Idomum revertaris; Mardonium vero, si ista eflicerè vult tibique recipit, bic cum eis quæ postulat relinquas. Nam, sive ille ea, qué anima agit polliceturque, perfecerit; eique res ex sententia successerit, tuum, Rex, hoc facinus erit; tui enim servi id fecerint: sive contra Mardonii sententiam res ceciderit, non ingens fuerit calamitas, salvo et te et doums tuæ statu. iTu enim si salvus fueris domusque tua, multa frequentiaque pericula de sainte sua adibunt Græci. Mardonio yero si quid acciderit, non tanti fuerit momenti; neque Græci, etiamsi Mardonium vicerînt, insiguem reportaverint .victoriam servo tua interemto. Tu vero incensis Athenis discesse- «ris, cujus rei caussa, expeditionem banc suscepisti.” , 103. Hoc cousilio, ut consentaneum erat, delectatus est Xerxes ; opportune enim Artemisia en ipsa’ dixerat, quæ ille anima agitabat. Etenim, ut mihi quidem videtur, etiamsi amnes etpviri et mulieres, ut ibi maueret, ei suasissent, non erat mansurus: adeo metu erat perculsus. Igitur laudibus Artemisiam prosecutus est, eamque dimisit, filios ipsius presum ducturam: filii enim nonnulli notbi eum

.erant’secuti.104. Cum istis pueris iXerxes I ’ custodem’ I misit Hermotimum, genere Pedasensem, qui primum inter eunuchos locum apud regem tenebat. Habitant Pedasenses supra Halicarnassum: apud quos bac rei fertur accidere. Quandoifinitimis omnibus,.qui circa Pe- dasa oppidum habitant, grave quidpiam intra certum tempus imminet, tune antistitæ templi Minervæ, quad ibi est, grandis nascitur barba: id quad jam bis apud illos accidit. 105. Ex bis igitur Pedasensibus Hermatimus erat :I cui contigit grasissimam omnium, quos novimus, ultionem obtinere in hominem a quo injuria fuerat adfectus. Etenim bello captum et venumdatum emit Panionius, civis Chius, qui opere iniquissimo vitam sustentabat. ’ VQuaties enim pueras nactus esset forma præstante’s,ibas castrabat, et Sardes aut presum abductos ingenti pretio vendebat. Quippe apud Barbares eunuchi pretiosiores sunt bis qui non sunt castrati, et major illis in omnibus rebus fides babetur. Quum alios igitur muitos castraverat hic Panionius, utpote bac quæstu vitam alens, tum veto etiam hune ipsum. Nec vero usquequaque infelix Her- motimus fuit: nam e Sardibus cum aliis muneribus ad regem pervenit, et succedente tempore præ omnibus eunucbis maxima in bo- nore apud Xerxem fait. 106. Quo tempore veto Persicum exercitum adversus Athenas ducens tex Sardibus versabatùr, tune Hermotimus, quum nescio cujus negotii causse in Mysiam quæ Chiorum est, cui Atarueus. no- ’men,esset profectus, ibi Panionium invenit. Quem ubi agnovit, muitis verbis benigne est adlocutus; memorans primum, quanlam

m HERODOTI msron. vm. prospéritat’em par illum émet consentes; deinde promittens, il: rependendæ gradua causse ingentibus beneficiis illum marmonnai, si cum sua famiiia Sardes babitatum venisset; t Quibus verbis per- suasas Panicnius,1ubens aocipiens conditionem, cum liber-is et uxore Sardes migrant. Sed postquam cum cum tata domo in potestate Hermotimus habuit, tum vem bis verbis cum adfatus est: il O tu omnium bominum nequissime, ex iniquissimo negotio quæstum fla- ciensl quid tibi aut ego ipse mali feci, sut quam injurias: aliquis meorum aut tibi aut tumum alicui intuiit, car me ex vira feceris ut nibil essem? Et tu quidem tune putains fore ut deos latent tua Pacinora: at illi, justa lege utentes, te qui iniqua tista patrasti, incas in menus tradidere: quare de pœna, quam a te repetam, non est quod casquerai-in." His postquam conviciis eum accepit, filios ejus in conspectum jasait adduci, et Panionium ooegit suis ipsius filiîs, qui quatuor numero eraut, viriiia abscindere; quad ille necessitate coactus fecit: deinde vero, hoc perfecta, filii ejusdem coacti suai: ipsum evirare. Talem de Fanionia ultionem vicissim Hennotimus

107. Xerxes postquam filios suas Artemisîæ commisisset presum ducendos, vocatum ad se Mardonium jasait, quos venet, de exercitu ,seiigere, cepit. operamque dure ut promissis fadaI taquant. v Et hæc qu?- dem illa die geste saut. Insequente veto nocte, jussu regis duces durais naves ex Phaiero abduxerunt, quanta velocitate quisque posset, ad Hellespontum revertcktea, pontes custadituri ut ad trans- eundum essent parati. Sed Barbari hi, ut prope. Zasterem pervenere, ubi tenuia quædam promontoria in mare promîa’ent, naves bas esse pétantes, procul aufugemnt. Interjecto vero tempore, postquam intellexere non naves esse, sed promontoria, rursus sese conjunxe-

runt,108. Ut cursumque illuxit, Græci, pedestrem continuarunt. exercitum eodem in loco- ma- nentem conspicientes, existimabant naves etiamïad Phalerum adhuc stare: et navalem pugnam redintegraturos illos putantes,’ad repugnandum sese comparabant. Postquam vero abiisse haves cogno- ivere, tune ocyus persequi illas decreverunt. At classera quidem Xerxis non conspexere, usquè ad Andrum eam vpersecuti. Past- Iquam vero Andrum pervenere, deliberarunt. Et Themistocles quidem pro sententia dixit, 0 per insulas navighndo classemque etiam- nunc persequendo, recta ad Hellespontum dirigendum esse cursum, pontesque rescindendos." At contrariam sententiam Eurybiades proposuit, dicens: 0 si rescîdissent pontes, hoc ipso longemaximam calamitatem Græcis inlaturos. Nam, si interclusus Persa cogeretur in Europamanere, operam illum esse daturum ut numquam quietem agat; quoniam, si quietem ageret, nihil suarum rerum vpromoveret, neque reditus ei anus ostenderetur, et fume periturus esset illius au

croisas. Menu autem s’aquid,URANTm. et relias germais sedulo operam 4:17 danti, omnia Europæ oppida amnesque populos aceessuros videri, sive bello-subodora, sive deditione in tempera fâcha: et a1ixnenta bastibus futures-esse ananas Græoorum fluctua. E contraria, quum pugna navali vietus Persa non-videutur-in Europa mansurus, per- îxnitti ci aperture ut fugiat, douce suam in terrain fuga pervenerit; deinde vero de proprio ipsius terra cum-illa decertandum.”t Hanc a! sententiam accesserunt reliquats!!! etiam Peloponnesiorum

109. Ibi tuneITbemistocles, postquam intellexit semajori ducum muleta-persuadera son pesse sa in Hellespontum navigarent, mutata. cousilio Athenienses adiens (quippe? qui efugisse barbaros æger- bine forcirent, otipsi etiam per se, silreliqui poilent, in Hellespontum cupiebant navigue) bœcï apud eos verba ’fecit: " Equidem multis sape bujusmodiîrsbusîinterfui, et moite plura tafia accidisse audivi; nemperviros ad necessitatem redactos, postquam victi essent, instau- rasse pugnam, et superiorem reparusse ealamitatem. Nos veto, postquam ex insperato et nos ipsos et Græciam, repulsa tante bomi- niunimbe, sarrasins, fugientes, viras ne persequamur! Ne’c enim nos hæc perfecimus, sed dii atque- berces ;’ Iquiinoluerunt unum virum simul Asiæ et Europæ imperare, împium illum et nefarium; qui sacra et profana paritar- insuper habuit, et simulacra deorum evertit cremavitque, qui mare etiam .flagellis cecidit, et compedes’ in illud dejecit. A: nunc, quum bene res nostræ babeant, maneamus in Græcia, et nostrum ipsorum fiimiiiarumque nostramm euram gem- mas; et ædes suas quisque reficiat, et sementi fbciendæ sedulo det operam, postquam barbarum promus ejeeerimus: incante autem vere in Hellespontum et in Ianiam navigemus E" Hæciiile locutus est bac cousilio, ut gratiam apud Persam in futur-nm tempus ’iniret; quo,si ab Atheniensibus adversi aliquid: ei’ accidisset, perfugium ba. haret: quod-quidem-ei etiam usu venit. t * l 110.. Hæc dicens Tbemistaeles, deeepit Athenienses z ’a’t illi, morem ei gesseranti Quoniam enim, quum jam antea sapiens esset habitus, nuper -re ipse sapiens et plenus eousilii erat repentis, fiacile dictisœjusparuere. r Pastquaur bi igitur ab i110 persuasi fuerunt, continuo deinde viras cum navigio dimisit, quos confisuserat, etiamsi canibus tormentis cruciarentur, taeituros mandata ad regem defe- Ielda, quorum in numero’iterum famulus ipsius Sicînnus èrat. Hi ubi ad mum pervenere, reliquis in nave mauen’tibus, .Sieinnus emndit, et hæc apud Xerxem verba fecit: " Misitvme Themisto- chas, Neoclis filins, imperator Atberriensium, sociorum omnium for. tissimus et sapientissimss, qui tibi dicerem, Tbemistoelem Athenien- senl, solins tais cupieatem inservire, cohibuisse Græcos, naves tuas lie-sequi; volantes, et pontes in Hellesponto rescindere. Itaque - 3 a ’ il) HERODOTI HISTOR. V111. une larguai pet etiam mandchou." Rififi bi .111. Græei, postquam. certifiant ciment ulteriusnaviguant. perseqnendi aut in Bdiespontnm , naviguai. . . ad rescindendosu A pontes, Andnun circumsodçrunt, expugnsre son monazites. enim ex insulam; Andrii fuerunt a quibus Themistocles, quam illi dore recourant; sed Tbemistocli, quum bis verbis eos adortos met, ut diceret, tt venire Athenienses. dum magnas deos secum babentes, Persuasionem et Necessitatem, quote utique (lare illos oportere pecuniu;" ad hæc illi respondernnth tt merito magnas et opulentas fuisse Athenis, et bonis usas eue diis; cæterum Andrios tenuem incolcre terrain et admodum en? egenos, duosque inutiles-deos’non relinquere ipsorum mon, sed l commuter sain habitue, Paupertatem et Impotentiam; et,’qunm. bosce deos Andrii possideant, non daturas cos pecuniam: numquam enim polentiam Atheniensium superioremiore ipsorum impoo. tamia." Hi igitur, quum hæc respondissent, nec dedit-

sent.112. Themistoclespecuniam, veto, numquam oppugnabantur. cessons earradere pecunias,vin I , . , reliqua: insulas eosdem, quos ad Andrias, nuncias cum minacibus p inandatis misit, pecunias ab illis postulans, dicensqne, ’t nisi postu- t lotis satisfacerent incolæ, ducturum se adversus cos Græeorum exercitum, et absessos perditurom." Hæc dictitando, ingentes pecunia i a Carystiis et a Pariis eoegit. Hi enim, quum Andrum cognovissent’ oppugnari quad Medis favisset, scirentque in maxima præ cæteri’s i ducibus existimatione Themistoclem esse, base mementes, pecunias I miseront. An vero et alii. nannulli ex insuianis pecunias dederintf adfirmare non possum: puto autem, et alios dedisse, nec hos At non ideirco dilata est Carystiorum calamites: Parii vero, Thémis stocle pecuniis placota, incursionem exercitus elfugeront. ltaigitur Tbemistocles; ab Andro impetum faciens, pecunia: ab insulanis leo-Ï egit clam reliqois ducibus. ’ * I s 113. Xerxes autem cum suis, paucos post navalem pugnam dies moratus, eadem qua-venerat via in Bœotiam movit. Nain Mardoniofi etiam visum erat camitari regem, nec vera esse opportunum anni tempos ad bellum gerendum, sed satins esse in Thessalie hybernare, et redeonte vere Peioponnesum adgredi. ’ Ut veto in Thessalie» pervenere, ibi Mardonius primum Persas amnes, quos Immortales’ vacant, selegit, excepta duce earum Hydame; hic enim se’nega-p. verat relieturom regem. Deinde ex reliquis Persisloricatosselegit; f et milienarium equitatum ;- tum vero Medos et Saeas et Baetrios et. Indes, tain peditatum, quam equitatum. Etna): bis quidem pepulit amnes, qui aderant, sibi somsit;-ex reliquis veto n’en panieos passim selegit, qui aut forma essent ont a i

q ’ ’ Ion-mus; si - n n in clamai aliquod facinus editum-noverait. Inborom autem numéro picrique generePersæ fuere,t’orques et armillas gestantes; et post bos ’ Medi. Erant autem Medinumero non infériores Persis, sed rôbore bis eedebant. lta factum est, ut universos exercitus a Mardoiiiodele- qua-simul cum equitibus, numerumitreeentOrumimillium compleret. i 114. Per idem tempos, que Mardonius delectum ’instituit niiIi. tutu, et Xerxes adhuc in Thessalia cran-crachins: ex’ Delphis adlatum est Lacedæmoniis, jubens illos satisfactions!» ai Xérst’lrëp’eïerc r pro cade Leonidœ ; et, quidquid ille dedisset, qcëipefe; Itaque ofius præconem miseront Spartani; qui ut universum exercitum nactus est in Thessalia adhuc hærentem, in conspectum .Xerii’is prodièns, . Î I ubÉæe dixit: " Rex MledOrom! Lacçdæmonii et Heraelidæ ex Sparta satisfactionem abs te postulant quad regem ipsorum interfacisti, qui i Gréeiam erat servaturus.” Ad hæc ridens rèx, iet’diuinibil. re- ’ spondens, postremo, quum forte adstaret eiIMardanius, hune-digita rimonstrans ait: U " Itaque Mardonios hie satisfactionèm illis dabit, qualis eis digna est." Et præeo, accipiens dictum, reversus est. 1 V i i .115. Inde Xerxes, Mardonio in Thessaliarelicto, ipse iadiHelles- . pontuni maturavit sbire: et quadragesimo quinto .dîeiad’locumu "bi trajeeerat fretum, pervenit,’nulla"m (ut ita dicam) exercitus partem in Adam reducensÇ Milites in itinere, Vubîcumque locbrum eraut, et apud quoseumque boinines, harum fructus rapientes deomederant. Bieubi nihil fructuum invenissent, gramen e terra’enatum, et decer- . ptum arborum corticem, et ex arboribus tam cultis quamsylvestribus pdestricta manduca’verant folia, nibilque reliquerant, faine ile "ca- i géntef Ad hæc pestis et dysenteriaiinvadens iexiereitum, inuites in itinere interemerat. Ægrotosvero etiam in itinere reliquerat tex, i date civitatibus, ut in quoque eraut, mandata, ut curaient illosule- , .i rentque: ita alios in Thessalia.;- alios Pæoniai,ialios in VMace- ’dania reliqoerat. Ibi etiam antea, quumiintGræeiam. tendent, p A, eurrum Salis reliquerati queminune radians nou’ re’eepitrï-Nam ’Poéones, qui illum: Thraeibus’ tradiderant, repetenti ’Xerxi’ diifere, equos e pascuo raptas esse a superioribus Ibracibus ’eirea’Strymo- nie fontes habitantibus. 7 * I ’ v’ v k à in 116. Ibideni rex.Bisaltarum et’terr’æ drêStonicaâ,-Tbra*, immane Vpatravit fadons; A Dixerat ille, nec se bltror’serviturom Xerxi, sed inïsuperiora loco in montem Rhodopen’ se receper-rit, et riflait in- terdixeratne adversus’Græciam militai-eut. At illi; spreto punis imperia, sive quodvheupido "illosï’ine’esserat’belli ispeetandi,’ cum lier-sa militeront; Postquam verô salvi’ amnes, se; quidem; redierunt, eis pater istam ob culpam efi’odit 1:. et illi quidem banc

mercedem117. Persa: veto ut abstulerunt.Thracia ad’trajectumipèrrüiere, i n - quanta maxima celeritste potamot Hellespontum navibus trai’Icieny r

tum Abydmn HERODOTI paieront; etenim pantes VIH. non amplifia’m invas- ront, sed. tempestate dissolutos. Ibi maroutes, quum copiœiors quam in itinere aliments naeti supra modum sese implerent, et alias, quam adhuc, biberent aquas, multi de exercitu qui W pariera, reliqui vexa cum Xerxe Sardes pervenere. . - 118. Fertur quidem etiam alia faine, Xerxem, postquam Athenis profectus Eionem ad Strymonem Invium perveniset, inde non au). plius terrestri usum esse itinere,- sed exercitum quidem Hydnrni tradidisse, qui cum ad Hellespontum dedueeret, ipsum verdun- scensa Phœnissa nave in Asiam trajeeisse; in trajecta vero a webe- mente impetuosoque scuto .Strymosia fluaseexeaptum. Ibi «se, quum magismagisqne fureret tempestas, et airais «ont: quippe magna numero Persarum Xernem œmitanüum in ponte ne: vis suinte, timore perculsnm regem cum chancre quæsisse agilem- nature. ecqua salmis spes esset; eique gubernstorem respondiae. " Domine! non alia spas est, niside ululera nubmmvhorum veotœ rum pars quædam amoveatur." Que-auüehtem- Xerxem, in dixissc: 0 Viri Perse! nunc vestrum angon «tendait curæ vobis esse regem! .nam in vobis mon ados posits videtur." annoncer ditis illos adorasse regem,et in mareprosiliisse; etenim iule», tain, salvam in Asism pervenisso. Xerxem vem simulasque inla- nm ascendisset, hæc racina: antea commandons-se mon». quad regis vitaux conservant; deinde son), quad magnum». Penh rum numerum perdidisset, capot ei jouisse præcidi. , .- - 119. Sedbæc de me’a redits tomera futur-faine, rabique pour ses incredibilis est, tsm quad ad ouateraspectst, quam gondolait. tout Persarum ealamitatem. Nain siistaXerxigubematorid’Uülfl. ex decem minibus bominum, quos rogation sententiam, ne un. quidem esse existimo, quin mihi ait adoniseras, confinonsdi quid; pian factotum fuisse regem, sed Passa Persarumque principes, qui inponte fileront,ij fuisse in mimais navis descendent. m nahua votre, qui Phœnices eraut, paumerions, quot Persis face . amenuisas» dixi, simul ouin relique exercitu iter fadens in Asiam rediit. i . I ; 1.90. etiam bouillasses: tufimopinanboc. quad satis . constat, Kamis bandits me"! suisse. atrophia: com son amuseuse ourse sciasse stipe tiers miam dos mon. - Et, ut soli quidem Abdsritn nouent. (qui! mihi mais 58 probabile),ptîmnm Qui au: a: qui) Athenis cisaillant suivi, mon: in me se esse sans. Sont autem brameroit-nom smashais Bien. ubi illum ait-turc: r 181.eonseendisse. Grand, quoniam Ath-won poulinent,, . - - Csrystnm ; . . pommant ensuite Csrystiomn me suam radiant. Ibi

URANIA; . , sa pâmas Mm: prœdæ exclamant «En, quum alia,- un: tus Phœnîsé sas triremes; quarum uns. in Istbmo dedicaretur, quæ me: adhuc astate superfuit; altera ad Sunîum, tartis. Ajaci in ipsa Salamine; Deinde prædam inter se diviserunt, et Delphôs miserunt prixùîtihs : e quibus facta est statua duodecim cubitorum magnitudine, rostmni navis manu tenens; quæ-éodem- loco posita est ubi auras Alexandrî

Macedonis122 Postquam Delphos statua. primitias miserunt ’ - I Græâ, l* admmuai’ôm-" Î A nium nemine interrogant deum, au suficientes et gram toupine; primitius. Quibus me responditïacætcris quidem ; nec vem ab Ægù t petit :. sed ab bis repetiit præmiuni quod illis ab rem ad Salaihint a bene gestalt: tribmum (bisser. . Quo audits, ,Æginetss dedicnrunc aureas flaflas (ces, quæ super same halo-stantin angulo proxùne

123. Post pyædæ distributionem in Istbmum navigarunt Græci,’ l Crœsivirtutis præmïumttributuri crawl-en. ei e suorum numero, qui in hoc bello " præ pestais illud commamisset. Postquam sera commuant duces, et calculas inter segad Neptunî aram diminuant, primum et se); andain-suc judicio designaturi; ibi tune earum quisque sibi priÀ mum pesuit cadmium. se ipsum quisque forfissimum judicans a quad autem ad scandas partes pertinet, çkfiqœ calculi in Themîstoo" clem consenserunt. Itaque illi singula habuere suffi-agis : Theuii- stocli amen: Songe planque «flafla scandas tribueru’nt partes. 12L H duces quidem Græci 0b invidiam ratina haire!!! noluerunt, sed re injudicata suam quinque in civitatém’ dîsc’essiti yerumtamen Themistoeles par univemaui :Græciam ut Gîæcoruin’ longe’pmdeatissimus prædicatus celebmtusque est. Quonîam veto; licet ficher, son tamen honore adfectus- errat’ ab bis qui pugnæ ad Salaminem fusant socii; protinus post hæc Immunonein se Cuni- tuât, ibi’se honorum: irissperans; Et Malin:- 4mm nageant ’ Lacedæmonii, et cadmie honore. adfecemnt. NanLEuèybiaditqui-s dam minuta dçcreveœ pralina, Soleaginemn comm’;-"prudenfiæ veto et .dsxateritatis prœmium .Thsmistocli tribunat, oletginean! baie pasitercoronam. Præteœa auna cum donnant, palehorrimo qui Spartæ eut: et egregie colhadatum préludai un abeuntem delecfi trecenti Spartanorum;1hî*qui equiœs vocanmr, asque adtTeè geatarum Est autem Thmidocles ’unus en: malus que! mitans hominibusi quem Spartani itaIpubliée s’mt pacquuti. 125. Ut miteux Lacedæmone Athenastenit, ibi me Timodehus, Wendsqui de numeroinimicora. eis est, cæœrum non et illuminas wifi! Immo,- îavküa imans, obtmctaüt Themistbcliè I numismatique si quad se contulisset, debat, 21th- v’mnïm gratin Lacedæmonios vem honore illa me W08, unip- càs gratta, Quod du passim dîctitare non desiit Timodemns, The-

I ses - HERODOTI HISTOR. Wh. ’- mistoclesei ait: "ne tibi seras habet: nec ego,si Belbinita esses), in 110110th fuissem a Lacedæmoniis; nec tu, homo! si esses ,genere Atheniensis." Et hæc quidem hsctenus. : 126. Interim Ambazus, Phamacis filins, jam ante spectatusvir inter Persas, et deinde ex Platæensi pugna magis etiam nobiliœtus, cum sexaginta militum minibus de eo exercitulquem Mardonius sibi selegerat, regem usque ad fretum deduxit. r Postquam rez in Asiefuit, Artabszus vero retrogressus circa Pallenen versabatnr; qunm Mardonius in Thessalie et Moeedonia hiemaret, nec opus esset ut ipse cum. reliquo exercituse conjungere properaret; rem sese indigna judicarit,-qwn1 in Potidæstas incidissetg qui a regs defecerant, si hos non in servitutem redigeret. Etenim Potidæatæ, postquam tex fines.eorum erat prætergressus, et classis Persarum a Salamine fuga se receper-ut, ex professo defecerant a Barbarie, pariterque reliqui Pallenen insolentes. Potidœam igitur tune Ambon.

oppugnavit.. 127. Suspicatus vers etiam . Olynthios-defectionem. * 4 .. a rege molîrî. Olynthum simul oppug’navit. .Tenebant eam tune Bottiæi, qui e Thennæo sinu a Macedonibus fuerant ejecti : quos postquam vil expugnavit, ad lacum eductos. jugdavit; urbem autem Chalcidicæ genti tradîdit, eique Critobulum iTorqnaumrpræfeeit. Atqne in Olynthum Chalcidmses habuere. . . A x 128. Hoc expugnata, curam omnem Ambasus in Potidœam in- tendit. Qui dum hoc. curat, ultra cum en de proditioneeg-ithimo- sans, du Scionæorum. ’ Hic qua via initio. nous sit, dicere non passons, nec enim memoratur: sed postremo .res accidit hujusmodi. Quoties litteras.mitt.ere ont Timoxenus volait ad Ambazum, au! Afghans adiTimosenum, epistolam circum sagittas muas circum- )olzebant, et adaptatis alis, sagittaux: in locum, de quo inter eos con- yeneret, emittebant. . Sed proditionis urbisf campertus est Timon- nus. EtenimArtabazus, versus destinatum locum embua, 3 son!» aherçans,.huinerum fenil: civis Potidæatœ. Et homini)!!! turbe, ut fieri in bello solet, vaincratum circumstat; qui 88- 53M!!! prehçnôentes, ut epistolam animadvertemnt, protinus ad duce! defemnts W enim etiam ex. aliis Pallenensibus socii. Utvel’O epistplam legerunt duces. auctoremque cognoverunt Aproditionîi, visum; est crimine, proditionis non: implicare Timoxenum,civî- tatis, Scionæorum guida, ne in pesterurn.omne*ævum proditoreaefle existâmentut.Scionæig. Et.ille’ quidem hoc mode compensaien- . 1294.5P95tquam, tres menses .Artaba’zusin oppugnsnda Potidæa faitmcupams,accidit ingem summum; et i8 quidem in-loingllln admodum tannins: etbanbari, locum videntes Mosan! factum, in Pallenen transira institueront. Ut vero dues Viæ emensi me pertes, et tres partes adhuc reliquæ eraut, quas transite opem

priusquam in Ballenen pemnireat,URANIA. supervenit accusas maris 4,3 tantes. quantus numquam antea, ut quidem indigente dicunt, fuerot, licet; m inagrius’aooidat; Itaque quicumque ex illis nandireranttim- K q .periti,"perieruntî; qui ’vero natale poussahs Potidæatæ navigiisv parseêuti interemerunL-- Canssam autem Bujns œsturetexundaæ imiutcalamitatîsque Persarutn,-hanc fuisse aiunt Potidæatæ, quad hi iidem Persæ,iquiïmari.perierunt,iin Neptuni teinplum’et simula? «ont, quad in suburbio est, impia’facinora admiseth :-quam’caus-i sans illi ex rei veritate adlegare mihi-videurs". ÎSuperstites meam" inThessaliaIn ad Mailloninm reduxit; Hæc’igitur fortuna fait qtfisregeni deduxerunt. ’ i- v l » i- I w a: CI c i 130.! Clusesquæ supererat Xerxîs; postquam fugaiexl Salamineï in Adam pervenit, regeinque et exercitum e Chersoneso Abydum’trajecit, Cumie hyemavit. Adpetente autem’vere ad Samum maturavit i convenire, ubi etiam pars navium hyemaverat. Prbpugnatoruni- i major pars Persæ eraut et Medi : rduces autem eis adrensre Mur- do’ntes Bagad filins,*et Amyntes ’Amchæi: quibus etiam dallage 1 adfuit Itha’lnitres; frottis filins Amyntæ,"ab ipso adscitus.’ Hi vero, - quoniam magnamIîcladem’erant passi, ulterius occidentaux: versus a non mov’erunt, neque eos.quisqnam ad ulterius progrediendum co- gèbat: sed’ad Saumm sedenbes, observabant Ionia’m; ne deficeret s - h’abehantautem nases; une dum Ionicis, trecentas. Nec veto G’ræ-e ces existîmarunt in Ianiam matures, sed satis-habituas suam custob o dire terrain; quad en en colligebant, quad ipsos ex. Salamine fugi- eütes non casent persecnn’, sedulibenter discessissent. Igitur’mari » quidem fracti animis Bastien eraut : terra vero longe bastibus supea - rhrem fore. Mardonium existimaba’nt. Bague ad ’Samnm bærentes; ’ partim quidem consultabant si quid’mali adferreï possent bastibus; - partim veroiadrectie auribus exspectabant quis flaturus esset exitüs- rerum s. .Mardonio gerendarum. ’ï v’ i " r 2 a - 131; Græcos vem-et ver adpetensiexcitavit, et-Mardonius in Thes- : salin agehs. Et pedestris quidem Græcorum exercitus nondum me coactus, classis vem Æginam se contulit, naves numero cantonna)- decern. Dax et imperator classifiera Leotyehides, ex altéra regâm familia; cui pater fuit Mesures, avus Agesilausi; reiiqui majores; Hippocratides, Leotychides, "A’mrxilaus, Archidamus, Anaxandrides, Theopompus, Nicander, Charr’ilus, EndomusrPol’yàectes, ;Prytanis; Enryphon, Procles, Aristodamus, Aristmnaælrus, Cleodsens, Hyilw Hercules: qui amnes, exceptis duobus, quos proxime post ’Leoty- ohideni sommemoravi, reges fusant Spartæ. Atheniensium vertv du: erat Xanthippus; Ariphronis filins. ’ - a -f i - J v 13è. Ut naves omnes Æginæ mame, venerunt Græoorum in: amiegaü Ionum, quipaulo ante oSpartam quoque venerant, cran-x tes Lacedæmonios ” ut Ioniarn liberaœnt; quorum in minera etiam

494- HERODOTI HISTOR. VIH. Rendons fuit, Basilidæ filins. Hi inter remua-t, omnino leptem numero, deinterficiendo Strettide, Chii mon!» a pacqua «en: petefacia conspiratio est, une en conjurais oui-ilion illorum .prodente,reliqui sex ex Chie se receperunt,. et fier-m prima, tune veto etiam Æginam venu-ont, orantes GMOI un naviguent : sed ogre ah bis impetrarunt, us Muqueus- Ient. Nom ulterion omnia manchons Gui, qua-et inconnu essart imperiti, et hostilium copiarum omnia esse plus saintier.- mt. Samns autem eis æque longe asque Hsrellis enim dans lidebatnr- Simul vem accidit, ut nec Barbari, ment Moins Samum versus occidentem navigue auderent; nec Gand, qmvis a Chiis, ultra Delnm versus orientem. Ita quin. nedio morumque eraut, oh illorum mature in moflerait. . I . .188. Dam Græci Delum navigant, Mudoniusadllue il Thessal’n in hybernis fuit. . Unde. quum instituent men,. ad merde-da made misit virumgenere Europensem, cui nomen en: un; data homini mandato, utrqnaquarersum iret, et quormcumqne macula» nmexplorare efsta perlot, encensoient. and igitur foui,- quad . ile 00W ex oraculis cupiens W istad dedait,.id ad. firme equidem non possnm; nec enim memoratur: enduisisse cem pute, de rebus præ-enfilais, non de aliis, consulturnm. . 134-. Huns .Myn constat et Lebadeam vernisse,ihiqne mercerie corrupto vire indigents, ad Trophonium dmendisse; et Aires item perveniue in ,Phocide. . Idem, quum prias Thehas veniæet, non modonmenium Apollinem cumuloit;.ubi, sieutOlynpiæ, ex victi, mis responsa dei petuntur; venum raflant, homineexterno (non Tire! banc) pecunia corrupto, in Amphiarai templo pemœtavit. Thebaq mm enim nulli fan estoracnlum illud canonise, banc ob caussam. Edito respomo jusserat ces Amphisraus, duoruln utrum .vellent cli- gere, ut aut pro vate uterentur ipso, ont pro armorum sosie, altem autem obstineront: et illi hoc elegerant,. et armeront ipsis esset mine. Hanc ab caussam. nulli homini. Thebano fas est in illius

W0.. .185. Istudpermutera. veto, quad narrent Thebani,i maxime mihi. mirum accidit. Enmdem quippe Europensem Myn aiunt, postquam pet omnia cicumvagatus essetorecula. etiam Ptoi Apollian fanum vernisse. Vocatur quidem id fanum Ptoum, est autem Tbehanorum,..situm . supraCOpaidem lacum ad montem, proxinæ Acmphianroppidum. Ad hoc templum quum venit hic Mys [LatineMuc di- acres] comitatos eum esse aiunttres vires publies ad hoc dialectes, scripte consignaturos responsmn quod redditurus exact thune pro. liteau: veto protinns barbera locum esse lingue, ut stuperent comites Thebani, barbarum sermonna: loco Græci audientee,.nesci- V rentque quid in præsenti fuserait: .Europemem autem. un. quam

iHi secum emmenant tabellam,Imam. eis eripuisse, in .esque hæc. sesquæ propheta pronunciavarat, conseripsisse; dixisse autem, Carie sermons usum illum esse; deinde,.his scripta consignatis, discessisse hunel et in Thessaliam rediise. , 136. Mardonius, perlectis oraculorum responsis, post hæc (agami); Athenis: misit Alexandrnm, Amyntæ filium, Macedonem; partim quoniam vadfinitate huic juncti eraut Perses; Alexandrienim sorop sein Gygæam, Amyntæ filiam, Bubares Persa habuit in matrimonio, ex qua natus est Asiaticus Amyntas, de ava nomen gerens, quem fex magna urbe Phrygiæ Alabandis danavit cum reditibus inde pet: cipiendis: partimvero hac causse Alexandrum Mardonius misit, quad audivisset, hospitem Atheniensium eum esse et bene de illis -meritum. Hue enim maxime rationese sibi atüungere passe Amer -nienses .existimavit, quos laudiverat .non minus numerosum, quam fortem, esse populum; et quos mari clades passi Persas eraut, ha- -num auctores Athenienses potissimum fuisse noverait. ,His autem sibi adjunctisyfacile maris imperia se potiturum speravit; id quad etiam usu venturui’n fuerat; terra autem longe sibi videbatur esse euperior : .atque itares suas rebus Græcorum superiores fore secum reputavit. Fortasse vero etiamoracula hoc ei prædixerint, monue- . irintque cum ut Athenienses sibi socles concilieret; bisque ille 2m0- ’rem gerens Alexandrum miserit. ’ . 137. Alexandri hujus septimuspragenitar Perdiccas ille fuit, qui .Maccdonum regno potitus eratntali anode. Ex .Temeni postais, n’es :fratres, Gauanes, Acropus, et Perdiccas, Argis in,lllyriorum fines tprofugerant: ex lllyriis vem in superiorep JMaçedoniam transgressi, ’Lebeeam oppidumvpervenerant. Ibi apud regem mercede servie- ’-runt; unuszequos pascens; alter, baves; :natu minimes, Perdiccas, -minoresvpecudes. Fuerunt autem olim etiam reges, inopes pecunia; mon solum populus: itaquerregis uxor1ipsa panemvcaquebathuo- sties rerocoquebatur panispuerimercenanii -1-’,erdiccæ, duplo major ifiebat quam consentaneum erat. Ubi vero.constanter hoc ita acci- ’ dit, marito rem illa indicavit.. Quo audito, statua subiit illius ani- - mum, esse hoc prodigùim, quad ad magnum quidpiam spectet. Itaque vocatos ad se hos mercenarios jussit finibus suis excedere. Cui illi responderunt, plutonium promeritam accepissent mercedem,,ullc - se excellera. Ibi tune tex, mercedis mentionem audiens, quumfarte ’per caminum salis lumen in conclave incideret, divinitus mente ’zcaptus, ait: tt inercedem vobis ego dignam banc persolvo ;” solem mahatmas. Et Gauanes quidem et Aerapus, matu. majores; hoc ut audivere, attoniti steterunt-: et puer: tt Accipimus," ait, tt Rex, r quæ nabis des ;”. et aultro, quem forte hebebat, salis lumen in pa- vimento conclavis circumcripsit, enque facto ter deinceps radios - solis in sinum suam hennin-aune in; çumfratiibus abiit. 3 I

426 HERODOTI HISTOR. VIH. 188. Qui postquam abierant, unus ex assessoribus monuit regem Quid esset quod fecisset puer, quamque prudenter fratrurn natu mi: nimus accepisset quod tex illis dedisset. Et rex, his auditis, ira correptus, equites nonnullos misit, qui illos insequerentur et. interfi-v Cerent. Est autem in hac regione fluvius, cui posteri horum Argi- vorum virorum sacra faciunt, tamquam Servatorî. Hic fluvius, postquam cum trajecerant Tenienidæ, ita auctus fluxit, ut transite -equites non passent. mi vero in aliam Macedoniæ regionem secesserunt, habitaruntque prope harles qui dicuntur Midæ, Gardiæ filiiz quibus in hortis sponte naseantur rosæ, quarum unaquæque sexa- -ginta folia habet, et quæ odore præstant cœteris. In eisdem bords "etiam Silenus captus erat, ut narrant Macedones. Supra istos hortos mons situa est, cui Bermius nomen, aditu diflicilis ob aerisi intempe- riem. Inde impetu facto, postquam hac regione potiti sunt, reliquam etiam Macedonîam sub potestatem suam .redegerunt. - 189. Ah hoc igitur Perdicca Alexander ortus est hisce progeni: storibus. Amyntas, cujus filius Alexander fuit, pattern habuit Alce- ïtam; Alcetæ pater fuit Acropus; Acropi pater, Philippus; Phi- *lippi, Argœus ; Argæi pater, Perdiccas is qui regno potitus est. Hi fuere Alexandri, Amyntæ filii, progenitores. . 14:0. Postquam a Mardonio missus Alexander Atllenas venit, tali usus est oratione. (140. l.) " Viri Athenienses! Mardonius hæc .dicits Nuncius mihi a Rege venit in, hæc verba: Atheniensibus injuriam omnem mihi ab illis inlatam remitto; quare tu hoc fac, l Mardonie! et terram earum illis Iredde, etipsi præter banc eligant i aliam, quamcumque voluerint, et sui juris sunto z et templa omnia, ’ quæ ego cremavi, tu illis instaura, si mode societatem mecum volu- e erint jungere. Hic quum mihi nuncius advenerit, necessario hæc i exsequi me ofaortet, nisi vos ipsi obstiteritis. Hoc autem vobis dico. Quid nunc insanientes arma fertis contra Regem? neque enim supe- -rare eum poteritîs, neque in omne futurum tempus ei resistere. Vi- distis enim copiarum Xerxis multitudinem et res gestes ; audivistis ’ etiam quanta nunc vis sil: mecum : in quidem, ut etiamsi nos supe- - raretis et vineeretis, (quod quidem, si bene sapitis, neutiquam spem- tis) alius exercitus multis partibus numerosior adfutums esset. No- lite igitur, regi vos æquantes, terra privari vestra, et perpetuo in " periculo. de saluts vestra versari: sed componite bellum. Potestis autem præclarissime illud componere, quum tex in banc partem * animo feratnr. Estote liberi, armorum societate sine fraude et dole nobîscum contracta. (140. 2.) Hæc, Athenienses! Mardonius ut u vobis dicereim mihi mandavit. Ego veto de mes in vos benevolentia I nihil dicam: nec enim nunc primum, puto, experti illam fueritis. Oroi autem vos et obsecro,.ut morem geratîs Mardonio. Perspe- ctum enim habeo fieri non pose, ut perpetuo bellum garnis cum

URANIA. - » e 421i. Xerxe: -namqùe-hoc si fieri passe intelligerem, numquam ad vos hujusmodi cum sermone venissem. Est enim Regis potentia plus quam humana, et manus supra quamndici potest longa. Quare nisi propere fœdus cum eo inieritis quando tenta vobis commoda, si par cisci cum eo volueritis, pollicetur; timeo vobis, qui præ reliquis 0m, nibus sociis maxime in via expositi estis, semperque soli perdimini, quippe terram incolentes quæ præ cæteris veluti inter dans acies media interjecta est. At morem gerite! Etenim maxirnijvpbis me. menti res est, si Rex magnas vobis solis ex omnibus Græcîs ’peccata ’condonans, amicitiam Ivobiscum vult contrahere.” Hæc Alexandri

fait141. Lacedæmonii oratio. yero ut- audivere. ’ » Alexandrum a « Athenas venisse persuasurum Atheniensibus ut fœdus cum Barbare faciant ;- memores toraculorum, quæ prædixerant in fatis esse ut ipsi cum cæteris Dos riensibus a Medis et Atheniensibus Peloponneso ejicianturgvehev meulier timuerunt ne cum Persa societatem Athenienses contraire- rent, et propere legatos Athenas mittere decreverunt. Atque ita contigit, ut utrique simul (in senatum) introducerentun Exspectay veram; enim Athenienses et mores traxerant, bene gnari rescituros Lacedæmonios venisse a Barbare nuncium ad pacem conciliandam, icaque re cognita protinus legatos missuros. Quare consulta tempus fluxerant, quo sententiam suam Lacedæmoniis declararent. 142. Ubi v igitur dicendi finem Alexander fecit, sermonem exciq pieutes Spartani lagmi, in hunc modum sunt locuti: a MiSerunt nos Lacedæmonii petituros a vobis, ne quid novarum rerurn in Græcia moveatis, neque conditiones admittatis a Barbare vobis oblatas, Nam et iniquissimum hoc foret; et aliis quidem etiam Græcis 0m. nîbus, sed vobis maxime omnium, indignum et indecorum; idque multis de balisais. Nam bellum hoc vos, invitis nobis, Concitastis; et initie de vestra solum terra certamen fait, nunc veto ad univers sami etiam pertinet Græciam. Quæ quum ita sint, tante magis foret intolerabile, si servitutis auctores Græcis fierent Athenienses; qui ’semper et jam a priscis temporibus palam libertatis auctores imultis hominibus fuerunt. Quod autem vos præ cæteris hoc bellq premimini, et duorum jam annôrum fructibus estis privati, et tam- ’diu jam doums et fortunæ vestræ. eversæ jacent, condolemus V01 * biscumzet propterea profitentur vobis recipiuntque Lacedæmonii et reliqui socii, alituros se uxores vestras et quidquid vestris in famin, liis ad bellum est inutile, quoad bellum hoc duraturum. est. Ne.vero. Alexander Macedo lævigato Mardonii sermone vos commoveat! Huic enim hoc facere convenit; quippe, tyrannus quum sit, tyranno. operam prœstat. At vos non facietis, si quidem recte sapitis; bene gnari, in Barbaris nec iidem nec veritatemesse.” Hæc Spartanà legati dixerc.

ne HERODOTI HISTOR. vm. ne. Athenienses veto Alexandra in hm modum mae- runt: a Ne nos quidem ignoramus, multis partibus majorem Medo, quam nabis, esse potentiam; ut non opus ait de illa nos multa cum ostentations admonere. Verumtamen, quum libertatis simas studio oui, resistunus ei qnocumque modo poterimus. Itaque, ut societao tern contrahamus cum Barbara, ricaine canari ut nabis persuadeas; nec enim persuadebis. Nunc veto renuncîa Mardonio, dicere Aure. menses, queusque sol eadem via incedet, qua nunc incedit, numquam nos socielatem inituros cum Xerxe: sed adjutoribus confidentes diis et heroibus, quibus ille spretis œdes et simulacra earum cremavit, fortiter pugnando ulcisci illum conabimur. Et tu cave, ne posthac tales adferens sermones Athenis conspiciaris; neque per speciem commodis nantis inserviendi, ut nefaria faciamus, nos hos-taris :. ne» lumus enim tibi ingrati quidpiarn acoidere ab Atheniensibus, quum ois publions hospes noster et amicus.” 144-. Hæc quum Alexandro Athenienses maudissent, ad Lace. dæmonios sermonem converterunt bis verbis: " Quod verentnr La- cedæmonii ne cum Barbarie nos societatem contrahamus, id veto admodum bumsnum est. At turpiter utique hoc videmini- vereri; quum, quo pacto animati sint Athenienses, non ignoretis. Neque tanin) tanta auri copia usquarn est, neque terra ulla pulcritudine et fertilitate ira prœstans, ut en accepta vellemus cum Medis tacets, et Græciam redigere in servitutem. Etenim malta et magna sunt,’quæ nos, ne id faciamus, etiam si vellemus, prohibent. Primum quidem, I et maxime, deorum simulacra et templa cremata et solo ajusta! quorum facinorum necessario, quibuscumque modîs passurum, pœ- mm repetere potins debemus, quam societatem contrahere cum sa qui hæc patravit. Deinde, quum Græcnm omne genus consangui- neum sit, et linguam et deorurn sedes et sacra communia habeamns, et mores consimiies; nefaria res foret, si horum proditores fierent Athenienses. Denique scitote, si forte adhuc nescivbüs, quand val anus supererît Atheniensinm, numquam nos cum Xerxe societatem inituros. Vestram autem providam ergs nos laudamus volumateur; quad nabis, quorum fortnnæ eversæ sont, in prospicitis, ut nutrire familias nostras velitis. Atque ita vestmm quidem expletum est beneficium: at nos tamen in hoc quo sumus statu durabiinus, nanan vobis molestiam exhibituri. Nunc veto, hæc quum ita sint, maturate ocyns exercitum mittere. Nam, ut suspicamurynulla interposita mara aderit Barbarus et terram nostram invadet, simulatque ci fuerit rennnciùtùm, nihil nos earum quæ a nabis petii’tfaeturos. Itaque bectasse est, ut, priusquam ille in Atrium vendit, nos ei in Bœotiam oc’curramus." Hoc ab Athenieusibus accepto responso, Spartam rediereilegati. .. , .. .. A un" un! ocra". « ’ s-

HERODOTI 2 HISTORIARU-M ’ .LIBEIR Nanas. CALLIOPEÂ

. L Mannonws; ut ei Alexander, Athenis reversas, responsa re- i nunciavit Atheniensium, movit e Thessalia et exercitum adversus Athenas ducere maturavit: quacumque autem ne; faciebat, inde semper adsumtis militibus exercitum axait. Et Thessalos nihil earum, quæ adhuc acta erant, pœnituit, multoque etiam studiosius hi Persan; ad banc expeditionem incitaverant: et Thorax Larissæus, qui Xer. leur fugientem comitatusm erat, nunc etiam palan: Mardonium in Grœciam2. Ubi vero progrediens transmisit. exercitus in Baratin q.fuit, ibii tune: . Man doniurn Thebani retinuerunt, consulaeruntque-ei,.dicentes me locum mugis Montant ubi castra panent; Let ulterius progredi prohibuerunt, hortantes ut ibi maliens operam daret que sine pugna universaux Græciamin potemtem redigeret. ".Vi enim et armis subigere Grœcos, si concordes sint aient adhuc fixeront, cuncti; etiam Minibus me At tu, Mahaut.) si quad nos sua- dèmes Ecceris,nulle negotio omnia illorum consilia inpotestate tu. habehis. Mitre pecuniasviris qui. inguinale. dfiüfibw princiv patum tenent :b et in partes divides Græeiam ; et earum ope, qui tuas parts sequuntur, bas qui tecum unau fuient, facile avortes." 8. Hæc illis madeatibus Mesdames non punit; sed vachement illum cupido incessant Athenas imam capisndi, partim stolida quadam ferocia ductum, partim quad ignium opeper insulas noceur earum cogitant regi Sardibus versanti signifiante, tenere sese Atheg- nas. Ubi ver» in Atticam pervenit, ne tune quidem Athenienses in en nactus est, sed plerosque in Salaminetet in navibus esse audivit; itaque vacuam cepit urbem, et id quidem decimopost mense-quam

»a 4’. Xerxe Athenis quum fuerat esset Mardooius, capta. in Salaminem , » legaturn v misit Murychidem, virum Hellespontium; qui eædem Atheniensibus .conditiones propgneret, quas Alexanderad illos pertulerat. Qum quam. enim jam antea minime arnicas Athenieosium acceperat sen- sentine. iterum’tamen sans misit. spem! illos «guéa supçrbia ahv

4’30 HERODOTI rusron.»1x. stituros, quum bello capta esset universa Attica, et in ipsius jam esset potestate. Hac causse Murychidem in Salaminem misit. 5. Qui quum ad senatum venisset, exposuissetque Mardoniï mandata; unus e senatoribus, Lycides, pro sententia dixit, tt recta factum sibi videri, si acciperent conditionem a Murychitleipsis pro. positam, de eaque ad populum referrent." Hanc ille sententiam dixit, sive quad pecunias a Mardonio accepisset, sive quad ipsi pet se ita visum fuisset. Sed indignati Athenienses, quum senatores, tum qui feria stabant, ut icoguoverunt, protinus circumstantes Ly- cidem lapidibus obruerunt, Hellespontium vero Murychidem dimiserunt incolumem. Orta autem in Salamine propter Lycidem tumultu, quum rescivissent Atheniensium mulieres, quid rei esset, ca- hortatæ invicem, et alia aliarp prehendens, ultra ædes Lycidis pe. itierunt, et uxorem ejus et Iiberos lapidibus obruerunt. t L 6. Athenienses vero bac ratione in Salaminem trajecerant. Quo- nsque cxspectabant exercitum ex Pelopouneso sibi auxilio venturum, in Attica manserunt: quum vero mugis magisque in longum rem ducerent Lacedæmonii, et Mardonius, contra ipsos movens: jam in Bœotia esse diceretur, tune demum omnia sua exportarunt, ipsique in Salaminem transierunt, Simul Vera legatos Lacedæmoà nem miserunt, qui et de Lacedæmoniis, quad Barbarurn invadere Atticam passi casent, nec secum in Bœotiam obviam ei coeur-rissent, conquererentur, et illos admonerent quantum esset, quad ipsis Persa, si ad illius partes transissent, pollicitus esset; denique prædicerent Lacedæmoniis, nisi auxilio venirent Atheniensibus, ipsos etiam par se levamen aliquod inventuros esse malorum. c 7. Nempe festos dies tune maxime agebant Lacedæmonii, Hya- cinthia celehrantes, maximique faciebant rem divinam curare: simul veto etiam murum in Isthmo muniebant, isque jam lorica erat in-

Ut vero Lacedæmonem Iegali Àthenienses pervenerunt, secum etiam Megarensiumstructus. et Platæensium ducentes legatos,- i introducti A ad Epho-a ros, in hune modum verba fecere: (7. l.) it Miserunt nos Atheni- enses: dicentes, MedOmm regem non modo terram nostram nabis reddit, veram nos æqua conditione sibi socios vult adjungera, sine dola et fraude: atque etiam, præter nostrum, aliam nabis terrain vult tradere, quamcumque ipsi elegerimus. At nos Græcanicum, reyerentes Jovem, remque indignam censentes prodere Græciam, non sumus ei adsensi, sed repùdiavimus conditionem, quamquam in: juria adfecti a Grœcis proditique, et bene gnari longe nabis conduci- hilius esse societatem contrahere cum Persa, quam germe bellum: nec vero umquam volentes cum eo paciscemur. Ita quidquid a nobii proficisci potest, id sincero anima tribuimus Græciæ. (7. 2.) At vos, qui nuper vebemcutissimc metuebatis ne cum Persa pacifierai

. CALLIOPE. ’ 4-31. mur, nunc, postquam constituturn. nabis esse numquam prodere Græciam perspicue intellexistis, et quoniam murus vester, quem in 191;me ducitis, propeahsolutus, est, ne ullam quidem rationemlha- betis Atheniensium: et, postquam vobis nobiscumconvenit occursu., ros vos Persas in Bœotiam,, prodidistis nos, et Barbarum inIAtticam invadentem non prohibuistis. Habent igitur in præsentia Athenienses quad vobis succenseant: nec enim. recte fecistis. At nunc, vos hortantur,vut ocyus nohiscum emittatis exercitum,,quo Barbarum excipiamus in Attica.. Quoniam enim Bœotiam in tempera non oc,- cupavimus, est equidem nostrain terra opportunissimus ad prælium fa- ciendurn locus, Thriasius campus.” i I , 8.4 His auditis, ephori responsum in. posterum diem distulerunt, tune postera die in sequentem, atque ita usquc in decimum [diem fe- .cerunt, de die in diem moras farnientes, Interea temporis Pelopon- *.nesii amnes ingenti studio Istbmum munire pergebant, stopus jam ,proxime finem erat. Et, quad Lacedæmonii, quum Alexander Ma- cedo Athenas venisset, tanto studio impedire conati sint quo minus ,Medorum partes amplecterentur Athenienses, nunc vera id promus non curarint, nullam aliam ederejcaussam possum, nisi quad nunc munitum habuerunt Istbmum, nec se amplius indigere Atheniensibus .existimarunt: quando vero in Atticarn vernit Alexander, nondum munitus erat muras, sed opus etiam tune faciebant, vehementermee

.tuentes9. Ad extremum vero,Barbaros. ut,et responsum legatis . Lacedæmonii,ket. - . , Imilites Atheniensibus auxilio mitterent, hac ratione efectum est. . Pridie ejus dici. quo ultimam apud ephoros audientiam habituri le- ; gati eraut, Chilaus, civis Tegeates, qui in maxima præ aliis omnibus ,lwspitibus auctoritate apud Lacedæmonios .erat, .ex ephoris sermœ .nem omnem, quem hahuerantAthenienses, audivit. Quo audito, hæc-illis Chilaus dixit; it Ita serres habet, Ephori! Si amici nabis non fuerint Athenienses, sed cum Barbara contraxerint sociemtem; ,valido licet mura per Istbmum ducto, magnes tamen partæ apertæ Sunt Persæ, quibus intrare in Peloponnesum possit. At morem Atheniensibus gerite,.priuSquarn aliud illi. consiliumtcapiant, quad

exitium.10. Cujus audito ferat consilio, Græciæ." illi re inter ipsos deliberata,i ’ 4 e vestigio, insciis legatis qui a civitatibus advenerunt, noctu. adhuc, quinque , millia emiserunt Spartanorum, adtributis cuique v septern hilotis, I mandata data Pausaniæ, Cleombroti filio, ut illos educeret. Erat ,quidem tune rex Lacedæmoniorum Pleistarchus, Leonidæ filins; 4 sed hic adhuc puer erat, ille vero tutor hujus et frater patruelis. Nec enim in vivis adhuc fait Cleombrotus, Pausaniæ pater, Ana- xandridæ filiu’s; sed postquam exercitum, qui murum exstruehat, ab . Isthmo abduxisset,.brevi interjecto tempore e vita discesserat. Hac autem causas exercitum. ah Isthmo Cleombrotus abduxit, quad, dum

452 i HERODOTI HISTOR. 1x. nacra Faciebat advenus Persan, sol obscurisme est in cuis. gain autem sibi Pausanias adscivit Euryanactem, Doriei miam, qui ex eisdem fait regiadoma. Illi igitur cum Pausania, Spartam surit

l 1.,Legati vero, ubi dies illuxit, profectianis illorum promus igna- si,constitutum inter se babentes redire quisque suam in civitatem, innervant-ephoros, et bis verbis cos sunt adlocuti : " Vos igitur, Les cedæinonii,egressl. bic-domi manentes, Hyacinthia celebratis et ludicra e vagi» tis, prodentes socios: Athenienses vera, a vobis injuria adfecti, et "sociis destitufi, cum Persapacem component-quocumque mode pas terunt. Face autem cum illa conciliata, manifesmm estsocios pas régis fore: et ouin Persis militabimus, contra quamcumque terrain unes illi ducturi sont. Vos vera proiude experiemini quale sit, quad vobis ex en re eventurum est.” Hæc quum legati dixissent, cre- -sponderunt ephori, interposito jurejurando, tt profectum esse exers citnm, viderique jam ad Oresteurn esse, praticiscentem adversus pe- iregrinos." Barbaros enim pertgrs’nos (Et’vouç) voeabant. Legati au. item, bac nescientes. interrogeront quid esset quad dicerent; et,;ubi rem totem cognoverunt, demirati factum, ipsi quoque sbire matu- "rarunt, illos insequentes: et cum ipsis profecti sont etiam experiœeis ’Lacedæmoniorum (circum Spartam habitantibuc) selecta quinque ml- ’litnml2. Hidum ad Istbmum millia. ire properant, . Argivi, - . quum - prius rece- rpissent Mardonio cobibituros se esse Spartanos ne exirent, nunc si- Amul atque resciverunt exercitum cum Pausania Sparte. egressmh ’esse, præconem in Atticam miserunt, optimum ex cursorihus [Items- trodmmor Græci vacant] quem reperire potuerant. Qui ubi Athenas ’ pervenit, hæc dixit: tt Mardonie! Miserunt me Argivi, qui tibi (li. ’ cerem, ex Lacedæmone egressam-esse juventutem, nec Argivos cs- ’hibere illos ne-exirent potuisse. Quare, ad bac quad spectat, tu 5 recte rebns mis consule l" His dictis, ille reversas est. 18. Mardonius, hoc audito nuncio, non consultum duxit diutins in 4 Attica morari. Priusquam enim banc nuncium accepisset, continu- t erat se ibi, cognoscere cupiens quid facturi Athenienses essent: et i Atticam nec evastaverat, nec ullo malo adfecerat, spem’ns progressa l temporis illos in conditiones proposîtas consensuros. Postquam vem "eis id non persuasit, remque omnem eognovit, tum vero, incensis Athenis, et sicubi de maris sut de privatis ædibus sut de sacris aliquid adhuc rectum stabat, corrutis bis omnibus et solo æquatis, pri- * usquam Pausanias cum suis intra Istbmum-esset progressus, Attica a excessit. Excessit autem bac causse, quodtneque equitatui oppor- ’ tune Attica erat; et, si ipse prælio victus’ foret, normjsi per auguste ’ lacs se recipere posset, ubi eum pauci etiam hommes passent transitu prohibera. Itaque ,Tbebas redire constituit,-et.prope urbem sibi ’ amicale-acie decemere, in regiam equitstui opportuns. -

* au. Inn-igitur Mexicains AttîcaCALLIOPE. excessit: qui ut jam inr itinerei , m 3 fait, advenit ei præoursor, nuncians alium exercitum ,Megarà ic- nisse, mille Lacedæmonios. Quo audito, cogitons fieri passent hos primum capiat, conversum agmen versus Megara duxit: et-prœ- miesua equitatus jam Megaricam incursavit terram. Enque hæc Europa? regiolongissîme occidentem versus site, in quam pervenerît

Persicus15. Post hæc veto hic nuncîatur exercitus. Mardonio, frequentem . i .Græcorum ’ - fixeroitum in Isthmo esse. Itaque retroducena pet Deceleam iœr fait: Bœotarchi eùim. finitimoajroesaiveraut Asopiomm, qui ai viam. monstrarunt Sphendaleas ferentem, ,atque inde Tanagtam: ubi quum pernoctasset, postero die Scolon pergens, in finibus’fuit Thebanorum. Ibi veto, licet partes ipsius sequerentur Theboni, nihilo minus agros eorum vastavit, non utiquehostlii in ces anima; sed ingente necessitate coactue : voiuit enim munimentum exercir tui exstruere, quod et sibi, si prælium committenti minus ex sentent fia res cecidisset, perfùgiuni esset. Pertinobant autem castra illius inde ab Erythris; præter Hysias, neque; ad Platæensium linea, se: cundum Asopum fluvium locata. Nee tamen munitionemeadem magnitudine fecît, sed-in decem fera stadia quodque illorum latin. Dam in hoc opere compati eraut Barbari, Anaginua Phrynonit filins, civis T hebanus, facto magnifico adpamtu, et Mardoniam ipsum, et quinquaginta Persarum .spectatieeimos, ad Impitale epulmn voosvit. Et menti aooepero conditionem ; celebratumque est-epa-

lum16. Jam in quæhis ipsa adjiciam, urbe en ex ThersamiroThebana. audivi, cive - Cacho- menio, spectato inter primo: vire apuanrchomenios. Dixit autem Thersander; se quoque ab Attagino ad banc cœnam fuisse vocatum. yocatosque item» fuisse quinquaginta cives Tbebanos; nec Vera «ouin: utrieque sedes- adsignasse hospitem, sed in quoque lectulo simul Persan: et Thebanum collocasse. Tum, finita cœna compo; minibus convivia; Persan: qui cum ipso in eodem lectulo cubabat; Græca lingue. inquentem, quæsisee ex ipso unde esset, «que responæ dine, (me se Orchomenium.’ Dein Persam hæc dixisse : " Quen- iam igitur et menue et libationis’mihi socius es, volo tibi menu-.3 nentumlœlinquere mena sententiæ; que etiam tu, re- ante cognîta, tais proepioere oommodis possia. Vides hosee epulentesPersas, et exercitum, quem in essuie juta fluvium reliquimus.. Horum omnium, brevi temporeinterjecto, hon nisi panons quosdam videbie

x capotasse." Hæc dioentem ,Persam largua profudisse laorymas. Se veto, miroton illius sermonem, respondisse: fl Igitur Mardonio boodiéere W, et eis en Persis qui post illum auctoritate pola lent.” Ad hæc illum reposaisse: " Hospes! quæ Deua’ vult ne fiant, en gerbière in nullius bominis pensante est: nam fidelia can- 3 K

ses HERODOTI VHISTCR. 1X. au. dantîbus’ parère nema-saiet; A6 novimûs-quîdanihoc-muitïex Persis: sequimur veto ducem, necessitete constricti. i Est autem acerrimus, qui adfioere hominem posait, daim hic, houa munit-con; silia nasse, et tamen earum nullum passe exsequi." Hæc equidem maman Orchomenium Thersan’drum audivi, et præterea hoc ad- firmantem, ipsum protinus hune sermonem ad alios hommes ratu- I lisse, priusquam ad Piatæas commissum esset præiium. - l7. Quo rempare Mardonius primum castïa in Bœatia habitent, reliqui amnes, quotquot ex Græcis bas regiones incoientibus Medoà rum partes amplexi eraut, exercitum illi ptæbuerant, cum maque in- :Atticam eraut ingressi. Sali Phocenses castra illius non eraut mati: nam et hi quidem utique Medorum partes eraut amplexî, nec veto volantes, sed necessitate coacti. [d’un nam et-hi admodum inviti cum Medis faeiebant, nec nisi necessitate coacti.] Sed baud mihi: diebus postquam Thebas Mardanius venit, advenere ex illa- rmn numero mille, duce Hamocyde, vira inter suas spectatissimo. Qui ubi Thebas venerunt, Mardonius misais equitibus jussit illos searsim in campo residere. Quod ubi fecere, protinus tutus adfuit equitatus 2 moxque per Græoanicum exercitum, qui cum. Medis eraut, ferebatur fana, perditum iri Phocenses equitum sagittis; cadeau que’fama inter ipsos etiam Phocenses percrebuit. Ibi tune eos dux Harmocydes hie verbis est cohortatus: "Phocenses! Manifestum est, hasce homines certæ neoi nos destinasse, accusatos (ut suspiaor) a Thessalis. Nunc igituriqueInque vestrum oportet fortem se virum prœstare: melius est enim, ut agentes aliquid et fartiter pugnanœs finimus vitam, quam ut tutpissima morte interimendas nos præbea- mus. Sed intelligat illorum quisque, quale hoc ait, quad, badaud quum sint, Græcis hominibus motteux sint machinati.” Ï 18. Dura hiclsuos sic hortatur, cingunt illos equites, marque ad;- versus cos invehuntur tamquam perdituri, et jacnla in illos torquent veluti jam GHIÎSBUI’Î, ac passim etiam nannulli emittunt. At; quum illi densatis undique ordinibus et quam maxime poterunt conglobati resisterent, couverois equis equites’ redierunt; Nec equidem pro certo dicere possum, utrum revera’ad interficiendos rognais Thessm 10mm? Phocenses venerînt, et deinde,ipostquam illos ad sese defen. . dendum paratos viderunt, ideo retro discesserint, quod-vererentur ne et ipsi vulnera acciperent : (ita enim Mardonius præceperat:) au ad illos tentandos numquid eis fortitudinis inesset; Postquam veto discesserunt equites, præconem Mardonius misit, hæc dicentem: " Confidite, Phocenses! manque fortes vos esse viras demanstravia stis, non quales mihi nui-rama] erat. Et nunc alacri aubage-rite hoc bellum : nam beneficiis neque’me neque Regem vineetis." Et hæc" quidem, ad Phocenses quad adtinet, ita gesta sunt. I - 19. Lacedæmonii,ut minimum venerunt, castra ibi pailletant à

’ CALLIOPE’. i l m que oagnito, reliqui. Peiopannesii, quibus meliora planchant, non. nulli etiam quad Spartanos vidissent’egredientesyæqunmnon cem ancrant, ad bellum praficiscentibus Lacedæmoniis, ,domi manere, Jam ex Isthmo, postquam læta nunciarunt victimes, profecti amnes, Eleusina venerunt. Et, quum ibi quoque sacrifipantibus læta fuissent exta, ulterius sunt progressi, cum eisque Athenienses; lai-enim, postquam e-iSalamine trajecarant, Eleusiue sese cum illis junxerunt. Qui ubi Erythras, Bœotiæ oppidum, venerunt, rescive-ç runique Barbaros ad» Asopum habere castra, re deliberata, ex ad- . verso illorum in Cithæronis montis radicibus consedere. r .20. Inde quum inpianitienGræci non descenderent, Mardoniue contra cos universum equitatnm misit, cui prœerat Masistius, (quem Macistium Græci vacant) illustris vir apud-Persas, Nisæumvhabeua equum, aureo freno et aliis Iomamentis nitentem. Ibi, ut Græcie adpropinquarunt equites, tin-matim in ces impetum faciebant; in coque conflictu magna illis incommoda adferebant, maiieresque’eae

: 21. Accident forte, ut eo loco, qui maxime omnium expositus hostiencabana. un, Megarenses casent locati, et in4 cum locum. - maxime , imvI petum facerent equites. Qunm igitur ab invadente equitatu premc- tentur Megarenses, præoonem miseruntrad duces Græcarum ; (qui ubi ad illos venit, hæc ait: " Dicunt Megarenses, Nos, o socii! non possumus solivimpetum sustinere equitatus Persarum, hic attentes ubi initia locati sumus. Sed adhuc quidem perseveramus, et fortite: resistimus, quamvis graviter pressi: nunc veto, nisi alios mittitis qui nostrum in locum succedant, scitotenos ordinem esseJeiicturos." Hæc quum ille ducibus nunciasset, Græcos tentavit Pausanias, ecqui aiii ultra veilent istum in, locumse conferre, et succedere Magne tensibus. Quumque nolient ralii, acceperunt conditionem Atheni. eues, et harum quidem selecti trecenti, cui cohorti præerat Olym- piodorus» 22. Hi fuerunt qui istam Lamponis operam in se receperunt, filins. et, adsumtis , secum sagittariis, ante alios amnes Græcos, qui ad Erythras aderant, stationem ceperunt, Qui quum par aliquod tempus pugnassent, ad extremumhujusqui fuit pngnæ exitus. Dumturmatim impetum faciunt equites, Masistii equus, præ aliis eminens, sagittal. urineratur in latere: et præ dolai-e in posteriores pedes erectus, nantit filmâtium. In collapsum protinus Athenienses impetum faciunt, et equum ejus capiunt, ipsumque repugnantem interficiunt. Et quidem interfioare cum npn potnerant, quum sub puniceai tunica, qua erat indutua, intus antea lorica squammata esset arma? tus. In thoracem igitur farientes, nihil ediciehant; danec aliquis, intelligens quid rei esset, in ocuium ejus ferrum adegit: ita demum cecidit martuusque est; Hæc forte sic gerebanturmeldentibuug;

m ’ HERODOTI mston. 1x. liquis equitibus: nec enim hi illum videront ex equo (raclement, nec: marientem; sed quum pet id ipsum tempns convertetetur tutmu et: pauiulum retro vehetetut, id quad agebatut non animadvertotant; Ubi veto restitetunt, continuo ducem desidotarunt, quum nomo- esset qui illos ordinaret: et quid factum esset intelligentes, equos adegerunt cuncti, qua cadavet saitem enferrent. * 23. Tune veto Athenienses, ubi videtunt jam non amplius turmatim,’sed simul amnes adcuttete equites, teliquum exercitum duo. xilio advocatunt. Dom veto peditatus omnia auxilio venit, interim fit acris pugna circa mottai corpus: et quand soli fueteilii trecenti; multo eraut infetiotes, nec aufette oadsver potuete. Ut rem eis multitudo succutrit, jam rursus hotum vim equites non sustinuere; neque eis contigit montium cafette, sed ptætet cum multos etiam ’ alios de suis amisere. Igitut ad duo feta stadia recesserunt: ubi,r quum quid faciendum deliberassent, dectevetnnt, quoniam sine in? q patio24. Qui postquamcasent, in castra redite venetunt, ad acerbissimo Matdonium. luctu et Mari i donius et universos exercitus Masistium sunt prosecuti, se ipsos tondentes et equos et juments, lamentaque immensa tollentes, ne pet tatam Bœotiam echo tesanatet à quippe mortuo vira apud Persas" et apud regem post Mardonium spectatissimo. Atque ita quidem Barbari sua more mottuum Masistium honorarunt. ’ l 25. Gtæci veto, postquam itmentem excepetant equîtatum, en; neptumqu’e repuierant, tante mugis confirmati animis, primum quis. dem, outrai impositum cadavet pet singulos ordines deduxetunt à erat enim corpus spectatu dignum, cum ab proceritctem, tutu ob’ formas præstantiam: sed et hac causse illud ita circumduxemnt, quoniam vulgo milites relictis ordinibus ad spectandum Musistim frequentes adcuttetant. Deinde veto constituetunt ad Platæas dei scandere, quum intellexissent campum Plume»: Malins ab causses et ab aquas copiam multo ipsis ad castra ponenda opportuniorein esse quam Erythtæus campus. In hunc igitur campum et ad fontem Gatgaphiam, qui in illa erat, descendendum sibi, ibique rite die- positis castra locanda judicarunt. Igitut, sumtis armis, pet Cithare- ronis montis radices præter Hysias in Platæensium agtum contenderunt. Quo quum petvenissent, prope Gatgaphiam fautera et Androcratis ber-ois fanum, partim in tumulis baud ita editis, partim in planifie, pet populos dispositi consederunt. 26. Ibi tum, dum cuique populo suus adsignatut locus, actis vet- borum contentio otte est inter Tegeatas et Athenienses; ’conten- dentîbns uttisqne sibiïloc debeti ut altetum obtineant cornu, et tain nova qu am antique l’acte in medium proferentibus. Ab situa enim patte Tegea’tæ hæc dixere: fi Nubie semperhic locus, quem in acie obtinetemus, ab omnibus sociis tributs: est, in omnibus erpeditioniï

CALLIOPE. ’ 497 bus, qua: junctis copiis Peioponnesii et olim et recentioti memoria suseeperuut ; et id quidem ab sa inde tempera, que Hetaciidæ post Eurysthei abitum, in Pelaponnesum Iconati sont redire. Tune igitur honorem hune adquisivimus facto hujusmodki’. Quo tempore nos cum Admis, et cum Ionibus qui tune Peloponnesum in’colebant, in Istbmum cgressi, castra opposita habuimus castris illorum qui redire combanmt; tune Hyllus memoratut publice edixisse, non debere - exercitum cum exercitu prælio commisso periclitari, sed diligen-i dum uuum esse ex casais Peloponnesiorum, qUetn illisuotum for- tissimum» judicassent, qui cum ipso certis conditiimibus singulari pugna-decettatet. Placuitque Peloponnesiis ita fieri; et jusjutan- dum sibi mutuo attique in hæc vetba dederunt: t Si Hyllusi ducem: vieisset Peloponnesiorum, Herselidas in paternas passessianes esse restituendos; sin vinceretur, tum veto abituros Heraclidas exercitumque abducturos. et intra. centum aunas non canatutos in Peloo, pannesum tedite.’ ’Delectus estlautem ex omnibus sociis Eehemus, Acropi filius, Phegei nopes, du)! et tex noster,’ qui ultra sese obtule-h rat; isque inita singulari pugna, Hyllum interfecit. Illo igitur facto a Peloponnesiis qui tune fuste et alia honorifica ptæmia, quæ adhuc terminus, et hoc consecuti sumus, ut alternm semper cornu ducamus quoties communis suscipitut expeditio. cum vobis igitur, Lacedæmonii, non contendimus : sed bptionem damnai vobis utri cornu velitis ptæesse, iliaque vobis cedimus: sed ad nos hoc perti-* nere contendimus, ut, quemadmodum superiori tempote, sic et nunc alteri cornu præsimus. Ptæter istud veto quad comniemoravimus hennin, sunt etiam alia ab quæ digniores nos sumus qui hune locum abtipcamus, quam Athenienses. Etenim mnita præciata ptælia adversus vos, Spartani, multaque item adversus alios fecimus. Quarts aquam est, ut nos patins, quam Athenienses, alterum cornu habea- l mus : nant ab illis nec nupet, nec olim, tales res gestæ sunt quales a nabis.” Hæc Tegeatæ dixete. A 4 27. Ad quæ Athenienses in hune modum responderunt. « Novimus quidem, pugnandi causse adversus Barbatnm hic nos convenisse, non disputandi causes. At quoniam Tegeatatum dux et votera et nova in mediumptotulit, quæ ab utrisque nostrum ab omni inde memoria bene gesta sint, necessc est ut vobis expanamus, unde nabis, qui semper fortes fuirons, magie pattium sit, quam Arcadibus, ut primi simus. Pris mum Hersçlidas, quorum hi ducem in Isthmo a se interfectum aiunt, bos antea, quum setvitutem fugeren’t a Mycenæis imminentem, repul- siquevfuissent a Græcis omnibus quos adietant, nos soli recepimus, et Eurysthei injuriis finem feeimns, reportcta cum illis victoria de bis qui tune Pe10ponnesum tenebant. Deinde, quum Argivi cum Polynice contra Thebas profecti, ibique vita funeti, insepuiti jacetent, a nobis’ bello Cadmeis illam shintos esse glom’amur mannes, et in nostta’

488 HERODOTI HISTOR. 1X. terra Eleusiue Iepultos. Est etiam res a nobis præclnre geste canut Amazonidns, quæ olim a Thermodonte fluvio’in terram Atticam incursionem fecerunt. Atque in Trojano etiam bello nullis fuimun secundi. Sed enim nil aminci. harum rerum facere mentionem : nain; qui tutu fortes fuere, fieri potest ut iidem nunc sint deteriores g et qui tune ignavi, iidem nunc fortiores. Itaque, de rebus olim sentis, hæc suflidonL Nos autem, si nuilum aliud edidiuemun factum, qui tamen mailla, si qui alii ex Græcis, bene prædareque gessimus ; au propter uuum certe Marathouiam victorien digni sumus hoc honore. tuque aliis etiam insuper honoribus: qui ex omnibus Græcis soli cum Persa pugnavimua, manique rem odgressi superiores discau- simus, et de sax et quadragiuta populi: victorinm reportnvimus. Nonne hac una (a geste commeruimus. ut hic nabis locus in acie tribuatur ? At, quum in hoc œmporis memento non deceat de loco quo quisque in acie locetur altercari, parai nos sumus vobis parera; Lacedæmonii, et ibi stare ubi et contra quos ut locemur opportu- niæimum vobis fuerit visum. Nain ubicumque fuerimus locati, ope-. rom dabimus ut fortes nos virus præstemus. Imperate igitur, et nos

. 28. Hoc quum illi respondissent, universus Lacedæmoniorutn: obsequemur."exercitus ndclamavit Atheniensibus, diguiores illos esse qui Lcornu præessent, quam Arcades. Atque in Adieniehses, vicfis Tegeatin,’ honoremPost hæc, Grœcorum illum acies sunt (ad Plateau) consecuti. quum eorum’qui » . convenerant, tutu qui paulatim supervenerant, in hune modum-ora (limita est. Dextrum cornu Lacedæmonii tenuere, numero decies mille, quorum quinque millia Spartani fuere, quos custodiebant. Hilotæ tricies quinquies mille, septem hilotæ cuique viro adtributi; Proximum locum Spartani Tegeatis tribuerunt, et honoris mussa,- et virtutis; erautque hi mille et quingenti graviter amati. Post hos locati Corinthiorum quinque millia: qui a Pausaniu impétrarunt, ut juxta ipsos attirent Potidæatœ qui uderant ex Pallene; numero trecenti. His proximi locati Arcades Orchomenii .sexcenti; tuum Sicyonii ter mille; juxtaque hos Epidaurii octivgenti; quibus pros ximi Trœzenii mille; tutu juxta Trœzenios Lepreatœ ducenti; cum. Mycenæi et Tirynthii quadringenti; quibus proximi Phlîasii mille; ac dein Hermionensea trecenti. Proximi ,Hermionensibus locati. Eretrienses et Styrenses sexceuti z post quos Chalcidenses quadringenti,.et Ampraciatæ quingenti; deinde Leucadii locati orant et Anactorii, numero octingenti: bisque proximi Palenses ex Cephalle-: nia ducenti. Post bos Æginetæ stabant quingenti;. et juxta alose Megarenses locati ter mille; tum ,Platæenses sexceuti.,Postremi; veto et primi Athenienses stabant, lœvum comu tenantes, manere. caties mille; quibus Aristide: præerat, Lysimaehi filin».

4 Ç CALLIOPÈ; l B9 29. Hi cuncti, exceptis septem illis cuique Spartanorum adtribm mis, graviter fuere armati; numero, simul omnes, tricies coties mille set septingenti. Iste igitur fuit numerus. graviter armatorum, qui ad pugnandum contra Persam convenerant. tLeviter vero armatorum numerus hic fuit; In Spartanorum ordinibus’tricies quinquies mille ’viri, quippe septem. circa quemque virum; eratque horum quisque ad bellum instructus. Reliquorumi veto Lacedæmoniorum et Græ- -corum leviter amati, unus fere circa quemque virum, fuere .tricîes quater mille et quingenti. Itaque leviter armatorum numerus uni» versus fuit sexaginta novetn minium et quingentorum. ’ I -’ i 80. Itaque universus numerus Græcarum copiarum ad Platæas, si. mul sumta et gravi- et levi armatura, fuit centum et decem minium, minus mille etsoctingentis. Adjunctis vero Thespieusibus qui àderant, completus est numerus centum et decem miilium. v Adfuerunt enim etiam in castris quotquot supererant Thespiensium, ad mille octingenti: sed illi quidem nonnisi leviter amati. Græci igitur, ita ordi-

nati,31. Barbari ad Asopum cum Mardonio, castra postquam finembabuere. fecerunt parentandiI i * "Masistio, quum cognovissent Græcos ad Platœas esse, ipsi quoque ad Asopum, qui illac finit, se contulerunt. Quo ubi venere, Græ- cis in hune modum oppositi sunt a Mardonio. Contra Lacedæ- monios locavit Persas; qui quidem, quum illos multitudine longe superment, non solum plures in ordines locati, sed Tegeatis etiam oppositi stabant. Ordinavit eos autem Mardonius ita, ut selectos suorum validissimos quosque opponeret Lacedæmoniis, infirmiores vero contra Tegeatas locaret: idque fecit a Thebanis monitus. Persis proximos Medos locavit; qui ex adverse Corinthios babebant -et*Potidæatas et Orchomenios et Sicyonios. A latere Medorum Bactrios locavit, Epidauriis oppositos et Trœzeniis, item Lepreatîs, Tiryntbiis, Mycenæis et Phliasiis. Post Bactrios, Indos locavit; quibus ex adverse Hermionensesqstabant et Eretrienses et Styren- ses et Chalcidenses. Proxime Indis Sacas locavit, Ampraciatis op; positos et Anactoriis et Leucadiis et Palensîbus et Æginetis. Pro; ximos Sacis, ex adverse Atheniensium ethlatæensium et Mégarenl sium, Bœotos locavît et Locros et Maiienses et Thessalos et mille illos, quos memoravi, Phocenses. Nec enim omnes Phocenses a partibus Medorum stabant; sed earum nonnulli etiam cum Græcis tfaciebant, circa Parnassum conglobati, indeque impetu facto exer; citum Mardonii, et Græcos qui ’cum eo eraut, vexabant prædamque. en illis agebaut. Insuper vem etiam Macedonas, et populosThes- saliæ finitimos, Atheniensibus Mardonius opposait. v 82. Quos adhuc nominavi populos a Mardonio in acie locatos, hi numerosiores sont majorisque momenti. Mini hi: autem fuere et . aliis populi: viri, Phryges, Thraces; Mysi, Pæones, aliique. ’Adfli.

44-9 HERODOTI HISTOR. 1X. are etiam ex Ethippibus solecti, et Ægyptiorum Henn’otybia et Calasyries.(qui vocatum) gladiis amati; qui soli surit Ægyptiorulu milites. Hoc antea: Mardonius, quum adhuc Phsleri esset, e navibus adscivemt quarum propugnatorss eraut: nec enim Ægyptii in peditatu fuerant, qui cum Xerxe Atheuas venin Jam Barbarorum quidem numerus qui cum Msrdonio eraut, ut jam supra dixi, trecento millia fuste: Græcorum veto numerum, qui si socii aileron, nemoi novit. necI enim initus illorum numerus-est; sed, si conjectura licet uti, ad quinquagintn millia coucta fuisse conjicio. Hic igitur peditatus fuit, eo quo dixi mode in’ncie locatus : equitum autem seorsim instructus stabat. - 83. Cunctis ita par populos et par manipulas dispositis, dein postridie utrique sacra fecerunt. Græcis Tisamenus, Antiochi filins, sacrificator erat: bic enim exercitum hune ut vates sequebatur. Bleus is fuit, Clyüades [id est, ex Clytii familia] de gente lamidarum z quem Lacedæmonii civem odoptaverant. Scilicet quum Delphicum oraculum Tisamenus de proie consuluisset, re- aponderat ei Pytbia, quinque marinais certaminibus victoria": illum reportaturum. Itaque gymnicis certaminibus dedit operam, tamquam in bis victoriam reportaturus: et quinquenium examens, Olympiæ certamine inito cum Hieronymo, genere Andrio, in eo ont ut victoria potiretur, sed une luctœ certamine victus est. Tune Lacedæmonii, intelligentes ad bellicu certamîna, non ad gymnica. spectar-e responsum Tisameno editum, conati sunt Tisamenum proposita mercede sibi conciliare, eique persuadera ut une cum regibus de Heraclidarum genere du: ipsis esset bellorum. At ille, ubi vidit multum inœresse Lacedæmoniorum, amicum se illis et socium adjungi, auxit pretium, dixitque, " si se in civium numerum vellent cooptare ; omniumque jurium participem reddere, tune se id facturum, alia. autem pretio minime.” Quo audito, primum indignafl Spartani, missam fecerunt illius artem divinundi. Ad extremum vem; quum ingens eis metus impenderet a Persico hoc exercitu, consentientes in conditionem, arcessiverunt virum. At ille, ubi mutatam vidit earum sententiam,ne sic quidem, ait, "fiente sibi la»: uuum, sed oporterc etiam fratrem suam Hagian cade»: conditione, que ipse, fieri34. Hæc Spartanum. ille dicens, postulatis. suis .imitatusest i Melampodem, si regiam dignitatem cum jure civitatis licet oonferre. Melampus enim, quum Argis unifieras furorc essent correptæ, et Argivi illum proposita mercede Pon vellent arcessere, uuuorbo liberaret mulieres, mercedem postulaverat dimidium regni. Qua repudiata-coue ditione postquam digressi sont Argivi, quum multo etiam plures mu- iieres in insaniam incidîssent, ita demum in conditiouoru a Melum pcde propositam pcomeutientes, adierunt. cum, id quodilie postulio- .

’ CALLIOPE. , ML verat daturi. At tune «ille,,mutatam videns, horum sententiam. aucta cupiditate, ait, fînisi fratriipsius Bianti tertiatu regni partent I traderent, non esse se illis. moremgesturum." Et Argivi, in angustias adducti, in hancetiampconditionem consenserunt.- » : . . 35. Pari inodoetiam Spartani, quum Tisamenum sibi adjunger vehementer cuperent, omnibus ejus postulatis concassant. A Quæ postquam ei Spartani induiserunt; adquiuquelmasimas .reportandns victorias Tisamenus Bleus,- nunc. Spartanus;factus, operam suant illis arte sua diviuandi contulit. , Sunt autem isti duo ex omnibus hominibus soli, quos Spartani in civium numerum. cooptarunt. Quin- que veto certamina, in quibus ope Tisameni victoriam Spartani, re- portaruut, hæc saut :v primumshoc, ad,P1atœas;.deinde illud ad Tegeam, contralTegeatas et,Argivos ;.tertium,; in Dipæensibusgad- versus [universos Arcadas, exceptis Mantinensibus; quantum, adver-. A sus; Messenios adIIsthmum; [sive rectius,.ad Itbomam;] :quinturn, ad ,Tanagram contra Athenienses et,Argivos : hoc postremum peractum est certamen ex illis quinque. l a . - . 4 à , . 86. Hic igitur stunc Tisamenus, Spartapos cognitatus, interpres sacrorum ad Platæas fait Græcis. .Et felicem rei.exitum-Græcis A portendebant sacra, si sese defenderent; parum prosperum autem, si Asopum transirent, et pugnœifaCerent initium. x r . .- . . il . . 37. Mardoniusvero, quum cuperet initium fiscere puguandi, non, opportuuahabuitsacra; sed huic:quoque, si sesedefenderet, fausm A omnia.portendebantur. Usus. est. enim etiamlille,Græcaniois.sacris ;Î-eratque illi pater .Hegesistratm, civis Eleus, :et Telliadarum I nobilissimus. ’ Eumdem virum antea Spartani, ase captumrinvin- I cula conjecerant, et, supplicio;destinaverant,’quippe maltaindigna ab.eo perpessi. Ille vem, baccalauritate circumventus,vutpote oui nonmodo capitis imminebat pœna’, sed.ante.mortem.etiam Inuit: tristia patienda, facinus commisit dictu incredibile. Quum- enim ligna illigatus esset ferra revincto, illatum forteferreuminstrumen-Q tum nactus, continuo faciuusmolitus. est. omnium quæ novimus for- tissimum. Postquam enim perpendit quo pacto reliquuin pedem e compede educeret, anteriorein pedispartem sibi præcidit. Quo facto, quum custodiretur a .custodibus, perfossopariete Iegeam profugit, noctu iter faciens, interdiu.vero inter fruticeta lateus et in statioue maliens: atque ita, Lacedæmoniis ubique cum ’quærentibus, tertio nocte ,Tegeæ fuit:..etsaudacia hominis obstupefacti eraut Lacedæmonii, quum abscissum- dimidiatum, pedem viderent butai» jacentemyhominem. autem non possent reperire. Postquam igitur hac morio-tune Lacedæmonios evasit,-Tegeam.prnfugit,quæ pet id tempusnon pacataerat Lacedæmoniis. Dein persanato vulnere, ligneur! sibi pedem adscivit; et ab illa temporeexprofessohosüs fuit Lacedæmoniorum. Nec tamen usque ad finem ei profuit’odium 3 L

418- . HERODOTI HISTOR. 1X. in Lacedæmonios conceptum: eaptu est enim ab illis quum vatici- ’ natter in Zacyntho, etinterfectus. Sed hic intentas Hegesistrati post pugnam accidit Placement : tune vem ad Asopum fluvium, baud exiguo . pretio a Mardonio conductus, sacra faciebat, libenter accepta eo manere, tu: oh odium Lacedæmonios-un, quam quæ- nus cupidine. v 38. Quum igitur et ipsi Persæ, et qui cum eis orant Græci. (nous «ne. mais: suam habebaat, Hippomachuin Leuco- t dium) victimasun judicio probibérentur «imminere præiium, continenter autem novæ sociorum copia in castra confluai-eut Green- rum, numerusque illorum in dies augeretur; tain vero Tmagenides Herpyia filins, Thebaaus, Mardom’o suasit, ut exitum faucium Ci- tharonis accapares; dicens, continente! Green quotidâe défluent quum ingrates; numerum ibi esset intercepteras. x 39. Jam octo diebus castra castris opposita bsbuerant, quum ille hoc consilium Manionio dedit. Et intelligens Persa bonum en. consilium, noctu equitatum ad film cabanais esitum, versus Mm fenton, misit; quem locum Bœoti Trio (:1an vacant, Atheniemes veto Quarts: «pita. Nec frustra veneruut equites, eo loci aussi; ceperunt enim ingredieatia planifions juments quingea.’ tu, quæ ex Peloponneso cibaIia incastra vehebant, cum hominibus jas-tenta sequentibns. Quo-prude capta Persæ immanem eædem adidcfunt, neejumentis parcentes .nec hominibus: douce calade 80- tiatL’reliqua circumventa ad Mudoniuai in castra abegerunt. n 40. Post hoc factum, bichant adhuc menti suntl utrique, quum neutri vellent initium facere pugna. Et Barbu-i quidem usque ad Mopum progredisbantur, hcessentes Græcos: sed nenni fluvium trajiciebant. Allume: equitatus Mardonii coutiauoiustabat Græ- oîs, eosque infestabat. Thebani enim, magaopere Medis faventes, studiose gerebant bellum, etroontinuo illis asque ad pugna: discrimen praibant; deinde veto in earum locum succulentes Persæ et Medi, baud spemenda virtutis specinina edebut. - - . (Il. Usque ad decimum igitur diem nihil luis amplius gestation. Ut veroundecimus adfuit dies quo outra cauris ad Platon; opposite habuere, numerusque Goæcorum multum ont auctus,-.et morem egorrimeferebat Mardouius; tune in colloquiuln convenoit Mar- donius Gobryæ filins, et Artabazus Pharnads, vit in panois Persa- rum Xeui probatus. Ibi consultantiutnduæ hæ eraut seatentiæ. Lucia Ambasi, censentis tt quin- primum movenda esse castra,.et ad utuntur Thebanorum condom, obier frumeatum conve- otum habereut,.et.pabu1um jumentis. Ibi tranquille sadeutascon- fiacre bellum pusse, hac inita ratione: muhum se habens earum quum signatum, tans factum, multumqqe argentan et pocuia; ne parement, sed ad. Græcos hæc dimitterent, et præsertim ad

.CALLIOPE. 7 * «a sGræ’carum civitatumîprœsides; ita bos baud Acunctanter proditurtis :Jibertatem, neque iterum discrimen pugnæ adituros.’ Hujus igitur eadem fuit sententia atque Thebanorum: melius enim hic quoque, [quam Mardonius] quid futurum esset, prospexerat. At Mardonii fortior- erat et pertinacior sententia, nec uIlo modo codons. FExi- stimare enim se," aiebat, fl suum exercitum Græcanicorlonge præ- .lstare: itaque quampriinum prælio esse decemeudum, nec commit- :etendum ut plures etiam conveniant quam jam nunc convenissent: missa autem facienda Hegesistrati sacra, nec instituta violanda Persarum; sed patrium institutum sequendo arma ferenda in ho-

A ’48. Hæc quum facienda Mardonius censuisset, nemo contra stem.”dixit; et vicit illius’sententia’. a Illi enimv summaimperii ’ a Xerxe commissa erat, non Ambazo. Tum convocatis ordinant ducturi- -bus, atque etiam Græcorum sociorum ducibus, quæsivit an oraculum aliquod cognitum haberent de Persis, tamquam in Græcia peri- zuris. Tacentibus autem cunctis quiadvocati eraut, quippe aliis ignorantibus macula, aliis cognita quidem habentibus, sed non tu. aum sibi judicantibus en proferre; ipse Mardonius ait: uQuoniam "vos igitur autuihil nastie, sut non audetis dicere; dictum ego, bene gurus. Est oraculum, dicens in fatis esse ut Persæ, postquam in Græciam venerint, templum spolient Delphicum, coque facto pereaut somites. Itaque nos, quoniam hoc ipsum novimus, non adibimus id templum, nec spoliare adgrediemur : neque banc 0b culpamiperibi- mus. Proinde quotquot natrum bene cupitis Persis, .gaudeant hoc nemine; confidantque nos superaturos Grœcos.” His dictis; continuo imperavitut omnia pararent recteque disponerent, quippe stridie prima luce prælio futuro.’ I - 48; Jam istud quidem. oraCalum, quod in Persas valere’Mardo- sans dixit, novi equidem in Illyrios editum esse et in Euclielensium exercitum, non in Persas; Sed Baoidis quad exstst editum banc . pugnam speçtans, bujusmodi: V - - - l I ’ Gnmineis ripîs Alopi ad Thomadontis. BarbarioæÀGraiis soies clamera coibunt. a ’ Hic multi marabout defenoti manere vitæ, ’ Qaaudo Mais sdsrit lu ultima Msdis.’ hoc igitur, et alia his similia Musæi; equîdem novi inPersas valeu- Thermodon autem. fluvius inter Tanagram finit et Glisautem. ’ 44. Postquam ita Mardonius de oraculisinterrogavit duces, cosque cobortatus est, ingruit nox,’et excubiæ sunt dispositæ. i Quhm autem jam multum ncx processisset", videreuturque omnia trad ailla essaie ensuis, maximeque boulines somno sepulti; tune Alexander :Amyntæ’tiliu’is, du): et rex Macedouum, equo ad Græcorum custo- diasadvectùs; se cum illorum ducibus vélie collbqui dixit. i Et ou-

444 ’ HERODOTI. rastas. 1x. stodam quidem major pars in statione mansit, nonnulli vero ad duces cùunmnt, tranchantes, "venisse hominemtequoivectum e ouvris Medorum, qui, nullum aliud verbum promeus, duces nominatinr de- signasset, cum quibus colloqai se veile dixisset." I 45. His auditis, duces protinns ad maladies illos mati saut. i Quo ubi venere, hæc illis Alexanderwdixit: uViri Athenienses! Verbe hæc ego in vestrsm fidem depono, rognas ut arcana habeatis, nec ulli alii, nisi Pausaniæ, edicatis; ne mihi extremam adferatb perniciem. Nec enim dicturus hæc eram, nisi de universaGræeia vebementer essem sollicitas. Sam animes ego antiqaitus Græcus genere, et nolim Græciamiex iibertate in servitatem redactam videre. Dico igitur vobis, non potuisse Mardonio ejusque exercitai sacra ex sententia fieri: alioqui jam pridem prælio decertasseüs. Nunc vero eis decretum est, valere jasois sacrificiis, prima lace præ. lium gommittere : timet enim Mardonius,’at ego suspicor, ne major vestram numerus convenist. -Ad hoc ergo vos coupante. Sin diEert ille pugnam, et nunc vos non adgreditur; durate poire; et mapete : etenimnon nisi paucorum adhuc dierum cibsria exercitaî sapersant. . Quod si vero hujus belli exitus ex ventru evenerit sententia, etiammei oportebit vos memores esse,- et de me.lîberando cogitare, qui Græoorum causse tain periculosutn facinas pro-mec in vos studio suscepi, cupiens consilium vobis aperire Mardonii, ne Barbari ex improvisa vos nondum ’exspectantel adorianturu Sam autem Alexander Macedo." - His dictis ille retro egit equum; et in castra suamque ad stationem est reversas. i . a ’ 46. Moxque Atheniensiam duces adr’dextram cornu se contaie- matr et Pausaniæ, quæ ex Alexandro audiverant, renonciaan Quo nuncio ille terriras, Persasqae metuens, hæc ait : ’*Quoniam igitartprimo mana prælium committetur, oportet atvos Athenienses adversus Persas stetis, nos autem contra Bœotos et Græcos. quï adversus vos locati saut; idque hac causas. Vos nostis Medos et illorum pugnandi geaus, qui ad Marathoan çum eis congresqi estis: nos vero borum bominum nullam experientiam neque notitiam habemus; nemo enim Spartanorum cum Medis periculum fecit: sed Bœotos asque Thessalos usa cognitos habemus. Quare omnino necesse est, ut vos sumtis armis in hoc corna transeatis, nos autem -in.sinistrum cornu.” Ad hæcaAthenienses responde- tant: tt Nos. quoque ipsi pridem ab initia, ubi vos vidimusicontra ’ Persas locatos, in animo habebamus hæc dieere,- quæ nunc vos no- l bisiproponere occupastis; sed metuebamus, ne ingrata voh’n esset oratio. Nunc quoniam vos. ipsi hujus ratinais fecistis.mentionem. a grata nohis hæc oratîo est, et parati sumus morem vobisigerereg” . 47. Ut igitur utrisque hoc planait, illucesconœtuncîaurôraista- tionesq inter se. permatarunt. Quod’ubi animadverœrunt «Bœoti; re- A

CALLLOPE. Ï , 445 nunciarunt Mardonia: et ille, hac audito, protînus ipse quoque acîei site! rationem cœpitimruatare, Persasque adversus Lacedæ: manias ducere. ’Quod ubi Pausanias intell’exit, saumque consilium non latere vidit hostem, retro ’Spartanas duxit in dextrum cornu: pariade vero item Mardonius suas lævum in cornu reduxit. Postquam iutraque abies. pristinum locum ceperat, præconeru Mardonius ad Spartanas misit, hæc illis ipsius. nomine dicentem: " V os igitur, Lacedæmonii, ut fortissimi viri prædicamini ab hominibus bas regiones’incolentibus, qui magnapere vas admirantur, quad L numquam ex bello fugiatis, numquamideseratis stationem, sed du- retis donee aut adversarios perdideritis aut parieritis ipsi ! Atqui horum nihil veram erat. Nam, priuSquam nos congrederemur. et ad manas veniremus, palam fugientes vos vidimus et stationem de- serentes, nempe in Atheniensibus primum periculum facturas, vos ipsos vero contra servos nostros locantès. Hæc,neutiquam sont fortium virorum facto : sed nimiram plurinium de vobis nos fefellit opinio. Nam quam propter virtutis vestræ famam existimassemus, vos nabis præconem, qui nos provocaret, mîssuros esse, et cum salis Persis velle’dimicare; nos ad ihoc’ipsum parati, nihil taie vos vidimus facientes, sed matu terroreque refugientes. Nunc igitur, quoniam vos non priores banc nabis. proposuîstis conditionem, nos cum vobisiultro propanimus. Quidni, pro Gracia vos, qui fortissimi esse existimamini, pro Barbaris autem nos, pari utrimque numero pagne- mus? Et sîquidem placuerît -ut Icæteri etiam pugnam, pugnent. illi "deinde post nos! Sin hoc non placet, sed satis esse judicaritislut nos soli pugne’mus, decemamus igitur! et, utri nostrum vicariat, hi pro universo exercitu vicisse censeantur.” 49. kHis dictis, pæan aliquautisper substitit: ut vera nemo, ei , respondit, reversas estgiet Mardonia quid iaccideritrenunciavit. Tarn ille, vehementer gavisus, et frigida elatus victoria, çàuitatum adversus Græcos misit. Et adcurreritesiequites universum Græcorum exercitum incommodabant, et jacala in ces torquentes, et sagittas exiarcu- bus emitteutes: quippe sagittarii eraut equites, nec cum eis com. mimis congredi poterant Græci. Iidem etiam fontem Gargaphiam, undeiaquabatur universos Græcorum exercitus, turbabant et obstrua- bant. Et cranttquidein propeillum fantem soli Lacedæmonii laeati; reliqui vem Græci,’prout quique locati eraut, langîus aberant a fonte, Awpum autem in propinquo habebant. Sed quoniam ab Asopo ar- ceban’tur, ad eumdem’foutem aquatumviverant; ex fluvio enim aquari prôhibebantur ab equitum missiiibus. 50. In hoc rerum statu, quum aqua careret exercitus, et ab equi- v tata hostium incommodaretur, Græcorum duces convocavit Pausa- nias, ’ut ad se in dextrum cornu convenirent, et de his ipsis rebus houque de aliis deliberarent. Nam, prœter hæc, aliis etiam imam»

4-46 HERODOTI HISTOR. 1X. media premebantur: ciba’ria enim illos defeaerant; faufilure eo- ram, ad subvehendum eammeatlm in Peloponnesam miùi, clusi eraut ab equitatu, ut in castra pervenire non passent. ’ 51. Deliberantibus ducibus placuit. ut, si eo die Perse 511W derent præliarn calaminera, ipsi in insulam sa conferrent. Abest hæc deoemstadia a fonte Gargaphia, ad quem tune castra habebant, estque ante urbem Platæeasiam. ha insula fuerËtIin canti- nente: nempe fluvias a Cithærane monte in planifiemdecurrit in dans alveos divisas, tria fore stadia a se invicem distantes, et deinde in uuum confiait: nomen ei est 0eme, flanque banc esse Asop’ aiunt hujus regionis .inoolæ. Hanc in locum ’transferre castra constituerunt, qua et aqua haberent- copiam, nec ab equitibus, aient dam ex adverso flairant, infestarentnr. Movere’autem placuit castra sub’secundam matis vigiiiam, ne Persas illos videront abeuntes, nec squine. illos sequerentur et incommodarent. Deinde constituerait, quando in banc locum pavanassent, quem Asopi filia Oeroe e Cithærone decurrens circumfluit, eadem nocte diam copiarum partem ad Cithæraneln mittere, ad racipiendos fa- mnios, qui commeatum advecturi abieraat: eraut enim in Githæ-

roue52. Hæc quuminterclusi. ira decrevissent, toto ’ illa v die Iab equitatu. pressi, immensum sastinuerunt laborem. - Ut vero dies defecit, destitu- ruutque equites, facta nocte et adpropinqaante bora qua-ut discep dorent erat constitutum, tum vero picrique collectis vasis discesserunt; non illi locum, de quo convenerat, peœre in anima habentes; sed, simulait: moveri cœperant, læti efl’ugissa equitatum. versus Pia- tæensium urbem fugientes, ad Heræum [Jamais templum] pervenerunt, quad est ante Platæensium urbem, viginti stadias Garga- phia distans; ibique ante templum consederunt. 58. Hi igitur circa Heræum castra habuera. Pausanias vem. postquam illos vidit castris egœdientes, ratas cum locum illos, de quo eonvenerat, petere, Lacedæmonios etiam arma jasait œpere, et eadem via, qua cæteri præcessissent, progredi. Ibi tune, quum’alii amnes ardinum ductores parati essent. Pausanias obseqai, mon! Amampharetus, Paliadæ filins, manipulum ducens Piranetarum’, ait n se non fugitururn peregrinos, neque ultra ignominiam adspem- rum Spartanis g" miratusqne est, ubi quid ageretur vidit: nec enim superiori colloquio interfuerat. Pausanias Ivero et Euryanacti indigna res visa est, imperia non obtemperare centurionem, adhuc l vero indignior, deserere manipalum Pitanetarum, quoniam ait: du illorum animatus esset; quippe veriti, ne, si illo relictoÆtcerent quæ cum cæteris Græcis constituissent, doserais periret Aniomphao retus cum suis. Id secum teputantes, graduai sisterejnssenmt Laco- nicas copias, et persuadera hominiconati saut, non macadamisasse.

54-. Dam illi Amompharetum- CALLIOPE. adhortantar, uuum ex omnibus447 Lacedæmoniis- et Tegeatis pane manentem; interim Athenienses hæc faceraut. .Quieti steterant. in vastigio ubi locatî eraut, bene gnari maris Lacedæmonioram, alia sæpe cogitantiam, alia dicen- tium. Ut autem movere se cœpit exercitus, equitem de suis miserunt, qui spectaret utrum Lacedæmonii discedere adgrederentur, au omnino de profectione non cogitarent; tum qui ex Pausania quære-s

ret,55. Ubi quid ad Lacedæmonios ipsis pervenit esset præce, facienduin. vidit illos eo loci in- ’ - structos stantes, et primates illorum inter se altercantes. Quum ouin! Amompharetum hortati casent Euryanax et Pausanias, ne sains Lacedæmoniorum ibi manens se suasque in periculum addu-g caret, minime ei persuaserunt; et ad extremum eo veutum est, ut adlmutua conviois descenderent, quo tempore adveniens præco Atheniensis coram eis stetit. Etmaledictis illos incessens Amani- pharetus, ambabus manibus sublato saxo, coque ante pedes posita l’alumine, " Hoc calcula,” ait, ti suffragium ego fera, non debere nos fugere peregrinos :” nempe peregrinos Barbaros dicens. Quem fiction»: et male canant adpellans Pausanias, max ad præconem Atheniensiam conversas, interrogantem quad ei mandatum erat, jasait hune, illis quid hic «garenn- nuncium, moque nomine-rogare . ltlœniemœ, and se nenirent,-et de diacemfacereat quad ipsos nidic-

56. Et ille quidem ad Athenienses rediit. Hos veto ut inter se disaeplantes aurora deprehendit, Pausanias, quum adhuc ibidem mausisset, esistimaus Amompharetum, si reliqui Lacedæmonii’discessissent, non ibi solum mensurera, (id quad etiam accidit) data imperia ouateras amnes abduxit par clivas; et Tegeatæ quoque sequebantar. Athenienses vero, ordine instructi, contraria quam Lacedæmonii via incedebant : hi enim matu equitatus clivas sequebantur et radices Citbæronis; Athenienses vero infra per planifiera

57. Amompharetus autem, promus persuasus nequaquam ausurum Pausaniam se masque deserere, etiam nunc institit lut ibi manerent, nec diésera-eut stationem: st, ubi jam long-ius progressum Pausaniam cum suis vidit, tune ratas revers illos sese deseruisse, manipulam’ saura arma capets jussit, eumque gradin ad reliquum agmea addaxit. At illi, postquam decem fers stadia progressi eraut, ex- spectavsrunt Anionphareti -manipalum,-ciraa fluvium Moloentem resistentes et circa locumcui Argiopio nomen, ubi templum est Ce- reris Eleusiniæ. Manserunt. autem ibi hoc cousilio, quo, si stationem que locatus crut non relinquarot-Amampharetus ejusque manipulas, sed ibi meurent, redirent ipsi eisque succurrerent. Viadum ad illos pervenerat Amompharetas, quum universos Barbaroram equi-r

44-8 HERODOTI HiSTOR. 1X. tatas eis instabat. Etenim equites pro sub morefcaisttis-Græcorngn adequitantes, quum. vacuum vidiment locum, quo illi saperioribus diebus steterant, ulterius continuo equos adegerunt: et simulatque Græcos adsecuti saut, ,protinus eis institerunt. a 58. Mardonius, ut Græcos nactu discessisse cognavit, locumque vacuum vidit, Larissæum Thoracem vocavit ejusque fratres Eurypyi lum et Thrasydeium, casque bis verbis est adlacutus : " Mine quid parro dicetis, filii Aleuæ, loca hæc vacua videntes P Nam vos, horum bominum finitimi,dicebatis non fugere Lacedæmonios en; pugna, sed bellica virtute primarios esse viras :, quoset paulo ante vidistis stationem deserere, et nunc cuncti videmus proxima nocte prorsus profugisse. Nempe, ubi acie illis decemeudum fait cum eis qui revera fortissimi saut bominum, ostenderunt, se, quum sint mines, inter Græcos, qui nec ipsi ,ullius frugis saut, eminuisse. Ac vobis quidem, quibus Persarum virtus minus comperta est, facile ignovi, laudantibns hos hamines, quorum res quædam bene geste: vobis innotuerunt: sed tanto mugis Artabazum miratus sain, Lace- dæmonios pertimescentem, et timare percnlsum ignavissimam dicentem.sententiam,.movenda nabis esse castra, et in Thebanarum urbem secedendum, nempe ibi absidendis: quam sententiam. etiam Rex ex me cognoscet. Sed de bis quidem alias disserendi locus erit : nunc vero illis, ut nos effugiant, non est permittendum ;. sed, persequi cas oportet, douce deprehensi pœnas nabis dederint am- nium quæ adversus Persas’patrarunt." i , . , 59. Hæc locutus Mardonius,, Persas Asopo saperata cursim duxit, vestigia secutus Græcorurn, tamquam fugientium : ,duxit autem adversus solos Lacedæmonios et Tegeatas; nom Athenienses, pet pianitiem sautes, obstantibus clivis non conspexerat. Et reli- quaram barbaricarum duces copiarum, ut Persas viderantad perser quendos Grœcos agressas, pralinas et ipsi amnes sublatis signis. raptim secuti saut, ut quique pedibus valebant, nullo ordine, non instructa acie. [ta igitur hi cum clamare et tumultn adcurremnt, tamquam primo impetu Græcos.appressur)i. . , . w . . 60. Pausanias, quum instaret equitatus, equüteraad Athenienses misit, qui ipsius verbis hæc illis Idiceretz. tt .Cives Athenienses! quum maximum nabis propasitum sit,certamen, quoidagitur, lin bera-ne maneat Græcia, au servitutem sit servitura, proditi.sumus tam nos Lacedæmonii,tqaam, vos Athenienses, asocjis, qui proxima. nacte fuga se praripuerunt. Nancligitur decretum estqnidsit nabis- faciendum :5 nempe pugnam apostat quam fortissim’eïpossumus,.et mutuo nobis’succurrere. Igitur si in vos primas irruissètequitatus, , aporteret nos et ’Tegeatas, qui nabiscum surit neque Græciam pro- diderunt, vobis’succurrere. Nunc vero quum in pas .univers’asinp. gruit; æquum est ut vos ’laborantibus maxime partibus exercitus

I CALLÎÔ PÈ. 44.9 sippe’tias veniatîs. Sin vos; ipsi. oceùpati estis ut succurrere nabis mon passitis, hoc saltem nobisgratificainini utwsagiuarias vestras ad aordimittatis: aussi :compermm- ait mais, quam singulare studium ad hooexsequendamballum adhibeatis, non-dubitamus vas gratum hocnobisa ,61..Hia auditis, Athenienses facturas." parmi eraut illis succurrereI I n et. quan-- tam,maximam passent opem ferre. Jamqae ’iter- eraut ingressî, quum subito in illos-impetum feeeruat (Græci a-Barbarorum partibus stances, qui illis. in acie fuerant appositi: "quo’facto, jard suc- carrare istis non pataer’e, ipsi. abadgredientibus infestati. Itaque sali .reiicti Lancriaamauiil .et Tegealzœ, (simul cum levi armatura, quinquagies. mille Lacedæmonii, et -ter mille Tegeatæ: namïhi numquam ab illis discessernntc).zsacra fece’ruat, quippecum Mar- donio et exercitu. qui caraco crut conflicturi. .Quumque nihil læti ’ portanderent victime, multi interirn earum ceciderunt, net’imulto .plures vulnerabantur, Etenim Persæ, vallo eïcratibus facto, adeo immun in illos vini sagittarum emiserunt, ut»Pausanias,- quum perlasse non posset, et solde premerentur Lacedæmonii, Junonis templum respiciens, quad, ad Platæas est, demi invocaret, crans ne spem- 62. Dam ipsorum ille adhuc des!!! frustmetur... in’vocat,priores surgunt-Tegeœæ,.et Î . I i . a " in bastera tendant. Max vous etiam ,Lacedæmoniis paltpreces a Emilia. pecactas, lætæ :fuerant victimes. A Qui ut tandem-perlitaè tant, ipsi quoque adversusPensas pergantr; et illis Persæ, relietis aucubas, abaissa ire-instituant. Primum igitur fit prælium apud cranes: quæzubi estrapassa, macadam fit. pugna apud ipsum Cerc- riotamplum, caqua dictame, ,danec eo ventaux est ut valut in turbe. vis virumpremeret: nain bastas Græcorum prehendentes barbari imagèrent. Et studio quidem ac roboreunon inferiore’s eraut Per- sæ::,,sed.præterquam, qued-leyiter eraut mati,fignari’etiam fuere pugnæ Græcorum, et salertia cedebantadversariis; Pracurrentes insignifiant deni, et maria plures,’modo pasciores,.globo facto irrue- bantin Spartanos; et abbisinterficiebantun.’ - . - . , 5 63. .Qua parts quidemipse Mardonius crut, excaudida equo pugnam, secumqne..selsctos habensmillezforfissimas Persarum, ibi tellemenœrhipremebantadversanias’. Quoadjgitur Mardonius n’ait, dimardiqui restituant, et. fartiter pagusndo. maltasstraverunt Lacedæmonios : :ut vers integfectus Mœdoaiusest, et quad-cires cum statuai: roba: vacuum; cecidit, tune et reliqui œrga verte- runt, cesseruntque Lacedæmoniis. Maxime enim illis- nacebat mitas, scuto camus: etenim cum gravi armatualsvkenamati

pugnabnnt,w sa. Ibi tune pœnam cædis. , . Leanidæ,. ., .. secondantA i. I. orauxli : ü tapon. siam, Spartanis Mardonius suivit: etnobilissimam. omnium, que 3 M

450 HERODOTI HISTOR. 1X. novimus, victoriens Pausanias rendit, Cleombroti filins,- Amisndrî- ’dæ nepos. (Superiorum hujus viri progenitorum nemine recensai, ubi de Leonida ngebstur: sunt enim» promus iidem.) Interfectus est autem Mardonius ab Aeimnesto, spectato’ inter Spartanos viro: qui’insequente tempore, post hoc Medicum bellum, hello Messenico trecentos site: ducens, cum omnibus Messenibrum copiis ad Steny- caletant conflixit: et une cum trecentis suis occubuit. , 65. .Petsæ apud Plumes a Lacedæmoniis fui fugnn’qne, nullo ordine ad castra sua confugerunt, in ligneum murum, quem in agro Thebano contractant. Miror vero equidem, qui factum ait, quum ad Cerex-is ilucum pugnam sit hæc pugna, ut tamen nullus repentis fuerit Penamm, qui-in locum.deæ sacrum sut intrsrit aut- in eo ceciderit, sed cranes in profana terra circa templum occubuerint. Opium- autem, (si modofas ut de-rebusldivinis Opinari sliquid) deum illos non recepisse, ut qui ipsius templum, quod Eleusine fuit, cre mussent. Hic igitur Platæenoi: pugna: exils: fuit. - 66. Ambazo, Pharnacis filio, initio statim non plument, Mardi)» nium a rege in Græcia relinqui: idemque tune. multum bortstus ne prælimn Mardoniusconimitteret, nihil profecerat. Itaque, utpote improbans Mardonii consilium, banc iniit. rationem. Quum suo sub imperio maman haberet baud exigunm, sed ad quadraginta hominum millia, his ordine compositis, quo tempore fichet prælium,’ bene parus (luis futurus esset exitus pugnæ, agressus eau-date imperia, ut.- qua ipse præiret, sequerentur. amnes quocnmque ipsum et quo citu gradu vidissent præeuntem.*Hoc dam imperio, duxit illos, veluti in prælium duceret: sed quum ipse prægrederetur 33men, jamque fugientes conspexisset Persas ; inde min amplius eodem orn- dine sues duxit, sedcitato cursu fugam cum eis corripuit, non lignonm murum petons nec Thebanorum asbem, sed in Phocidernvtendens, cupiensque quam primum ad Hellespontum pervenire. Hi igitur banc in pattern iter intenderunt. " 67. Græcorurn, qui cum rege eraut, major parade industriaces- - saverant: sed Bœoti perdiu cum Atbeniensibus dimicarunt.; Nana Tbebani, cum Medis finientés, singulnre studium adhibuere, foni- ter pugnantes, minimeque ultra cedentes vite ut earum trecenti, ’ primarii viri fortissimique, ibi ab Atheniensibus sint interfecti. Ut veto bi quoque tergn vertere coacti sunt, Thebas se receperunt,.non quidem in (incendia: fuga) ut Persæ ont ut reliqua turbe sociorum, qui nulla re geste. ne ne pugna’quidem cum ullo ex bostibuscon-

sel-ta,. 68. .Atquelbinc in fugam adpnret, But-barnum se protipuerunt. res universos excPersis - v . pe- pendisse; quandoquidern et hi tune, priusquam cum hotte suent congressi; simulatqu’e Persas viderevfug’ientes, et ipsi fusain capes- Iiverunt. Itaque omnes se fugua mandarunt, prœter equiteturn, quum

reliquum, tum Bœoticutn. ’Atque’CALLIOPE. fugientibus magna etiam usui 451 equitatus fait, semper proxi’me ab hostibus obequitans,’ et sans fugi- entes69; Dumiœ’victores a Græcis Græci sejungens. fugientes Barbaros ’ persequuntur . l ’ oc- ciduntque, interim reliquis Græcis; qui circa Junonis templum con-I sederant; et prælio non "interfuerantgcnunciatur pugnamIesse pugna-’ tain, vicisseque Pausaniam cum suis.’ Quo audito, nunc ordine Corinthii superîore vis, quæ pet montis radines et pet clivos-fert; recta versus Garnis templum1 contenderunt, Megnrenses- veto et Pbliasîiiper planitiem moiliorî via. Ubi vero prope hostem Mer gueuses et .Phliasii - fuere, e longinquo eos cdnspicientes .equites’ ’ Thebunî, videntesque nullo ordine properantes, equos in illos adege-i runt, Asopodoro duce. Timandri filin. In quos invecti, sexcentos ’ earum straverunt: reliquosque pemècuti, in Cithæronem præcipites’ compulerunt. Isti igitur ignobîii morte erierunt. " ’ à ” ï - t 70. ’ Persæ et reliqua turba, postquam ’intra ligneum immun [siveg in ligneum castellum] pervenerunt,adscendere in tunes maturnrunt; priusquam Lacedæmonii adessent : eisque conscensis, quam optime poterunt ad défendendum mur-nm sese compararunt: et, ubi advene-z runt Lacedæmonii, valide admodum propugnarunt. Nom priusquam’ Athenienses accessissent, repulerunt Lacedæmnnios,’ et’multo eis" eraut superiores, quippe oppugnandaruifi’munitionurn imperitis. Ut’ veto Atheniensesàdvenere, tune acris exstitltzet diuturna circa mu-’ rum pugna. Sed ad extremum virtute et adsidüitste laboris con-; scenderunt minium AthenienSes, eumque diruerunti et en parte Græci cintra munitionem irruerunt. Primi qui ingressi sunt, Tçgeatæ’ fuere : et hi sunt qui tentai-Euh: spoliai-nm Mardonii, egeoque quum alia asportarung’fum præsepe equorum, quad totum æn’euin crut et’ Ipectaiu dignumt -Ac præsepe hoc quidem Mardonii’ in templo’ Aleæ Minervæ dedicsrunt Tegeatæ’; "reiiquam vero. prædam ’omnem’ in eumdem locum cum communi Græcorumipræda contulerunt.’ Barbari ’vero, ex que mur-us con-un, .nullumiamplius globum, (peut bosti opponerent, fecerunt, neque quisquam virtutis meminit; sed’ consternati eraut, utpote multæ bonninum myriades in exiguum lc-’ cum fuga compulsæ’et conclusse. Et Græcis in facilis fuit cædes,’ ut ex triginta bominum mjriadibus (demtis quatuor myriadibus, cum’ quibus Artabazus profugit) ne ter mille quidem reliqui essent. La: cedæmoniorum veto, qui quidem ex ipse. Sparte. fuere, nonnisi unus et nonagintaiin’ prælio ceciderunt; ex Tegeatis vexoiedecim; ex Atheniensibus,’duo et quinquagints. Ï i i ’ * 7l. Virtutis nomine in Plâtæensî pugna emigzuere, inter Barbaras,’ pedfiatus quidem Persarum, equitatusivero Sacarum: inter singulos’ vires eminuisse dicitur Mardonii virtus. Inter Græcoa, quhmquam’ et Tegeatæ et Athenienses fortiter pugnàrunt, præ cæteris eminuit

«se ’ HERODOTI rirsron. 1x. Lacedæmoniorum rima: quodtquidem nulle alio indicio confirmare- possum, (bi enim cuncti vicerunt eos qui oppositi steterant) nisi quod Lacedæmonii cum robustissima parte copiarum hostiliurnl confixerunt, bosque superarunt. Inter singulos viros, ut mihi quidem videtur, præ cæteris, longe fortissime pngnavit’Aristodemus, is. qui, quum ex trecentis unus a Thermopylis rediisset, ignominia no-i tutus crut. Post banc autem eminuere Posidonius et Philocyon et, Spartanus Amompbaretus. Quamqnam, quumsermo haberetur quis illorum fortissimus fuerit, præsentesISpartani statuerunt, Aristodeg, mum manifeste mari voluisse propter culpam qua tenebatur; caque caussafuriosum, et ordinem suum relinquentem, præclara facta edi-. disse: pPosidonium vero, quum non. decrevisset mari, fortissimo pognasse, tantoque esse prestantiorem illa. At hoc fortasse illi exZ invidia dixerint. Cæterum bi amnes, quos nominavi, qui in bac pugna cecideruntppublico honore adfecti surit, Aristodemo excepte: Aristodemus .vero, eo quod 0b prædich culpam mari decrevisset, non72. Hi igitur est ex Lacedæmoniis bonoratus. Flamand pugna maxime * nobilitati. - - sunt. Nain Callicrates extra pugnam mortuus est, pulcberrimus Grœcormn qui in exercitu fuerunt, non modo Lacedæmoniorum, sedp reliquorum etiam Græcorum. Quo tempore sacra fecit Pausanias! sedens ille suo in ordine sagitta vulneratus est in latere. Ac tum. quidem cæteri capessiverunt pugnam: ipse vero ex acie clams». ægerrime ferens mortem, dixit Arimnesto, civiPlatæensi, non se pæ- nitere quad pro Græcia moriatur, sed quad manu non si! «sus, neque ullum se dignumfacinu: cdidiuet, quum id ipsum unicc cupieissel. 73. Inter Athenienses nobilitatus est Sophanes, Eutycbidis filins, ex populo cui Decelea nomen. Cujus populsrium Decelensium, olim factum exstitit, ut ipsi Athenie’nsesinarrant, in omne æyum,eis utile. Nain, quo tempore olim repetendæ Helenæ causse Tyndari- I dæ cum numeroso exercitu terrain Atücam invasernnt, et, quum nescirent quem in locum illa deportata esset, populos Atticœ sadi- bus. suis expulerunt; tunc (ut vulgo aiunt) Decelenses, sive, in alii dicent, ipse Decelus; indignatus iniquo Thesei facinore, simulque universæ metuens Atheniensium terrai, totem rem illis taperait, si: amque quos fert Apbidnas monstravit: quas mox Titacus, lAphÎ-J i dnensis ipse, Tyndaridis prodidit. Quod ob factum Decelensibus Spartani immunitatem vectigalium et præcipuam [in conventibus publicis et in festorum solennibus] sedem indulserunt; quo privilegin illi etiam nunc fruuntur, ita quidem ut etiam in bello i110, quod Inuit gis post hoc bellum annis inter Peloponnesios et Athenienses gestum p est, quum reliquam AtticamLacedæmonii mataient, Deceles plus.

71:. Ex hoc igitur Atficæ pago Sopbanes fuit, qui tunc virtltil, præcipuamtinuerint. inter Athenienses laudem abstulit. Quo. de viro4 duplex i

gCALLIQPE. ., ". à à 45.3. L faine-futur: alteraggestasse eum-ferream meorum, ç lofiez cingala- - ænea entent: religatam; Cam illum ancornm, -quoties;propiue hostos venisset, in terram defigere solitum esse, ne hostesfimpetum in illum facientes, statione cum depellere passent ; -fuga autem fileta bostium: recipere consuesse ancoram, et ita persequi bostonna , :Hæc de boa - vire farina fertur. Cui contradiçenœs aliiaiunt; in ejusdem viri clyq peo, quem. semper ille in gyrum ageresconsuesset, necnmqualn quietum sinere, pro insig’ni fuisse ancoram, non gestasee illum. ferre, am ancoram e lorica religatam. . A ’ 75. Exstat ejusdem Sopbanis aliud præolare factum; scilicet ’ quum Athenienses Æginam circumsederent, hic .Eurybaten Argis vum, virum quinquertio nobilem, a se.ad1singulare certamen [nous catam interfecit. Sed eidem Sopbani insequente tempore accidit. ut, quum dux esset .Atheniensium cum Leagro Glauconis filin, apud Babou oppidum, ubi pro auri,met.allis decertsbatur. fortiter pugnam,- ab Edonis interficeretur. i n , . v I 4 . v . I . 76h Postquam ita.ad Plumes Barbari prostrati saut a Græois, ad; venitad hos roulier" transfuge :2 quæ ut perdîtes, vidit Persas, Græ- cosque victores, quum fuisset pellex Pharandatis Persæ, Teaspis filii,-multo cranta aure et ipse et ejus famulæ, et veste pretiosissima quæ ad manas erat,.descendit- de arpentoet ad Lacedæmonios accessit in cædibus adhuc occupatos. Quumque omniavibi admi- ’ nistrantem videret Pausaniam, cujus et nomen etpatfiam jam antea frequenti auditu noverat, pgqovit Pausaniam, et genua ejus complectens, bis verbis eumladlocuta est: " Rex Spartæ, libera me supplicem captivitatis servitutei Nam et haqtenus mejuvisti, quad bos bomines perdidisti,’ qui nec beroum nec demain curam habent. Sam autem genere’Coa, Hegetoridæ filigflntngoræ au: quam vi ex Co raptam habuit Persa.” Gui ille responditv: fit Confide, malier, non modo ut supplexrsed et insuper si veram est quod ais, filiam te esse v Hegetoridæ Coi, qui maximebomnium ista loba babitantium hospitii i jure mecum corpunçtus, est? His dictis, tunc illam præsentibus ephoris tradidit, deinde Vera Æginam misit, quo ipse venire cupiç

7 7. Post hujus malieris adventum mox adfuere Mantinenses, re confecta.Vent. Qui ubipcognovere l "seraA se venire : post ’ peractam pugnam, webementer indoluerunt,tetimuictam se commeruisse ultra fatebauv tut. V Ut veto audivere fugam corripuisse Medos-qui cum Artahazo eraut, bos illi, dissuadentibus licet Laoedæmom’is, persecuti sunt nequejn Thessaliam, Postquam -vero demain sunt.reversi, duces suarum copiarum exsilio multarunt. .Post Manfinenses Elei verte. runt: et hi pariteratque Manigance gnahshe dolentes redierunt, . pariterque atque illi, postquam domum reversi sont, duces sans in exsilium miserunt. I Et hæc quidem de Mantinensibus et Eleis bac. tenus. ’ ’ i

454 assonons HISTOR. 1x. 78. Fuit autem in exercitu Ægiuetarum ad I Platæas Ægineta Lampon, Pytbeæ filius, primarius vir inter Æginetas : qui PausaniJ am adiit, rem improbissimam ei suasurus. -Ad quem quum accessisset, magno studio hæc verba fouit : tt Fil! Cleombroti ! exsecutus as facinus in magnum et prædarum,-ut hominis superare natnram videatur z. tibiquethoc dedit deus, ut liberata Græcia omnium quos novimns Græcorum longe maximum gloriam sis consecutus. At tu nunc-etiam quad superest perfice: que fameux etiam consequaris majorem, et Barbarorum quisque posthite caveat ne rësnefarias ad-’ versus Grimes ultra suscipiat. Postquam Leonidas ad Thermopylas accalmit, Mardonius et Xerxes caput ejus præciderunt, et e palo’ erexerunt. Hnic si tu paria reddideris, primum Spartani, tum veto etiam Græci amnes te collaudsbunt.- Quippe Mardonium si e pan arexeris, patrunm tuum ultus fueris Leonidam.” Hæc ille dixit,

putans79. Cui bis se verbis gratificaunum rez respondit: " Hospes iPausaniæ. Ægineta! manet a benevolentiam et prospicienfiam lande: et a recto animi sensu plurimum abes. Nam postquam me net patriam factumque meum in» cœlum - usque extulisti, in nibilum me projecisti, dum hortaris ut mortuo insultem, et me ais, id si fecero, malins ’auditurum. Bars haros bac facere deoet, non Græcos :»atque illos bac nemine odimus.’ Ego quidem quad ad bec adtinet, nec Æginetis velim placere, nec quibuscumque talia placent : sollicitqae mihi, Lacedæmoniis placere, sancte agentem, sancteque loquentem. Leonidæ vero, quem tu me jubes ulcisci, pute magnifice esse parentatum: narn innnmerabilium harum œde ultionem et ipse obtinuit et cæteri qui ad Thermopyles occubuerunt. Omnino veto, taiia propositurus eut suasurus noli porro meum in conspectum venire: et »babe,-quod.incolumiè abeas l" His auditis, ille discessit. I ’ 80. Jam Pausanias, proposito per præconem edicto, ne qui; de præda quidquam tangent, hilotes jussit pretiosa colligere. Et illi. pei- castra discurrentes, tentoris invenerunt aura argentoque replets,- lectosque aure et. argenta obductos,» et crateres aure’os,-et phiales, aliaque pocula: plaustrisque impositos invenerunt saccos, in quibus lebetes eraut aurai et argentai: denique stratis cadaveribus armilles detraxerunt, et torques, et acinaces, qui itemaurei orant: vestis enim variegatæ ne ratio quidem alla habebatur. » Ibi tunc malta farta subtrabentes bilame vendiderunt Æginetis: malta vero etiam repræsentabant, quæcumqûe abscondere non potuerant. Atque bine initium cepere ingeates Æginetarnm divitiæi: quippe qui earum, quasi æs esset, ab bilotis-emerunt. - » t - -» i 81. Pecuniis reliquisquerebus pretiosis intnnum collatis, deciniaui exemerunt Delphine deo; ex qua aureus tripus dedicatus est, qui tricipiti serpentiæneo insistit proxime arum; item Olympico deo

CALLÏOPE; 465 docimam exemerunt, cloqua Javis sensu statua decem cubitorum dedicata est ; denique Istbmio deo, unde confecta est Neptuni ænea statua sèptem cuhiwrum. Hæc postquam exemere, reliqua inter se distribuerunt, pellices Persarum, et aurum; et argentan, et alias res pretiosas,et juments: acceperuntque quique pro suo merito. Quai. mm veto præcipua data sint eis quorum præ cæteris virtus eminuit, a nemine memoratum reperio: puto autem equidem, bis prœcipua quædam data esse. Pausaniæ vero omnia dona selects dataque saut, malignes, equi, talents, cameli, pariterque alia pretiosa.- . 82; Narrant etiam hoc accidisse: Xerxem, ex Græcia fugientem, i supellectilem suam Mardonio reiiquisse; Pausaniam igitur, quum Mardonii tentorium vidisset aure et argenta et variegatîs aulæis instructum, pistores et caquas jussisse. cœnam parure promu gaula» Mardonio salifiassent instrucre. Quod quum illi feeissent, tumv Pau- saniam, lectulos videntem aureos et argentans pulcre strates, et menses aureas et argenteas, et magnificum ipsius cœnæ adparatum, propositas admiratum lautitias. joci canna suas familles Laoonicam parera cœnam jussisse. Quumque multuminteresset inter utrumque epulum, ridentem Pausaniam vocasse Grœcorum duces; eisqua, ut convenerant, utriusque cœnæ adparatum monstrantem, dixisse: " Hoc cousilio, Græci viril vos’convocavi, que stultitiam vobis os- tenderem Medi; qui, quum tali victus generi esset adsuetus, ad nos venit, miserum nostrum epulum nabis rapturus.” Hæc Pausanias ducibus Grœcorum fertur dixisse; . - . . 88. Sed et insequente tempore post bas res gestasmuitiPlatæ- anses arculas adhuc invenerunt aura et argenta et aliis pretiosis re- I bus repletas. Et Inonhullo rursus post hæc tempera .interjecto, postquam mortuorum cadavera canibus promus fuissentnudata, etiam hoc mimm adparuit. Quum ossa in uuum locum Platæenses colligerent, repertum est cmnium nullam prorsus suturais habens, sed uno esse constans. Reperta est etiam maxille, quum. inferior,itum superior, cujus zieutes ita concreti eraut, tam reliqui, quam malaxes, ut une esse coastarent amnes. Reperta etiamsunt ossa viri quinque

- 84. Deinde veto Mardonii cadoter, postridie quam commisse pugnacubitorum. est, non est repertum. Quod quidem i »quonam l ab- immine fuerit subtractum, dicere pro certo non possum. Muitos enim. me- moratos audivi, et diversis e civitatibus viros,lqui perbibentur sepe- liisse Mardonium; ac novi maltas qui hoc nemine .ingentia dans acoeperunt ab Attente Mardonii filio; Quis vero ex bis sit, qui Mardonii corpus subtraxerit et sepeliverit, pro cette comperirernon potai. Fertur etiam fama quædam, Diony’sophanem Ephesinm se- peliisse Mardonium. ISed bec de Mardoniits’epultura. I n v a 85. Græci vero, divisa prœda, sues upsëvmnt, seorsirn quique.

456 HERODOTI HISTOR. 1X. Et Lacedæmonii quidem tria conditoria facettant. Inn une adule» scentes sepelierunt, [irons vacant,] quam e numero Posidœ nius.fuit, etiAmompbaretns, et .Pbilocyon, et Callicnates: in alter-o reliquus. Spartanosiin tertio hilotes. Hoc nuions Lacedæmonii usi sunt. Tegeatæ «magasin: ab, illis sans amnes ana in sepuIcro candidaruut: asque in etiam Athenienses suas ana in loco: pariterque Megarensea et Pbliasiisuos,.qui ab equitibus occisi eraut. Horum itaque omnium plana eraut «polars. lAd reliquorumivero populorum sepulcra quad adtinet, quotquot apud Platanes osten- duntar, illorum quique, Imago comperio, quum. puderet. eos’.non interfuisse pugnæ, inane: excitsrum: tonales, panerorum bominum gratin. Nain ibidem est. etiam Ægiaehrum, quodvocsnt, sepel- crum; quad ego audio decimo peut hæcrannn, rogantibus Æginetis, a Cleade excitatum esse, Autodici fille, cive Platæensi, qui publie eus Æginetarum bospes fuit. . ,. . a , . 86. Sepultis ad Plateaux mottais, .deliberantibus Græcis planait protiinrs contins Titebas faire arma, postulateque a Tbebanis ut bas carieront qui Medorum pantes, casent secuti, imprimisqua Tiq magenidemnt Attaginum, qui præ cæteris principes biüusfacfionis fuissent: quos nisi illi tradidisseut, son absaederedecreverunt ab urbe, quin cum expugnassent. thuebec eis placuit, ita undecimo post. pugnam die ad Thebas mussant; urbemque ,obsidentes, postularunt ut.prœdicti viri sibi. dadas-mur: et, nsgaatibus The- banis se id facturas, agrum illorum rassurent, murumqae appu-

87. Qui quum adsidue multa illis damna intiment, vicesimo Timagenides hæc apud Thebanos verbo feeit: " Quoniam Græcis gnarunt;tdecsetum’ est, cives Thebani! non prias ab oppugnatione : niaisasse -, abscedereque, quam sur «payassent Tbebas. aut hos illis a vobis; dediti assumas: nunc. austrarcaussa ne plus pana. patiatur Bisous terra! Sed, si illi, peclmiarum ma, in spediemtantam nesdepo- scunt, demtis eis pecunia! ex publice ; mm publiceomaemMedorum partes secutisumus, A non nos soli... Sin .vere nos. deditas-cupiunt, caque causse urbem oppugnant, nos ipsi caussam apud eosdicen- damnas ’siatemus.” Et irienne optime dicere vvisus est et opportune: protinusquecmlasceatorem’illhebani miasme: . ad Pausaniam, significatricese airas-illos mammites. ’ v ’ , ï . A - 88. De quo ut-isserptnœqœ coursait, intenta Attaginus quidem ex urbe clam profugit: augustines Pausanias ad se-adduatas absol- vitrcriine, Medisui ccuùmmp-dlCQ’Immdlamzltaâùe. Reliqui vers auriques Tbebaaidediderunt; perturbant illi quidam guidicendam caussam se in adnüssum, prætereaque confidebant pecuniis amoliri a se passe periculum: ’ at id,ipsnln suspicatus Pausanias, postquam illos accepit, universum..saciorum exercitum dimisit, et illos Corin-

’thum CALLIOPE. abductos- interfeeit. Ac bas quidem 457ressunt, ad Platæas et

-ad..Thebas89. Artabinius veto, gestes. Pharnacis filins, l , qui Platæis profugerat, jam longe admodum qerat progressus. Qui ubi in Thessaliam pervenit, Thessali eum ad hospitium vocarunt, sciscitatique sunt de reliqua exercitu: nec dum enim quidquam de rebus ad Platæas gestis compererant. At Artabazus, bene gnarus, si de préaliis faons id quad res erat illis aperuisset, verendum sibi esse, ne ipse ’cum exercitu sua pereat: unumquemque enim se adgressurum existimavit, qui quæ geste eraut caguovisset: hæc igitur secum réputans, nec apud Phocenses vulgaverat quidquam, et apud Thessalos hæc dixit :1 tt Ego quidem, ut videtis, Thessali! in Thraciam mature pervenire; et celeritate utor, quippe præmissus e castris ouin hisce ad rem quemdam peragendam. Ipse vero Mardonius, avestigio me cum sue exercitu sequens, max vobis adent; Hanc hospitio excipite, omniaque ei oflicia præstate: nec enim, id fecisse, in posterum vos pœnitebit.” v His dictis, raptim par Thessaliam et Macëdoniam recta Thraciam versus duxit exercitum, vere festi- nans, et par mediam terram viam carpens. Denique Byzantium pervenit, relietis quidem de sue exercitu multis, qui partim a Thra- cibus in itinere casai sent, partim fume et laboribus conflictafi petierunt. Tum ex Byzantio navigiis trajeeit : atque ita hic in Asiam est90. Quo reversas. die istam ad Platæas cladem " Persæ , acceperunt, eodem die accidit ut alia calamitate ad Mycalcni Ioniæ adfligerentur. Sci- lîcet quum Deli sederent Græci, qui duce Leotychide Lacedæmo- nio cum classe advenerunt, venerunt ad ces ex same legati, Lam- pon Thrasyclis filins, et Athenagoras Archestratidæ, et Hegesi- stratus Aristagoræ, a Samiis missi Persis et insole tyranno Tbeornestere, Androdamantis filio, quem Persæ tyrannum Sami constituerant. Qui ubi Græcorum duces convenere, multa atque varia verbe Hegesistratus fecit; dicens, " si mode vidissent illos anes, descituros esse a Persis, et ad illorum adventum discessu- ros Barbares; sive bi mauserint, nullam aliam talem prædam Græ- cos umquam reperturos.” O Deniqueconimunes deos invocans, haro tatus illos est, ut "bomines Græcos servitute vellent liberare, et poilera Barbarum. quuei facile illis esse factu,” i : " etenim et naves earum male navigue, nec resistere illis pesse. Quod si quam suspicianem baberent par dolum se illos excitare, pantes se esse in illorum navibus .obsidum loco abduci.” .9l.I Quumque pluribus verbis orare non desisteret Samius bospes, tunc Leetychides, sive consulta c’epiendi ominis caussa, sive forte fortune, deo ita volante, interrogavit cum: 4 Samie bospes! quodnam tibi nomen est i” Et ille, tîHegesistratus," ait. Moxque

v i 3 N 4-58 HERODOTI . HISTOR. 1X. Leotycbides, intercipiens reliquum sermonem, si quem adjecturus Hegesistratus esset, flAccipio," inquit, " amen, Samie bospes! ac- cipio banc copiarum ducem.” [hoc enim sonat Græcum hujus viri nomen] " Tu mode fac, et bi qui tecum sent, ut, priusquam bine abeatis, iidem nabis detis, revers Saunas promtos nabis socius ad- futures.” 92. Hæc locutus, e vestigio rem exsequi adgressus est. Fretin nus enim Samii de societate cum Græcis iidem et jusjurandum dederunt: coque facto, duo ex legatis domum navigmnt; nain He- gesistratum secum navigue Leotycbides jasait, nomen ejus pro amine accipiens. Et illa quidem die se continuerunt Græci, po. raidie .vero luta illis sacra fuere, interpretissacrorum officie fangeu- te Deipbono, Euenii filio, Apolloniata, ex illa Apollonia, quæ ad Ianiam mare site est. A 98. Deiphoni hujus pater Buenius fortune usas erat bujusmodi; Sunt Apollonius aves Sali sacres, quæ interdiu pascuntur juxta fluvium, qui ex ’Lacmene mente par agrum Apolloniatem prope Ori- cum portum in mare induit: noctu vero selecti viri, divitiis et genets spectatissimi inter cives, easdem oves custodiunt, quisque pet anni spatium. Nam oves bas, ex oraculi responso quodam, maximi faciunt Apolloniatœ; ambulant!" autem illæ in antre quodamiprocul ab urbe. i Ibi cas tune Euenius hic, ad id delectus, custodiebat: et nocte quadam, quum, qui vigilare debebat, obdormiviset, ingressi in natrum lupi oves fare sexaginta carripuerunt. Quod ubi ille animadvertit, tacuit, nec cuiquarn edixit, alias cogitans emere et in illorum locum substituere. At non latuit Apollonistas factum : qui, ut id cognoverunt, in judicium adducturn Euenium condemnarunt, ut, quoniam evium custodiam adeo negligenter obiisset, oculorum usa privaretur. Sed, postquam cum excæcarunt, continuo deinde nec aves illis pepererunt, nec terra fractura, ut ante, edere cœpit. Quumque et Dodonæum et Delpbicum consuluissent oraculum, caussamque quasiment vpræsentium malarum responderunt prao phetæ, nce illis hæc acciden, quad sacmrum ovium custodem Euenium luminibus orbassent. lpsos enim (deos) immisisse lupos: neque prias desitures esse illum ulcisci, quam ei pœnam facin0ris dedissent Apalloniatæ, quamcumque ipse postulasset: quæ quando saluts fuerit pœna, daturas Euenia esse deos tale douera, cujus causse multi hemines heatum illum sint prædicaturi." .94. Hæc Apolloniatis data sunt responsa; quæ illi clam habentes, civium suorum nounullis negotiumcum Euenio confieiendu’m mandarunt. Et hi ad id confiaiendum hac usi sent ratione. Con- veniunt Euenium in sella sedentem, eique adsidebtes primum aliis " de rebus verba faciunt, deinde ad connaiserandam hominis calami- , totem progressi, atque ita cum fallentes, interrogant " quasnam poe-g

CALLIOPIE. .459 "nus esset pestvulaturus; si voluissent Apolloniatœ pœnas sustinere eorum quæ in illum admisissent ?" Et ille. qui de oraculi responso "nihil audiverat, optans site si si quis ipsi daret agi-os istos,” (nomi- nabat nempe cives quosdam, quas noverat duo pulcherrima Apolloj ’niæ prædia possidere:) uet ædes insuper in urbe,” quas novent ille pulcherrimas esse ; " hæc," inquit, "si nactus fuisset, in posterum se non iraturum esse civibus, sed bac muleta fore contentum.” Quæ ubi ille dixit, adsidentes dei cives responderunt: uEuenie, banc muletam, ex oraculi responso, solvunt tibi Apollonîatæ pro eo quad te luminibus privàrunt." Et ille quidem,postquam rem totem cognovit, ægerrime tulît se ita esse circumventum: Apolloniatæ vero ea, quæ ille optaverat, emta a dominis, ei dederunt. Protinus autem ab hoc tempore insitam divinandî vim et sacra interpretandi idem Euenius habuit, ita ut hoc nomine celebris evaserit. l * .95. Hujus igitur Euenii filins Deiphonushadductus a Corinthiis, sacrorum interpres fuit apud hune exercitum. Audivi veto etiam, eumdem Deiphonum, usurpato Enenii nomine, obîisse Græciam, et passim operam suam locasse, quum non fuisset Euenii filins. 96. Græci, ut perlitarunt, naves ex Delo ad Samum moverunt; et postquam ad Calamos venerunt, terræ Samîæ locum ita nomina- tum, ibi prope J unonis templum, quod eo loci est, adpulerunt et ad navalem pugnam se compararunt. At Persæ, ubi illos adnavigare fesciverunt, ipsi quoque naves moverunt; et cæteras quidem admo- verunt continenti, Phœnicum veto naves ut abirent permiserunt. Deliberantibus quippe visum erat, pugna navali non esse decemene dum, nec enim se Græcis pares esse existimabant. Ad continentem autem navigarunt, que essent sub pedestris exercitus sui tutamine! qui in Mycàle erat, nempe jussu Xerxis de reliqua exercitu ibi èustodiendæ Ioniæ caussa telictus. Sexaginta hôminum millia erant, quibus Tigranes præerat, vit et forma et statura eminens. Hujus igitur sub exercitus entamen se recipere decreverunç duces classis, navesque in terram subducere, et vallo circumdare, quad simul i munimentum navibuset sibi refugium esset. 97. Hocinito consilio rofectisunt Persæ; quumque præterna. uigato Eumenidum tempâi, quod in Mycale est, in Gæsonem et Scolopoentein venissent, ubi est Cereris Eleusiniæ templum, quad Philistus statuit, Pasiclis filins, Neleunji quri filium ad Miletum Condendam secutus: ibi subduxerunt naves: et, cæsis arboribus frugiferis, mum eas circumdederunt partim ligneo, partim lapideo, palosque præacutos circa murum defixerunt. Denique, in utrumque pattern re deliberata, et ad tolerandain obsidionem et ad superan. dum hostem sese comparabant. 98. Græci, ut ad continentem. abiisse Barbaros cognoverunt, mgr: ferebant quod sibi e manibus essent elapsi: nec veto satis

460 HERODOTI HISTOR. 1X. certi eraut quid facerent ipsi, utrum domum redirent, au in Helles- pontum navigarent. Ad extremum decreverunt neutrum horum facere, sed ad continentem dirigere navres. Itaque pueparatis salis et aliis rebus quai-nm in navali pugna usas est, versus Mycalen na. vigarunt. Ubi vero prope castra fuerunt hostium, neque quisquanl ad paruit qui adversus illos egrederetur, naves autem viderunt intra murum subductas, et frequentem peditaturn secunduiniittus in acie stantem ; ibi tune Leotychides, primum, præter iittus quam proximç potuit navigans, præconis voce hæc verbe Ionibus adclamavit: " Viri Iones, quotquot estis qui me andins, accipite quæ dico! omnino enim non intelligent Perses quæ vobis manda. Quando ad menus venerimus cum haste, tum quisque vestrum ante omnia liber? tatis memento, deinde veto tesseræ Hebæ. Sed et, qui vaccin meam non exaudierit, cognoscat hæc ex his qui audiverint." Cujus sel:- monis idem consilium fuit quod Themistoclis ad Artemisiuni. I Sci- licet, si Persas latex-en: dicta, persuasurum se aperavit Ionibus utiles ficient; sive illa ad Barbares fuissent delata, facturum ut hi Græcis (Ionibus) difiîderent. i 99. Deinde, postquam in Iones hortatus Leotychides est, hæc f6! cerunt Græci. Adpulsis ad littus navibus ascendant, aciemquein: struxerunt. Persæ veto, quum Græcos cemerent ad pugnandum para, tes, scirentque hortatos cos esse Iones; nec Samiis nec Milesiis satis fidebant; Et Samiis quidem, quod eos suspicarentur cum Græcis sentire, arma adimunt. Samii enim, quum in classe Barbarorùm advenissent Athenienses captivi, quos in Attica relictos ceperat Xerxis exercitus, hos amnes pretio redemerant, et date viaticq Athenas remiserant: quo magis hos suspicio premebat, ut qui quina gente capita hostium Xerxis liberassent captivitate. Milesios vem juàserunt exitus viarum custodire ad Mycalæ cacumiua ferentium, ut qui regionem optime nossent : id autem hoc consilio fecerunt, ut illi extra castra essent. Ah his igitur Ionibus, quos suspicabantur, si potestatem nanciscerentur, res novas molituros, hoc mode sibi Persæ præcaverunt: ipsi vero crates comportarunt, quæ sibi pro

100. Jam Græci, instructa acie, ibant in hostem, quum subito vallofuma quædam pervolavit essent. universum exercitum, et caduceus . I con-. spectus est in litai-e depositus. Currebat autem fama hujusmodi, Græcas in Baratin eJerpitum Mardonü prælio saperons, Nempe munis utique documentis declarantur tes quæ divinitus contingunt; quandoquidem tune, quum idem fuit dies quo et ad Platane cladem Persa: acceperunt et ad Mycalen apoepturi eraut, ad Græqos hic stems fama pervenit; quo factum est, ut multo majorem fiduciain cepere!ç exercitus, et ab subeundum periculum essetalacrior. q l 101. Atque etiam hoc alterum contigit ut concurrent, quod

CALLIOPE. ,, 461 utraquo pugna prope Cereris Eleusiniæ templum pugnata sit. Nam prope Cereris templum et in Platæensi agro, ut supra docui, pua gnatum est, et nunc ad JVchalen pariter pugnaturi eraut. V ictoriam autem jam’tum reportasse Græços cum Pausanias! recto bis fama nunciavit: nam Plateeensis pugna matutino adhuc tempore hujus diei pugnata erat, hæc autem ad Mycalen sub vesperam. Pugna- tam autem esse utramque pugnam eodem ejusdem mensis die,, baud multo post liquido cognoverunt. autem fuerant, priusquaul hæc fama advenit, non tam sui causse, quam omnium Grœcoruin, metuentes. ne Mardonio succumberet Græcia: sed postquam illa exetcitum pervolavit fuma, eo confidentiores et celeriore gradu in hostem iverunt. Igitur et Græci et Barbari puglnandi studio flugrm bant, quippe quibus et insulas et Hellespontus prœmium victoria

102. Athenienses, et qui proxime illos iocati eraut, dimidium propositumfare totius exercitus, ,viam habebant erat. secundum littus , et per plane loco; Lacedæmonii vero, et qui post hos locati, pei- voraginem et pentane. Dumqueihi circumibant, illi-in ,altero cornu pugnamjam commiserunt. Quamdiu, igituç Persis rectæ stabant crates, repu- gnabant illi bastibus, neque eis eraut inferiores. Sed quum Atheni- enses bisque proxinü, que, ipsorum esset factumà non Lacedæmonio- rum, invicem cohortatil acrius incumherent operi, tous quidem mutata est rei facies. Petruptis enim cratibus ingenti impetu confetti in Perses irruebant: et illi excepernnt quidem impetum, et pet set longum tempus repugnaxunt ; ad extremum vem intra murum profugerunt. Quos insecuti Athenienses cum Catinthiis et Sicyoniis et Trœzeniis, (hi enim, in deinçeps in acie locati eraut) simul cum illis intra murum irruerunt. Ut igitur etiam castellum hoc expu- gnatum est, omissa pugna Barbari fugam corripuere,,exceptis Persis; qui, etiam ad exiguum licet numerum redacti, constanter tamen V Græcis, adsidue ingruentîbus, sese opposuernnt. Et duo. quidem ex Xersicis ducibus fuga. evasere, duo vero periere. Artayntes et Ima- mitres,vclassiarioi;um præfecti, fuga salutem petierunt: pugnanles veto ceciderunt Mardontes. et imperator pedestris exercitus T1. q ’

108. Dura adhuc pugnabant Persæ, advenerunt Lacedæmonii; quique cum bis. eraut, et reliqua, simul peregerunt. Ceciderunt granes.autem ibi ex ipsis etiam Greea’s baud Pauci; . quum. ahi. tum ex Si- cyoniis multi, eorumque dux Perilaus. Samii vero, qui in exercitu Medica militabant, quibus arma orant vademta, quumjam. mît-i014- dissent.ancipitem esse pugnam, quidquid in ensuis fait pomme fecerunt, quo Græcosjuvarent. Et reliqui Iones, «videntœ Samios initium, faeere;defeçtionis, ipsi quoque avPersis deficientes, adora suant Barbares. » i

462 HERODOTI HISTOR. 1X. 104-. Jam Milesiis quidem mandatum erat, ut viarum exitus custodirent, salutis caussa Persarum; que, si eis accidisset id quad nunc accidit, ducibus bis uterentur, quorum ope in cacumina My- calæ suivi evaderent. Hoc quidem cousilio illos Persa: ibi locave- tant, simul vero, ne, si exercitui adessent, novi quidpiam molirentur. At illi plane contrarium ejus, quad mandatum crut, fecerunt: fugientes quippe Barbaros par contrarias duxerunt vies, quæ ad bastes ferebant; et ad extremum eos ipsi, ut infensissimi hastes, interfecerunt. Ita quidem iterum Iania a Persis dqfecit. 105. In bac ad MycaIen pugna virtutis præmium obtinuerunt Athenienses; et ex Atheniensibus Hermolycus Euthyni filius, pan- cratiastes. Idem vera Hermolycus post hæc, quum bellum gere- rem Athenienses cum Carystiis, Cymi in agro Carystio cecidit in prælio, et prope Geræstum sepultus est. Post Athenienses autem Corinthii et Trœzenii et Sicyonii præcipuam virtutis laudem com- memerunt. 106. Græci, plerisque Barbsrorum, partim in prælio pal-11min fuga interfectis, haves cremarunt et totuni munimentum, præda prius egesta in littare deposita: repererantque amas nonnullas rebus pretiosis repietas. Munitione et navibus incensis retro navi- ganmt. Deinde postquam Samum pervenere, deliberarunt de Iania in alimn terram transformât, et qua parte Græciæ, quæ in potestate esset Græcorum, sedes Ionibus sint adsignandæ, Iania enim videbatur Barbarie esse relinquenda, quandoquidem fieri non posset ut ipsi perpetuo Ioniæ præsiderent, eamque custodirent; Iones autem, nisi sub Græcorum præsidio essent, nequaquam spe- rare passent, salvos se fore, nec pœnas Persis daturas. Qua proposita deliberatione, qui ex Peloponnesiis aderant dignitate eminentes, emporia Grœcorum qui cum Medis sensissent, ejectis incolis, cum ogre ad quodque emporium pertinente, Ionibus tradi debere inco- lenda. Contra Athenienses nulle pacto louas aliam in terrain tronsferendos consebant," nec decere Peloponnesios de ipsorum coi loniis quidquam statuere. Quibus obnitentibus, baud inviti Pelo- ponnesii concesserunt. Itaque Samios et Chics et Lesbios, reliques- que Insulares, qui arma et naves cum Græcis sociaverant, in cam- mune sociorum receperunt, fide et jurejando adstrictos de societate constanter et cum fide servanda. Quo facto ad Hellespontum naviguant, pontes soluturi, quos adhuc stratos se repentiras esse existimaverant. 107. Qui ex Barbarie fuga evaserunt, numero baud multi, in Mycalæ cacumina compulsi; hi deinde Sardes salvi redierunt. Qui dum eo revertuntur, in itinere Masistes, Darii fiiius, qui accepta: cladi interfuerat, ducem exercitus Artayntem multis insectatus est maledictis, quum alia dicens, tum et «se illum malien ignnviortm

CALLIOPE." l 4-63 quad islo manif bellum administrasse! ; et quavis pima dignumièsse, qui Regis domum illa calamitate adfecisset. Apud Persasautem muliere ignaaiorem audire, maximum opprobrium est. Et ille bis dia auditis indignatus, acinacem ,eduxit, interfecturus Masisten.- Sed irruentem in eum cernens Xenagoras, Praxilai filias,-Halicarnassen- sis, a tergo stans ipsius Artayntæ, corripuit medium, sublatu’mque prostravit bumumr atque interim adcurrentes satellites Masisten protexerunt; AQuor facto Xenagoras et apud Masisten, et - apud Xerxem, servato fratre, gratiam iniit: ab idemque factum dein a Xerxe universæ Cilicia: præfectus est. In reliqua itinere nihil ains plius memorabile accidit; itaque Sardes bi venere. Morabatur autem tunc Sardibus Xerxes ab eo.inde tempore quo post cladem mari acceptam, Athenis fugiens, banc in urbem venerat. 108.- Sardibus igitur dum Xerxes moratur, amorc tunc câptus est «saris Ministre, quæ et ipsa ibiserat. *Quum vero misais qui eani solicitarent nihil profecisset, nec vim ei vellet inferre, ratione habita fratris sui Masistæ; (quad ipsum etiam mulierem retinuit, bene gnaram sibi vim non iriinlatiim;) tum ille, quum nulle ei alia via pateret, filio suo Dario hasce conciliat nuptias, nempe filiam hujus mulieris et Masistæ illi dat uxorem ; rams, si hoc fecisset, facilius se matre potiturum. Hoc conciliato mafimonio, et peractis nus ptiarum solennibus, Susa abiit. Quo ut pervenit, uxoremque Darii suas in ædes recepit; tum veto, omisse uxore Masistæ, mutatoque amore, uxorem Darii deperiit; Masistæ filiam, caque potitus est. Nomen huic mulieri Artaynta-fuit. - 109. Sed succedente tempore comperta res est bac ratione. Ame- stria, azor Xeræia, amiculum texuerat ingens, variegatum,’ et spectatu dignum, quad dona dedit Xerxi. Quo ille delectatus, idem amicu-’ lum indatus convemthrtayntam. Jamque quum et bac delectatus V esset, jussit eam, pro eo quad ipsi gratificaretur, petere quidquid" illa sibi dari voluisset; omnia enim, quæ petitura esset, consecutu-i rani. . Tom illa (nam in fatis ont; ut ingens calamites universæ fa- miliæ incumberet) Xerxi respondit; tt Dabis-ne mihi quod abs te petam ?” Et illefquidvis potins aliud petituram illam tutus, inter-- posito jurejurandofpromisit. Tum illa, postquam juravit rex, nihil, verita, amicqum istud petiit. At Xexes, in amnes se partes vertens, dare recusavit: (nulla quidem alia de causse, nisi quad Amestrin metuebat, veritus ne ab illa, jam pridem id quad agebatur suspi- cante, in hac culpa deprehenderetur ;) sed urbes se ei dona data-V rum ait, et auri immensam vim, et exercitum cui nemo alius nisi ipso. præfutura esset. Est autem hoc Persicum utique donum, lex- ercitus. At mulieri non persuasit; adeoque amiculum ei dedit.- Quo manere illa supra modum gavisa, gestabat amiculum, coque superbiebat; et eam illud habere cognovit Amestris.

4-64- HERODOTI HISTOR. 1X. 110. Quo comperto, regina non tain in mutîercùlam illam odieux concepit, quam in ejus matrem, Masistæ uxorem; eiquo,’ut quæ auctor hujus rei (ut illa putabat) et unice in culpa esset, exitium me- ditata est. Itaque diem observavit, quo maritus ipsius Xerxes regiam cœnam erat propositurus: (pantin autem hæc ragiez cm semel quotannis, natali regis die; et Persico sermon tycta dicitur, quad Grœcoruln lingue réÀcwv, id est perfectam, signifient; que etiam die tonton: rex sibi esprit sme’gmate detergit, et munera de: Persisz) hoc igitur observato die Amestris petiit a Xerxe, ut sibi traderetur uxor Masistæ. Ille vero rem atrocem et indignam judi- eavit, uxorem filii illi tradere, eamque nullam hujus rei culpam babentem: intellexerat enim cur banc illa sibi tradendum postu- laret. Il]. Verumtamen, quum illa postulera non cessant, ipse autem lege teneretur, quæ vetabst regem Persarum negare quidquid ab illa, quando regia cœna proposita est, postulatur, posoient) admodum quidem invitus indulget. Tradita veto muliere, hoc fecit: uxorem jussit, quæ vellet, facere: ipse vem fratrem ad se vocatum bis verbis compellavit: tt Masista! tu Darii filins es, meusque frater: ad hæc vit bonus et fortis es. Jam tu banc mulierem, quam adhuc in imatrimonio habuisti, na! pane habere: sedtibi ego, pro illa, meam filiam despondeo. Cum hac matrimonium contraire: illa veto, quam nunc babes, nouait porto tua conjux; sic enim mihi placet." Cui Masistes, miratus dicta, respondit : nProb domine! Qnænam est hæc importuna oratia, quad me jubes uxorem meam, ex que mihi tres juvenes filii nati sont, et filiœ, quum tu imam tua fifio in matrimonium duxisti, denique que anima mec cannait, banc me dimittere jubes, et tuum filiam ducere uxorem! Ego vero, Rex, magniquidem facio quad me conjugio filiæ tuæ digneris: at harum tamen equidem neutrum faciam : tu vero noli mihi vim adferre, talem rem pastulans. Tuæ certe filiæ reperietur alias maritus me non inferior : me vero sine meam habere uxorem !” Quo responso iratus Heures: t’ Igitur hoc," inquit, " profecisti: nempe nec ego tibi filiam meam dabo in matrimonium, nec tu istam porro habebis uxorem ; quo discas oblata accipere." Et ille, nihil amplius nisi hoc verbum suhjiciens, tt Do- mine, nondum tamen prorsus me perdjdisti P" foras exiit. 112. Per idem tempos quo Xerxes cum-frime (lisserait, interim’ Amesu’is, accitis regis satellitibus, azurent Marion: misera dilacerai .- præcisas mamillas et nere: et auras-et labia canibus projicit, denique excisa lingue damons dinrittit in indigne dilaniatam. . 113. Masistes, quum nihil etiam tune horum audivisset, metuens tamen aliquam sibi cahmitatem imminere, cursu domum suam properavit., Ubi conspecta uxore ita mutilata, concilia cum filiis inito, protinus cum filiis aliisque nannullis Bactra proficiscitur, Baetria-

CALLIOPE. î 4-65 mm provincîam ad defectionem sollicitaturus, et quants’mgximu posset mais inlaturus regi. Abque hoc ipsum etiam perfecisset, ut mihi videtur, si usque ad Beau-os. et Sacas pervenisset: hi enim illum diligebant, et erat ipse Baçtrianæ præfectus. At Xerxes, ubi cum. hoc agete cognovit, . misse contra eum exercitu, et. ipsum et ejus filios et milites qui cum illa eraut, in itinere interfecit. Et hæc quidem de mon Xeræis et de Ministæ obitu hactenus. 114-. Græci a Mycale versus Hellespontum profecti, primum ad Lectum naves adplilere, ventis retenti: deinde veto, ubi Abydum pervenere,-pontes videront ’rescissos, quos adhuc stratos esse puta- veranti; que de causse etiam maxime ad Hellespontum navigan- rant. Quare Leotychidæ cæterisque Pelopounesiis piacuit (retro navigue in Græciam: Atheniensibus veto, eorumque duci Kan: thippo, visum est bis in locis manere. et Chersonesum tenture. Itaque Lacedæmonii domum navigarunt, Athenienses ver-o,- ex Abydo in Chersonesum najic’ientes, Sestum oppIgnarunt. 115. Est autem hæc Sestus munitissimus illius regionis locus: itaque, adlato nuncio de Græcorum in Hellespontum adventu, in illam se receperant et ex aliis finitimis oppidis frequentes, et ex Cardia Œobazus Persa,-qui ibi armamentn pontîum. deposuerat, Tenebant urbem indigence. Æqlenses z cum bis vem et Persas eraut, et aliorum sociorum baud exiguus numerus. i o 116. Tyrannus universæ provinciæ Artayctes erat, Persa, sævus vit et nefariu’s à qui etiam, decepto rege quum contra Athenas pros ficisceretur, Protesilaii thesauros, Iphicli fllii, Elæunte spoliawerat; Est enim Elæii’nte, Chersonesi oppido, Protesilai sepulcrum, eique l circumdatumfanum,- in. que eraut pecuniæ multæ, et aureæ argen- teæque phiales, et æs, et vestis, et alia demie; quæ Artayctes rav- puit,-dono.’sibi data a rage; Deceperat autem, Xerxem sali ratione: ii Domine F" inquit, ii Est hic loci Idomus. viri Græci; qui, quum adversus terramituam arma ferret, pumas dedit, occisusque est. Hujus tu domino mihi donc. de; quo disent, quisque, contra tuum terram non esse-aima ferenda.” Quibus dictis facile persuasurus erat regi, rut ei ’dornuln hujus viri lugiretur quippe qui nihil earum, quæ ille sentiret, suspica’tus erat. Quod autem ille Protesilaum adversus Regia terrain ma ftulisse’dixit’, id hoc modo intellexeram Persæ universam Asiam. existimant suam esse et illius regis qui quo, que tempore apud illos regnum’obtinet.’ Artayctesigitur donc sibi dans opes Elæunte sestum transportavit,-et in agro heroi conse- cmo partim sementem fecit, partim pecora sua pavit: et quoties ipse Elæuntem venit, in pesetrali cum mulieribus concubuît. Tune ’ vero obsidebatur ab Atheniensibus, quum nec ad tolerqndam obsig dionem-pamus esset, nec omnino aspectasse: Athenienses, qui promus de improvise illum invaserant. . 3 o

466 HERODOTI HISTOR. 1X. 117. Postquam veto obsessis [et obsidéntïbuaj mutinions super-venit, tum doientes Athenienses, quad et donc obéissent, et urbem non possent expugnare, orarunt duces, ut demain nireducerent. At hi negarunt id se prius ficturos, quam ont expuguassent urbem, ont a communi ’Atheniensium revocarentur. 1m illi quoque præ- sentem rei-nm statut!) patienter tilleront. . . i 118. Jam vero, qui in urbe eraut, ad extremis redacti-ertmt un: loi-nm; in: quidem ut lare etiam lectulorum churent comederent- que. Quum autem. ne hæc quidem amplius suppeterent, noctu profugerunt Perses cum Artaycte et Œobazo, in posticn arbis parte de mum descendentes, que parte mimes eraut hostos. Quod factum, ubi’illuxit, Chersonesitæ Atheniensibus e turribus significarunt, portasque eis aperuerunt. Moxque major .horum parsperse- cuti sont profugos, cæteri veto urbem occuperont. ’ - 119. Et Œobazum quidem, quum in Thraciam fugisset, captum Thraces Absinthii Pleistoro indigenæ deo mactarunt suo more ; cæ- teros autem, qui cum eo eraut, afro mode interfeoemnt. ’Artoyctes vero cum suis, qui post illos demum fugam’cspessiverant, deprehensi quum paullo ultra Ægos Potamos essént prôgressi,’ satis diu restitueront; donec, aliis interfectis, eæteri vivi capti sont: quos vinctos Sestum Athenienses duxerunt, in bisque ipsum etiam Amy-

cten- 120. Meinoi-antq’uè etiejus Chersonesitæ, filium. uni i ex . eis;I equi ’vinetos basto- clichant, quum saisamenta super igue torreret, prodiginm iobtigîsie hujusmodi: salsamenta igni imposita subsiliebant palpitabantque, veluti recens capti pisces. Quod factum quum-mirarentur reliqui adcurrentes, Artayctes, ut vidit prodigium, compelluns hominem I salsamenta torrentem, ait: " Hospes Atheniensis ! mon est quod tu hoc prodigio terrearis. Non enim tibi illud adparuît: ’sed’mihi Pro- tesilaus, qui-Eiæunte- est, signifient, se etiam vmortuum et sale conditum, vim habere se à diis tributam nocendi bis qui injuria illum («1* feeerunt. Nunc igitur ego liane mihi ipse mulctnm, quoiœditnam Culpam, ’volo irrogare : pro thesauris quos ex illius templo abstnli, centum talents: deo solum; prohme autem et proifilîo tineo ducenta. talents pendam Ameniensibùs,- si sains une ’dimittere voluerînt." Hæc ille pollicitus; prætori Xanthippo non persuasit. Nain Eiænntîi! ulciscendi Protesilai causse, ut suppficioiiHe orifice- retnr, rogaruut ;’ et ipsius etiam prestoris in hune partent-inclinaverat sententia. itaque illum in littus eductum, in qnod pertinuemt pontes a Xerxe juncti,- sive (ut alii memorant) in collem supravMa- dytuin oppidum situm, clavis asseri"adfixum suspendemnt; et filinm ejus in patris Artayctæ conspectu lapidibus obrue’runt. i .121. His rebusi gestis, retro in Græciam winavigm’unt, pecunia: aliaque pretiosa secum vehenfes; atque etiam pontiumatintmenta,

quæ in’templis dedicare constituerunt.CALLIOPE. Atque hoc anno nihil præ-467 terea memorabile gestum est. . L 122. Hujus Artayctæ e trabe suspensi progeuitor Artembares fuit, is qui Persis auctor fuerat sermonis, quem illi arripientes Cyro proposuerunt, in banc sententiam : t? Quoniam Jupiter, sublato Astyage, Persis imperium tradidit, et præ omnibus hominibus tibi, Cyre ;- age, quum terrain possideamus exiguam, eamque aspëram, hac reliera aliarn habitemus meliorem! Sunt autem multæ tales in propinquo, multæ etiam longinquiores : quarum si uuum occupan- rimus, pluribus hominibus. admirationi erimus. Decet autem hoc facere viros principatum tenentes: et quando tandem id fieri com- modius poterit quam nunc, ubi tot hominibus et universæ Asiæ imperamus ?" Quibus auditis Cyrus, minime probans propositum,’ u Faciant hoc !” ait; tt simul vero ita se comparent, ut qui imperium porro non habituri sint, sed passuri! Ita enim naturam ferre, ut mollibus in terris molles nascentur homines: nec enim ejusdem terræ esse, et eximios fructus ferre, et fortes bello viros.” Et intelligentes Persæ, longe quientiorm Cyri sententia»: quam suam, de- sistentes proposito abierunt; et imperare mainerunt, teuuem incolentes terrain, quam campestrern fertilemque coleutes aliis servira. .

FINIS LIBRI NONL

Londini imprimebst J. F. Davis, in Ares quant Divi honnis.