De Vrije Fries
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Load more
Recommended publications
-
Dagboek Van Een Dominee in Jorwert 15 Maart-31 Mei 2020
HINNE WAGENAAR DAGBOEK VAN EEN DOMINEE IN JORWERT IN TIJDEN VAN CORONA (DDJ, 15 MAART – 31 MEI 2020) Zondag 15 maart 2020 It binne nuvere tiden. Daarom begin ik vandaag weer met mijn dagboek. Toen we net in Jorwert waren gekomen in 2012, heb ik een dagboek bijgehouden over mijn ervaringen in Jorwert, met de gemeente Westerwert en met de pioniersplek Nijkleaster. Maar dat is blijven liggen toen ik mijn boek Op ús eigen wize (2015) en later Zalige eenvoud (2019) schreef en klaarmaakte voor publicatie. Maar nu, in tijden van het Corona-virus, is het misschien goed om weer een dagboek bij te houden. En nu bedoeld voor op mijn eigen website, zodat ik toch het gevoel heb contact te houden met mensen om me heen. Nuver! De kerkdiensten van vandaag zijn geschrapt. Ik moest ‘preken’ in Jorwert en Boksum maar op advies van de Classis Fryslân zijn de diensten geannuleerd. Het landeljke advies is anders, maar toch gaat er een streep door bijna alle kerkdiensten in Fryslân. Mijn college en vriend Sytze Ypma gaat voor op Omrop Fryslân. Dêr bin ik wol grutsk op! De viering voor Jorwert was eigenlijk al klaar. Het nieuws dat Jean Vanier jarenlang vrouwen sexueel heeft misbuikt, heeft mij aangegrepen. De vorig jaar overleden Vanier was de stichter van de Arkgemeenschap en schrijver van diverse boeken over gemeenschapsvorming. Het nieuws gaf mij aanleiding tot een preek met als titel ‘Skûlje yn it Skaad’. Te ingewikkeld om nu uit te leggen, maar er gaat een waarschuwing uit aan mij en aan ons als mensen van Nijkleaster om uiterst voorzichtig om te gaan met de gevaarlijke coctail van macht en sexualiteit. -
Leeuwarder Courant
189eJaargang Zaterdag 7 December 1940 No. 289 LEEUWARDER COURANT. Abonnement: Per 3 maanden voor Leeuwarden en Huizum ’1.50. Buiten AdvertentiSn: Uit Friesland van I—3 regels 80 et., elke regel meer 20 et Leeuwarden franco 2.15. Buitenland volgens posttarief. Weekabonnementen in Van buiten Friesland van I—3 regels 93 et, elke regel meer 25 et. In het Leeuwarden en Huizum 12 cent, in plaatsen waar agenten gevestigd zijn 17 cent. Zaterdagsnummer en op dagen voorafgaande aan feestdagen 5 et per regel Losse nummers 5 et.’ Postgiro 9910. Telef.: Administratie 3241. Redactie 3119. meer. Brieven onder no. 50 et. extra. Reclames (ook Zaterdags) uit Friesland Deze courant verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en feestdagen. Uitgave der 50 et. per regel, alleenstaande 60 et per regel. Buiten Friesland respectievelilk «N. V. de Leeuwarder Courant" (v/h. Erven Koumans Smeding) te Leeuwarden. 55 en 65 et per regel. Minimum per reclame 10 regels. Incassokosten 13 cent Dit nummer bestaat uit 4 bladen HOOFDBLf-D waw FRIESLAND vliegend stormweer er stond een orkaan — LAND EN STAD Buitenlandsch Overzicht BINNENLAND uitvoer onder schipper— Koen Bot. Men slaagde ZON EN MAAN er in de geheele bemanning van 22 koppen behouden aan wal te brengen. : Zon onder: heden 17.30; op: morgen 9.35 is tegenwoordig zooveel sprake van de Toen indertijd het anti-communistische Regelmatige vleeschvoorziening Omtrent het Zweedsche stoomschip Ossian ! dat het voorschip lek ■ Maan op: 14.21; onder 1.40 d.a.v. oeconomische verheffing van den boeren- front werd gevormd wordt nader vernomen, Er en de samenwerking Verplichte levering door veehouders zoodat dit onder water zit en de stand, en er wordt gelukkig! in die is geslagen, ■ Volle Maan 14 Dcc; Laatste Kwartier j — tusschen de betreffende staten werd vast- Het Rijksbureau voor Voedselvoorziening schroef is te zien. -
Nieuwsblad Van Friesland : Hepkema's Courant
Woensdag 8 Jurri 1910. No. 46. HEPKEMA'S COURANT (37e Jaargang.) Oplage 18000 Exemplaren NIEUWSBLAD VAN FRIESLAND Verschijnt Woensdags en Zaterdags. HEERENVEEN -- LEEUWARDEN. Leesgeld f3p.Jaar. Advertentiën 5 et p r treinen kleuters van zes tot twaalf jaar weghelpen Atjeh. Kijkjes over de grenzen. Deze kinderen, die tot naar de uithoeken van Berichten uit Stad en Dorp EERSTE BLAD. het land trekken, hebben het volstrekt niet alle- We gaan in Atjeh vooruit, doch Het zijn- Er broeit wat in China. Al grooter wordt het ge- maal kwaad, want velen komen bij goede men- trieste cijfers, die het bewijzen. Dit nummer bestaat uit ACHT bladzijden. opstand, terecht, zijn heel wat, ONWEER. vaar, dat een opstand zal uitbreken. Een schen maar er er ook dis In 1908 zijn er 1021 Atjehers gesneuveld, Frankeering binnenland % cent» in naam tegen de regeering gericht, doch waarbij het slachtoffer worden van een schaamtelooze ex- STIENS, 5 Juni. Gisteravond p.m. zeven uur om gaan gehate vreemdelin- ploitatie. in 1909 nog eenige meer, n.l. 1063; in 1908 woedde er dorp naar het buitenland 5 cent. het er vooral zal de boven ons een kort docfi hevig gen onder den voet te treden. En 't ergste is, dat Wat de kinderen betreft, dia naar de glasblaze- 31 Atjeh-vrouwen in den oorlog gedood, in onweder. De 27-jarige IJtzen Dijkstra, die met zijn toegaat. rijen gezonden werkelijk gru- " broeder alles zoo geheimzinnig worden, hun lot Is 1909 eenige meer, n.l. 36; in 1908 7 Atjeh- en een paar andere personen, voor de bui directe aanvaarding een De opstanden, China zoo dikwijls welijk, en toch trekt het van Santol van het land ruimden, huur voor waarvan het bureau kiuderen gedood, in 1909 eenige meer, n.l. -
Centraal Stembureau
Nr. 184076 25 oktober GEMEENTEBLAD 2017 Officiële uitgave van de gemeente Leeuwarden CENTRAAL STEMBUREAU Kandidatenlijsten verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden De voorzitter van het centraal stembureau voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden; gelet op artikel I 17 van de Kieswet; maakt bekend dat voor de op 22 november 2017 te houden verkiezing de volgende geldige kandidaten- lijsten zijn ingeleverd: Lijst 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) Gecombineerd met PAL GROENLINKS Nr Naam Woonplaats 1 Jacobi, L. (Lutz) (v) Wergea 2 Feitsma, S.R. (Sjoerd) (m) Leeuwarden 3 Deinum, H.S. (Henk) (m) Leeuwarden 4 Ekhart, A. (Andries) (m) Leeuwarden 5 de Haan, H.G. (Hein) (m) Leeuwarden 6 Slagter, L.R. (Linda) (v) Grou 7 de Voogd, U.C. (Ursula) (v) Britsum 8 Tipurić, M. (Mirka) (v) Leeuwarden 9 Benmhammed, M. (Mohammed) (m) Leeuwarden 10 de Koning, E. (Eline) (v) Leeuwarden 11 Kaya, C. (Cem) (m) Leeuwarden 12 Visser, D. (Dirk) (m) Leeuwarden 13 Douma, R.I.S. (Sander) (m) Leeuwarden 14 Adema, A. (Anneke) (v) Warten 15 Aalbers, B. (Bauke) (m) Leeuwarden 16 van Santen, E.B.M. (Lydia) (v) Wergea 17 Mol, R.A.J. (Roderik) (m) Leeuwarden 18 Cornelisse, P.B. (Flip) (m) Jirnsum 19 van Barneveld, A. (Arie) (m) Grou 20 Hellegers, J.W.H. (Jop) (m) Leeuwarden 1 Gemeenteblad 2017 nr. 184076 25 oktober 2017 21 Zarza, S. (Sakar) (v) Leeuwarden 22 Heijs, T.N. (Theda) (v) Leeuwarden 23 van der Vlugt, R. (Rob) (m) Leeuwarden 24 van der Geest, T.C. (Trino) (m) Stiens 25 Jager, J. -
Matterscape Taskscape Feltscape
Matterscape Taskscape Feltscape De invloed van agrarische grondbewerkingen op de morfologie van de Lionserpolder (De Greidhoeke, Friesland) tussen 1950 en heden Cora Krista Jongsma Matterscape Taskscape Feltscape De invloed van agrarische grondbewerkingen op de morfologie van de Lionserpolder (De Greidhoeke, Friesland) tussen 1950 en heden Auteur C. K. (Cora) Jongsma Assen, juli 2017 Onder begeleiding van: Prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (hoogleraar Landschapsgeschiedenis, RUG) Deze scriptie master is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis Prof. dr. A.S. (Ann-Sophie) Lehmann (hoogleraar Moderne Hedendaagse Kunst, RUG) aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Faculteit der Letteren. Voorwoord Op de eerste warme lenteavond van mei 2017 ke kant van het landschap confronterend en stond ik, samen met één van de voor dit on- deze ervaring maakte mij nog bewuster en derzoek geïnterviewde boeren, midden in de betrokken bij de aan het landschap verbonden Lionserpolder. Terwijl wij boven onze hoofden problematieken; de kwetsbaarheid, tijdelijk- nauwlettend in de gaten werden gehouden heid ervan en de noeste en vakkundige arbeid door een zwerm grutto’s, bekeken wij een van de mensen die het landschap beheren, kunstwerk dat nog maar een paar jaar in zijn bewerken en onderzoeken. bezit was. Het was niet groot, had onregelma- tige contouren en het unieke reliëf kwam door De beleving van het landschap is in al haar de grote variëteit aan groentinten goed tot zijn gelaagdheden heel vruchtbaar geweest voor recht. Werkelijk schitterend. Daarnaast waren mijn beeldend werk en daarom wil ik iedereen de hydrologische omstandigheden waarin het danken die mijn pad door de Lionserpolder kunstwerk zich bevond onder controle en was heeft gekruist. -
Open Akkercomplexen in Friesland
OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Jeroen Wiersma 1 OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Groningen, november 2013 Auteur: Jeroen Wiersma Onder Begeleiding van: prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (hoogleraar Landschapsgeschiedenis, RUG) Tweede lezer: dr. Oebele Vries (Universitair docent Oudfries en Friese Geschiedenis RUG) Deze masterscriptie is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Faculteit der Letteren. VOORWOORD De masterscriptie die voor u ligt is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis. Deze master heb ik gevolgd aan de Rijksuniversiteit Groningen, nadat ik aan dezelfde universiteit mijn Bachelor in Geschiedenis had behaald. Al vanaf het derde studiejaar heeft de regionale agrarische geschiedenis mij weten te boeien. Tijdens mijn masteropleiding ben ik vooral geïnteresseerd geraakt in de bodemkunde als bron voor onderzoek. Het bestuderen van de open akkercomplexen in Friesland, met speciale aandacht voor de ikkers van Westergeest heeft mij de mogelijkheid geboden om meer thuis te raken in de regionale agrarische geschiedenis, en tevens ervaring op te doen met de praktische kant van de bodemkunde. Graag wil ik mijn begeleider prof. dr. ir. Theo Spek bedanken voor alle inspirerende contactmomenten en ondersteunende commentaren. Dankzij zijn kennis van zaken die hij op enthousiaste manier met mij heeft gedeeld ben ik tot aan de eindstreep gemotiveerd gebleven. Het was dr. Oebele Vries die mij heeft geïntroduceerd in de boeiende geschiedenis van Westergeest en omstreken. -
Blauwhuis, De R.K. Sint Vituskerk
BLAUWHUIS, DE R.K. SINT VITUSKERK Geschiedenis De parochie is ontstaan als gevolg van de Hervorming. ln 1580 werden in Friesland alle rooms-katholieke parochies opgeheven, ook de ruim tien kleine parochies, gelegen iets ten zuiden van de lijn Bolsward- Sneek (Greonterp, Dedgum, Hieslum, Abbega, Oosthem, Westhem e.a.). Relatief veel bewoners in deze streek bleven echter trouw aan de katholieke leer, zij werden regelmatig bezocht door rondreizende priesters. In 1630 werd er in dit missiegebied, met stilzwijgende toestemming van de autoriteiten, een priester aangesteld, die zijn intrek nam in Hieslum. Het gebied was daarmee een statie geworden, de priester bediende 10 dorpen. Een van de vele kleine meertjes in deze waterrijke streek, de Sensmeer, werd in 1632 drooggelegd. De nieuwe polderlanden werden al snel in gebruik genomen. De vergaderingen van de ingelanden en de opslag van gereedschappen vonden plaats in een gebouw in de polder dat wegens zijn dak van blauwe pannen de naam "it Blauhûs" kreeg. Dit "Blauwe Huis", eigendom van een katholieke Haarlemse dame, werd in 1651 ter beschikking gesteld aan de katholieken. De priester, die in Hieslum niet erg centraal woonde, nam er zijn intrek; één van de kamers werd als kerkje ingericht. |n1775 kregen de katholieken het recht om eigen kerken te bouwen. Reeds in 1780 werd het Blauwe Huis eigendom van de statie. Het kamerkerkje werd later te klein en in 1785 werd de eerste echte kerk in gebruik genomen, het huis werd pastorie. Tot patroonheilige werd de martelaar Sint Vitus gekozen. ln 1855 werd de statie een officiële parochie, nog niet met de naam Blauwhuis maar met de naam Sensmeer. -
Terpen Tussen Vlie En .Eems
• VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK • TERPEN TUSSEN VLIE EN .EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR • H. HALBER TSMA II • TEKST • • • J. B. WOLTERS GRONINGEN • • TERPEN TUSSEN VLIE EN EEMS VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK TERPEN TUS'SEN VLIE EN EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR H. HALBERTSMA Conservator bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort 11 TEKST J. B. WOLTERS GRONINGEN 1963 Uitgegeven in opdracht van de Vereniging voor Terpenonderzoek, met steun van de Nederlandse organisatie voor zuiver-wetenschappelijk onderzoek (Z. W.O.), het Prins Bernhard Fonds, de provinciale besturen van Friesland en Groningen, het Provinciaal Anjeifonds Friesland en het Harmannus Simon Kammingafonds Opgedragen aan Afbert Egges van Giffen door de schrijver WOORD VOORAF Het is geen geringe verdienste van de Vereniging voor Terpenonderzoek, de ver schijning van dit werk mogelijk te hebben gemaakt. Met nimmer aflatend ver trouwen heeft het Bestuur zich bovendien de moeilijkheden willen getroosten en de oplossingen helpen zoeken toen de schrijver zijn arbeid op een aanzienlijk later tijdstip voltooide dan hij zich aanvankelijk had voorgesteld, met alle gevolgen van dien. Moge de ontvangst" welke het werk vindt, de verwachtingen derhalve niet beschamen. Dank is de schrijver ook verschuldigd aan de Directeur van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort, die hem ten volle in de ge legenheid stelde zich geruime tijd vrijwel uitsluitend aan de samenstelling van atlas en tekst te wijden en nimmer een beroep op de hulpmiddelen van zijn Dienst afwees. Woorden van erkentelijkheid zijn niet minder op hun plaats aan het Biologisch Archaeologisch Instituut der R.U. te Groningen, het Provinciaal Museum aldaar, het Fries Museum te Leeuwarden, het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, de Stichting voor Bodemkartering te Bennekom, de Topografische Dienst te Delft, de Niedersächsische Landesstelle für Marschen- und Wurtenforschung te Wilhelms haven alsmede aan de Hypotheekkantoren te Groningen en Leeuwarden. -
Old Frisian, an Introduction To
An Introduction to Old Frisian An Introduction to Old Frisian History, Grammar, Reader, Glossary Rolf H. Bremmer, Jr. University of Leiden John Benjamins Publishing Company Amsterdam / Philadelphia TM The paper used in this publication meets the minimum requirements of 8 American National Standard for Information Sciences — Permanence of Paper for Printed Library Materials, ANSI Z39.48-1984. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Bremmer, Rolf H. (Rolf Hendrik), 1950- An introduction to Old Frisian : history, grammar, reader, glossary / Rolf H. Bremmer, Jr. p. cm. Includes bibliographical references and index. 1. Frisian language--To 1500--Grammar. 2. Frisian language--To 1500--History. 3. Frisian language--To 1550--Texts. I. Title. PF1421.B74 2009 439’.2--dc22 2008045390 isbn 978 90 272 3255 7 (Hb; alk. paper) isbn 978 90 272 3256 4 (Pb; alk. paper) © 2009 – John Benjamins B.V. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm, or any other means, without written permission from the publisher. John Benjamins Publishing Co. · P.O. Box 36224 · 1020 me Amsterdam · The Netherlands John Benjamins North America · P.O. Box 27519 · Philadelphia pa 19118-0519 · usa Table of contents Preface ix chapter i History: The when, where and what of Old Frisian 1 The Frisians. A short history (§§1–8); Texts and manuscripts (§§9–14); Language (§§15–18); The scope of Old Frisian studies (§§19–21) chapter ii Phonology: The sounds of Old Frisian 21 A. Introductory remarks (§§22–27): Spelling and pronunciation (§§22–23); Axioms and method (§§24–25); West Germanic vowel inventory (§26); A common West Germanic sound-change: gemination (§27) B. -
Nijkleaster Jorwert
STILTE, BEZINNING, VERBINDING NIJKLEASTER JORWERT Lit ús in hûs fan stilte bouwe mei muorren fan leafde en in dak fan frede VERKOOPPRIJS € 5,- INHOUDSOPGAVE Voorwoord van voorzitter Henk Kroes .................................3 Psalm: Waar liefde woont ...........................................................................24 Bezinning..............................................................................................................................................4 Nijkleaster: verbonden met Een interview met de initiatiefnemers van Tsjerkepaad en Jabikspaad ......................................................................26 Nijkleaster: Hinne Wagenaar en Sietske Visser. Verbinding ......................................................................................................................................28 ABC van Nijkleaster .......................................................................................................8 Twee vrijwilligers vertellen over hun inzet en De basisgedachte in drietallen. motivatie om zich in te zetten. ,,Nijkleaster is voor mij de kerk van de toekomst.’’ Gebed: Iepenje my .......................................................................................................10 Gedicht: Hûs om stil te wurden ........................................................30 ‘Het voelde als thuiskomen’ ...................................................................12 Reacties van deelnemers. Kerk, kroeg, klooster ..............................................................................................32 -
'De Lytse Marren'
U komt na 5 km bij een fietsbrug (15) . Hier stapt u af en u vervolgt uw route onder de spoorbrug door . Fietstocht U kunt ook even een bezoekje brengen aan het 400 meter verderop gelegen Doris Mooltsje, een onlangs gerestaureerde spinnekop molen. In dat geval fietst u even een stukje door over de fietsbrug waarna u de molen al ziet liggen. Wilt u de route weer verder volgen dan keert u vanzelfsprekend weer terug naar de fietsbrug. Bij de eerste driesprong gaat u links en na een paar honderd meter meteen weer rechts richting Greonterp/Blauwhuis. In Greonterp staat ‘Huize het gras’ waar Gerard van het Reve (auteur van: ‘De Avonden’) enige jaren heeft gewoond. Na Greonterp gaat u bij het vee-rooster linksaf (14) het fietspad op richting Hieslum/Parrega. Aan het eind van dit fietspad gaat u op de Atzeburenweg rechtsaf. Vlak voor Parrega (10) weer rechtsaf richting Dedgum. U gaat door Dedgum Bij de eerstvolgende driesprong (11) gaat u linksaf richting Tjerkwerd. In Tjerkwerd kunt u een bezoek brengen aan Galerie Artisjok. U gaat over de brug en meteen rechtsaf het jaagpad op langs het water van de Workumertrekvaart terug naar Bolsward (5) . Aan het einde van het fietspad gaat u onder het viaduct door en rechtdoor langs het kaatsveld en de speeltuin. U passeert hierbij de enige schapenvachtlooierij van Nederland, de firma van Buren. Een bezoekje zeker waard! Over de Blauwpoortsbrug (5) gaat u rechtdoor en u komt weer bij de ‘De Lytse Marren’ bibliotheek (heeft u een ander startpunt dan Bolsward, ga naar ‘startpunt Bolsward’) Soort veer : Voet-Fietsveer Vaarperiode : 1 April t/m 30 September Fietstocht aangepast op het fietsroutenetwerk ‘Zuidwest’ Dagen : Dagelijks Vaartijden : ma-za 8:00-12.00 uur 13.00-18.00 uur 19.00-20.00 uur zondag 11.00-12.00 uur Uitgave: VVV-Zuidwest-Friesland i.s.m. -
Doarpskrante Fan Tsjerkwert E.O. 17E Jiergong Nrt Skieppest~Rtsje" Na
doarpskrante fan tsjerkwert e.o. 17e jiergong nrt Skieppest~rtsje" Na. 2. 4. 1993 REDAKSJE Ineke Feenstra-Sybesma tel.9277 Sytske Dijkstra-Bouwhuis tel.2968 'Richtsje Speerstra-Bakker tel.2635 Gerben Wijnja tel.9348 Joop Nota tel.9499 TYPEWURK : Gjettje Dijkstra-van der Veen STENCILWURK : Redäksj~ OMSLACH Albert van Lingen jr, Wergea REDAKSJE-ADRES: Ineke Feenstra, Singel 2, 8765 LL Tsjerkwert. BANKRELAASJE Rabobank Bo I s w e r d t . gironr. 85.68.29 t.n.v. Rabobank Bolsward rekno. 3087.56.800 t.g.v. It Skieppesturt• sje, Tsjerkwert. Beste lezers, Zoals u allen hebt kunnen lezen in het vorige skieppesturtsje, is ondergetekende van dit voorwoord nieuw in de redaktie van onze dorps• krant. Voor mij is de kop er alweer af en begin ik me al aardig thuis te voelen tussen de andere redaktieleden. We zitten ondertussen alweer volop in het voorjaar. Ieder jaargetijde heeft zo z'n eigen bekoring, maar het voorjaar met al het nieuwe leven en steeds weer boeiende kleuren, daar zien we toch allemaal graag weer naar uit. We zien de oudere dorpsbewoners voor wie de winter• maanden lang kunnen duren weer eens een wandeling of een fietstochtje maken. Het eerste kievi~sei van Tjerkwerd werd gevonden áocr Bouwe Speerstra, ook vanaf deze plaats een felicitatie waard. Bouwe kon de wisselbeker· van Jelle Brandsma overnemen. Jelle kreeg nu een beker die hij als blijvend aan• denken kan bewaren. Over ~et eerste kievitsei en de vinder zult u vast lezen in dit nummer. Langs de Waltaweg zijn nieuwe perken gecreërd, met in het midden een jong boompje en er omheen bodembedekkers.