www.desingel.be muziek T +32 (0)3 248 28 28 Desguinlei 25 B-2018 Antwerpen

Barokorkest B’Rock olv. Rodolfo Richter viool

vr 30 sep 2016 / Blauwe zaal / Grote podia deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors 20 uur / einde ± 21.20 uur / er is geen pauze inleiding 19.15 uur / Bruno Forment / Muziekstudio opera & drama 2016-2017

Barokorkest B’Rock olv. Rodolfo Richter viool vr 30 sep 2016

Cappella Mediterranea & Choeur de Chambre de Namur olv. Leonardo García Alarcón vr 28 apr 2017

Barokorkest B’Rock olv. René Jacobs wo 31 mei 2017

Barokorkest B’Rock www.b-rock.org / deSingeldebuut vr 1 dec 2006 laatst in deSingel wo 8 jun 2016

Rodolfo Richter / deSingeldebuut als dirigent wo 8 jun 2016

Karina Gauvin www.karinagauvin.com / deSingeldebuut vr 3 feb 2012 laatst in deSingel vr 21 sep 2012

Sonia Prina www.contraltocorner.com/sonia-prina.html deSingeldebuut vr 4 dec 2015

Ugo Guagliardo www.ugoguagliardo.com / deSingeldebuut teksten programmaboekje Bruno Forment coördinatie programmaboekje deSingel Barokorkest B’Rock D/2016/5.497/34 Rodolfo Richter muzikale leiding & viool Karina Gauvin sopraan Sonia Prina contralto Ugo Guagliardo bas

Antonio Vivaldi (1678-1741) La Senna festeggiante, RV693 Serenata, Venetië, 1726 Libretto van Domenico Lalli

Gelieve uw GSM Reageer en win Cd-verkoop Bij onze concerten uit te schakelen Op www.desingel.be kan u uw visie, worden occasioneel cd’s te opinie, commentaar, appreciatie, … koop aangeboden door De inleidingen kan u achteraf betreffende het programma La Boite à Musique / Coudenberg beluisteren via www.desingel.be van deSingel met andere 74 / Brussel / +32 (0)2 513 09 65 Selecteer hiervoor voorstelling / toeschouwers delen. Selecteer www.classicalmusic.be concert / tentoonstelling van hiervoor voorstelling / concert / uw keuze. tentoonstelling van uw keuze. Concertvleugels Met bijzondere Neemt u deel aan dit forum, dank aan Ortwin Moreau voor het Grand café deSingel drankjes / dan maakt u meteen kans om stemmen en het onderhoud van de hapjes / snacks uitgebreid tickets te winnen. concertvleugels van deSingel tafelen open alle dagen: 9-24 uur / Moreau Pianoservice / informatie en reserveren: Kapucinessenstraat 32 / 2000 +32 (0)3 237 71 00 of Antwerpen / +32 (0)486 83 63 98 www.grandcafedesingel.be www.moreau-pianoservice.be Gezicht op Venetië. Schilderij van Canaletto © Kunsthistorisches Museum Wien Italiaanse overtrof op het vlak van plotvoering, rolverdeling, De Serenissima instrumentatie en enscenering, maar dat het ‘dramma per musica’ heerste als het om taal, aria’s, harmonie en verbonden met de orkestrale effecten ging. Erg lang bleef Raguenets genuan- ceerde standpunt niet overeind. Al in 1704 verscheen de ‘Comparaison de la musique italienne et de la musique Seine françoise’ van Jean-Laurent Le Cerf de la Viéville, een vernietigende reactie op de Italiaanse traditie én een Rond het midden van de zeventiende eeuw verklaarde onverhulde hommage aan Lully – nota bene een Italiaan Frankrijk Italië de oorlog, althans op cultureel vlak. Toen van geboorte. Lodewijk XIV in 1661 aan het roer kwam, waaide niet alleen op politiek vlak een absolutistische wind; ook artistiek Ondanks de scherpe toon van de Franse aanvallen werden werden alle inspanningen erop gericht de identiteit aan te verschillende experimenten ondernomen om de kloof scherpen van wat Europa’s sterkste natiestaat moest tussen beide hegemonieën te overbruggen. Zo poogde worden. Was de Italiaanse kunstproductie nog oppermach- André Campra de ‘délicatesse’ van Frankrijk met de tig tijdens de Renaissance, dan rolde Frankrijk tijdens de ‘vivacité’ van Italië te verenigen in opera-balletten als ‘Le ‘âge classique’ – van ‘Barok’ sprak men toen (nog) niet – als carnaval de Venise’ (1699). François Couperin le Grand een pletwals over Europa’s kunstlandschap. smeedde een gelijkaardig verbond in een bundel concer- to’s die de toepasselijke titel ‘Les goûts-réünis’ (1724) In zowat elke discipline bekampte Frankrijk Italië met een meekreeg. In Londen waagde Händel zich aan Italiaanse zuurheid die ons vandaag absurd uitschijnt. In de letterkun- hertalingen van Lully’s ‘Thésée’ (als ‘Teseo’, 1713) en de merkte Dominique Bouhours in 1687 op dat Italiaanse ‘Amadis’ (‘Amadigi di Gaula’, 1715), en ging hij voor dichters al te kwistig omsprongen met verbloemingen en ‘Ariodante’ en ‘Alcina’ (beiden 1735) allianties aan met de versierselen. Een roos omschrijven als het “oog van de Parijse ballerina Marie Sallé. In Rome italianiseerde lente”, de “pupil van de liefde” of het “purper van de weide”, Alessandro Scarlatti op zijn beurt Destouches’ ‘Télémaque’ zoals Marino had gedaan in zijn beroemde gedicht tot ‘Telemaco’ (1718). ‘L’Adone’ (1623), dat ging volgens Bouhours te ver. Ook in de schilderkunst schreeuwden Franse academici om Ook de Venetianen schoven af en toe hun patriottisme vereenvoudiging en regelmaat. Na zich ruimtijds gelaafd te terzijde. Zo liet (1678-1741) – dé vertegen- hebben aan de bron van de Romeinse Barok (en Marino’s woordiger van muzikale ‘stravaganza’? – zijn uitvoerders poëzie), bekeerden onder meer Nicolas Poussin en meermaals een Franse tongval aannemen. Het meest Charles Le Brun zich tot het classicisme, met strakkere indrukwekkende voorbeeld hiervan is ‘La Senna festeggi- schema’s en antieke thema’s tot gevolg. Theatermakers ante’ (1724-6). In deze serenata lijken de kanalen van de gingen nog een stapje verder in de oudermoord. Met de Serenissima rechtstreeks uit te monden in de Seine. klassieke poëtica’s in de hand trok een groep neo-Aristote- lianen van leer tegen de ‘grillige’ creaties van Italië, en niet De feestende Seine in het minst tegen de opera. Hoewel noch Pierre Corneille, De serenata – niet te verwarren met de instrumentale noch Jean Racine principiële bezwaren hadden tegen het serenade – ontstond omstreeks 1660 als bastaardkind van muziekdrama werden hun tragedies uitgeroepen tot de cantate en de opera. De Italiaanse term ‘serenata’ kent modellen in het streven naar helderheid. zijn etymologische oorsprong, niet in het woord ‘sera’ of ‘avond’, zoals vaak wordt gedacht, maar in ‘sereno’: ‘helder, En dan was er de muziek. In 1702 plaatste François mooi weer’. Gewoonlijk werden serenatas inderdaad ‘al Raguenet de Franse en Italiaanse muziektradities lijnrecht sereno’, dit is ‘in de open lucht’ of ‘onder de blote hemel’, tegenover elkaar in een ‘Paralele’ (sic). Hij voerde aan dat uitgevoerd. Aan de hand van dergelijke composities de ‘tragédie en musique’ van Jean-Baptiste Lully de werden belangrijke politieke gebeurtenissen herdacht,

6 7 zoals koninklijke naam- en verjaardagen, huwelijken, “serenata waarvan de woorden, die aan het onderwerp geboortes en blijde intredes. Begeleid door indrukwekken- aangepast waren, erg geprezen werden en waarvan de de banketten, bals, vuurwerk of spelen smeedden serenate muziek van Signor Vivaldi was, de beste componist in een allegorische band tussen opdrachtgever – de politicus, Venetië” (Mercure de France, oktober 1725). Toen op 19 edele, stad of academie die voor het kunstwerk betaalde september 1727 de geboorte van Lodewijks tweelings- – en het feestvarken in kwestie. Symbolische verwijzingen dochters Louise-Elisabeth en Henriette-Anne werd beju- en metaforen maakten het voor het (ingewijde) publiek beld, speelden musici Vivaldi’s Te Deum en zijn cantate mogelijk de gelauwerde persoon te herkennen. ‘L’unione della pace e di Marte’.

Jammer genoeg ontbreekt het de partituur van ‘La Senna Waarvoor ‘La Senna festeggiante’ precies gediend heeft, festeggiante’ net aan dát fragment (in het slotrecitatief) blijft onduidelijk. Bij gebrek aan een gedrukt libretto en een waarin traditioneel naar de bestemmeling van het werk gedateerd voorblad in de originele partituur – een kopie in wordt verwezen. Uit de resterende tekst kunnen we enkel het handschrift van Vivaldi’s vader, Giovanni Battista opmaken dat de man in kwestie van Franse afkomst was. – hebben we het raden naar de datum, plaats en intentie Naast de voor de hand liggende allusies op Parijs in de titel van het werk. Omwille van de lovende woorden aan het (‘De feestende Seine’) en de cast (het personage ‘Senna’), adres van de jonge Lodewijk is het echter goed denkbaar verwijst het tweede deel voortdurend naar een persoon dat de serenata voor het Sint-Lodewijksfeest van 1726 was die voor Frankrijk van kapitaal belang was. Seine (Senna) bedoeld. heeft het over de “grootste ster van Gallië”: een man die een “jeugdig uiterlijk” bezit van waaruit een “straal” vertrekt Wat niet uitsluit dat Languet in 1726 het stuk voor een die “de zee vernedert en de wereld doet beven”. Even later andere gelegenheid bestelde, met name de terugkeer van zinspeelt de Gouden Tijd (Età dell’Oro) op een “heilig banneling Pietro Ottoboni (1667-1740). In 1712 had deze aangezicht” waarvan de “verheven diadeem door meerde- francofiele vice-kanselier de Venetiaanse neutraliteitswet re kronen wordt omringd”. Op haar beurt herkent de Seine geschonden door de Franse belangen te behartigen aan in de verte de “held die Gallië regeert en door heel de het Vaticaan. Pas op 21 juli 1726, op aansturen van Languet, wereld geëerd wordt”. Hoewel nergens expliciet een ‘Luigi’ mocht Ottoboni terugkeren naar zijn geboortestad. De wordt genoemd, lijkt er weinig twijfel over te bestaan dat verloren zoon was naar verluidt aanwezig op Languets Lodewijk XV (1710-1774) de gevierde held is van ‘La Senna Sint-Lodewijksfeest van 1726, toen ‘symfonieën’, ‘concer- festeggiante’. to’s’ en een ‘serenata’ (‘La Senna festeggiante’?) werden gespeeld. Op 2 september werd instrumentale muziek en In 1723 eindigde de Régence van Philippe d’Orléans en een driestemmige ‘pastorale’ uitgevoerd vanaf een schuit werd de dertienjarige Lodewijk XV tot koning gezalfd. Na tegenover Ottoboni’s palazzo. Elf dagen later vond ter ere een afwezigheid van veertien jaar stuurde Frankrijk op- van de kardinaal een ‘muzikaal spektakel’ plaats in het nieuw een ‘Ambassadeur du Roy’ naar de Venetiaanse Ospedale della Pietà, het meisjesweeshuis waar Vivaldi Republiek. De man in kwestie, Jacques-Vincent Languet, vioolonderricht gaf. Vermoedelijk op 18 september 1726 Comte de Gergy (1667-1734), verbleef in het Palais de werd voor hem ‘Andromeda liberata’ uitgevoerd, een France nabij de Fondamenta della Madonna dell’Orto, serenata met muziek van Vivaldi en andere componisten. waar hij kosten noch moeite spaarde om zijn illustere patroon te huldigen. Zo vierde Languet jaarlijks de feestdag In 2007 formuleerde Edward Corp een heel andere hypo- van Sint-Lodewijk (25 augustus) in zijn tuin. Hij organiseer- these: ‘La Senna festeggiante’ zou in de herfst van 1725 de daarnaast festiviteiten naar aanleiding van heuglijke uitgevoerd worden in Rome, in plaats van Venetië. Op basis gebeurtenissen in Lodewijks leven. Op 12 september 1725 van het libretto en contextuele informatie meende Corp dat hield hij bijvoorbeeld een bal ter ere van Lodewijks huwelijk Pietro Ottoboni zelf ‘La Senna festeggiante’ als huwelijks- met Maria Leszczynska; vanuit een loggia weerklonk toen serenata had besteld, analoog aan Languets bestelling van “Dall’eccelza mia reggia” (ook wel ‘ e Imeneo’), een ‘Gloria e Imeneo’. Ottoboni’s keuze van Vivaldi zou in dat

8 9 geval stroken met de Romeinse activiteit van de componist Gezien de jachtige, drukke context waarin ‘La Senna in de jaren 1723 en 1724, namelijk de carnavalsopera’s festeggiante’ het daglicht zag, hoeft het ons niet te verwon- ‘Ercole su’l Termodonte’, ‘’ en ‘Il Tigrane’. De deren dat zowel de muziek als de poëzie verschillende opvoering van ‘La Senna festeggiante’ zou echter finaal ontleningen prijsgeven. Età dell’Oro’s aria “Al mio seno il geannuleerd geweest zijn omwille van complexe, onver- pargoletto” en Virtù’s “Stelle con vostra pace” kennen wachte politieke ontwikkelingen. Een nieuwe alliantie muzikale precedenten in ‘Arsilda Regina di Ponto’ (1716), tussen het protestantse Groot-Brittannië en het katholieke toevallig of niet een opera waarvoor Domenico Lalli Frankrijk zou de houding van het jacobitische – katholieke (1679-1741), de dichter van ‘La Senna festeggiante’, het Engelse troonpretendent James III Stuart aanhangende libretto leverde. Het fugato van de ‘Ouvertur’ (sic) die het – Vaticaan jegens Lodewijk XV gewijzigd hebben, waardoor tweede deel opent, is een bewerking van een vierstemmig de boodschap van ‘La Senna festeggiante’ totaal ongepast madrigaal (‘Moralità d’una perla’) van Antonio Lotti, een werd. oudgediende van de San Marcokathedraal. Het duet “Io qui provo si caro diletto / Qui nel seno ho si tenero affetto” Kortom, verschillende data en locaties dienen zich aan als komt uit Vivaldi’s ‘Giustino’ (1724), Virtù’s “Così suol kandidaten voor de première van ‘La Senna festeggiante’. nell’Aurora” uit ‘Orlando finto pazzo’, en de chaconne voor Voor zover de serenata daadwerkelijk werd uitgevoerd, wat het slotkoor “Il destino la sorte il fato” uit ‘La verità in heel onzeker is. Wat we wél weten, is dat Vivaldi zijn muziek cimento’ (1720). Età dell’Oro’s “Giace languente”, ten slotte, een uitgesproken Frans karakter meegaf. In de volgende weerklinkt tevens in ‘’ (1726). paragrafen proberen we uit te leggen hoe u dat hoort. Ook librettist Lalli vond niet noodzakelijk telkenmale het Vivaldi op z’n Frans warm water opnieuw uit. De poëzie van het pastorale koor Zoals bekend, is de carrière van Antonio Vivaldi onlosmake- “Di queste selve venite ò Numi” is ontleend aan een koor lijk verbonden met Venetië. Hoewel de gemiddelde van Lalli’s serenata ‘Calisto in orsa’ (1714/25) en Virtù’s luisteraar het meest vertrouwd is met Vivaldi’s instrumenta- “Così suol nell’Aurora” aan het anonieme ‘Apollo in Tempe’ le muziek, waren het indertijd zijn opera’s die van hem de (1712). Het reeds genoemde slotkoor “Il destino la sorte il beroemdste plaatselijke componist maakten. Na een fato” keert terug in een serenata voor Ottoboni, ‘La Fenice’ partituur voor Vicenza, ‘’ (mei 1713), maakte (1726). de roodharige priester-musicus zijn debuut aan het Teatro Sant’Angelo met ‘Orlando finto pazzo’. Aan datzelfde Op compositorisch vlak bleef Vivaldi grotendeels trouw aan theater, alsook aan het kleinere Teatro San Moisè en in de Italiaanse stijl waarmee hij één van de meest invloedrij- steden als Firenze, Mantua, Milaan, Reggio Emilia, Rome ke componisten van zijn tijd werd. Niet alleen prijkt Vivaldi’s en Verona ontplooide Vivaldi zich tevens als impresario. In compositorische handtekening op alle ontleende fragmen- de periode rond ‘La Senna festeggiante’ had Vivaldi het ten, ook is er geen enkel nummer dat niét als ‘Vivaldiaans’ bijzonder druk. Eind 1725 publiceerde hij de bundel ‘Il bestempeld kan worden. Denk bijvoorbeeld aan de cimento dell’armonia e dell’inventione’, waartoe de Vier natuurevocaties in de aria’s “Se quì pace tall’or vò cercan- Seizoenen behoren. Voor het carnavalseizoen 1725-26 do” (nachtegaal) en “Quì nel profondo del cupo fondo” arrangeerde hij twee pasticcio’s (opera’s met muziek van (rivier). Denk ook aan de concertante klankweefsels van “In verschillende meesters), componeerde hij ‘La fede tradita quest’onde che feconde” en de o zo typisch vivaldiaanse e vendicata’ en dirigeerde hij een opera van Antonio sequensen (motieven die in verschillende akkoorden Pollarolo. Op 9 november 1726 vond de première plaats herhaald worden) van Senna’s “L’alta lor gloria immortale”. van ‘Dorilla in Tempe’, de eerste opera waarin Vivaldi’s Of aan de vormelijke eenvoud van de da capo-aria’s (ABA’), lieveling (maîtresse?) Anna Girò alias ‘La Mantovana’ de de vierstemmige strijkerstexturen en de suprematie van de hoofdrol zong. Nog datzelfde seizoen (1726-7) was er in het zanger – allen kenmerkend voor Vivaldi’s ‘Napolitaanse’ Sant’Angelo Vivaldi’s ‘’, en presenteerde het oriëntatie in de jaren 1720. Florentijnse Teatro della Pergola ‘Ipermestra’.

10 11 Daarentegen komen talrijke details overeen met de Franse Het openingskoor “Della Senna in su le sponde” maant de stijl van Lully en diens epigonen. Ten eerste wordt Senna Seinenimfen aan te komen feesten in de “illustere arena’s” vertolkt door een bas met een uitgebreid register: een stem- die “vervuld” zijn “van genoegen” – Parijs of Venetië? type dat minder voorkwam in de opera seria en in de tragé- Onmiddellijk daarna verklaart Gouden Tijd dat ze de “verlo- die en musique meestal voor statige, oudere personages ren vrede” in dezelfde arena’s teruggevonden heeft – een werd gereserveerd. Ook al hield Vivaldi er persoonlijk aan knipoog naar de terugkeer van de Franse ambassadeur, of voor zijn opera’s een breder scala aan stemtypes te gebrui- naar Ottoboni? De tonale bokkensprongen van dit begelei- ken dan zijn collega’s, dan nog is het verwonderlijk dat een de recitatief scheppen de illusie dat het personage inder- rivier met een vrouwelijke naam (Senna) niet door een hoge daad een reis maakt van “verlaten stranden” en “stekelige tessituur wordt verpersoonlijkt. Kreeg onze componist de heuvels” naar het feestelijke Parijs (of Venetië). Met de mogelijkheid te schrijven voor een buitenlandse zanger? eerste aria van Gouden Tijd, “Se quì pace tall’or vò cercan- do”, lijken we in Languets tuin beland te zijn, een vredig Niet minder Frans zijn de orkestrale middelen, met name paradijs met een nachtegaal. De zoektocht van Gouden de blokfluiten en hobo’s. Beide instrumenten werden Tijd lijkt nog niet volledig achter de rug, want een lopende virtuoos bespeeld in de Parijse Opéra, maar veel minder in baslijn suggereert rusteloosheid. “Ook ik dool zwervend de Italiaanse operahuizen. Daarenboven loodste Vivaldi rond,” zingt Virtù in een begeleid recitatief dat zich door- Franse structuren en ritmes zijn Italiaanse vocabularium heen tonale bochten kronkelt, waarop de aria “In quest’on- binnen. Het duet “Quì per darci amabil pace / Per goder de che feconde” etherische sferen oproept met een l’antica pace” is een ‘Minuet’ in rondovorm, Età dell’Oro’s concertino van twee blokfluiten en viool. Waarop de Seine “Non fu mai più vista in soglio” een statisch menuet met de twee bezoekers omarmt en verklaart dat de nimfen op talrijke trillers. De ‘Ouvertur’ (sic) van het tweede deel de “duistere bodem” van haar “algrijke nest ... vol liefde zijn baadt volledig in Lully’s stijl. De langzame inleiding bevat voor ons”. De ‘diepte’ van de rivier kan afgeleid worden van de gepunteerde noten en harmonische grammatica (in de immense omvang van Senna’s baspartij, terwijl de nu mineur) van Lully. Het fugato is – ondanks zijn bron (zie eens briljante, dan weer donkere kleuren van de kolkende boven) – al even ouverture-achtig, en de gavotte waarmee rivier worden opgeroepen door de all’unisono- toonzetting. het curieuze stukje orkestmuziek wordt afgerond, is één van de verplichte dansen van de Franse suite, maar zelden Zonder het resterende verloop uit de doeken te willen doen, tot nooit een onderdeel van de Italiaanse sinfonia. Ook kunnen we stellen dat ‘La Senna festeggiante’ het gebrek binnenin de nummers kunnen talrijke Franse details aan toneelmatige handeling, psychologische karakterteke- ontwaard worden. We noemen één voorbeeld: de hopfigu- ning en visueel spektakel opvangt met verbeeldingsrijke ren die Senna begeleiden wanneer deze de “held van poëzie en muziek. Doordat de uitvoerders niet acteren en Gallië” evoceert (“Vedrete in questo eroe che Gallia regge”), gewoon vanaf hun partijen zingen, zijn ze in staat met alsof Lodewijk XV in eigen persoon de scène komt behulp van ingewikkeldere muziek en poëzie afgelegen binnengewandeld. oorden en gebeurtenissen voor de geest te brengen. Alleen de uitzonderlijke hoeveelheid accompagnati, de Een mislukte opera? harmonische rijkdom en instrumentatie bewijst hoezeer Op het eerste zicht lijkt ‘La Senna festeggiante’ een ‘La Senna festeggiante’ inspeelt op de verbeelding, eerder nummertjesopera zonder enige dramatiek, handeling of dan op een scenisch gebeuren. We kunnen de moderne spanningen tussen de allegorische personages Gouden luisteraar alleen maar aanraden er de fantasie bij te halen Tijd (sopraan), Deugd (mezzo-sopraan) en Seine (bas). en zo te proeven van het Franco-Italiaanse feest. Toch is de serenata geen onsamenhangend bijeenraapsel. De afwezigheid van drama en individuele emoties is bedrieglijk vermits Domenico Lalli’s poëtisch-retorische gebaren in combinatie met Vivaldi’s muziek een compleet scenario ontwikkelen met schilderachtige taferelen.

12 13 Antonio Vivaldi ‘La Senna festeggiante’, RV693 De Feestende Seine libretto: Domenico Lalli (1679-1741)

Prima parte Eerste deel Coro a 3 Koor Della Senna in sù le sponde Nimfen, kom uit het water fuor dell’onde, o Ninfe, uscite, Om mee feest te vieren e festanti qui venite Op de oevers van de Seine fra di noi liete a goder. En jullie samen met ons te verheugen. Se fra vostre illustri arene Wanneer op jullie illustere stranden sì ripiene di diletto, Vol verrukkingen sol v’ha pace il bel ricetto. De vrede hier een goed toevluchtsoord vindt, qui è la reggia del piacer. Dan is hier het paleis van het plezier.

Recitativo Recitatief L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Io, che raminga errante il pié movea Ik, een zwervende vagebond, sol per spiaggie deserte, Alleen ronddolend over verlaten stranden, per erti colli e solitarii lidi, Over stekelige heuvels en di mia cara innocenza e bel riposo Langs eenzame kusten, la perdita fatal piangendo ognora, Onafgebroken treurend om het fatale verlies ecco alfin pur ritrovo Van mijn zoete onschuld en dierbare rust, dopo tanto soffrir, Hier eindelijk, na zoveel leed, ellende en pijn, Miserie e pene Heb ik op deze oevers la perduta mia pace in queste arene. De vrede teruggevonden die ik was verloren.

Aria Aria L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Se qui pace tal’hor vò cercando Soms, wanneer ik hier rust kom zoeken, l’usignol che s’en vola cantando, Onderbreekt de nachtegaal haar vlucht ferma il volo e risponde anch’ei pace. En antwoordt zingend: ‘Hier heerst vrede’. Ma se altrove la pace richiamo Echter wanneer ik elders vrede zoek, dentro il nido o pur sopra il ramo Luistert de nachtegaal naar mij l’usignol m’ascolta ma tace. In haar nest of op een tak, maar blijft zwijgen.

Recitativo Recitatief La Virtù De Deugd Anch’io raminga errando, Ook ik heb, rondzwervend door verre oorden perché trovai su questi lidi impressa (più ch’in altri non vidi) Op deze oevers l’immagin mia, lasciando Mijn evenbeeld ontdekt (Hier kon ik haar beter zien dan waar dan ook). d’altronde ricercar più bel ricetto, Aldus hield ik op elders een betere toevlucht te zoeken. quivi arrestando il piede Hier heb ik op mijn tocht halt gehouden, pomposa alzai degl’onor miei la sede. Om een statige tempel voor mijn cultus op te bouwen.

14 15 Aria Aria La Virtù De Deugd La Virtù In quest’onde che feconde In deze wateren, vol van son di gloria più che d’acque Pracht en glorie, meer dan van golven, nobil stanza io elessi ancor. Heb ook ik mijn edele verblijf uitgekozen.

Qui sol provo, qui sol trovo le delizie mie più care, Alleen hier voel ik de zoetste geneugten il più bel del mio splendor. En bereik ik mijn hoogste glorie.

Recitativo Recitatief La Senna De Seine La Senna Illustri amiche, o quanto Illustere vrienden, ik ben overgelukkig jullie te omhelzen col mio tenero amor lieto v’abbraccio, Met mijn diepste genegenheid e raddoppiando amplessi al sen vi stringo: En terwijl ik jullie steeds opnieuw omhels, druk ik jullie stevig tegen mijn già che sotto il mio ciel sempre provaste boezem. lieta stanza, dolc’esca, aer sereno, Omdat jullie onder onze hemelen seguasi il bel costume Een aangenaam verblijf hebben gevonden, zoete zaligheden en vrede, se della Moge deze gelukzalige toestand nog lang aanhouden, Senna in sul famoso lido Die de beroemde oevers van de Seine sempre avrete di gloria il nobil nido. Voor altijd de edele bedding van jullie glorie heeft gemaakt.

Aria Aria La Senna De Seine La Senna Qui nel profondo Hier, in de diepten del cupo fondo, Van de duistere bodem di questo ondoso Van mijn golvende bedding mio nido algoso, En door algen overwoekerd, per noi le ninfe Zullen de nimfen vol liefde son tutte amor. Zijn voor jullie.

E uscendo fuori Wanneer ze uit de dai dolci umori, Zacht deinende golven spesso vantando Vandaan komen, van celebrando Huldigen en prijzen ze del vostro nome Onafgebroken l’alto splendor. Jullie naam.

Recitativo Recitatief L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Si, si, già che tu brami Ja, ja, zeker, als jullie willen dat ik ch’in queste sponde ad albergar prosiegua, Verder aan deze oevers verblijf, quivi mi rimarrò perfin ch’il sole Zal ik hier blijven, zolang de krachtige zon cinto di raggio lucido e giocondo Met haar vrolijke, schitterende stralen, feconderà con sua virtude il mondo. Verder de wereld blijft omringen.

16 17 La Virtù De Deugd Ed io che l’orme tu sieguo fedele, Sinds de Hemel jou heeft uitverkoren als mijn gezel, già che per mia compagna il Ciel t’elesse, Volg ik jouw pad vol vertrouwen, qui avrò le piante eternamente impresse. Hier zal ik eeuwig blijven.

Duetto Duet L’Età dell’Oro & La Virtù De Gouden Tijd & de Deugd Potrem fra noi la pace Laten we samen genieten van de vrede che tanto io bramo ognor, Waar ik voortdurend naar verlang e il ben che tanto piace En we zullen het geluk ervaren avrem del nostro amor. Van elkaar te houden. Dell’innocenza cara In dierbare onschuld godrà contento il cor, Zal ons hart vreugde genieten né più di sorte avara En nooit meer de ellende soffrir dovrà il rigor. Van een ongunstig lot moeten ondergaan.

Recitativo Recitatief La Senna De Seine Tutto muor, tutto manca, Alles sterft, alles verdwijnt, ma de’ bei fregi tuoi eterno è il lume. Maar de schittering van jouw sieraden blijft eeuwig bestaan.

L’Età dell’Oro De Gouden Tijd E’ver, ma pur del mio Dat is waar, maar de stralen era già estinto il raggio Van mijn schittering zouden nu reeds uitgedoofd zijn se tu no’l raccendevi. Wanneer jij ze niet opnieuw had aangewakkerd.

La Virtù De Deugd E il mio valore, Wanneer wij hier niet waren aangekomen, se qui non s’arrivava Zou ik nu nog steeds verkommeren in ellendige onverschilligheid in vil letargo affatto sen giacea, En men zou niet meer horen dan een verdrietige echo, e sol s’udia per qualche nero speco Desolaat uit de verte solinga rimbombarne afflitta un’eco. Uit een duister oord.

Aria Aria La Virtù De Deugd Vaga perla, benchè sia Hoewel de mooie parel dell’Aurora bianca figlia, De blanke dochter is van de dageraad, chiusa in sen d’una conchiglia Is ze, opgesloten in haar schelp, suo candor mostrar non sa. Niet in staat haar blankheid te tonen.

Cosi ancor se non si scopre Net zo kan dapperheid la virtù con nobil opre Zich niet openbaren in nobele heldendaden non ha vanto il suo valore, En kan het geen eer halen uit haar deugd resta inutile beltà. En blijft onbenutte schoonheid.

18 19 Recitativo Recitatief L’Età dell’Oro De Gouden Tijd L’Età dell’Oro Tal di me parlo ancora: Ik wens daar nog iets aan toe te voegen: donde saria l’immagin mia Hoe zou mijn beeld zo goed kunnen herleven op de wereld si rediviva al mondo Wanneer het licht van deze hemelen niet dat zou teruggeven se il sol di questo ciel con la possanza Door de kracht van hun koninklijke glans del suo real splender non mi rendea Dat wat ik, cio che da tanti secoli Vervuld van bittere pijn en verdriet, colma d’amaro duol mesta piangea? Zovele eeuwen heb beweend?

Aria Aria L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Al mio sen il pargoletto Hier zal ik met alleen maar melk quivi almen con labbra intatte Het nieuwgeboren kind voeden sol di latte io ciberò. Dat ik in mijn armen vasthoud.

E con spirto sol sincero, Met een zorgeloze geest non con torbido pensiero, En zonder enige sombere gedachte solo in pace il nutrirò. Zal ik dit kind alleen maar met vrede voeden.

La Virtù De Deugd Della ferrea stagion l’acuta asprezza Het bittere geweld van het ijzeren tijdperk ove del’aurea età s’alza il trofeo Hoeven we niet langer te vrezen più temer non si può. Daar, waar de Gouden Tijd heeft overwonnen.

L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Già che virtùde ancor Sinds de Deugd er ook voor heeft gekozen in sì nobil terren meco s’annida Met mij op deze edele plek te leven in dit wondermooie land, sempre in più bel soggiorno Zullen wij altijd genieten van de aangename lucht godremo aura soave e lieto giorno. En hier gelukkige dagen doorbrengen.

Duetto Duet L’Età dell’Oro & La Virtù De Gouden Tijd & de Deugd Qui per darci amabil pace Om ons gelukzalige vrede te schenken sempre chiaro il sol riluce, Schijnt de zon hier altijd helder e con En de vrolijke Iris Iride festante Toont ons haar ne l’addita in varia luce. In steeds wisselende kleuren.

La Virtù De Deugd Per goder l’antica pace Om mijn vroegere vrede te proeven questo ciel m’è scorta e duce Begeleidt en leidt mij de hemel e qui l’iride cangiante En toont de onvoorspelbare Iris me’l predice in varia luce. Mij de vrede in steeds wisselende kleuren.

20 21 Recitativo Recitatief La Senna De Seine Mà rimirate, amiche, Vrienden, aanschouw lo stuol de’ bianchi cigni, Deze blanke zwanen, delle mie rive abitator famosi, De beroemde bewoners van mijn oevers, ch’intorno a noi sen van volando. O come Om ons heen stijgen ze op in de hemel. cercan con dotto stile in dolci canti Aanschouw hoe ze trachten om met hun zoete gezangen alzar sul ciel di vostre glorie i vanti. De lof over jouw heldendaden de hemel in te zingen.

Aria Aria La Senna De Seine La Senna L’alta lor gloria immortale Hun verheven onsterfelijke lied su la nube innalza il volo, Vliegt omhoog naar de wolken e temer non sà tempesta. En vreest de storm niet.

Anzi tanto in alto sale, In tegendeel, hun lof gaat zo hoog de hemel in ch’offuscando i rai del sole Dat ze de zonnestralen tarten in suo cambio ella poi resta. En hun plaats innemen.

Recitativo Recitatief L’Età dell’Oro De Gouden Tijd O, di qual melodia non anch’intesa O, met een melodie die nog nooit iemand heeft gehoord questi canori cigni empion le sfere Vullen de zingende zwanen de hemelsferen col canto lor. Met hun gezang!

La Virtù De Deugd Con lor soavi accenti Met hun zoete melodieën rendono immoti infin nell’aria i venti. Brengen ze zelfs de wind tot bedaren.

La Senna De Seine Ma qui assise anch’un poco Laten we hier een poosje verwijlen s’attendon l’altre schiere En laat ons wachten op de anderen, di boscareccie De goden en godinnen van het woud, Dee, silvestri numi Van de naburige bossen, zodat we om ons heen dalle selve vicine, acciò d’intorno Terwijl we vrolijk dansen s’oda fra liete danze, Horen hoe blonde vlechten bedekt met groene laurier cinto di verde allor le bionde chiome, De eeuwige roem van de De Gouden Tijd bezingen. dell’aurea età sempre famoso il nome. Kom hier, Di queste selve venite o Numi. Jullie goden en godinnen van het woud.

L’Età dell’Orro De Gouden Tijd Correte, o Naiadi, Kom snel hier, waternimfen, da vostri fiumi; En verlaat jullie rivieren.

22 23 La Virtù De Deugd Scendete, Bergnimfen, Oreadi, Kom naar beneden, dagl’alti monti. Verlaat jullie hoge heuvels.

Coro a 3 Koor E voi, Napée, En jullie, nimfen in de weide, lasciate i fonti Verlaat jullie bronnen, e qui venite Kom hier liete a goder / danzar. Vrolijk met ons meedansen.

La Senna De Seine lrsuti Satiri En jullie, brutale saters, saltate celeri; Spring snel weg.

L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Correte rapidi En jullie, faunen, kom snel, Fauni con naccheri; Breng jullie castagnetten mee.

La Virtù De Deugd Perché si celebri Om onze vreugde il nostro giubilo. Mee te vieren.

Coro a 3 Koor Su, non ritardisi Kom, wacht niet langer, correte, correte, Kom snel, ch’ognun v’attende Want we wachten allen op jullie per festeggiar. Om samen feest te vieren.

24 25 Seconda parta Tweede deel

Recitativo Recitatief La Senna De Seine Ma già ch’unito in schiera Nu iedereen hier is samengekomen veggo un drappel si vago, il primo oggetto Is het onze eerste taak om de plaats siasi il girne colà dove risiede Te naderen waar, gezeten op zijn kostbare troon, in ricco soglio assiso De verheven ster woont, de grootste ster van Gallië. l’astro maggior che della Gallia è il lume. Laten we, wanneer we daar zijn aangekomen, Ivi giunti, l’omaggio di nostra fè gli si rinnovi. O come Onze trouwe toewijding weer aanwakkeren. O, aanschouw dal suo giovin sembiante uscir si vede Hoe van zijn jeugdige gelaat een straal scintillante quel raggio Afschijnt die weergaloos ch’a null’altro secondo De zee vernedert umilia il mare e fà tremare il mondo. En de hele wereld van schrik doet beven.

Aria Aria La Senna De Seine Pietà, dolcezza, Zijn gelaat fanno il suo volto; Is een en al mededogen en zachtmoedigheid. virtù grandezza Zijn hart spreekt fanno il suo cor. Deugd en grootsheid. Del bel pensiero Zijn nobele gedachten giustizia è duce, Worden geleid door gerechtigheid, che del suo impero En zijn glorie komt voort fassi splendor. Uit het gezag die ze over hem heeft.

Recitativo L’Età dell’Oro Recitatief Non si ritardi. A veder quel si corra De Gouden Tijd la di cui sacra fronte We mogen niet langer wachten, laten we ons haasten cinge di più corone alto diadema; Om hem te zien, wiens heilig aangezicht e con offrirle il nostro umil servaggio Is bekroond met de diadeem. fé gli si giuri in replicato omaggio. En laat ons terwijl we hem onze nederige diensten aanbieden Een eed zweren tijdens een nieuw eerbetoon.

La Virtù De Deugd S’inoltri il passo. Ecco colà già veggo Vooruit! Ik kan al I bel ricco edificio ove risiede Het prachtige bouwwerk zijn waar hij verblijft sopra l’eccelso soglio. Or qual tramanda Op zijn hoge troon. Zie hoe zijn paleis quel real tetto ancora Met zoveel schittering straalt en bij elk levend wezen un tal nobil splendor ch’in vano oggetto Hoe frivool dan ook sveglia tema ed amor, gioia e rispetto. Angst en liefde, vreugde en respect opwekt.

26 27 Aria Aria La Virtù De Deugd Stelle, con vostra pace di quel vostro splendor Sterren, sta mij toe, Uw schittering non son più amante. Brengt mij niet langer in verrukking Con più lucente face De schittering van het gelaat oscura il bel candor Van de grote vorst is zo groot il gran regnante. Dat uw klare oprechtheid erbij verduistert.

Recitativo Recitatief La Senna De Seine Vedrete in quest’eroe Van deze held die over Gallië regeert che Gallia regge e tutto il mondo onora En die door de hele wereld wordt geëerd, meraviglie non mai più viste ancora. Zal u wonderen zien die u nog nooit tevoren heeft gezien.

L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Senza giammai vederle, Zonder ze ooit te hebben gezien, le sanno ancor de’ più remoti lidi Kennen de onbekende landen, l’incognite contrade. Op de verste kusten hen, Se il sol ch’il ciel per ogni intorno ei gira Omdat de zon, die haar baan in de hemel verderzet, le narra altrui perché qui sol le mira. Van hun bestaan vertelt, want alleen de zon kan ze aanschouwen.

La Virtù De Deugd Quindi ogni dotto inchiostro Daarom schrijft elke auteur di si strani portenti ognor favella Voortdurend over zulke wonderlijke mirakels e un picciol orbe un sì bel suolo appella. En noemt zo’n mooie plek een ‘microkosmos van het universum’.

Duetto Duet L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Io qui provo sì caro diletto Hier heb ik van zoveel plezier genoten che mi fa per dolcezza languir. Dat het zoete verlangen mij doet smachten.

L’alta gioia si cara ho nel petto De grote vreugde die ik in mijn hart draag è piacer e pur sembra martir. Is een bron van plezier maar is tegelijk een marteling.

La Virtù De Deugd Qui nel seno ho sì tenero affetto Ik heb zoveel liefde in mijn hart che mi fa per contento languir. Dat ze me doet smachten van blijdschap.

La dolcezza che m’entra nel petto De zoetheid die mijn hart doordringt l’è un godere ma sembra morir. Is een genot die herinnert aan de dood.

28 29 Recitativo Recitatief La Virtù De Deugd Quanto felici siete, Gelukzalig zijn jullie, o spiagge avventurose, o spiagge apriche. Gelukkige kusten, overspoeld door de zon, Se rivedervi lice Want jullie kunnen zien, mercè del vostro nume Dankzij jullie beschermgod, nel bel volto terrena unite assieme De meest verbazende microkosmos van alle deugden d’ogni virtùte il più trascelto sceme. Samen verzameld op zijn mooi land.

Aria Aria La Virtù De Deugd La Virtù Cosi sol nell’ aurora Pas bij dageraad allor ch’il cielo indora Wanneer de hemel goud wordt spiegan la lor beltà vezzosi i fiori. Onthullen de sierlijke bloemen hun schoonheid. E il sol cosi vedrai Zo zal je ook de zon con suoi lucenti rai Met haar schitterende stralen fra gl’astri comparir pien di splendori. In al haar glorie zien verschijnen temidden van de sterren.

Recitativo Recitatief La Senna De Seine Ma giunti eccone innante We zijn nu op de plaats aangekomen dov’ei spirando e rnaestate e amore Waar hij, grootsheid en liefde uitstralend, luminoso risplende. In al zijn helderheid verder schittert.

La Virtù De Deugd O come assieme O! Hoe ze beiden één worden nel giovanil sembiante unisce a gara In zijn jeugdigheid: bellezza e maestade. Schoonheid en grootsheid.

L’Età dell’Oro De Gouden Tijd A simil vista Wanneer ik dit zie sento un soave affetto Word ik een aangenaam gevoel gewaar di tenero piacer colmarmi il petto. Van innig plezier dat mijn hart vervult.

Aria Aria L’Età dell’Oro De Gouden Tijd Non fu mai più vista in soglio Nooit tevoren heeft men op de troon ne pietà più maestosa Zoveel verheven vroomheid ne più nobil maestà. Of zoveel edele grootsheid gezien.

Tal non fù nel Campidoglio, Dit was er nog nooit op het Capitool, tal non l’ebbe il Greco impero, Het Griekse keizerrijk heeft dit nooit gezien, ne l’egual più si vedrà. En zoveel grootsheid zal men nooit meer opnieuw kunnen zien!

30 31 Coro a 3 Koor Il destino, la sorte e il fato Moge het noodlot en de goddelijke wil prenda leggi dal tuo cor. Hun wetten in jouw hart vestigen.

Si tu sempre in pace amato Wees altijd bemind in tijden van vrede e in guerra paventato En gevreesd in tijden van oorlog per amor, per maestà, Om jouw liefde, jouw grootsheid, per giustizia e per valor. Jouw gerechtigheid en jouw dapperheid.

32 33 muziek

Binnenkort in deSingel Ghislieri Choir & Consort olv. Giulio Prandi Rachel Redmond sopraan Marta Fumagalli alt

wo 12 okt 2016 / Blauwe zaal / 20 uur Giovanni Battista Pergolesi

€ 42, 32, 26 (basis) Missa in D € 32, 26, 22 (-25/65+) voor sopraan, alt en vijfstemmig koor € 8 (-19 jaar) Mottettone ‘Dignas Laudes gratis inleiding Annemarie Peeters in Resonemus’ gesprek met dirigent Giulio Prandi voor sopraan, alt, dubbel koor en 19.15 uur Blauwe foyer dubbel orkest www.desingel.be muziek T +32 (0)3 248 28 28 Desguinlei 25 B-2018 Antwerpen

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors