INFORMACJA

o stanie środowiska naturalnego

na obszarze Powiatu Żnińskiego

wraz z analizą stanu oraz działań ochronnych wód jezior w regionie Pałuk

(wynikająca z zadań Starosty Żnińskiego,

jako organu ochrony środowiska

i organu administracji geologicznej)

Żnin, sierpień 2017r.

Niniejsza informacja została sporządzona w oparciu o zadania wynikające z obowiązujących przepisów prawa, gdzie Starosta jest organem ochrony środowiska, jak również organem administracji geologicznej. Zadania te wynikają z przepisów m.in. ustawy o odpadach, prawa ochrony środowiska, prawa wodnego, prawa geologicznego i górniczego, ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach. Podstawowym celem ekologicznym na obszarze Powiatu Żnińskiego jest zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego regionu oraz zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności regionu Pałuk. Realizacja tego celu możliwa jest dzięki przyjęciu jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz określeniu rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do osiągnięcia celów.

Zasoby wodne i gospodarka wodno – ściekowa

Obszar Powiatu Żnińskiego posiada bogatą sieć hydrograficzną ze znacznym udziałem wód powierzchniowych w ogólnej powierzchni. Zasoby wodne w bardzo dużym stopniu decydują o konkurencyjności regionu, gwarantują ciągłość procesów przyrodniczych, decydują o walorach ekologicznych regionu i różnorodności biologicznej. Efektywne gospodarowanie zasobami wodnymi, ich ochrona, poprawa jakości i retencjonowanie powinno służyć zachowaniu walorów przyrodniczych powiatu, a tym samym stworzyć nowe warunki do użytkowania rekreacyjnego i rolniczego terenów do tego celu predysponowanych. Ochrona zasobów wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i nadmierną eksploatacją, zapewnienie ludności i gospodarce wody o odpowiedniej jakości to zadanie wynikające z obowiązujących przepisów prawnych należące do zadań Starosty. Instrumentami mającymi na celu kształtowanie, ochronę i wykorzystanie zasobów wód podziemnych i powierzchniowych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, są pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód. Powyższe pozwolenia stanowią przede wszystkim działania ochronne wód powierzchniowych, w tym jezior.

2

Tabela 1. Pozwolenia wodnoprawne /stan na dzień 31 lipca 2017r./ Rodzaj pozwolenia Ilość obowiązujących pozwoleń

Pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych oraz na pobór wód powierzchniowych 77 Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi 109 Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków przemysłowych 18 Pozwolenia wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych 171 Pozwolenia wodnoprawne na retencjonowanie wód, piętrzenie wód. 19

RAZEM 394 Źródło: Opracowanie własne, 2017r.

Wody podziemne

Większość zasobów wód podziemnych na terenie naszego Powiatu nadaje się do bezpośredniego wykorzystania na cele przemysłowe, gospodarcze, a na cele konsumpcyjne – po zastosowaniu prostych metod uzdatniania, polegających głównie na usuwaniu żelaza i manganu. Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają szczególnej ochronie, polegającej zwłaszcza na niedopuszczeniu do zanieczyszczenia tychże wód. W ramach pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód podziemnych ustalane są strefy ochrony bezpośredniej dla poszczególnych ujęć, polegające na wyłączeniu obszaru w promieniu 8-10 m od studni głębinowej z wszelkiego użytkowania, niezwiązanego z obsługą ujęcia. Natomiast strefy ochrony pośredniej obejmujące większy obszar, w oparciu o analizy hydrogeologiczne ustanawia Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Na terenach stref ochronnych mogą być zabronione roboty i czynności powodujące zmniejszenie przydatności wody ujmowanej lub wydajności ujęcia, m.in. wprowadzanie ścieków do ziemi i wód powierzchniowych, rolnicze wykorzystanie ścieków, składowanie odpadów, mycie pojazdów mechanicznych, budowa osiedli mieszkaniowych, zakładanie cmentarzy i grzebanie zwierząt. Decyzja o ustanowieniu stref ochronnych dla ujęć wody służącej do zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych staje się wiążącą dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

3

Na terenie Powiatu Żnińskiego występują poziomy wodonośne o charakterze użytkowym: czwartorzędowy, trzeciorzędowy i jurajski. Największe znaczenie użytkowe oraz największe zasoby ma poziom czwartorzędowy. Wody czwartorzędowe są podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę zarówno odbiorców indywidualnych jak i zbiorowych. Wody te stanowią bazę dla większości ujęć komunalnych i wodociągów wiejskich. Poziomy wodonośne systemu czwartorzędowego występują najczęściej na głębokości od kilkunastu do około 50 m. Wody piętra trzeciorzędowego to głównie wody w utworach piaszczystych miocenu i w piaszczysto-pylastych osadach pliocenu. Głębokość zalegania wynosi od 50 do 150 m. Wody z mioceńskiego poziomu wodonośnego są eksploatowane w gminach Gąsawa i . Poziom jurajski jest eksploatowany w niewielu miejscach. W rejonie Barcina i Piechcina związany jest z wapieniami i piaskowcami. Studnia wykonana w Piechcinie, ujmująca wody z piaskowca jurajskiego na głębokości 176-182 m ma wody o dobrej wydajności i wysokiej jakości (klasa Ib). Są to wody słodkie. Natomiast w okolicach Łabiszyna, wody jurajskie są silnie zmineralizowane, zwłaszcza podwyższona jest zawartość chlorków. Obszary występowania zasobów wód podziemnych o najwyższej wartości użytkowej powinny podlegać szczególnej ochronie, zwłaszcza na terenach pozbawionych osadów izolujących warstwę wodonośną od powierzchni terenu. Z tego względu wydzielono tzw. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, o zasobach znaczących w skali kraju, wymagające ochrony prawnej. Na terenie Powiatu Żnińskiego wyznaczono trzy takie obszary: 1) Zbiornik nr 138 - „Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka” - wody czwartorzędowe, wymagające najwyższej ochrony (ONO), zbiornik o ogólnej powierzchni 2100 km2. Wody zbiornika obejmują swym zasięgiem północno-wschodnie obszary Gminy Łabiszyn. 2) Zbiornik nr 142 - „Zbiornik międzymorenowy Inowrocław-Dąbrowa” - wody czwartorzędowe, zbiornik o powierzchni 340 km2, wody wymagające wysokiej ochrony (OWO). Wody zbiornika obejmują swym zasięgiem obszary gmin: Barcin - część południową i zachodnią, Gąsawa - część wschodnią, Łabiszyn - południowo-zachodnią i Żnin - część północno-wschodnią. 3) Zbiornik nr 143 - „Subzbiornik Inowrocław-Gniezno” wody trzeciorzędowe, wymagające wysokiej ochrony (OWO), zbiornik o ogólnej powierzchni 200 km2. Wody zbiornika obejmują swym zasięgiem obszary gmin: Gąsawa - część zachodnią, Janowiec

4

Wielkopolski - część północno-wschodnią, Rogowo - prawie cały obszar gminy bez południowo-zachodniego skrawka gminy oraz Żnin - centralny obszar gminy. Większość zasobów wód podziemnych na terenie powiatu nadaje się do bezpośredniego wykorzystania na cele gospodarcze, a na cele konsumpcyjne po zastosowaniu prostych metod uzdatniania.

Wody powierzchniowe – Jeziora Powiatu Żnińskiego

Na obszarze Powiatu Żnińskiego występują bardzo licznie wody powierzchniowe, a w szczególności dość licznie występują jeziora przede wszystkim w zlewni rzeki Gąsawki i rzeki Wełny, z liczną siecią kanałów i rowów melioracyjnych. Obszar powiatu znajduje się w 100% w zlewni rzeki Warty - w dorzeczu Odry.

Tabela 2. Ocena stanu czystości wybranych jezior na terenie Powiatu Żnińskiego Powierzchnia Objętość Lp Nazwa jeziora Zlewnia Klasa czystości (ha) (tys. m3) 1 Żnińskie Duże Gąsawka 431,6 29 493 poza klasą 2 Rogowskie Wełna 285,3 12 399 poza klasą 3 Zioło Wełna 248,7 14 715 poza klasą 4 Wolickie Noteć 243,5 11 889 poza klasą 5 Wolskie Wełna 185,0 20 971 II 6 Ostrowieckie Struga Foluska 159,6 10 173 III 7 Żnińskie Małe Gąsawka 135,1 3 063 poza klasą 8 Weneckie Gąsawka 131,7 6 601 poza klasą 9 Sobiejuskie Gąsawka 118,0 5 856 poza klasą 10 Biskupińskie Gąsawka 116,6 6 397 poza klasą 11 Chomiąskie Struga Foluska 102,2 9 961 II 12 Gąsawskie Gąsawka 99,0 7 727 poza klasą 13 Oćwieckie Wsch. Gąsawka 87,1 9 655 III 14 Kierzkowskie Struga Foluska 77,3 6 195 poza klasą 15 Skarbińskie Gąsawka 64,0 3 070 poza klasą 16 Foluskie Struga Foluska 62,4 6 520 III 17 Oćwieckie Zachodnie Gąsawka 55,6 3 291 III 18 Dobrylewskie Gąsawka 53,9 1 621 poza klasą 19 Godawskie Gąsawka 29,6 1 062 poza klasą Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji KP WIOŚ w , 2017r.

Wody powierzchniowe stanowiące własność Skarbu Państwa określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 roku w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną.

5

Tabela 3. Określenie rodzajów wód z terenu Powiatu Żnińskiego

śródlądowe wody powierzchniowe lub ich - rzeka Noteć z jeziorami: Przedecz, Modzerowskie, Długie, części, stanowiące własność publiczną, Brdowskie, Mielno, Gopło, Szarlejskie, Sadłogoszcz, Wolickie istotne dla kształtowania zasobów wodnych i ochrony przeciwpowodziowej - Kanał Górnonotecki

- rzeka Gąsawka z jeziorami: Dobrylewskie, Żnińskie Duże, Żnińskie Małe, Skarbienickie, Weneckie, Biskupińskie, Godawskie, Gąsawskie

- Kanał Nowonotecki dopływ Kanału Górnonoteckiego

- Potok Kołdrąbski (Kanał Kołdrąb) z jeziorami: Radeckie, Niedźwiady, Kołdrąbskie jako dopływ jeziora Zioło na rzece Wełnie

- Potok Uścikowski z jeziorami: Wolskie, Kaczkowskie – śródlądowe wody powierzchniowe lub ich dopływ jeziora Rogowskiego na rzece Wełnie części, stanowiące własność publiczną, istotne dla regulacji stosunków wodnych na - Stara Gąsawka dopływ jeziora Oćwieka na rzece Gąsawce potrzeby rolnictwa - Struga Bielawska dopływ Wełny

- Struga Pomorka I dopływ Gąsawki

- Struga Pomorka II dopływ Strugi Pomorka I

- Struga Ryszewska I dopływ jeziora Zioło na rzece Wełnie

- Struga Ryszewska II z jeziora Jędrzywie dopływ jeziora Zioło na rzece Wełna

śródlądowe wody powierzchniowe lub ich części, stanowiące własność publiczną, - rzeka Wełna z jeziorami Żernickie, Tonowskie, Rogowskie, Rogowskie Małe, Zioło istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, w stosunku do których uprawnienia Skarbu Państwa powierza się marszałkom województw Źródło: Opracowanie własne, 2017r.

Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych - jezior są przede wszystkim: ścieki przemysłowe, ścieki komunalne, zanieczyszczenia obszarowe pochodzące z terenów rolniczych i leśnych, wody opadowe z terenów miejskich oraz szlaków

6 komunikacyjnych. Poważnym zagrożeniem dla wód powierzchniowych są ścieki sanitarno-bytowe odprowadzane bez należytego oczyszczenia własnym systemem kanalizacji, szczególnie w miejscowościach korzystających z wodociągów gminnych lub wiejskich, a nie posiadających możliwości odprowadzania ścieków w sposób zorganizowany do oczyszczalni. W poniższych tabelach uwzględniono stan rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie objętym analizą:

Tabela 4. Odsetek mieszkańców Powiatu Żnińskiego korzystających z instalacji wodociągowej w latach 2013-2015 Gmina 2013 2014 2015

Barcin 94,8 94,9 95,0 Gąsawa 93,6 99,9 99,9 Janowiec 82,5 95,2 95,3 Wielkopolski Łabiszyn 85,4 92,4 92,4 Rogowo 96,6 99,9 99,9 Żnin 91,4 96,0 96,0

POWIAT 90,6 95,8 95,9 ŻNIŃSKI Woj. KUJ.-POM. 91,2 95,2 95,2 POLSKA 88,0 91,6 95,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych w aplikacji STRATEG, 2017r.

Tabela 5. Odsetek mieszkańców Powiatu Żnińskiego korzystających z sieci kanalizacyjnej w latach 2013-2015 Gmina 2013 2014 2015

Barcin 68,5 72,2 72,7 Gąsawa 40,1 42,0 42,9 Janowiec 49,1 51,6 51,6 Wielkopolski Łabiszyn 43,2 49,2 49,3 Rogowo 38,6 48,5 49,1 Żnin 63,7 64,1 64,6

POWIAT 54,6 59,0 59,3 ŻNIŃSKI Woj. KUJ.-POM. 66,1 69,1 69,6 POLSKA 65,1 68,7 69,7 Źródło: Bank Danych Lokalnych w aplikacji STRATEG, 2017r.

7

Analizując powyższe tabele można stwierdzić, że odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do kanalizacji sanitarnej jest niski w stosunku do gospodarstw posiadających dostęp do sieci wodociągowej. W ostatnich latach zrealizowano projekty polegające na rozbudowie infrastruktury kanalizacji z użyciem środków unijnych, np. w ramach ochrony zlewni rzeki Gąsawki. Istnieje jednak wyraźna potrzeba dalszych inwestycji w tym kierunku. Odsetek mieszkańców posiadających dostęp do kanalizacji, a co za tym idzie gospodarstw domowych jest niezadawalający, w stosunku do ilości gospodarstw domowych podłączonych do zbiorczych systemów wodociągowych. Przyczynia się to do konieczności stosowania zbiorników bezodpływowych, co w konsekwencji powoduje zanieczyszczenie wód podziemnych, zanieczyszczenie gleby i powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych. Brak prawidłowej eksploatacji zbiorników bezodpływowych (szamb), jak również nieszczelność zbiorników wpływa w sposób negatywny na zagrożenie zanieczyszczeniem ujęć wodociągowych wód podziemnych dla potrzeb zaopatrzenia mieszkańców w wodę pitną.

Zanieczyszczenia pochodzące z działalności rolniczej zawierające znaczne ilości biogenów (N i P), które spływają do cieków wodnych wraz z wodami opadowymi w sposób niezorganizowany z gruntów ornych, użytków zielonych oraz leśnych powodują niekorzystny wpływ na jakość wód powierzchniowych. Należy tutaj przytoczyć problem związany z rolniczym wykorzystywaniem ścieków, przede wszystkim gnojowicy i gnojówki. W obecnym stanie rzeczy nawożenie pól uprawnych tymi ściekami w sposób niekontrolowany jest potencjalnym zagrożeniem dla czystości środowiska, a zwłaszcza dla wód powierzchniowych i podziemnych. Konieczna jest więc zmiana istniejących przepisów dotyczących gospodarczego, rolniczego wykorzystania ścieków i odpadów organicznych. Powodem zanieczyszczenia wód jezior jest przede wszystkim powierzchniowy spływ zanieczyszczeń z otaczających je gruntów (szczególnie w zlewniach rolniczych), dopływ zanieczyszczeń z wodami cieków do nich wpływających, zrzut ścieków do mis jeziornych, nieuporządkowana, niekontrolowana gospodarka ściekowa na terenach przeznaczonych pod rekreację i zagospodarowanych „na dziko”, brak skanalizowania wsi i oczyszczalni przydomowych przy całkowitym zwodociągowaniu wsi. Głównym czynnikiem mogącym zapobiegać degradacji jezior jest likwidacja źródeł zanieczyszczeń i zmiana sposobu zagospodarowania zlewni bezpośredniej, m.in. przez zagospodarowanie zboczy rynny jezior znacznie zwiększające udział zadrzewień i zalesień.

8

W zakresie zagadnień związanych z ochroną wód powierzchniowych Starosta jest organem wydającym pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie do wód oczyszczonych ścieków, wód opadowych z zanieczyszczonych obszarów, wód popłucznych ze stacji uzdatniania wody. Zakłady odprowadzające ścieki zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi mają obowiązek uzyskania takiego pozwolenia. Zakłady wprowadzające ścieki do wód zobowiązane są budować, utrzymywać i eksploatować urządzenia zabezpieczające wody przed zanieczyszczeniem. Powyższe jest obwarowane obowiązującymi, dopuszczalnymi wskaźnikami ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych.

Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód, jak i odprowadzanie wód popłucznych oraz wód opadowych.  Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi - ilość 109 pozwoleń.  Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków przemysłowych – ilość 18 pozwoleń.

Nadmienić należy, że w zakresie gospodarki wodno-ściekowej istnieje ścisła współpraca z gminami na terenie naszego Powiatu, które to w myśl przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach kładą szczególny nacisk na budowę bądź też modernizację kanalizacji sanitarnej, a tym samym przyłączenie jak największej ilości nieruchomości do istniejącej kanalizacji sanitarnej i skierowanie ścieków na oczyszczalnię. Gminy Powiatu Żnińskiego posiadają już oczyszczalnie ścieków bądź też rozbudowują istniejące w celu zwiększenia ich przepustowości.

Gospodarowanie zasobami wodnymi Efektywne gospodarowanie zasobami wodnymi, ich ochrona, poprawa jakości i retencjonowanie powinno służyć zachowaniu walorów przyrodniczych powiatu, a tym samym stworzyć nowe warunki do użytkowania rekreacyjnego i rolniczego terenów do tego celu predysponowanych. Łagodzeniu nadmiernym skutkom suszy służą przedsięwzięcia realizowane przez Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku prowadzący regulację wód poprzez piętrzenie wody na ujściach jezior oraz piętrzenie wody zastawkami na ciekach wodnych, w wyniku czego przyrosty zasobów wody stanowią korzyści dla przyległych użytków zielonych i pól uprawnych.

9

Tabela 6. Zadania wykonane w latach 2015-2016 na urządzeniach melioracji podstawowych Rozmiar Lp. Nazwa zadania (km) Obręb, Gmina Zakres robót rzeczowy (km) Kanał Furmański w km Władysławowo, Nowe wykoszenie skarp i Dąbie dna z 1. 0+000 - 5+350 5,350 gm. Łabiszyn wygrabieniem, hakowanie 2. Kanał Ciągły w km 0+160 – Nowe Dąbie, Rzywno, wykoszenie skarp i 6,990 Władysławowo, dna z 7+150 gm. Łabiszyn wygrabieniem, 3. Kanał Kunowski Jeżewo, Łabiszyn Wykoszenie skarp 3,726 Gm. Łabiszyn z wygrabieniem , odmulenie dna 4. Potok Uścikowski Wiewiórczyn, Izdebno, wykoszenie skarp i 9,213 Wola gm. Rogowo, dna z Kaczkówko, Uścikowo gm. wygrabieniem, Żnin, Świątkowo gm. hakowanie Janowiec Wlkp. 5. Struga Pomorka I w km Jaroszewo, , wykoszenie skarp i , Sielec, dna z 0+000-21+685 i II w km Gorzyce, , wygrabieniem, 28,816 0+000-7+131 Paryż, , hakowanie Słębowo gm. Żnin 6. Rzeka Gąsawka w km m.Żnin, wykoszenie skarp i 5,572 28+160-28+600, 29+750- Gąsawa dna z wygrabieniem 32+150, 34+733-34+813, 43+711-43+818, 43+924- 43+974, 44+847-45+525, 46+308-46+380, 48+480- 50+225 7. Stara Gąsawka w km Oćwieka, Szelejewo, gm. wykoszenie skarp i 6,149 0+099-0+115, 0+315- Gąsawa, Złotniki, dna z wygrabieniem 0+504, 1+278-1+544, Grochowiska Szlacheckie, gm. Rogowo 1+838-3+751, 3+788-7-553 8. Rzeka Wełna w km 66+100 Wybranowo, Brudzyń, wykoszenie skarp i 19,336 – 70+437, 70+637 – Flantrowo, Janowiec dna z 70+970, 71+270 – 71+726, Wielkopolski, wygrabieniem, Włoszanowo, Zrazim, mechaniczne 71+926 – 71+985, 72+185 Żerniki, gm. Janowiec usuwanie namułu, – 77+400, 77+820 – Wielkopolski; Szkółki, umocnienie skarp 78+430, 82+360 – 83+785, Wiewiórczyn, Rogowo, 87+144 – 87+240, 87+635 Cotoń, Bożacin gm. – 88+220, 90+210 - 96+430 Rogowo 9. Struga Sadowiecka w km Gościeszyn, Cegielnia wykoszenie skarp i 4,541 0+000 – 3+600, 7+412 – gm. Rogowo dna z 8+353 wygrabieniem, hakowanie dna , usuwanie namułu

10. 2,856 Potok Kołdrąbski w km Rzym, Recz, Niedźwiady wykoszenie skarp i

10

0+000 – 0+368, 1+270 – gm. Rogowo; Kołdrąb dna z 3+089, 3+881 – 4+550 gm. Janowiec Wlkp. wygrabieniem, usuwanie namułu 11. Struga Bielawska w km Janowiec Wlkp., Bielawy, wykoszenie skarp i 5,145 0+510 – 1+000, 1+213- Janowiec Wieś, Posługowo dna z 5+868 gm. Janowiec Wlkp. wygrabieniem, usuwanie namułu Gałęzewo, Zalesie, wykoszenie skarp i 10,735 Ryszewo, Budzisław, dna z 12. Struga Ryszewska I w km gm. Rogowo wygrabieniem, 0+000-10+735 usuwanie namułu 13. Próg rzeka Gąsawka gm. Żnin Rozbiórka oraz 1,0 wykonanie (piętrzenie Jeziora umocnień Biskupińskiego) brzegowych 14. Rzeka Gąsawka km m. Żnin, gmina Żnin wykoszenie skarp i 5,572 Gąsawa dna z 35+300-35+482, 35+485- wygrabieniem, 35+666, 35+669-35+748, usuwanie namułu 35+761-35+868, 35+878- 35+990 Źródło: Opracowanie własne, na podstawie danych KP ZMiUW BT Inowrocław, 2017r.

Omawiając zagadnienia gospodarki wodnej nie sposób pominąć działalności Gminnych Spółek Wodnych. Zadaniem spółek wodnych jest utrzymanie urządzeń melioracyjnych w celu prawidłowej regulacji stosunków wodnych na gruntach rolnych. Zmniejszające się nakłady finansowe (składki członkowskie utrzymywane na tym samym poziomie, coraz mniejsza ściągalność oraz malejący udział finansowy państwa), powodują dekapitalizację urządzeń melioracyjnych szczegółowych i podstawowych, ich prawidłowe funkcjonowanie jest zagrożone, a obecna sytuacja finansowa spółek wodnych może doprowadzić je do upadłości i samolikwidacji.

Tabela 7. Urządzenia melioracji szczegółowych objętych działalnością Gminnych Spółek Wodnych na terenie Powiatu Żnińskiego: Obszar objęty Długość rowów działalnością /ha/ /km/ GSW Barcin 1210 54 GSW Gąsawa 2980 83,6 MGSW Janowiec 6334,2 186 GSW Łabiszyn 1337 137 GSW Rogowo 4735,23 98 GSW Żnin 9757 152 Źródło: Opracowanie własne, 2017r.

11

Aktualne rozwiązanie techniczne regulacji rzek zmierzają w kierunku renaturyzacji, tj. takiej regulacji rzeki, która ma na celu przywrócenie jej naturalnego charakteru. Uwzględnia się przy tym uwarunkowania gospodarcze, do których należy ochrona przed powodzią, zaspokojenie potrzeb rolnictwa, a także energetykę wodną. Sprowadza się to głównie do wykonania takich zabiegów technicznych, aby nadać rzece podobny charakter do rzek uznanych w danym regionie za naturalne.  Przeprowadzano prace regulacyjne rzeki Gąsawki w ramach zadania „Regulacja rzeki Gąsawki na odcinku Jezioro Żnin Małe – Jezioro Weneckie” o łącznej długości 1,5 km dla poprawy ochrony przeciwpowodziowej, retencji wody, a także wykorzystania dla celów żeglugi śródlądowej oraz w celu utworzenia szlaku turystyczno- pasażerskiego.  Przeprowadzano prace regulacyjne rzeki Wełny w obrębie Gminy Janowiec Wlkp.  Przeprowadzono prace regulacyjne cieków, w tym rzeki Gąsawki Leśnej na terenach objętych działalnością Nadleśnictwa Szubin i Gołąbki.  Regulacja rzeki Noteć od Pakości, poprzez gminy Barcin i Łabiszyn .

Na wodach płynących Powiatu Żnińskiego znajdują się budowle piętrzące zrealizowane ze względu na potrzeby nawodnień w rolnictwie, czy też w związku z regulacją cieków. • na rz. Gąsawka w km 35 + 990 poniżej jeziora Żnińskiego Małego, • na rz. Gąsawka w km 31 + 315 poniżej jeziora Żnińskiego Dużego, • na rz. Gąsawka w km 50 + 212 poniżej jeziora Oćwieckiego gm. Gąsawa, • na Starej Gąsawce poniżej jeziora Klepacz - Nadleśnictwo Gołąbki, • na rz. Wełna w km 78+026 poniżej jeziora Tonowskiego, • Kanał Górnonotecki w Antoniewie, w km 121,780 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, • Kanał Górnonotecki w Łabiszynie, w km 116,080 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, • na Strudze Sadowieckiej w km 8 + 350 na ujściu z jeziora Przedwieśnia, • na Kanale Ciągłym – dopływ Noteci, • na Kanale Kunowskim – dopływ Kanału Nowonoteckiego, • na Kanale Furmańskim – dopływ Noteci, • na rzece Gąsawka w km 26+229 poniżej jeziora Sobiejuskiego. 12

Budowle powyższe umożliwiają regulowaną gospodarkę wodną, a w szczególności: 1. Piętrzenie wód rzeki Gąsawka i retencjonowanie wód w piętrzonych jeziorach: Oćwieckie, Żnińskie Małe oraz Żnińskie Duże. 2. Piętrzenie wód na ujściu rzeki Wełna z jeziora Tonowskiego, pozwalające na utrzymanie wód gruntowych wokół jeziora oraz na odłów ryb i retencjonowanie dodatkowej ilości wody dla potrzeb miasta Janowca Wlkp. 3. Piętrzenie wód rzeki Noteć Górna na istniejącym stopniu wodnym w Antoniewie, położonym w km 121,780 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, w tym dla potrzeb małej elektrowni wodnej. 4. Piętrzenie wód rzeki Noteć Górna na istniejącym stopniu wodnym w Frydrychowie, w tym dla potrzeb małej elektrowni wodnej. 5. Piętrzenie wód rzeki Noteć Górna w km 116,080 drogi wodnej Warta - Kanał Bydgoski, rozrząd wody i prowadzenie gospodarki wodnej dla potrzeb małej elektrowni wodnej. 6. Piętrzenie cieku Struga Sadowiecka z jeziora Przedwieśnia w celu zapewnienia wymaganej pojemności jeziora i poprawy retencji gruntowej. 7. Piętrzenie wód cieku „ Kanał Ciągły” (gm. Łabiszyn). 8. Piętrzenie wód cieku „Kanał Kunowski” (gm. Łabiszyn). 9. Piętrzenie wód cieku „Kanał Furmański (gm.Łabiszyn) do nawodnień w rolnictwie. 10. Piętrzenie wody na rz. Gąsawka poniżej jeziora Sobiejuskiego.

Złoża kopalin i ich eksploatacja

Zasoby kopalin na terenie Powiatu Żnińskiego, w odniesieniu do całego województwa można uznać jako przeciętne. Na terenie Powiatu Żnińskiego występują złoża kruszywa naturalnego i część złoża wapieni. W Powiecie Żnińskim obecnie udokumentowano 17 złóż kruszywa naturalnego (piasek, żwir) o łącznych zasobach geologicznych bilansowych w ilości 3 125 160 ton. Są to kopalnie złóż kopalin pospolitych eksploatowane w oparciu o koncesje wydane przez Starostę Żnińskiego (obszar do 2 ha oraz 20 000 ton rocznego wydobycia). Obecnie

13 eksploatacja prowadzona jest w 17 kopalniach zlokalizowanych na terenie gmin: Barcin, Łabiszyn, Janowiec Wlkp., Rogowo, Gąsawa i Żnin.

Tabela 8. Wykaz złóż naturalnych (piaski i żwiry) eksploatowanych w oparciu o koncesje Starosty Żnińskiego. lp. Nazwa złoża miejscowość Gmina Stan złoża zasoby złoża /tony/ 1. OBUDNO I Obudno Gąsawa eksploatowane 324 520,00

2. JAROSZEWO III Jaroszewo Żnin eksploatowane 162 500,00

3. SADŁOGOSZCZ III Sadłogoszcz Barcin eksploatowane 236 886,00

4. NOWE DĄBIE V Nowe Dąbie Łabiszyn eksploatowane 194 507,00

5. NOWE DĄBIE VI Nowe Dąbie Łabiszyn eksploatowane 70 615,00

6. OBUDNO I/A Obudno Gąsawa eksploatowane 88 500,00

7. NOWE DĄBIE IX Nowe Dąbie Łabiszyn eksploatowane 166 460,00

8. NOWE DĄBIE VIII Nowe Dąbie Łabiszyn eksploatowane 157 456,00

9. GAŁĘZEWO II Gałęzewo Rogowo przygotowane do 75 000,00 wydobycia 10. GAŁĘZEWO I Gałęzewo Rogowo przygotowane do 91 000,00 wydobycia 11. JEŻEWO II Jeżewo Łabiszyn eksploatowane 373 230,00

12. ANNOWO II Annowo Gąsawa eksploatowane 379 790,00

13. ZŁOTOWO IV Złotowo Barcin eksploatowane 171 051,00

14. ZAŁACHOWO IX Załachowo Łabiszyn eksploatowane 37 867,00

15. ZŁOTOWO V Złotowo Barcin eksploatowane 240 371,00

16. ZAŁACHOWO VIII Załachowo Łabiszyn eksploatowane 111 910,00

17. ZŁOTOWO VI Złotowo Barcin eksploatowane 243 497,00

RAZEM 3 125 160,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PAG, 2017r.

14

Na terenie Gminy Barcin eksploatowane są wapienie i margle dla przemysłu cementowego i wapienniczego ze złoża Barcin – Piechcin – Pakość. Zasoby geologiczne bilansowane wynoszą 1026 238 tys. ton, w tym 590228 tys. ton zasobów przemysłowych. Złoże to jest eksploatowane obecnie metodą odkrywkową w dwóch kopalniach o głębokości do 150 m: Wapienno i Bielawy. Roczne wydobycie w ostatnich latach wynosi: ze złoża Barcin około 1,3 mln Mg, a ze złoża Piechcin około 3,5 mln Mg. Skała wapienna stanowi doskonały surowiec, wykorzystywany do produkcji wapna budowlanego i do produkcji cementu.

Tabela 9. Wykaz złóż naturalnych (piaski i żwiry) eksploatowane w oparciu o koncesje wydane przez Marszałka Województwa Kujawsko – Pomorskiego w latach 2012 – 2017 na terenie Powiatu Żnińskiego Pow. Lp. Nazwa złoża Miejscowość Gmina Zasoby złoża /tys. ton/ /ha/ 1 Gałęzewo III Gałęzewo Rogowo 17,2 717,4 2 Gałęzewo IV Gałęzewo Rogowo 7,7 360,2 3 Załachowo VI/A Załachowo Łabiszyn 3,7 324,7 Zalesie 4 Zalesie Barcińskie V Barcin 8,47 934,8 Barcińskie 5 Obielewo I Obielewo Łabiszyn 12,7 1 300,5

6 Nowe Dąbie X Nowe Dąbie Łabiszyn 17,3 4 823,3 7 Bożacin Bożacin Rogowo 6,4 163,5 8 Jeżewo III Jeżewo Łabiszyn 5,21 536,57 9 Obielewo II Obielewo Łabiszyn 9,37 571,16 10 Jaroszewo II Jaroszewo Żnin 6,68 528,97 Razem 10 261,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji Marszałka Woj. Kujawsko-Pomorskiego, 2017r.

Wyeksploatowane złoża poddawane są rekultywacji terenu, gdzie Starosta ustala kierunki i warunki przeprowadzenia rekultywacji i zagospodarowania terenu. Przeważającym kierunkiem jest rekultywacja w kierunku wodnym, rolnym lub wodno-rolnym. Ponadto ustalono kierunki rekultywacji terenów eksploatacyjnych i zagospodarowania terenu dla niżej wymienionych złóż.

15

Tabela 10. Kierunek rekultywacji złóż o zakończonej eksploatacji Kierunek Powierzchnia l.p. Nazwa złoża miejscowość Gmina rekultywacji rekultywacji 1. Nowe Dąbie II Nowe Dąbie Łabiszyn wodno-rolny 11,4 ha 2. Nowe Dąbie X Nowe Dąbie Łabiszyn wodno-rolny 17,3 ha ogółem 28,7 ha Źródło: Opracowanie własne na podstawie PAG, 2017r.

Ochrona przyrody i krajobrazu

Ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Celem ochrony przyrody jest: 1) utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; 2) zachowanie różnorodności biologicznej; 3) zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; 4) zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; 5) ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; 6) utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; 7) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

Tabela 11. Obszary prawnie chronione na terenie Powiatu Żnińskiego

Forma ochrony Nazwa Powierzchnia Lokalizacja przyrody

RÓWNINA 755.322 ha częściowo obejmuje Gminę Łabiszyn NATURA 2000 SZUBIŃSKO – ŁABISZYŃSKA

16

3 456,41 ha. obejmuje częściowo Gminę Barcin, Gminę Gąsawa, Gminę Rogowo oraz Gminę Żnin OSTOJA BARCIŃSKO- GĄSAWSKA

na obszarze Gminy Rogowo. Najważniejszym

elementem ochrony tego obszaru jest zespół Jezior Rogowskich 1700 ha jezior: Zioło, Rogowskie, Wolskie

Rodzaj ekosystemu: wodny i leśny

obejmuje dwa systemy jezior na obszarze gmin Gąsawa i Żnin. Pierwszy system to rynna zachodnia z jeziorami Żnińskim Małym Jezior Żnińskich 9017 ha i Dużym, Skarbienickim, Weneckim, Biskupińskim, Godawskim, Gąsawskim i OBSZARY Oćwieckim. Drugi system to rynna wschodnia CHRONIONEGO z jeziorami: Chomiąskim, Foluskim, KRAJOBRAZU Ostrowieckim i Kierzkowskim

Rodzaj ekosystemu: wodny i leśny

na obszarze gmin Żnin i Szubin. Obejmuje rynnę subglacjalną wykorzystywaną przez rzekę Gąsawkę oraz jeziora: Dobrylewskie, Jezior Żędowskich 1000 ha Sobiejuskie w Powiecie Żnińskim, Żędowskie, Wąsowskie, Skrzynka i Gąbińskie zlokalizowane w Powiecie Nakielskim.

łąka porośnięta Obręb ewidencyjny Pniewy Gmina Gąsawa,

wierzbą, brzozą z ,obręb leśny Szczepanowo, Nadleśnictwo samosiewu, nad Jez. 6,00 ha Gołąbki / Leśnictwo Balczewo Ostrowickim

Bagno 6,5 ha Miasto Barcin, Gmina Barcin UŻYTKI EKOLOGICZNE Bagno Obręb ewidencyjny Obórznia, Gmina Łabiszyn 0,38 ha Nadleśnictwo Szubin/Leśnictwo Gąbin

zarastające jezioro Obręb ewidencyjny Obórznia Gmina wraz z otaczającymi Łabiszyn je bagnami 19,59 ha Nadleśnictwo Szubin/Leśnictwo Gąbin

Rezerwat Długi Bród Stanowiska czapli siwej na obszarze Gminy

17

8,73 ha Rogowo, na terenie Nadleśnictwa Gołąbki

Rezerwat Mięcierzyn Rezerwat leśny. Położony na terenie Nadleśnictwa Gołąbki na obszarze Gminy 53,24 ha REZERWATY Rogowo

Rezerwat Gąsawka 12,88 ha Rezerwat leśny. Położony na terenie Nadleśnictwa Gołąbki na obszarze Gminy Rogowo

Rezerwat Ostrów Rezerwat leśny- las liściasty, z dużym Pszczółczyński udziałem lipy szerokolistnej. Położony na 16,80 ha terenie Nadleśnictwa Szubin na obszarze Gminy Łabiszyn

Źródło: Opracowanie własne 2017r.

Pomniki przyrody

Na terenie Powiatu Żnińskiego znajduje się ponad 160 pomników przyrody, wśród których przeważają pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje przydrożne, stanowiska roślin chronionych, głazy narzutowe. Wśród pomników przyrody wyróżnić można m.in. dęby szypułkowe, jesiony, jodły, akacje, modrzewie, sosny zwyczajne, lipy drobnolistne, wiązy, głazy narzutowe (2 szt.).

Gospodarka leśna

Tereny leśne na obszarze Powiatu Żnińskiego wg stanu na koniec 2016r. zajmowały powierzchnię 17 300,00 ha, w tym grunty leśne prywatne zajmowały 1 721,00 ha tj. 9,94 % ogólnej powierzchni terenów leśnych.

Dla porównania tereny leśne na obszarze Powiatu Żnińskiego wg stanu na koniec 2006 r. zajmowały powierzchnię 16 954,3 ha, w tym grunty leśne prywatne zajmowały 1 399,5 ha tj. 8,25 % ogólnej powierzchni terenów leśnych, a w 2001 roku powierzchnia terenów leśnych wynosiła 16 784,6 ha. Nastąpił więc wzrost powierzchni leśnej. W ostatnich latach obserwuje się wzrost powierzchni lasów prywatnych wynikający z realizacji programu zwiększania lesistości. Całokształt zadań związanych z gospodarką leśną w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa w imieniu Starosty realizowany jest przez Nadleśniczych Nadleśnictwa Szubin (gm. Łabiszyn, część gm. Żnin) i Nadleśnictwa Gołąbki (gm. Barcin, Gąsawa, Rogowo, Janowiec Wlkp., część gm. Żnin).

18

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom - POZWOLENIA EMISYJNE

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii. Eksploatacja instalacji lub urządzenia nie powinna powodować przekroczenia standardów emisyjnych. Oddziaływanie instalacji lub urządzenia nie powinno powodować pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Eksploatacja instalacji nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska oraz eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisję hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Instrumentami Starosty mającymi powyższe zapobieganie zanieczyszczeniom są, wynikające z przepisów prawa ochrony środowiska pozwolenia emisyjne dla instalacji oraz zgłoszenia organowi ochrony środowiska instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko. Ustalono rodzaje instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na: 1) wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; 2) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; 3) powodowanie hałasu; 4) wytwarzanie pól elektromagnetycznych. Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii wymagają instalacje powodujące:  wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,  wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,  wytwarzanie odpadów, o masie powyżej 1 Mg rocznie - w przypadku odpadów niebezpiecznych lub o masie powyżej 5000 Mg rocznie - w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne, Organ ochrony środowiska, w tym przypadku Starosta może udzielić pozwolenia:  zintegrowanego,  na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ( dotyczą głównie emisji dwutlenku węgla, dwutlenku azotu, tlenku węgla oraz pyłów),  na wytwarzanie odpadów,  wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi.

19

Tabela 12. Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii Ilość Rodzaj pozwolenia obowiązujących pozwoleń

Pozwolenie zintegrowane (obejmujące wszystkie sektory środowiska) 3 /Zakłady Przemysłu Wapienniczego Trzuskawica – Bielawy, Pepsi Cola General Bottlers Żnin, Partners Łabiszyn/ Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza 36 /m.in.Veola Energia Poznań SA (d. ZEC), Mapei, masarnie, Masfalt Bielawy, Wodbar Barcin, kotłownie osiedlowe, OFO Sp.zo.o , / Pozwolenia na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, w tym ścieki 127 przemysłowe / m.in. komunalne oczyszczalnie ścieków/

Pozwolenia na wytwarzanie odpadów /m.in. TIBRO Janowiec Wlkp., Kohler 34 Bovenkamp Żnin, przychodnie zdrowia, zakłady masarskie, warsztaty samochodowe, Frigo Logistic Żnin, Novago , Masfalt Bielawy/ Zgłoszenia instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia 91 /m.in. zakłady zbożowe, stacje magazynowania i przeładunku paliw, suszarnie zbóż/ Zgłoszenia instalacji wytwarzających pole elektromagnetyczne 93 / m.in. Orange, T-Mobile, Netia, Enea, Polkomtel/

Źródło: Opracowanie własne, 2017r.

Ochrona powietrza

Pomiary zanieczyszczenia powietrza, wykonywane były w Żninie, przy ul. Potockiego. Od 2008 roku prowadzone były pomiary zawartości w powietrzu pyłu PM10. W 2011 roku rozpoczęte zostały również pomiary z użyciem metody pasywnej stężeń związków grupy BTX, w tym benzenu. Stacja pomiarowa w miejscowości Żnin zlokalizowana we wschodniej części miasta na południe od jeziora Dużego Żnińskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. Na północ od stacji przebiega droga wojewódzka nr 251, natomiast na zachód od stacji w odległości ok. 1-1,5 km droga krajowa nr 5. Na stacji w miejscowości Żnin zlokalizowanej w strefie kujawsko-pomorskiej w roku bazowym (2010) odnotowano przekroczenia dopuszczalnego stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10. Najwyższe wartości na wszystkich stacjach występowały podczas niskich temperatur powietrza, co bezpośrednio pokrywa się z sezonem grzewczym. Średnia wartość stężeń z sezonu grzewczego jest 10 - 35% wyższa od średniej z okresu letniego. Z analizy danych wynika, że stężenia pyłu w Żninie znajdują się w zakresie 32,0-45,3 µg/m3. Dwukrotnie, tj. w 2009 i 2010 roku, wystąpiły przekroczenia rocznego poziomu dopuszczalnego. W 2011 roku wartość stężenia pyłu PM10 spadła, natomiast w 2012 roku

20 była na granicy normy. Drugim parametrem, dla którego wyznaczony został poziom dopuszczalny, jest stężenie dobowe. Poziom dopuszczalny dla doby wynosi 50 µg/m3 i zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, dopuszcza się jego przekroczenie 35 razy w ciągu roku. W 2012 roku poziom dopuszczalny był przekroczony w punkcie pomiarowym 25 razy, tak więc ustalony normatyw uważa się za dotrzymany. Próbnik do pomiaru stężeń BTX zamontowany został przy ul. Potockiego. W 2012 roku uzyskano następujące stężenia średnie roczne dla analizowanych substancji: benzen - 2,14 µg/m3; toluen – 2,63µg/m3; m+p-ksylen – 1,23 µg/m3; o-ksylen– 0,36 µg/m3; etylobenzen – 0,41 µg/m3. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, poziom dopuszczalny został określony tylko dla benzenu, dla którego średnia roczna wynosi 5 µg/m3. Na terenie Żnina poziom ten nie został przekroczony. W stosunku do roku 2011 wartość stężenia dla benzenu pozostała na podobnym poziomie (stężenie w 2011 roku – 2,0 µg/m3). Według wykonanej za 2012 rok oceny rocznej jakości powietrza atmosferycznego w strefach, z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin, wszystkie strefy w województwie kujawsko-pomorskim znalazły się w klasie C oraz z uwagi na ozon w klasie D2. Skutkuje to koniecznością sporządzenia programów ochrony powietrza. O zaliczeniu tych stref do niekorzystnej klasy C zadecydowały wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w pyle. Klasyfikacja stref ze względu na ochronę roślin okazała się bardzo korzystna dla strefy kujawsko-pomorskiej (jedynej w województwie podlegającej klasyfikacji) ze względu na SO2 i NOx, ponieważ uzyskała klasę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klasę C i D2. Program ochrony powietrza (POP) dla strefy kujawsko-pomorskiej (w skład wchodzi Powiat Żniński), w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy zanieczyszczeń w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wymaganej jakości powietrza. Aby ograniczyć emisję ze źródeł powierzchniowych konieczne jest wprowadzenie zmian w zakresie sposobu ogrzewania czy to w budynkach użyteczności publicznej czy zabudowie jedno- lub wielorodzinnej na terenie strefy. Ograniczenie emisji z tych źródeł można osiągnąć poprzez: - zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez termomodernizację budynków, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, - podłączenia

21 do lokalnych sieci cieplnych, - wymianę dotychczasowych kotłów węglowych na nowe o wyższej sprawności lub zastąpienie ich kotłami opalanymi gazem ziemnym lub olejem opałowym, albo zastosowanie ogrzewania elektrycznego. Ograniczenie emisji liniowej jest osiągane poprzez szereg działań m.in. modernizację stanu dróg, czy poprawę stanu technicznego pojazdów poruszających się po drogach. Poprawa stanu dróg wpłynie bezpośrednio na zmniejszenie wielkości unosu pyłu (tzw. emisję wtórną) z powierzchni drogi. W zakresie emisji punktowej, zgodnie z wydanymi pozwoleniami i decyzjami na emisję gazów i pyłów do powietrza, zakłady i przedsiębiorstwa zlokalizowane w strefie kujawsko-pomorskiej, muszą respektować postanowienia zawarte w tych dokumentach, a także dotrzymywać wielkości emisji dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniach. Realizacja planów inwestycyjnych przedsiębiorstw, takich jak: modernizacje kotłowni, modernizacja dużych obiektów energetycznego spalania paliw, wprowadzenie nowoczesnych i przyjaznych środowisku technologii, hermetyzacji układów technologicznych, modernizacji instalacji – w zakresie spełniania wymagań BAT i standardów emisyjnych pozwoli na sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń w dłuższej perspektywie.

Gospodarka odpadami

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Każda z gmin na swoim terenie odpowiada za zorganizowanie i prawidłowe funkcjonowanie systemu zbierania odpadów. Zasady jego funkcjonowania regulują uchwały poszczególnych rad gminnych dot. „Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy”. Obejmują one m.in. gromadzenie, zbiórkę, transport i unieszkodliwianie odpadów komunalnych. Brak takich działań powoduje zagrożenie niewydolnością systemu, co skutkuje wzrostem zagrożenia powstawania tzw. dzikich wysypisk lub pozbywania się odpadów w sposób nieuprawniony. Powstające na terenie gmin Powiatu Żnińskiego odpady to głównie odpady komunalne wytwarzane przez gospodarstwa domowe oraz firmy i instytucje.

22

Tabela 13. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku w poszczególnych gminach Powiatu Żnińskiego w latach 2012-2015 (kg/rok)

Gmina 2012 2013 2014 2015

Barcin 2821,31 2723,27 1901,47 2409,84 Gąsawa 782,48 809,22 969,46 771,18 Janowiec 1645,27 1281,69 1675,60 1870,70 Wielkopolski Łabiszyn 2020,67 1943,27 1988,22 2020,68 Rogowo 1449,71 1400,28 1579,71 1768,34 Żnin 5196,85 5154,90 5472,42 5809,67

POWIAT 13916,29 13312,63 13586,88 14650,41 ŻNIŃSKI Woj. KUJ.-POM. 465155,92 442235,07 444136,70 464838,54 POLSKA 8575433,11 8198782,18 8281206,05 8326069,70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bank Danych Lokalnych 2017

Do niedawna gospodarka odpadami prowadzona była w oparciu o składowiska odpadów komunalnych w Barcinie Wsi, Gmina Barcin, w Łysininie, Gmina Gąsawa, w Zrazimiu, Gmina Janowiec Wlkp., w Załachowie, Gmina Łabiszyn, w Rogowie, które zostały zamknięte i poddane rekultywacji oraz we Wawrzynkach, Gmina Żnin. Systemy gospodarki odpadami opierały się o istniejącą infrastrukturę i odpowiadały bieżącym potrzebom w tym zakresie. Powiększenie się obszarów zamieszkania wymusiło dostosowywanie systemu oraz poprawę jego dostępności. Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi jest system rozwiązań regionalnych, w których są uwzględnione wszystkie niezbędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych. Kluczową inwestycją z punktu widzenia gospodarki odpadami na terenie Powiatu Żnińskiego była budowa Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) w Wawrzynkach, Gmina Żnin. Wchodzi ona w skład Regionu Bydgosko-Toruńskiego, jako jedna z sześciu. Zapewnia ona mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów, przetwarzanie odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz składowanie odpadów.

23

Tabela 14. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku w poszczególnych gminach Powiatu Żnińskiego przypadających na 1 mieszkańca w latach 2012-2015 (kg/rok) Gmina 2012 2013 2014 2015

Barcin 187,9 181,1 127,2 161,8 Gąsawa 147,6 153,7 184,0 145,2 Janowiec 177,4 138,5 181,5 204,2 Wielkopolski Łabiszyn 206,9 197,7 200,9 203,5 Rogowo 209,4 201,9 228,1 255,6 Żnin 210,9 210,0 223,5 255,6

POWIAT 190,07 180,48 190,86 204,32 ŻNIŃSKI Woj. KUJ.-POM. 221,7 211,0 212,4 222,7 POLSKA 222,5 212,9 215,2 216,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bank Danych Lokalnych 2017

Środkami służącymi ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi zapobiegającymi i zmniejszającymi negatywny wpływ na środowisko oraz zdrowie ludzi wynikającymi z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi są instrumenty służące do tego celu tj. pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na transport odpadów, zezwolenia na przetwarzanie /dawniej odzysk/ odpadów. Uwzględniając powyższe w obecnym stanie rzeczy na terenie Powiatu Żnińskiego sytuacja przedstawia się następująco:

Tabela 15. Decyzje w zakresie wytwarzania, zbierania, transportu, przetwarzania odpadów Rodzaj zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami Ilość podmiotów posiadających obowiązujące zezwolenia

pozwolenia na wytwarzanie odpadów 29

zezwolenia na zbieranie i transport odpadów 42

zezwolenia na zbieranie odpadów 54

zezwolenia na transport odpadów 86

zezwolenia na przetwarzanie /dawniej odzysk/ odpadów 34

Źródło: Opracowanie własne, 2017r.

24

Należy wspomnieć również o likwidacji składowisk odpadów niebezpiecznych w miejscowościach Piastowo, Gmina Gąsawa (w 2005 roku) oraz Bożacin, Gmina Rogowo (I etap 2008r, II etap 2009r.). Ponadto, decyzjami Starosty, zlikwidowano składowiska odpadów komunalnych, niespełniających wymogów i standardów ochrony środowiska (Barcin Wieś, Załachowo, Gmina Łabiszyn, Zrazim, Gmina Janowiec Wlkp., Łysinin, Gmina Gąsawa oraz Rogowo) oraz określono zakresy przeprowadzenia rekultywacji ww. nieczynnych składowisk.

Podsumowanie

Podsumowując sprawozdanie należy stwierdzić, iż zasoby przyrodnicze środowiska są istotnym bogactwem i walorem Powiatu Żnińskiego. Na bazie tegoż bogactwa rozwija się gospodarka obszaru we wszystkich jej elementach, począwszy od rolnictwa, rybactwa i leśnictwa poprzez rozwój agroturystyki, a skończywszy na przemyśle. Nie zawsze środowisko jest elementem ochrony, a wręcz przeciwnie, było wykorzystywane do realizacji potrzeb doraźnych nie licząc się z konsekwencjami tych działań w przyszłości. Trzeba stwierdzić, że degradacja środowiska została zahamowana, ulega sukcesywnej poprawie. Jest to wynikiem m. in. wybudowania i rozbudowy oczyszczalni ścieków, rekultywacji dotychczasowych składowisk odpadów i powstaniu regionalnej instalacji przetwarzania odpadów oraz wdrażania systemu prawidłowej gospodarki odpadowej. Poprawy stanu środowiska należy również oczekiwać po podjęciu szeregu proekologicznych działań m.in. realizacji inwestycji związanych z modernizacją i racjonalizacją systemów cieplnych ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych źródeł energii, zmianą i unowocześnieniem technologii przemysłowych prowadzących do spadku emisji substancji zanieczyszczających do atmosfery.

Istotny udział w kształtowaniu stanu środowiska miały i mają działania inspekcji ochrony środowiska, sanitarnej i weterynaryjnej, do których zadań należy m.in. kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu i wykorzystaniu zasobów przyrody. Niejednokrotnie nakładane kary są umarzane na rzecz udziału w kosztach realizacji inwestycji zmierzających do usunięcia przyczyny szkodliwego oddziaływania na środowisko. Działalność instytucji i przedsiębiorstw wspierana jest funduszami pochodzącymi z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

25

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz środkami budżetowymi powiatu i samorządów gminnych. Edukacja ekologiczna i wzrost świadomości społecznej, a przede wszystkim działania inwestycyjne i pozainwestycyjne zarówno na szczeblu powiatu jak i gmin, w znacznym stopniu mogą przyczynić się do utrzymania pozytywnych tendencji na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego. Działania proekologiczne winny spowodować systematyczną i stałą poprawę stanu środowiska oraz wartości przyrodniczych regionu Pałuk.

Wiesław Rumel

Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa

26