ISSUE 2 ELECTION EDITION EDITORYAL APRIL - MAY 2019

sa mas matalinong pagboto para sa ang mga nilatag na plano ng mga kinabukasan ng ating bayan. patungkol sa mga isyung ito. HATOL SA BALOTA: Ayon sa Commission on Elections o Matuto na tayo at huwag na nating COMELEC, tinatayang nasa 60 milyong bigyang pagkakataong mamuno ang Pilipino ang boboto ngayong Midterm pulitikong sikat lamang sa pangalan elections. Pipili ang sambayanan pero isang magnanakaw at taksil SA NGALAN NG BAYAN ng gagawa ng mga batas at tunay na sa mamamayan. Huwag na iboto PAPALAPIT NA ANG ARAW NG Isang siklo muli ng pangako at reporma sa bayan. ang makasarili at mapang-abuso sa HALALAN. Sa Mayo 13, nakapusta sa pagkabigo. Wala nang iba pang mas Isang malaking oportunidad ang kapangyarihan at yaman. hatol sa balota ang ating magiging dehado sa ganitong mapanlinlang at halalang ito para suriin at husgahan Ang mamamayan ang tunay kinabukasan. mapang-aping siklo kundi ang mga ang mga pinuno natin. Panahon na may hawak ng kapangyarihan Mahaba na ang kasaysayan ng nasa laylayan ng ating bayan. na para maningil ng dapat para sa sa pagreporma ng ating bansa, sa pag-boto sa ating bansa. Ang panahon Kaya naman, karamihan sa mga mga mamamayan. Sa halalang ito, pamamagitan ng tamang pagboto. ng halalan ay tinuturing na ring ritwal mamamayan ay nawalan na ng tiwala kinukumpronta tayo ng isang malaking Makakaalpas lamang tayo sa tanikala ng demokrasyang panlipunan na at kumpyansa sa halaga at dulot ng patlang, sagot na sino ang dapat iboto. ng kahirapan, kung iboboto natin ang tinatamasa nating mga Pilipino. Iba’t- eleksyon. Pero kung malulugmok tayo Ano ba ang tamang boto? Sino ang pinunong dapat ibang pakulo ang nakasanayang paraan at magpapadaig, mas lalong magiging dapat maluklok sa pwesto? Maging Tayo ang tunay na lakas ng ng mga kandidato para ipalaganap ang suntok sa buwan ang ginhawa kritikal sa pagpili sa susunod nating bayan. Tayo ang magdidikta ng mas kanilang mga pangako. na pangarap natin. Isa pa ulit na mga pinuno. maaliwalas na direksyon para sa ating Ito na rin ang nakasanayang pagkakataon ang hatid ng eleksyon. Tinatalakay sa pahinang bayan. Tayo ang magbubuo ng bagong paniwalaan natin. Ngunit, pagkatapos Isa pang pag-asa ulit na huwag na nakapaloob ang iba’t ibang isyung pag-asa. ng halalan, lagi pa rin tayong bigo sa nating sayangin. Simulan sa tamang apektado ang milyong Pilipino. Ngayong resulta ng boto. pagpili ng pinuno. Kaharap natin halalan, lawakan ang pagtingin sa mga Sa pagkaluklok nila sa pwesto, ang tunay na hamon na makaalpas isyung kinakaharap natin at suriin burado at limot na ang sa bulok na siklo nang huwad na mga mayayabang na pangangampanya at tumungo na pangako sa entablado ng kampanya. Hindi pala totoo ang pinangakong pagbabago. 2 | DIGNIDAD ISSUE 2 | APRIL - MAY 2019

EKONOMIYA RUMARAGASANG EPEKTO NG T.R.A.I.N NG PILIPINAS ANONG NAGBAGO? NOON NGAYON PARA KANINO? Ang mga Wala na ring minimum wage personal na Lapat at Saliksik ni Mikhaela Dimpas earners ay buwis sa kita ang walang personal sumusweldo ng ANG TAX REFORM FOR ACCELERATION AND ang tumataas at hindi makontrol na inflation rate. na buwis sa kita. P250,000 kada Inclusion (TRAIN) Law ay isang programa ng gobyerno Noong January 2018 ang inflation rate ay 3.4%, noong taon. na naglalayong pasimplehin ang sistema ng buwis sa Oktobre 2018 ay tumaas sa 6.7%, nitong January 2019 bansa. ay bumagal na ito sa 4.4%. Tataas ang presyo ng mga bilihin dahil sa Sa ilalim ng TRAIN, bababa ang income tax o Ayon sa IBON Foundation, nawawalan ng P2,500 pagtaas ng iba't-ibang buwis kagaya ng personal na buwis sa kita upang tumaas ang nauuwing hanggang P6,800 ang 60 million na pinakamahihirap sa produktong petrolyo. Lahat ng Pilipino sweldo ng mga manggagawa. Ngunit babawiin rin ito na Pilipino dahil sa inflation rate na ito. ay makakaranas nitong pagtaas na ito. sa pagtaas ng buwis sa ilang bilihin at produktong Sagot naman ng gobyerno sa dagdag na gastos at petrolyo. at epekto ng TRAIN ay ang P200 na cash transfer kada Sa loob ng limang taon, ang kita na makukuha sa buwan para sa mga mahihirap na pamilya. Dismayado EH, ANO NGAYON? Ang mga mahihirap na pamilya TRAIN Law ay gagamitin upang pondohan ang mga ang ilang mga mambabatas at grupo dito dahil kahit ang makararamdam ng matinding epekto ng TRAIN proyektong gaya ng Build, Build, Build, pag-upgrade na ilan ang bilang ng bata sa pamilya ay pare-pareho Law dahil noon pa man ay hindi na nababawasan ng imprastraktura ng militar, at pag-sagot sa targeted ang kanilang matatanggap. ang kanilang sweldo dahil wala silang income cash transfer na subsidiya para sa mahihirap na pamilya. Bati naman ng gobyerno na umuunlad raw ang tax. Ngayon, kahit na walang dagdag sa kanilang Ang proyekto ay nakatanggap ng batikos mula sa ekonomiya ng bansa dahil sa 7% na pagtaas ng GDP mauuwing sweldo ay parte na sila ng magbabayad iba’t-ibang panig dahil sa diumano’y pagsagasa nito sa noong 2017 bago maging 6.2% na lamang noong 2018. ng mas mataas na presyo ng bilihin. mga mahihirap. Naramdaman ng malaking porsyento Dagdag pa dito ay ang pangako ng mga imprastraktura ng populasyon ang pagmahal ng bilihin gaya ng bigas, na ipinangutang rin sa Tsina. sardinas, mantika, at iba pa. Mula Enero 2018, tumaas Sapat na ba ang pag-unlad at mga pangako upang MAGKANO NA SA naman ang presyo ng bigas. masagasaan ang malaking porsyento ng mamamayang Dagdag pa sa tumataas na presyo ng bilihin ay Pilipino? TINDAHAN NI ANSABEH NG MGA KANDIDATO? ALING NENA? DIESEL GAS P43.40 P52.69 Noon: P38.40 Noon: P48.60 KEROSENE: P51.09 ANO RAW? Dahil sa TRAIN, tumaas ng P5.04 ang isang litro ng diesel, P4.09 ang isang litro ng gas, at P4.48 kada litro ng kerosene. Ang pagtaas nito ang isa sa mga malaking dahilan kung bakit tumaas rin ang presyo ng mga pangunahing bilihin. P44.00 SAAN AABOT ANG P300.00 MO? kada kilo P60.00 P300.00 kada buwan Noon: P40.00 Noon: P50.00 ngayon 2019 ang sagot ng BIGAS ASUKAL gobyerno sa dagdag na gastusin ng mahihirap na P160.00 P240.00 pamilya dahil sa TRAIN Law. kada kilo kada kilo Noon: P140.00 Noon: P235.00 MULA NOON HANGGANG NGAYON. Sa mukha ng P537.00 P1,196.00 ISDA LIEMPO Daily minimum Nakabubuhay na sweldo tumataas na bilihin, kakulangan sa trabaho, at kawalan (Datos mula sa IBON Foundation at ) ng suporta sa mga social services, tangan parin ng wage para sa pamilyang may 6 mga tao ang panawagan para sa libre at abot-kayang na miyembro serbisyong panlipunan. 3 | ELECTION EDITION ISSUE 2 | APRIL - MAY 2019

Pinasa noong 2006 ang Republic Act (RA) 9344 o ang Juvenile Justice and Welfare na nagtatanggol sa KARAPATAN NG karapatan ng mga “children in conflict with the law (CICL).” Naka-saad dito na edad 15 pataas lamang ang maaring ikulong o MGA PILIPINO magkaroon ng criminal Lapat ni Chrixy Paguirigan, Saliksik nina Atty. Melisa Comafay at Tricia Buendia liability. Kaakibat ng batas na ito ay ang pagbigay TUNAY NA BILANG NG BIKTIMA SA GIYERA KONTRA sa mga CICL ng DROGA, HINDI PADIN MALINAW “intervention program.” Ngunit nito lamang Enero pagpatay ay may kinalaman sa ipinagbabawal na droga. 2019, pinasa ng mga mambabatas Bagamat ang naging epekto ng drug war ay ang pagbaba sa mababang kapulungan ang House ng bilang ng gumagamit ng ipinagbabawal na droga, Bill 8858 sa botong 146-34. Hangad nito na baba-an ang ‘minimum age of madami namang mamamayang Pilipino ang ngayo’y responsibility of children in conflict with natatakot dahil sa pamamaraang ginamit ng gobyerno. the law na mula 15 ay maging 12. Sa palagay ng mga sumagot sa survey ng Social Weather Stations, kadalasan ang mga nagiging target ay mga mahihirap lamang. HOUSE BILL 8858 MINIMUM AGE OF CRIMINAL RESPONSIBILITY

81,919 127,041 24 150 2018 ANTI-DRUG 2019 ANTI-DRUG REFORMATION ANG NAKAPAG OPERATIONS OPERATIONS CENTERS TAPOS ANG BILANG NG NAMATAY SA GIYERA kontra droga simula noong 2016 na CLEARED 12,000 BARANGAYS pag upo nang Pangulong Rodrigo 6,222 5, 281 11,080 DRUG RELATED KILLINGS DRUG RELATED KILLINGS BILANG NG NAMATAY SA WAR ON DRUGS AYON UNCLEARED Duterte ay hindi padin malinaw. DRUG PERSONALITIES/HOMICIDES DRUG PERSONALITIES/HOMICIDES SA HUMAN RIGHTS DEFENDERS 21,974 BARANGAYS Ayon sa 2018 #RealNumbersPH report ng Philippine National Police at Philippine Drug Enforcement Agency: 4,075 na DEATH PENALTY: KASAYSAYAN AT POSIBLENG PAGBALIK ang drug-linked killings at 2,467 drug Sya Buendia related homicide incidents sa 81,919 anti- Ang pagbigay parusa sa paraan ng solusyon sa pagbaba ng krimen. sa usapang ito. Lahat ng nasa illegal drug operations na naisagawa. kamatayan o “bitay” ay isinasagawa na Sa ilalim ng kasalukuyang Presidente partido ng , kabilang Ngunit sa pinaka bagong salaysay sa Pilipinas bago pa man tayo masakop Rodrigo Roa Duterte, kaugnay sa ‘War sila Diokno, Gutoc, Alejano, at ngayong 2019, isinaad na nasa 5,281 lamang ng mga banyaga. Nag-patuloy ito on Drugs’ pilit ibinibalik ang Aquino ay tutol sa muling pagbalik ang naging biktima ng mga operasyon. hanggang sa pagdating ng mga Kastila sintensyang bitay. nang nasabing parusa. Ang partido Ilan sa mga human rights groups ay umapila at nahinto lamang noong taong 2006. Nasa huling pagbasa na ng administrasyon kabilang sila sa hindi nagtutugmang mga datos at sinasabing Noong administrasyon ng dating sa House of Representatives Dela Rosa, Tolentino, at Ejercito kung tutuusin, aabot na sa higit kumulang Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ang panukalang-batas ay bumoto na sangayon dito. 12,000 na ang biktima ng ‘War on Drugs’ ayon sa naihinto ang parusang bitay dahil sa patungkol sa bitay para sa datos na nailabas ng mga ahensya ng gobyerno. pagsang-ayon ng Pilipinas sa usapan ng mga krimen dahil sa droga. Nalalapit na ang eleksyon ngunit wala United Nations patungkol sa “Second Sa Senado naman, pading opisyal na bilang ng mga taong Optional Protocol to the International nakikita na ang panukalang- P60.00 nabikitma o na-apektuhan ng ‘War on Drugs.’ Covenant on Civil and Political Rights” na batas ay hindi ipapasa ng Hindi padin nag tu-tugma ang mga datos na Noon: P50.00 nag-tatangka na alisin ang death penalty. karamihan sa mga senador. ipini-prisinta ng iba’t ibang grupo o ahensya. Ang usapang pagbalik sa kaparusahang Ang pagtutol ay mas lalong Sa isa namang pag-aaral na lumabas noong bitay ay muling umugong sa panahon pinalakas ng Commission Hulyo ng 2018, lumabas na “kung bibilangin ang ni Pangulong Benigno Aquino III. on Human Rights dahil ang P240.00 mga kaso ng namamatay na may kinalaman sa kada kilo Ngunit ang nasabing pangulo ay parusang kamatayan ay laban ipinagbabawal na droga araw araw mula noong tumutol at umaming “kailangan muna sa mga mahihirap; idagdag pa Noon: P235.00 umupo ang kasalukuyang Presidente, umaabot ayusin ang ating justice system.” Mas dito ang pag-aaral na may 71.77% ng halos 33 ang namamatay sa isang araw.” pinagtuunan nang pansin ang nasabing ng mga maling hatol sa korte. Sa kabila nito, idinidiin padin ng kapulisan reporma dahil hindi naniniwala ang Sa papalapit na senatorial eleksyon, na hindi naman daw lahat ng kaso ng administrasyong Aquino na bitay ang hati ang posisyon ng mga kandidato 4 | DIGNIDAD ISSUE ISSUE2 | APRIL 2 | APRIL- MAY 20192019 SINO ANG HALALAN 2019 DAPAT IBOTO?

GARY ALEJANO BAM AQUINO Laban ng United Nationalist Party Magdalo Demokratikong Pilipino Liberal Party Alliance (UNA) Nacionalista Party 1st term, running 1st term, running 1st term, running 1st term, running Senatorial Term N/A for 2nd term for 2nd term for 2nd term for 2nd term War on Drugs Womens Rights TRAIN Law Review called China to respect Territorial Dispute arbitral ruling passed bills to improve K-12 K-12 Death Penalty Sin Tax N/A N/A Political Dynasty

NERI COLMENARES BATO DELA ROSA JV EJERCITO LARRY GADON Nationalist People’s Makabayan Bloc Hugpo ng Pagbabago Coalition Pwersa ng Masang Pilipino Kilusang Bagong Lipunan Party 1st term, running for 2nd N/A N/A term Running for 3nd term N/A Senatorial Term War on Drugs Womens Rights TRAIN Law Territorial Dispute K-12 Death Penalty Sin Tax Political Dynasty 5 | ELECTION EDITION ISSUE 2 | APRIL - MAY 2019

Lapat ni Hannah Nera 6 | DIGNIDAD ISSUE 2 | APRIL - MAYDIGNIDAD 2019 ESTADO NG TRABAHADOR ALAM MO BA: MGA Lapat ni Amanda Lingao, Saliksik nina Benjie Aquino at Atty. Lorenz Dantes INFORMAL WORKER Gobyerno, bigong wakasin Informal sector worker ka ba? Tinatayang 38% o halos dalawa sa limang trabahador na Pinoy ay informal sector worker. Sila ang mga indipendiyente at hindi namamasukan ang kontraktwalisasyon “The moment I na trabahador, o maliit na distribyutor ng mga Ang pagwakas sa kontraktwalisasyon establisamiyento ang kumukuha ng assume the presidency, paninda o serbisyo. Kasama dito ang mga manginigsda, tricycle driver, maninida sa kalye, at ay kabilang sa mga repormang mga emplayado mula sa ahensya. contractualization will iba pa. ipinangako ni Pangulong Rodrigo Dahil kontraktwal, ang mga stop” Ano ang isyu? Dahil hindi kabilang sa pormal na Duterte habang nangangampanya trabahador na ito, madalas ay di sila Pangako ni Duterte habang nakakatanggap ng benipsyo, tulad ng ekonomiya, karamihan sa mga trabahador sa sa pagka-Presidente noong 2016. nangangampanya sa pagkapangulo impormal na sektor ay di sakop ng mga batas Tatlong taon makalipas ang kaniyang SSS registration, holiday pay, at 13th nuong 2016 o polisiya na prinoprotektahan ang karapatan pagkahalal, wala pa ring batas na month pay. ng karaniwang trabahador. Hindi rin sila napapasa upang ipagbawal ito. Bukod pa rito, walang seguridad nakakatanggap ng mga benepisyo na nakukuha ng mga regular na emplayado sa kompanya. Bukod Sa halip, naglabas lamang ng trabaho ang mga kontraktwal na empleyado na raw ang na- pa dito, madalas mas mababa ang kanilang kita at ang Department of Labor and na trabahador dahil kahit kailan ay regularize noong 2018, ayon sa wala silang seguradid sa trabaho. Employment (DOLE) noong Marso maaaring hindi i-renew ang kanilang DOLE. Sa kabila nito, nauna nang 2017 ng isang department order (D.O.) kontrata. Kaya’t bagamat itinuturing ihinayag ni DOLE Sec. Silvestre Bello May solusyon ba dito? May iba’t ibang bersyon ng panukalang Magna Carta for Workers in the na ipinagbabawal ang labor-only ng Malacañang ang E.O. na katuparan III na hindi raw possible ang tuluyang Informal Economy na naglalayong protektahan contractualization o 5-5-5. ng pangako ng Presidente, marami pagbawal ng lahat ng porma ng ang karapatan nga mga trabahador sa impormal Ito ay isang porma ng ang nagpahayag ng pagka-dismaya kontraktwalisasyon, lalo na’t may na ekonomiya. mga kaso kung saan ito ay legal. kontraktwalisasyon kung saan dahil inuulit lang raw nito ang Ano ang laman ng Magna Carta? Kabilang sa ang mga emplayado ay nabibigyan nakalagay sa Labor Code. Upang sanggain ang mga mga probisyon nito ay ang paglikha ng mga ng kontratang tig-limang buwan Ayon sa mga grupo ng mga kritiko, inirason na lamang ng ahensya na tutugon sa pangangailangan ng upang maiwasan ang pag-regularize manggagawa, hindi ito sapat upang administrasyon na may Security of mga informal sector worker. Inuutos rin nito ang pakikipagtulungan ng ahensya sa lokal na sa kanila. Sinundan ito ng isang solusyunan ang isyu, lalo na’t dahil Tenure Bill na nakahain sa Kongreso, gobyerno upang magtalaga ng mga lugar kung executive order (E.O.) mula sa hindi nito ipinagbabawal ang lahat ng na naglalayong bawasan pa lalo ang saan maaring magtrabaho ang mga informal Presidente na idinidiin ang laman sa porma ng kontraktwalisasyon. Iba rin kontraktwalisasyon. Aamyendahan sector workers. D.O. raw ang E.O. na pinirmahan ng Pangulo ng panukala ang ilang parte ng Napasa na ba ito? Maraming bersyon na ng Magna Base sa datos ng Philippine sa bersyon na napagkasunduan nila Labor Code upang baguhin ang Carta ang nakasalang sa ika-17 na Kongreso, ngunit Statistics Authority mula 2017, kasama ang DOLE. mga probisyon na pinapayagan ang wala pa sa mga ito ang naipapasa. mahigit kalahati o 54.7% ng mga Sa kasalukuyan lampas 400,000 kontraktwalisasyon. 7 | NEWSELECTION / COLUMN EDITION / COMICS ISSUE 2 | APRIL - MAYDIGNIDAD 2019 SIPAT

PAGHILOM Ni Bishop Pablo Virgilio “Ambo” David DIYAMANTE O PUWET NG BASO? KAGITINGAN AT MALASAKIT BRENDA GRIFON ANG MAHUSAY NA PAGPILI NG MGA This year’s Day of Valor is not only for the courageous and the martyrs. It is also for the compassionate. MISEREOR, meaning bagong pinuno para sa ating bayan ay compassion, joined IDEALS and partner organizations to celebrate the Day of Valor with communities. These women, men, walang ipinagkaiba sa pagkilatis sa and children may have lost their loved ones, but the Church, advocates, and organizations are working together to provide bato ng alahas. a ray of hope as they help restore the lives of the disadvantaged. True heroism doesn’t just reside in the crossfires. It is Kung minsan, ang sa tingin mo'y in giving the simplest joy through selfless service and the arts. It is more evident in loving one’s neighbor and standing makislap at napakamahal, ang together to fight for justice and a life of dignity. akala mo'y namumukod-tangi at kamangha-mangha, ang binayaran mo ng napakalaking halaga, ay puwet lang pala ng baso. Kaiingat, kabayan. Maraming nang manggagantso ngayon. At kung nagpaloko ka at nagbayad nang mahal para sa alahas na huwad pala, e di... magdusa ka. Hindi ako nagbibiro. Marami na tayong pagdurusang naranasan bilang isang bayan dahil sa ating mga pagkakamali ng pagkilatis. Kung naloko ka man ng mga manggagantso, kung nagbayad ka nang mahal para sa puwet ng baso, ang aral na natutunan, iyon ay diyamante rin naman. Paandarin natin ang mga diyamanteng natutunan mula sa kasaysayan.

May mga nais ka bang itanong kay attorney? mag-text lang sa 0966 760 9397 o mag-pm sa ideals inc. facebook page.

EDITOR-IN-CHIEF Dada Grifon LAYOUT Mikhaela Dimpas WRITERS AND RESEARCHERS Amanda Lingao, Chrixy Paguirigan, Tricia Buendia, Mikhaela Dimpas, Atty. Melisa Comafay, Atty. Lorenz Dantes, Benjie Aquino CARTOON Vladimir Usi, Luke Perry Saycon EDITORIAL STAFF 8 | DIGNIDAD ISSUE 2 | ELECTION EDITION | APRIL - MAY 2019