Regioverkenning Westelijke Mijnstreek

17 november 2017 - concept Annet Joustra, Robuust Evelien Heinrich, Robuust Regioverkenning WM

Doel Meer inzicht krijgen in specifieke kenmerken en mogelijke knelpunten tav de Triple Aim doelen (gezondheid, kwaliteit van zorg en kosten) in Westelijke Mijnstreek (WM), die aanknopingspunten kunnen bieden om samenwerking en een programma en/of projecten op te starten.

Vragen: • Hoe is de gezondheid van de inwoners? • Wat zijn beïnvloedende factoren in Westelijke Mijnstreek? • In welke gemeenten is de gezondheid beter of minder goed? Of is sprake van een opeenstapeling van risico’s? • Wat is bekend over de kwaliteit van zorg? • Zijn hier aandachtspunten? • Hoe staat het met de kosten van de zorg/welzijn? GELIJKE OF LAGERE KWALITEIT POPULATIE STIJGT

• Levensverwachting: vanaf geboorte, vanaf 65+ jaar, • Effectief: behandeling en herstel volgens • Per financieringsbron: AWBZ, ZvW, gezonde levensverwachting protocol, richtlijn of (keten)afspraak aanvullend, overig • Ervaren gezondheid • Cliëntgericht: cliënttevredenheid • Per ziekte/aandoening: • Kwaliteit van leven: 0-10 schaal • Veilig: incidentmeldingen (bv vallen/ gemiddelde zorgkosten per cliënt • Zelfmanagement: regie over eigen leven, decubitus/ infecties), complicaties, • Per sector: huisartsen, ouderenzorg, gezondheidsvaardigheden polyfarmacie ouderen ziekenhuizen, farmacie, GGZ, overige • Participatie: onderwijs, werk, informele zorg, • Tijdig: telefonische bereikbaarheid, • Volume: aantal 1e lijns behandelingen, arbeidsongeschikt, eenzaamheid wachtlijst, wachttijd hulp/bezoek/opname poliklinische behandelingen, klinische • Leefstijl: roken, alcoholgebruik, gewicht, bewegen • Efficiënt: heropnames, spoedconsulten opnames, SEH-bezoek, HA- • Fysieke beperkingen: mobiliteit, zien, horen • Toegankelijk: reistijd HA-post, SEH, acute postbezoek, ziekenhuisopnames • Voorkomen en gecorrigeerde sterfte aandoeningen: verloskunde kanker, astma/COPD, hart/vaatziekten, artrose, depressie, dementie, niet-natuurlijke oorzaken KENMERKENKenmerken inwoners:INWONERS • Multimorbiditeit: >2 chronische aandoeningen • Aantal inwoners Indicatorenset Triple Aim Vertaling van IHI/RIVM-indicatoren • Gecorrigeerde sterfte • Bevolkingstoename of -krimp • Risicogroepen: kwetsbare ouderen, éénouder • Ontgroening en vergrijzing gezinnen • SES, inkomen en opleiding • NW-allochtonen Bron: IHI | RIVM | Robuust AJ 1. Inwoners

• Aantal inwoners • Toename & krimp • Jeugd en ouderen • Niet-Westerse allochtonen • SES Meeste inwoners in pc: Aantal inwoners, 2016 Tov regio Westelijke Mijnstreek

In totaal 147.647 inwoners

Meeste inwoners in: • Sittard-Geleen: 93.555 (63%) • Stein: 25.064 (17%)

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek %Toename & krimp inwoners 2016-2040, groei/krimp% tov 2016

Het aantal inwoners van regio WM krimpt flink, met -15% tot 2040, tov groei met +7% in NL

Meeste krimp in: Inwoners 2016 2020 2025 2030 2035 2040 • Beek Gemeente Schinnen 12.960 -0,90% -3,50% -6,30% -9,00% -10,00% • Stein Gemeente Sittard-Geleen 93.555 -1,50% -4,60% -7,40% -10,90% -14,80% • Sittard-Geleen • Schinnen Gemeente Stein 25.064 -1,00% -4,30% -7,70% -11,30% -15,90% Gemeente Beek 16.068 -2,40% -7,80% -12,10% -16,90% -21,20% Gemeenten Totaal 147.647 -1,50% -4,80% -7,90% -11,40% -15,30% Zuid-Limburg 600.860 -0,80% -3,00% -5,60% -8,60% -12,10% Nederland 16.979.120 2,10% 3,80% 5,10% 6,10% 6,70% Bron: ROS-Wijkscan | ABF Research Primos Prognoses Relatief meeste jeugd (%) in: % Jeugd 0-14 jaar, 2016 Bijna alle pc-gebieden zijn Ten opzichte van Nederland (zeer) ontgroend

Relatief minste jeugd (%)(ontgroening)(s):

Regio WM is zeer ontgroend

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek Aantal jeugd 0-14 jaar, 2016 Meeste jeugd 0-14jr in: Tov regio Westelijke Mijnstreek

Meeste jeugd 0-14jr (aantal) in: • Sittard-G • Stein

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek Relatief zeer veel ouderen: % Ouderen 65+ jaar, 2016 Ten opzichte van Nederland

Regio WM is zeer vergrijsd, vooral: • Schinnen • Stein • Beek

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek Aantal ouderen 65+ jaar, 2016 Meeste ouderen 65+ in: Tov regio Westelijke Mijnstreek

Leeftijd: • 56% ‘jonge’ ouderen 65-74jr • 44% hoogbejaard 75+

Meeste ouderen 65+ (aantal) in: • Sittard-G • Stein

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek Gem aandeel inwoners in regio WM is laag opgeleid tov NL (17,9% tov NL 17,6%) Sociaal Economische Status, 2016 (basisschool of lager onderwijs), in Ten opzichte van Nederland Schinnen zelfs veel minder (12,5%) Bron: WSJG | CBS Arbeidsdeelname Zeer lage of lage SES in:

Gemiddelde SES in regio en gemeenten WM

Minder inwoners in regio WM hebben een inkomen onder de inkomens-grens tov NL (9,9% tov NL 10,3%) (tot 105% sociaal minimum): • Sittard-G: gem. (11,7%) • Beek: veel minder (7,3%) • Schinnen: veel minder (6,9%) • Stein: veel minder (6,4%) Bron: WSJG | CBS RIO

Bron: ROS-Wijkscan | Sociaal en Cultureel Planbureau %Niet-Westerse allochtonen, 2016 Ten opzichte van Nederland Meeste nw-allocht. (%) in:

In regio WM wonen weinig Niet-Westerse allochtonen

Meeste NW-allochtonen zijn: • Overig NW 55% • Marokkaans 28%

Meeste (aantal) in: • Sittard-G 6.323 • Stein 749 • Beek 684 • Schinnen 391

Bron: ROS-Wijkscan | CBS - Bevolkingsstatistiek 2. Gezondheid/welzijn populatie

• Levensverwachting • Gezondheidsvaardigheden & zelfredzaamheid • Sociale, economische en politieke onzekerheid • Leefstijl • Beperkingen in horen, zien of bewegen • Aandoeningen, multimorbiditeit en sterfte • Kwetsbare groepen Levensverwachting Levensverwachting bij geboorte, 2014 bij 65 jaar, 2014 Ten opzichte van Nederland Ten opzichte van Nederland

In regio WM hebben inwoners een gemiddelde Levensverwachting bij 65 jaar 2014 levensverwachting bij geboorte Gemeente Beek 85,6 Gemeente Schinnen 85,3 Kortere levensverwachting in: Gemeente Sittard-Geleen 84,2 • Sittard-Geleen Gemeente Stein 85,3 Gemeenten WM Totaal 84,6 Zuid-Limburg* 84,5 Nederland 84,8

In regio WM hebben ouderen van 65 jaar een gemiddelde levensverwachting tov NL Levensverwachting in Z-Limburg bij 19+: • in goed ervaren gezondheid: korter Korter in: • zonder lichamelijke beperkingen • Sittard-Geleen (horen, zien, mobiliteit en ADL): korter • zonder chronische ziekten: korter 82,5-84,5 jaar • in geestelijke gezondheid: korter 84,5-86,5 jaar Bron: RIVM, 2012 / Z-Limburg tov NL > 86,5 jaar Bron: WSJG | RIVM: CBS Doodsoorzakenstatistiek Gezondheidsvaardigheden: laaggeletterdheid, 2013 Ten opzichte van Nederland, 19-65jr

Meeste gemeenten van regio WM kennen een gemiddelde of minder laaggeletterdheid

Mensen die laaggeletterd zijn, kunnen gezondheids- informatie moeilijker verkrijgen, begrijpen en beoordelen

Bron: WSJG | Stichting Lezen & Schrijven Zelfredzaamheid, 2012 Zelfredzaamheid, 2012 %, tov Nederland, 19-65jr %, tov Nederland, 65+jr

In regio WM zijn In regio WM zijn minder volwassenen minder ouderen zelfredzaam zelfredzaam

Veel minder Minder ouderen volwassenen zelfredzaam in: zelfredzaam in: • Beek • Sittard-Geleen • Sittard-G

Bron: WSJG | GGD: Volwassenmonitor en Ouderenmonitor Eenzaamheid, 2012 Meeste eenzaamheid in: %, tov Nederland, 19+

In regio WM is een gemiddeld aandeel volwassenen eenzaam

Meer in: • Sittard-G

Bron: WSJG | GGD: Volwassenmonitor en Ouderenmonitor Mantelzorg, 2012 %, tov Nederland Mantelzorg door Mantelzorg door volw, 19-64jr Zwaar belaste volwassenen,19-64jr (verwachting per wijk) mantelzorgers, 19-64jr

In regio WM In regio WM geven zeer veel voelen zeer veel volwassenen mantelzorgers mantelzorg zich zwaar belast

Minder in: Vooral in: • Beek (is ook • Beek minder dan • Stein verwachting) • Sittard-G

Bron: WSJG | GGD: Volwassenmonitor en SMAP-data Sociale, economische en politieke onzekerheid, 2014 Ten opzichte van Nederland

In regio Z-Limburg veel sociale en economische onzekerheid

In regio WM/Z-Limburg veel tegenstemmers, politieke onzekerheid

Bron: Sociaal Cultureel Planbureau

Precariaat verwijst naar onzekerheid op sociaal, economisch en politiek vlak 19 Rookt 19-64jr, 2012 Drinkt overmatig 19-64jr, 2012 Ten opzichte van Nederland Ten opzichte van Nederland Meeste in: Gemiddeld aandeel rokers bij volwassenen in regio WM Leefstijl Meer rokers in: Leefstijl in regio WM: • Sittard-G • Zeer weinig volw. bewegen voldoende • Veel volwassenen hebben overgewicht • Gemiddeld aandeel volwassenen rookt Gemeenten met minder goede leefstijl: Sittard (en Stein) Wijken met minder goede leefstijl: Wijk 05 Geleen, Wijk 02 Overhoven Wijk 00 Limbrechterveld, Bron: WSJG | GGD: Volwassenen monitor en SMAP Beweegt voldoende 19-64jr, 2012 Overgewicht 19-64jr, 2012 Ten opzichte van Nederland Ten opzichte van Nederland Minste in: Meeste in (selectie): Zeer weinig Veel volwassenen van volwassenen Wijk 00 Limbrichterveld 49% regio WM hebben last van in regio WM Wijk 01 Amstenrade - Oirsbeek 50% overgewicht BMI >25 bewegen Wijk 01 Beek-Zuid 52% voldoende Wijk 00 52% Wijk 05 Geleen 52% Meeste in: • Stein Wijk 07 Obbicht en Papenhov 52% • Sittard-G Wijk 02 Urmond 52% • Beek Wijk 06 Holtum-Born 53% • Schinnen Wijk 00 Beek - Spaubeek 54% Wijk 02 Overhoven 54% Wijk 04 Guttecoven 54% Wijk 01 Sittard 55% Wijk 00 Stein 55% Wijk 03 Munstergeleen 57% Wijk 01 Elsloo 57% Eén of meer lichamelijke beperkingen, 2012 Bij 19+ jaar, tov Nederland

Veel meer inwoners met last van één of meer lichamelijke beperkingen in regio WM

Soort beperkingen: • Bewegingsbeperking NL9,6%: regio WM: veel meer 11,4% in Sittard-G, Stein: veel meer • Gezichtsbeperking NL5,7%: regio WM: gemiddeld 5,7%, in Sittard-G: veel meer • Gehoorsbeperking NL4,2%: regio WM: veel meer 5,7% in Sittard-G, Stein, Beek: veel meer Bron: RIVM, 2012 / 19+ t.o.v. NL

Beperkingen in horen, zien en/of bewegen geeft een verhoogd risico op het ontstaan van kwetsbaarheid en zorgvraag

Bron: ROS-Wijkscan | CBS RIVM GGD, 2012 Langdurige aandoeningen, 2012 Bij 19+ jaar, tov Nederland

Cardiovasculair Neurol. Bewegingsapparaat

12 19 21 40 32 25 46 29 32 32 38 32 68 29 30 7% 6% 8% 3% Bijna alle langdurige % % % % % % % % % % % % % % % aandoeningen komen meer voor in Zuid-Limburg, gem. +12% meer dan NL

Vooral van: • Chronische gewrichtsontsteking +68% • Vernauwing bloedvaten buik en benen +46% • Beroerte, hersenbloeding, herseninfarct +40% • Nek/schouder aandoeningen +38% • Gewrichtsslijtage heup/knie +32% • Rugproblemen +32% • Aandoening elleboog, pols of hand +32% • Hartaandoening +32%

Bron: gezondheidsmonitor 2012, op basis van enquêtes en interviews bij burgers ouder dan 18 jaar Langdurige aandoeningen, 2014 Bij 19+ jaar, tov Nederland

29 15 14 16 13 25 34 24 0% 4% 5% 7% 7% % % % % % % % %

Hogere gecorrigeerde sterfte in Zuid-Limburg voor: • Onvolledig omschreven oorzaak • Infectueuze ziekten • Ademhalingsorganen • Spijsverteringsorganen • Hart/vaatstelsel

Bron: RIVM, 2014. ICD10 classificatie. Onder psychische stoornissen valt onder meer verslaving Kankerpatiënten bij huisarts, 2014 Relatief meeste in: Sterfte aan kanker, 2014 Aantal patiënten per 1.000 inwoners, tov NL Gecorrigeerd voor lft en geslacht, tov NL

Gemiddelde sterfte aan kanker, gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht

Hogere sterfte in: Sittard-Geleen

Sterfte kanker tov NL (index) 2014 Relatief veel meer gecorr voor leeftijd en geslacht kankerpatiënten bij de huisarts in Gemeente Beek 93 regio WM Gemeente Schinnen 89 Gemeente Sittard-Geleen 106 Gemeente Stein 89 Gemeenten WM Totaal 100 Zuid-Limburg* 102 Nederland 100 Bron: RIVM | CBS Doodsoorzakenstatistiek

(Veel) hogere sterfte in Z-Limburg voor: • Longkanker +14% • Maagkanker +5% Bron: ROS-Wijkscan | VAAM: CBS, RIVM en GGD’en RIVM 2014, gecorr lft gesl Relatief meeste in (selectie): Hart/vaatpatiënten bij huisarts, 2014 Sterfte hart/vaatziekten, 2014 Aantal patiënten per 1.000 inwoners, tov NL Gecorrigeerd voor lft en geslacht, tov NL

Hogere sterfte aan hart/vaatziekten in regio WM

Veel hoger in: Sittard-G

Relatief veel meer Sterfte hart/vaten tov NL (index) 2014 CVRM-patiënten bij de gecorr voor leeftijd en geslacht huisarts in regio WM Gemeente Beek 100 Gemeente Schinnen 98 Gemeente Sittard-Geleen 108 Gemeente Stein 98 Gemeenten WM Totaal 105 Zuid-Limburg* 110 Nederland 100 Bron: RIVM | CBS Doodsoorzaken-statistiek

(Veel) hogere sterfte Z-Limburg: • Coronaire hartziekten +13% • Acuut hartinfarct +9% • Beroerte +4% • Hartfalen +5% • Overige hartziekten +16% • Overige coronaire hartz +19% Bron: ROS-Wijkscan | VAAM: CBS, RIVM en GGD’en RIVM 2014, gecorr lft gesl COPD/Astma-patiënten Sterfte ademhalingswegen, 2014 bij huisarts, 2014 Gecorrigeerd voor lft en geslacht, tov NL Aantal patiënten per 1.000 inw, tov NL

Gemiddeld aandeel astma Relatief veel meer sterfte patiënten bij de huisarts aan ademhalingswegen in in regio WM regio Z-Limburg, m.n.: • Sterfte COPD +8% Veel meer astma- • Sterfte longontst +6% patiënten in: • Stein • Schinnen Sterfte aan ademhalingswegen tov NL (index) 2014 gecorr voor leeftijd en geslacht Regio Zuid-Limburg* 114 Nederland 100 Relatief zeer veel COPD-patiënten bij de Bron: RIVM | CBS Doodsoorzakenstatistiek huisarts in regio WM Relatief meeste astma in: Relatief meeste COPD (s) in:

Bron: ROS-Wijkscan | VAAM: CBS, RIVM en GGD’en Relatief meeste artrose (S) in: Artrose bij huisarts, 2014 Aantal patiënten per 1.000 inwoners, tov NL

Relatief zeer veel artrose-patiënten bij de huisarts in regio WM

Bron: ROS-Wijkscan | VAAM: CBS, RIVM en GGD’en Relatief zeer veel depressie: Depressie, 2014 Diagnose gesteld door huisarts Per 1.000 inw, t.o.v. Zuid-NL

Veel meer depressie in regio WM

Bron: ROS-Wijkscan | CBS | NIVEL Zorgregistratie Dementie, 2014 Meeste dementie: Diagnose gesteld door huisarts Per 1.000 inw, t.o.v. Zuid-NL

Veel meer dementie in regio WM

Bron: ROS-Wijkscan | CBS | NIVEL Zorgregistratie %Psychische problematiek 2016 Relatief meeste in: Alle leeftijden, tov Nederland

In regio WM gebruiken veel meer inwoners zorg voor psychische problematiek

Vooral in: • Sittard-Geleen • Stein • Beek

Percentage personen dat gedeclareerd heeft voor: • basis GGZ • gespecialiseerde GGZ zorg • langdurige GGZ zorg (ZZPB vanuit de Zvw) en/of geneesmiddelen (FKG GGZ) • POH GGZ bij de huisarts Bron: WSJG | Vektis Multimorbiditeit: Patiënten bij de Relatief meeste in: huisarts voor 3 of meer chronische 3 of meer chronische aandoeningen zoals depressie, aandoeningen, 2014 kanker, hartziekten, artrose etc Per 1000 inw, tov Nederland

Veel meer inwoners met 3 of meer chronische aandoeningen (bij huisarts) in regio WM

Bron: ROS-Wijkscan | VAAM Sterfte, 2015 Sterfte, 2014 Per 1.000 inw, tov Nederland Index tov NL, gecorr lft en geslacht

Veel hogere sterfte in regio Sterfte tov Nederland (index) 2014 WM, waarschijnlijk mede gecorr voor leeftijd en geslacht door leeftijd (vergrijzing) Gemeente Beek 89 Gemeente Schinnen 94 Vooral in: Gemeente Sittard-Geleen 109 • Sittard-Geleen Gemeente Stein 94 • Stein Gemeenten WM Totaal 103 Zuid-Limburg* 106 Nederland 100 Bron: RIVM | CBS Doodsoorzakenstatistiek

Gemiddelde sterfte in regio WM, gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht

Hogere sterfte in: • Sittard-Geleen Relatief veel meer sterfte in Z-Limburg aan (gecorr lft & gesl): • Spijsverteringsorg +18% • Infectieziekten +14% • Urineweg/geslachtsorg +13% Bron: RIVM | CBS Doodsoorzakenstatistiek Veel lagere zuigelingensterfte Bron: WSJG | CBS Bevolkingsontwikkeling in regio WM %Eénouder gezinnen, 2016 Ten opzichte van Nederland

Relatief veel éénouder gezinnen in regio WM

Zeer veel in: • Sittard-Geleen

Bron: ROS-Wijkscan | CBS Huishoudensstatistiek %Kwetsbare ouderen 65+, 2016 Relatief meeste in: Tov Nederland

Regio WM kent veel kwetsbare ouderen

Zeer veel in: • Sittard-Geleen

Bron: ROS-Wijkscan | ABF Research 3. Kwaliteit van zorg

• Laag-urgente contacten op de huisartsenpost • Ongeplande heropnames in ziekenhuis De huisartsenpost is bedoeld voor Laag-urgente contacten hoog-urgente contacten. op huisartsenpost, 2014 Als het aantal laag-urgente contacten hoog is, dan kan dat wijzen op Per 1.000 inw, tov NL’se gemeenten knelpunten in de reguliere zorgketen.

Gemiddeld aandeel laag-urgente Relatief zeer veel in: contacten in regio WM

Meeste in: • Sittard-Geleen

Bron: ROS-Wijkscan | VAAM: NIVEL Zorgregistratie Ongeplande heropnames in ziekenhuis, 2015(?) Tov Nederland

• Het percentage ongeplande heropnames (< 30 dagen) is in het Zuyderland MC 7,2% (86/91). Dit is 12,1% hoger dan gemiddeld in Nederland. • Er is variatie zichtbaar tussen verschillende specialismen. • Het percentage ongeplande heropnames is ook een indicator voor de samenwerking tussen de 1e en 2e lijn. • Er is een bewezen effectieve interventie, zoals het plannen van postontslag gesprekken met patiënten*.

*Li LL et al. The effect of post-discharge telephone intervention on rehabilitation following total hip replacement surgery. International Journal of Nursing Sciences 2014;1:207-211

Record JD et al. Telephone calls to patients after discharge from the hospital: an important part of transitions of care. Med Educ Online. 2015; 20: 10.3402/meo.v20.26701

37 4. Kosten

• Zorggebruikers per bron • Kosten ZVW per inwoner • Kosten per inwoner naar leeftijd Zorggebruikers per bron, 2014 Aantal per 10.000 verzekerden, tov Nederland

In regio WM veel meer zorggebruikers voor ZVW, vooral: • Huisartsenzorg • Farmac. Zorg • Wijkverpleging • Med Spec Zorg

In regio WM (veel) meer zorggebruikers voor AWBZ, vooral: • Zorg Thuis

Bron: WSJG | Vektis Zorgkosten voor ZVW, 2012-2014 Gem. gecorr. ZVW-kosten per inw. in €, tov Nederland

24 13 14 30 22 16 11 40 66 43 50 28 13 10 89 86 34 8 4 2 2

In regio WM hogere gecorrigeerde kosten dan NL

Uitschieters zijn zorgkosten: • paramedici +70,6% • GGZ +21,8% • hulpmiddelen +12,8%

Bron: Vektis open data, gecorrigeerd voor leeftijdscategorie en geslacht Zorgkosten per leeftijdsgroep, 2014 Gecorrigeerde afwijking in € tov Nederland

3% 17% 11% 8% 2% 0%

Hogere gecorrigeerde kosten voor leeftijd 5 t/m 64jr in regio WM tov NL

Vooral voor: • 5-19jr +17% • 20-44jr +11% • 45-64jr +8%

Bron: Vektis open data, gecorrigeerd voor leeftijdscategorie en geslacht Verschil in zorgkosten per leeftijdsgroep, 2014 Gecorrigeerde afwijking in % tov Nederland

Hogere gecorrigeerde kosten bijna alle verstrekkingen voor leeftijd 5 t/m 64jr van regio WM tov NL

Opvallend: • 5-19jr: paramedici +78% mondzorg +65% GGZ +50% • 20-44jr: paramedici +50% GGZ +22% hulpmiddelen +18% • 45-64jr: paramedici +70% hulpmiddelen +17%

Bron: Vektis open data, gecorrigeerd voor leeftijdscategorie en geslacht 5. Trends

• Inwoners • Gezondheid populatie • Kwaliteit van zorg • Kosten • Regiobrede thema’s en opeenstapeling problematiek Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Inwoners • Regio WM telt 147.647 inwoners, meeste in Sittard-Geleen (63%) en Stein (17%) • Aantal inwoners van regio WM krimpt flink met -15% t/m 2040 (NL groeit 7%) Alle gemeenten in regio WM krimpen. Regio WM is krimpgebied. Krimp varieert van Schinnen (-10%) tot Beek (-21,2%). • Veel meer ontgroening en veel meer vergrijzing, in regio en gemeenten WM Meeste ouderen (aantal) wonen in Sittard-Geleen 20.376 en Stein 6.109 • Gemiddelde SES in regio en gemeenten WM (Zeer) lage SES alleen in 9 postcodegebieden van: Sittard-Geleen • Gemiddeld aandeel inwoners is laag opgeleid (basisschool of lager onderwijs) Minder inwoners in regio en gem. WM hebben een laag inkomen (onder de inkomensgrens) • Weinig niet-westerse allochtonen, relatief meer in pc 6174 Sweikhuizen Grootste aantal nw-allochtonen in: Sittard-Geleen 6.323 (nw-overig en Marokkanen) Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Gezondheid • Levensverwachting bij geboorte en voor ouderen is in regio WM gemiddeld tov NL Lagere leververwachting bij geboorte en voor ouderen in: Sittard-Geleen (Ook is in regio Z-Limburg de levensverwachting in: - goed ervaren gezondheid: korter/minder - zonder lichamelijke beperkingen: korter/minder - zonder chronische ziekten : korter/minder - geestelijke gezondheid : korter/minder) • Gezondheidsvaardigheden in regio en gemeenten WM: laaggeletterdheid is gemiddeld of minder • Zelfredzaamheid bij volwassenen is minder in regio WM, vooral in: Sittard-Geleen Zelfredzaamheid bij ouderen is minder in regio WM, vooral in: Beek en Sittard-Geleen • Eenzaamheid is gemiddeld in regio WM, is meer in: Sittard-Geleen • Veel meer volwassenen geven mantelzorg in regio WM, is minder in: Beek Zeer veel mantelzorgers voelen zich zwaar belast, vooral in: Beek, Stein en daarna in Sittard-Geleen • Sociale, economische en politieke onzekerheid is groot in regio WM • Leefstijl in regio WM tov NL: - zeer weinig inwoners bewegen onvoldoende, in alle gemeenten - zeer veel inwoners met overgewicht, in alle gemeenten en vooral in Stein - gemiddeld aandeel, meer in: Sittard-Geleen Gemeenten met een minder goede leefstijl: Sittard (en Stein) Wijken met een minder goede leefstijl: wijk 05 Geleen, wijk 02 Overhoven en wijk 00 Limbrechterveld Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Gezondheid • In totaal 12% meer langdurige aandoeningen in regio WM tov NL • Aandoeningen en sterfte (gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht): - Kanker: relatief veel meer patiënten bij huisarts in WM gemiddelde gecorrigeerde sterfte in WM +0%, hoger in Sittard-Geleen +6% ((veel) hogere sterfte voor longkanker +14% en maagkanker +5% in Z-Limburg) - Hart/vaatziekten: relatief veel meer CVRM-patiënten in WM hogere gecorrigeerde sterfte in WM +5%, veel hoger in Sittard-Geleen +8% (veel) hogere sterfte coronaire hartziekten +13%, acuut hartinfarct +9%, beroerte +4%, hartfalen +5%, overige hartziekten +16% en overige coronaire hartziekten +19% in Z-Limburg - Luchtwegen: relatief veel meer COPD-patiënten bij huisarts in WM, in alle gemeenten relatief gemiddeld aandeel astma-patiënten bij huisarts in WM, veel meer in Stein en Schinnen veel hogere sterfte voor ziekten ademhalingswegen +14%, COPD +8% en longontsteking +6% in Z-Limburg - Artrose/gewrichtsslijtage: relatief zeer veel artrose-patiënten bij huisarts in WM, in alle gemeenten - Depressie: relatief veel meer patiënten met depressie bij huisarts in WM, in alle gemeenten - Dementie: relatief veel meer patiënten met dementie bij huisarts in WM, in alle gemeenten • - Overall veel meer psychisch zorggebruik voor totale GGZ, vooral in: Sittard-Geleen, Stein en Beek Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Gezondheid • Lichamelijke beperkingen zijn veel hoger in regio WM, vooral in Sittard-Geleen en Stein Veel meer beperkingen in bewegen en horen in regio WM, vooral in: Sittard-Geleen en Stein Gemiddelde beperkingen in zien in regio WM, is meer in Sittard-Geleen • Veel meer multimorbiditeit (3 of meer chronische ziekten) in regio WM, veel meer in: Sittard-Geleen, Stein en Beek, en meer in Schinnen • Gemiddelde gecorrigeerde sterfte van +3% in WM veel hogere niet-gecorrigeerde sterfte in regio WM (door vergrijzing etc), vooral in Sittard-G en Stein Veel meer gecorrigeerde sterfte in Z-Limburg voor: infectieziekten +14%, spijsverteringsorganen +18% en ziekten aan urinewegen/ geslachtsorganen +13% Veel minder zuigelingensterfte in regio WM • Risico-groepen: - veel éénouder gezinnen in regio WM, vooral in Sittard-Geleen - veel kwetsbare ouderen in regio WM, vooral in Sittard-Geleen

Kwaliteit van zorg • Gemiddeld aandeel laag-urgente contacten in regio WM, meer in Sittard-Geleen • Meer ongeplande heropnames (<30 dagen) in ziekenhuis Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Kosten van zorg • Zorggebruikers ZVW en AWBZ zijn (veel) hoger in regio en gemeenten WM, waarschijnlijk door de flinke vergrijzing en hogere ziektelast • Gecorrigeerde zorgkosten ZVW totaal zijn in 2012 9,1% en in 2014 6,0% hoger dan NL Uitschieters in zorgkosten zijn: paramedici +70%, GGZ +21,8% en hulpmiddelen +12,8% • Hogere gecorr. zorgkosten voor 5 t/m 64jr, vooral: 5-19jr +17%, 20-44jr +11% en 45-64jr +8% • Opvallend hogere zorgkosten per leeftijdsgroep: ‐ 5-19jr: paramedici +78%, mondzorg +65% en GGZ +50% ‐ 20-44jr: paramedici +50%, GGZ +22% en hulpmiddelen +18% ‐ 45-64jr: paramedici +70% en hulpmiddelen +17% Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Regiobrede thema’s om nader te onderzoeken of op te pakken • Forse bevolkingskrimp -15%, veel meer ontgroening en vergrijzing • Minder zelfredzaamheid en zeer veel mantelzorgers voelen zich zwaar belast • Sociale, economische en politieke onzekerheid • Leefstijl: zeer veel volwassenen bewegen te weinig en hebben overgewicht • Veel meer beperkingen, vooral in bewegen en horen • Veel meer multimorbiditeit +12% en een hoger voorkomen van (door vergrijzing): - Fysiek: kanker, bewegingsapparaat (chronische gewrichtsontsteking +68%, gewrichtsslijtage en problemen aan rug, nek en schouder, pols en arm +32%), hart/vaatproblemen +30-46% en COPD - Psychisch: depressie en dementie • Hogere gecorr sterfte voor: infecties/parasieten +25%, spijsverteringsorganen +18%, urineweg/geslachtsorganen +13%, COPD +8%, longontsteking +6% en hart/vaten +5% • Risicogroepen: meer kwetsbare ouderen en meer éénoudergezinnen • Organisatie van zorg: meer ongeplande heropnames • Hogere zorgkosten voor 5 t/m 64 jaar: paramedici +70%, GGZ +22% en hulpmiddelen +13% Trends in regio WM Ten opzichte van Nederland

Gemeenten met opeenstapeling van problematiek Stapeling van: krimp, vergrijzing, levensverwachting, zelfredzaamheid, belasting mantelzorg, leefstijl, beperkingen, fysieke en ps ziekten, gecorrigeerde sterfte, kwetsbare groepen, laagurgente contacten in: • Sittard-Geleen

Wijken/pc-gebieden met opeenstapeling van problematiek Stapeling van: eenzaamheid, leefstijl (roken/bewegen/overgewicht), multimorbiditeit, depressie, dementie, kwetsbare ouderen en laagurgente contacten, in combinatie met (zeer) lage SES en NW-allochtonen (5-12%) ipv vergrijzing(!!): 1e: Wijk 05 Geleen: 2e: Wijk 01 Sittard: 3e: Wijk 02 Overhoven: - 6161 Centrum - 6131 Sittard-Ctr - 6136 Noord - 6162 Noord - 6132 Kollenberg - 6137 Stadbroek/Vr/Br - 6163 Lindenheuvel - 6133 Ophoven - 6164 Zuid - 6134 Sanderhout 4e: Wijk 00 Limbrichterveld: - 6165 Kluis - 6135 West - 6166 Oud-Geleen 5. Reflectie Reflectie & dialoog opzet regioverkenning

Enkele vragen:

1. In hoeverre geeft deze regioverkenning voldoende beeld van de regio?

2. Is er uitdieping van bepaalde cijfers gewenst? Zo ja, hoe komen we daar dan aan?

3. Wat missen we nog aan data? Uit welke bronnen kunnen we die mogelijk halen?

4. Wat kan evt weg, is minder relevant? Regioverkenning WM

Doel Meer inzicht krijgen in specifieke kenmerken en mogelijke knelpunten in Westelijke Mijnstreek (WM), die aanknopingspunten kunnen bieden om samenwerking en een programma en/of projecten op te starten.

• Levensverwachting: vanaf geboorte, vanaf 65+ jaar, • Effectief: behandeling en herstel volgens • Per financieringsbron: AWBZ, ZvW, gezonde levensverwachting protocol, richtlijn of (keten)afspraak aanvullend, overig • Ervaren gezondheid • Cliëntgericht: cliënttevredenheid • Per ziekte/aandoening: • Kwaliteit van leven: 0-10 schaal • Veilig: incidentmeldingen (bv vallen/ gemiddelde zorgkosten per cliënt • Zelfmanagement: regie over eigen leven, decubitus/ infecties), complicaties, • Per sector: huisartsen, ouderenzorg, gezondheidsvaardigheden polyfarmacie ouderen ziekenhuizen, farmacie, GGZ, overige • Participatie: onderwijs, werk, informele zorg, • Tijdig: telefonische bereikbaarheid, • Volume: aantal 1e lijns behandelingen, arbeidsongeschikt, eenzaamheid wachtlijst, wachttijd hulp/bezoek/opname poliklinische behandelingen, klinische • Leefstijl: roken, alcoholgebruik, gewicht, bewegen • Efficiënt: heropnames, spoedconsulten opnames, SEH-bezoek, HA- • Fysieke beperkingen: mobiliteit, zien, horen • Toegankelijk: reistijd HA-post, SEH, acute postbezoek, ziekenhuisopnames • Voorkomen en gecorrigeerde sterfte aandoeningen: verloskunde kanker, astma/COPD, hart/vaatziekten, artrose, depressie, dementie, niet-natuurlijke oorzaken KENMERKENKenmerken inwoners:INWONERS • Multimorbiditeit: >2 chronische aandoeningen • Aantal inwoners Indicatorenset Triple Aim Vertaling van IHI/RIVM-indicatoren • Gecorrigeerde sterfte • Bevolkingstoename of -krimp • Risicogroepen: kwetsbare ouderen, éénouder • Ontgroening en vergrijzing gezinnen • SES, inkomen en opleiding Over de zwarte items zijn al cijfers in • NW-allochtonen de regioverkenning opgenomen Gezamenlijk overige lokaal verzamelen? Bron: IHI | RIVM | Robuust AJ Reflectie & dialoog opzet regioverkenning

Enkele vragen:

1. In hoeverre geeft deze regioverkenning voldoende beeld van de regio?

2. Is er uitdieping van bepaalde cijfers gewenst? Zo ja, hoe komen we daar dan aan?

3. Wat missen we nog aan data? Uit welke bronnen kunnen we die mogelijk halen?

4. Wat kan evt weg, is minder relevant? Bijlagen

• Indeling regio Westelijke Mijnstreek Indeling regio Westelijke Mijnstreek, 2016

Gemeente-indeling Wijkindeling 4-Positie postcode indeling Krimp

58 Leefstijl: Obesitas en zwaar roken vragen aandacht in beide proeftuinen

Score in Nederland = 100

Bron: gezondheidsmonitor 2012 Levensverwachting en gestandaardiseerde sterfte er proeftuin liggen respectievelijk lager en hoger dan landelijk gemiddelde

Bron: RIVM. Definitie gestandaardiseerd sterftecijfer: sterftecijfer waarbij de invloed van verschillen in samenstelling van de bevolking naar leeftijd en geslacht is uitgeschakeld.