DOCSLIB.ORG

Przełom Dunajca W Pieninach – Fenomen Geologiczny

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Przełom Dunajca W Pieninach – Fenomen Geologiczny Pieniny – Przyroda i Człowiek 9: 9–22 (2006) Przełom Dunajca w Pieninach – fenomen geologiczny Dunajec River Gorge, Pieniny Mts, West Carpathians KRZYSZTOF BIRKENMAJER ul. Głowackiego 58, 30-085 Kraków, e-mail: [email protected] Abstract. The Dunajec River Gorge in the Pieniny Mountains, West Car- pathians, is part of the Pieniny National Parks of Poland and Slovakia. The river, fl owing north at 450–420 m a.s.l. cuts hard Jurassic-Cretaceous siliceous limestones and soft Cretaceous marls intercalated with fl ysch rocks. In the narrow gorge, some 8 km long, vertical white limestone walls rise up to about 400 m above the river, their magnifi cent scenery being listed among the most beautiful nature preserves of Europe. The paper gives a short introduction to the long and complicated geological history of the Pieniny Klippen Belt, describes main geomorphological features of the Pieniny Mountains and the Dunajec River Gorge, and summarizes views on age and origin of the gorge. WSTĘP ZARYS HISTORII GEOLOGICZNEJ Między Sromowcami Niżnymi (po stronie Skały, które tworzą Przełom Pieniński utworzyły polskiej) i Czerwonym Klasztorem (po stronie się w basenie skałkowym, należącym do północnej słowackiej) a Krościenkiem, Dunajec, któ- gałęzi Oceanu Tetydy, który w czasie od permu rego koryto obniża się odpowiednio z 450 do po trzeciorzęd włącznie oddzielał kontynent afry- 420 m n.p.m., wycina w górskim paśmie Pie- kański od platformy północnoeuropejskiej. Basen nin wąski meandryczny jar obramowany stro- skałkowy, o długości około 600 km, istniał przez mymi białymi ścianami skalnymi o wysokości 175 mln lat, od wczesnego triasu (240 mln lat) po przekraczającej 400 metrów. Jest to Przełom schyłek okresu kredowego (ok. 65 mln lat temu). Dunajca w Pieninach, czyli Przełom Pieniński, Po zamknięciu basenu w czasie kolizji tych jeden z najpiękniejszych przełomów rzecznych dwóch mas kontynentalnych z końcem kredy, na w Europie. jego miejscu utworzył się łańcuch orogeniczny Przełom ten tworzą głównie odporne na erozję, przyrośnięty od północy do wcześniej już (ok. silnie sfałdowane krzemionkowe (rogowcowe) wa- 85 mln lat temu) sfałdowanych osadów basenów pienie (formacja wapienia pienińskiego: jura górna tatrzańskich. Od północy, orogen skałkowy obrze- – kreda dolna), które kilkakrotnie przekładają się żała z kolei w ciągu około 40 mln lat najbardziej tektonicznie z równie silnie pofałdowanymi, ale północna bruzda zamierającego już Oceanu znacznie mniej odpornymi na erozję, łupkami Tetydy, w której osadzały się utwory fl iszowe i marglami dolnej i częściowo górnej kredy, paleogenu Karpat zewnętrznych. niekiedy także z marglistymi wapieniami i radio- W czasie późnego triasu, a następnie niższej larytami jury środkowej-górnej. jury (200–180 mln lat temu), morski basen skał- 10 K. Birkenmajer – Przełom Dunajca w Pieninach – fenomen geologiczny kowy ulegał stopniowemu pogłębieniu, by na W czasie kolizji bloku słowackiego (masywy przełomie jury środkowej i górnej (ok. 160 mln tatrzańskie) z grzbietem czorsztyńskim na pogra- lat temu) osiągnąć głębokości oceaniczne – co niczu kredy i paleogenu (ok. 70–60 mln lat temu), najmniej 3500 m poniżej powierzchni morza. głębokomorskie w przewadze utwory węglanowe Powstawały wówczas radiolaryty – warstwowane i krzemionkowe basenu skałkowego zostały ode- skały krzemionkowe utworzone ze skorupek pela- rwane ze swojego podłoża i utworzyły kilka wiel- gicznych promienic radiolarii (Birkenmajer 1977, kich jednostek tektonicznych. Są to płaszczowiny: 1979; Widz 1991). Basen skałkowy mógł mieć haligowiecka, pienińska, braniska i niedzicka, na- wówczas szerokość dochodzącą nawet do 300 km. sunięte jedna na drugą od południa ku północy. W północnym obrzeżeniu basenu, na podmorskim Pakiet płaszczowin skałkowych nasunął się na grzbiecie śródoceanicznym nazwanym grzbietem autochtoniczne osady grzbietu czorsztyńskiego czorsztyńskim, który oddzielał basen skałkowy od (sukcesja czorsztyńska) i jego południowego basenu magurskiego, osadziły się natomiast miąż- skłonu (sukcesja czertezicka). Natomiast w wyniku sze organogeniczne wapienie krynoidowe (jura nasuwania się grzbietu czorsztyńskiego na wcią- środkowa), amonitowe wapienie bulaste (jura środ- ganą pod ten grzbiet południową część basenu ma- kowa-górna) oraz bogate w szczątki organiczne gurskiego, do orogenu skałkowego przyrosła od wapienie masywne, brachiopodowe i krynoidowe północy wąska strefa akrecyjna silnie sfałdowanej (dolna kreda). jednostki Grajcarka, która w rejonie Małych Pienin Na przełomie jury i kredy oraz w niższej kre- nasunęła się nawet wstecznie na płaszczowinowy dzie (145–120 mln lat temu) w skałkowym base- gmach skałkowy (Birkenmajer 1970). nie morskim, na wielkim obszarze, osadziły się Jako efekt górnokredowych fałdowań i nasu- białe wapienie bogate w szczątki pelagicznych mi- nięć płaszczowinowych, na miejscu szerokiego kroorganizmów, nazwane wapieniami pienińskimi niegdyś basenu morskiego, powstał łańcuch górski (Birkenmajer 1977). To one właśnie tworzą wspa- – orogen skałkowy, o szerokości prawdopodobnie niałą panoramę Przełomu Pienińskiego. nie przekraczającej 30 km. Orogen ten wynurzył W czasie od niższej kredy aż po schyłek tego się i uległ częściowej denudacji już w najwyższej okresu, wskutek przemieszczania się ku północy kredzie, a następnie został przykryty stosunkowo kontynentalnej kry afrykańskiej, podłoże basenu cienkimi osadami fl iszowymi paleogenu (pale- skałkowego było stopniowo wciągane (subduko- ocen-oligocen), ekspandującego ku południowi wane) pod egzotyczny grzbiet Andrusova, który zewnętrznokarpackiego morskiego basenu ma- wynurzył się u południowej krawędzi basenu. gurskiego (Birkenmajer 1986a, b). Szerokość basenu ulegała wówczas stopniowej Kolejne fałdowanie nastąpiło w niższym mio- redukcji, następowało spłycenie i ujednolicenie się cenie, około 20 mln lat temu. Górnokredowe sedymentacji oceanicznej, którą charakteryzowało płaszczowiny skałkowe i ich podłoże (jednostki pojawienie się kompleksów wielobarwnych margli czorsztyńska i czertezicka) oraz ich paleogeńska otwornicowych (globotrunkanowych). pokrywa (osłona skałkowa) zostały wówczas Grzbiet Andrusova, zbudowany z osado- spiętrzone, tworząc stromo nachylone, pionowe, wych skał triasu, jury i kredy dolnej oraz ich często także obalone wstecznie ku południowi krystalicznego fundamentu, był miejscem silnej fałdy i łuski. Masywne skały wapienne jednostek działalności wulkanicznej, która została zapo- czorsztyńskiej i czertezickiej popękały na bloki, czątkowana w wyższej jurze i trwała przez całą przebijając bardziej plastyczne margle, łupki kredę. Z powstałych wskutek wietrzenia i erozji i utwory fl iszowe kredy i paleogenu. Po wypre- okruchów jego skał krystalicznych, wulkanicz- parowaniu przez wietrzenie i erozję, tworzą one nych i osadowych, pochodzą utwory fl iszowe dziś skałki (Birkenmajer 1958, 1979). Po tym górnej kredy, które początkowo tworzyły wkładki skróceniu tektonicznym, pieniński pas skałkowy w utworach margli otwornicowych, następnie zaś został zredukowany do wąskiej, najczęściej kil- całkowicie zdominowały sedymentację w basenie kukilometrowej szerokości strefy wielkiego szwu skałkowym. tektonicznego, pomiędzy sztywnym już wówczas K. Birkenmajer – Przełom Dunajca w Pieninach – fenomen geologiczny 11 blokiem słowackim (jednostki tatrzańskie i ich Można tutaj wyróżnić dwie ich grupy: utwory podłoże), a tworzącą się na północy akrecyjną pry- skalicotwórcze i utwory dolinotwórcze (Birken- zmą płaszczowin fl iszowych Karpat zewnętrznych. majer 1958, 1979). Od obydwu tych struktur pas skałkowy został oddzielony wielkimi granicznymi uskokami prze- Utwory skalicotwórcze suwczymi – południowym i północnym, wzdłuż Są to odporne na wietrzenie kompleksy wapienne: których horyzontalne przesunięcia mas skalnych formacja wapienia pienińskiego (jura górna–kreda kontynuowały się w ciągu około 6 mln lat aż do dolna) – białe warstwowane wapienie krzemion- początku sarmatu (13,6 mln lat temu). kowe (rogowcowe) o miąższości przekraczającej Po ustaniu ruchów przesuwczych wzdłuż pół- 180 m w płaszczowinie pienińskiej; środkowoju- nocnej i południowej granicy pasa skałkowego, rajskie wapienie krynoidowe białe (formacja ze z ogniska magmowego, które utworzyło się w Pieni- Smolegowej) i czerwone (formacja z Krupianki) nach prawdopodobnie na głębokości 10–12 km pod oraz szare wapienie krynoidowo-rogowcowe powierzchnią, w podłużne względem gmachu skał- (formacja z Flaków), łącznie osiągające do kowego uskoki wdarła się pod ciśnieniem magma 180–200 m miąższości; górnojurajski czerwony andezytowa zastygając w postaci niezgodnych wapień czorsztyński i nadległe wapienie najniższej (dajki) i zgodnych (sille) intruzji pierwszej fazy, kredy (formacje wapieni dursztyńskich, łysańskich o wieku 12,8–11 mln lat. Tak powstał postkolizyjny i spiskich), łącznie ponad 30 m miąższości. pieniński łuk andezytowy – najbardziej północny Te utwory wapienne tworzą większość szczy- łuk wulkaniczny Karpat, który wraz z analogicz- tów, urwisk i skalic, których kształt modyfi kują nymi wulkanitami Moraw i Zakarpackiej Ukra- ponadto liczne uskoki, w większości poprzeczne iny ma około 400 km długości. do równoleżnikowego gmachu skałkowego. Gmach skałkowy został z kolei poddany W bramie Przełomu Czorsztyńskiego (Zielone trzeciej kompresji górotwórczej, której efektem Skałki–Zamek Czorsztyn) i w Przełomie Niedzic- było powstanie systemu południkowych (NNW- kim (Czubata Skałka i wzgórze Zamku Dunajec SSE i NNE-SSW) uskoków przesuwczych, prze- w Niedzicy) skałki i skalne urwiska utworzone mieszczających horyzontalnie
Load more

Recommended publications
  • The Šariš Transitional Zone, Revealing Interactions Between Pieniny
    Swiss Journal of Geosciences (2018) 111:245–267 https://doi.org/10.1007/s00015-017-0297-9 (0123456789().,-volV)(0123456789().,-volV) The Sˇarisˇ Transitional Zone, revealing interactions between Pieniny Klippen Belt, Outer Carpathians and European platform Edyta Jurewicz1 Received: 4 January 2017 / Accepted: 21 December 2017 / Published online: 16 January 2018 Ó The Author(s) 2018. This article is an open access publication Abstract The Pieniny Klippen Belt (PKB) is a narrow structure delineating the boundary between the Central and Outer Carpathians. It is built of nappes stacked during the Cretaceous and Paleocene and then re-folded in the Miocene during the formation of the Outer Carpathian overthrusts. The internal structure of the PKB at the Polish/Slovakian border first formed during northward nappe thrusting processes, which were most intense at the turn of the Cretaceous to the Paleocene. A secondary factor is the change in strike of the PKB turning from W–E to WNW–ESE, associated with dextral strike-slip faulting in the Carpathian basement (North-European Platform). These NNW-SSE oriented strike-slip fault zones, broadly parallel to the Teisseyre-Tornquist Zone, are responsible for the segmentation of the down-going plate, which influenced the sub- duction and collision between the North-European Platform and the Central Carpathian Block. Among them, the most important role was played by the Krako´w—Myszko´w Fault Zone separating the Małopolska and Upper Silesian blocks in the Carpathian foreland. Shifts and interactions between the neighboring Pieniny and Outer Carpathian basins—during contemporaneous sedimentation and deformation—resulted in a difficult-to-define, transitional zone.
    [Show full text]
  • Bulletin (Pdf)
    VI International Pontecorvo Neutrino Physics School First (and Last) Bulletin of VI International Pontecorvo Neutrino Physics School (February 2015) The VI Pontecorvo Neutrino Physics School is organized by Joint Institute for Nuclear Research (Dubna, Russia), Comenius University (Bratislava, Slovakia), Czech Technical University (Prague, Czech Republic), and Charles University (Prague, Czech Republic). Organizing Committee: Chairman: V.A. Matveev (JINR), Scientific program: S.M. Bilenky (JINR), Vice-chairmen: I. Štekl (CTU Prague), F. Šimkovic (Comenius U.), A.G. Olshevskiy (JINR), Members: V.A. Bednyakov (JINR), R. Leitner (Charles U. Prague), V.B. Brudanin (JINR), E. Kolganova (JINR), Secretaries: O. Matyuukhina (JINR), D. Štefánik (Comenius U.) Logo of the school was prepared by Mikhail Bilenky (Vancouver). Welcome The VI Pontecorvo Neutrino Physics School will be held in Grand Hotel Bellevue, on foot of the beautiful High Tatra Mountains, Slovakia within a period August 27 – September 4, 2015. The program of the School will cover modern topics of neutrino physics including neutrino experiments, phenomenology and theory: Theory of neutrino mixing and masses Solar, atmospheric, reactor and geo neutrino experiments Direct neutrino mass measurements Neutrinoless double-beeta decay (theory and experiment) Sterile neutrinos Dark matter Leptogenesis and Baryoogenesis Neutrino cosmology and astronomy Statistics for nuclear and particle physics General information The VI International Pontecorvo Neutrino Physics School to be held in Grand Hotel Bellevue, High Taatra Mountains, Slovakia, August 27 - September 4, 2015, continues the tradition of Pontecorvo Neutrino Physics Schools, which were held in Dubna and Alushta in 1998, 2003, 2007, 2010 and 2012. The information about previous editions of the Pontecorvo Neutrino Physics Schools is available at webpage http://pontecorvosch.jinr.ru.
    [Show full text]
  • Geodynamical Studies of the Pieniny Klippen Belt in 1994 – 2011
    Geophysical Research Abstracts Vol. 14, EGU2012-2528, 2012 EGU General Assembly 2012 © Author(s) 2012 Geodynamical studies of the Pieniny Klippen Belt in 1994 – 2011 J Walo, A. Pachuta, D. Próchniewicz, T. Olszak, R. Szpunar, and M. Barlik Faculty of Geodesy and Cartography, Warsaw University of Technology, Poland ([email protected]) The Pieniny Klippen Belt (PKB), which is situated in Southern Poland, is one of the main fault zones on the boundary of the outer and inner Carpathians. The geodynamical investigations which have been carried out since 1960s indicate that PKB demonstrates neo-tectonic activity. In 1994, the GPS measurements were included in the horizontal network and this epoch was used as a reference epoch for the further studies. In 1995-2001, when the measurements were interrupted, the Dunajec river dam and the water reservoirs in Czorsztyn and Sromowce Wyzne˙ have been built. This has created a new aspect in investigations related to the effect of tectonic movements on the dam. Taking that into account, the study was revived and the geodynamical investigations, which contain GPS, relative gravimetric and leveling observations, have been carried out annually, at the beginning of September, from 2001. In 2008, also the absolute gravity measurements (using FG-5 gravimeter) at three stations located in PKB and adjacent geological structures were included in the study. In this paper the result of horizontal displacement in the PKB area obtained from GPS measurement as well as gravity changes obtained from relative and absolute measurements in 1994-2011 period are presented and yields linear trend of horizontal displacement in north-east direction less than 1 mm/year..
    [Show full text]
  • Early Stages of Structural Evolution of the Carpathian Klippen Belt (Slovakian Pieniny Sector)
    Mineralia Slovaca, 44 (2012), 1 – 16 Web ISSN 1338-3523, ISSN 0369-2086 Early stages of structural evolution of the Carpathian Klippen Belt (Slovakian Pieniny sector) DUšan Plašienka Department of Geology and Paleontology, Faculty of Natural Sciences, Comenius University, Mlynská dolina, SK-842 5 Bratislava, Slovak Republic; [email protected] Abstract The Pieniny Klippen Belt (PKB) is a distinctive, suture-like tectonic zone that separates the External Carpathian Tertiary accretionary wedge (Flysch Belt) and the Cretaceous thrust stack of the Central Western Carpathians. Whereas the lithostratigraphy of various PKB units is fairly well-known, its tectonic evolution and development of the peculiar “klippen tectonic style” is a subject of very different opinions. We present structural data from the Pieniny sector of the PKB in NE Slovakia, which indicate that: ) distinction should be made between the “blocky” klippen and the “ribbon” klippen, since locally considerable reorientation of the original attitudes of structural elements is presumed for the former ones; 2) bedding poles of the “ribbon” klippen (Jurassic to Neocomian limestones and radiolarites) plot in a girdle in NWN–SES to N–S direction, while those of the klippen matrix (mid-Cretaceous to Lower Eocene marlstones, shales and sandstones) are shifted clockwise; 3) occasionally, the bedding-perpendicular cleavage and buckle folds record an early layer-parallel shortening, which are clearly older than brittle transpression-related faults and fractures – therefore they are interpreted as initial detachment and thrusting deformation elements that are likely related to the nappe-forming processes in the PKB; 4) fold axes, β-intersections of mesoscopic fold limb pairs, as well as a part of the bedding/ cleavage intersections are all oriented in the SW–NE direction (mean 55°), i.e.
    [Show full text]
  • XVIII INTERNATIONAL MYELOMA WORKSHOP KRAKÓW 2021, POLAND (Proposed Term 14 – 19.09.2021)
    APPLICATION FOR ORGANIZATION OF: XVIII INTERNATIONAL MYELOMA WORKSHOP KRAKÓW 2021, POLAND (proposed term 14 – 19.09.2021) Local Congress Organizers MD PhD, Prof. Aleksander B. Skotnicki Head of the Chair and Departament of Hematology Jagiellonian University Collegium Medicum MD PhD, Assoc. Prof . Artur Jurczyszyn Ms. Agnieszka Grzesiak President of the Myeloma Treatment Fundation Centre JORDAN Congress Bureau Chairman of the Krakow Branch Polish Society of Haematology and Blood Transfusion Address: 22/2 Sobieskiego St, 31-136 Krakow Jagiellonian University Medical College Department of Hematology (PCO Professional Congress Organiser) Address: 17, Kopernika St, 31-501 Krakow Address: 22/2 Sobieskiego St, 31-136 Krakow T: + 48 601 53 90 77 T: + 48 341 46 40 , e-mail: [email protected] e-mail: [email protected], http://szpiczak.org/en/ http://kongres.jordan.pl/en International Myeloma Workshop 2021 1 Table of Contents: Kraków 2021 ? Yes, of course ! …………………………..pages 3-4 Traveling to Cracow…………………………..………………..page 5 Scientific Committee and Partners………………………pages 6-7 Congress Venue ICE …………………………………………….page 8 Hotels in Krakow …………………………………………………pages 9-10 Opening and Closing Ceremony…………………………..page 11 Exhibition Space ………………………………………………… pages 12-13 Welcome Reception…………………………………………… page 14 Gala Dinner……………………………………………………….. .pages 15-17 Social Programme……………………………………………….pages 18-22 General Information about Poland…………………….pages 23-25 International Myeloma Workshop 2021 2 Kraków 2021 ? Yes, of course ! KRAKÓW is the second largest and one of the oldest cities in Poland situated on the Vistula river in the south of Poland. For many years Krakow was the royal capital of Poland until 17 th c. Krakow - an architectural pearl amongst Polish cities on the UNESCO World Cultural Heritage list with its architectural complex of the Old City which has survived unchanged since the Middle Age It is still the city where, like ages ago, one can walk along the Royal Route , starting from the city gates and arriving at the Royal Castle Hill .
    [Show full text]
  • E X C U R S I O N I a (19. IX. 1963) the Excursion Was Devoted to The
    GUIDE TO THE GEOLOGICAL EXCURSIONS OF THE XXXVI ANNUAL MEETING OF THE GEOLOGICAL SOCIETY OF POLAND, PIEN17NY MOUNTAINS, 1963 by Krzysztof Birkenmajer, Kazimierz Bogacz, Stefan Kozłowski and Stanisław Węcławik Excursion I A (19. IX. 1963) The excursion was devoted to the hydrogeological, geochemical and balneotechnical (as well as balneotherapeutical) problems of mineral waters of Szczawnica. Excursion IB (19. IX. 1963) During the excursion were shown outcrops of andesite dykes of Mt. Bryjarka at Szczawnica, as well as Quaternary terraces of the Grajcarek stream valley. Excursion IC (19. IX. 1963) The members of the excursion visited a clay pit at Krościenko, which exposes Pliocene clays and’ gravels with abundant and well preserved plant remains (references: Szafer 1946-7, 1950, 1954; K l i m a s ze w- s k i 1948; Birkenma j e r 1954a, 1958a). Excursions II A (20. IX) and III A (21. IX. 1963) The programme of the excursions included outcrops of the Podhale — 413 — Palaeogene (flysch) near the southern contact of the Pieniny Klippen Belt at Szaflary, stratigraphy and tectonics of the Pieniny-, Branisko-, and Czorsztyn Series, as well as the problem of the relation of the Upper Senonian Mantle (Jarmuta Beds) to the Klippen Series between the villa­ ge Szaflary and the Szaflary quarry. Later on, at Krempachy, has been demonstrated a section of the Pieniny Klippen Belt including strongly disturbed tectonically klippes of the Czorsztyn Series, as well as Dogger-, Middle and Upper Cretaceous members of the northern zone of the Klippen Belt, referred now to the Magura Series. Similar problems were also discussed at Dursztyn, where -the excursion had finished.
    [Show full text]
  • Neotectonics of the Polish Carpathians in the Light of Geomorphic Studies: a State of the Art
    Acta Geodyn. Geomater., Vol. 6, No. 3 (155), 291-308, 2009 NEOTECTONICS OF THE POLISH CARPATHIANS IN THE LIGHT OF GEOMORPHIC STUDIES: A STATE OF THE ART Witold ZUCHIEWICZ Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology, A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland *Corresponding author‘s e-mail: [email protected] (Received January 2009, accepted March 2009) ABSTRACT Neotectonics of the Carpathians used to be studied extensively, particular attention being paid to the effects of large-scale domal uplifts and open folding above marginal zones of thrusts and imbricated map-scale folds, and rarely to the characteristics of young faulting. Neotectonic faults tend to be associated with the margins of the Orava-Nowy Targ Basin, superposed on the boundary between the Inner and Outer Western Carpathians, as well as with some regions within the Outer Carpathians. The size of Quaternary tilting of the Tatra Mts. on the sub-Tatric fault were estimated at 100 to 300 m, and recent vertical crustal movements of this area detected by repeated precise levelling are in the range of 0.4-1.0 mm/yr in rate. Minor vertical block movements of oscillatory character (0.5-1 mm/yr) were detected along faults cutting the Pieniny Klippen Belt owing to repeated geodetic measurements performed on the Pieniny geodynamic test area. In the western part of the Western Outer Carpathians, middle and late Pleistocene reactivation of early Neogene thrust surfaces was suggested. Differentiated mobility of reactivated as normal Miocene faults (oriented (N-S to NNW-SSE and NNE-SSW) in the medial portion of the Dunajec River drainage basin appears to be indicated by the results of long-profile analyses of deformed straths, usually of early and middle Pleistocene age.
    [Show full text]
  • Environmental Protection of the Gorce Mountains by The
    ENVIRONMENTAL PROTECTION OF THE AND GORCE MOUNTAINS BY THE USE OF GEOTHERMAL ENERGY KRZAN National Park Zakopane. POLAND SOKOLOWSKI Polish Academy of Science Mineral and Energy Economy Research Centre, POLAND Key words: Doublet, Ecology, Air pollution, Defoliatian Tatra are an important center of popular and winter sports. The TNP research station coordinates 100 scientific programs annually, and the naturc museum presents natural values of the park. 1992 Tatra Park Poland one of most polluted countries. This became a MAB Biosphere et 1993). also applies to that of high touristic Podhale basin, where geothermal waters have Pieniny National Park discovered, is national parks. A large The total area of the park is 2328 of which 25% are scale ecological degradation is observed due to atmospheric pol- strictly nature reservation. 'The highest peak, lution some of which is due t o emissions from lo- crowns) is 982 Park is covered cal sources. Geothermal water fur and farmland. climatic zones encompass a moderately in settlements (Zakopane, Nowy Biaty Dunajec, w a r m zone cool zone There etc.) can beneficially influence state of are species of vascular planrs with many endemics and rare health of population and the environment in national parks l'he whole area is located in a low mountain forcst aonc, as well as area's numerous nature reservations. with a forest dominant. The very the park contains 45 specics of t70 species of birds, and numerous fauna Pieniny National is also an historical site. Tourist totaling 28 NATIONAL PARKS Canyon boat, well as many other tourist facilities make the park The southern part of Poland is a very popular lor visitors.
    [Show full text]
  • Environmental Properties of Soils in the Pieniny National Park of Slovakia
    Pieniny – Przyroda i Człowiek 7: 97–98 (2002) Environmental properties of soils in the Pieniny National Park of Slovakia Charakterystyka gleb Pienin´skiego Parku Narodowego na Słowacji JOZEF KOBZA Soil Science and Conservation Research Institute, 974-04 Banska Bystrica, Mládežnícka 36, Slovakia Abstract. This study examines environmental properties of agricultural soils in the Pieniny National Park of Slovakia. Excluding the present status of basic soil properties and heavy metal content, the development tendency of evalu- ated properties is described between 1993 and 1997. One of the most important environmental properties is the susceptibility of ag- ricultural soils to pH value decrease, soil organic matter decrease, available P and K loss and to soil contamination, which has been mostly slight, resp. not determined during short-term compared period. INTRODUCTION MATERIAL AND METHODS Soil is a very important part of the environment. The results were obtained from the 10 monitoring The original properties of soil cover depend on sites in agricultural land (arable land and grass- geological composition. Geologically, the pale- land) of Pieniny National Park in Slovakia. The ocene flysch is most extended. On this geological soil samples from the surface have been analysed substra occur Cambisols which are mostly for pH/KCl, Cox, fractional composition of soil covered with grassland. The haligov region organic matter (humic acids and fulvoacids), (mostly forest) is composed of mesozoic rocks content of available nutrients – phosphorus and carbonateous sediments including dolomites (Egner’s method) and potassium (Schachtschabel’s and limestones (Vološcˇuk 1992). These substrates method). The heavy metals have been extracted are covered with Rendzinas and Cambic Rendzi- with 2M HNO3 and 0.05 M EDTA.
    [Show full text]
  • Geological Framework of the Tatra Mountains- Podhale Geothermal System (Carpathians)
    Bulletin d’Hydrogiologie No 17 (1999) Centre d’Hydrogiologie, Universiti de Neuchdtel ED~IONSPET ERLwc Geological framework of the Tatra Mountains- Podhale geothermal system (Carpathians) by J6zef Wieczorek GEOCONSULTMG, Smoluchowskiego4/1,30-083 Krak6w, Poland, in cooperation with PEC Geotermia Podhalanska S. A. Zakopane ABSTRACT The Podhale (Western Carpathians) region lying between the Tatra Mts. and the Pieniny Klippen Belt is known as an area rich in thermal water exploited for heating purposes as well as recreation (swimming pools). The thermal springs at the foot of the Tatra Mts. (Jaszczurowka, Oravice) are the surhce manifestations of an active geothermal system. Numerous drilling data have cohedthe existence of low-enthalpy geothermal reservoir under the entire Podhale basin. The thermal waters are associated with carbonates of highly fractured Nummulite Eocene and with Mesozoic rocks (carbonates of Middle Triassic, sandstones of Lower Jurassic).Two geothermal doublets were completed for themal water exploitation in the northern part of Podhale basin where thermal waters of 80-90°C occur at the depth -2000-3000m. KEVWORDS Thermal waters, geothermal system, geology, Carpathians 1. Entroduction The Podhale (Western Carpathians) region lying between the Tatra Mts. and the Pieniny Klippen Belt is known as an area rich in low-enthalpy thermal water (SOKOLOWSKI, 1992, CHOWANJEC & POPRAWA 1998). The Tatra Mts. massif elevated in Miocene and mainly in post-Miocene period form a recharge area of 350 km2however, the Pieniny Klippen Belt is considered an impermeable barrier for fluid flow. The Tatra Mts.-Podhale segment of the Inner Carpathians form an alpine-type artesian geothermal system, which is only a part of a much larger Inner Carpathian geothemml region, situated on both sides of Poland-Slovakian border around the Tatra Mts.
    [Show full text]
  • Prírodné Predpoklady Cestovného Ruchu Národného Parku Pieniny S Dôrazom Na Analýzu Sústavy Natura 2000
    MEDZINÁRODNÝ VEDECKÝ ČASOPIS MLADÁ VEDA / YOUNG SCIENCE Jún 2016 (číslo 1) Ročník štvrtý ISSN 1339-3189 Kontakt: [email protected], tel.: +421 908 546 716, www.mladaveda.sk Fotografia na obálke: Obec Kanal (Slovinsko) 2014. © Branislav A. Švorc, foto.branisko.at REDAKČNÁ RADA doc. Ing. Peter Adamišin, PhD.(Katedra environmentálneho manažmentu, Prešovská univerzita, Prešov) doc. Dr. Pavel Chromý, PhD. (Katedra sociální geografie a regionálního rozvoje, Univerzita Karlova, Praha) doc. PaedDr. Peter Čuka, PhD. (Katedra cestovního ruchu, Slezská univerzita v Opavě) prof. Dr. Paul Robert Magocsi (Chair of Ukrainian Studies, University of Toronto; Royal Society of Canada) Ing. Lucia Mikušová, PhD. (Ústav biochémie, výživy a ochrany zdravia, Slovenská technická univerzita, Bratislava) doc. Ing. Peter Skok, CSc. (Ekomos s. r. o., Prešov) prof. Ing. Róbert Štefko, Ph.D. (Katedra marketingu a medzinárodného obchodu, Prešovská univerzita, Prešov) prof. PhDr. Peter Švorc, CSc.,predseda (Inštitút histórie, Prešovská univerzita, Prešov) doc. Ing. Petr Tománek, CSc. (Katedra veřejné ekonomiky, Vysoká škola báňská - Technická univerzita, Ostrava) REDAKCIA PhDr. Magdaléna Barányiová (Fakulta stredoeurópskych štúdií UKF, Nitra) Mgr. Martin Hajduk (Inštitút histórie, Prešovská univerzita, Prešov) Mgr. Richard Nikischer, Ph.D. (Sociologický ústav Akademievěd ČR, Praha) Mgr. Branislav A. Švorc, PhD., šéfredaktor (Vydavateľstvo UNIVERSUM, Prešov) PhDr. Veronika Trstianska, PhD. (Ústav stredoeurópskych jazykov a kultúr FSŠ UKF, Nitra) Mgr. Veronika Zuskáčová
    [Show full text]
  • Diptera) Along an Elevational Diversity Gradient in a Low Mountain Range: an Example from Central Europe
    insects Article Distributional Patterns of Aquatic Empididae (Diptera) along an Elevational Diversity Gradient in a Low Mountain Range: An Example from Central Europe Iwona Słowi ´nska* and Radomir Jaskuła Department of Invertebrate Zoology and Hydrobiology, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz, Banacha 12/16, 90-237 Łód´z,Poland; [email protected] * Correspondence: [email protected] Simple Summary: The insect distribution and diversity depend on many different abiotic and biotic factors, which is especially well documented in the high mountains but has not been studied in detail in the low mountain massifs. We studied 17 different macro and microhabitat factors that influence the altitudinal distribution of 40 Hemerodromiinae and Clinocerinae species in the Pieniny Mts., Poland. This is the first such study in Central Europe and one of only a few in the world. The results clearly show that species richness and distribution of Hemerodromiinae and Clinocerinae species are changing with the elevational gradient, with a monotonic decline in species richness with increasing elevation observed for the first subfamily and the hump-shaped distribution pattern noted for the second subfamily, as well as the size of the stream/river and the surrounding area in species distribution in the Pieniny Mts. Abstract: The two subfamilies Hemerodromiinae and Clinocerinae, also known as aquatic dance Citation: Słowi´nska,I.; Jaskuła, R. flies, are a group of small predatory insects occurring mainly in mountainous areas and the northern Distributional Patterns of Aquatic temperate. However, very little is known about distribution patterns for most of the species.
    [Show full text]