ANADOLU SELÇUKLU Kçrvansaraylafflnda MEKAN- IŞLEV IUŞKİSİ İÇİNDE SAVUNMA VE BARINMA
ANADOLU SELÇUKLU KÇRVANSARAYLAfflNDA MEKAN- IŞLEV IUŞKİSİ İÇİNDE SAVUNMA VE BARINMA Doç.Dr JVyşd Tükel YAVUZ iadcJu Selçuklu mimarisinde en çok sayıda örneği bulunan, en zengin çeşitlenmiş ve en büyük öl- • Ji yapı gaibu kervansaraylardır. İnşaatlan 13. Yüzyıl boyunca yayılan, tarihli, tarihsiz, çoğu yıkıl mış veya sadece kaynaklarda adı kalmış, ikiyüz civarında Selçuklu dönenü kervansarayı saptanmış tır. Bunlardan yayınlanmış olan ancak yetmiş kadan bazı bilgiler verebilecek durumdadır, bunların da önemli bir kısmı kısmen yıkıktır^. Roma castrum'u, Bizans ksenekion'u, Maveraünnehirdeki nbatlar gibi askeri amaçlı yapıların bu kuru luşların öncüsü saydmalannm yanısıra eşanlamlı kullanılan han, kervansaray, nbat, zaviye, hankâh gibi isimler bize askeri-ticarî-sosyal amaçlan hakkmda ipucu vermektedir^. Sek^jklu ve daha sonraki dönemlerin tarih yazıcılan, tarihî olaylara bağlı olarak, bu dönem kervansa raylarından da bahsederler. Vakıf kuruluşları oWuklan için, günümüze kalanların sayısı az da olsa, vakfiyeler den çok değerli bilgiler edinmek mümkündür. Tarih araştırmacılan kaynaklardan ve yazıtlardan kervansaray lar hakkında önemli bilgileri bize aktarmaktadır, örneğin Osman Turan^, Altınapa, Ertokuş ve Karatay Han ların vakfiyelerini yayırüamış. bunlan incelemiş, devrin ve sonraki devirierin kaynaklan ışığında bu yapıların amaçlan, işleyişleri ve kullanımlan hakkında çok kıymetli bilgi ve yorumlan bilim dünyasına sunmuştur. Bir çok sanat tarihçisi ya Kurt Erdmann^ gibi toplu olarak ya da tek tek inceleyerek^ kervansarayları tanıtmışlar dır. Eserlerin günümüzdek ayakta kalmış olanlarını, çoğunu zor koşullarda da olsa, yerinde incelemek müm kündür. Yme de bu birikim ker\«nsaraylan tam olarak anlamak ue çok önemli birçok soruyu cevaplamak için 1. Bu çalifmanm temeli yazann seneler boyu yerinde yaptığı incelemelerdir. Arazi çabfmalan sırasında, yayınlarda kaydedilme miş, yorumlanmamış, planlara işlenmemiş veya yanlış yorumlanmış çok önemli veriler saptanmıştır.
[Show full text]