İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:18 Sayı:35 Bahar 2019/1 s.367-382
PAZARLAMA
TÜRK TELEVİZYON DİZİLERİNİN DESTİNASYON TERCİHİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: ORTADOĞULU TURİSTLER
Geliş Tarihi:27.11.2018 Kabul Tarihi:25.12.2018
Zayneb BOUKARI1 ORCHID ID: 0000-0002-9148-0606 Fatih VEYSELLER2 ORCHID ID: 0000-0002-2587-4527 N. Öykü İYİGÜN3 ORCHID ID: 0000-0003-4708-5825
ÖZ Günümüzde televizyon dizileri, gündelik yaşamın bir parçası olarak birçok insanın hayatında önemli bir alan kapsamaktadır. Küreselleşen dünyada, uluslararası turizm sektöründe destinasyon tercihlerinde yeni yaklaşım ve yöntemlerin kullanıldığı görülmüş ve film turizmi önem kazanmıştır. Son 15 yıllık dönemde yükselişe geçen Türk dizi sektörünün ihracat oranları bakımından Türkiye, Amerika’dan sonra Dünya’ya dizi ihraç eden ikinci ülke konumuna gelmiştir. Dünya’nın dört bir yanında izlenen Türk dizileri, Türkiye'nin doğal güzellikleri, kültürü ve tarihi açısından önemli bir bilgi kaynağı rolünü üstlenmiştir. Bu çalışmada Ortadoğu ülkelerine en çok ihraç edilen ve ilgiyle izlenen “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin destinasyon tercihi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Literatür taramasını takiben araştırmanın birincil verileri, Ortadoğulu turistler ile yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar ile toplanmıştır. Mülakatların bulguları analiz edilmiş, bulgular ilgili literatür ışığında değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Film Turizmi, Uluslararası Turizm, Türk Dizileri, Türk Dizi İhracatı, Destinasyon Tercihi..
MARKETING
THE EVALUATION OF TURKISH TV SERIES IN TERMS OF CHOICE OF DESTINATION: MIDDLE EASTERNTOURISTS
ABSTRACT Nowadays, TV serials occupy an important part of people’s daily lives. In the globalized world, it has been identified that choice of destination has used new approaches and methods. Film tourism becomes one of the most important tools in international tourism industry. The export of Turkish TV serials industry demonstrated a significant rise in the last 15 years and Turkey became the second TV serials exporter after the United States. Today, Turkish TV serials are watched all over the world. Turkish TV serials play an important role as a source of information on Turkey’s natural beauty, culture and history. This study aims to evaluate “Muhteşem Yüzyıl”, the most exported and followed Turkish TV serial, in terms of choice of destination. Following the literature review, primary data is collected through semi-structured in-depth interviews with the Middle Eastern tourists. The findings of the interviews are analyzed and evaluated according to the related literature. Keywords: Film Tourism, International Tourism, Turkish TV Serials, Export of Turkish TV Serials, Choice of Destination.
1 [email protected], İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Uluslararası Ticaret Doktora Programı.(TÜBİTAK 2215 Programı kapsamında desteklenmektedir) 2 [email protected], İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Uluslararası Ticaret Doktora Programı. 3 [email protected], İstanbul Ticaret Üniversitesi İşletme Fakültesi Uluslararası Ticaret.
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN
GİRİŞ
Günümüzde televizyon dizileri, gündelik yaşamın bir parçası olarak birçok insanın hayatında önemli bir alan kapsamaktadır. Küreselleşen dünyada, uluslararası turizm sektöründe destinasyon tercihlerinde yeni yaklaşım ve yöntemlerin kullanıldığı görülmüş ve film turizmi önem kazanmıştır. Filmler, diziler ve televizyon programları, turizm destinasyonlarının markalaşması için bir araçtır. Kitle iletişim araçları gibi görev yapan filmler yeni marka imajı geliştirmeyi ve süregelen imajı desteklemeyi sağlayabilmektedir. Bu bağlamda, filmler ve televizyon dizileri, destinasyonların pazarlanması konusunda etkili bir araç konumuna gelmiştir (Kim ve Agrusa., 2007,s.1340)
140'tan fazla ülkede gösterilen Türk dizileri, yıllık 350 milyon doların üzerinde ihracat rakamlarına ulaşarak büyük başarıya imza atmıştır (Mediacat, 2018). Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, özellikle son 15 yıllık dönemde önemli bir sıçrama yapan Türk dizi sektörü, bu konudaki ihracat oranlarında da Amerika’dan sonra Dünya’ya dizi ihraç eden ikinci ülke konumuna gelmiştir. Türk dizilerinin ihraç edildiği bölgelerin başında Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri gelmektedir. Bu bölgeleri sırasıyla Doğu Avrupa, Batı Avrupa, Asya, ABD ve Latin Amerika ülkeleri takip etmektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018). Günümüze dek en fazla ihraç edilen diziler Muhteşem Yüzyıl, Kara Para Aşk, Kuzey Güney, Karadayı, Öyle Bir Geçer Zaman ki, Adını Feriha Koydum, Gümüş, Fatmagül’ün Suçu Ne, Ezel, Aşk- ı Memnu ve Kara Sevda olurken, en çok hasılat getirisini ise Kara Para Aşk sağlamıştır. Türk dizilerinin ihracat getirisi 2008’de 10 milyon dolar iken, bu miktar düzenli olarak artış göstererek 2016 yılında 350 milyon dolara ulaşmıştır. 2023 yılı için belirlenen hedeflerin gerçekleşmesi durumunda Türk dizi sektörünün ihracat rakamlarının 1 milyar doların üzerine çıkması beklenmektedir (Mediacat, 2018).
Dünya’nın dört bir yanında izlenen Türk dizileri, Türkiye'nin doğal güzellikleri, kültürü ve tarihi açısından önemli bir bilgi kaynağı rolünü üstlenmiştir. Bu çalışmada Ortadoğu ülkelerine en çok ihraç edilen ve ilgiyle izlenen “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin destinasyon tercihi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Literatür taramasını takiben araştırmanın birincil verileri, Ortadoğulu turistler ile yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar ile toplanmıştır. Mülakatların bulguları analiz edilmiş, bulgular ilgili literatür ışığında değerlendirilmiştir.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Destinasyon Kavramı ve Özellikleri
Destinasyonu genel olarak kelime anlamı kapsamında ve bununla birlikte turizm sektörü bağlamında ifade ettiği kavram ve özellikleri ile iki farklı yönden değerlendirmek mümkündür. Günümüzde genel geçerliliği olan İngilizce ve Fransızca dillerinde de yaklaşık anlamlar içeren destinasyon kelimesi, bir şahsın veya
368
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1 bir şeyin gittiği ya da gönderildiği yer anlamına gelmektedir (http://en.oxforddicitonaries.com/definitions/destination, Erişim 12.05.2018). Destinasyon kelimesinin dilimizdeki karşılığına bakıldığında ise Türkçe sözlükte “varılacak olan yer” olarak tanımlanmıştır (Türk Dil Kurumu, 2006, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bb4b113 d95ce8.23943502 , Erişim 12.05.2018).
Turizm sektörü açısından ve uluslararası turizm literatüründe yer aldığı tanımlamaları ile destinasyon kavramı; turizm alanı, turizm merkezi, turizm bölgesi, turistik istasyon, turistik hedef ifadeleri ile de karşımıza çıkmaktayken; turistik destinasyon şeklinde ele almak ve bu bağlamda açıklamak, destinasyon kavramını ve özelliklerini daha geniş bir perspektifte ortaya koymayı sağlamaktadır Temel bir ifadeyle turistik destinasyon; doğal, tarihi ve kültürel çekicilikleri barındıran turistik özellikleri ve öğeleri bulunan ve bu gerekçeyle turistlerin gelir elde etme ya da yerleşme amacı olmaksızın önemli boyutlarda ziyaret gerçekleştirdikleri coğrafi mekanlar olarak bahsedilmektedir (İlban, 2007, s.5). Bir diğer tanım ise; turistik mal ve hizmetleri turistler tarafından tüketilebildiği; siyasi sınırların değil de daha çok turizm kaynaklarının bir araya geldiği coğrafi bir lokasyon şeklinde ele alınmaktadır (Pike, 2002, s.24 ).
Yapılan birçok çalışma turistik destinasyon kavramını coğrafi bir lokasyon kapsamında çerçeveye koyduğu görülürken Buhalis (2000, s.98); turizm destinasyonunu çekicilik, olanaklar, ulaşılabilirlik, aktiviteler, mevcut paketler ve yardımcı hizmetler olarak altı ana bileşenden oluşan bir yapıda ele alarak turizm destinasyonunun özelliklerini belirtmektedir.
Çekicilikler: Doğal ve yapay güzellikler, mimari, tarih, kültürel miras, festivaller vb.
Ulaşılabilirlik: Yollar, köprü ve geçitler, terminaller ve araçlardan oluşan tüm ulaşım sistemi.
Olanaklar: Konaklama ve yiyecek içecek hizmetleri, Aracılar (tur operatörleri, seyahat acenteleri)
Mevcut Paketler: Tur operatörleri ve seyahat acenteleri gibi dağıtım kanalları tarafından önceden hazırlanmış paket turlar.
Aktiviteler: Turistlerin seyahati boyunca faydalanabileceği faaliyetler.
Yardımcı Hizmetler: Turistler tarafından kullanılan hizmetler; hastane, postane, banka, telekomünikasyon hizmetleri gibi.
Sayılan bu faktörler ile turistik destinasyon; turistik ürünlerin ve hizmetlerin birleşimi ile turistlere kapsamlı ve komple bir tecrübe sunulması olarak
369
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN değerlendirilebilmektedir. Turistler, destinasyon seçimlerini yaparken karar verme süreçlerinde, gitmeyi planladıkları destinasyonla ilgili bazı kaynaklardan bilgi edinme ve değerlendirme imkanı bulabilmektedirler. Şayet turistler gitmeye karar verdiği destinasyona daha önce ziyarette bulunmadıysa; ticari ve ticari olmayan farklı kaynaklardan ve de yakın çevresinden edindiği bilgilerin etkisinde kalmaktadırlar (Tunç, 2001,s.13).
Psikolojik, kültürel, sosyal ve kişisel faktörler turizm pazarlamasında destinasyon tercihi yönünde; turistlerin satın alma süreçlerinde etkili unsurlar olarak sayılabilir (Karakaya, 2010, s.53). Bu kapsamda turizm destinasyonunun turistler tarafından algılanan imajı, öne çıkan önemli bir faktör olmakla birlikte, seçilecek destinasyonu ve satın alma tercihlerini büyük ölçüde etkilemektedir.
Herhangi bir gelir elde etme amacı olmaksızın, daimi ikamet edilen yerin dışındaki bir lokasyona; kalıcı yerleşim maksadı içermeden dinlenme, eğlence vb. çeşitli nedenlerle sınırlı süre ve ayrılmış bütçe ile seyahat eden turistlerin; destinasyon tercihlerini nasıl yaptığı, hangi faktörlerden etkilenerek destinasyon tercihini gerçekleştirdiğine ilişkin çalışmalar turizm literatürünün önemli bir bölümünü teşkil etmektedir (Ustasüleyman ve Çelik, 2015, s.85).
Turistlerin turizm destinasyonlarını tercih sürecinde birçok faktör etkili olmaktadır. Genel olarak kişinin algıları, önceki tecrübeleri, motivasyonları, tutum ve niyetlerine göre destinasyon tercihi ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte eğitim, maliyet, uzaklık, risk, gelir, kişilik, yaş, cinsiyet, kişilik ve motivasyon öğeleri gidilecek destinasyonun tercihinde; seçimi etkileyen bileşenlerdir (Hsu, vd., 2009, s.288).
Turistik destinasyon tercihinde etkin iç veya diğer bir deyişle itici faktörler Hsu vd. (2009, s.290) tarafından “sosyal etkileşim; arayış ve keşif; fiziksel ve psikolojik faktörler” olarak dört grupta sınıflandırılmıştır. Sosyal etkileşim açısından bakıldığında; aile bağları kuvvetli toplum yapılarında, gelenek ve görenekleri kapsamında eş, dost ve akrabaların ziyaret edilmesi temelinde tatillerine yön veren ve destinasyon tercihlerini bu temelde şekillendiren bireyler olmakla birlikte; günümüzde genç nüfusun artması, sosyo-demografik yapıdaki değişimler, etkinlik ve faaliyetlerdeki çeşitlilik ile yeni turizm seçeneklerine yöneliş, yenilik ve macera arzusunu destinasyon tercihinde ön planda tutan bireyleri ortaya çıkarmaktadır (Garda,2011, s.201).
Bireylerin seyahat nedenleri arasında çalışma hayatının baskılı ortamından uzaklaşmak ve dinlenme, arınma, rahatlama gibi fiziksel ihtiyaçların giderilmesi de yer almaktadır. Güneş, deniz, doğal güzelliklerin keşfi gibi etkenlerle beraber fitness, termal tedavi, yeraltı kaynaklarından istifade, tıbbi tedavi gibi fiziksel faktörlerin de karşılanması isteği destinasyon tercihine etki etmektedir (Edinsel ve Adıgüzel, 2014, s.167). İtme faktörlerinden bir diğeri olan psikolojik etkenler ise bireyin bir süreliğine mevcut ikametinden ve monoton, rutin döngüsünden uzaklaşma, stresten kaçma isteği ile kişinin hayranlık duyduğu, onun gibi olmak ve kendini onun yerine koymak
370
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1 istediği bir kişinin gittiği destinasyona gitme isteği olarak görülmektedir. Destinasyon tercihinde çekme faktörleri olarak belirtilen, maddi ve maddi olmayan faktörler olarak iki bölümde de değerlendirilebilen dış faktörlerden maddi faktörler; güvenlik, kalite, ulaşım, kültürel ve tarihi nitelikler, fiyat ve konaklama, iklim, yeme içme çeşitliliği, alışveriş imkanları gibi etmenler iken; turizm destinasyon imajı, diğer fayda ve beklentiler ise maddi olmayan etkenler olarak sıralanabilmektedir (Hsu vd., 2009, s.297).
Turizm imkanları bakımından destinasyon tercihine etki eden çekme faktörlerinden doğal kaynaklar, tarihi ve kültürel kaynaklar ile gastronomi, rekreasyon ve alışveriş olanakları önemli karar verme ve satın alma etmenleridir. Destinasyonların kendine özel sahip olduğu doğa güzelliklerine, tarihi mirasına, yeme-içme özelliklerine ve farklılıklarına ilgi; müze, tiyatro, kayak, botanik ve termal alanlar ile hatıra ve hediyelik eşya alışveriş yerlerine dair beklenti ve talepler destinasyon tercihini etkilemektedir. Ulaşımda sağlanacak kolaylıklar, havayolu imkânları, telekomünikasyon ve altyapı servisleri, konaklama çeşitliliği de turistik destinasyonun sahip olduğu diğer çekme faktörleri olarak görülmektedir (Kutvan ve Kutvan, 2013, s.163). Destinasyon imajı algısal unsur yani sahip olunan bilgi ve inançlar ile, turistin destinasyona dair hissettiği duygularını içeren duygusal unsur olmak üzere iki kısımdan oluşur ve destinasyon tercihi üzerine turistlerin destinasyon ile ilgili beklentilerini ortaya koyar (Umur ve Eren, 2015, s.216).Günümüzde turistlerin farklı destinasyonları farklı imajlar sebebiyle tercih ettikleri görülmekte ve seyahat satın alımları yapılırken imajın, destinasyon seçiminde önemli bir itici dış faktör olduğu belirmektedir. (Ayaz vd., 2015, s.55).
Film Turizmi Kavramı ve Özellikleri
Günümüzde sinema filmleri ve televizyon dizileri, turistlerin seyahat destinasyonu tercihlerinde tutum ve davranışlarını etkileyen faktörlerden biri olarak görülmektedir. Film turizmi kavramı karşımıza “film etkili turizm”, “sinema etkili ya da teşvikli turizm”, “medya turizmi” ve “kültür turizmi” şeklinde tanımlamalarla da çıkabilmektedir (Suni, 2011, s.6). Film etkili turizm kavramı televizyon, video, CD/DVD/Blueray gibi mecraları da kapsayarak genişletilebilmektedir (Beeton, 2005, s.11). Film etkili turizm, seyahat planı ve destinasyon tercihi sürecindeki kişilerin dergi, kitap, broşür gibi basılı kaynaklarla birlikte televizyon dizisi ve programları ile filmlerin etkisiyle destinasyon seçiminde bulunmaları ve ziyaret gerçekleştirmelerini belirtmektedir (Bursby ve Klug, 2001, s.316).
Ulaşılabilen geniş mecralar ve farklı formları sayesinde film etkili turizm, sağladığı motivasyonla destinasyona seyahat isteğini arttırmakta; film ve dizilerin destinasyon üzerine seyahat satın alma kararlarını etkileyen bir güç olduğunu göstermektedir. Tarihi ve kültürel destinasyon öğeleri içeren film ve dizi yapımlarının uluslararası çerçevede oldukça etkili bir rol üstlendiği açıktır (Hudson ve Ritchie, 2006, s.387). Film etkili turizm uluslararası destinasyon seçimleri ve seyahatlerinin artmasını sağladığı gibi, aynı zamanda eğlence sektöründe yarattığı hareketlilik ve büyüme ile
371
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN de turizm dünyasında önemli bir kavram haline gelmektedir. Sinema, televizyon ve videolar ilgili destinasyonu sahne önüne çıkararak çekici hale getirmekte ve tercih edilebilirliği konusunda turistleri etkilemektedir. Sinema filmleri ve televizyon dizilerinin popüler olması destinasyona ziyaret gerçekleştiren turist sayısını arttırırken; öte yandan destinasyon pazarlamasında kullanılabilecek film galaları, film seti turları ve film festivalleri gibi bir pazarı da beraberinde meydana getirmektedir (Beeton, 2005, s.10).
Destinasyon tercihi konusunda turistlerin kararlarına etki eden motivasyon kaynaklarının neler olduğu, bu süreçte onların kararlarında belirleyici olan hangi motivlerin yer aldığı, destinasyon tercihi yönünü, önceliklerini ve etki gücünü belirleyen iç ve dış uyarıcıların etkisiyle tercihlerinin nasıl şekillendiği önem arz etmektedir. Film etkili turizmde destinasyon tercihine etkileri bakımından itme ve çekme faktörleri; sinema filmi ve televizyon dizisi izleyicilerinin seyahat nedenlerini iki farklı noktadan ele alması açısından incelenmektedir. Turistlerin kişisel olarak seyahat etme isteklerini ortaya koyan faktörler itme faktörleri olarak tanımlanırken, yapılacak seyahatin destinasyonunu belirleme ve alternatifler arasından tercih yapmalarına etki edecek faktörler de çekme faktörleri olarak tanımlanmaktadır (Korkmaz ve Şahbaz, 2001, s.21). İtme faktörleri turistlerin iş stresinden kaçma, hayatın rutin karmaşası ve sorunlarından uzaklaşma, seyahat etme, sosyalleşme ihtiyaçlarına yönelik değerler içerirken; çekme faktörleri ise sinema filmi ya da televizyon dizisinin çekildiği destinasyonun tarihi ve doğal güzellikleri, dizinin çekildiği set ve stüdyo, yapımdaki oyuncular, oyuncuların karakter özellikleri ve dizinin ya da filmin konusu şeklinde sıralanabilir.
Sinema filmi ve televizyon dizilerinin turistlerin destinasyon tercihine etkilerinde itme faktörleri temelinde içgüdü unsuru yer almaktadır. İtme faktörleri turistlerin çeşitli deneyimleri, kişisel egoları, statü ve konumları ile kendi benliğine dair motivasyon öğeleri içermektedir. Kişilerin geçmişte yaşadığı duygusal ilişkileri, çocukluğunda yaşadığı yer ve duygular, tekrar o zamanlara dönme arzusu ve duygusal tatmin arayışı, destinasyon tercihinde içgüdüsel motivasyon etkenleri olmaktadır (Maiconis, 2004, s.89). Film etkili turizmde çekme faktörleri; turistlerin seyahatlerinde karar süreçleri üzerinde doğal zenginlikler, tarihi ve kültürel donanım, ulaşımın kolay olması, ürün ve hizmet kalitesi, turistik mekânların kalite standardı gibi sıralanabilir (Maiconis, 2004, s.90). Bu faktörler yer (filmin ya da dizinin lokasyonu, sahne ve set dekoru, ilgili destinasyonun nitelikleri), performans (filmin ya da dizinin konusu, hikayeyi anlatım tarzı, filmin türü), kişilik (film veya dizideki oyuncular, sahnelenen karakterler, ünlü kişiler) ve gerçeklik unsurlarını içermektedir (Macionis, 2004, s.93).
Yer Faktörü: Filmin ya da televizyon dizisinin çekildiği lokasyonun tarihi zenginlikleri ve doğal güzelliklerinden meydana gelmektedir. Lokasyon izleyici için merak uyandıran ve ilgi çekici özellikler barındıran bir yer olmalıdır.
Performans Faktörü: Destinasyon tercihine etki eden çekme faktörlerinin önemli bir bölümü de performans faktörünün kapsamındaki filmin ya da dizinin konusu, hikâyesi
372
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1 ve içeriği ile türüdür. İnsanlar izledikleri film ve dizilerde oyuncu ve karakterlerin yerine kendilerini koyabilmekte; anlatılan hikâye ve konuyu kendi hayatları ile bağdaştırabilmektedirler ve bu durum seyahat destinasyonlarını tercih ederken etkili olmaktadır (Macionis, 2004, s.91).
Kişilik Faktörü: Film ve dizi yapımcıları görsel ve işitsel yetkinliklerle kamera çekim teknikleri ve sahne uygulama öğeleri ile kişileri kendilerini filmin ya da dizinin içinde hissettirerek, senaryonun içinde zengin bir duygu yoğunluğuna sahip olarak hikâyeyi yaşatabilmektedirler. Öte yandan film ve dizilerdeki oyuncular ve artistler de senaryoyu yüksek bir performansla sergilediklerinde izleyiciyi kendilerine bağlayabilmekte ve izleyicide oluşturdukları kuvvetli etkileşimle ilgili destinasyonu tercih etmelerinde etkili olmaktadırlar. Film ve dizilerdeki oyunculara hayranlık duymak ya da kendini ona yakın hissetmek de destinasyona yapılacak seyahati belirleyebilmektedir (Maiconis, 2004, s.92).
Gerçeklik Faktörü: Sinema filmi ve televizyon dizilerindeki hikâyenin gerçek olup olmadığı genellikle öngörülemez ve ayırt edilmesi güç olabilir. Gerçeklik faktörü; gerçek ya da gerçek dışı olayların canlandırılması ile izleyici üzerindeki etkiyi tanımlamaktadır (Frost, 2006, s.249). Destinasyon tercihini izlediği film ya da dizinin gerçeklik faktörü etkisi ile veren turist, ekranda gördüğüne yeniden sahip olmak ve seyrederken hissettiği duyguyu tekrar yaşamak istemektedir (Bolan ve Williams, 2008, s.387).
Araştırmanın Amacı ve Yöntemi
Bu çalışmada Türk televizyon dizilerini satın alanların başında gelen Ortadoğu ülkelerine en çok ihraç edilen ve ilgiyle izlenen “Muhteşem Yüzyıl” dizisine ilişkin algıları incelemek ve bu dizisinin destinasyon tercihi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu çalışma Türk televizyon dizilerinin turizm pazarlamasındaki önemi ve katkıları hakkında bilgi vermek ve Ortadoğu’da destinasyon pazarlaması ile ilgilenenler için film etkili turizmdeki en önemli çekici faktörleri açığa çıkarmak amaçlanmıştır.
Bu çalışma, nitel bir araştırmadır ve nitel araştırmalarda en çok kullanılan veri toplama tekniklerinden birisi olan “derinlemesine mülakat” tekniği kullanılmıştır. Gegez’e (2014, s.53-54) göre, görüşme cevaplayıcının kişisel algılarını, düşüncelerini ve tahminlerini, aynı zamanda, araştırılan konular hakkında sorunların ve çözüm önerilerinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Çalışmanın veri toplama aşamasında ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Patton’a (1987, akt. Şimşek ve Yıldırım, 2004, s.107) göre amaçlı örnekleme, zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların kapsamlı bir biçimde irdelenmesine imkân vererek olgu ve olaylara yönelik derin açıklamalar getirilmesini sağlamaktadır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örneklemedeki temel anlayış̧,
373
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN
önceden belirlenmiş̧ bir dizi ölçütü karşılayan tüm durumların çalışılmasıdır. Amaçlı (yargısal) örneklemede araştırmacı kimlerin seçileceği konusunda kendi yargısını kullanır ve araştırmanın amacına en uygun olanları örnekleme alır (Balcı, 2005, s.90). Bu doğrultuda, görüşülecek kişilerde belirlenen ölçütler; Türk Televizyon dizileri, “Muhteşem Yüzyıl” dizisini izleyen ve Türkiye’yi ziyaret etmiş Ortadoğulu turistler olmalarıdır. Aynı zamanda yapılan görüşmelerle, farklı Ortadoğu ülkeleri, demografik ve sosyo-kültürel gruplardan kişilerin seçilmesine ve olabildiğince farklı görüşlerin toplanmasına çalışılmıştır.
McCracken (1988, s.17) de nitel araştırmanın özünün az sayıda bireyden uzun süreli ve yoğun mülakatlar aracılığıyla derinlemesine veri sağlanması olduğunu vurgulayarak, bu çerçevede 10 katılımcı ile gerçekleştirilmiş olan derinlemesine mülakatların genellikle yeterli olacağını ifade etmektedir. Yıldırım ve Şimşek (2011, s.74) de araştırılacak olguyu yaşayan 10 kişi ile uzun ve birden fazla mülakat yapılmasını uygun bulmaktadır. Belirtilen bu ölçütler doğrultusunda, bu çalışmanın örneklemi Ortadoğu’dan Türkiye’ye seyahat amacıyla gelen, “Muhteşem Yüzyıl” dizisini izleyen, fikirlerini ve deneyimlerini paylaşamaya gönüllü olan 10 turistten oluşmaktadır. Mülakatta sorulan sorular, literatür ışığında hazırlanmış ve yarı yapılandırılmış form vasıtası ile toplanmıştır. Görüşmeden önce hazırlanan 10 mülakat sorusu; Türk televizyon dizileri, “Muhteşem Yüzyıl” dizisi, ve destinasyon tercihi ile ilgilidir.
Verilerin Analizi
Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu analiz türünde araştırmacı görüştüğü ya da gözlemiş olduğu bireylerin görüşlerini çarpıcı bir biçimde yansıtabilmek amacıyla doğrudan alıntılara sık sık yer verebilmektedir. Bu analiz türünde temel amaç elde edilmiş olan bulguların okuyucuya özetlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde sunulmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2006, s.224).
Bu araştırmada elde edilen veriler, önceden belirlenmiş iki ana tema üzerinden değerlendirilmiştir. Bunlardan ilki; bilgi kaynağı olarak Türk televizyon dizilerinden “Muhteşem Yüzyıl” dizisine ilişkin algıları hakkında bilgi edinmek, ikincisi ise Türk televizyon dizilerinden “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin destinasyon tercihlerinde itme ve çekme faktörleri açısından değerlendirmektir.
Araştırmanın Bulguları
Demografik bulgulara göre, araştırmaya katılanların %40’ı erkek ve %60’i kadındır. Ortadoğu’dan gelen ve görüşmeye katılan turistlerin 4’ü Suudi Arabistan, 3’ü Birleşik Arap Emirlikleri, 1’i Umman, 1’i Bahreyn ve 1’i Katar uyrukludur. Katılımcıların %40’ı 41 ve 50 yaş arasında, %30’u 21 ve 30 yaş arasında, %20’si 31 ve 40 yaş arasında ve %10’u 50 yaş üzerindedir.
374
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1
Tablo 1: Demografik Bulgular
Gezilen İsim Cinsiyet Uyruk Yaş Meslek Şehir İstanbul- Suudi Mansour Erkek 48 İlaç Distribütörü Bursa- Arabistan Trabzon Suudi Matematik İstanbul- Abeer Kadın 27 Arabistan Öğretmeni Bursa İstanbul- Anjou Kadın BAE 32 Spor Eğitmeni Bursa- Trabzon İstanbul- Suudi Wafaa Kadın 21 Lise Mezunu Bursa- Arabistan Trabzon
Zohra Kadın Bahreyn 45 Arapça Öğretmeni İstanbul Yakoub Erkek Umman 42 Teknisyen İstanbul İbrahim Erkek BAE 38 Mühendis İstanbul Muna Kadın BAE 42 Psikolog İstanbul İstanbul- Suudi Şuruq Kadın 28 Bankacı Bursa- Arabistan Trabzon İstanbul- Fayrooz Erkek Katar 64 Emekli Asker Sapanca
Bilgi kaynağı olarak “Muhteşem Yüzyıl” dizisine ilişkin algıları ile ilgili bulgular:
Türk televizyon dizileri Türkiye’nin uluslararası görünürlüğünü artırmakla beraber, dizi izleyicilerinin kültürlerini de etkilemektedir. Mülakat yaptığımız katılımcılardan Suudi Arabistan’dan Abeer Hanım şöyle anlatmaktadır:
“Türk dizilerinden önce Türkiye’yi sadece Osmanlı Devleti olarak okul sıralarında tarih derslerinde gördük. Bu kadar güzel bir ülkeve turistik bir destinasyon olduğunu Türk dizilerini izleye izleye öğrendik…. Ben “Muhteşem Yüzyıl” dizisindeki kıyafetlerden sipariş verdim ve kına gecesinde giydim.”
Mülakat yaptığımız katılımcılara Türkiye’nin kültürü ve adetleri ile ilgili sorulara gelen cevaplar, Türkiye’nin özellikle yemekleri, misafirperverliği ve
375
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN yardımseverliğini öne çıkarmaktadır. Mülakat yaptığımız katılımcılardan Bahreyn’den Zohra Hanım şöyle açıklamaktadır:
“Türkiye de aynen bizdeki gibi “aile” çok önemli ve her şeyden önce gelir. O güzel kahvaltı ve yemek sofralarına hayran kaldım. Türkiye’ye gelmeden simit ve çayı çok merak ediyordum ve Boğaz’da çay içmek benim en büyük hayalimdi.”
Mülakat yaptığımız katılımcılardan Katar’dan Fayrooz Bey ise
“Türk halkı çok yardımsever ve ahlaki değerlere önem veriyor. Türkiye’ye gelince emin oldum, Trabzonlular ayrıca çok misafirperver.”
Ayrıca, araştırmaya katılan tüm kadın katılımcılar özellikle “Hürrem” karakterine hayran kaldıklarını ve çok cesur bulduklarını belirtmişlerdir. “Sultan Süleyman’ı baştan çıkarmak ve kendi oğlunu tahta çıkarmak için birçok entrika içerisinde bulunmuştur.”
Ortadoğulu Türk dizi izleyicilerinin, karakterlere ve oyunculara odaklandıkları ve onları dizi dışında da takip ettikleri saptanmıştır. BAE uyruklu Muna “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin kadrosunda çok iyi oyuncular olduğunu, internet üzerinden diğer Türk dizilerini de izlediğini ve hayatlarını araştırdığını ifade etmiştir. Hatta “İstanbul’da Bebek’e gittim belki biriyle karşılaşırım” diye de merakını ortaya koymuştur.
“Muhteşem Yüzyıl” dizisinin destinasyon tercihlerinde itme ve çekme faktörleri ile ilgili bulgular:
Araştırmaya katılanların çoğu Türk televizyon dizilerinin Türkiye imajını olumlu anlamda değiştirdiğini ve bu olumlu imajın Türkiye’yi turizm destinasyonu olarak seçmelerinde çok büyük bir rol oynadığını ifade etmiştir. Arap ve Türk kültürlerinin yakınlığı ve muhafazakar Türkiye imajı destinasyon seçimini teşvik etmektedir. Mülakat yaptığımız katılımcılardan Umman’dan Ishaq Bey şöyle açıklamaktadır:
“Eskiden Türkiye’yi çok az insan turistik bir yer olarak kabul ediyordu, Türk dizileri yayınlanmaya başladıktan sonra Türkiye hakkında yeni bir imaj oluştu. Müslüman bir turist olarak ailemle seyahat etmek istediğimde çok tereddüt yaşardım. Ama Türkiye öyle bir yer ki gönül rahatlığıyla gelebiliyoruz, özellikle Müslüman bir ülke olması hem tarih; hem de kültür yakınlığı sağlamaktadır. Türkiye’de herşey var, tarih, medeniyet, kültür, doğal güzellik yani biz Araplar için ideal bir destinasyondur”.
Umman’dan Yakoub Bey ise, şu şekilde açıklamaktadır;
376
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1
“Mühteşem Yüzyıl, Diriliş Ertuğrul dizileri, İslam tarihinin ne kadar engin olduğunu vurgulayan dizilerdir. İzleyince kesinlikle o muazzam sarayları, mümkünse Diriliş Ertuğrul’un çekildiği yerleri ziyaret etmeyi ve mezarlara gidip Fatiha suresi okumayı istedim”.
“Muhteşem Yüzyıl” dizisinin beğenilen, izleyicilerini etkileyen ve destinasyon tercihinde çekme faktörü niteliğini taşıyan bir diğer unsur da dizinin sahne dekoru ve o dönemin kıyafetleridir. Muhteşem Yüzyıl dizisi popülerlik kazandıktan sonra Topkapı Sarayı Müzesi, Kapalı Çarşı, Miniatürk, Yerebatan Sarnıcı gibi turistik yerlerde Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın kıyafetleri ile fotoğraf çekmeye imkân sağlayan yerlerin açıldığı ve çok yoğun ilgi gördüğü teyit edilmiştir. Mülakat katılımcılarından BAE’den İbrahim Bey şöyle anlatmaktadır:
“Diziyi izlerken hem ben, hem eşim bu tarihi kıyafetleri çok beğeniyorduk. Hatta eşimin Türkiye’yi ziyaret etmek istediğini ve bu kıyafetlerden almak istediğini çok iyi hatırlıyorum. Türkiye’ye gelince Topkapı Sarayı Müzesinde ailecek bu kıyafetlerle fotoğraf çektirdiğimiz için hepimiz çok mutlu olduk. Kesinlikle Türkiye hatırası olarak evimizin en güzel yerine asacağız.”
Türk dizilerinde sergilenen doğal güzelliklerin yanında rahat ve basit yaşam tarzları da izleyicileri çekmektedir. Tatilinin büyük bir kısmını Trabzon’da geçiren ve araştırmamıza katılan BAE’den gelen Anjou Hanım, özellikle Trabzon’u doğal güzellikler, yemekler, tarihi evler ve yerel kıyafetler gibi özelliklerini tecrübe etmek istediği için turistik destinasyon olarak tercih ettiğini ifade etmiştir.
“Önce “Gümüş” dizisi sonra “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin tüm sezonlarını izledim ve Türkiye’yi bu iki dizi sayesinde tanıdım diyebilirim. Türk dizilerinin bağımlısı oldum. Her çıkan yeni diziyi TV’de olmasa bile internetten altyazılı olarak izliyorum. En son “Sen Anlat Karadeniz” dizisini izledim, çekildiği bölgeyi araştırdım ve Trabzon’a seyahat etmeyi karar verdim, Uzungöl’de kaldım.”
Türk dizilerinde sergilenen doğal güzellikler ve coğrafi çeşitlilik Ortadoğulu dizi izleyicileri için çok etkili olmakta ve en önemli çekme faktörlerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye, bu açıdan doğal güzellikleri bakımından avantajlı ülkelerden birisidir. Yer şekilleri ve iklimin çeşitliliği turizm potansiyelini de önemli ölçüde etkilemektedir. Ortadoğulu turistler için bu çok çekici bir özelliktir. Mülakat yaptığımız katılımcılardan Suudi Arabistan’dan gelen Mansur Bey, şöyle açıklamaktadır:
“Suudi Arabistan’da çöl iklimi hâkimdir. Yeşillikler, deniz, nehirler, yıl boyunca her gün izlediğimiz Türk televizyon dizilerinde dikkatimi çeken en önemli şeylerden biridir. Ayrıca bizim ülke çok sıcaktır, yazın 50 dereceyi aşmaktadır. Türkiye bu açıdan çok cazip bir destinasyon ve biz Araplar için güzel bir kaçamaktır.”
377
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN
SONUÇ
İhraç edilen Türk televizyon dizileri, sadece ihracat geliri açısından değil aynı zamanda yayınlandıkları ülkelerde Türkiye’nin kültürel, ticari ve turizm elçisi olarak da önemli katkılarda bulunmaktadır. Bununla beraber Türkiye’nin yerel değerlerini, gelenek ve göreneklerini, hayat tarzlarının diğer ülkelere aktarmayı sağlayan ve Türkiye’nin uluslararası görünürlüğünü artıran platformlar olarak da karşımıza çıkmaktadır (Delloitte, 2014, s.31).
Suudi Arabistan’dan gelen ziyaretçi sayısı 2006 yılında 38.890 iken 2016 yılında 13 katı artarak 530.410 sayısına ulaşmıştır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sınır İstatistikleri 2016, 2017). Bu artış diğer Ortadoğu ülkelerinde de görülmüştür. Turistlerin destinasyon tercihlerinde psikolojik, kültürel, sosyal ve kişisel faktörler önemli rol oynadığı gibi (Karakaya, 2010, s.53), tarihi ve kültürel kaynaklar, gastronomi, rekreasyon ve alışveriş olanakları, destinasyon imajı gibi çekme faktörlerinin de etkili olduğu bilinmektedir. Araştırmamıza katılan ve derinlemesine mülakat yapılan Ortadoğulu turistlerin çalışma kapsamında ele alınan “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin karakterlerine odaklandığı saptanmış olsa da arka plandaki mekânların, dekor ve kostümlerin de dikkatle takip edildiği tespit edilmiştir.
Türk dizilerinin Ortadoğulu turistler tarafından tercih edilmesinin nedenleri, kültürel ve tarihi bağlar ile benzerlikler, romantizm ve aşk gibi özellikle kadınları cezbeden konuların işlenmesi, Türk dizilerin çekim, senaryo ve oyunculuk kalitesi olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir destinasyon çekim gücü ise destinasyonun sahip olduğu “tarihi ve kültürel kaynaklardır”. Tarihi olayların ve savaşların yaşandığı yerler, tarihi müzeler, anıtlar, kiliseler, camiler, hanlar ve hamamlar (İçöz, Var ve İlhan, 2002, s.144), insanların inandıkları din liderlerinin doğduğu yerler tarihi ve kültürel çekicilik kaynakları olarak konumlandırılmaktadır (Usta, 2002, s.15). “Muhteşem Yüzyıl” dizisi anlattığı dönemin tarihi ile dizide kullanılan ve o döneme ait sahne dekoru, kıyafetler, saraylar, mücevherler gibi tarihi ve kültürel faktörler ile çekim sırasında dizide gösterilen doğal güzellikleri Ortadoğulu izleyicilerin çeken ve Türkiye’yi merak edip destinasyon tercihlerini etkileyen çok önemli bir araç olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, kültürel bir miras olarak kabul edilen gastronomi, turistlerin destinasyondan beklentileri arasında önemli bir faktördür (Selwood, 2003, s.178). Türk dizilerinde gösterilen yemekler ve mutfak kültürü Ortadoğulu turistler tarafından merak edilmekte ve diğer bir çekici faktörü oluşturmaktadır. Ortadoğulu kadın turistlerin gerek “Muhteşem Yüzyıl” dizisinde “Hürrem” karakterindeki gibi gerek diğer Türk dizilerindeki kendi ayakları üzerinde durmasını bilen Türk kadınlarına öykünmesinin de önemli olduğu yorumları araştırmaya katılan turistler tarafından yapılmaktadır. Diğer yandan her iki kültürdeki ortak kelimeler, ortak yemekler ve ortak örf, adet, gelenek-görenek gibi kültürel göstergelerin Arap turistleri cezbettiği saptanmıştır.
Bazı ülkeler Türk dizilerinin popülerliğini Türkiye’nin uyguladığı yumuşak güç politikası olarak değerlendirmektedir (Yanardaoğlu, 2013, s.566). Bazı ülkeler (BAE
378
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1 gibi) politik nedenlerden dolayı Türk dizilerine zaman zaman yayın yasağı veya çeşitli kısıtlamalar getirmiştir. Örneğin Suudi Arabistan ile Katar arasında yaşanan diplomatik krizde Türkiye’nin Katar’dan yana tavır almasına tepki olarak Dubai merkezli Suudi medya grubuna ait MBC kanalı, 1 Mart 2018 tarihinde Türk dizilerinin kaldırma kararı ile yayın yasağı getirmiştir (Milliyet, 2018). Holand ve Jeog’a (2012, s.501) göre destinasyon bilgi kaynağına maruz kalma süresi ve destinasyon imajı oluşumu arasında pozitif bir ilişki vardır. Dolayısıyla, televizyon dizileri her hafta gösterildiği için destinasyon cazibesini sürekli yenilemektedir. Bu da turizm için harika bir fırsat yaratmakla beraber bir dizi ile o dizide yer alan şehre/ülkeye geleneksel turizm tutundurma faaliyetleri ile ulaşılamayacak büyüklükte potansiyel kitle için reklam işlevi görmektedir.
Türk dizileri genel anlamda ihraç edilen hem ticarî hem de kültürel ürünler olmasına rağmen, hangi ülkeye, hangi yıllarda, kaç adet/saat satıldığı; bu satışlardan ne kadar ihracat girdisi elde edildiği vb. temel veriler bulunmadığı görülmektedir (Arbatlı ve Kurar, 2015, s.46). Bu verilerin tespit edilmesi ve bu doğrultuda istatistiklerin yapılması Türkiye’nin turizm destinasyon tercihi noktasında belirli bir etkinliğe ulaşan Türk dizileri ile ilgili siyasî, ticarî ve kültürel anlamda yol haritasının belirlenmesi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışma 5 Ortadoğu ülkesinden (S. Arabistan, BAE, Bahreyn, Umman ve Katar) gelen 10 turist ile sadece “Muhteşem Yüzyıl” dizisi üzerinden yapılmıştır. Gelecek çalışmalarda daha fazla ülke sayısına ulaşılmalı ve daha fazla sayıda turist ile mülakatlar gerçekleştirilmeli ve böylece örneklem daha geniş tutulmalıdır. Ayrıca, farklı ülkelerin farklı Türk dizilerinden etkilenme dereceleri veya destinasyon tercihleri arasındaki farklılıklar ortaya çıkartılarak karşılaştırmalı bir çalışma yapılması da literatüre katkı sağlayabilir.
KAYNAKÇA
Arbatlı, M. S. ve Kurar, İ. (2015). Türk Dizilerinin Kazak-Türk Kültürel Etkileşimine ve Türkçe’nin Yaygınlaşmasına Etkisi. Turkish Studies, Vol.10/2, s.31-48.
Ayaz, N., Batı, T. ve Gökmen, F. (2015). “Safranbolu'yu Ziyaret Eden Yabancı Turistlerin Destinasyon İmajı Algıları” Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, s.54-69.
Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma.Ankara: Pegem Yayıncılık.
Beeton, S. (2005). “Aspects of Tourism Film-Induced Tourism”. Clevedon: Channel View Publications, s.10-11
Bolan, P., Williams, L. (2008). “The Role of Image in Service Promotion: Focusing on the Influence of Film on Consumer Choice Within Tourism, Hospitality and Tourism Themes”, Vol:3, no:2, s.387
379
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN
Buhalis, D. (2000). “Marketing The Competitive Destinations of The Future”, Tourism Management, 21,1, s.98
Busby, G., Klug, J. (2001). “Movie Induced Tourism: The Challenge of Measurement and Other Issues”, Journal of Vacation Marketing, 7,1.
Deloitte. (2014). Dünyanın En Renkli Ekranı Türkiye’de Dizi Sektörü.
Edinsel, S., Adıgüzel, O. (2014). Türkiye’nin Sağlık Turizmi Açısından Son Beş Yıldaki Dünya Ülkeleri İçindeki Konumu ve Gelişmeleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Vol.4: s.167-190.
Frost, A. (2006). “Breaveheart-ed Ned Kelly: Historic Films, Heritage Tourism and Destination Image”, Tourism Management, 27, s.249
Holland,S. & Jeong C. (2012). “Destination Image Saturation”, Journal of Travel & Tourism Marketing. 29 (1), s.501-519.
Hsu, T.-K., Fan Tsai, Y. ve Wu, H.-H. (2009). The Preference Analysis For Tourist Choice Of Destination: A Case Study Of Taiwan. Tourism Management, 30(2):288- 297.
Hudson, S., Ritchie, J. R. B. (2006). “Film Tourism and Destination Marketing:
The Case of Captain Corelli’s Mandoline”, Journal of Vacation Marketing, 12(2): s.256-388.
Garda, B. (2011). “Macera Turizmi Pazarına Genel Bir Bakış”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. Vol.14(1-2): s.201-224.
Gegez, E. (2014). Pazarlama Aaraştırmaları. İstanbul: Beta Yayıncılık.
İlban, M.O. (2007). “Destinasyon Pazarlamasında Marka İmajı ve Seyahat Acentalarında Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.5-64
Karakaya, G. (2010). “Turistik Satın Alma Kararında Destinasyon İmajının Önemi”, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kim, S.S., Agrusa, J., Lee, H. and Chon, K. (2007). “Effects of Korean Television Dramas on the Flow of Japanese Tourists”, Tourism Management, 28: 1340-1353.
380
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Bahar2019/1
Korkmaz, S., Şahbaz, P. (2001). “Türkiye’ye Kültürel Amaçlı Seyahat Eden Yabancı Turistlerin Kültürel Değerleri Algılama Düzeyleri ve Satın Alma Alışkanlıklarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, DAÜ Turizm Araştırmaları Dergisi, Sayı 2., s.21-24
Kutvan, A. B. ve Kutvan, A. S. (2013). ”Turizm Planlamasında Destinasyon Çekiciliklerinin Ölçümü: Bir Yöntem Yaklaşımı” International Journal of Economic and Administrative Studies, Vol. 6(11): s.160-184.
Macionis, N. (2004). “Understanding The Film-Induced Tourist”, International Tourism and Media Conference, Melbourne Tourism Research Unit, Melbourne, s.7, s.86-97
McCracken, G. (1988). “The Long interview, London: Sage Pub.”
Meek, L. V. (1998). “Organizational culture: Origins and weaknesses.” Organization Studies, Vol.9(4): s.453-473
Mediacat Online, http://www.mediacatonline.com/turk-dizilerinin-ihracat-karnesi/ (ErişimTarihi: 11.05.2018)
İçöz, O., Var T., İlhan İ. (2002). “Turizm Planlaması”, Turhan Kitabevi, Ankara.
Oxford Dictionary, https://en.oxforddictionaries.com/definition/destination (Erişim Tarihi: 12.05.2018)
Pike, S. (2002). “Destination Marketing, An Integrated Marketing Communication Approach”, Butterworth-Heinemann, Hungary., s.24
Selwood, J. (2003). “The Lure of Food: Food As an Attraction In Manibota. Great Britain: Elseiver.” Food Tourism Around the World: Management of Development and Markets. s.178-180.
Suni, J. (2011). “An Exploratory Study of Movie-Induced Tourism Motivations – A Case of SF- Filmtown”, University of Eastern Finland, Faculty of Social Sciences, s.6-10.
Tunç, A. (2001), “Dünyadaki Türkiye İmajının Turizm Sektörüne Etkisi ve Bir Uygulama”, Gazi Üniversitesi Araştırma Fonu, No: TTEF, Vol:10/2001 -01, s.13-14
Türk Dil Kurumu (Erişim Tarihi: 12.05.2018) http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5af 9636d9502c7.86820937
381
Zayneb BOUKARI / Fatih VEYSELLER / N. Öykü İYİGÜN
Umur, M. ve Eren, D. (2016). “Destinasyon İmajı ve Destinasyon Kişiliğinin, Ziyaretçi Memnuniyeti ve Geleceğe Yönelik Ziyaretçi Davranışı Üzerine Etkisi: Kapadokya Örneği”,
Usta, Ö., (2002). “Genel Turizm”, Anadolu Matbaacılık, İzmir.
Ustasüleyman T., Çelik, P. (2015). “Ahs ve Bulanık Promethee Yöntemleriyle Destinasyon Seçimini Etkileyen Faktörlerin Önem Derecesinin Belirlenmesi ve En Uygun Destinasyon Seçimi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Vol:14, s85-102.
Milliyet: http://www.milliyet.com.tr/turk-dizilerinin-yasaklanmasinin-ekonomi- 2622274/ (Erişim Tarihi: 11.11.2018)
Yanardağoğlu, E. ve Karam I. N. (2013), The Fever That Hit Arab Satellite Television: Audience Perceptions of Turkish TV series, Identities, 20:5, 561-579, DOI:10.1080/1070289X.2013.823089
Yıldırım, A. Ve Şimşek, H. (2006).Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
382