Nr. 12, december 2000 Borstroeden IJzeren voeghouten Vier meter molenlandschap Maandblad over molens en hun opvolgers 3de jaargang, nr. 12 Inhoud pagina Molens Actueel 259 Het moderne molenleven: Wvdl speecht 261 COLOFON Borstroeden 269 J.S. Bakker Redactie & administratie: Moerdijkstraat 39 2751 BE Moerkapelle, Tel./fax: +31 (0)79-5931303 ‘t Betere werk 271 E-mail adres: [email protected] - IJzeren voeghouten en zo meer Verschijning: - Niet de Zandwijkse, maar de Oude Doornse Molen verzakt elf maal per jaar, als regel op de eerste woensdag van de - De stenen van De Dood maand. Gedurende de maanden juli en augustus verschijnt één gecombineerd nummer Zoeker 275 Uitgave: De 'Molenwereld' is een uitgave van de Stichting Molenwereld ‘t Betere werk Benedenrijweg 521 2987 VA Ridderkerk Tel.: 0180-411018 De molen van de Vinkepolder 275 Uitgever: dhr. Sj. J. Veerman Vier meter molenlandschap - 2c 276 Neptunushof 28 2931 XS Krimpen a/d Lek J.S. Bakker Tel.: 0180-524509 E-mail adres: [email protected] Papiermolen 282 Eindredacteuren: Zestig sfeertekeningen van Zaanse molens dhr. J.S. Bakker Oliemolens in Groningen en Drenthe Moerdijkstraat 37 2751 BE Moerkapelle, Tel/fax 079-5931303 Molenwoordenboek E-mail adres: [email protected] dhr. W.A. Roose Inhoudsopgave Molenwereld 2000, derde jaargang 283 Vest 65 2801 VE Gouda Tel.: 0182-522041 E-mail adres: [email protected] Advertenties: J. Ottevanger Redactioneel Molenviergang 2 2761 BK Zevenhuizen Tel.: 0180-638180 / Fax: 0180-638179 In deze Molenwereld vragen we uw speciale aandacht voor borstroeden. De E-mail adres: [email protected] werkelijkheid hieromtrent is èn technisch èn historisch toch wat minder simpel Abonnementen: dan men op het eerste gezicht denkt. Daarom worden in dit nummer wat zaken Tel.: +31 (079)-5931303 (na 18.00 uur) / Fax: +31 (079)-5931303 op een rijtje gezet. Verder is in dit nummer de vervolg-beschrijving van de Nederland ƒ 97,50 per jaar (incl. 6% BTW) tweede aflevering van het Zaanse panorama anno 1915 opgenomen. Dit nummer sluit tevens de derde jaargang af. Dit nummer is met 32 pagina’s (Leden van de Vereniging 'De Hollandsche Molen', het Gilde van Vrijwillige Molenaars en het Ambachtelijk het dikste dat er ooit verschenen is. In de toekomst zullen we, als we er (finan- Korenmolenaarsgilde betalen ƒ 95,-) cieel) de gelegenheid voor krijgen, maar al te graag meer doen; nog dikker België: 1850 Bfr per jaar (incl. 6% BTW) mag ook. We kunnen en weten best meer. Voor alles is een woord van dank Overige landen op aanvraag op zijn plaats aan allen die het mogelijk maken om de Molenwereld te maken De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden wat hij nu is. De een treedt daarbij meer op de voorgrond dan de ander, maar voldaan. een blad als dit is onmogelijk zonder de medewerking van velen. Die mede- Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaan werking is van velerlei aard: financieel, redactioneel en niet te vergeten mo- en worden automatisch verlengd tenzij een abonnement uiterlijk 1 december van het lopende abonnementsjaar reel. De vele positieve reacties zijn een stevige steun in de rug om op de in schriftelijk wordt opgezegd 1997 ingeslagen weg verder te gaan. Verder kan de Molenwereld alleen maar De in het lopende abonnementsjaar (van januari t/m verschijnen op grond van een solide financiële basis. Die wordt mogelijk ge- december) reeds verschenen nummers worden na legd door de abonnees, de donateurs, en niet te vergeten, de adverteerders. ontvangst van het abonnementsgeld direct toegezonden, indien nog voorradig De financiële situatie is gezond, in die zin dat de inkomsten de uitgaven dek- ken. Die inkomsten hoeven niet veel te dalen of de uitgaven te stijgen om pro- Prijs losse nummers: in Nederland ƒ 12,50; in België 250 Bfr blemen te doen ontstaan, maar daar gaan we niet van uit. (exclusief porto) JSB Donateurs van de Stichting Molenwereld ontvangen het blad gratis bij een minimum-donatie van ƒ 125,- Kopij inleveren voor het januarinummer in overleg met de redactie, omdat de Op schenkingen en legaten aan de Stichting Molenwereld is kopij van dit nummer uiterst kort na het decembernummer wordt afgesloten in artikel 24 lid 4 van de Successiewet van toepassing verband met de sluiting van de drukkerij bij de jaarwisseling. Bankrelatie: Afsluitdatum van de kopij voor het februarinummer van de Molenwereld: Voor Nederland: Postbank 4506935 / Rabobank 3750.30.867 12 januari 2001; kort nieuws (Molensactueel) mag een weekje later. Voor België: Postcheque 000-1746998-28 Kopij: Zenden aan de redactie van de Molenwereld, Bij de omslag voorzijde: De standerdmolen van Bourtange met een afge- Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle broken roe, symbolisch voor het laatste nummer van het jaar 2000. Zoals tien het tiental vol maakt, zo sluit 2000 een duizendtal jaren af. Het zijn Lay-out en Druk: ook de duizend jaren van het opgaan, blinken en (bijna) verzinken van de Vis Offset, Alphen aan den Rijn klassieke (wind-)molen, zeker in economisch opzicht. De molen met een gebroken roe, of de gebroken roe zelf is in de emblemata het symbool van ISSN 1387-2974 de vergankelijkheid; vandaar (foto H. Noot). © COPYRIGHT 2000 Stichting Molenwereld Moerkapelle Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of Bij de omslag achterzijde:14 November 2000. Haarlem heeft zijn Adriaan openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder na 68 jaar weer terug. Als een in het ongerede geraakte molen symbool is voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever voor de vergankelijkheid, dan kan de bouw van een nieuwe symbool voor de toekomst zijjn. (foto Miek Beneker) MOLENS ACTUEEL Informatie bestemd voor deze rubriek: schriftelijk: Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303 telefonisch: W. Roose, tel. 0182-522041 E-mail adres: [email protected] Restauratie poldermolen De Biks vangstok + vangketting, zelfzwichtingsket- te Onnen in volle gang ting, bovenwiel alsmede de twee toe- gangsdeuren en een deurkozijn. Eind oktober heeft de firma Dunning Mo- Het bovenwiel wordt net als voorheen lenbouw uit Adorp een aanvang ge- weer voorzien van het in segmenten uit- maakt met de ‘zichtbare’ restauratie van gevoerde gietijzeren tandkrans. Deze deze bijzondere windwatermolen uit dient ervoor om de enorme krachten op 1857. Bijzonder vanwege het feit dat deze te vangen die nodig zijn voor het aandrij- molen is uitgerust met drie schroefpom- ven van de schroefpompen. De totale pen en Dekkerwieken, genoemd naar de restauratie zal vermoedelijk eind maart Herstel molen Aeolus in Farmsum uitvinder A.J. Dekker te Leiden. De voor- 2001 voltooid zijn. H. Noot bereidende werkzaamheden zijn reeds Molenmaker Jellema uit Birdaard heeft in op 1 april van dit jaar gestart met het ma- oktober werkzaamheden aan molen ken van de diverse onderdelen. Het over- Waarderingsprijs voor Aeolus in Farmsum uitgevoerd. In twee grote deel van het totaal te besteden res- molenaar Kantens weken tijd is het gaande werk onder han- tauratiebudget (220.000 gulden) wordt den genomen. De molen was wanwichtig aangewend voor het compleet vernieu- Vrijwillig molenaar Gerard Werkman van en liep zwaar. Jellema heeft de roeden wen van het voor de provincie Groningen koren- en pelmolen Grote Geert te Kan- doorgehaald en uitgebalanceerd. Te- zo karakteristieke zelfzwichtingsmecha- tens, is door Dorpsbelangen van deze vens is hierbij de lekkage door de door- nisme in combinatie met de Dekkerwie- plaats uitgeroepen tot vrijwilliger van het boorde as verholpen. De bovenas is 5 cm. ken. Het bijzondere aan het kleppensys- jaar in het dorp. Deze stimuleringprijs - een naar voren gebracht en het bovenwiel en teem is, dat ze tegenwoordig uitneem- geldbedrag van 250 gulden, te besteden de bonkelaar zijn uitgelijnd. Ook werd de baar worden gemonteerd, dit om ze bij voor de vereniging of instantie waarvoor vang opnieuw afgesteld. Het effect hier- vervanging gemakkelijker te kunnen ver- men het vrijwilligerswerk verricht, is in 1999 van is dat de molen al bij weinig wind vangen. in het leven geroepen door de Vereniging aanloopt en mooi regelmatig draait, zo- Opvallend is wel dat de kleppen van red van Dorpsbelangen Kantens en dient om dat de molenaars hem weer met plezier cedar worden gemaakt, dit in tegenstel- vrijwilligers, verenigingen of instanties die laten draaien op dinsdag- en donder- ling tot bijvoorbeeld de Krimstermolen te voor of in het dorp opvallend goed werk dagmiddag. Bert Peihak Zuidwolde waar ze van aluminium zijn ge- verrichten een waardering te geven door maakt en voorzien zijn van een witte middel van een prijs. Molenaar Werkman kunststof coatinglaag. Ook de nog te res- is reeds vanaf z’n veertiende jaar (vanaf De molenmakers Piet Pruim (l.) en taureren molen ‘t Witte Lam bij diezelfde 1980) zelfstandig molenaar op deze voor Edwin Nieman (r.) van Dunning aan plaats wordt van deze kleppen voorzien. Groninger begrippen grote molen. Vrijwel het aanbrengen van de nieuwe verdek- Verder moeten de volgende onderdelen wekelijks is Werkman, die in het dagelijkse kering op de molen De Biks in Onnen vervangen worden; lange spruit, leven werkzaam is als carrosseriebouwer, (foto H. Noot). Abonnementsbetaling en donatie Vandaar, dat het bestuur van de Stichting Molenwereld heeft besloten om de tarieven voor 2001 on- gewijzigd te laten, op één kleine wijziging na. Vorig jaar kregen leden van De Hollandsche Molen of het Gilde van Vrijwillige Molenaars ƒ 2,50 korting op de abonnementsprijs. Nu is het gros van de abonnees lid van een van beide organisaties, zo niet van allebei. Op zich is dat alleen maar ver- heugend. Voor verkokering en verkettering koop je niets. Ieder heeft zijn eigen, nuttige functie en ver- sterking van elkaar is alleen maar positief. Dat is ook eigenlijk ook de achtergrond van de korting, die gelet op het bedrag eigenlijk vooral symbolisch is. Er is wel een ander probleem. Dit jaar moest naar zo’n 20% van de abonnees een aanmaning verstuurd worden voor het voldoen van het abonne- mentsgeld.