ASTEARI ZEHARKA BEGIRA KOADERNOA Paris, konponbidearen bi bideak «Bigarren Emakumea, Cariño» batu dituen hiria RAMON SOLA > 11 NEREA IBARZABAL > 21
2017ko abenduaren 9a | XI. urtea • 547. zbk. 0,50 euro
mila leiho zabalik www.gaur8.info
HIZKUNTZA GUTXITUAK KANTUAN
SUNS EUROPE IZENA DU , HIZKUNTZA GUTXITUEN KANTU LEHIAKETA DA –EUROVISIONEN ANTZEKOA – ETA JOAN DEN ASTEBURUAN EGIN DA UDINEN , I TALIAKO IPAR -EKIALDEAN . E USKAL HERRITIK LA BASU RAP ABESLARIA JOAN DA ETA BIGARREN TOKIA LORTU DU . H ITZORDU XUME ETA
GARRANTZITSUA DA , HIZKUNTZA GUTXITUENTZAKO ARNASGUNE KANTATUA . > 12 Andrea TOMASIN Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Xabier Izaga Gonzalez. Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018 Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: [email protected]. mila leiho zabalik Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.
Reinaldo Iturriza Venezuelako Kultura eta Komunen ministro ohiarekin solasean 04
«Ekialde Hurbila, muinak eta ertzak», bidaia jakingarria 08
Suns Europe, hizkuntza 4 gutxituen kantu lehiaketa 12 8
SINADURAK:
03 Gorka Elejabarrieta: Mindelotik Bruselara 10 Saioa Aginako Lamarain: Gutxiago gehiago da 11 Ramon Sola: Paris, konponbidearen bi bideak batu dituen hiria 17 22 16 Ainara Azpiazu AXPI 20 Beñat Gaztelumendi: Errituak Bertsotruk Gasteizko 21 Nerea Ibarzabal: «Big arren Emakumea, Cariño » Kakiturri elkartean: dena ez 27 Antton Izagirre: Etika da Txapelketa Nagusia 17 zaintzapean 27 Miren Azkarate: Estremera, E.lkarrizketa: Jule Goikoetxea 22 bost izar 30 Maite Oronoz Anchordoqui: In fraganti: Gorka Arbulu 28 Botiken aurkako erreakzioak osasun txostenetan Juantxo Egañaren behatxulotik 31 28 identifikatzen
HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK (HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 2 / 3 h u t s a { datorrena } Gorka Elejabarrieta Mindelotik Bruselara
ao Vicente irlan, Mindelo hirian, hotel bate - murrizten doa, ongizate estatua pikutara bidaltzen ari an gosaltzen ari naiz, goizean goiz. Cabo Ver - da egundoko abiadurarekin, errefuxiatuen krisiari den egunak lehenago hasten dira, eguzkia ir - ematen ari den erantzuna lotsagarria da… «Italian Euro - ten eta beroak jo aurretik jende asko ikus par Batasunaren inguruko erreferenduma egingo ba - daiteke kaleetan, malekoian bereziki, ibil - litz, hortxe-hortxe ibiliko ginateke gu ere», esanez tzen edo korrika egiten. Lanera joan aurretik amaitu du bietako batek. (Slana daukanak behintzat) kirol apur bat egitea ez dator Ez ditut italiarrak berriz ere ikusi, baina entzundakoa sekula gaizki. Nire kasuan jet lag -a da nire goizt iart asu - buruan bueltaka daukat geroztik. Egia da duela gutxi ar - naren arrazoi nagusia. te Europa aitzindari eta erreferente izan dela hainbat es - Gosaltzen ari naiz eta italiar bikote bat ondoko ma - parrutan, baina abiadura bizian aldatzen doan mundu haian eseri da, 50 urte inguru izango dituzte. « Bon hon etan, Europa gero eta atzerago geratzen ari da, za - dia » esan diet . K reoloz hitz bat bera ere ez dakit, portu - harkitu ta, bere burua ber rasmatzeko zailtasun izuga - gesez ere ez, eta egia esan oraindik ez dakit « bon dia » rri are kin , munduan bere tokia aurkitu ezinik. Neolibera - hori nondik atera zaidan, ez eta bertokoek ulertuko lu - lismoaren gidaritzapean jarraituz gero, Europa pikutara keten, baina bikote italiarrak ulertu dit behintzat eta doa eta Europako ezkerra ez da gai tokian tokiko alterna - beraiek ere « bon dia » erantzun didate. Gosaltzen ari tiba errealak eraikitzeko ; ondorioz , kontinente mailan garela hasi gara elkarrekin hitz egiten. «Nongoa zara?», ere galduta dabil. Greziako krisi eta prozesuan ederki haien galdera. «Euskal Herrikoa, Pays Basque, Paesi ikusi genuen hori, neoliberalismoak bat egin zuen Syri - Baschi –atera zait azkenean –. Eta zuek?». za eraikitzen saiatu zen alternatibaren aurrean, eta , bien Galdera batek bestera era - man gaitu eta azkenean, no - la ez, Kataluniari buruz jar - Europako ezkerraren ezintasuna bere duten ibili gara. Ez dute batere ulertzen espainiar Es- gordinean azaldu da berri ro , ez baitu ulertu tatuaren jarrera .Erreferen - dum bat debekat zea , bozka - tzera doan jendea kolpat zea europar eredu berri eta progresista bat eta demokratikoki hautatu - riko gobernu baten erdia eraikitzeko aukera erreal bakarrenetarikoa kartzelan eta beste erdia Bruselan, kartzelatik ihesi, Katalunian ematen ari dela egun a egotea ez dira XXI. mendeko i Europan normaltzat har dai -
r tezkeen gertaerak. Eta are ulertezinagoa egiten zaie Eu - bitartean , Europako ezkerrak ikusle huts gisa jardun ropar Batasunak izan duen jarrera, espainiar Est atuaren zuen, ondoren zer eta ikusle horietako batzu ek Syrizari
r alde itsuki lerrokatuz. Italiarrak jazz musikariak dira, «traizioa» leporat zeko . Zein onak garen iraultzak etxeko munduan zehar jotzen ibiltzen dira, bereziki Europan, sofatik planeatzen.
e jaialdiz jaialdi, askotan Ing al aterran. Beraien ustez Erre - Kataluniako prozesuak ere antzeko panorama eraku - suma Batuak ondo egin du Brexitaren alde bozkatze ra - tsi digu, Europako ezkerraren ezintasuna bere gordine -
z koa n. Agintzen dizuet haien hitzak direla , ez nireak : Eu - an azaldu du berri ro , Greziako kasuan bezala ez baitu ropar Batasuna gainbeheran doa, sortu zeneko arrazoi oraindik ere ulertu, 19 36an bezala, Bartzelona ko eta Ka - t eta proiektu eraldatzailea bidean nonbait galdu egin di - taluniako kaleetan ematen ari den demokraziaren alde - hutsa ra, eta egungo Europak ez dio ezer onik eskaintzen Eu - ko bataila europar guztien bataila ere badela. Eta egun a ropako herri eta herritarrei. Herrien, nazioen eskubide - Europar eredu berri eta progresista bat eraikitzeko auke - ak ez ditu errespetatzen, haien subira notasun a ra erreal bakarrenetarikoa Katalunian ematen ari dela. • hutsa hutsa atzerria
«Maduro ez dela Chavez? Hau ez uskal Herrian ekonomiko betean, Maduro hutsa ibili da Reinaldo presidentea postutik indarrez Iturriza “Chavis - zela Chavezekin kentzeko saio iraunkorra, oli - mo basatia” bere garkiaren menpeko, inperialis - liburua besape - moaren sokako gobernua ezar - an , unibertsitate - gertatuko? Hori tzeko ahalegina, elikagaien eEtan eta komunikabideetan eskasia, hiperinflazioa, herria Venezuelako egoeraz eta gero - oportunismoa da, herriaren kontra ilar atan... az mintzo. Soziologoa ikaske - Egoera ho rr etan chavismoak taz, borondatez militante boli - duen arduraz galdetu diogu, vartar, ministro izatea ere komandantea argi utziz aldez aurretik ho - egokitu zaio , lehenik Komu - rrek inondik inora ez duela su - nen eta Mugimendu Sozialen posatzen herri borondatea ministro, eta, gero, Kulturakoa. esentzializatzea» ukatu eta autoritarioa den dik - Ahots pausatu eta sarkorra tadura baten aurrean altxatu du Iturrizak, umiltasuna dario. den herri baten tragediaren Ondo ezagutzen ditu chavis - errelatoa onartzea suposatzen . moa eta iraultza bolivartarra, beren ametsak, atakak eta REINALDO ITURRIZA EZINEGONAK SORTU ETA DEFINITUA etsaiak. Horie z guztie z hitz «Venezuela n gertatzen ari de - egin digu, luze eta sakon. na ulertzea ezinezkoa da Cha - Hori bai, hasi baino lehen, VENEZUELAKO KULTURA ETA vismoaren ardura kontu an bere abizena ren eta alaben ize - hartzeke. Hori da bide rik era - nak (Mikele eta Ainhoa) ezagu - KOMUNEN MINISTRO OHIA ginkorrena gertatzen ari den tuta , ez diogu bere jatorri ari guztia Maduroren errua dela eta euskalduntasunar i buruz - edo Chavez balego gertatuko ko galdera bat ekin hasteko Chavismoaren eta iraultza boli vartarraren ez zela dioen errelatoa gailen - tentazioari eutsi. «Nire jato - du ez dadin. Beste hitz batzue - rriak ez ditut zehazki ezagu - ametsak, atakak eta etsaiak ondo tan, klase politiko eta oinarri tzen . Hain zuzen ere, hona sozial bolivartarrak bere ardu - etortzearen arrazoietako bat ezagutzen ditu Iturrizak. Venezuelak ra propioak aitortzeko duen horien inguruko jakin -mina berezko uko hori Venezuelako izan da. Euskal Herriko histo - kezkatzen eta mintzen gaituen honetan, gizartearen haustura eta ez - ria ez dut sakon ezagutzen, berdin tasun sakonen adieraz - baina formazioagatik, kultura horie z guztie z dihardu, luze eta sakon, pen dira. Chavismoak beste ja - politikoagatik, nire euskal sus - rrera bat hartu behar du. traiengatik, eta ez orain eta he - kritika publiko eginez baina iraultzari leial. Hasteko, chavismoa ardura men nagoelako, betidanik, ekintza bat delako. Hori ez da printzipioengatik, Euskal He - erretolika hutsa , egia da, kon - rriaren independentziaren al - Mikel Zubimendi Berastegi tsentsu handia dago ho rr en de kokatu izan dut neure bu - inguruan . Chavez komandan - rua. Ez dakit zein euskal tearen indarra eta lider goa, herritik datozen nire arbasoak. hein handi batean, 1992 ko es - Baina euskalduntasuna nire tatu kolpe saiakeraren ardura izatearen zati bezala aitortu aldarrikatu eta bere gain har - dut beti, nire herentzia da, eta tzetik sortzen da, edo , guk dio - nire alaben izenak euskaldu - gun bezala, 1992 ko otsailaren nak izan behar zirela oso argi 4ko errebelio zibiko-militarra - nuen . N olabait Euskal Herriari ren ardura bere gain hartzetik. nire omenaldi singular eta xu - Iraultza bolibartarra hori da: mea eskain i nahi nion, eta , ba - Venezuelako herriak beste tez ere , bere borrokari». etorkizun bat eraikitzeko ar - Venezuelako egoerak kezka - dura, ekintza, bere gain har - tzen eta mintzen gaitu. Gerra tzea». 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 4 / 5
Chavez komandantearen hi - apurka-apurka harreman so - tzak dakartza gogora, klase go - zial berriak eraiki eta imajina - rrotoa eta banaketa soziala xa - rio politiko berri bat sortuz. El - xatzen zituela aurpegiratze n kartasunean, kooperazioaren ziotenea n esaten zituenak: zentzuan eraikitako soziabili - “Gure prozesua ba ztertu egon tate berri bat. Estatu sendo bat den, ikus ezina izan den herri izatearen beharra, ekonomian baten subjektibazio prozesua esku hartu behar duena, eki - da ”. «Chavismoak herri hori men pribatua k egon behar politizatu eta ikus arazi egin duela baina ezin duela dena du» , nabarmendu du Iturrizak . agindu eta erabat kontrolatu, Badira, bestalde, Chavezekin aberastasuna banatu eta aska - pobreak pozik eta aberatsak tasunei eta era guztietako es - urduri zeudela eta Madurore - kubideei errespetu zabal bat kin pobreak urduri eta aberats zor zaiela, hauteskundeak asko pozik daudela dioten maiz eg in behar direla… Cha - ahots ak ere . Hausnarketa es - vismoa historikoki umiliatuta katu diogu: «Hori errealitatea - egon den baina jada gehiago ren karikaturizazioa da. Cha - umiliatua izango ez den herria vismoa ezinegon sozial baten da. Gerra ekonomikoaren egu - politizazioa da, ezinegonak neroko ondorioetako bat or - sortu eta ezinegonak defini - duak ilaran pasatu behar hori tzen du. Antichavismoa ez be - da, eta hartzen zaituen horrek, zala, espres uki adierazten du ez soilik merkatari pribatuak, proiektu sozial alternatibo bat, baita sarri hornidura publiko - baina planaren eta errealitate - aren sarean hartzen zaituen aren artean distantzia handia funtzionarioak ere , zu umilia - dago. Eta distantzia horrek tzea, berriz umiliazioaren aro - sortzen du ezinegon erantsia, ra bueltatzea esan nahi du». eta horrek gogor interpelatu Galdera natural dator: desja - behar du gidaritza klase boli - betzeak, nazionalizazioak, lan - vartarra. Elite eta oligarkia ve - gileen kontrol zuzena... horiek nezuelarrak ez daude iraultza denak saiatu eta gero, Gober - bolivartarrarekin gustura, bes - nuak ba al du ekonomiaren tela ez lukete holako gogorta - gaineko, totala ez bada ere, sunarekin borrokatuko. Gero, kontrol eraginkor bat? «Ez. klase berriaren fenomenoa da - Errelato bat sortu da dioena go, iraultzatik sortu eta abe - gure ekonomia esta ta lizatu ta, rast u diren taldeena, negozio zentralizatu ta d ago ela, Gober - legitimo eta ilegitimoen bidez, nuaren esku hartzeagatik fun - ustelkeriaren bitartez. Ez da, tzionatzen ez duen ekonomia baina, Venezuelako fenomeno dela, ezker-eskuin industriak esklusiboa, ez du iraultza boli - desjabetu direlako, edo nazio - vartarra definitzen». nalizazioaren alde egin delako. Errealitatea, baina, honakoa SOZIABILITATEA HAUTSI da: unitate produktiboen %1 «Galderan klaseen arteko ga - bakarrik daude Gobernuaren tazka aipatu duzu –jarrait u du esku , gainontzeko %99 a kapi - luze eta sakon –, pobreak po - tal pribatuaren mende da ude . breen aurkako gerr a. Hori da Oligopolioek janariaren indus - Venezuelaren kontrako gerra triaren kontrola dute, adibi - ekonomikoak bilatzen duen dez, gure eguneroko kontsu - helburu bat. Chavismoak so - moa kontrolpean daukate. ziabilitate bat sortu zuen, Argazkiak: Jon URBE | ARGAZKI PRESS Hori da problema: kontrol fal - atzerria
ta. Esaten denaren kontra, Es - bernatzen zen modu berean «Egia da gobernu tatuak kale egin du ekonomia goberna daiteke, modu klien - bolivartarrak ez nazionalaren gaineko kontro - telar eta asistentzial ean. Go - duela ekonomia - lean. Bur dinaren, aluminioa - berna daiteke ere modu iraul - ren oinarrizko industriak nola tzaile an, instituzioak eta herri ren gaineko kudeatzen diren kontu bat da, antolatuaren eta lurraldearen kontrola, egia da baina Estatuaren kontrol bat arteko distantziak laburtuz». logika estraktibis - egon behar d a hor. Petrol ioa - Hala ere, sinplifikazioaren ta gaindit u eta ren industrian, adibidez, goi arriskuaz ohart arazi nahi du. kargu eta ministro ohiak atxi - «Badaude oinarrizko militan - matrize produkti - lotzen ari dira ustelkeriagatik, teak era ofizialista n jokatzen boa aldatzen ez baina sektore aren nazionaliza - duten ak eta ezagutzen ditut dugula asmatu . zioa ezin da zalantzan jarri. Gobernuan dauden benetako Arazoa da gure ekonomiaren chavista iraultzaileak ere . In - Baina, a izu, ezin kontrola kapital pribatuak portanteena subjektua ez dugu hori hama - duela, oligarkia nazionala k; esentzializatzea da. Hemen ez bost urtetan alda - hortaz baliatzen da salbues - dago auzoetan bizi den chavis - pen egoera bat inposatzeko, mo on, popular, pururik, pu - tu! Hori bai, hori Venezuelako herriaren boron - rutasun aGobernu eta Estatua - genuen asmo datea, bere gobernu eta insti - ren burokraziaren aurrean eta asmo bera tuzioak ukatzeko». baieztatzen duena. Antichavis - moak kriminalizatu eta dea - izaten jarraitzen SUBJEKTUA EZ ESENTZIALIZATU brutu egiten du chavismoa. dugu aurrera “Chavismo basatia” liburuaz Ofizialismoak ez, baina astotu begira ere» galdet u diogu . “Basati ” adjekti - egiten du, subjektu bezala beti boak atentzioa eman digu, ba - falta zaio zerbait , batzuetan ez sa ti eta popularra den chavis - da subjektu politikoa, asisten - moa ofizialista eta herria tzia objektua baizik». bideratu beharreko onuradun gisa ikusten duen beste cha - «M ADURO EZ DA CHAVEZ » vismo batekin kontrajartzen Madurok Chavezen garaipen dir a Chavez. Mugimenduak ez zioarekin ituna bilatzen ari de - duelako. Ea ez ote duen “%100 gehienak mantendu ditu , hala zuen hori zalantzan jarri. Bata - lakoan. Jarrera inu zentea dela puru ” etiketaren ideia indar - nola, misio ak , programa sozia - suna mantentzea k zailtasunak hori, zebra zauritu batek le - tzen galdetu diogu, ea ez ote lak eta norabide ant iinperia - dauzka, elementu aglutina - hoia motibatzen duen bezala duen gizatasuna kentzen lista, baina ez da Chavez . Nola tzailearen faltan are gehiago, motibatzen duela oposizioa. zaion chavismo ezgai, ezjakin, egiten dio aurre chavismoak baina bagenekien egunen ba - «Hori Chavez esentzializa - irrazional horren estereotipoa batasunaren erronkari? Nola tean hori gertatuko zela. Vene - tzeko oso modu oportunista indartzen. «Esku artean leher - Chavez bezalako figura agluti - zuela ez da monarkia bat, ba - da. Antichavismoaren metae - tu zitzaigun egoera batekin natzailerik gabe? Non da oreka genekien norbaitek bere gain rrelatoaren parte bat da, 'hau aurkitu ginen: chavistak gara, grabitate-zentro hori galduta? hartu behar zuela denon gain guztia Chavezekin ez zen ger - gobernua dugu eta chavista «Chavez komandantearen hartu behar zena, denok joan tatzen' dioena. Chavezek ezta - moduan ekin behar dugu. Go - heriotzaren ondoren, ezkerra - behar ginela harekin bat egin - baida ho rr etan bere ikuspun - bernatzeko, politika ulertzeko ren parte bat umezurtz geldit u da. Madurok , aurreikuspen tua sarri adierazi zuen: ‘ez modu chavista bakarra bale - zen , liderrik gabe zereginik ez guztien aurka, chavismoa da - gehiegikeria iraultzailerik, ez - go .. . Bistan da ez dagoela. Cha - zela pentsatuz. Chavismoaren goen posizioraino batuta eta ta oligar kiarekin itunik ere ’. vismo asko daude, eta hori al - oinarri sozialak ez zuen sekula abantaila politikoarekin ekarri Maduro presidenteak sarri go - darrikatzen dut. Niretzat ez da dilema hori izan , garbi zuen izanaren meritua dauka , eta goratzen du hori. Egun ez dago aski identitate politiko bat eta aurrera egin behar zela, ez zi - aitortu egin behar zaio». gehiegikeria iraultzaileetarako bakarrarekin aritzea, horren tuztela garaituko. Garbi orain baldintza ri k, egotekotan, oli - aldarrikapen hutsa egitea. Ez - eta hemen Maduro presiden - EKAITZEAN NORABIDEARI EUTSI garkiarekin ituna egiteko dau - tabaidatu behar da zer esan tea babestu egin behar dela. Ezkerreko sektore batzuek Ma - de .Baina h ori ez da Maduro nahi duen era iraultzaile an go - Argi dago inor ez dela Chavez, duro kritikatzen dute Chave - presidentearen jarrera. Bestal - bernatzea k, izan ere, chavis - ezta Maduro bera ere ; Chavez zek utzi zion botere oreka de, iraultza bolivartarrak hel - moaren izenean lehenago go - milioiak dir a eta soilik batuta “ mantentzen saiatu eta oposi - buru duen gizartea ez da cha - 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 6 / 7
«Nicolas Madurok mond Tutu parafraseatuz, ea badu barne mailan Venezuelako injustizia egoe - tentsio ugari dituen ran, neutral azaldu nahi ak ez ote duen zapaltzaileen aldeko mugimendu bat jarrera hartzea esan nahi. batuta mantentzea - «Jende askok esan digu hori, ren meritu a. momentu batean iraultza boli - vartarrak piztu zuen interes Pronostiko guztien handia, sinpatia, uneo ta n aurka chavismoa gainbeheran dagoela, bereziki dagoen posizioraino Chavez hil geroztik. Ezker eta abantaila politikoa - intelektualitate globalaren parte bat badago nahi izanez rekin ekarri izana - gero hori esan dezakeena, de - ren mer itua dauka , riba autoritarioaren matraka eta aitortu egin hori , eta Maduro ez dela Cha - vez diskurtso hori. .. Ez pentsa, behar zaio » Venezuelan ere badaude ho - rrelakoak. Iruzurra da, itxura - vistentzako gizarte bat, denok eusten saiatzen ari da, ekaitza joko dutela, Latinoamerikako keria totala. Kritikoa izan be - kabitzen garen gizartea bat oso gogorra izan arren, proiek - hainbat herrialde tan egin du - har da, jakina, eta kritika baizik . Duela hogei urte gutxi tu bolivartarraren horizonte ten bezala, harreman publiko - publikoa egin, baina beti iraul - batzuk ordezkatu ta eta estrategikoa galdu gabe». etarako kristoren gaitasuna tza bolivartarretik, harekin so - gehiengo handi bat baztertuta duen norbait , enpresa mundu - lidario izanik, borrokatzen zegoen gizart e bat etik gatoz , CHAVISTEN ODOLA ITSASO ko konexioekin. Saiatuko dira duen herriarekin bat eginda… eta ez dugu horrelakorik erre - Oposizioaz hausnarketa egite - elektoralki irabazten ez soilik Hori beti !». pikatu nahi. Horrelakorik ez ra gonbidat u dugu. Ezin du bo - bot o antichavistarekin, baita dut nahi nire alabentzat. Bai - terea eskuratu, ez d a gai di - atzera egin eta gure etxera sar - VENEZUELA , « KARIBEKO AUZI A» na, hori bai, gutxiengoak ezin tuen bitarteko itzelak boter e tu z ere , desafiliatu den oinarri Asko estimatzen duen William duena egin da Venezuelako bihurtzeko . Agian erreaktiboa bolivartarrenarekin ere bai». Ospina idazle kolonbiar han - herriaren gehiengoaren bo - delako. Bestalde, bere sektore Eta hari beretik tiraka, «erai - diarekin izan zuen polemika rondatea ukatze a. Eta arazoa batzuen izate faxista eta men - ki duten zentzu komuna odola gogoratuz, azken perla bat utzi da beraiek gehiengoa izatera dek atzailea ezin dira ahaztu. isurtzearen guztiz aldekoa da. digu Iturrizak. «Chavezen he - iristen badira, chavismoak Boterera iritsiko balira, espero Jada ikusi dugu! Gobernu riotzaren ondoren idatzitako eraiki tako errealitate politikoa daiteke olatu kontrairaultzai - egindako oposizioa irudikatu testurik onena berea da. Baina errespetatuko dute n zero ber - learekin batera chavisten odo - eta ikusten dut gehiegikeria duela gutxi deriba autoritario - me daudela». lez beteriko itsaso gorri rik ? patroi bezala eta ez salbues - “ aren kontu horrekin atera zen Eta aitorpena utzi digu: «Dudarik gabe. 2007an ja - pen gisa. 2002ko estatu kolpe - eta zera esan nion publikoki: «Oraingo zailtasun ekonomi - san zuen porrotaren ondoren, an ikusi genuen, imajinatu az - gogoratzeko Kuba bezala Ve - koak kontu an hartuz, badaude oposizioaren ahalegina hortik ken hamabost urteetan pilatu nezuela ere ‘Kar ibeko auzia’ baldintzak oligarkiarekin itun doa . O fizialki onartu zuten duten errebantxa desioa! Ba - dela, gogoratzeko Gabriel Gar - bat bilatzeko, uste dut chavis - ‘jende hau da gehiengoa ’, eta da, chavismoaren muineko cia Marquezek Kubaz hori moaren barruan, baita gober - insurrekzionalki irabazterik ez egitur ek su eta gar borrokatu - esan ziola, ez zela marxismo nu arduretan dauden sektore dutenez, ahuldu egin nahi gai - ko zituzte n ziur egon». kontua, ezta teoria iraultzaile - batzu etan ere, hori bilatzen tuzte, gure oinarria atzera egi - en kontua ere, setiatua dagoen dela. Iraultzaren norabide es - naraziz. Beste behin ere, klase KRITIKA PUBLIKOA BAI , BAINA ... herri bat en soberaniaren alde - trategikoa sakrifikatuz gober - politiko antichavista, presi - Nazioarteko ezkerraren jarre - ko borroka zela. Eta formalita - nuari eutsi ahal izango diote - dentegai izan zitezkeen lider - raz ere galdetu diogu, nola ga - te eta legalitate tati k harago, lakoan, oligarkiaren zati goak, denak izan dira garai - tazka honetan busti nahi ez hemen jokoan dagoena bere batekin gobernatzeko prest tuak: Larako gobernadorea, duen, ea Maduroren deriba au - iraultzaren alde diharduen Ve - daude. Ez dut uste hori dela Mirandakoa, Asanbl ea Nazio - toritario aren eta chavismoa - nezuelako herri aren boronda - Maduroren jarrera . Barne mai - naleko presidentea... Ez dauka - ren akatsen errelato horren tea da. Kritikak ondo daude, lako tirabira askoko une an, te presidentegai sinesgarri rik . atzean gotortuta, elkartasun baina, bereziki egoera haue - itsasontziaren norabideari Nik uste outsider baten alde falta erakusten du en, edo Des - tan, ezin zaitezke aldendu». atzerria
{ analisia } Dabid LAZKANOITURBURU Ertzak muin Ekia lde Hurbilean hutsa
itortu behar barnean , Siriako kapitulua dut. “Ekialde Aleka bildumaren laugarren (“Gerra guztien ama ”) eta Ira - Hurbila, mui - kekoa ( “Saddamen diktadura - nak eta er - zenbakian , Ekialde Hurbilaren tik aiatolen diktadurara ”) ira - tzak ” liburua - kurtzea ezinbestekoa da ren aurkezpen muin eta ertzetara bidai a herri ok pairatzen duten egoe - Aekitaldi ra gonbidatu gintuzte - ra jasanezina ulertzeko, Estatu nean ez nuen joateko gogo Islamikoari ate guztiak ireki handi egi rik. Izan ere, urte asko interesgarria proposat zen zizkion egoera hain zuzen . dira dagoeneko bertako egoera Erabateko zintzotasuna korapilatsua ulertzen saiatzea - digu Elkar , Berria eta Jakinek onartu behar zaio Ayestarani. ri ekin niola, 2011 n “Udaberri Irakeko auzia aztertzeko or - Arabiarra ” bezala bataiatu tako elkarrekin argitaratutako duan ez du inolaz ere Sadda - matxinad ak eztanda egin bai - men erregimena benetan zer no askoz lehenagoti k. Zaha - «Ekialde Hurbila, muinak eta zen azaltzeko problemarik, ez - rrak berri, esan nion beraz nire ta Iranen kasuan bere handi - buruari. ertzak» liburuak . Gainera, keria salatzeko orduan ere . Nazioarteko politika nondik Siriako kasuan ere, Alepo hi - nora d oan atzeman nahi due - aukera -aukerako bidaideekin . rian osatutako kronika ez da nak , baina, halabeharrez bota hango suntsiketan amiltzen. behar du bere burua Ekialdeko Al-Assad familiaren «nepotis - Hurbil eko amildegitik behe - moaren» aurkako matxinada ra –intelektualki, noski –. Kon - egunkaria n Ekialde Hurbiletik raz, mesanotxeko liburu pila - aztertzerako orduan e rregime - tua , aldiz, honako hau da : kon - idazten dituen kroniken ja - ren gainean beste bat gehiago nak emandako erantzun erre - promiso intelektualetik rraitzaile amorratua naizela irakurtzeko zain . presiboa salatzen du, baina bi - emozionalera (politikora az - –paperean irakurtzea dut de batez matxinadaren kutsu ken finean, politika ez baita nahiago, telebistako kronikak Iranetik Palestinara «islamista» –jihadista ala sala - emozioa baino askoz gehiago) jarraitzea baino –. Zer esan Hiru zatitan dago antolatuta fista ez al dira hitz aproposa - tartea guztiz fina da. Batak Karlos Zurutuza GARAko kola - hiru egile ko lana (Ane Irazabal goak? – deitoratzen du, Alepo - bestera garamatza kazetariok, boratzailea ren lanaz! Hamar ere badago egileen artean Mi - ko hondakinen artean irakur batzu etan ia konturatu gabe. urte pasa daramatzagu jada el - kel Ayestaran eta Karlos Zuru - zitezkeen pinta ketak lekuko . Aspertuta, edota gogaituta, karlan estu-estuan , eta bane - tuzarekin batera). Aurkezpen Hala ere, kritika orok kritika ez neukan ez aurkezpenera jo - kien berak liburuan idatzitako ekitaldian bertan Ayestarani behar du , eta , bat egitekotan , ateko gogo handirik. Baneki en, kapitulu ek nigan –eta oro har sumatu zitzaion bezala, bea - Irane ko 2009 ko Iraultza Ber - hala ere, n ire “nagikeria ” justi - GARA eta NAIZ eko irakurleon - saindarraren atalari ezkorta - dea nolabait Udaberri Arabia - fikatzeko ez nuela inolako ai - gan – nolabait eko déjà vu (déjà suna dario. Egia esan , bere bi - rren aitzindari gisa aurkeztea tzakiarik . Bai. Egia da ia zazpi lu ?) sentsazioa utziko zutela . dai a luzean izandako geltokiak zuzena ez dela deritzot. Irango urtez Udaberri Arabiarr eko Dena den, azkenean Elka - eta ezagutu tako auzi korapila - tempus politikoa ezin da mun - matxinaden nondik norakoak, rren egoitzan argita letxeak be - tsuak kontutan hartuta –Siria, du arabiarrak bizi (izan) due - eta batez ere porrotak, jarraitu rak, “Berria ” egunkaria k eta Ja - Irak, Palestina... – ulertzekoa da narekin alderatu. Are gehiago, izanak, erredakzio mahaitik kinek egin dako aurkezpen era oso baikortasun falta. Iraultza Berdea amatatu ondo - bada ere, izugarrizko nekea eta gerturatu nintzen . Nola egin “Zu edo ni ” atarikoan , Ekial - ren erregimenak bultzatu tako inpotentzia eragin di zki dala. daiteke, hala ere, liburu baten de Hurbil ekoa hil ala biziko Hassan Rohani «erlijioso di - Egia da ere Mikel Ayestaranek aurkezpen-kronika liburu a be - gerra bezala aurkezten du plomatikoa k» lortutako hau - ia egunero “ El Diario Vasco” ra irakurri gabe? Hor nuen , be - Ayestaranek . Eta gerra horren teskunde garaipenak garai ba - a s t u h hutsa 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 8 / 9 a s t u h
hutsa hu
tean Persiar Inperio izandako eta egun Errepublika Islamia - rr a den herrialde aren barne egonkortasun politikoa isla - tzen du, mundu arabiarrean inondik inora sumatzen ez den egonkortasuna. Tunisiatik Egiptora Ane Irazabalen ekarpena ez da baikorragoa. Batik bat, 2011ko otsailean Tahrir plaza - ko matxinadak Hosni Muba - rak rais -a boteretik botatzea lortu eta biharamunean Ro - bert Fisk korrespontsal ospe - tsuak kazetari gazte ba - tzuei –Irazabal tarteko? – ohartarazi ziena gogora ekar -
tze an. «Inozo hutsak zarete. Mikel Ayestaran, Ane lizioa osatzeraino – utzi zuen ezagutu dudan iraultza baka - Marokotik Libiaraino –Aljeria Udaberri Arabiarrak oso gaiz - Irazabal eta Karlos prozesu politikoaren azterke - rra») buruzko kapituluak eta ahaztu gabe – bizi diren ber - ki amaituko du», esan zien. Zurutuza, elkarrekin ta sakona. Nolabait gauza be - Libiako amazig en berri ema - bereei gutxiengo deitzea as - kaleratu duten «Ekialde Eskerrak Arrasateko kazeta - Hurbila, muinak eta ra gertatzen zaio Egiptoren ten digunak, ezin hobeto era - takeria delako. Baita kurduen riak ez zuela orduan amore ertzak» liburua eskuetan , kasuan. Abdel Fattah al-Sissi - kusten dizkigute Al- As sad fa - eta amazig en borroka Sirian Donostiako Elkarren eman. Horri esker irakur de - egoitzan egin zuten ren estatu kolpea hitzez hitz miliaren zein Gad dafiren eta Libian gehiengo zabal ba - zakegu liburuan Tunis Tuni - aurkezpenaren ondoren . salat uagatik , e zkerrak milita - erregimenen muina , ertze ta - ten nahien ispil u bihur daite - Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS sia ko hiriburuko auzo ahaz - rrei emandako babesa oin - tik bertatik abiatuta . Ustezko keelako ere , erregimen zaha - tueta tik –Ettadham, Duar puntetan zeharkatzen du. geopolitikaren edota oker rraren eta noraezean den Hicher... – egindako kronika, mamitutako nostalgia re n on - matxinadaren, bien batera , non bertako gazteek bi auke - Ertzak , gutxiengoak dorioz erregimen horie k de - aurka. ra baino ez dituzten: «Polizia Ertzak ditu maite Irazabalek, fendatzen d it uztenen aurre - Zurutuzaren bidaia Saha - egin edo jihadismoa besarka - Tunisiako homosexualek , an, berauen miseria k eta ran amaitzen da, Aaiunen. tu». “Esperantzaren argia ” ka - ebaketa genitalaren aurkako maltzurkeria agerian uzten «Zero gunetik» 201 oeko pituluan , Tunisiako erregi - egiptoarrek eta oro har gu - ditu Zurutuzak, Ekialde Hur - Gdeim Izizeko protestak eta men zaharraren nostalgikoei txiengoek pairatzen duten ja - bilean eta Afrika ko i parralde - errepresioa gogora ekartzen ematen die hitza, Afrikako zarpena salatzen ditu hain - an «gutxiengotzat» jotzen di - di zki gu, askorentzat Udaberri iparraldeko herria k –matxi - bat kapitulo tan. Dena den, ren kurd uen eta berber een Arabiarraren atarikoak. nada arabiarraren aitzinda - ertzak benetako muin bihur borrokaren berri emate an. Eztabaida hori albo batera riak – egun bizi duen egoera daitezkeela ondoen islatzen Izan ere, l iburua irakurri utzita, benetan uste al du eskizofrenikoa ulertzeko duena Karlos Zurutuzaren ahala berehala konturatzen norbaitek Ekialde Hurbilak, ezinbestekoa. Zentzu ho rr e- azken zatia dugu. gara “gutxiengo en” eta bere zentzu rik zabalenean, tan, faltan botatzen da Tuni - Siriako Kurdistanen, Roja - “gehiengo en ” arteko banake - udaberririk edota loraldirik siako Ennahda alderdi isla - van, bertako biztanl ea k bul - ta erabat tranposoa dela. Eta izango due nik sahar arrak mista Nidaa Tounes alderdi tzatzen ari diren iraultza de - ez bakarrik aritmetika huts a- – eta palestinarrak, eta... – ne - «atzerakoiaren» menpe –koa - mokratikoari («urte otan han gat ik 30 milioi kurduei edota gu gorrian kiskaltzen utzita? hutsa hutsa . , , , ------e a k o o n n n u i r a a u a o r n n u i n t a o e a k k g m t a i d i e i d k p a e o k t i r u r n
e
z h o a b s e e k a d a e d a s t
a o
o a a
r c a , e b g z e n n n t a S r .
g k n k s a p t r n o S , e l e b a e i o i t i E s i a a o o
u n o i
b m t R h t r
e • k t k b
g a n a g
m P l k o a
,
e e a n z i I e a . n z a l a d u k n n i r a K o z r . n r i i i e a
d Z e r z e a t a
n k z u z r a m a a s A u t d o t i u z d z u e z o G
i e a z n u g u r g g g i i
n a n R
a s z
a t i g k
k a n a A t t a
a k o
g a n i b a
a | e k a e
a
r H r
r
a g a r a k o u h @ t
O o k e t J r e
e o . e e o
u n a z b z g
A g e u a
o r a E t a p g e o k e t G g n t e e
o r
a
d g . t a O n n
z k a g n e t s n
u ” k a B i i t u t n u e
z e z o l e a a u s i a a a e n
a s a n z u t n d d , t r s
g u a a B z a o t i e t i d i e i n r t t R i a l t
a
n u e s r z a i r k m i i .
t t e t M a t a a i o a o u i a k e m l a i e
g a k d
n b l r t i g k a r . l s t i d h s
o i e e e
a a
r z r r i a b e u a z l p ? a z n t s a i
i i a z l n e a
e h a a i n g d n i
a
e b a
k h a a a n k a i h p
e
i
u o
a z k r k e
e z a e s u a s b , i i a n t o s t s t r g
o k
e a e g
, a o u s r e k k o a
a k o e z e o m d r o o t
a a i p t o k u i i o s e u r a d s t e p s a o g
e n u s z r t t t r r b g t a
s u a t f a k a a n z s i a a a
u p a r u i r r n r a t n r a r e a i u a s u a a i
a u a r o u u o r a a l t t m u s o a k x k i e h m e i g b g t s e p p G t t G s a t b e r u d o m
o . , - i ------t t e e e a k k k n n n n i r a e z e t a o t d r a u u u u e e a a t e e e e t l a t d k r a k a a i b o g z b u g t z r e z
z k a
o
e a
h
t u s t a “ a a h g t a a z a s t
i g
o r a l r
a e o n p k , n r u a a i E a n a
e r i k e k n u o l e b
m a i e e i g b z z . e e l t e r n p a t d d a r x a e g t n d
a e z a
z i h j
a a a t a e i t a
n i i a
e t u i l k n r r a n b n z a z b e z l z k b t r o
a i
r n r
t n a i
t e e u a u r n e u
o g h t a a e e u p n r i
a n r n z s u
b d
s e r a d g k z i i t
n e a
e g l a r a o i a a n
a t i z t e a s t j a k i n t k e a t n a i e p d
t d r k i
e z s
n s m e
o a i a
e e e
i
a h i i o j n a e , a r o a
z a o
u a
k a k m d a u r a n i e g
, k a k r o n
n k k
n
i n r a
r e a s d k i e a a e i n e u e u n a o a e
z n
H r a r e s t r t n e t
e a e e r
d e x e e . b a u n n a r e E
a n r i e
r
t n u . e
z z e x ,
r d d e i a e u r a . k p t t t t e u k l
e a r a t t a r n i
b d h m r l u a s o e e a e i t
s u n n t
a i u t
t u i i i a a , a o m a z r o e n h s d
a a o a r u d t g t i
a
d b i
a t h n o h a n , e z e l h u r g b s i
a
d a u
i e n b k a
,
r h n z a l a
i i
e l a A r a k z o n m k i l
e
e e t o a n i a e t i .
t , n g d s n
n k t
a d t
k e t d
b k e s e k a a a i a a n s z e n
t l n
i z
o n r a , r
i u n t g u r e i e e g o r , u i e a a n k k e
a a r
l z r e r k a a t i i , a k a z u e n d i r a e t r e r g
a n i z e s t t g h t z d r p e u
a r n i z
a r r e n t e o o e a u s n e t
r t t O e r k n u r u r r i
n r r h r a k e s o r B a a i a e a o o a a e e u a e a r e o r r r e u o h d m r d n e b e g r h j h t t h k h H b b n k g a i , , i - - i i ------e a a z k k k o k o k n n n i l n n n u i i i r s s k e e a a a e a a z t o e i e u r e n- n n i i t t a a k d e l k e z r u t t t l e d e e u g r l r i e u h s e o e r z i s
a e a z u i o z i t i g
i z r
r f e e r s a e l u e
l r a r i e i e r g a m k r u a
z e o i n d
g e g x b
t a u r n z a o r
u n l e
h a o r
l d b u k g t r t b
a t e d i u
,
e i , b e
n l r
s e
e s u i n
a r i
s a u a z x u a e
o
r i a p o e i u b
k a a i d
r p d e a e t
e n i
a o t r i e k g l r o a i b
a d u l a
e g n a g t z g o a a
d k n
o a r a g
k k i e o a o n i h i a
o z u t o a k d g a k s h e r i g k u i t E r e
o k r n r b n i e i a t u
t n e n e
e s e x e
n
a r e n p
i r k l , z a o t r r a a . , g s H u u u k u t a
t t i e a a e u B i l u l u o r a
d u a o t z t i a
o a a b
r a r a a g t e u e . r a g t u u a e z i k k
i s . l u e z
i o l n
t g e t r i a u t p o r g r z k a a r z z z s e e
i k z g a b i e a e h b
l b i i e b
t n u t a G e d t t u i a
k l e t o n
l n g a
a
e r u
e z u
a i a n
r a i t N a l z h i a
. a r j u e a a e b u t
l t a k a n e z o z o a a r r n o
n a H t n . t a m o z t
e i d r g
u o k o b g u
p i
i u t e r d m k k e a a
b n t b t e
h u m z n n e .
e e , a i o
e u i s d a i a g o p a e
k g H l i
e e r i g e p n e u r o k
a
i h r e l a l i
a z
e
b k i z a t a a g
k l o n h g i s o E
a o e . l z z d z n
d e e s
i i o
u r d r s
n a
a e n e r n r e g a b u a l g
t l L z g g
t . k a a a t z i n ? k k
t
r a u a t u i a u r i
e b k t g t a z e r a
r u e p i e r a t n a a
a r a
t n r a l a a
s
t u r
t s i z k g g a s a n t s a u u r t r k g e i l e o k , u
p a t a
o
r n t e g r i i o n u a u a a
z e a a e r p d t a e e i a t t o u z e a o a e s e
t k t i t e n l a a r s o u a k r
b t t t u r d j k i t t , n i , i e i n b r h i
r e r
t i o i
e m a k k
e u
a z s e
u e p u r a a z n a k m u a
a a z
a e d z r j a s t a a
t t a e e u a u k n u a i n o e
n u g a t e u t
t
i b o i g r r m
i o e
n n e
z
s o i l t u g e i d b
e e k e k m
d i s
a l
, e
d k t t e k n e n i z k r r t k g a d x
n e u t , d
i
i a a n n
, i h t p o , z a s a e r u r u , n a n s a g d u i r u t z n g a u n z a t e e a n m
d e n a t
u a a e z
l s e u k r a o k n o p
o t a , d r g a e t u
t r r m u d A u t a e
i e a
n b
g n e k a u n n m
a g u g o i h
m e
n t t n e z o g r t h u
a l e i
a
r i
e e a n r d o
i u i a i e a
a e a s
u . a o
e
m t
a a l e a d e g r e n i k z e
e I s r
e d k t z n i
t o
u a h
d
k u a g k
o e t i r t u o
d a n
z r s B a i r a
i e e o n m i u a , a
X r a
a t
n
d a k n k k
t i , s a i d H o u t , n t n u n u r u i z n s g h
e r n a
a l a a i n X , z e e a a s s o a . i a o k e i e a m a t i a a e a a e o a a s e e i o r u t m t i e z r e a a z i z a i k o
G M t d g t s n r t p z p j k d p z n r e a b h e j t e i k r t b M g l n h e d g P S
: A D A R I G E B 3 a n u s a s o a i g o l o n k e t / k a i k o t l e g / 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 10 / 11 h u t s a { asteari zeharka begira } Ramon Sola Paris, konponbidearen bi bideak batu dituen hiria
eldu da. 2017ko abendu aren 9 hau aspaldi da munduan izango urtean zehar gureak baino mobi - gorriz markaturiko eguna da Euskal Herri - lizazio gehiago antolatzen dituen herri askorik; gertu - ko egutegi politikoan eta gerta liteke egu - ko seinale dira Kataluniaren alde Bilbon eta ibilbide nen batean historia liburuetan ere letra berean hilabete eta erdi eskasean egindako hiru mani - handiz agertzea. Zeharo berriztatzailea da festazioak. Beste kontu bat da lortu ohi duten eragina. gaurko mobilizazioa, aldagai askorenga - Gehien ek aldian aldiko erritotik eta autoafirmazio Htik: Paris kokaleku, bakearen artisauak bultzatzaile eta hutsetik asko dutela ezin uka. euskal ordezkaritza ezin zabalagoa eragile. Aietetik hona Konponbide prozesu honetan, zehazki, hiru mobili - askotan tunel beltz batean sarturik ageri den konponbi - zazio mota bereiz iko nituzke. «Mahairik gabekoak» de prozesuaren argi izpien atzetik abiatu dira Argien Hi - batetik, hau da, aldarrikapen soila egin izan dutenak, ria delakor antz milaka abertzale zein bakezale. Esan gabe beharrezkoak dudarik gabe baina konponbideak ireki - doa presoen senideentzat oso berezia izango dela joan- tzeko ez-nahikoak; «mahai are n aurkakoak» bestetik, etorri luze hau, maite dituztenak ikusi gabe baina biho - hau da, mobilizazioaren balioa gaindimentsionatu tza bero bueltan. Eta suma daiteke espetxe barruetan eta kaleak berez konponbideak ekar zitzakee n uste egunak ekarriko duen zirrara ere , goizetik gauera, nor be - okerra oinarri zutenak (baten bat ek ondorio kaltega - re hurbilekoen deiaren zain edo ta telebista ren eta irratia - ren bidez Parisekoaren berri Esparru komuna sortu izanak izaera berria jasotzeko gosez. Ederra. Sentimendu andana alde ematen dio mobilizazioari : kalea mahaiaren batera utzita, berritzailea ere bada mobilizazioaren lagungarri bilakatu da eta mahaia kalearen paradigma bera. Oraingo an ez baita aldarrikapen hutsa osagarri. Gustatu ala ez, hori da presoen edota ohiko elkartasun eki - men a. Azken asteotan age - auzia konpo ntzeko modu bakarra rrarazi denez, interlokuzio lan isila ere fruituak ema - ten hasia da: Frantziako Justizia Ministeri oak eta euskal ordezkaritzak osatu - rriak ekarri ditu ); eta «mahaiaren aldekoak» azkenik, tako lan esparru komuna hor da, akordioetarako ma - gaurko Pariseko hauxe, alegia. Gustatu ala ez, azken
a haia apaindu dute. Ho rr ek ekarriko dituen ondorioak horiek dira presoak etxera ekartzea ahalbidera deza -
i ikusteko daude oraindik , baina urratsa emana dago keten bakarrak , ald eba ka rtasunak muga argiak baititu norabide egokian; urtze bidean da izotza. Eta ho rr ek hemen, espetxeetako giltzak estatuen esku dir a-eta . r zentzu eta kutsu guztiz berritzailea ematen dio gaur - Behin h ona iritsita, bitxia da ikustea herri mobiliza -
r ko mobilizazioari: kalea mahaiaren lagungarri bilaka - zioan trebatutako hainbat eragileren ahalegina –Mixel tu da, eta mahaia ere kalearen osagarri (hor dira Pari - Berokoirigoin eta Txetx Etcheverry kasu, «nekazari bat seko Udalaren aho bateko adierazpena edota Macron eta antisistema bat» norbaitek errespetu z eta mires - e presidentearen alderdiko Euskal Herriko kideek mobi - menez ederki laburbildu duen bezala – erabaki garri a hutsa lizazioari emandako sostengua). izan dela mahaia eratzea ahalbide tzeko, Hego Euskal h Eguna behar bezala gozatzearekin batera, merezi du Herriko itxuraz botere handiko erakundeak bain o era - begirada eredu berri ho rr en gainean jartzeak ere . Ez ginkorrago ageriz. Hausnartzeko gaia h ori ere. • hutsa hutsa herria SUNS EUROPE, HIZKUNTZA GUTXITUEN KANTU LEHIAKETA
ENERITZ DUESO
Hizkuntza gutxituen kantu lehiaketa. Esaldi hori irakurrita, eta aurreiritziren bat edo beste tarteko, ez litzateke zaila zerbait xumea imajinatzea, «gutxitu » hitzak berak dakarren konplexuagatik edo . Horr ela gertatu zitzaien La Basu euskal rap abeslariari eta bere kideei gonbidapena jaso zutenean. Laster ohartu ziren antzoki «erraldoi eta eder batean» jotzeko gonbidapena jaso zutela eta estilo zein jatorri anitzeko taldeekin partekatuko zutela taula.
urovisionen oso antzeko funtziona - mendua du, baina, bestelako helbu - ruak: Suns Europe proiektuak Europa - ko hizkuntza gutxituen artean zubi izan nahi du, hizkuntzotan egindako sorkuntza aldarrikatzearekin batera. EUdinen ospatzen da, Italiako ipar-ekialdean, non friul era hitz egiten den. “Suns” horrek “soinuak” esan nahi du friul eraz, nahiz jaialdian literaturak eta zine mak ere bere n txokoa izaten duten, neurri txikiagoan. Aurtengoa hirugarren edizioa izan da. Hala ere, ez jakin zuen. Letra sinplez (bi emakume - kultura duten herriek , «mundu ikus - Erromantxeraz abestu da izatez berria festibala, duela hamar urte sortu zuen Thomas Cathomen ren arteko amodio kantu mozkortia), kera zabalagoa dute», jaialdi honetan baitzen, hasiera batean, « Mediterraneotik gertuago bakarlaria , « Tumasch È » baina melodia eta ahots ederrarekin. hizkuntzekin gertatzen den moduan. izen artistikoz , gailendu dauden hizkuntza gutxituak batzeko ahalegin gisa», zen lehiaketan . Hori guztia, Galesen agian ohikoagoa Isa Zwart, Esposa taldearen ondoren Leo Virgili jaialdiaren arte zuzendariaren hitzetan. Andrea TOMASIN den baina Udineko kaleetan ikustea taula gainera igo zen kantari gaztea ( 17 «2015etik, aldiz, Europa mailako jaialdi handia da, arraroagoa den punk estetika deiga - urte ditu), ez da berria lehiaketan eta eta handitzen segitzen du». Abenduaren 2an, larun - rriarekin lagunduta. telebistetako pantailetan. Herbe heree - batarekin, iluntzeko bederatziak aldera, goraino be - Galiziar laukote bat etorri zen haien tako prentsan pop izar gisa irudika - te zen Teatro Nuovo Giovanni da Udine (konparazio ondotik. Esposa. Bi sintetizadore, gita - tzen dute jada. Talentu lehiaketetan bat egitearren, Donostiako Victoria Eugeniaren an - rra, bateria minimalista bat eta aho - aritutakoa da eta behe-saxonieraz tzeko antzoki bat, baina arkitektura modernoa due - tsak. Pop dibertigarriko “Xardin inte - abesten du folk-pop komertziala. Ko - na). Bi egun lehenago 1.200 sarrerak agortuta zeu - rior” ( Barne lorategia ) kanta aurkeztu mertziala eta hizk untza gutxitua ez di - den. zuten. Irudi aberats eta koloretsuko le - ra nahitaez etsai, beraz. Musikari talde Gaualdia hasi eta berehala atera ziren taula gaine - tra k ezin hobekiago egin zuen musika - handi batekin inguratuta igo zen ager - ra jaialdiaren aurkezleak: Natalie Forma Fella eta rekin , nahiz eta, agian, ez zuten zorte toki gainera , eta , “Mamme See” ( Amak Michele Polo, biak aktoreak eta umorearen maitale - handirik izan soinuarekin. Talde ho - esan zidan ) kantuaren letra xalo sama - ak. Hala, ikusleen irribarre artean, jaialdiko lehen rrek Italia iparraldean beste taldeek rra bada ere, ikusleak asko animatu zi - taldeari ongietorria egin zioten: Adwaith taldeari, baino egun batzuk gehiago zerama - tuela esan beharra dago. hain zuzen, Gales ko hizkuntzan aritzen den post- tzan, egonaldi artistiko batetik joan Kontraste handia izan zen Isa Zwar - punk hirukotea. Adwaithen lana ez zen erraza izan, baitziren jaialdira. Zera zioten horri ten pop sinplearen eta ondoko taldea - jaialdia irekitzeaz gain, halako lehiaketetan hain buruz: «Hau da guk nahiko genukeen ren rock -and -roll landuaren artean. ohiko ez den musika estilo batean aritu baitziren. Europa. Etxe batean izan gara urtebe - Ebel Elektrik bretoiak dira eta musikari Baina ez zuten batere gaizki egin: emakumez osatu - tetze bat ospatzen, eta bertan zen jen - birtuoso gisa sailka litezke. Beren ka - tako taldeak “Lipstick Coch ”(Ezpainetako gorria ) de guztiak jo du pianoa, mundu guz - suak argi erakusten du hizkuntza gu - izeneko post-punk kantu alaia ederki defendatzen tiak ikasten du musika hemen !». Eta, txitu bakoitzak errealitate propioa bizi 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 12 / 13
Ezker-eskuin, La Basu euskal rap duela : soilik abeslariak men deratzen abeslaria, Suns Europe jaialdian Charangoa, bost soka bikoitz izan ohi Euskaldunen txanda etorri zen ondo - du hizkuntza taldekideen artean. Hala bigarren tokia lortu zuena eta Ebel dituen eta atzealde konbexua duen gi - tik, baina ez ziren izan euskaldunak Electric talde bretoia, hirugarren ere, Mathieu Scilianok, hizkuntza bre - lekuan geratu zena . tarra txikia da; munduko txoko asko - taula gainera igotzen bakarrak: La Basu toiaren ordezkari izandako epaileak, Andrea TOMASIN tan erabiltzen den arren, Cathomenek eta bere ohiko kideekin batera (Alazne itxaropentsu aipatu zuen Bretainian Mexikon deskubritu zuen. Ados izan korista eta DJ Ibai), friuli tar musikari z «iraultza txiki» bat gertatzen ari dela ziren ikusle eta epaileak «atmosfera osatutako banda bat aritu zen. gazte sortzaileen artean: «Sare handi berezi eta hunkigarria» sortzea lortu Rap abeslariaren emanaldiak aurre - bat sortzen ari da artista gazteen arte - zuela esatean. Bakarlaria izanik ere, ko kantuekiko haustura ekarri zuen, an .Inoiz ez bezalako egoera bizitzen Udineko agertoki handi a bete egin ordura arte folketik eta rocketik ger - ari gara». zuen. tuago zeuden taldeek jo baitzuten. “Ni naiz izotz erregina” kantuaz, zeinak La TUMASCH È BAKARLARIA , ERROMANTXERAZ Basuren disko argitaratu berriari izena Tumasch È izen artistikoa duen Tho - ematen dion, hamarkada ezberdineta - mas Cathomen bakarlaria erromantxe - Suns Europe proiektuak Europako hizkuntza gutxituen ko rapa eta bestelako estiloak nahastu raz aritzen da, baina eleaniztuna da eta artean zubi izan nahi du, hizkuntzotan egindako sorkuntza zituzten. munduan zehar asko ibilia. Suitzako Lehiaketan jotzen azkena Franco aldarrikatzearekin batera. Jaialdiak hamar urte baditu ere, Grisonia kantonamendukoa da eta ba- Giordani friuli tarra izan zen, ziurrenik tez ere Suitza eta Mexiko artean bizi kantu lehiaketak hirugarren urtea du aurtengoa lehiaketako parte hartzailerik heldue - izan da. Bere emanaldia liluragarria na. “Revelli” kantu ederra jo zuen, izen izan zen eta sinple tasuna dotoreziaren Ebel Elektrik talde bretoiak argi erakusten du hizkuntza bereko futbolari friuli tarraren bizitzari sinonimo erakutsi zuen. Charangoare - gutxitu bakoitzak errealitate propioa bizi duela: abeslariak eskainitako kantua, kantautore estilo - kin hasi zuen bere “Jeu sai buc” ( Ez da - an, baina bere taldeaz lagunduta. kit zer den nahi dudana ), letra existen - soilik menperatzen du hizkuntza. Hala ere, itxaropentsu Kontzertua une hartan bukatu ez ba - tzialista baina errazeko kantua. daude Bretainian, «iraultza txiki bat» ikusten dutelako zen ere, lehiatzekoak ziren talde guz - herria
tiak agertokitik igaroak zirenez, aur - kezleek gonbita luzatu zieten ikusleei beren talderik gogokoena bozka zeza - ten, eta, bitartean, epaileek beren boto - ak erabakitzera alde egin zuten. Beste hiru musika emanaldi ere izan ziren lehiaketaz kanpo: Herrialde Kata - lanetako Joana Gomila Folk taldearena (Balear uharteetakoak dira zehazki), Gruff Rhys bakarlari galestarra rena eta Errusiako Buriatia errepublika autono - moko Namgar taldearena . Azken biak hasieratik aurreikusitako gonbidatuak ziren; Joana Gomilaren proiektua, be - rriz, lehiaketan parte hartzekoa zen ha - siera batean, baina, azkenean, epaituak ez izateko eskaera egin zuen taldeak.
KATALUNIAREKIN ELKARTASUNA Lerro on gainean, jaialdiko epaileak eta parte hartzaileak elkarrekin Ikusleek beren botoa eman eta antzoki - ekitaldiaren amaieran. Lerro on alboan, ko pantailan “No esteu sols ” azaldu zen Adwaith taldea, gales hizkuntzan aritzen den post-punk taldea. idatzita, hau da, “Ez zaudete bakarrik ” Andrea TOMASIN katalanez, xingola horiarekin lagundu - ta, ikusleen txaloen artean. «Ze in da gehien goak hitz egiten duen hizkun - tz are n eta hizkuntza gutxitu baten ar - te ko ezberdintasuna ?» , galdetu zion Natalie Norma Fella aurkezleak Miche - le Polori. Eta hark, ihardetsi: «Gehien - goaren hizkuntzak armada dauka , guk artearekin erantzuten dugu». Geroago, Carlo Puppo Informazione Friulanaren –jaialdiaren antolatzaile den Radio Onde Furlane irratiaren ar - gitaratzailea – zuzendariak honela azal - du zuen kataluniar herriari egindako keinua: «Mezu hau igorri nahi genion kataluniar herriari; arte jaialdi bat ga - ra, baina ez ditugu behin ere ahazten europar herritarren eskubide sozial eta linguistikoak». Balear uharteetako musika tradizio - nala du oinarri, ahots gozo eta jazz uki - Kataluniarekiko elkartasun keinu ederra izan zen jaialdian. tuz lagunduta, Joana Gomila Folk Sou - Antzokiko pantailan «No esteu sols» azaldu zen idatzita, venir proiektuak. “Al·lotes colliu” hau da, «Ez zaudete bakarrik» katalanez, xingola (Neskatxok, bildu ezazue uzta ) kantu horiarekin lagunduta, ikusleen txaloen artean zahar baten grabazioarekin hasi zuten saioa eta zati errezitatu batekin jarrai - tu zuten, hain zuzen, Rafael Ginard ek «Zein d a gehien goak hitz egiten duen hizkuntza ren eta Mallor cako herri kantutegian herri hizkuntza gutxitu baten arte ko ezberdintasuna ?» galdetu musikaz egiten duen azalpenarekin. zion aurkezleak Polori. «Gehiengoaren hizkuntzak armada Tartean honakoa dio: «Folklorea ez da dauka , guk artearekin erantzuten dugu» , ihardetsi zion entzun edo ikusteko. Bizi egin behar da». 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 14 / 15
Haien ostean, mundu mailan ezagu - na den Gruff Rhys artista polifazetiko - ak hartu zuen mikrofonoa. Kantauto - rea, idazlea, zinegilea… Super Furry Animals taldeko kide ere bada. Bere az - ken kolaborazioa Gorillaz talde entzu - tetsuarekin egin du. Umorea darabil maiz eta Brexitaren kontrako kantuak ere idatzi ditu galestarrak. 2017 ko Suns jaialdiko gonbidatu berezietako bat izan da Gruff Rhys eta bere ibilbide artistikoari emandako saria jaso zuen, Lorenzo Fabro Arlef elkartearen zu - zendariaren eskutik. Europaz kanpoko gonbidatuak ere izan ziren Udineko ekitaldian ; Mende - baldeko belarrientzat, musika exotiko - ena eskaini zutenak. Namgar Lkhasa - ranova da Namgar taldeko abeslaria, Goiko argazkian, Franco Giordani eta eztarri kantua kantu modernoare - friuli tarra. Lerro on eskuin aldean, kin nahasten du ; musu gitarra jotzen Burutiako Namgar Lkhasaranova . B ia k lehiaketatik kanpo aritu ziren. du , baita yatag -a ere, salterioaren edo Errusiako Buriatia errepublika euskal ttun-ttunaren antza duen mon - autonomotik heldutako Namgar taldearen kasuan , Europaz kanpoko goliar harpa. Beste bi kiderekin aritu gonbidatuak izan ziren. zen, batak chanza (gitarraren antzeko Andrea TOMASIN instrumentu tradizionala) eta besteak gitarra elektrikoa jo zuten .
AZKEN IRABAZLEA : T UMASCH È Musikari guztiek jo ostean atera ginen epaimahaikide eta musikari guztiak agertokira , botoen emaitzak aditzera emateko. Lehen pertsonan hitz egiten dut orain, duela bi urteko lehenengo jaialdi hartan Kasernarat taldearekin jo nuelako, eta aurtengo jaialdira Eneritz Furyak bakarlari gisa gonbidatua izan nintzelako, euskara ordezkatuko zuen epaile izateko. Epaile guztiok geure botoa eman ge - nuen, bakoitzak geure hizkuntzan. Az - kenean, Isa Zwart gaztea k izan zituen ikusleen boto gehien, Tumasch È abes - laria rekiko alde txikiarekin. Baina ikus - leen eta epaileen botoak batu ostean , tzat musika ez da lehia, baina asko es - Hizkuntza eta kultura zapalduen al - honakoa izan zen azken sailkapena: kertzen dut hemen egon izana». deko lana agerikoa bada ere, Suns Eu - Tumasch È , lehena; La Basu, bigarrena, Udineko j aialdi a Arlef agentziak eta rope jaialdian, inplizituki, esan liteke eta Ebel Elektrik, hirugarrena. Leo Vir - Radio Onde Furlane bez alako beste era - ere, emakumeak oholtza gainean iza - gili jaialdiaren zuzendari artistikoaren kunde batzuek antolatzen dute (gonbi - tea ziurtatu zela, musikan oraindik arabera, irabazlea Thomas Ctahomen datutako hizkuntzen beste instituzio hain ohikoa ez den beharrezko saiake - erromantxerako bakarlaria izan bazen, batzuekin elkarlanean, Etxepare Insti - ra eginaz. Hori ere nabarmentzekoa, «jaialdiaren zentzua hoberen ulertu tutua kasu). Tartean izan zen Telefriuli zalantzarik gabe. zuena» izan zelako izan zen . Irabazlea ere, zuzeneko emankizuna egiten. You - Mandi (“agur bero bat” friul eraz) eta pozik agertu zen . Bere hitzetan, «nire - tuben topa daiteke jaialdi osoa. datorren urtera arte! hutsa
u
z
a
i
p i : A I Z T I R z R { } A
a I r P a n X i A A 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 16 / 17 GASTEIZEN, BERTSOTRUK Euskal Herriko hainbat eskualdetako bertsolariei ateak zabaltzen dizkie Kakiturrik urte, Juan Mari Juaristiri berta - ko bazkide izate a eskaini zio - ten, eta harrezkero hara biltzen b BERTSOLARITZA / Xabier Izaga Gonzalez da bertsolari eta bertsozale kuadrilla bat astean behin, mo - Milaka bertsozalek jarraituko dute datorren asteburuan kadua jan eta bertso saiotxoa Bertsolari Txapelketa Nagusiko finala, bertatik bertara zein egiteko. Batzuek jardunean se - telebistan. Bertso asko eta onak, batzuk oso onak, entzun gitzen dute; beste batzu k, be - dira orain arteko saioetan. Hala ere, garaiotan txapel ketan rriz, plazetara eta are gutxiago hasi eta bukatzen al da bertso mundua ? Gasteizko Kakiturri txapelketetara agertzen ez di - ren beteranoak dira. Felipe Ze - elka rtean txapelketaz harago ere bizirik badela ikusi genuen . laieta, Rikardo Gonzalez de Du - rana, Juan Mari Juaristi, Asier dos. 2017 . urte - du a eroso eta alaigarriagoa da Otamendi, Alberto Martinez an gaude eta Ehariko Kakiturri kanpamentu Beito , Manu Bendala, Xabier Ri - Bertsolari Txa - txikira biltzen direnentzat… ko, Patxi Epelde, Xabi Azebo eta pelketa Nagu - Elkarte dotorea da Kakiturri. bertsotan egin edo bertsoak en - siak errima z Gasteizko Ehari kontzejuko tzun nahi dituzten lagun uga - eta neurriz har - udal eraikina da, 80ko hamar - ri k giro apart a aurkitzen dute tuta dauka Euskal Herriko ber - kadan hango gurasoen ekime - txoko abegikor horretan. A Ezkerretik hasita, Felipe tsozale guztien arreta . G uztie - nez ikastola bihurtu zena. Han - Zelaieta, Unai na? Ez! Bertsozale menderaezin dik hurbil Abendaño ikastola Mendizabal, Mikel BERTSOTRUK Artola, Txomin Azpiroz, batzuek txoratu gabe eusten zabal tzean, eraikina birmolda - Asier Otamendi, Rikardo Joan den azaroaren 5ean, urtero diote potorik onartzen ez du - tu eta elkarte gastronomikoa Gonzalez de Durana eta bezala, Juaristi eta Felipe Zelaie - Manu Bendala. ten horien erasoari. Eta bizimo - atondu zuten. Duela hogei bat GAUR8 ta Gasteizko Hiria herri laster - herria
ketan izan ziren, urtero bezala du. Aurten, Zumaiako final korrika egin gabe baina irabaz - laurdenean kanpoan geratu leei beren bertsoak eskaintzeko zen, txalo zaparrada jasota bu - prest. Haiekin hitz egin genuen kaerako agurra kantatutakoan: eta Gasteizko bertso munduko «...hau errealitate bat da, ez da hainbat gauza ezezagun samar inongo ipuina/ bozketa bat kontatu zizkiguten. Besteak bes - egin dute zilegia eta duina/ in - te, Bertsotruk ekimenaren berri darrez kolpatu dute demokra - eman ziguten. Bertsotruk ? Luze ziaren muina/ gure bihotzak gabe izan genuen ezagutzeko zurekin dauzkazu Katalunia». aukera, hurrengo saiorako gon - Ordu biak pasatxo dira eta bita luzatu ziguten eta. bazkaltzen hasi dira. Txapelke - Kakiturriko asteroko saioaz tatik kanpo bada mundua; hala gainera, bertso bazkaria egiten ere, ikusi dugunez, txapelketa - dute noizik behin, beste he - tik kanpoko bertso munduak ez rrialdeetako zenbait bertsolari dio txapelketari begirik ken - gonbidatuta. Duela zenbait hi - tzen. Azken asteetako saioak labete, Irungoak izan ziren Ka - izan dituzte hizpide, tartean, kiturrin; ondoren, Kakiturriko - nola ez, Maialenek Irunen ba - ak Irunen. Topaketa horiei karka botatako bertsoak. Bertsotruk esaten diete. Azaro - aren 18an, Tolosaldekoak izan KAKITURRI VS TOLOSALDEA ziren Gasteizen. Bazkaldu eta gero, Felipe Zelaie - Ordu biak baino lehen, Kaki - tak, gaurkoan gai-jartzaile, agu - turrin ziren Unai Mendizabal rrak kantatzeko abagunea za - zizurkildarra, Txomin Azpiroz baldu die, baina ez da tentsio anoetarra eta Mikel Artola ale - izpirik ere sumatzen. Tolosal - giarra. Aurkezpenak egin eta el - dekoen aurrean, Kakiturriko or - karren ohituren berri emateari dezkari, Asier Otamendi, Rikar - ekin zioten; egiten dituzten en - do Gonzalez de Durana eta tseguen maiztasuna , erabiltzen Goian, bertso Manu Bendala. dituzten prozedura k.. . Tolosal - bazkariaren kartela eta Hasi baino lehen baten batek Juan Mari Juaristi, dekoek ordu eta erdiko saioa Gasteizen sukaldari zalantzak agertu ditu taldeak egiten dute astero, bi taldetan baina Tolosaldeko lehen edo bigarren kategoria - saioan, beste bi banatuta, baina ez leku finko lagunekin batera, koak ote diren, eta Asierrek ho - batean, aste batean herri bate - Kakiturriko ordezkari rretaz jardun du: «Kakiturriko izango dena. Ezkerrean, an eta hurrengoan beste batean Manu Bendalaren eta B taldekoak hori entzun dugu, baizik, eskualde osoan barrena, Laura Lobatoren tira/ nere galdera o(r)ain Juaris - ikuskizunaren kartela. bertso eskola ibiltaria baita To - GAUR8 tiri e(g)in beharko diot di-da/ losaldekoa. Gasteizkoek ere ha - saio osteko sobreak ere B-an jo - latsu egiten dutela dio Juaristik, ango al dira? ». Mikelek ere ba - saioak luzexeagoak badira ere, du horretaz zer esana : « Hauek ordu eta erdi afaltzen eta ber - B izena omen dute beraientza - tsotan beste horrenbeste ema - ko gordeta/ ba gu ere B taldea ten baitute; hartara, batzuetan gatoz besterik ez zegon eta». luze jotzen du «saiotxoak». Nork bere herriaren propa - Arabako Txapelketa ren ga - ganda egitea proposatu die on - raian saioak serioagoak izaten doren Zelaietak. Unaik, besteak dira, taldeko batzuek parte har - beste, Tolosako babarrunak ai - tzen baitute. Asier Otamendi patu ditu; Txominek, berriz, da horietako bat. Arabako txa - txerpolarien pare agertu nahi pel gehien jantzi dituen bertso - ez, nonbait, eta«norbera norbe - laria da Asier, eta Txapelketa re herrian alde ez al da pixkat Nagusian ere parte hartu izan itsusi/ gonbidatuta zaudete de - 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 18 / 19
dea, argi samar dauka: «Entre - natzaile ona naiz gogo eta afa - nean/ Egaña eta Elortza ditut curriculumean». Eta nolabait arrazoia eman behar izan dio azkenean Otamendik: «Nerekin inbiriz zegon garbi daukat esa - teko/ ondo entrenatu ninduan baina gaizki egiteko». Manu sevillarrak, hamarreko handian, argi asko utzi du ara - barra den edo ez. Azken urteo - tan Gasteizen bizi izan bada ere, lehenago Donostian eta Pa - saian bizi izan baitzen: « Hona etorri nintzen herritik Donos - tian bizi ta gero/ nahiz eta izan bai kriston hotza ta Sevillan nahiko bero/ nik oso harro esan dezaket ja naizela patate - ro». Duela bi hilabete, Manuk GAU8ko orrietan iragarri zuen estreinatu berri duen “Printze nok, etorri eta ikusi» bota du. rreraikitzen; Rikardok, ordea, nak , berriz, erasoan: «Hiruren - Ezkerretik hasita, Laura Txikia” ikuskizuna, bertso- Lobato, Jon Zelaieta, Rikardok Gasteizen gainean uste du ez duela merezi, hobe tzako orain isun bat hauxe da Patxi Epelde, «Beito» ipuin gisa moldatua. Felipe Ze - esatekorik ez duela dio, eta bere dela beste norabait joatea ”. Go - zuen patua/ zuen abizena ez Martinez eta Xabi Azebo. laieta eta Aroa Arrizubieta k herria eta, bide batez, bere bu - mendio bat eman dio Txomi - izatearren abizen konposatua» GAUR8 bertsoak kantatu zituzten, Ma - rua goraipatu ditu: «Euskal He - nek: «...aitak esaten zun hala:/ jakinarazi zien Asierrek. nuk ipuina kontatu eta bitarte - rriko gorengo mailan Oreitia ez al dakizu zuk oinez ere ero - Txapelketari adi hainbeste an Laura Lobatok marrazkia nahi dut ipini/ huraxe dugu riz ikasten dala?», eta Rikardok, jende egonda, Kakiturriko baz - egin zuen. Laura bertso bazka - paradisua ta bertan jaio nin - baietz diotso, berreraikiko due - karira joateko jendea aurkitu rian ere izan zen , eta marrazki tzen ni». la, Baigorrin baina. «Etxe txiki ezinik ibili direla esan die Feli - bana egin zien sei bertsolari ei. Tolosaldekoek Gasteiztik zer bat egingo omen du gure lagu - pek. “Guantanamera” doinuan, Itsasargi bat Unairi: «Hau gaur ezagutzen duten eta zer Gas - nak Baigorrin/ apustu baietz eta berriz ere Jon Zelaietaren la - nerekin eramango det ez bazai - teizkoek Tolosaldetik kontatzen urte erdian berriz egon kalego - guntzaz, Unaik azaldu du bere - zue inporta/ hemen alperrik hasi dira gero, baita zer espero rrin» erantzu n du Txominek. hala: «Txapelketara doana hona baitaukazue itsasorik ez dago duten elkarrengandik ere . Mi - Hain zuzen, Baigorrin jokatuta - ez dator inola/ morboa nagusi ta» , eta ,ondoren, «...eta Laura - kel, Gasteizen Euskal Filologia ko final laurdenean parte hartu hemen, bertsoak ez du axola». ren marrazkiari egingo diot ja - ikasi zueneko urteak gogoan, zuen Mikelek joan den irailean. Asierrek Gonzalez de Durana - ramon/ etxe atarian jarri behar Rikardoren entrenatzaile ona - “No woman no cry” Bob Mar - ren “entrenatzaile ” dohainak za - det hauxe jartzekotan inon/ ren fama aipatu du: « Ne(re) leyren abestiaren doinuan eta lantzan jarri ditu; Rikardok, or - parranda bueltan ahaztu ez de - ikasketak oroitzen ditut/ hori Jon Zelaietak gitarrarekin la - zadan nere etxea non dagon». ezin da ukatu/ hemen maisu gunduta, Kakiturrikoak arretaz - Ia zazpiak dira, bukaerako bat espero nuen ta ez naute de - ko greba egiten ari diren Gas - Kakiturriko asteroko saioaz gainera, bertso agurrak kantatzeko garaia. Ziz - fraudatu». Are gutxiago Txo - teizko udaltzainak dira; bazkaria egiten dute noizik behin, beste tu bizian joan da denbora. min: « Aste honetan hontan Tolosaldekoak, berriz, greba ho - Abiatu baino lehen, ordea, Ba - bertantxe/ abixatu dit lagu - ri pairatu dutenak. Benetan ba - herrialdeetako zenbait bertsolari gonbidatuta. sarriren “Aiako Harritan gaude” nak:/ ezer txarrikan ezin du es - rregarria izan zen segida: gipu - Topaketa horiei Bertsotruk esaten diete bertso sorta abestu dute guz - pero/ ezer espero ez dunak». tzak kexu, «isuna jarri ez dit ba tien artean, Felipek gitarraz eta Ofiziotan, honako gaia jarri honek , etorrita trenean», Txo - Ia zazpiak dira, bukaerako agurrak kantatzeko Xabi Azebok kaxoia z lagundu - die Zelaietak Txomini eta Ri - minek; Unairi antiojoak gaizki garaia. Ziztu bizian joan da denbora. Abiatu ta. Kakiturriko saioa amaitu da, kardori: “Lurrikara bat izan da graduatuta izateagatik jarri baina udaberrian Tolosalde ra - eta zuen etxeak bota ditu. Txo - omen diote, eta Mikeli poto baino lehen, ordea, Basarriren «Aiako Harritan ko bidai a egingo dute Kakitu - min berehala hasi da berea be - egiteagatik. Gasteiztar udaltzai - gaude » bertso sorta abestu dute guztien artean rriko hiruzpalau bertsolarik. hutsa - i ------t a a k k u n i i s e e a a a e i o o r t u e u a t s e j l t z t k
d u o n e i
o g h t z h i b a i t
r
t k n e o r a g A n h i g i a d t u a i
a
z a n . i b r r
e e s e s ” t i i , g o a r t t t r r o a u
u a g n g E e r k t e a E a k n
a u k
n G r d a r a
. j e l z u k j a
e g
i n i e . a
a u l g z a b a S i
r e p
t a m a S e g m n s h a
p a
l a E k a u
r a u i e n a a t i R g a k i t e z n e t g r P
n t , b e
b z
i u
t a I e d d u
M
e k
o z e r K s z n r d i n z n i “ i u i r Z u a i
t a e n k e t r r
A e t r e a
. g z n d r o G e a r r e r e a n e
a u a e d r r R t u i r r
i r t b a
a r A t t k t a a a
s o
i a z | a o e i z s
k e g
a e i
l t b g i E i n a r b d
n z n u h D k o n o
u e u a i L t t p u N e a
t e
u u k a u a k A
r r I z i a g e . g
e t r : a o b g d i A e
e
e
t d E p a m e r x . e l R
n
u l t i
” p i n t t r A n e n . : e e
t u i n a G r a a a , r u a o
i
o
e i a e k
g t r b a r r o i d k p r o d z r o d
a a n k e a l
u r r e
u s G a a h i o k a e e a
e g i r o d t n a a l i , i u n h i
n
e r
z i t
g k r e e a , m e n a g a g
n a t
r ñ g
z a a u o z e n r e e e z d t ? l t e
b a z e t u r M i
h
z
e z a z
e t a e r a o
r n “ e
t a t •
e e I r k o d
r r n b i u a n r s n
r t e k r .
i e n k a e e e i a r n e g a e a u u d o t u t z r o r r r a a z e a r k n e s a t g r g t j a r j b n e d r E r t e b s e d
e r . , ------o s z a a a k k k o o o o l k e e e a e a i u i t i o t n e o a a i k k k l i d i r r z
k z g b e u k e u z a e e
a z n n t
e d t l e t n t l k n i l t i d i u k r h e n u s
e a e n t o n a a z
e o a O n t u i i o
e g
i a n b n e e d e , h l e a d g :
f
l d e l n u r o i e a e h k o
m k
a i m z e o g u
e o z
z k d b u a z k o i e t
i b n a e a t
k
d
i o e i n ;
r
: g k a u e a z , u a b d n n
z k g r b e t k t o l l
a t n a i t i a p e i i l e e e k a i m k l e a e a n a d d n z t t
e g n
n r b a r k r
t a a t u
r a u p i n l e a u e u o a n e k u i u z e
n z g n k z f e n
n g g u z e a z i g
n e d
i a r t u e e i a
e
a e a i d e E r n
b u o t n t x
l g z g k u r i n
x i e g d
z t
g o a a a
a e r n a r e t a
i o k u
l i t
t r r k u a u u a z e
a z r a r i g i e g k e t k t t a t
a g d
a m r n z e l i z o
a e
d n r a e o b k i t i
e a
u e
g i x
k a i n h l n e i i n n t
z t a t d n e k z z b t t n e
u i t b a t e n
t a u n m e u a t i z n e u i r g o g g e i u d t g a n r n a k a o l r
u k a e e
t E ,
e s m x a e l n p n u u t
h
g g g e D z
t r a k . n e
e
a
u k o g
i
l u n : e a l a s a e u u i o
” n o e k k p t
e g r u t t z k a e r
a e u r a k p i u r a
i t e n a e g i i t i a a p p o a
k x l r z l g n x i a a i a
k r b r i
a t k d t a a r e E o
b o o n z i a k e M z
i
e e t
u i . k t n
l b . t k k N m r
o . u i s u k f i b r k n K a a a a a a n k i a a a a e e a u o a i a h i t i i f e i z n b i e r g n B k s d r b d “ t k g k g a d . . l ; - - - - - i ------r r a a k k o o k k o n n n n n n n n l r s a a e e a e a a s e a a e i o a o o a u n i u t a u a 5 l e l k e e e a u d a a t k r a i a s r e e o t r r b b b k a o
g 2 p t g b e n i g n h
z g a i s e r g
e d z
a a u u u a
a
a k m a e e a s a t e
t e i g
a
n t , e z e o r u a u t t l u z , r
d
a r
g n g a t n r k g e z s
a
i b r e e a l z u n
e
a r , n
a g a G g n h a a r r n a r a n
e l n
n r h z i l t e n a b a i e
O e r i
k z o a e n r b i U a b
a
e i e . e
a o r d b e t h i t z t n u
h ,
a
l a
d e e a t a g a i s n z . g a z b i r r e r
u a
o n . n
a
a n e o n u a a t t
t b i t n s a n , t a u e z t a e u e , n b
i e
k i a k o n k k u a r e b n n d
r e e e s z i e r
u n d o r l d d s z n k d k z e k
r k t g e
a n k i r r i r g a a a e a t u a n a e a o i t u e n p l a g r n i u i a a g t a n t
z i e z a e e
o l
e m z o i g o
t
t
u n t g z i r a
t
i
o r e
g e u e e u d e o o e k d u n g o , a o a b n i d
a t e r r o g e
d e a a
z
b a g a b n i i n o b d g r g
a h l a k
i l e a a t l b n z n a k z r D i
e
m n u a
e e a z g . g a r g n u n
o r a r r n k
o u e n e
g i
e m i e
e t o a O a r b i k k r a n i b s a a a k z l t r t
a
a o U a
a i ; k
e
e a k a u u b r a r n t i
i e t n
a r z a a d i e k g z n g g . ; a g e n i
k u s b i e a m t a k k a e e a g s h M M
s n a a i b r
e t n k t e r t
i
a
n
a t a
e k m
t t e z n u b g d e t z r a r - a u k .
k l u i z
z l
p i
a e n e g k s
a n
M i i u u k i a a n a g e e e a e e z i e a u t o u a r u
s k k k » i o g t k u s e g r
e a o r
, t u l g a h l n e 5 r t i r r E i
g r t r e
b h g a r
e a d a k
e e g o g p o
r t k z a l e i z b r
e n e r
a 2 i a n
e t .
r a e r o i i i z t g a i n u
u i
t n o
a u n E h a d e l e e g k t r g z i o n t o a d r t u r u n a o z
d
a e a d n k g g
e u l u n
b u r n t n a
E i k g z e t h l g o b b e r g u i g l z r u k k u i i a o
s a b d m r s E a
d i e r n e n g z
a e o s a t l
a e
g . r a
e u a g a a a k e k
z e a l
i e i z a : t a r , a r t e a t d t g i a e z t b e k k » r s n j
e p r i f r a e e t b i e x e
o e
t e
b i r o a h t
G a g a a r ;
i k n t s i a a t a r a e l r z z d a k b d
b n
e i i r n o d a g l n
t s
n e
e e t n k
i O k
i
n e
d a e A o t a k e g n n t x
u o a g r e e a o g r o o a
e e « a a u o r u t i a n u p o u z u t
g s
. a e a
b
i a z e t r t b k
d n r n s
g r o e z . e
r a t a g i g g z i n l e t z e r i e k n r n z
i t e a
t n a a e s t a o t g i
i u ñ u n l e r r b e n t r n n i r b e e t t h
t u t s
k t
d t u b r u r a k h a n a n a
, e G e n b i r a o a e r t e r e g l o r e i u e e g a u t g u a e o g i i i e e a z r a a z u i z E g E d t u s r s g r h t t l N e b
« K r t z u k b z d n i d u d e e b e B m t a B B
: A D A R I G E B 3 k a i k o t l e g / a n u s a s o a i g o l o n k e t / 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 20 / 21 h u t s a { koadernoa } Nerea Ibarzabal «Bigarren Emakumea, Cariño»
, finaleko bigarren emakume, zatoz. Txa - izango bigarren emakumea BECen. Nahiago ditugu pelketa hasi zenetik hainbestetan aipa - plaza anitzak urtean zehar, oholtzara salto egitera tua, bigarrena –ez hiru, ez lau, ez bost –, animatu diren emakume jubilatuak, neska gazteak, Maialen eta beste bat, beste hori, zu, be - bertsokideen eta publikoaren inolako gutxiespenik harrezkoa bezain nahikoa. Zatoz, nik in - jasango ez dugun saioak, gure kezkak eta gure umo - bokatzen zaitut, bigarren emakume! reak marrazteko aukera emango diguten esparruak, Orain arteko albiste, kronika eta iruzkin denetan ikusi txapelketa den eskaparateak hainbeste baldintzatu - izan zaitut, berdintasunaren ikur gisa aurkeztua, kris - ko ez gaituen eremu bat. Eta, badakizu zer? Hori de - talezko sabaiaren kontra burua hausteko programa - na lortzen ari garela. Susmagarria da? Bai! Konspira - tua, argazki perfektua. Izango duzu, ba, zerbait esate - zioa? Bai! Eta batzuk oraindik ez dira ohartu ere egin. ko. Zure hutsunea baino ez dutelako ikusten, bigarren Egia esan behar badizut, ez zaitut gustuko izan, bi - emakume, edo okerragoa dena, zu hor inoiz egongo garren izendatu zintuzten unetik bertatik. Helmuga zarenik ere ez dutelako sinesten. bat, baina muga bat jarri zenigun aldi berean. Eta pre - Eta iritsiko zara, noski, eta seguru ez zarela bakarrik sioa buru gainean, aurtengoa emakumeen txapelketa iritsiko, gainera. Txapelketak asko du pentsatzeko, eta zenez, oraintxe sartu behar zuelako batek finalean, baita gaztetzeko ere, genero aniztasunaz gain, belau - amaierak inporta du beti, ezta? Bertsoan bezala. On - do-ondo josten joan arren, Behin borrokatzen hasita, ez da gure amaieran huts eginez ge - ro… nork oroituko du? Go - lehentasuna bigarren emakumea BECen. goangarria izan zitekeen, baina… Nahiago ditugu plaza anitzak,
k Eta zuk badakizu, biga - rren emakume, txapelketa bertsokideen eta publikoaren inolako
a ze eremu den. Txapelketa Nagusian 43tik 13 emaku -
r gutxiespenik jasango ez dugun saioak me izateak adierazten du
r probintzietako lehian ere zenbat garen zenbatetik,
a eta epaileen artean ere ziur nago badakizula izaki naldi aldaketa ere ez delako islatu behar bezala, eta mitologiko bat garela ia. Hori ere jakingo duzu zerga - esango nuke lotura badagoela bien artean. Edo agian t tik den, argi baitago nortzuk hezten dituzten erdigu - ni naiz horrekin pikatuta dagoen umea, duela 15 urte -
i nean eroso egoteko, lehiatzeko, umorea egiteko, ez ko Prestige petrolio ontziaren hondamendiari buruz amore emateko. Ez nabil aitzakia bila, baina hori ha - kantatu behar izan zituelako hiru bertso, bakarra bo - r la da. Esan nahi dizudana da, txapelketaren forma - tatzeko aski informazio ere ez zuenean.
r tuak oraindik neskak uxatzen dituela kontutan har - Aurtengoa amaitzear da, goza dezagun finala eta se - tuta, ea zer espero zenuen. Estatistikak aurka gi dezagun lanean. Soilik espero dut, bigarren emaku -
e geneuzkan hasieratik, eta ahal izan duguna egin du - me, zu finalean ez egoteak eragin duen ezinegonak gu, nahiko ondo gainera. Baina zu ez zaudenez fina - urtean zeharreko bertso saioetan ere irautea, eta begi - hutsa lean, akabo. ko min bera eragitea antolatzaileei eta bertsozaleei h Gu sare bat gara, eta ez gaituzu ikusezin bihurtuko. halako desberdintasunak. Hori behintzat lortzen ba - Ze behin borrokatzen hasita, ez da gure lehentasuna duzu, eskerrak eman beharko dizkizugu azkenean. • hutsa hutsa herritarrak
«Konturatzerako boteregune guztiak hartuak dituzte; pribatizazioen legitimizazio fasean gaude»
ske izango ga - ez da soilik eremu batean ger - ra baldin eta tatzen; egon daitezke aldi eta JULE lotzen gaituen leku berean prozesu demokra - ordenaren so - tizatzaileak eta desdemokrati - GOIKOETXEA rreran parte zazio prozesuak. Demokratiza - hartzen badu - zioaz ari garela boteretzeaz ari FILOSOFO ETA POLITOLOGOA gAu». Hans Kelsenen aipatu bat gara, eta horretan sakontzen da, Jule Goikoetxearen “Demo - du liburuak; boteretzeak ga - kraziaren pribatizazioa. Kapita - tazka behar du, egitura publi - lismo globala. Europa eta eus - koak behar ditu. kal lurraldeak ” (Elkar) EHU ko irakaslea eta Oxford International azkenengo lanean irakur daite - Zein litzateke demokratiza - keena, beste askoren artean. zioaren adibide praktiko bat? Gender Studie s Centreko kidea da Jule Ugari dira jorratzen dituen kon - Demokratizazio prozesuak pi - tzeptuak –demokrazia, boterea, la bat dira; adibidez, egun Ka - Goikoetxea (Donostia, 1981). Cambridge gaitasun politikoak, askatasu - talunian gizarte zibilarekin na... – eta , beste lan bat idazteko gertatzen ari dena. Demokrati - University Journal of Politics -eko eta asmorik gabe, Goikoetxearen zazio prozesu bat ari da ema - azkena xehatuko dugu, ahalik ten Katalunian boteretze pro - Lisipe liburu bildumako editore lanetan ere eta modu rik ulergarrienean; zesu bat ari delako gertatzen demokrazia pribatizatzen ari zenbait eremutan, jendea bo - badihardu. «Privatizing Democracy» bere zaizkigu. teretzeko estrategia eta takti - kak ari direlako garatzen. Bes - azken lanaren bertsio euskaratuaren Has gaitezen oinarritik. Zer te eremu batzuetan, baina, da demokrazia, zer ulertu be - desdemokratizazioa ari da harira hitz egin dugu berarekin. har dugu demokraziaz? ematen, biolentzia ren , erre - Demokraziak esanahiz aldatzen presio aren eta abarren ondo - du zertaz hitz egiten ari garen rioz. Mobilizazioak izan dai - Aimar Etxeberria Korta arabera. Niri prozesu emantzi - tezke, edo protesta politikoak patzailetzat definitzea gusta - oro har, boteretze prozesuen tzen zait, autogobernua helbu - adibide, baina izan daitezke le - rutzat duen prozesutzat. Baina ge zehatz batzuk ere. egia da ere zerbait deskriptibo - Demokrazia ez dute agintari az ari garenean sistema politiko klasikoek egiten, goitik behe - zehatzei egiten diegula errefe - ra; demokrazia , baldin badago , rentzia; hau da, gaur egun ditu - erakundeetatik eta gizartetik gun demokrazia liberal-kapita - egiten da, bi lekuetatik . Demo - listei deitzen diegu demokrazia. krazia kontrola da; kontrolatu Esan bezala, baina, nahiago dut behar duzu jendea, hauen eko - prozesuaren ideia; behin ere ez nomia, garraio eta hezkuntza gara helduko demokrazia bate - publikoa... Eta nork bere gor - ra, demokratizatzaileak diren putza ezin badu gobernatu , prozesuak egonagatik ere. Pro - oso zaila izango da gero herria zesu demokratizatzaileak bote - gobernatzea. retze prozesuak dira finean, zei - nak autogobernua lukeen Baina demokrazia pribatiza - helburu nagusitzat. tzen ari zatzaizkigu. Lortu ditugun publikotasun Demokrazia egin egiten da horiek guztiak, herriak sortu beraz. izan duen hori guztia –pro - Egin egiten da, bai. Oso kon - duktuak, ezagutza, zaintza... – plexua den prozesu bat da, eta gutxi batzuen eskuetan gera - 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 22 / 23
Argazkiak: Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS - Iñigo IBAÑEZ tzeari esaten diot demokrazia - «Ez dira ari soilik te. Horretan, adibidez, botere exekutiboetatik egiten ari di - Antzerako adibideak eman ren pribatizazioa. Demokrazia osasungintza eta judiziala eta exekutiboa kon - rela argiki erakusten duen daitezke Europar Batasunaz publifikazioarekin lotzen plize dira; estatuen exekutibo - adibide bat. Orain dela urte hitz egitean ere, ezta? dut –demokrazia izateko egi - hezkuntza etatik ari dira egiten pribatiza - batzuk –George Bushen ga - Europar Batasuna neolibera - tura publiko eta amankomu - pribatizatzen; zioak, eta haien alde ari dira raian –, ahalegindu zen Ame - lismoaren dispositibo bat bai - nak izan behar ditugu –, he - legebiltzarrak ere erabiltzen orain arte herrita - riketako Estatu Batuetako no ez da. Bertan, Legebiltza - rriak komunitarioki sortzen rrona zen sistema judiziala. Gobernua pertsonen intimi - rrak ez dauka indarrik eta duen hori guztia bueltan he - pribatizatzen ari Herrialde guztieta n. tatearen aurka zihoan lege guztia erabakitzen da Europa - rrira itzultzearekin. Bada , pro - dira, herritarron bat pasatzen, baina Kongre - ko Batzordea ren eta Europar zesu hori ez da ari gertatzen ia ordezkariak ari dira Nola egiten da hori? suak atzera bota zuen. Or - Kontseiluaren bidez. Kontsei - dimentsio bakar batean ere; Modurik argiena enpresei duan, Pentagonoaren esku lua estatuburuek osatzen dute, ez dira ari soilik osasungintza pribatizatzen. Eta konpetentziak ematea da, le - utzi zuen espio itza programa eta justifikatzen dute esanez eta hezkuntza pribatizatzen, estatuen bidez hen erakund e publikoenak zi - Gobernuak, bertatik egiten herritarrek jada lehendik boz - legebiltzarrak ere pribatiza - egiten dute guztia» ren konpetentziak enpresen dena ez baita Kongresutik katu dituztela. Batzordea, bai - tzen ari dira, herritarron or - esku uztea. Ondorioz, iraba - pasa behar; ez da Legebiltza - na, ez du inork hautatzen. Bu - dezkariak ari dira pribatiza - ziak enpresa pribatuetara bi - rrera sartzen. Ho rr etan guz - rokrazia izango balitz bezala tzen. H ori guztia korporazioen deratzen dira. tian, gainera, sistema judi - aurkezten dute, baina eurak esku ari da geratzen, elite fi - Baina bada aurrez esanda - zialaren laguntza izan zuen, dira legeak idazten dituzte - nantzieroen esku alegia ; gai - koaren adibide argi bat, ale - ongizate publikoaren aurka nak; eurek dute informazio nera, estatuen bidez egiten du - gia, pribatizazioak estatuen eginez. gehien, bertan biltzen da he - herritarrak
hasi zen ideologia neoliberala Europan azken hamarkadetan ez bezala hegemoniko bilaka - tzen; alegia, urte horietan hasi «Ezin dugu estatua ziren alderdi sozialdemokra - txarra dela tak ideia neoliberalak euren programetan sartzen. pentsatzen jarraitu, Korronte oso potentea da eta familia eta neoliberalismoa –boterean merkatu librea, dauden horien ideologia da –, eta esaten du ongizate esta - “berriz, ona. tuak ez duela funtzionatzen, Estatuarekiko estatuak gutxitu egin behar daukagun direla eta publi ko egitea lortu den guztia ez dela eraginkorra pertzepzioa aldatu eta esku pribatuetan jarri be - behar dugu har dela. Izan ziren urte ba - demokratizazioan tzuk Europan non “paktu so - ziala ” deitu zenak hegemonia sakondu nahi lortu zuen –horren ondorio badugu» izan zen ongizate estatuen so - rrera edota sindikalismoaren gorakada –. Ezkerra krisian sar - rrialde ezberdinetako burokra - tzearekin batera, baina, dis - zia. Finean, gertatzen dena da kurtso neoliberala –gure ahal - Batzordearekiko lobbygintzan menez gaindi bizi zain gara – dabilen jende horrek guztiak indarra hartzen hasi zen eta amaitzen duela legeak idazten. konturatzerako boteregune Europar Batasuna dago pen - guztiak hartuak dituzte; elika - tsatuta dispositibo globaliza - dura, industria farmazeutik oa tzaile bat bezala; bere legeetan eta gisako sektoreak korpora - ez da inolaz ere sartzen herri - zioen esku daude eta jada hu - tarren babes izan behar due - rrengo fasean sartu gara, hots, nik. Esaten dute konstituzio pribatizazioen legitimazio po - nazionalen arabera aplikatzen litikoan. direla Bruselan onartutako le - geak, horregatik gertatzen da Testuinguru honetan, zer be - batzuetan –Irlanda n eta Ale - har da geratzen zaigun demo - manian kasu – aipatu legeen krazia apurra mantentzeko? berrespena behar dutela. Fine - Demokraziaren krisi honen an, estatuburuen, hots, exeku - eta pribatizazioen kausetako tiboen klub bat da Europar Ba - bat liberalismo politikoaren tasuna eta horie k, egun, elite ideologia da: merkatu librea, finantz arioaren parte dira. indibiduo arrazionala eta mo - ral unibertsala. Gaur egun, ba - Zein da demokraziaren priba - da, diskurtsoa aldatu behar da tizazioaren atzean dagoen demokratizazioan sakontzeko, arrazoia? ezin dugu jarraitu pentsatzen Neoliberalismoaren ideologia - estatua txarra dela, eta familia ren garaipena dago horren eta merkatu librea, berriz, ona. guztiaren atzean. 80 ko hamar - Demokratizazioa emateko es - kadatik aurrera hasi zen ongi - tatua beharrezkoa da, estatua zate estatuaren aurkako kon - publikoak eta amankomunak traboterea, eta horrekin batera diren egiturak bezala ulertuta. 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 24 / 25
«Oro ohar, kosmopolita da ezkerreko jendea, eta erradikala bada Bestalde, behar-beharrezkoa sian. Ezkerrak, bere garaian, tizazioak. Zerbait ezberdina zazpi –, baina botere politiko da gatazka konstantea; jende - egitura publikoak defendatzen nazionalismoen bada hori demokratizazio pro - eta ekonomikoa konstituzio - ak ulertu behar du ez dela iri - zituen, eta azken hamarkada - aurka agertuko da. zesua da, EAEren kasuan argiki nalki banatu ta izanik . Argitu tsiko momentu bat non ez den tan hasi da estatuaren aurka Pentsamendu ikusten dena. Boterea lurralde - behar da baina ez dela existi - gatazkarik egongo, gatazka be - jartzen; bide batez, subirano - ka banatua egoteak Estatuko tzen estatu konfederalik, esta - harrezkoa baita demokratiza - tasunaren aurka. Euskal Herri - horren oinarrian gainerako autonomiekin alde - tuen konfederazioak baizik. zioan sakontzeko. Botere me - ko kasua ezberdina da, guk ez boterearekiko ratuta demokratizazio maila Hori denei esaten diet , bai ez - taketaren aurkako praktika baitaukagu estaturik. Oro har, ukazio bat dago» altuagoa izatea izan du ondo - ker abertzaleari bai Urkulluri. jarraitu bat behar da, nahiz eta baina, kosmopolita da ezkerre - riotzat. EAEn ez litzateke posi - Konfederazioek ez daukate jendeari –ezkerrekoei barne – ko jendea, eta erradikala bada ble izango gertatu dena –pri - konstituziorik, eta estatu mo - ez gustatu. Hirugarrenik, gaur nazionalismoen aurka agertu - batizazioak masiboki eman dernoek bai. Ulertzen dut eta hemen, alegia, aro global ko da; proletarioaren eskubi - bitartean gertatu dena –, lortu konstituzio bat izango duen honetan, behar da botereare - deak daude lehenik eta hauen den ongizate maila –datuek Euskal Estatu bat nahi dugula, kiko eta botere harremanekiko aldeko borrokak du lehentasu - berresten dute hori, nahiz ba - ez zazpi izango dituen bat. Sin - beste diskurtso bat. Ezin da na. Oinarrian boterearekiko tzuei ez gustatu – ez balitz pleki azalduta, hau da euskal egon gaur demokrazia bat ez ukazio bat dago, boterea txa - duen egitura federalaren on - demokratizazioan sakontzeko bada gizarte normalizatu ba - rra den ideia, eta hortik datoz dorioz. nire proposamena: Espainia - ten baitan, eta gizarte norma - estatuaren aurkako diskurtso - Horregatik da garrantzitsua tik atera, jendea boteretu –egi - lizatu bat gizarte diziplinario ak. Korronte hori ongizate es - lurraldearen kontzeptualiza - tura publiko eta etengabeko bat da, kontrolezko gizarte bat. tatuaren aurka egiteraino iri - zioa ere, kapitalismoak bere gatazkaren bidez – eta egitura Hori ere ez zaio gustatzen jen - tsi da, ongizate estatua kendu egin duena. Orain, diskurtso territorial federala sortzea. deari. XIX. mendeko diskur - zaien arte. Orduan, baina, be - neoliberala lurraldeari garran - Konbinazio horrek, nire ustez, tsoekin gabiltza oraino, ez du - randu izan da , eta, gainera, es - «Libre eta berdin tzia ematen hasi da berriz. “Lu - euskal demokratizazioa gara - tenak balio XXI. mendean tatua aldarrikatzen duten es - rralde Inteligenteen Garape - tuko luke. gertatzen denari aurre egiteko. kuineko populismoak agertu egiten gaituena da na ” kontzeptuarekin hasi dira dira. denok gehien duen bueltaka. Horrek erakusten du Iritsiko al da egun hori non, Estatua eta burujabetza, de - Zentzu horretan, Marine Le horrek adina askoz ere azkarragoak direla inolako mendekotasunik ga - mokratizazioan sakontzeko Pen Fronte Nazionaleko bu - neoliberalak, boterea nahi du - be, aske izango garen? bi tresna beraz. ruak Europako Parlamentuan gaitasun izatea. telako eta horretarako presta - Hori ez da inoiz gertatuko, eta Estatuaren kontzeptualizazioa egin zuen diskurtsoa brutala Hori da tzen direlako. Horregatik da ez dudana ulertzen da zergatik aldatu egin behar da; ez da izan zen, bere parte xenofo bo a demokratizazioaren garrantzitsua ezkerretik “lu - horrek jendea trist atzen duen. gauza bat, ez dauka bihotzik, kenduta betiere. Subiranotasu - rraldearen ” eta “lurraldetzea - Imajinatu izan du jendeak ez da ona edo txarra. Eta zen - naren aldeko diskurtsoa izan helburua, guztiok ren ” kontzeptuak birkontzep - mundu bat non ez den ezer tzu horretan proposatzen dut zen, lurraldearen aldekoa, gai - berdinak izan gabe tualizatzea; euskal lurraldea gertatzen ez dagoelako botere burujabetzaren birkontzep - tasun territorialak defenda - gaitasun berak ere birpentsatu beharko da, harremanik? Hori bizitzarik tualizazio bat beharrezkoa de - tzen zituena. Brexitarena ere bere lurralde ezberdinen arte - gabeko mundu bat da. Per - izatea» la. Gaitasun politikoa duen ko - antzeko prozesu ba t da, subi - “ an euskal lurralde kohesiona - tzepzio hori oso liberala eta munitate politiko baten gisa ranotasunaren galeraren aur - tu bat osatzeko. Ongizatea, eta kristaua da, baita ingenuoa ulertu behar da; gaitasuna ez kako botoa da. Kontua da gero beraz demokrazia, lurraldetua ere. Egoera hori ez da behin da eskubidea izatea, eskubide - galera hori zergatik eman den izango da edo ez da izango. ere iritsiko, eta eskerrak. on egikaritzea baizik. Gaitasun arrazoitzen asmatzea... Ezke - politikoa da nor k bere gorpu - rra, beti bezala, berandu dabil, Nola irudikatu behar da eus - Zer da bada egoera horretara tza kontrolatzeko eta goberna - atzetik. Nola liteke ezkerretik kal demokratizazioa XXI. gehien gerturatuko gaituena? tzeko gaitasuna izatea, eta mo - egitura publikoak ez defenda - mendean? Niretzako libre eta berdin egi - du horretan zure herriarekin tzea? Gizarte diziplinario eta nor - ten gaituena da denok gehien gauza bera egitea. Gaitasuna malizatu bat bezala irudika - duen horrek adina gaitasun ahal iza na da, boterea. Honek guztiak zer eragin du tzen dut nik, kontrolezkoa, izatea. Hori da demokratiza - Euskal Herrian? Gure demo - baina etengabe botere metake - zioaren helburua, guztiok ber - Burujabetzaren aldeko alda - krazia ere pribatizatze bidean taren aurka borrokan egongo dinak izan gabe gaitasun be - rriak, baina, ez datoz preseski al da? dena. Nire proposamena de - rak izatea; horrek egingo gaitu ezkerr etik... Euskal pribatizazioa leku guz - mokrazia federalaren aldekoa aske. Beraz, askatasuna beti Ultraeskuinak lapurtu egin tietan egiten den bezala ari di - da, besteak beste, federalis - doa boterearekin eskutik hel - dio diskurtsoa ezkerrari, eta ra egiten euskal kasuan ere, moa delako ziurtatzen duena duta; ezin da libre izan horre - horregatik dago ezkerra kri - ezaugarri globalak ditu priba - herrialde bat zarela –eta ez tarako gai izan gabe.
2017 | abendua | 9 GAUR 8• 26 / 27 h u t s a 0Ehuttsia ka zaintzapean
Antton Izagirre uskal Herria n bizi izan dugun tuen entzun eta ikusitakoen artean adi- ten direnean eta armaz betetako ontziak gatazka politikoaren eta bortxa - adi jarrarazi gaituzten bizpahiru adibi - Bilboko portutik itsasoratzean isilik ge - ri buruzkoaren errelatoa egite - de horren lekuko. ratzean? Erakoan, maiz, askok, ikuspegi Iruñean berriki eman den epaiketan, Nola kalifikatu preso gaixoen gaineko eta printzipio etikoetatik abiaturik egi - zientzia ren eta legearen babesean hor txostenak egitean politikoen interesen tea eskatu izan digute; nolabait ere, entzun ditugu psikologoak eta legela - esanetara makurtzen diren sendagileen ideologiak edo politikak izan dezakeen riak, bortxatua izan den neska gaztea - printzipio etikoak? alderdikeria ekidin nahiaz. ren eguneroko bizimodua zelatan j arri Eta Katalunian erasoan ari diren al - Hala balitz, horrek egiazki ideologia eta haren egunerokoari buruzko joka - derdi politikoekin akordioak dituztenek politikotik urrunduko bagintu, gauza moldeak epaitzen. Non geratu dira prin - ere arau etiko ak idatzi omen dituzte. bera eskatu beharko genioke gizakion tzipio etikoak? Etika gora eta behera; ez da gezurra, eguneroko jardunean eta gizartean Zein kode etiko darabilte gure politi - inor gutxik egiten diola “kosk” jaten txertaturik ditugun ekimen anitzi. Ger - koek arma bide zko erasoen aurka jardu - ematen dion eskuari. •
Estremera, bost izar
Miren Azkarate e gogo sartu zaidan toki hori Ezin nuen sinetsi kartzela batez ho - na, ez duzuna gainera aukeratzen zeine - Badiola ezagutzeko! Zuei ez? Luxua, ge - rrelako azalpen bat egin zitekeenik. kin partekatzen duzun , ezezagun baten la indibiduala edo lagun bate - Baina bai, hor zegoen Alfonso Dastis aurrean dutxatu eta kaka egitera behar - hutsa Zkin elkarbanatua, igerilekua , li - ministroa ahoan irri bar re batekin, ez tuta zauden ziega batean, beste 143 per - burutegia, gosaria, bazkaria eta afaria presoek bakarrik, edozeinek nahiko lu - tsonarekin banatuko dituzun espazio dena barne, antzerkia, dena garbi-gar - keela horrelako leku batean bizi esa - komun eta txikietan, igerilekua bi hila - bia, mediku zerbitzu ezin hobeak! “Ma - nez. Aurpegia behar da gero, eta barre - betean zehar astean behin ikusiko du - rina d ’Or Ciudad de vacaciones” ema - na, horrelako baieztapenak egiteko. zuna (kasurik onenean), antzerkia ber - ten du, ezta? Edo are hobea! Errespetu gutxia edo eza aipatu gabe din, medikua ez dakizunean mediku Ba hau berria omen da, lehengoan noski! Espetxeaz ari zen. Pertsona bati den edo iturgina (hori bere aurrera iris - Espainiako Atzerri ministroari entzun bere askatasuna kenduko dion leku ba - tea lortzen duzunean), eta abar luze bat. nion Estremera delako leku batez ho - tez . Luxutik ezer ez duena, espazio ziki - Hain zoragarria izanik Estremera, ha - rrelako hitz politak eta deskribapen zo - nez osatua, bizileku bezala bederatzi laxe salduko al die bere alderdiko auzi -
ragarri hori egiten . pausu aurrera eta atzera egin dezakezu - petu guztiei? •
a s t u h herritarrak
esan nahi inondik inora gauzak kasleak, gaur egun IKAn daude - ganorarik gabe egiten dituztela. nak ; oso harreman polita du «Baina bihotzez egiten dugu haiekin. «Eta hor jarraitzen du - lan, bai AEKn bai oro har eus - te , Gasteizko helduak euskal - kalduntze sarean». Diru-lagun - duntzen». Bere bizitzan gerta - tzek orain arte euskaltegien bi - tutako gauza askotan, oro har ziraupena baino ez omen dute bere bizitzan, euskara nolabait bermatu. «Zatiketak egon dira, iparra izan dela dio. «Bitxia da ikuspuntu desberdinak, baina hizkuntzak pertsona batengan helburu berari eutsi diote de - horren eragin handia izatea». nek», dio. Amets Arzallusen esaldi bat Zatiketa horietako baten on - ekarri du solasera: «Zure ama dorioz hasi zen euskara eskolak hizkuntza da zuk aukeratzen ematen, AEK eta IKA banandu duzuna ». Gorkak honako hau zirenean, hain zuzen. Beharrak gehitu du: « Zuk aukeratu eta eragindako kasualitatea izan zure burmuinak asimilatzen zen .Bestela ez daki irakasle duenean. Zuk zeure lehenengo izango zen. 18 urterekin, euskal - hizkuntza bihurtzen duzunean. tegiko ikas prozesua bukatu be - Euskara ez da nire ama hizkun - rritan, Euskal Filologia ikastea tza baina nire lehenengo hiz - erabaki zuen, eta , AEKn irakas - kuntza da». leak behar zirenez, Glotodidak - 1996aren hasieran euskalte - tika ikastaroa egin eta eskolak gia utzi zuen, halabeharrez. ematen hasi zen, «EGArik ere ez Euskal gatazka bere gordinene - nuela». Urte hartan bertan ate - an zegoen, atxiloketak ohikoak rako zuen, ordea. Garai hartan ziren, eta hainbat euskal gazte gazte mugimenduan ere milita - bezala, kartzelara sartu zuten tzen zuen. « 18 urterekin txos - Gorka ere, hiru urtez. Urte eta Gorka Arbulu, «bidegurutzean». Juanan RUIZ | ARGAZKI PRESS neroa nintzen !». erdi kanpoan eman ondoren, beste urte eta erdi bete beharra EUSKARA , IPARRA izan zuen . Gauza asko ulertzeko in fraganti Gorka gasteiztarra da, familia balio izan omen zion kartzelak, arabarrekoa, Errioxakoa, hain esate baterako , bere burua ho - zuzen. Guraso biak erdaldunak beto ezagutzeko, baina baita GORKA ARBULU dira , baina familian abertzaleak besteekiko harremanen arloan izan dira aspaldidanik eta Eus - ere .«Etorkinekiko nire lehen kal Herriarekiko eta euskarare - harremanak kartzelan izan zi - kiko atxikimendua aurreko be - ren , beste kultura eta hizkun - Etxean beti euskararen aldeko giroa bizi izan du, baina Bai launaldietatik datorkio. Oso tzak ezagutzeko, oso aberasga - Euskarari jaialdian euskaraz bizitzea erabaki zuen, 10 gazte zela argi ikusi zuen euska - rria izan zen». Bere bizitzaren urterekin. 16 urter ekin euskara irakasten hasi zen AEKn, eta ra ikasi eta euskaraz bizi behar puskatxo bat baino ez dela izan bertan jarraitzen du ia 30 urte geroago, orain Arabako zuela, izeba Begok Gorkaren kartzela dio Gorkak, eta gogorra koordinatzaile gisa. «Bolada kritiko» bat bizi izan ondoren, arreba eta bera San Mamesera izanda ere, ez du damurik . Ikas - optimista da, ez dagoelako amore emateko prest. eraman zituenean, Bai Euskara - gai handiak atera eta pertsona ri jaialdira. Arrebak, bera baino gisa hazi egin zen. Gogoan du sei urte nagusiagoa, AEK ezagu - azken urtean, Madrilen, «oso uskahalduna. koordinatzailea da. Guztiz bat tzen zuen, eta haren bidez jakin izorratuta» egon zela, lagune - Gaztetik euskara dator betidanik AEKren izaera - zuen gau-eskolen berri . kin komunikatzeko oztopo irakaslea, AEKri rekin, euskara irakatsi eta sus - Eta horrek markatu egin handiak zitue n, zeldan itxita ... lotua gazteago - tatzeko helburuarekin, alegia. zuen, Gasteizen inoiz bere adi - Euskararekin ere ahalegin bere - tik, 16 urterekin «Ez da negozio bat»; hala ere, neko jende asko, abertzaleak zia egin behar izan zuen . «Eus - bertan euskara azpimarratu nahi du erakunde izanda ere, «urrun» sumatze - kara urruntzen zen heinean » Eikasten hasi zenetik, hain zu - horren profesionaltasuna. Ne - raino, euskara dela eta. Gogoan Euskal Herria ere urruntzen zi - zen. Gaur egun AEK -ko Arabako gozio bat ez izateak ez omen du ditu gaztetan izan zituen ira - tzaiola nabaritzen zuela dio . 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 28 / 29
baten faltan, dagoenarekin lan egin beharra dagoela dio, eta gaur egun inoiz baino aukera handiagoak omen daude, Nafa - rroako Gobernuaren profila eta Ipar Euskal Herriko Elkargoa kontuan izanda. Hankamotz iruditzen bazaio ere, norabidea hartuta dagoela uste du. Bat dator euskarak orain duen erronka erabilera dela diotenenekin. « Alde batetik, masa kritikoa pizteko .Baina erabilera bultzatzea bada ere euskaraz bizi nahi dutenei ho - rretarako aukera ematea , eus - kaldun aktiboen ei ingurune bat ematea, eta, aldi berean, erdi- euskaldunak direnei, eta erdal - dunei, euskaraz bizi daitekeela eta askok bizi nahi dutela ikusa - raztea . Jakina, badaude intere - satzen ez zaienak eta kontra daudenak, nazio kontuak direla eta. Zer egingo diogu? Zu senti zaitezke euskalduna, espainola, Etorkizunera begira ezinbestean o ptimista izan beharra dagoela nabarmendu du Gorka Arbuluk . Juanan RUIZ | ARGAZKI PRESS basko -espainiarra, euskaldun- espainiarra… baina hizkuntzak Kartzelatik irten eta luze gabe zuela sinisten Euskal Herria be - hutsa Mesfidantzak baztertu beharra ez dizu sentimendua aldarazi - hasi zen berriro euskara irakas - netan euskalduna izan daiteke - ere nabarmendu du . ko. Beste kontu bat da euskara le. Zenbait urteren buruan, or - enik . Baina baita ezin zuela sen - Lehenengo geltokia doakota - ikasita beharbada beste mundu dea, «bolada kritikoa» bizi izan timendu hori barneratu ere . suna omen da, «ez guretzat, de - bat aurkituko duzula, eta buzta - zuen. «Ez nuen oso argi zertan Eta bolada hura gainditu nontzat baizik» .Baita lana eta na eta adarrak zituzten horiek ari ginen». Zalantzaz beterik, ez zuen. «Ditugun lege markoak familia bateragarri egitea, edo - jende maitagarria d ir ela ikusi zion Euskal Herri euskaldunari izanda, orain dela gutxi arte nork euskara ikasi ahal izan de - eta euskaldunei buruzko kon - etorkizunik ikusten, ez bai - gatazka bortitza eta pasatu di - zan. Ezinbestekoak iruditzen tzeptua aldatuko duzula». tzuen borondaterik sum atzen tugunak pasa - zaizkio «ater - Enpatikoa omen da Gorka eragile izan behar zuten sektore tuta, optimis - ki juridikoa» hizkuntza ikasteko prozesuari soziopolitikoetan. ta behar dut AEK ez dela negozio ba t argi izanik, Gorka eta hizkuntza dagokionez, denen arazoak izan. Ez nago Arbuluk erakunde are n profesionaltasuna politika inte - ulertzen dituela dio, «baita al - AHALDUNDUTA prest amore azpimarrat zen du. «Baina bihotzez egiten dugu grala. «Ondo ferkeria apur bat dutenenak Gogora ekarri d it u garai batean emateko !». lan, bai AEKn bai oro har euskalduntze sarean» dago norma - ere» .Baina malgutasun horren abian jarri z ir en egitasmo mor - Bi zutaberen lizazio plane - barruan, «Euskal Herria k eus - doa (ikastolak, euskaltegiak, Ko - premia suma - tan baliabide kalduna izan behar duela uste rrika, Araba Euskaraz, gaztetxe - tzen du Gor - «Ditugun lege markoak izanda, orain dela nahikorik ez dut, eta izan daitekeela». Beldu - ak, irrati libreak... ) eta horien kak: gogo per - gutxi arte gatazka bortitza eta pasatu badago le - rraren eta mugaren langa ken - bidez euskarak hartu zuen pre - tsonala eta ditugunak pasatuta, optimista behar dut hentasunak du dio bere buruari, gauza as - sentzia, «baina puntu batera iri - gogo kolekti - jartzea, baina koz osatuta zegoen langa: izan. Ez nago prest amore emateko» tsi zen hura guztia eta gizartean boa. Eta kolek - lehent asun leg eez, pertsonaz, bizipenez… modu hedatuagoan beste jauzi tibot asunaren horien pre - Eta uste du euskaltzale aktiboak bat eman beharra zegoen». Ezi - barruan, herri miaren aitza - ahaldundu egin direla. Bera, na sumatu zuen Gorkak, ez gogoa eta administrazio egitu - kian ezer baztertu gabe». Mo - behintzat, bai. • omen zuen ahalegin berezirik ren eta oro har entitateen go - mentuz euskararen lurraldeak ikusten. Pentsatu zuen inork ez goa: enpresena, elkarteena… batzen dituen administrazio Xabier Izaga Gonzalez hutsa , , . ------t z e e ) k k k k o o l n n n n r e e s a e a i a a t o o r i a e k a a i k k t a e a e e t r k s z e r k a a b n “ x f t r a e s t s e e e e
i z I i
z o l i s e e u m m p z a t e z r z U
n E
t l e k n o a t z t
a n i
t t r e Q a a i o t r i o E b . t e s t e e n g t E i O e t r t
k e z i i
t n a u r _ k x i D s o n r u a e m A o r k z a i n i b k a a p R h e h p a a a i l i x d l
d s
k a O a a s o o a B r t e . o
r t
z s o
i b d t H o a ( e g s g t
o t z o h e B G C n h O k a
n a t o
g i
u
n o ,
i
b a N o k r n .
n e l s k e i a k t n a E a i A z k i a ” o u e
k a z u t
o t u a e t k a a e t t Z e d t s m t A a s b k l g k e u t k u
s
O z s b r m n e
a o n t a B n o
a z u u t N i r a d a r m u • o
e , t s o i u k i r e a t i
e O t r e t r r e u z s . a z r n R o k a n e z u t t i
d m e p a a n
H a
t o
i O g
.
n a k , a t a m
a t
u f . e o a o n
a E r a t u k m a a a n e u a a s e t r n t t a i T n n a n x t a i I t z e
o a e e s e k c e a b k t a d
e i i u t r A r r
o i t
i u
t i e r h
k o r a n a i s a B n z
M t
e t e i s r a s a r n d t a u n
g k
e i ab a t t a g e e k r o a b u n i e u e e
e a t a s d z i
u
z z
t a n
a t
a i ,
i a b a g t a m
o z s n o
d a e
r o t z M u E i o a L
e n o e h i
i a ” n t m u x u
a n e u a _ x t a . k r t e r e k
n i A s n
k s i e a r k e o s g t o z z p a a o e a o g a t e o e t
B l i a n t s a a n e z r l
t u t
u e i z u k g s a k s x i h e e E o g u t u a t e H
t t
i
r z
G
u n n r e , i d t , a s
o r r
k a t a . A a t e
a t r k m a a z a a u a n
d e i r t n e n t k
u l
l
i u g e B i n e n
o e r a a r n e
a u a
e a m a
u k o d t u d s e z d r a a “ d t l e l e i s e
r e
l l k d
t a n d e i a e z o n , a t o i e i r ” g e i e s
p a
n
e m e U r n s t s a k n k e r g a a n r n i d -
a b t a e z a p i e e r
s n o p d o
t k i i l o a e o n n r a k a i o s ( a o a s e i i b s
l t k b a t k a a u r r a h h x a
a a l i
i t m l g e
g z z r k o d a i
a t h o e e
a s
k a a a
a s n e
m a a e u a a n t n r u f a t , d s t 2
a o h b o e
a u r r s
- d
e a d g
n a g e a s a r
k t i k d
i x
i
o e n n a “ s a a o r m e r , a l
e p i a t o t d n i u z t t , e i e b k e n t
k z t z l o K a
i t E
a d a i a g e
i d i a o t d n r n e u h . t n n n l r
r z G o r a u a t s n A e i B a a : i e k u e a a i r
u
u a e r
u l z n a “ d e a s B i a
n ” a s i k b
k u a s ”
o u J
s ,
a r e e r r i . n e t
r
e m z a a
a a a d a i a , k a . t
n k o z o a t a a e t r e u t r o d i u t
e a s l n u a o d a a a k r z o n t
s o t
k e e e o l i z r i i z a g t i z a o g d d a
b a r t u n s x k l v t
o a u n
x k d d a r e a n i n u i i i a r s s n
i i e e e i a k a e a o
n t a t k d u f a d e n
a u t e a o s z i
t s u n t s a i
d
k e u o e r
t t g n a a b i k g s t
e a I e t t e
d
n e
a a a g
- , t
a n u A n m z r i t s z k ) r t . d n e u a u o n i
a t i a a e k t r t i a r a e i r a e e X o k a i n e g a d e k a k o k z t t a d h I o i m a z s e e e
i n
d
t d t
n
z
a s z d a b u a e a i i t k i
r h t i t r i e e H O n a m n l a a s a a r
e u r t a u o a a e i a e a o t t u r t l t e a a a r d k z e k b t i e t k a I t p g a k i b b m g b e o r b q “ s z a t k k a r i a
, , , . ------z e k a a a o o i n n . i t e s e e u a a a a i n e n n n k o a t z k e e a i d d t t a d k i z s z a z d e
i a
s n t t e e k
t h a i
a a l e i m e b n g a r i z t
l t e e d n
z I s l a u a a t r e i z g
n a
a B . e s o a
r . a
b s e e
e n u d o a g a o
e . n z g e t t a u e e z h z f f z r e a n s
o t r
i t i n a d z
t e t k a , k l t b t t r a o
k
n a s a t i o e r
i p z n e a a a s l i i i r o n a , e
u r
i o i s
i o e k d z u t ) k r e k e
i o
h a p n k p i k k t i t e n e o t
b b a n d r o P s t t s x t i o r t
e s i u a g a e a k n z a a e g n
t b r r o r e r
k e o r N t r e z
d e e b u a F a r e a n a a a l
m e t
o a z r L i t b b e
t u n d n a l l
t z
s
n a r
e a b h a n k a , i r s a o d
t n r a
k a i u a z k
i e a n k k i n b e l u k b t i e e z u r e s u u i i z e e
i s i
b a s g k B t k e
e t a n l t b a
r g u t g ( r r z r z
i i o t
a e i e u o u n
t s t t i i a o o e t o a t o u a r a t a u
b m k e
a r i e o i z n k k a s n
i r o t g a h
h a o o u t i a i a t e
k
n . , n a e k e m
o i z d r a u ,
x t t
d k t
k r a i e z a i z d a d n o t e
k e l e g i r o n u a t t z
e r a
o i m a k i r o d u A i o a r r ) a z a a a g e r r m
o
g s f
e a e s
e n a k a s t . , o
r
o u a i E b u
o o z h n a l t n n n e
a e u a o a a l t e k u
t h a e I i l s A n m j e t
a a e i a
r t k d g r a i k - a r
o u d
z k a r a o m u a
l , g b B a t a i d i a e
o
t n a o z
t n u e ( u o k
k o E a z g e e o i e n
e t k g o i a e i
i o
o r h r r n h a l r . f n n z e
e d t u q k a s k k
k n a
k i d i e t i p i a m i a u e D o d d n t l u a u o o a
a r o o t e a r t D t m i t j r f e a .
g i e b k
a r
d n k
r a i e d e
o a .
o z u t s t o o
d i d n u t r i e b u e t g o e i n s k e t b o n u a s t r t
, a o
t f n t z m
o n
d t a l k a a a a o k z b i
e i r e a a t e s s o n n n i
n z t k
h e n r e o o t a x t r i a r
r i z o e t e e a a e t
m o k t a o o z r k e h i e t r e f t e e t t a d t
e t
i
l a b a k
n o t h r e x u
l t c a
g e n u D n a i z e t
i z
o a r e e n i
n e n a a l i e
u o i n
r d a u
a e
k e n t
u t o
u j e e o k i
m o , l z r l s i
n r e z h t
t z E r a a r k o i n k a G , a m i k i r A
n o a t a r a e a e
l
a e z u k a g z i e
. r z i u g
s l i s a t k g a o g h t h n r U k t u g a i t z
- i a
n
a e z z i , z , t e
k k u a a a O z e a a o i a e e z a g l e u d
t s
g H t l
. n m s l r o n l l t z g a n g d s h , e i d
i i a i e a i i a e a u e E e
n i a u
e k a n t t
r a n
a o a b i a t a r d
e k e z r a r k b k u i r p z e r e : r k t e k t z g a e t e i g d o e o i r
n
- e i r u k
o i a r a o t e i k i k r a i d
z r s a r o d l a n
i k e o r r A , i i r n a a r a a n d t
e e u
k r a i i k
O o a k t k
e a e , t e u a i z r o s e
k a t t
n z e t z e z h i z a a
b
i d u o u u k s o t t t
n e e t m m n l d r a , d z k s o e d d a a
t o u
k e
u o i a
e e e o o t a a i i g r a z
i
s n t i g z n j a n n n t x E r r r i t
s a a a e a a m M B n k e e o o o o a u o A t e s o z n i e e u a z z B t
h E e g e o z b h e s x m t B r b t r t B D M
: A D A R I G E B 3 a i g o l o n k e t / k a i k o t l e g / a n u s a s o 2017 | abendua | 9 GAUR 8• 30 / 31
Juantxo EGAÑA
ITZIAR AIZPURUA FUNTSA
BURGOSKO PROZESUAN AUZIPETUTAKOEN IRUDIAK, MUNDUAN ZEHAR
1970ko abenduaren 3tik 9ra bitartean hamasei euskal herritarren aurkako epaiketa sumarisimoa izan zen Burgosen. Jurisdikzio militarrak hartu zuen prozesuaren ardura. Gerra-kontsei - lua Burgosko Kapitaintza Jeneralean egin zuten, Armadak eta Poliziak zainduta. Epaiketak iraun zuen denboran manifestazioak, lanuzteak eta protesta ekintzak izan ziren Euskal Herrian. Halaber, Montserrateko abadian 300 intelektual katalan itxialdia egin, epaiketa gaitzetsi eta «Euskal Herriarekiko eta haren aldarrikapenekiko erabateko atxikimendu anaikorra agertu zuten. Epaiketa zigor gogorr ekin amaitu zen: sei auzipetuk heriotza zigorra jaso zuten . Europako hainbat hiriburutan epaiketaren eta heriotza zigorren aurkako protesta jendetsua k izan ziren, bai ta Euskal Herriarekiko elkartasuna agertzeko ekitaldiak ere. Erantzun haren ondorioz, erregimenak heriotza zigorrak ordeztu egin zituen. Nazioarteko hedabideek epaiketaren berri eman zute n, eta Magnum agentziako Henri Cartier Bresson , Rapho agentziako Jacques Pvlovsky, Asso ciated Press agentziako Michel Lipchitz eta haien mailako beste zenbait ar - gazkilari Burgosen izan ziren gertatzen ari zena beren argazkietan jasotzeko . Artikulu hau irudiztatzen duena da ezagunenetakoa . Bertan auzipetuetako batzuk ageri dira, furgoi bateko barroteen atzean . Lipchitzek Burgosko kartzelako funtzionario bati ordaindu zion argazkia egin zezan. Irudia epaiketaren lehen eguneko 22:00etan iritsi zen “Sud Ouest” kazetaren Ipar Euskal Herriko delegazio batera. Handik, egunkariko kazetari zen Lipchitzen lagun batek AP agentziaren Parisko egoitzara bidali zuen, nazioartean heda zezaten. 7 1 2 0 9
9 7 7 1 8 8 7 6 7 5 0 0 1