De Taal Is Half Het Volk
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PROOF PDF HET NEDERLANDS VAN SUSKE EN WISKE > NIET VEROUDERD De taal in de eerste verhalen is een vroege manifestatie van Verkavelings vlaams. De taal is half het volk De eerste Suske en Wiske-verhalen werden geroemd om hun kleurrijke volkstaal, maar onder druk van onderwijzers en Nederlanders schakelde Vandersteen geleidelijk over op een kleurloos Algemeen Nederlands. Op kleine schaal vertelt Suske en Wiske heel wat over taalpolitiek in Vlaanderen in de 20e eeuw. — door Gert Meesters n Lambiorix, het dertiende ver- papier en dat verleende zijn strips al zing naar het bier wel met een Antwerpse i en Wiske-verhalen van de jaren veertig en De jonge Vandersteen wist dat de levendige haal van Suske en Wiske dat Wil- onmiddellijk een humoristische toets. Of als ‘Lambiek’ uitspreken. Later werd die spel- vijftig. Van de stotterende – excuus, ‘dod- omgangstaal die hij zijn personages liet spreken ly Vandersteen bedacht, laat hij zoals hij zelf in een Humo-interview uit ling, met een toegevoegde e, in de Nederland- delende’ – professor Barabas in Op het Lambik bij de maaltijd in discus- 1970 liet optekenen: ‘Als je de reeks van in se uitgaven trouwens letterlijk gehanteerd. eiland Amoras over rijmende personages – en die je toen zelden op papier zag – sie gaan met Oude Belg Arrivix, het begin gevolgd hebt, krijg je natuurlijk En om van Wiske een aannemelijke verkor- zoals Koning Poefke in De koning drinkt, een van de troeven van zijn strip was. die op taalgebied zijn tijd ver heimwee naar die eerste verhalen. Toen ting van Louise te maken ligt diezelfde regio- pseudo-Middelnederlands brabbelende vooruit blijkt te zijn. was het nog nieuw, het was meer lokaal, nale uitspraak van de i voor de hand. bokkenrijders of de eeuwig allitererende IArrivix: ‘Vermits we nu seffens toch een in de volkstaal geschreven, met de nodige Je kon in de taal van de personages in die titels sinds De kleppende klipper. Taal dien- spraken. Vooral onderwijzend personeel taal van zijn verhalen. De eerste ingrijpen- vredesverdrag gaan tekenen kunt ge mij fouten erbij. Je bereikt er gemakkelijke beginjaren eigenlijk een vroege manifesta- de in Suske en Wiske om te spelen en om voelde zich volgens Vandersteen zelf wel de beslissing over de taal werd niet veroor- wel eens zeggen wie die Vrijschutter is, effecten mee, natuurlijk. En dat deed tie zien van wat men sinds Het Belgisch te lachen. eens geroepen om de auteur op taalge- zaakt door zijn lezers in Vlaanderen, maar he!’ het ’m.’ labyrint (1989) van Geert van Istendael De zeldzame keren dat een personage breken te wijzen. De regionale formule- wel door het toenemende aantal lezers in Lambik: ‘Gij zijt goed, Arri! We weten Vandersteen drukte zich in die vroege ver- Verkavelingsvlaams is gaan noemen, de echt dialectisch begon te praten was Van- ringen waren misschien tot daar aan toe, Nederland. Al vanaf 1946 verscheen Suske het zelf niet. Wij zijn hier en de Druïde halen uit in een Nederlands dat voor hem taal tussen dialect en standaardtaal die dersteens bedoeling duidelijk om de maar Vandersteen nam het ook niet en Wiske in de Bredase krant De Stem en in is op jacht! Dus ’t is niemand van ons!’ natuurlijk aanvoelde. Het was geen puur Vlamingen hebben ontwikkeld om zon- mondhoeken in beweging te krijgen. altijd zo nauw met de spellingregels. Een tien jaar tijd kwamen daar meer dan twin- Arrivix: ‘Dat is zever! Ge wilt het mij Antwerps; op een enkel woord hier of daar der al te veel communicatiestoornissen te Wanneer tante Sidonie in Lambiorix haar schrijffout was snel gebeurd in de tijd dat tig, vooral regionale Nederlandse kranten niet zeggen! En toch zal ik hem vinden...!’ na stond er zelden echt dialect in de vroege kunnen praten met hun buren die van moederinstinct laat werken om de jonge een tekening van Suske en Wiske nog de bij. Het Vlaamse Nederlands van de oor- De verhaalcontext mag dan een beetje Suske en Wiskes. Vandersteen werkte trou- een andere uithoek van het land afkom- dinosauriër Dudule te troosten, klinkt dag voor publicatie in de krant getekend spronkelijke krantenuitgave werd voor bijzonder zijn – vredesverdragen, druïdes wens in die beginjaren vanuit Brussel en stig zijn. In recente taalkundige studies Sidonie als een Antwerpse mama die zich werd. Bovendien zat het Nederlandse die bladen uiteraard aangepast. Toch luk- of vrijschutters komen in het hedendaag- voor Brabanders was de taal van Suske en spreken onderzoekers van de Vlaamse om een baby bekommert: ‘Och dat bichke taalgebied in de beginperiode van Suske te het niet zo goed om die indrukwekken- se Vlaanderen niet zo vaak meer voor – Wiskemeestal even goed te begrijpen als gesproken omgangstaal, die niet toevallig is zijn moeke kwijt en ’t is nog zo’n arm en Wiske nog volop in een verwarrende de schare krantenlezers ook albums van maar voor de rest is Vandersteens dialoog voor bewoners van de Scheldestad waarin voor een groot deel steunt op kenmerken bloeike van een schaapke!’ De geheim- spellingverandering waaruit later de Suske en Wiske te laten kopen. Gemoti- uit 1949 nog geen tikkeltje verouderd. hij opgegroeid was. Suske en Wiske spraken van Brabantse (en Antwerpse – want die zinnige vrijschutter in hetzelfde album voorkeurspelling en de progressieve veerde liefhebbers spoorden de Vlaamse Je zou je dit gesprek ongewijzigd in het een regionale taal, een regiolect, in plaats van horen taalkundig bij de Brabantse) dialec- drukt zich dan weer uit in een Nederlands spelling zouden voortkomen. Het maak- albums op, maar de uitgeverij begreep, Vlaanderen van 2010 kunnen voorstellen. de taal van één stad. Voor de rest van Vlaan- ten. dat de standaardtaal sterk benadert. Van- te het er voor de auteur niet gemakkelij- met de woorden van Studio Vandersteen- Willy Vandersteen wist dat de levendige deren was Suske en Wiskezelden onbegrijpe- Doordat de taal van zijn personages niet dersteen beheerste dus ook al in zijn ker op. biograaf Ronald Grossey, dat het zou hel- omgangstaal die hij zijn personages liet lijk, maar de reeks bleef wel regionaal getint. al te ver verwijderd is van zijn moedertaal, beginperiode verschillende taalregisters. Schrijffouten corrigeerde hij, maar voor pen ‘om ten minste een ook voor Neder- spreken, een van de vroege troeven van Dat kon je al opmaken uit de naam van de kon Vandersteen er zich creatief in uit- Niet elke Vlaming was blij met de taal de rest maakte Vandersteen zich in de landers verstaanbare taal in de verhalen zijn strip was. Je zag die taal zelden op personages. Lambik moest je door de verwij- drukken. Dat blijkt duidelijk uit de Suske die de personages van Willy Vandersteen vroege jaren vijftig weinig zorgen over de te gebruiken’. L 86 7 OKTOBER 2010 KNACK SPECIAL KNACK SPECIAL 7 OKTOBE R 2010 87 PROOF PDF HET NEDERLANDS VAN SUSKE EN WISKE L Aan een eenheidsversie voor het hele geleerde Johannes Goropius Becanus in beerd, maar in 1965 wordt het compromis Voor de kenners luidt de hertaling van Suske en Wiske, albums worden verkocht dan in Vlaande- Nederlandse taalgebied dacht toen nog zijn Origines Antverpianae uit 1569 al Schanulleke gevonden. De Nederlanders ren. Daardoor valt het te verklaren dat er niemand. Er kwam gewoon een nieuwe beweert dat het in het aards paradijs werd die gewoon waren aan Jeroen en Lambiek, samen met de ongelukkige hertekening van een aantal na 1970 nog maar weinig ontwikkeling is parallelle uitgave voor de Nederlandse gesproken. Ik herinner me nog dat ik mijn moeten dan weer wennen aan de Vlaamse albums, het begin in van Vandersteens uitverkoop. in de taal van de Suske en Wiske-albums. markt, die van 1953 tot 1964 liep. De taal eerste albums zat te lezen. Mijn verwek- namen. Een compromis à la belge, maar Het aantal regionale woorden en wendin- uit de Vlaamse uitgave werd waar nodig ker fungeerde als tolk. ‘Papa, wat betekent niet voor het taalgebruik van de persona- gen is tot een absoluut minimum herleid. aangepast voor de Nederlanders. Het bleef plastron?... en pollen?... maske?...’ Strop- ges. Dat moet smetteloos Standaardneder- In de verhalen van Marc Verhaegen in de niet bij enkele kleine aanpassingen, maar das... Handen... Meisje... Zo ontlook mijn lands worden. jaren negentig bleef wel eens iets Vlaams de teksten werden ook niet echt herschre- liefde voor de woorden en klanken die ik Vandersteen verantwoordde die koers- staan, maar onvoldoende om van een ven. Een gemiddeld album uit die tijd nu dagelijks om mij heen hoor.’ wijziging in Humo: ‘Als je oplage groter koerswijziging te spreken. De werkwijze kreeg een vijftiental aanpassingen per Begin jaren zestig nam het aantal wijzi- wordt, en je krijgt regelmatig opmerkin- blijft al jaren dezelfde: de uitgeverij haalt honderd woorden te verduren. Die veran- gingen van de Vlaamse naar de Neder- gen van onderwijzers over die taal, dan té Vlaamse taal er zo nodig uit voordat de strip gedrukt wordt. Alleen restanten blij- L ABN ven over. Zo wordt Lambik voortdurend Vandersteen volgde Bikske genoemd, met het Vlaamse ver- gewoon de mening kleinwoord, maar dat fenomeen blijft van een mondig deel beperkt tot enkele namen. En in Neder- van zijn publiek. land kent men natuurlijk ook voornamen als Mieke of Maaike. L SCHALULLEKE Een heel ander taalverhaal is te rapen bij Ook Wiskes pop Jommeke. De strip van Jef Nys is tegenwoor- verandert van dig in Vlaanderen populairder dan Suske en naam. Wiske, maar heeft nooit een serieuze stap op de Nederlandse markt gezet. Daardoor hoefde Nys ook geen rekening te houden met een Nederlands lezerspubliek. Ook deringen werden niet allemaal aange- landse uitgave opeens drastisch af. In Het moet je er wel wat aan gaan doen. Als er Mimo nog een andere financiële reden bij Vandersteen luidt de hertaling van Suske en Jommeke begon met een sterk regionale taal bracht omdat het origineel regionaal rijmende paard uit 1963 gaat het nog maar overal te lande acties gevoerd worden hem los.