Acta entomologica silesiana Vol. 23 (online 016): 1–3 ISSN 1230-7777, ISSN 2353-1703 (online) Bytom, August 31, 2015

Pierwsze stwierdzenie leucomelas (Linnaeus, 1758) (: ) w Polsce

Jarosław Bury Markowa 1498, 37-120 Markowa, e-mail: [email protected]

ABSTRACT. First record of (Linnaeus, 1758) (Noctuidae: Acontiinae) in Poland. During the field research conducted in 2015 on the distribution of butterflies in Podkarpacie Region the one specimen of Aedia leucomelas (Linnaeus, 1758) was found in Markowa village [EA94] within Sandomierz Plain. It is the first record of this southern, xero-thermophilic species from Poland. KEY WORDS: Aedia leucomelas, Noctuidae, first record, faunistics, Podkarpacie, SE Poland.

WSTĘP

Aedia leucomelas (Linnaeus, 1758) jest motylem z rodziny Noctuidae, podrodziny Acontiinae i plemienia Aediini. Gatunek cechuje się paleotropikalnym typem rozmieszczenia – występuje od północnej i zachodniej Afryki oraz zachodniej Europy, poprzez południową jej część, Kaukaz, Azję Mniejszą, Bliski Wschód, Azję Centralną, po Azję południowo-wschodnią i Australię (Nowacki & Fibiger 1996, Rakosy 1997, Goater et al. 2003, Fibiger et al. 2005, Karsholt & van Nieukerken 2015). Na obszarze występowania gatunku opisano kilka podgatunków: Aedia leucomelas leucomelas (Linnaeus, 1758), Aedia leucomelas acronyctoides (Guenée, 1852) (Australia), Aedia leucomelas thomae (Prout, 1927) (Wyspy Świętego Tomasza i Książęca), Aedia leucomelas limitaris (Walker, 1864) (Sarawak, Borneo), których status nie jest do końca jasny. A. leucomelas preferuje siedliska ciepłe, suche i piaszczyste. W zależności od lokalizacji i wysokości nad poziomem morza występuje w dwóch nakładających się pokoleniach od maja do października, w Europie spotykana najczęściej od czerwca do września. Gąsienice żerują na powojach ( spp.) i wilcach (Ipomoea spp.) w tym na batatach jako okresowy szkodnik ich upraw. Dorosłe gąsienice zimują w oprzędach, gdzie na wiosnę przepoczwarczają się nie podejmując już żerowania (Fajčik 1998, Nowacki 1998). W trakcie badań nad rozmieszczeniem motyli w południowo-wschodniej Polsce stwierdzono obecność A. leucomelas na Podkarpaciu: – Kotlina Sandomierska, Podgórze Rzeszowskie: Markowa [EA94] (50.02417518 N, 22.31814516 E), 230 m n.p.m., 15.06.2015, 1 ex., do światła UV (MIX 250W), na tarasie przy domu, obs. i fot. Jarosław Bury.

1 Acta ent. siles. 23 (online 016) Bytom, August 31, 2015

Ryc. 1. Imago Aedia leucomelas (Linnaeus, 1758), Podkarpacie, Markowa [EA94], 15.06.2015 (fot. J. Bury). Fig. 1. Imago of Aedia leucomelas (Linnaeus, 1758), Podkarpacie, Markowa [EA94], 15.06.2015 (photo J. Bury).

A. leucomelas jest gatunkiem południowym, kserotermofilnym. W Europie gatunek stale występuje w obszarze na południe od Alp skąd sporadycznie zalatuje do krajów Europy środkowej. Do tej pory z Polski nie był podawany (Buszko & Nowacki 2000). W krajach sąsiadujących z Polską dotychczas wykazywany rzadko, na ogół znany z pojedynczych osobników. W Czechach stwierdzony kilkukrotnie na południu Moraw (Sitek & Janovský 2006) oraz w środkowej Bohemii (Šumpich et al. 2007). W Austrii znany z Karyntii (Huemer & Tarmann 1993) oraz na podstawie starszych doniesień z Dolnej Austrii (Malicky et al. 2000). Na Ukrainie wykazany na Krymie oraz na Zakarpaciu (Klyuchko et al. 2004, Klyuchko 2006, Nowacki & Bidychak 2009). Na Węgrzech jego obecność potwierdzono w ostatnich latach (Szaboky et al. 2001, Varga et al. 2005). Dotychczas nie odnaleziony w Niemczech i na Słowacji (Karsholt & van Nieukerken 2015). Pierwsze stwierdzenie A. leucomelas w południowo-wschodniej Polsce potwierdza możliwość migracji pojedynczych osobników z obszaru stałego występowania na północ, nie jest jednak wystarczające do postawienia tezy o trwałym zasiedleniu tego obszaru przez omawiany gatunek. Dalsze obserwacje terenowe mogą przynieść odpowiedź na pytanie w jaki sposób zmiany klimatyczne zachodzące w ostatnich latach przyczyniają się do zmiany zasięgu A. leucomelas w skali całej Europy, a Europy środkowej w szczególności.

2 Acta ent. siles. 23 (online 016) Bytom, August 31, 2015

PIŚMIENNICTWO

Buszko J., Nowacki J. 2000: The of Poland. A distributional checklist. Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Poznań, Toruń: 178 pp. Fajčik J. 1998. Motýle Strednej Európy, II - Die Schetterlinge Mitteleuropas, Bd. II : Noctuidae. Published by František Slamka, Bratislava: 170 pp. Fibiger M., Hacker H. 2005. Systematic list of the Noctuoidea of Europe (Notodontidae, Nolidae, Arctidae, Lymantridae, , Micronoctuidae and Noctuidae). Esperiana. Schwanfeld 11: 93–205. Gaedike R., Heinicke W. 1999. Verzeichnis der Schmetterlinge Deutschlands in: Entomofauna Germanica. Entomologische Nachrichten und Berichte, Beiheft 5. Dresden. Goater B., Ronkay L., Fibiger M. 2003. Noctuidae Europaeae. Vol. 10. and Plusiinae. Entomological Press, Sorø: 452 pp. Huemer P., Tarman G. 1993. Die schmetterlinge Österreichs (Lepidoptera). Tiroler Landesmuseum Ferdinandeum, Insbruck: 224 pp. Karsholt O., van Nieukerken E. J. 2015. Fauna Europaea: Lepidoptera, Noctuidae. Fauna Europaea, version 2.6.2, last update 29 August 2013, accessed 28 June 2015. http:// www.faunaeur.org. Klyuchko Z. 2006. Noctuid of Ukraine. Kijev: 248 pp. Klyuchko Z. F., Budashkin Yu. I., Gerasimov R. P. 2004. New and Little-Known Noctuidae (Lepidoptera, Noctuidae) from Ukraine. Vestnik Zoologii 38: 94. Nowacki J. 1998. The Noctuids (Lepidoptera, Noctuidae) of Central Europe. Published by František Slamka Bratislava: 65 plate and 51 pp. Nowacki J., Bidychak R. 2009. Noctuid moths (Lepidoptera, Noctuidae) new and rare for the fauna of Zakarpatie, Ukraine. Polskie Pismo Entomologiczne 78: 319–322. Nowacki J., Fibiger M. 1996 Noctuidae. In: O. Karsholt, J. Razowski, (Eds.): The Lepidoptera of Europe. Apollo Books, Stenstrup: 249–293. Rakosy L. 1997. Die Noctuiden Rumäniens. Linz: 648 pp. Sitek J., Janovský M. 2006. Faunistic records from the Czech republic – 221. Lepidoptera: Tineidae, Momphidae, Noctuidae. Klapalekiana 42: 351–352. Szaboky C., Uherkovich A., Abraham L. 2001. The occurrence of Aedia leucomelas (Linnaeus, 1758) in Hungary (Lepidoptera: Noctuidae). Az Aedia leucomelas (Linnaeus 1758) elofordulasa Magyarorszagon (Lepidoptera: Noctuidae). Folia Entomologica Hungarica 62: 396–398. Šumpich J., Mikát M., Maršík L., Dufek T., Marek J., Elsner V. 2007. Faunistic records from the Czech republic – 239. Lepidoptera: Adelidae, Yponomeutidae, Autostichidae, Cosmopterygidae, Depressariidae, Elachistidae, Gelechiidae, Tortricidae, Pyralidae, Crambidae, Geometridae, Noctuidae. Klapalekiana 43: 215–220. Varga Z., Ronkay L., Balint Z., Gyula L. M., Peregovits L. 2005. Checklist of the fauna of Hungary, Vol. 3, Macrolepidoptera. Budapest: 114 pp.

Accepted: 23 July 2015; published: 31 August 2015 Licensed under a Creative Commons Attribution License http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl

3