STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY LUBACZÓW NA LATA 2008-2014

KWIECIE Ń 2008 ROK

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP ...... 3 2. PRZEBIEG I METODOLOGIA PROCESU PLANOWANIA...... 15 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 22 3.1. Zasoby przyrodnicze i krajobrazowe...... 24 3.2. Sytuacja demograficzna...... 25 3.3. Praktyki religijne...... 28 3.4. Charakterystyka gospodarstw domowych i ich główne źródła utrzymania...... 29 3.5. Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych...... 32 4. DOST ĘP DO DÓBR I USŁUG SPOŁECZNYCH UMOśLIWIAJ ĄCYCH INTEGRACJ Ę SPOŁECZN Ą ...... 33 4.1. Kultura...... 33 4.2. Sport i rekreacja...... 35 4.3. Dost ęp do opieki zdrowotnej...... 37 4.4. Personel w podstawowej opiece zdrowotnej...... 38 4.5. Realizacja zada ń ochrony zdrowia przez samorz ąd gminy...... 39 4.6. Transport i komunikacja...... 39 5. INSTYTUCJE I ŚWIADCZENIA POMOCY SPOŁECZNEJ...... 90 5.1. Mapa wyst ępowania problemów społecznych na terenie gminy...... 90 5.2. Powody udzielania pomocy społecznej...... 92 5.3. Świadczenia rodzinne...... 101 5.4. Opieka nad dzieckiem i rodzin ą...... 102 5.5. Niepełnosprawni...... 103 6. RYNEK PRACY I AKTYWNO ŚĆ EKONOMICZNA MIESZKA ŃCÓW...... 104 6.1. Pracuj ący...... 104 6.2. Bezrobocie...... 105 6.3. Indywidualna aktywno ść ekonomiczna...... 110 6.4 Pomoc osobom bezrobotnym...... 110 7. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE I PATOLOGIE SPOŁECZNE...... 111 7.1. Przest ępczo ść ...... 111 7.2. Uzale Ŝnienia ...... 115 7.3. Działania profilaktyczne...... 116 8. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE...... 120 9. EDUKACJA I PLACÓWKI O ŚWIATOWE...... 123 10. ANALIZA BADA Ń ANKIETOWYCH...... 127 11. ANALIZA SWOT...... 142 12. MISJA POLITYKI SPOŁECZNEJ W GMINIE LUBACZÓW...... 148 13. CELE STARTEGICZNE I OPERACYJNE...... 148 14. HARMONOGRAM REALIZACJI...... 112 15. PROPONOWANE ŹRÓDŁA FINASOWANIA...... 131 16. PROCES AKTUALIZACJI STRATEGII ...... 141

2 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1. WST ĘP

Rozwi ązywanie problemów społecznych stanowi jedno z najwaŜniejszych zada ń administracji publicznej, szczególnie samorz ądowej wszystkich szczebli. Działania w obszarze polityki społecznej powinny by ć realizowane w ramach zintegrowanego systemu, w którym równorz ędnym partnerem jednostki samorz ądu terytorialnego s ą organizacje pozarz ądowe oraz inne instytucje i podmioty, nale Ŝą ce do ró Ŝnych sektorów Ŝycia publicznego. W polityce społecznej nast ępuje proces przej ścia od modelu pomocy, którego zasadnicz ą funkcj ą było udzielanie wsparcia materialnego, do modelu nastawionego na wzmocnienie postaw aktywnych oraz wspieranie osób i rodzin zgłaszaj ących si ę z pro śbą o pomoc w rozwi ązywaniu problemów społecznych. Jest to mo Ŝliwe dzi ęki rozwojowi ró Ŝnego rodzaju usług dla ró Ŝnych grup, korzystaj ących z pomocy społecznej. Działania samorz ądów lokalnych, w szczególno ści ośrodków pomocy społecznej powinny mie ć na celu nie tylko łagodzenie skutków trudnej sytuacji bytowej świadczeniobiorców pomocy społecznej, lecz tak Ŝe usuwanie przyczyn wykluczenia społecznego i zawodowego. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej nało Ŝyła na samorz ądy terytorialne obowi ązek opracowania i wdro Ŝenia strategii rozwi ązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Posiadanie strategii „społecznej" nie powinno by ć jednak tylko wypełnieniem ustawowego obowi ązku i wymogu formalnego. Praktyczn ą rol ę tego dokumentu jest pełnienie roli „drogowskazu" w realizacji systemowych i długofalowych działa ń z zakresu integracji społecznej oraz w procesie pozyskiwania przez samorz ąd lokalny funduszy zewn ętrznych na polityk ę społeczn ą. Opracowanie i realizacja strategii rozwi ązywania problemów społecznych pozwala skoordynowa ć i skoncentrowa ć działania ró Ŝnych instytucji działaj ących na polu polityki społecznej w gminie wokół głównych kierunków działa ń i głównych potrzeb w tej sferze. Strategia ta nie ogranicza si ę zatem w swych zapisach tylko do zada ń realizowanych bezpo średnio przez instytucje pomocy społecznej gminy. Powinna proponowa ć cele i zadania, które stanowi ą wyzwania dla całej społeczno ści lokalnej oraz wszystkich podmiotów działaj ących na polu polityki społecznej w gminie. Współpraca wielu partnerów na etapie budowy i wdra Ŝania strategii społecznej zapewni sukces w rozwi ązywaniu problemów społeczno ści lokalnych. Strategia rozwi ązywania problemów pomocy społecznej powinna słu Ŝyć tak Ŝe rozszerzeniu i poprawie jako ści form pracy socjalnej. Jest to mo Ŝliwe w przypadku profesjonalizacji 3 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

i przystosowania do nowych wyzwa ń instytucji i organizacji, zajmuj ących si ę pomoc ą społeczn ą w gminie oraz nawi ązania współpracy pomi ędzy instytucjami działaj ącymi w szerszym obszarze polityki społecznej mi ędzy innymi jak: edukacja, ochrona zdrowia, bezpiecze ństwo publiczne, pomoc niepełnosprawnym, zapobieganie wykluczeniu społecznemu, polityka równego statusu kobiet i m ęŜ czyzn itd. Działania zawarte w powy Ŝszym dokumencie b ędą kierowane głównie do środowisk, które pozostaj ą na marginesie Ŝycia społecznego, wykluczonych społecznie lub zagroŜonych tym zjawiskiem. Zgodnie z Narodow ą Strategi ą Integracji Społecznej poj ęcie wykluczenia oznacza brak lub ograniczenie mo Ŝliwo ści uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dost ępne dla wszystkich, a szczególno ści dla osób ubogich. S ą to mi ędzy innymi: publiczna edukacja, po średnictwo pracy, ochrona pracy, transport publiczny i publiczny sektor mieszkaniowy, administracja publiczna, sektor pozarz ądowy i organizacje społeczne, rynek pracy, rynek dóbr konsumenckich, rynek usług telekomunikacyjnych, bankowych i innych, prywatna własno ść i przedsi ębiorczo ść . Do najbardziej zagro Ŝonych zjawiskiem wykluczenia społecznego nale Ŝy zaliczy ć: • rodziny z trudno ściami wychowawczymi z dziećmi ze środowisk zaniedbanych, • osoby niepełnosprawne, • ofiary patologii Ŝycia rodzinnego, • kobiety samotnie wychowuj ące dzieci, • osoby długotrwale bezrobotne, • osoby przewlekle chore, • starsze osoby samotne, • osoby Ŝyj ące w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych, • osoby uzale Ŝnione od alkoholu, narkotyków i innych uzale Ŝnie ń. Działania okre ślone w strategii powinny by ć adekwatne do rzeczywistych potrzeb powy Ŝszych grup, które pozostaj ą na marginesie Ŝycia społecznego, wykluczonych społecznie lub zagro Ŝonych marginalizacj ą. Dlatego podstawowe znaczenie na etapie opracowania dokumentu ma przeprowadzenie diagnozy społecznej na terenie gminy. Rzetelna i mo Ŝliwie pełna diagnoza rzeczywistych potrzeb społeczno ści lokalnej jest niezb ędnym warunkiem efektywnej realizacji polityki społecznej na terenie gminy i zwi ększa szanse na zaanga Ŝowanie do tego procesu mo Ŝliwie szerokiej reprezentacji społeczno ści lokalnej. Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych dla Gminy Lubaczów na lata 2008-2014 powstała w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy 4 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

społecznej. Art. 17 ust.1. pkt.1 Ustawy mówi: „do zada ń własnych gminy o charakterze obowi ązkowym nale Ŝy opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwi ązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Strategia składa si ę z nast ępuj ących elementów: • diagnozy aktualnego stanu zagadnie ń społecznych w gminie Lubaczów, opartego na analizie materiałów sprawozdawczych GOPS, analizie materiałów przygotowanych przez inne jednostki organizacyjne Urz ędu Gminy Lubaczów (m.in. zespół obsługi szkół, Wydział Promocji) oraz instytucje - policj ę, placówki o światowe, o środek zdrowia, instytucje kultury, organizacje pozarz ądowe działaj ące na terenie gminy; • analizy bada ń ankietowych przeprowadzonych w śród mieszka ńców Gminy Lubaczów i pozostałych sołectw, dotycz ących problemów i potrzeb społecznych społeczności lokalnej; • analizy strategicznej SWOT gminy (mocnych i słabych stron, szans i zagro Ŝeń); • okre ślenia misji i wizji oraz celu strategicznego ogólnego i celów szczegółowych (operacyjnych); • okre ślenia metod realizacji celów; • propozycji harmonogramu; • propozycji źródeł finansowania wa Ŝnych zada ń okre ślonych w strategii. Zawarto ść niniejszego dokumentu wynika tak Ŝe z nowych mo Ŝliwo ści, zwi ązanych ze wst ąpieniem naszego kraju do Unii Europejskiej w maju 2004 r. Gmina Lubaczów, jak ka Ŝda gmina w Polsce staje przed wyzwaniem pozyskiwania funduszy strukturalnych na rozwój lokalny, w tym na działania w zakresie polityki społecznej. Wydatki na polityk ę społeczn ą w Polsce to 0,9% PKB, a średnia europejska to 2,1%. W najbli Ŝszym okresie napływ środków na integracj ę społeczn ą do samorz ądów lokalnych znacz ąco wzro śnie, dlatego istotna jest efektywno ść pozyskania środków na rzecz sfery społecznej. Istotny wpływ na tre ść niniejszego dokumentu ma tak Ŝe fakt udziału Gminy Lubaczów w Poakcesyjnym Programie Wspierania Obszarów Wiejskich i przyznanie gminie dotacji z Programu Integracji Społecznej. Mo Ŝliwo ść sfinansowania ze środków PIS wielu działa ń dotycz ących integracji społecznej jest niew ątpliw ą szans ą dla gminy. Ale strategia niniejsza ma szerszy zakres czasowy i zadaniowy od realizacji PPWOW na terenie gminy. Ma tak Ŝe szersze ramy finansowe od dotacji otrzymanej w ramach tego programu. Bezpo średnim skutkiem przyst ąpienia gminy do PPWOW jest zaproponowanie zada ń, które stanowi ą wyzwania dla całej 5 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

społeczno ści lokalnej i podmiotów zainteresowanych popraw ą sytuacji społecznej mieszka ńców gminy, bowiem zasada współpracy mi ędzysektorowej jest jednym z fundamentalnych elementów wykorzystania dotacji z Programu Integracji Społecznej. Partnerstwo i budowanie lokalnych koalicji jest tak Ŝe istotnym czynnikiem branym pod uwag ę przy ocenie wniosków o dotacje np. z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, znacznie zwi ększaj ącym szanse na otrzymanie wsparcia finansowego. Do świadczenia krajów „starej” UE, ale tak Ŝe i w Polsce dowodz ą, Ŝe lokalne partnerstwa społeczne s ą najbardziej efektywnym sposobem na rozwi ązywania problemów społecznych. Skuteczne i efektywne partnerstwo lokalne charakteryzuje si ę: • istnieniem formalnej struktury organizacyjnej dla tworzenia programów i ich wdra Ŝania, • zaangaŜowaniem do koalicji mo Ŝliwie wielu, ró Ŝnych partnerów, najlepiej reprezentuj ących trzy główne sektory – samorz ąd, NGO i biznes, • wielowymiarowym planem działania, • sformułowaniem wspólnych celów takich jak walka z bezrobociem, bied ą i społecznym wykluczeniem oraz promowaniem społecznej spójno ści i wł ączenia społecznego 1. Okres realizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych dla Gminy Lubaczów przyj ęto na lata 2008-2014. Ułatwi to władzom samorz ądowym realizacj ę zada ń w ramach nowego okresu programowania i rozliczania funduszy strukturalnych. Strategia posiada ścisł ą korelacj ę z nast ępuj ącymi lokalnymi dokumentami planistycznymi: - „Strategia Rozwoju Gminy Lubaczów na lata 2007 - 2015”, opracowana przez Przemysk ą Agencj ę Rozwoju Regionalnego. W dokumencie tym okre ślono nast ępuj ący cel strategiczny IV. „Poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców, w szczególno ści poprzez inwestycje w infrastruktur ę społeczn ą oraz wszechstronny rozwój kapitału społecznego”. Powy Ŝszy cel strategiczny rozpisano na 15 celów szczegółowych, w tym bardzo istotne dla rozwi ązywania problemów społecznych jak: - podejmowanie szerokich działa ń maj ących na celu wspieranie osób zagro Ŝonych marginalizacj ą i wykluczeniem społecznym, w tym osób niepełnosprawnych oraz zagro Ŝonych patologiami (alkoholizm w śród młodzie Ŝy, narkomania, wandalizm, chuliga ństwo i przemoc); - rozwój oferty edukacyjnej, opieku ńczej i wychowawczej skierowanej do dzieci i młodzieŜy; - aktywne działania na rzecz zmniejszania bezrobocia; - tworzenie klimatu dla rozwoju społecze ństwa obywatelskiego i wykorzystania potencjału sektora organizacji pozarz ądowych

1 Podr ęcznik moderatora warsztatów partycypacyjnego modelu budowania SRPS, PPWOW, Warszawa 2007 6 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

W strategii rozwoju zapisano mi ędzy innymi, Ŝe „podejmowane b ędą działania informacyjne i profilaktyczne, programy informacyjno-integracyjne dla ró Ŝnych grup społecznych, wdra Ŝane nowoczesne programy interwencyjne skierowane do grup ryzyka. Aby zwalczy ć zjawisko marginalizacji społecznej, konieczny jest, oprócz niezb ędnych działa ń osłonowych, rozwój form aktywnych, takich jak edukacja i aktywizacja środowisk marginalizowanych zawodowo i społecznie, a tak Ŝe wspieranie zatrudnienia tych grup. Wspierane b ędzie pogł ębianie współdziałania i partnerstwa słu Ŝb pomocy społecznej z instytucjami i organizacjami pozarz ądowymi działaj ącymi na rzecz osób zagro Ŝonych marginalizacj ą i wykluczeniem społecznym, instytucjami rynku pracy, ko ściołem katolickim i innymi ko ściołami oraz lokalnymi mediami w zakresie bie Ŝą cego monitorowania środowisk marginalnych tworzonych przez osoby ubogie, uzale Ŝnione, bezrobotne i niepełnosprawne. W celu tworzenia społecze ństwa obywatelskiego wa Ŝne jest nadanie inicjatywom obywatelskim, z udziałem sektora organizacji pozarządowych, odpowiedniego znaczenia, a tym samym tworzenie warunków do dialogu obywatelskiego kształtuj ącego ró Ŝnorodne formy partycypacji społecznej”. Powy Ŝsze zapisy s ą spójne z zało Ŝeniami niniejszej strategii rozwi ązywania problemów społecznych i proponowanym sposobem jej wdra Ŝania. - „Gminny System Profilaktyki i Opieki Nad Dzieckiem i Rodzin ą na lata 2008 – 2014”. Program został zatwierdzony w kwietniu 2008r przez Rad ę Gminy Lubaczów. Priorytety gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodzin ą to: - eliminowanie czynników sprzyjaj ących wykluczeniu rodzin; - rozwój programów ochrony zdrowia dzieci i młodzieŜy; - tworzenie infrastruktury instytucjonalno – organizacyjnej i finansowej wspomagaj ącej programy integracji mi ędzypokoleniowej, - wł ączenie w Ŝycie społeczno ści dzieci i młodzie Ŝy niepełnosprawnej oraz ludzi młodych z deficytami edukacyjno - wychowawczymi i nieprzystosowanych społecznie; - tworzenie zintegrowanych programów przeciwdziałania przemocy, wykolejenia i przest ępczo ści młodego pokolenia. Dokument okre śla nast ępuj ące główne cele operacyjne: 1. Wzmacnianie potencjału rozwojowego rodziny w ramach którego zaplanowano zadania: • opracowanie raportu na temat warunków Ŝycia rodzin oraz dzieci i młodzie Ŝy • inicjowanie programów słu Ŝą cych rozwojowi młodego pokolenia i rodziny, wzmocnieniu czynników zapobiegaj ących dezorganizacji Ŝycia rodzinnego; • rozbudowa zaplecza usługowego wspieraj ącego rodzin ę w wypełnianiu jej funkcji i zada ń;

7 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• rozwijanie lokalnej infrastruktury informacyjnej, edukacyjnej, terapeutycznej wspomagaj ącej rodzin ę w rozumieniu i rozwi ązywaniu problemów społecznych; 2. Wspieranie rodziców w ich funkcjach opieku ńczo – wychowawczych z zadaniami: • organizowanie na terenie placówek o światowych zaj ęć informacyjno - warsztatowych rozbudowuj ących wiedz ę rodziców na temat rozwoju dzieci i młodzie Ŝy; • wł ączenie rodziców w proces dydaktyczno – wychowawczy dzieci; • rozwijanie form opieki krótkoterminowej; • rozwijanie systemu wsparcia dla rodzin w kryzysie; • budowanie systemu wsparcia dla rodzin i edukacji dla rodzin zagro Ŝonych uzale Ŝnieniami i przemoc ą; • budowanie poradnictwa i edukacji dla rodziców słu Ŝą cych rozpoznawaniu zagro Ŝeń i uzale Ŝnie ń dzieci i młodzie Ŝy. 3. Poprawa standardu i jako ści Ŝycia rodzin, umo Ŝliwiaj ących realizowanie funkcji i zada ń słu Ŝą cych rozwojowi oraz osi ąganiu samodzielno ści, zaradno ści, niezale Ŝno ści i odpowiedzialno ści jej członków Ten cel operacyjne zawiera nast ępuj ące zadnia: • diagnoza i monitoring warunków i jako ści Ŝycia rodziny; • rozbudowa zintegrowanego systemu chroni ącego rodzin ę przed utrat ą bezpiecze ństwa socjalnego (wsparcie dla rodzin z osoby długotrwale bezrobotn ą); • rozwój zintegrowanego systemu wsparcia dla rodzin z niepełnosprawnymi członkami rodziny lub mieszkaj ącymi z osobami starszymi. 4. Wspieranie rodzin zagro Ŝonych ubóstwem, który zawiera nast ępuj ące zadania: • dostarczenie usług i świadcze ń pomocy społecznej rodzinom Ŝyj ącym w trudnych warunkach materialnych; • zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy z rodzin ubogich posiłków w szkole, wyposa Ŝenia w podr ęczniki i przybory szkolne, wypoczynku w czasie ferii letnich i zimowych - „Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii na 2008 rok ” przyj ęty Uchwal ą Rady Gminy Lubaczów z dnia 8 lutego 2008 Cele Gminnego Programu i kierunki działania na rok 2008 to: 1. Podniesienie poziomu wiedzy społecze ństwa na temat problemów zwi ązanych z u Ŝywaniem alkoholu i narkotyków.

8 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

2. Zahamowanie tempa wzrostu zainteresowania i popytu na napoje alkoholowe oraz narkotyki wśród dzieci i młodzie Ŝy poprzez rozwój pozaszkolnych programów profilaktycznych jako alternatywnych form sp ędzania wolnego czasu. 3. Zwi ększenie liczby kompetentnych realizatorów działa ń profilaktycznych. 4. Zwi ększenie liczby programów profilaktycznych uwzgl ędniaj ących problematyk ę profilaktyki alkoholowej i zapobiegania narkomanii. 5. Wspieranie szkolnych i środowiskowych działa ń profilaktycznych. Źródłem finansowania zada ń zawartych w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii s ą środki finansowe bud Ŝetu gminy pochodz ące z opłat przedsi ębiorców za wydawanie zezwole ń na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych, zamieszczone w dziale „Ochrona zdrowia”, rozdziały: „Przeciwdziałanie alkoholizmowi” i „Przeciwdziałanie narkomanii”. - „ Program Rozwoju Sportu w Gminie Lubaczów na lata 2008-2010” Priorytety w rozwoju sportu w Gminie Lubaczów na lata 2008-2010 są konsekwencj ą głównego celu strategicznego Strategii Rozwoju Sportu w Polsce do 2015 roku „Aktywne i sprawne społecze ństwo”. Okre ślone w programie zadania priorytetowe w rozwoju sportu w Gminie Lubaczów na lata 2008-2010 to: I. Wspieranie tworzenia i działalno ści organizacji społecznych realizuj ących zadania z zakresu sporu i rekreacji. II. Promowanie aktywno ści fizycznej i działalno ści rekreacyjnej z uwzgl ędnieniem turystyki aktywnej. III. Podnoszenie atrakcyjno ści lekcji wychowania fizycznego i sportu szkolnego. IV. Popularyzacja uprawiania sportu i rekreacji w śród ludzi dorosłych. V. Aktywna turystyka oparta na walorach krajobrazowych, przyrodniczych i historycznych. VI. Upowszechnianie systemu kształcenia i dokształcania kadr instruktorskich i trenerskich. VII. Promocja sportu i aktywno ści fizycznej osób niepełnosprawnych. VIII. Współudział we wdra Ŝaniu nowoczesnych programów kontroli sprawno ści fizycznej. IX. Doposa Ŝenie szkół i stowarzysze ń kultury fizycznej w urz ądzenia i sprz ęt sportowy. X. Budowa ogólnodost ępnych, wielofunkcyjnych boisk sportowych oraz sal gimnastycznych. XI. Opracowanie i wdro Ŝenie mechanizmów pozyskiwania środków finansowych na rozbudow ę, modernizacj ę i zarz ądzanie

- „Program Rozwoju Przedsi ębiorczo ści Gminy Lubaczów na lata 2008 - 2010” W niniejszym opracowaniu wyodr ębniono nast ępuj ące kluczowe cele, jakie nale Ŝy zrealizowa ć 9 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

w latach 2008-2010. Cel 1. Zapewnienie korzystnych warunków do prowadzenia działalno ści gospodarczej oraz współdziałanie z samorz ądem na płaszczy źnie rozwoju gospodarczego. Czynnikiem warunkuj ącym rozwój gospodarczy regionu jest wzrost przedsi ębiorczo ści, który charakteryzuje si ę wzrostem liczby nowopowstaj ących firm oraz nakładami finansowymi na inwestycje w ju Ŝ istniej ących. Cel 2. Promocja przedsi ębiorczo ści. Promocja, w tym równie Ŝ przedsi ębiorczo ści, jest integralnym elementem Strategii Rozwoju Gminy na 2007-2015. Głównym jej celem jest zainteresowanie Gmin ą Lubaczów i regionem potencjalnych inwestorów i turystów. Cel 3. Poprawa dost ępno ści przedsi ębiorców do usług doradczo – szkoleniowych.

Z analizy SWOT wynika, Ŝe przedsi ębiorcy oczekuj ą aktualnych informacji o warunkach i mo Ŝliwo ściach uzyskania wsparcia merytorycznego, finansowego, itp. Istotnym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi lokalnej przedsi ębiorczo ści jest wsparcie otoczenia okołobiznesowego. Na poziomie powiatu niniejszy dokument jest zgodny z „Strategi ą Rozwoju Powiatu Lubaczowskiego” . W dokumencie tym w Obszarze 5. „Rozwój społeczny” okre ślono nast ępuj ące cele operacyjne: • Zahamowanie procesów migracyjnych z terenu powiatu • Zmniejszenie poziomu bezrobocia • Wzrost poziomu usług medycznych • Zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego • Ograniczenie zjawiska patologicznych i kryminogennych • Pomoc społeczna rodzinom najubo Ŝszym • Wzrost mobilno ści społecznej, innowacyjno ści i umiej ętno ści współpracy mieszka ńców • Nawi ązywanie współpracy z regionami krajów europejskich. Ka Ŝdy z powy Ŝszych celów operacyjnych oraz okre ślone dla nich cele szczegółowe s ą spójne z zało Ŝeniami niniejszej gminnej strategii. Na poziomie wojewódzkim strategia jest spójna ze „Strategi ą Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007 – 2020”, przyj ętą 20 pa ździernika 2006 r. przez Sejmik Województwa Podkarpackiego. W Obszarze Strategicznym „Zabezpieczenie społeczne” zapisano: „zidentyfikowane w strategii działania kierunkowe w tym obszarze powinny by ć realizowane m. in. Poprzez rozbudow ę i modernizacje niezb ędnej infrastruktury oraz rozwój

10 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

zawodowy kadr pomocy społecznej. Wymaga to prowadzenia kompleksowych działa ń skierowanych głównie do osób zagro Ŝonych marginalizacj ą i wykluczeniem społecznym. Efektem tych działa ń powinno by ć przede wszystkim ograniczenie sfery ubóstwa skrajnego. W tym celu niezb ędne jest tworzenie wła ściwych warunków dla rozwoju rodziny i opieki nad dzie ćmi”. Strategia niniejsza jest spójna z wieloma zapisami zawartymi w Obszarze 7. Kapitał społeczny oraz okre ślonych dla niego celów strategicznych: - Wszechstronny rozwój kapitału społecznego, umo Ŝliwiaj ący pełne wykorzystanie potencjału i mo Ŝliwo ści rozwoju osobistego mieszka ńców regionu. Priorytet 1: Poprawa jako ści systemu edukacji jako warunek pogł ębiania wiedzy i wzrostu kompetencji. Priorytet 2: Wzmocnienie jako ściowego rozwoju zasobów pracy regionu. Priorytet 3: Rozwój kultury. Priorytet 4: Wspieranie rozwoju społecze ństwa obywatelskiego. Podobnie jest w przypadku Obszaru 10. Zabezpieczenie społeczne i jego celach strategicznych: Integracja działa ń w zakresie pomocy społecznej. Priorytet 1: Wspieranie działa ń na rzecz osób zagro Ŝonych marginalizacja i wykluczeniem społecznym. Priorytet 2: Tworzenie warunków dla rozwoju rodziny i opieki nad dziećmi. Priorytet 3: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej oraz rozwój zawodowy kadr pomocy społecznej. Priorytet 4: Propagowanie i rozwijanie obywatelskiego uczestnictwa w zaspokajaniu ludzkich potrzeb. Ponadto na szczeblu krajowym strategia jest zgodna z: - Narodow ą Strategi ą Spójno ści na lata 2007 – 2015 i jej calami horyzontalnymi: - celem 1: Poprawa jako ści funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, - celem 2: Poprawa jako ści kapitału ludzkiego i zwi ększenie spójno ści społecznej, - celem 3: Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej, - celem 4: Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści przedsi ębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto ści dodanej oraz rozwój sektora usług, - celem 5: Wzrost konkurencyjno ści polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,

11 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- celem 6: Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich; - zało Ŝeniami Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, którego finansowanie odbywa si ę ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w zakresie przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego, promowania aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka, aktywnej polityki rynku pracy i wyrównywania szans kobiet na rynku pracy, - działaniami przewidzianymi do realizacji w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w zakresie rozwoju umiej ętno ści powi ązanego z potrzebami regionalnego rynku pracy i mo Ŝliwo ści kształcenia ustawicznego w regionie, Na płaszczy źnie ogólnokrajowej Strategia pozostaje w zgodno ści z: - Strategi ą Polityki Społecznej na lata 2007-2013; - Strategi ą Rozwoju Społecze ństwa Obywatelskiego na lata 2007 – 2013; - Strategi ą rozwoju edukacji na lata 2007 – 2013; - Strategi ą Pa ństwa dla Młodzie Ŝy na lata 2003 – 2012; - Narodow ą Strategi ą Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013; - Narodowym Programem Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych na lata 2006-2015 zgodnie z projektem z ko ńca stycznia 2006 r.; - Ustaw ą o Przeciwdziałaniu Narkomanii z 29 lipca 2005r. (Dz. U. 2005 Nr 179); - Krajowym Planem Działa ń na Rzecz Integracji Społecznej na lata 2004-2006, przyj ętym przez Rad ę Ministrów 21 wrze śnia 2004 r.; - Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007 – 2013.; - Poakcesyjnym Programem Wsparcia Obszarów Wiejskich; - Programem Operacyjnym Rozwoju Polski Wschodniej 2007 -2013, (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 25 lipiec 2006 r. Przy opracowywaniu dokumentu autorzy brali tak Ŝe pod uwag ę jego zgodno ść z przepisami nast ępuj ących aktów prawnych : • Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 64, poz. 593) • Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. Dz. U. Nr 288, poz. 2255) • Ustawa o post ępowaniu wobec dłu Ŝników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej z dnia 22 kwietnia 2005 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 732) • Ustawa o dodatkach mieszkaniowych z dnia 21 czerwca 2001 r. (Dz. U. Nr 71, poz. 734)

12 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 99. poz. 1001) • Ustawa o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz. U. Nr 96, poz. 873) • Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 r. (Dz. U. Nr 122, poz. 1143) • Ustawa o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 pa ździernika 1982 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231) • Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 24) • Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. ( Dz. U. z 1997 r., Nr 123, poz. 776). Strategia powstała w okresie od 26 pa ździernika 2007 roku do 4 marca 2008 roku. Dokument został opracowany przez Zespół Roboczy, w skład którego weszli reprezentanci gminy: władz lokalnych – Wójt, Sekretarz, Przewodnicz ący Rady Gminy i Radni, reprezentanci mieszka ńców – sołtysi miejscowo ści, Kierownik i pracownicy Gminnego O środka Pomocy Społecznej, przedstawiciele środowisk pozarz ądowych (stowarzysze ń: Stowarzyszenia Koła Gospody ń Wiejskich, OSP), reprezentanci placówek o światowych z terenu gminy, o środka zdrowia, placówek kulturalnych oraz Ko ścioła Katolickiego. Powy Ŝszy podstawowy skład Zespołu Roboczego ulegał zaw ęŜ eniu, zale Ŝnie od potrzeb i tematyki okre ślonego warsztatu partycypacyjnego. Ze strony Gminy prace w Zespole Roboczym koordynował Pan Stefan Chomyszyn – Kierownik Referatu Rozwoju i Promocji Gminy Lubaczów. Skład Zespołu Roboczego uzupełniała Pani El Ŝbieta Tomczak – Konsultant Regionalny Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich. Stały skład Zespołu Roboczego do spraw opracowania strategii tworzyli: Imi ę i nazwisko Stanowisko/funkcja mgr Wiesław Kapel Wójt Gminy Lubaczów mgr in Ŝ. Mariusz Pieróg Sekretarz Gminy Lubaczów mgr in Ŝ. Stefan Chomyszyn Kierownik Referat Rozwoju i Promocji Gminy Maria Oleszycka Kierownik Gminnego O środka Pomocy Społecznej

Za organizacj ę prac, prowadzenie warsztatów partycypacyjnego modelu budowania strategii oraz merytoryczn ą zawarto ść dokumentu odpowiedzialni byli trzej eksperci Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowskiego O środka Samorz ądu Terytorialnego: - Piotr Buczek – socjolog, moderator konsultacji społecznych, osoba do kontaktu z Gmin ą,

13 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- Katarzyna Jedziniak - konsultant projektów z zakresu integracji społecznej, - Daniel Mróz – ekspert ds. projektów profilaktyki uzale Ŝnie ń i programów aktywizacji społeczno ści lokalnych, prezes Stowarzyszenia Pedagogów i Psychologów „Progres” w Rzeszowie. Osoby powy Ŝsze serdecznie dzi ękuj ą za pomoc i aktywny udział w opracowaniu niniejszego dokumentu Wójtowi Gminy Lubaczów, Przewodnicz ącemu Rady Gminy oraz radnym, Sekretarzowi Gminy, sołtysom, Kierowniczce i pracownikom GOPS, Kierownikowi Referatu Rozwoju i Promocji oraz innym pracownikom Urz ędu Gminy, dyrektorom szkół oraz wszystkim mieszka ńcom Gminy Lubaczów.

14 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

2. PRZEBIEG i METODOLOGIA PROCESU PLANOWANIA. Uspołecznienie planowania strategicznego jest istotnym wymogiem Unii Europejskiej. W praktyce wymaga zastosowania w procesie planowania co najmniej dwóch z czterech poni Ŝszych zasad polityki strukturalnej Unii Europejskiej: • programowanie – obowi ązek tworzenia długookresowych strategii i planów rozwoju na poziomie narodowym, wojewódzkim i wsz ędzie tam, gdzie jest to uzasadnione potrzebami lokalnymi – tak Ŝe na poziomie gmin i powiatów, • subsydiarno ść – jasne okre ślenie kompetencji władzy wykonawczej ró Ŝnych szczebli i upowa Ŝnienie (na mocy stosowanych aktów prawnych) samorz ądów do programowania i realizacji polityki społecznej regionu, • partnerstwo – statutowy obowi ązek konsultowania polityki społecznej z partnerami społecznymi na ka Ŝdym poziomie programowania polityki społecznej. • koncentracja – wybór i ustalenie hierarchii priorytetów w ramach programów operacyjnych i systematyczne zwi ększanie przydziału środków na te działania w obszarach, na których koncentruj ą si ę problemy społeczne i ekonomiczne. W poni Ŝszej strategii zostały uwzgl ędnione powy Ŝsze cztery zasady. Z drugiej strony Gmin ę Lubaczów, jako uczestnika Programu Integracji Społecznej PPWOW, obowi ązywały wysokie wymagania dotycz ące „uspołecznienia” strategii. Jej opracowanie wymagało aktywnego udziału przedstawicieli społeczno ści lokalnej, nie tylko na etapie skonsultowania gotowego dokumentu, ale na ka Ŝdym z poni Ŝszych etapów procesu jego powstawania. 1. Konsultacje społeczne realizowano metod ą warsztatów partycypacyjnych. Przy prowadzeniu warsztatów moderatorzy FRDL stosowali metodologi ę opracowan ą przez ekspertów MPiPS w ramach Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich. Metoda zaleca przeprowadzenie na terenie gminy minimum czterech warsztatów z udziałem przedstawicieli społeczno ści lokalnej. Warsztaty dotyczyły nast ępuj ących zagadnie ń: Warsztat I. Diagnoza sytuacji społecznej w gminie. Celem tego warsztatu było omówienie diagnozy sytuacji społecznej w gminie. Przedstawiono dotychczasowe działania, przedsi ęwzi ęcia, podejmowane projekty oraz najlepsze praktyki w lokalnym środowisku. Swoje opinie prezentowały instytucje i organizacje działaj ące w zakresie integracji społecznej na terenie gminy. Po prezentacji opinii uczestnicy dyskutowali o sposobach rozwi ązywania problemów społecznych społeczno ści oraz o lokalnych mo Ŝliwo ściach zaspokojenia potrzeb społecznych mieszka ńców gminy.

15 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Warsztat II. Analiza problemów społecznych w gminie. Celem było okre ślenie typologii problemów społecznych w gminie, okre ślenie potrzeb społecznych oraz mo Ŝliwo ści ich zaspokajania, okre ślenie zasobów społecznych umo Ŝliwiaj ących rozwi ązywanie tych problemów, w tym ocena współpracy pomiędzy podmiotami działaj ącymi w zakresie integracji społecznej. Wa Ŝnym elementem tego warsztatu było spisanie i skategoryzowanie problemów lokalnych oraz uporz ądkowanie ich wedle stopnia wa Ŝno ści. Warsztat III. Opracowywane wa Ŝnych elementów strategii – analizy SWOT. Eksperci wraz z przedstawicielami gminy opracowali analiz ę mocnych i słabych stron gminy Lubaczów oraz szans i zagro Ŝeń. Analiza zasobów wewn ętrznych gminy (silne i słabe strony polityki społecznej) oraz analiza otoczenia zewn ętrznego pod k ątem szans i zagro Ŝeń dla dalszego rozwoju polityki społecznej w gminie to powszechnie stosowana metoda pracy strategicznej. W otoczeniu zewn ętrznym zidentyfikowano i uszczegółowiono czynniki ekonomiczne, społeczne, technologiczne, ekologiczne i prawne, rozumiane jako szanse, a z drugiej strony jako zagro Ŝenia. Warsztat IV. Okre ślenie misji, wizji, celów strategicznych oraz celów operacyjnych. Ustalenie misji, wizji, priorytetów strategicznych i celów szczegółowych zostało przeprowadzone na podstawie analizy SWOT oraz wyników bada ń ankietowych. Kluczowym elementem ka Ŝdej strategii jest sformułowanie misji, czyli naczelnych celów, wokół których powinny koncentrowa ć si ę działania ró Ŝnych lokalnych instytucji publicznych, środowisk i organizacji społecznych. Członkowie Zespołu Roboczego zaproponowali swoje propozycje misji, które stały si ę podstaw ą dla jej ko ńcowej wersji, oddaj ącej aspiracje mieszka ńców i słu Ŝą cej długofalowemu rozwojowi społecznemu Gminy Lubaczów. Kolejny etap pracy warsztatowej z Zespołem Roboczym dotyczył wyboru celów strategicznych, a nast ępnie doprecyzowanie celów operacyjnych dla zidentyfikowanych obszarów priorytetowych polityki społecznej. Warsztaty z członkami Zespołu Roboczego prowadzano metod ą moderowanej dyskusji pozwalaj ącej uczestnikom indywidualnie i grupowo identyfikowa ć, nast ępnie analizowa ć i proponowa ć mo Ŝliwe rozwi ązania. Ten sposób pracy traktuje uczestników spotkań jako ekspertów posiadaj ących znacz ące do świadczenie, a rol ą konsultantów jest prowadzenie procesu budowy strategii oraz proponowanie narz ędzi i podawanie przykładów rozwi ąza ń sprawdzonych w innych samorz ądach.

16 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Warsztaty partycypacyjne w Gminie Lubaczów odbywały si ę w dniach – 26 pa ździernika, 20 grudnia 2007 roku oraz 20 lutego oraz 4 marca 2008 roku. 2) Uzupełniaj ące badanie ankietowe - zorientowane na okre ślenie stopnia integracji społecznej i zidentyfikowanie problemów społecznych. Eksperci przygotowali ankiet ę dla mieszka ńców gminy Lubaczów, któr ą wypełnili respondenci ze wszystkich sołectw gminy. Ankiety w ilo ści ponad 300 egzemplarzy za po średnictwem Urz ędu Gminy, szkół, GOPS, organizacji pozarz ądowych oraz sołtysów skierowano do reprezentatywnej grupy mieszka ńców gminy. Aby zapewni ć maksimum reprezentatywno ści badanej grupy zastosowano metod ę losowo-warstwow ą. Ankieterom u świadomiono wag ę udziału w sonda Ŝu wybranych grup mieszka ńców ze wzgl ędu na reprezentatywno ść próby. Szczególnie zadbano o reprezentowanie w badaniu mieszka ńców poszczególnych sołectw, osób z grup zagro Ŝonych marginalizacj ą (podopiecznych pomocy społecznej), ró Ŝnych grup wiekowych i zawodowych oraz o ró Ŝnym statusie materialnym. W wyniku podj ętej pracy ankieterskiej pozyskano 205 kompletnych i nadaj ących si ę do analizy statystycznej kwestionariuszy ankiet. 3) Udost ępnienie strategii do konsultacji społecznej – oprócz tego, Ŝe w warsztatach partycypacyjnych brała udział szeroka reprezentacja społeczno ści lokalnej Urz ąd Gminy zadbał, by projekt "Strategii rozwi ązywania problemów społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008- 2014" trafił do mo Ŝliwie du Ŝego grona zainteresowanych. W tym celu projekt został w dniu 3 kwietnia 2008 roku zawieszony na stronie www.lubaczow.com.pl (oficjalnej stronie Urz ędu Gminy). Wydruk roboczej wersji dokumentu został te Ŝ udost ępniony w GOPS oraz Referacie Rozwoju i Promocji Gminy Lubaczów oraz przesłany w wersji elektronicznej dyrektorom szkół i placówek o światowych, instytucji kultury, radnym, instytucjom pozarz ądowym, sołtysom. Przedstawiciele społeczno ści zostali zaproszeni do lektury niniejszego dokumentu i przesłanie ewentualnych uwag do dnia 15 kwietnia br. w wersji elektronicznej na adres emaliowy Referatu Rozwoju i Promocji lub w wersji papierowej na adres Urz ędu Gminy Lubaczów. 4) Prezentacja Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych – odbyła si ę podczas posiedzenia Rady Gminy w dniu 25 kwietnia 2008 rok, podczas której nast ąpiło przyj ęcie strategii uchwał ą Rady Gminy Lubaczów. 5) Monitoring i ewaluacja. Ostateczna wersja Strategii jest dokumentem perspektywicznym i długofalowym, który na najbli Ŝszych siedem lat okre śli płaszczyzn ę współpracy i aktywno ści na rzecz rozwi ązywania wa Ŝnych lokalnych problemów społecznych oraz rozwoju społecznego gminy Lubaczów. Proces jej wdro Ŝenia dotyczy trzech poziomów:

17 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• organizacyjnego – zarz ądzanie strategi ą, • merytorycznego – ocena i przegl ąd zapisów strategii, • społecznego – promocja i pozyskiwanie partnerów. Poniewa Ŝ jest to dokument długofalowy, a jednocze śnie dotycz ący sfery społecznej, w której mog ą zachodzi ć dynamiczne zmiany, strategia mo Ŝe i powinna by ć modyfikowana i aktualizowana. Sposoby dokonywania aktualizacji dokumentu zostały opisane w ostatnim rozdziale niniejszego opracowania. Modyfikacje i ewentualne aktualizacje dokumentu powinny by ć dokonywane na podstawie monitoringu i ewaluacji. Monitoring jest rozumiany jako proces systematycznego zbierania informacji, słu Ŝą cy ocenie post ępów w osi ąganiu zakładanych rezultatów. Przyjmuje si ę, Ŝe dobrze prowadzony monitoring zapewnia aktywny udział beneficjentów monitorowanych działa ń. Celem monitoringu jest: - uzyskanie informacji niezb ędnych do oceny post ępów w realizacji strategii; - usprawnienie systemu zarz ądzania i podejmowania decyzji o koniecznych zmianach; - doskonalenie sposobu diagnozowania lokalnych potrzeb oraz projektowania i świadczenia wybranych usług społecznych; - zapewnienie lokalnym społeczno ściom, w tym odbiorcom oferowanych usług, wpływu na sposób realizacji programu. Monitoringiem obj ęte zostan ą ró Ŝne obszary i poziomy realizacji strategii np.: • monitoring kontekstu (aktualnego obrazu potrzeb społecznych na tle ogólnej sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie/regionie) – analizy takie powinny prowadzi ć jednostki organizacyjne Urz ędu Gminy (np. GOPS, ZEAS, szkoły), ale potrzebne dane mo Ŝna pozyskiwa ć tak Ŝe z instytucji szczebla powiatowego (PUP, PCPR), czy wojewódzkiego (np. ROPS, WUP, Urz ąd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Urz ąd Statystyczny); • monitoring finansowy, dotycz ący bie Ŝą cej analizy wydatków przeznaczanych na zadania, obj ęte strategi ą, w tym ze środków własnych oraz pozyskanych ze źródeł zewn ętrznych, otrzymanych dotacji na projekty ze sfery integracji społecznej. Praktycznym etapem wdro Ŝenia monitoringu finansowego b ędzie wykorzystanie i rozliczenie dotacji z Programu Integracji Społecznej. Gmina Lubaczów ma tak Ŝe do świadczenia w finansowym rozliczaniu dotacji otrzymanych z EFS, wi ęc dysponuje pracownikami skutecznie realizuj ącymi monitoring finansowy; • monitoring produktów (wyników działa ń), rezultatów (korzy ści/zmian, których do świadczyli beneficjenci ostateczni, grupy docelowe), realizowany na podstawie bada ń 18 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

socjologicznych: technik ilo ściowych – bada ń ankietowych oraz jako ściowych np. zogniskowanych wywiadów grupowych FGI, pogł ębionych wywiadów indywiduach IDI; • monitoring wykonania (czy wykonano to, co zaplanowano; w zaplanowanym czasie, przy wykorzystaniu zaplanowanych zasobów). Metody gromadzenia danych b ędą obejmowa ć m.in. analiz ę dokumentów, wizyty terenowe, badanie u Ŝytkowników/beneficjentów, panele ekspertów, wywiady z kluczowymi reprezentantami instytucji i organizacji integracji społecznej, metody uczestnicz ące: spotkania warsztatowe, dyskusje grupowe, grupy fokusowe itp., dokumentowanie i przetwarzanie danych w systemie informatycznym. Za wymierne wska źniki efektywno ści realizacji strategii mo Ŝna uzna ć mi ędzy innymi: - ilo ść zlikwidowanych barier architektonicznych, - ilo ść oddanych do u Ŝytku mieszka ń socjalnych, - ilo ści wyremontowanych, zmodernizowanych obiektów i infrastruktury komunalnej, słu Ŝą cych instytucjom, organizacjom, działaj ących w sferze integracji społecznej, - ilo ść kursów, szkole ń, sta Ŝy itp. słu Ŝą cych aktywizacji bezrobotnych, - ilo ść stworzonych miejsc pracy, w tym tak Ŝe dla osób niepełnosprawnych, - liczb ę dzieci obj ętych edukacj ą elementarn ą w stosunku do ogółu dzieci w gminie, - liczb ę dzieci i młodzie Ŝy, którym udzielono specjalistycznej pomocy w zakresie diagnozowania i eliminowania deficytów rozwojowych, - ilo ść zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych i liczba dzieci korzystaj ących z tej oferty, - liczb ę rodzin z problemami opieku ńczo-wychowawczymi, którym udzielono specjalistycznej pomocy w tym zakresie; - liczb ę osób, obj ętych ró Ŝnymi formami profilaktyki uzale Ŝnie ń, - liczb ę osób uzale Ŝnionych, którym udzielono wsparcia i pomocy terapeutycznej, - liczb ę atrakcji (zaj ęć , imprez itp.) organizowanych, głównie dla dzieci i młodzie Ŝy, maj ących na celu rozwój zainteresowa ń oraz promocj ę zdrowego stylu Ŝycia. Ewaluacja strategii ma charakter okresowy oraz ko ńcowy. Ewaluacja okresowa polega na ocenie, czy realizowane działania s ą zgodne z zaplanowanymi czy prowadz ą do oczekiwanych rezultatów i czy nie s ą konieczne jakie ś zmiany. Zakładamy, Ŝe b ędzie prowadzona raz do roku, a w pierwszym okresie wdra Ŝania strategii (2008-2009) cz ęś ciej – minimum raz na pół roku . Jej wyniki posłu Ŝą przede wszystkim do ewentualnej korekcji, modyfikacji realizowanych działa ń. Celem głównym ewaluacji ko ńcowej jest okre ślenie warto ści strategii w odniesieniu do wybranych kryteriów. Jako kryteria oceny przyjmuje si ę nast ępuj ące kryteria: skuteczno ści,

19 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

efektywno ści, odpowiednio ści, u Ŝyteczno ści oraz kryterium zapewniania partycypacji społecznej. Podmiotami skutecznego zarz ądzania strategi ą b ędą przede wszystkim: • Rada Gminy oraz Wójt Gminy Lubaczów • Koordynator Strategii – Kierownik Gminnego O środka Pomocy Społecznej • Zespół Koordynuj ący • Koordynatorzy celów strategicznych i Zespoły Zadaniowe Realizuj ą one nast ępuj ące zadania: Rada Gminy pełni nadzór nad realizacj ą strategii, uwzgl ędnia przy tworzeniu bud Ŝetu roczne plany realizacji strategii, uchwala zmiany zapisów strategii, Wójt Gminy podejmuje bie Ŝą ce decyzje realizacyjne, przygotowuje materiały informacyjne i decyzyjne dla Rady, Koordynator Strategii odpowiada za organizowanie prac Zespołu Koordynuj ącego, okre ślenie wska źników realizacji do poszczególnych celów szczegółowych, gromadzenie danych zwi ązanych z realizacj ą strategii oraz informacji okre ślaj ących post ępy w jej realizacji, prowadzenie bazy danych i wymiany informacji o programach realizuj ących cele Strategii, monitorowanie stanu realizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych, ewaluacj ę stanu realizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych, opracowywanie cało ściowego okresowego raportu o stanie realizacji Strategii, upowszechnianie informacji o stanie realizacji Strategii. Zespół Koordynuj ący kontynuuje prace grupy przygotowuj ącej strategi ę w uspołecznionym procesie, opiniuje i przyjmuje roczne plany realizacji strategii oraz przyjmuje i opiniuje raporty Koordynatora celów z realizacji strategii w danym okresie sprawozdawczym. Koordynatorzy celów strategicznych i Zespoły Zadaniowe opracowuj ą i wdra Ŝaj ą programy i projekty zebrane w roczny plan realizacji strategii, zbieraj ą i analizuj ą informacje o podejmowanych działaniach i zadaniach oraz realizowanych programach i projektach, które wpisuj ą si ę w osi ąganie okre ślonego celu , uzyskuj ą informacje zwrotne od Beneficjentów Ostatecznych poszczególnych działa ń, sporz ądzaj ą okresowe sprawozdania cz ąstkowe z realizacji poszczególnych działa ń zgodnie z ustalonymi terminami ich sporz ądzania, które przekazuj ą Koordynatorowi strategii System zarz ądzania realizacj ą strategii oraz monitoringu, ewaluacji został dokładnie opisany w Zał ączniku nr 1 do niniejszego dokumentu. Wdra Ŝanie strategii w Gminie Lubaczów powinno rozpocz ąć si ę od spotkania Zespołu Koordynuj ącego, Koordynatora Strategii, Zespołów Zadaniowych i Koordynatorów celów, na

20 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

którym zostan ą wybrane najwa Ŝniejsze działania do realizacji w 2008 roku. Spotkanie takie powinno odby ć si ę nie najpó źniej ni Ŝ miesi ąc od przyj ęcia strategii uchwał ą Rady Gminy. Kryteria priorytetyzacji działa ń powinny by ć jasno i precyzyjnie okre ślone przez uczestników spotkania. Przykładowe kryteria wyboru zada ń, które mo Ŝna zastosowa ć to: - pilno ść – okre śla znaczenie zadania pod wzgl ędem kryterium czasu np. czy konkretne działanie nie wynika z konieczno ści dostosowania do aktualnego obowi ązku prawnego, czy nie jest odpowiedzi ą na pal ący problem społeczny itp., - wa Ŝno ść – czy zadanie słu Ŝy rozwi ązywaniu najistotniejszych problemów lokalnych lub przyczyni si ę do złagodzenia ich negatywnych, - długotrwało ść rezultatów – czy wdro Ŝone działania przynios ą trwałe zmiany na lepsze, na jak długo realizacja zadania przyniesie po Ŝytek dla społeczno ści lokalnej, - oddziaływanie - okre śla oddziaływanie na innych, ni Ŝ bezpo średni adresaci zadania np. na inne grupy społeczne, na otoczenie adresatów działania, - powszechno ść – jak du Ŝa grupa mieszka ńców skorzysta na realizacji działania - akceptacja społeczna - czy realizacja zadania uzyska poparcie społeczności lokalnej, czy mo Ŝliwa b ędzie szeroka współpraca mi ędzysektorowa przy jego realizacji, - przygotowanie do realizacji – jak długiego okresu przygotowawczego wymaga działanie, - dost ępno ść funduszy na realizacj ę – okre śla wag ę działania w kontek ście aktualnie dost ępnych zewn ętrznych źródeł jego współfinansowania np. ogłosze ń konkursów w ramach poszczególnych priorytetów PO KL. Wybór zada ń do realizacji w okre ślonym okresie zostanie przeprowadzony na postawie rangowania (przypisania okre ślonych warto ści liczbowych) w kontek ście powy Ŝszych kryteriów i b ędzie odzwierciedlał bie Ŝą cą wiedz ę oceniaj ących na temat pilno ści, wa Ŝno ści, szans powodzenia danego zadania, jego efektów itp. taki proces planistyczny umo Ŝliwi realizacj ę planów operacyjnych . Programy mo Ŝna realizowa ć w okresach rocznych, dłu Ŝszych lub krótszych, w zale Ŝno ści od charakteru danego projektu. Projekty i programy mog ą by ć przyjmowane przez Rad ę Gminy stosownymi uchwałami, które winny przybiera ć formuł ę zał ączników do niniejszej strategii. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny by ć zgodne z przyj ętymi w niniejszym dokumencie kierunkami działa ń.

21 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Lubaczów poło Ŝona jest w północno - wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego przy granicy polsko-ukrai ńskiej. Poło Ŝona u uj ścia rzeki Sołotwy do rzeki Lubaczówki, dopływu Sanu. Najbli Ŝszym s ąsiadem Gminy jest miasto Lubaczów. Szczególne poło Ŝenie wzgl ędem miasta Lubaczowa (gmina półpier ścieniem otacza miasto) ma wyraz nie tylko w samej nazwie gminy, ale równie Ŝ w istnieniu wi ęzi społeczno-gospodarczych, ł ącz ących obie jednostki administracyjne. Pozostałymi s ąsiadami gminy Lubaczów s ą: na północ, w odległo ści 11 km, Miasto i Gmina Cieszanów, 8 km na zachód, gmina , 22 km na północny wschód gmina Horyniec, na południe w odległo ści 26 km z przej ście graniczne w Korczowej i z gmin ą Wielkie Oczy. Powierzchnia gminy Lubaczów, z siedzib ą w Lubaczowie, nale Ŝy do jednej z wi ększych w województwie podkarpackim i wynosi 203 km kw. Oprócz gminy Lubaczów w skład powiatu lubaczowskiego, wchodz ą nast ępuj ące gminy: • miasto i gmina Cieszanów, • miasto Lubaczów • gmina Lubaczów, • miasto i gmina Narol, • miasto i gmina Oleszyce, • gmina Horyniec, • gmina Stary Dzików, • . Wi ększe miasta bliskie terytorialnie to: Jarosław, Le Ŝajsk, Tarnogród, Tomaszów Lubelski.

Powiat Lubaczowski

22 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Gmina Lubaczów dzi ęki du Ŝej powierzchni posiada a Ŝ 23 sołectwa: Antoniki, Bałaje, Basznia Dolna, Basznia Górna, Budomierz, D ąbków, D ąbrowa, Hurcze, Karolówka, Krowica Hołodowska, Krowica Lasowa, Krowica Sama, Lisie Jamy, Młodów, Mokrzyca, Opaka, Piastowo, Podlesie, Szczutków, Tymce, Wólka Krowicka, Zału Ŝe. Najwi ększymi wsiami gminy s ą: Lisie Jamy, Basznia Dolna, Młodów, Zału Ŝe, Krowica Sama. Szczegółowe zestawienie sołectw wraz z przysiółkami przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 1. Sołectwa Gminy Lubaczów Integralne cz ęś ci miejscowo ści Lp. Miejscowo ści Nazwa Rodzaj 1. Antoniki - - 2. Bałaje - - 3. Basznia Dolna Basznia, Lubasy, Piaski, Szymeczki, Ruda, cz ęść 4. Basznia Górna Dąbrowa, Malce, przysiółek 5. Borowa Góra - - 6. Budomierz - - 7. Dąbków - - 8. Dąbrowa Holiki, Kornagi, Krause, M ądra, Michalce, Szutki, Wasie cz ęść 9. Hurcze - - 10. Karolówka - - Krowica Cetynia, Hołodówka, przysiółek 11. Hołodowska Mielniki cz ęść 12. Krowica Lasowa Boble - 13. Krowica Sama Blusy, Cetynia, Obrawczyzna, Wychylówka cz ęść Flisy, Smolice, Wygna ńce, cz ęść 14. Lisie Jamy Misztale przysiółek 15. Młodów Pilipy przysiółek 16. Mokrzyca - - Kamienna, Tuczarnia cz ęść 17. Opaka śuki przysiółek 18. Piastowo - - 19. Podlesie - - 20. Huta Kryształowa - - Mielniki, Onyszczaki, Prewedy, Sysaki cz ęść 21. Szczutków Ruda Szczutkowska przysiółek 22. Tymce - - 23. Wólka Krowicka Brozie przysiółek 24. Zału Ŝe Czarne, Moczar Du Ŝy, Moczar Mały cz ęść Źródło: Urz ąd Gminy Lubaczów Oprócz sołectw wyró Ŝniono dodatkowo osad ę Hut ę Kryształow ą, która jest jednym z trzech wolno stoj ących osiedli byłego PGR-u.

23 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

3.1. Zasoby przyrodnicze i krajobrazowe. Teren Gminy Lubaczów pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym znajduje si ę w obszarze Płaskowy Ŝu Tarnogrodzkiego (wznosi si ę do wysoko ści 261 m. n.p.m.), który jako mezoregion zajmuje wschodni ą cz ęść Kotliny Sandomierskiej, z granic ą wyznaczon ą przez doliny rzek Sanu, Tanwi i Szkła. W dolnym odcinku Lubaczówki obszar Gminy poło Ŝony jest na wysoko ści około 199 m.n.p.m. wznosz ąc si ę w gór ę rzeki do wysoko ści 222 m. n.p.m. Płaskowy Ŝ Tarnogrodzki jest najintensywniej urze źbiony w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy. Tereny ze wzgl ędu na wysoko ść s ą bardzo zró Ŝnicowane. Ró Ŝnice wysoko ści przekraczaj ą 15 m, spadki dochodz ą do 10 %, a lokalnie nawet wi ęcej. Płaskowy Ŝ jest rozdzielony przez doliny rzek Lubaczówki, Sołotwy, Świdnicy i Smolinki. Lokalny klimat jest zaliczany do strefy umiarkowanej, z zabarwieniem kontynentalnym. Obszar ten posiada jeden z najdłu Ŝszych, na tle kraju, okresów wegetacyjnych (225 dni), co sprzyja bogactwu flory i fauny. Na terenie gminy Lubaczów wyst ępuj ą lokalne zasoby surowców mineralnych i kopalin wyst ępuj ące na terenie gminy Lubaczów to: zło Ŝe gazu ziemnego, zło Ŝe siarki rodzimej, zło Ŝe iłów nadaj ących si ę do produkcji ceramiki budowlanej, ruda darniowa (obecnie nie eksploatowana).Rozpocz ęcie eksploatacji gazu ziemnego w rejonie Lubaczowa datuje się na 1957 rok. Sze ść lat pó źniej na terenie gminy Lubaczów utworzone zostały dwa obszary górnicze gazu: „Uszkowce” i „Lubaczów”. Obecnie eksploatowany obszar górniczy gazu „Lubaczów 1” obejmuje powierzchni ę 2080 ha, co stanowi 10% obszaru gminy. Na terenie gminy Lubaczów, w cz ęś ci obszaru górniczego znajduje si ę kilkana ście eksploatowanych odwiertów gazowych, oprócz nich gazoci ągi kopalniane oraz obiekty technologiczne - w ęzłowe dla infrastruktury kopalnianej (kopalnia gazu i tłocznia zło Ŝowa). Drugim naturalnym bogactwem gminy jest zło Ŝe siarki rodzimej szacowane na około 150 mln ton (powierzchnia obszaru wynosi około 3675 ha, co stanowi około 20% powierzchni gminy). Dzi ęki zło Ŝom iłów wykorzystywanych w produkcji ceramiki budowlanej został zało Ŝony Obszar Górniczy Iłów. Lasy w gminie Lubaczów stanowi ą 35,8 % powierzchni gminy, czyli 7481 ha. Ponad 82% ogólnej powierzchni lasów stanowi ą lasy pa ństwowe, których gospodarzem jest Nadle śnictwo Lubaczów. Pozostała cz ęść to własno ść mienia komunalnego (11,9 %), Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, Pa ństwowego Funduszu Ziemi (2,2 %) i własno ść prywatna (3,5 %). Najbardziej zalesione obszary gminy Lubaczów znajduj ą si ę w jej południowej i południowo- wschodniej cz ęś ci, tj. na pograniczu z Ukrain ą oraz na pograniczu z gminami Wielkie Oczy

24 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

i Oleszyce. Przewa Ŝaj ą lasy mieszane, w których dominuj ą sosny. Stan zdrowotny lasów oceniany jest jako dobry. Na terenie gminy Lubaczów wyst ępuj ą trzy typy lasów ochronnych: klimatyczne, wodochronne i marginalne lasy nasienne. W sumie stanowi ą one 21,3% ogółu powierzchni obszarów le śnych gminy. Na terenie gminy Lubaczów wyst ępuj ą gleby przede wszystkim bielicowe, pseudobielicowe oraz mady. Oznacza to, i Ŝ ziemie charakteryzuj ą si ę piaszczystym lub pylastym podło Ŝem. Przewa Ŝaj ą gleby klasy 3, 4 i 5 co wskazuje, na słabo wydajne grunty rolne i ograniczenie wydajno ści produkcji rolnej.

3.2. Sytuacja demograficzna. Na dzie ń 30 czerwca 2006 r. gmin ę Lubaczów zamieszkiwały 9133 osoby, w tym 4536 męŜ czyzn (49,7% ogółu mieszka ńców) i 4597 kobiet (50,3 % ludno ści). Wska źnik ilo ści kobiet na 100 m ęŜ czyzn wyniósł 98. Liczb ę mieszka ńców i średni ą g ęsto ść zaludnienia poszczególnych miejscowo ści Gminy Lubaczów w 2006 roku przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 2. Powierzchnia i ludno ść w 2006 roku. Ludno ść Kobiety na Miejscowo ść Powierzchnia Ogółem MęŜ czy źni Kobiety Na 1 km2 100 w km2 męŜ czyzn Lubaczów 203 9133 4536 4597 45 101 Gmina wiejska Źródło: Urz ąd Gminy Lubaczów Według danych najwi ększ ą liczb ę ludno ści w 2006 r. posiadały miejscowo ści: - Lisie Jamy (1169 mieszka ńców), - Basznia Dolna (973) - Młodów (910) Przy powierzchni gminy 203 km kw., g ęsto ść zaludnienia to 45 osób na 1 km kw. Najwi ększa gęsto ść zaludnienia wyst ępowała w miejscowo ściach: D ąbków (132 na 1 km 2), Lisie Jamy (124) i Dąbrowa (106). Liczb ę ludno ści w podziale na poszczególne sołectwa Gminy Lubaczów przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 3. Liczba ludno ści i g ęsto ść zaludnienia w sołectwach gminy Lubaczów. 25 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Źródło: Urz ąd Gminy Lubaczów Według stanu na koniec czerwca 2006 roku mieszka ńcy gminy Lubaczów w wieku przedprodukcyjnym stanowili 25,6 % ludno ści, odsetek osób w wieku produkcyjnym wyniósł 57,8 %, natomiast mieszka ńców w wieku poprodukcyjnym było 16,9 %. W śród mieszka ńców w wieku 65 (+) widoczna jest znaczna przewaga kobiet nad m ęŜ czyznami (odpowiednio 813 26 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

kobiet i 528 m ęŜ czyzn). Współczynnik staro ści – zdefiniowany jako udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym w śród całej ludno ści Gminy w roku 2006 wyniósł 0,14 liczony jako iloraz sumy kobiety i m ęŜ czyzn do ogólnej liczby mieszka ńców. Tabela 4 . Struktura wiekowa mieszkańców Gminy Lubaczów (stan na 30.06.2006 r.) Przedziały wiekowe Kobiety MęŜ czyźni Ogółem 0-19 1 253 1 409 2 662 20-24 374 404 778 25-29 325 301 626 30-39 632 669 1301 40-49 532 705 1 237 50-59 437 466 903 60-64 170 115 285 65 i wi ęcej 813 528 1 341 Ogółem 4 536 4 597 9 133 Źródło: GUS W strukturze wieku ludno ści gminy najwi ęcej jest osób młodych poni Ŝej 19 roku Ŝycia. Jednak mo Ŝna zaobserwowa ć powolny proces zmiany struktury wiekowej w kierunku przewagi osób starszych. Grupa osób starszych, powy Ŝej 60 roku Ŝycia obecnie stanowi ł ącznie około 18 %. Fakt, Ŝe Ŝyjemy dłu Ŝej i w lepszym zdrowiu to sukces współczesnej medycyny i polepszaj ących si ę warunków Ŝycia. Niemniej zjawisko to stawia przed władzami samorz ądowymi i społeczno ściami lokalnymi du Ŝo wyzwa ń m.in. wzrost kosztów ubezpiecze ń i świadcze ń socjalnych, zagro Ŝenie marginalizacj ą osób starszych w Ŝyciu społecznym, konieczno ść zapewnienia odpowiedniej ilo ści i jako ści usług opieku ńczych mieszka ńcom gminy. Analizuj ąc ruch naturalny w gminie Lubaczów w latach 2002-2007 mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe przyrost naturalny utrzymywał si ę na poziomie dodatnim . Jednak w okresie 2004-2007 znacznie zmalał (z 32 do 9). Liczba zgonów utrzymywała si ę na zbli Ŝonym poziomie (80-82- 77), natomiast liczba urodze ń do ść znacznie zmalała – ze 114 w 2004 roku do 86 w 2007 roku.

Tabela 5 . Zestawienie urodze ń i zgonów mieszka ńców gminy Lubaczów w latach 2002-2007

Lp. Wyszczególnienie Rok 2002 2004 2006 2007 1 Urodzenia 104 114 84 86 2 Zgony 80 82 82 77 3 Przyrost naturalny 24 32 2 9 Źródło: własne dane gminy To niepokoj ące zjawisko demograficzne jest malej ącego przyrostu naturalnego tak Ŝe nakłada na pa ństwo (ale i gmin ę) obowi ązek ochrony macierzy ństwa i wsparcia rodzin wielodzietnych. 27 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Dlatego nale Ŝy obj ąć potrzebuj ące rodziny pomoc ą finansow ą ( świadczenia rodzinne, urlopy macierzy ńskie, zasiłki celowe, okresowe) oraz wsparciem rzeczowym i specjalistycznym. Szerzej o problemach rodzin piszemy w rozdziale „Opieka na dzieckiem i rodzin ą”. Saldo migracji czyli ró Ŝnica mi ędzy napływem (imigracja), a odpływem (emigracja) ludno ści w powiecie lubaczowskim w 2006 roku sytuuje si ę w przedziale od - 6 do - 3 na 1000 ludno ści. Tak Ŝe niekorzystnie przedstawia si ę sytuacja pod wzgl ędem migracji ludno ści w gminie Lubaczów. Systematycznie z roku na rok powi ększa si ę ujemne saldo migracji. W roku 2005 wyniosło - 18. Saldo to wynika ze wzrastaj ącej liczby osób, które wyje ŜdŜaj ą z gminy. Liczba mieszka ńców, którzy wymeldowali si ę z gminy w roku 2004 wzrosła w porównaniu z rokiem 2000 o 16 osób. Procesy migracyjne mieszka ńców gminy, podobnie jak w całym kraju, w okresie ostatnich dwóch latach s ą bardzo dynamiczne trudno je precyzyjnie okre śli ć i podda ć analizie. Trudno jest na podstawie aktualnie dost ępnych źródeł okre śli ć jak du Ŝa grupa mieszka ńców gminy wyjechała do Europy Zachodniej (głównie Anglii, Irlandii, Niemiec, krajów skandynawskich) w poszukiwaniu pracy i lepszych zarobków. Obserwuj ąc tendencje ogólnokrajowe i analizuj ąc wyniki bada ń, dotycz ących zjawiska emigracji zarobkowej (m.in. wyniki bada ń „Polacy w Wielkiej Brytanii i Irlandii” realizowanych przez o środek bada ń społecznych „ARC Rynek i Opinia” na próbie ogólnopolskiej, tak Ŝe na Podkarpaciu) z du Ŝym prawdopodobie ństwem mo Ŝna jednak stwierdzi ć, Ŝe zjawisko wyjazdów z Podkarpacia za granic ę jest do ść masowe i dotyczy głównie wa Ŝnej dla rozwoju regionu gminy grupy mieszka ńców - ludzi młodych, wykształconych, aktywnych i przedsi ębiorczych. Jakie skutki społeczne przyniesie „nowa emigracja” dla kraju, poszczególnych regionów i dla społeczno ści lokalnych trudno okre śli ć bez przeprowadzenia wnikliwych analiz, które ze wzgl ędu na zło Ŝono ść problemu nie stały si ę przedmiotem analizy niniejszego opracowania.

3.3. Praktyki religijne. Religia to system wierze ń i praktyk przyj ętych w danej społeczno ści, okre ślaj ący relacj ę jednostki do ró Ŝnie pojmowanej sfery sacrum, czyli świ ęto ści i sfery boskiej. Manifestuje si ę ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna), w czynno ściach religijnych (kult), w sferze społeczno-organizacyjnej (ko ściół, wspólnota religijna) i w sferze duchowo ści indywidualnej (m. in. mistyka). Polska, szczególnie na południu jest uwa Ŝana za typowo katolicki obszar, ale ze wzgl ędu na historyczne uwarunkowania jest miejscem wyst ępowania równie Ŝ innych religii. W gminie Lubaczów podstawowym wyznaniem jest katolicyzm. Odnotowuje si ę równie Ŝ przedstawicieli Ko ścioła Chrze ścijan Baptystów – ł ącznie 52 osoby.

28 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

3.4. Charakterystyka gospodarstw domowych i ich główne źródła utrzymania. Gospodarstwo domowe to zespół ludzi funkcjonalnie ze sob ą powi ązanych, oddzielonych od innych wyra źnie zarysowan ą zasad ą odr ębno ści, któr ą stanowi wspólny bud Ŝet, trwałe podstawy materialne (dom - mieszkanie, jego wyposa Ŝenie) oraz d ąŜ enie do wypełniania przyj ętych zada ń. W śród elementów składowych gospodarstwa domowego naleŜy uwzgl ędni ć przede wszystkim czynnik ludzki (element podmiotowy), czynnik społeczno-ekonomicznej aktywno ści (element funkcjonalny) i czynnik materialny (element przedmiotowy). Istot ą współczesnego gospodarstwa domowego jest prowadzenie działalno ści gospodarczej, na któr ą składaj ą si ę zakupy produktów i usług, wytwarzanie i przetwórstwo produktów, wykonywanie czynno ści usługowych oraz proces faktycznej konsumpcji. Charakter prac w gospodarstwie domowym jest wyznacznikiem funkcji gospodarstwa domowego. Wyró Ŝniamy funkcj ę: Ŝywieniow ą, odzie Ŝow ą, mieszkaniowo-porz ądkow ą, opieku ńczo-wychowawcz ą, organizacyjno-kierownicz ą i zwi ązan ą z zagospodarowaniem wolnego czasu. Proces transformacji systemowej rozpocz ęty w Polsce po 1989 roku przyniósł szereg zmian. Obok licznych zjawisk pozytywnych zwi ązanych z powstaniem wolnego rynku, takich m.in. jak mnogo ść towarów i łatwy do nich dost ęp, swoboda podejmowania decyzji i mo Ŝliwo ści rozwijania własnej działalno ści gospodarczej, procesowi temu towarzysz ą bardzo powa Ŝne problemy społeczno-ekonomiczne: bezrobocie, zubo Ŝenie znacznej cz ęś ci społecze ństwa i rozwarstwienie ekonomiczne oraz wycofywanie si ę pa ństwa z wielu funkcji opieku ńczych. Niektóre gospodarstwa domowe przyj ęły pasywn ą akceptacj ę zmian ze skłonno ści ą ku "przeczekaniu" i "przetrwaniu", w innych zrodziły si ę mechanizmy intensyfikuj ące działania skierowane na popraw ę poziomu Ŝycia. Cz ęść rodzin wobec niskich dochodów osobistych prowadzi bardzo oszcz ędn ą gospodark ę dochodami, pozwalaj ącą na zaspokojenie głównie potrzeb podstawowych. Ograniczenia dotycz ą przede wszystkim wydatków na rozrywki towarzyskie i udział w Ŝyciu kulturalnym, a tak Ŝe na zakup prasy, ksi ąŜ ek. Odzie Ŝ i obuwie stanowi ą nast ępn ą grup ę produktów, na któr ą s ą ograniczenia wydatków (kupuje si ę w mniejszej ilo ści i poszukuje ta ńszych źródeł zakupu). Nast ąpił te Ŝ wyra źny wzrost procesów samoobsługowych w gospodarstwie domowym (we własnym zakresie wykonywane s ą prace remontowe i modernizacyjne w mieszkaniu). Bardziej przedsi ębiorczy szukaj ą źródeł uzupełniania bud Ŝetu domowego uruchamiaj ąc produkcj ę b ądź usługi. Skromne, jak dot ąd przejawy drobnej przedsi ębiorczo ści na wsi s ą najcz ęś ciej wynikiem obaw przed rynkiem oraz brakiem środków na jej rozpocz ęcie.

29 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

W gospodarstwie rolnym uzyskany dochód rodzinny dzielony jest na potrzeby gospodarstwa rolnego i potrzeby gospodarstwa domowego. Lubaczów to gmina typowo rolnicza, gdzie głównym źródłem dochodu jest uprawa ro ślin i hodowla zwierz ąt. Poniewa Ŝ powierzchnie upraw s ą niewielkie (du Ŝe rozdrobnienie gospodarstw), gleby stosunkowo mało Ŝyzne, ogólna rentowno ść produkcji rolnej w kraju jest do ść niska, dlatego w gospodarstwach tych jest niska lub bardzo niska dochodowo ść . Pozarolnicze zatrudnienie jest mo Ŝliwe przede wszystkim w mie ście Lubaczów, które jest centrum aktywno ści ekonomicznej ludno ści, a tym samym podstawowym miejscem zatrudnienia zarówno mieszka ńców samego miasta jak i okolicznej ludno ści. W śród nierolniczych źródeł utrzymania mieszka ńców gminy nale Ŝy wymieni ć zatrudnienie w instytucjach publicznych/samorz ądowych np. urz ędzie gminy, szkołach, instytucjach kultury, placówkach ochrony zdrowia. Działalno ść gospodarcza jest źródłem dochodu stosunkowo nielicznej grupy gospodarstw domowych. W gminie działa około 300 podmiotów gospodarczych, ale w wi ększo ści s ą to firmy małe - jednoosobowe działalno ści gospodarcze. W województwie Podkarpackim przeci ętne miesi ęczne wydatki na 1 osob ę w gospodarstwach domowych nieznacznie, aczkolwiek stale wzrastaj ą (o 100 zł w latach 2001-2006). Wi ększo ść wydatków w gospodarstwach domowych dotyczy zakupu towarów i usług konsumpcyjnych (ponad 95% ogółu wydatków). Tabela 6 . Przeci ętne miesi ęczne wydatki na 1 osob ę w gospodarstwach domowych w zł

.p. Województwo Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

OGÓŁEM 471,78 507,07 524,58 535,88 566,18 599,75 589,27 624,34

1. PODKARPACKIE w tym towary 453,53 489,77 497,41 509,02 540,45 571,80 560,96 593,16 i usługi konsumpcyjne

Źródło: GUSW, dane porównywalne z latami poprzednimi (przeliczone o system wag w oparciu o BAEL) Dochody gminach wiejskich Podkarpacia w przeliczeniu na mieszka ńca przedstawia tabela 7. Tabela 7 . Dochody gmin wiejskich w woj. Podkarpackim na mieszka ńca gmina dochód na dynamika Dynamika gmina dochód na dynamika dynamika mieszka ńca dochodu Dochodu mieszka ńca dochodu dochodu 2005 2005/2004 2006/2005 2005 2005/2004 2006/2005 plany plany Adamówka 125,1 149,1 106,8 Laszki 96,6 107,3 120,7 Baligród 143,1 112,9 93,7 Le Ŝajsk 165,4 125,5 98,4 Besko 153,1 113,2 127,3 Lubaczów 107,0 115,8 112,7 Białobrzegi 205,9 126,0 104,6 Lubenia 192,2 110,6 112,2 Bircza 118,7 102,3 117,5 Lutowiska 260,1 131,6 104,6

30 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Boguchwała 313,3 120,6 113,4 Łańcut 262,2 118,2 102,1 Bojanów 152,5 112,2 106,3 Majdan Królewski 110,8 117,4 115,7 Borowa 204,6 139,4 118,6 Markowa 155,3 123,6 108,7 Brzostek 126,1 103,4 112,6 Medyka 161,0 113,9 106,7 Brzyska 141,7 106,5 109,3 Miejsce Piastowe 243,2 112,5 113,4 Bukowsko 156,3 120,6 136,4 Mielec 300,2 110,1 113,5 Chłopice 116,0 82,4 112,0 Niebylec 169,2 97,2 108,9 Chmielnik 204,3 127,6 118,5 Niwiska 114,4 112,6 113,2 Chorkówka 222,6 111,7 114,4 Nowy śmigród 145,4 98,8 102,6 Cisna 253,1 110,9 93,1 Nozdrzec 120,4 113,9 109,4 Cmolas 108,3 99,3 123,0 Olszanica 167,7 105,1 96,9 Czermin 155,8 112,3 1 25,0 Orły 123,9 120,0 110,8 Czudec 196,7 113,3 115,0 Osiek Jasielski 150,6 109,7 93,6 Dębica 308,6 115,4 81,0 Ostrów 173,4 129,9 108,5 Dębowiec 145,8 108,1 110,0 Padew Narodowa 170,3 107,1 119,3 Domaradz 137,7 111,5 120,4 Pawłosiów 215,4 114,6 112,5 Dubiecko 133,6 111,4 110,1 Pruchnik 114,1 112,1 108,3 Dydnia 207,4 146,9 82,7 Przecław 149,3 115,1 133,4 Dynów 94,4 95,2 133,4 Przemy śl 198,9 102,2 113,5 Dzikowiec 97,7 116,5 115,2 Przeworsk 186,2 116,4 88,8 Fredropol 118,6 131,8 102,2 Pysznica 267,0 143,1 98,7 Frysztak 157,3 113,6 113,6 Radomy śl n. Sanem 159,6 97,8 135,2 Ga ć 132,7 118,5 118,3 Radymno 153,1 106,4 94,4 Gawłuszowice 252,4 107,5 96,3 Rakszawa 154,9 109,3 113,8 Gorzyce 324 109 111 Rani Ŝów 125,3 125,9 107,1 Gr ębów 160,5 104,0 108,8 Rokietnica 106,2 106,3 118,1 Grodzisko Dolne 158,0 121,9 109,8 Ro źwienica 112,0 107,9 125,0 Haczów 184,7 109,4 109,9 Sanok 153,9 112,2 119,6 Harasiuki 118,1 111,7 117,9 Skołyszyn 171,6 101,3 118,1 Horyniec-Zdrój 145,6 108,4 117,5 Stary Dzików 102,3 130,6 103,3 Hy Ŝne 127,3 105,1 117,8 Stubno 129,7 123,4 118,1 Iwierzyce 181,9 120,5 122,3 Świlcza 287,4 129,0 112,5 Jarocin 141,0 111,5 110,8 Tarnowiec 253,5 101,1 101,7 Jarosław 164,1 115,7 117,0 Try ńcza 150,4 118,4 125,0 Jasienica Rosielna 177,1 107,0 108,9 Trzebownisko 267,4 113,8 116,2 Jasło 238,3 128,8 109,4 Tuszów Narodowy 261,7 109,7 103,2 Jawornik Polski 130,0 115,0 113,8 Tyrawa Wołoska 97,9 123,1 103,5 Je Ŝowe 115,4 111,1 119,9 Wadowice Górne 175,4 111,1 122,6 Jodłowa 192,2 116,2 95,4 Wi ązownica 129,2 103,0 117,0 Kamie ń 106,8 111,6 116,4 Wielkie Oczy 95,9 105,6 123,0 Kołaczyce 152,6 109,1 107,6 Wielopole 114,1 101,7 114,5 Skrzy ńskie Koma ńcza 171,4 112,9 124,8 Wi śniowa 151,6 117,6 105,8 31 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Korczyna 233,6 120,3 124,1 Wojaszówka 207,1 110,7 112,0 Krasiczyn 347,9 172,2 120,0 Zaklików 197,2 122,4 116,3 Krasne 418,6 129,5 69,7 Zaleszany 251,5 108,2 105,0 Krempna 124,2 106,0 104,3 Zarszyn 197,3 117,7 111,6 Kro ścienko 547,9 135,4 88,2 Zarzecze 134,9 112,1 128,5 Wy Ŝne Krzeszów 125,9 115,9 119,6 śołynia 142,9 116,2 112,4 Krzywcza 94,3 105,1 118,1 śurawica 223,1 113,6 106,5 Kuryłówka 117,2 114,0 107,2 śyraków 245,7 123,6 104,6 Źródło: Obliczenia IG WSIiZ na podstawie BDR GUS i planów bud Ŝetowych gmin Analiza powy Ŝszego zestawiania wskazuje, Ŝe dochody własne Gminy Lubaczów w przeliczeniu na jednego mieszka ńca stale rosn ą, chocia Ŝ w odniesieniu do średniego dochodu województwa podkarpackiego s ą relatywnie niskie. W porównaniu z dochodami mieszka ńców innych podkarpackich gmin wiejskich kształtuj ą si ę na do ść niskim poziomie. Dochody mieszka ńców s ąsiednich gmin wiejskich (Horyniec, Stary Dzików, Wielkie Oczy) s ą porównywalne. 3.5. Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych. Gmina Lubaczów zajmuje drugie miejsce co do ilo ści posiadanych mieszka ń w powiecie Lubaczowskim. Według danych z 2005 roku, dysponuje 197,1 tysi ącami metrów kw. mieszka ń. Ogółem posiada 2189 mieszka ń, w których skład wchodziło 8819 izb. Średnia liczba izb w mieszkaniu wynosiła 4, 06. Na jedno mieszkanie przypadało 4,17 osoby, co w przeliczeniu na izby dawało 1,03 mieszka ńca na 1 izb ę. Był to wska źnik, podobnie jak w gminie Oleszyce, najwy Ŝszy w powiecie Lubaczowskim. Przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania wynosiła 89,7 m 2, w tym na 1 osob ę przypada 21,5 m 2. Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze dane nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe sytuacja mieszkaniowa w gminie Lubaczów jest dobra. Charakterystyczne dla zasobów mieszkaniowych gminy Lubaczów jest przede wszystkim budownictwo indywidualne, które składa si ę z małych budynków mieszkaniowych, budownictwa jednorodzinnego, wielorodzinnego oraz zabudowa ń gospodarczych. Budownictwo wielorodzinne stanowi ą zabudowania typu Domy Nauczycieli, O środki Zdrowia, budynki byłych PGR-ów oraz osiedla. 20 % zabudowa ń powstało przed II Wojn ą Światow ą, st ąd typowa drewniana zabudowa charakterystyczna dla tego okresu. Pó źniejsza architektura jest ju Ŝ w formie murowanej, a spora cz ęść domów to obiekty do ść nowoczesne architektonicznie i technologicznie, powstałe w latach 90-tych i ostatnim okresie. Zdecydowana wi ększo ść gospodarstw domowych jest wyposa Ŝonej w bie Ŝą cą wod ę zasilan ą wodoci ągiem, instalacj ę elektryczn ą, cz ęś ciowo uzupełnian ą o sie ć gazu ziemnego i kanalizacj ę. Gmina ma w swym posiadaniu 12 budynków, z 18-ma lokalami mieszkalnymi, gdzie 3 z nich to lokale socjalne. Sieci wodoci ągowe funkcjonuj ą we wszystkich miejscowo ściach na terenie gminy. 32 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Od roku 2000 sukcesywnie buduje si ę sieci kanalizacyjne na terenie Gminy. Wybudowano kolektory sanitarne w miejscowo ściach: D ąbków, Opaka, Opaka - Osiedle, Młodów-Górka, Lisie Jamy. Ścieki z w/w miejscowo ści dostarczane s ą do Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Lubaczowie. W latach 1999-2005 gmina zrealizowała zadanie „Budowa oczyszczalni ścieków w miejscowo ści Zału Ŝe oraz kanalizacji sanitarnej w cz ęś ci miejscowo ści Zału Ŝe, Basznia Dolna i Młodów” - oczyszczalnia typu Stalbudom STB-20 o przepustowo ści 250 m3 na dob ę. W 2007 roku Gmina Lubaczów przyst ąpiła do dalszej rozbudowy systemu kanalizacyjnego doprowadzaj ącego ścieki z pozostałej cz ęś ci miejscowo ści Zału Ŝe i Mokrzyca do oczyszczalni w Zału Ŝu oraz jest w trakcie przygotowania projektów i studiów wykonalno ści dla rozwi ązania gospodarki ściekowej w dorzeczu rzek Lubaczówki i Sołotwy. Ponadto na terenie gminy aktualnie funkcjonuj ą trzy oczyszczalnie ścieków przy szkołach podstawowych: Basznia Dolna, Krowicy Samej i w Młodowie oraz oczyszczalnia typu Bioblok w Krowicy Samej. Sie ć ruroci ągów gazowych na terenie gminy jest dobrze rozwini ęta. Przez obszar gminy przechodz ą trzy niezale Ŝne układy gazownicze: sie ć gazowa regionalna, obejmuj ąca przesyłowe gazoci ągi wysokopr ęŜne z Kopalni Gazu „Szczutków” w gł ąb kraju. Sie ć ta obsługiwana jest przez Zakład Gazowniczy w Jarosławiu, sie ć gazowa lokalna, zasilaj ąca bezpo średnio obszar gminy oraz układ kopalniany - zwi ązany z kopalnictwem gazu ziemnego w Obszarze Górniczym Gazu „Lubaczów 1”, prowadzonym przez Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. Dla potrzeb Lubaczowskiego Parku Inwestycyjnego planuje si ę rozbudow ę ruroci ągów gazowych w kierunku Krowicy Hołodowskiej i Budomierza. Na terenie gminy jest bardzo dobrze rozwini ęta sie ć telekomunikacyjna, która w pełni zaspokaja potrzeby mieszka ńców. W latach 1999 - 2000 przeprowadzono kompleksową telefonizacj ę gminy. W wyniku tej inwestycji do nowoczesnej sieci telefonicznej zostało podł ączonych we wszystkich miejscowo ściach 783 nowych abonentów. W gminie dost ępny jest tak Ŝe sygnał wszystkich operatorów telefonii komórkowej.

4. DOST ĘP DO DÓBR I USŁUG SPOŁECZNYCH UMO śLIWIAJ ĄCYCH INTEGRACJ Ę SPOŁECZN Ą

4.1. Kultura. Gminny O środek Kultury w Lubaczowie to główny inicjator i realizator działalno ści kulturalnej. Jego filie w Baszni Dolnej, Krowicy Samej, Lisich Jamach, Zału Ŝu i Młodowie ułatwiaj ą dost ęp miejscowej ludno ści do oferty kulturalnej GOK-u, a zarazem organizuje przestrze ń do wspólnych inicjatyw samych mieszka ńców i organizacji, które działaj ą na terenie danej wsi. Filie w Baszni Dolnej, Lisich Jamach, Krowicy Samej, Zału Ŝu s ą wyposa Ŝone w sprz ęt 33 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

muzyczny oraz całe zaplecze potrzebne do organizowania spotka ń towarzyskich, dyskotek, biesiad oraz innych imprez masowych. Oprócz tego Basznia Dolna, Bałaje i Zału Ŝe posiadaj ą siłownie. GOK stara si ę przyci ąga ć szczególnie dzieci i młodzie Ŝ, tworz ąc zespoły wokalne, organizuj ąc zaj ęcia z zakresu umiej ętno ści gry na instrumentach, kusz ąc atrakcyjn ą gam ą gier i zabaw. Jednym z wa Ŝnych zada ń GOK-u jest kultywowanie tradycji, folkloru, które mog ą by ć podtrzymywane dzi ęki aktywnej współpracy z organizacjami pozarz ądowymi z terenu gminy, takimi jak: Koło Gospody ń Wiejskich, Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna, oraz przedszkolami, szkołami, bibliotekami czy parafiami. To tak Ŝe współpraca z o ściennymi gminami w organizowaniu szerszych akcji. Filie GOK-ów corocznie organizuj ą dla dzieci przegl ądy piosenki, konkursy plastyczne, szkolenia i pokazy sztuki kulinarnej dla kobiet z Kół Gospody ń Wiejskich prowadzone przez przedstawicieli Podkarpackiego O środka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale i oddziałem w Lubaczowie, a nawet wieczory kinowe. Wie ś Krowica Sama słynie z kapeli oraz zespołu śpiewaków „Niespodzianka”, który odnosi sukcesy na przegl ądach folklorystycznych oraz u świetnia swoj ą muzyk ą i śpiewem miejscowe wydarzenia. Warto wspomnie ć, Ŝe GOK- Zału Ŝe prowadzi, atrakcyjn ą szczególnie dla starszej młodzie Ŝy, sekcj ę kulturystyczn ą. Pr ęŜ ne działania GOK-u w Baszni Dolnej objawia si ę funkcjonowaniem zespołu młodzie Ŝowego „Samaria”, corocznym Turniejem w warcabach 100- polowych, Gminnym Zimowymi Igrzyskami Mieszka ńców Wsi oraz Turniejem Piłki No Ŝnej Chłopców o Puchar Wójta Gminy. Urz ądzanie spotka ń o ró Ŝnym charakterze daje okazj ę miejscowej ludno ści na spotkanie si ę, rozmowy, sp ędzanie wspólnie wolnego, co stanowi podstaw ę tworz ącej si ę silnej, to Ŝsamej siebie wspólnoty. Istotnym elementem oddziaływa ń kulturalnych jest działanie 13 świetlic wiejskich w Tymcach, Baszni Górnej, Borowej Górze, Piastowie, Młodowie, Wólce Krowickiej, Budomierzu, Krowicy Lasowej, D ąbrowie, Opace, D ąbkowie, Szczutkowie oraz Hurczu. S ą one centrum aran Ŝuj ącym spotkania, przyj ęcia, a nawet wesela. A tak Ŝe 4 świetlic szkolnych, które gwarantuj ą dzieciom i młodzie Ŝy opiek ę i zagospodarowanie czasu przed i po lekcjach. Analizuj ąc gmin ę Lubaczów pod wzgl ędem kultury nie mo Ŝna pomin ąć działa ń Gminnej Biblioteki Publicznej w Baszni Dolnej oraz jej pi ęciu filii w miejscowo ściach Młodów, Opaka, Lisie Jamy, Zału Ŝe, Krowica Sama. Ksi ęgozbiór ł ącznie liczył, według danych z 2005 roku, 41638 woluminów. Przez cały czas jest on uzupełniany o nowo ści wydawnicze, co przyci ąga czytelników, którzy pomimo wysokich cen ksi ąŜ ek i braku funduszy na ich zakup, mog ą

34 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

zaspokoi ć potrzeby estetyczne, intelektualne, naukowo-informacyjne, a tak Ŝe rozrywkowe. Dzi ęki łatwemu dost ępowi do ksi ąŜ ek czytelnictwo w gminie w 2005 roku wynosiło 23,3 ksi ąŜ ki na 1 czytelnika, co świadczy o skutecznym propagowaniu bibliofilstwa w śród mieszka ńców gminy.

4.2. Sport i rekreacja. W Gminie Lubaczów du Ŝą rol ę odgrywa sport, st ąd du Ŝą popularno ści ą ciesz ą si ę kluby sportowe. Obecnie działa ich około 13, nosz ąc miano Ludowych lub Uczniowskich Klubów Sportowych. Realizacji aktywno ści w dziedzinie wychowania fizycznego sprzyja szeroka baza ró Ŝnego rodzaju obiektów sportowych. Dzi ęki funduszom Unii Europejskiej przy szkole podstawowej w Krowicy Samej powstał kompleks boisk sportowych, korty tenisowe, boiska do piłki r ęcznej, koszykowej, siatkowej, rzutnia do kuli, bie Ŝnia, plac do imprez plenerowych. Zespół Szkół w Baszni Dolnej posiada nowoczesn ą hal ę sportow ą z pełnym wyposa Ŝeniem oraz zapleczem (szatnie, przebieralnie, kabiny natryskowe, sanitariaty, magazyny). Oprócz tego gmina dysponuje 7 boiskami do piłki no Ŝnej, które wykorzystuj ą Ludowe Kluby Sportowe (Basznia Dolna, Krowica Hołodowska, Lisie Jamy, Młodów, Opaka, Wólka Krowicka, Zału Ŝe). Na terenie gminy działaj ą 3 siłownie (Bałaje, Basznia Dolna oraz Zału Ŝe). Ludowe Kluby Sportowe specjalizuj ące si ę w piłce no Ŝnej. Jako samodzielne Stowarzyszenia Kultury Fizycznej odnosz ą znacz ące sukcesy, bior ąc udział w rozgrywkach ligowych klasy A i B ( LKS „Huragan” Basznia Dolna, LKS „Zryw” Młodów, LKS „Orkan” Zału Ŝe, LKS „Start” Lisie Jamy, wyst ępuj ą w klasie A seniorów; LKS „Walter” Opaka, LKS „Rolnik” Wólka Krowicka, LKS „Graniczni” Krowica, wyst ępuj ą w klasie B seniorów). Ludowe Kluby Sportowe b ędące organizacjami pozarz ądowymi, realizuj ąc zadania z zakresu upowszechniania kultury fizycznej i sportu korzystaj ą nieodpłatnie z obiektów sportowych b ędących własno ści ą Gminy Lubaczów. W ka Ŝdej miejscowo ści, gdzie działa Ludowy Klub Sportowy znajduje si ę boisko sportowe i szatnia sportowa. Członkowie Uczniowskich Klubów Sportowych i Ludowych Klubów Sportowych opieraj ą swoj ą działalno ść na społecznej, nieodpłatnej aktywno ści jej członków. Na terenie gminy działaj ą nast ępuj ące UKS: - Mi ędzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy „Partner” w Szkole Podstawowej i Publicznym Gimnazjum w Młodowie, - Uczniowski Klub Sportowy „Sokół II” w Publicznym Gimnazjum w Wólce Krowickiej, - Uczniowski Klub Sportowy „Kryształ” w Szkole Podstawowej w Lisich Jamach, - Uczniowski Klub Sportowy „Zryw” w Szkole Podstawowej w Krowicy Samej, 35 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- Uczniowski Klub Sportowy „Start” w Szkole Podstawowej w Baszni Dolnej, - Uczniowski Klub Sportowy „Orzeł” w Publicznym Gimnazjum w Baszni Dolnej, - Gminny O środek Kultury w Lubaczowie, - Ludowy Klub Sportowy „HURAGAN” Basznia Dolna, - Ludowy Klub Sportowy „START” Lisie Jamy, - Ludowy Klub Sportowy „ZRYW” Młodów, - Ludowy Klub Sportowy „ORKAN” Zału Ŝe, - Ludowy Klub Sportowy „ GRANICZNI” Krowica - Ludowy Klub Sportowy „ROLNIK” Wólka Krowicka, - Ludowy Klub Sportowy „WALTER” Opaka, Szkoły podstawowe i gimnazja dysponuj ą nast ępuj ącymi obiektami sportowymi: - sala gimnastyczna i kompleks boisk sportowych – wspólne u Ŝytkowanie przez Szkoł ę Podstawow ą i Publiczne Gimnazjum w Baszni Dolnej, - sala gimnastyczna i kompleks boisk sportowych – wspólne u Ŝytkowanie przez Szkoł ę Podstawow ą i Publiczne Gimnazjum w Młodowie, - kompleks boisk sportowych i zast ępcza sala gimnastyczna – Szkoła Podstawowa w Krowicy Samej - zast ępcze sale gimnastyczne – Szkoła Podstawowa w Lisich Jamach, Szkoła Podstawowa w Zału Ŝu, Publiczne Gimnazjum w Wólce Krowickiej, Szkoła Podstawowa w D ąbkowie. - Publiczne Przedszkole w Lisich Jamach w ogóle nie maj ą sali gimnastycznej. W trakcie budowy jest sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w Lisich Jamach i boisko sportowe w Zału Ŝu. Planowana jest tak Ŝe budowa sali sportowej przy Szkole Podstawowej w Krowicy Samej oraz w Młodowie. .W miejscowo ściach: Bałaje, Basznia Dolna, Zału Ŝe znajduj ą si ę ogólnie dost ępne dla mieszka ńców siłownie. O aktywnym Ŝyciu sportowo-rekreacyjnym mieszka ńców gminy Lubaczów świadczy fakt, Ŝe cyklicznie, ka Ŝdego roku odbywaj ą si ę: • Gminne Zimowe Igrzyska Mieszka ńców Wsi, • Gminne Świ ęto Sportu Wsi, • Memoriał w piłce no Ŝnej im. Juliana Janczury w Lisich Jamach oraz Aleksandra Zaborniaka w Młodowie, • Turniej o Puchar Wójta Gminy Lubaczów. Mieszka ńcy reprezentuj ą równie Ŝ gmin ę na szczeblu powiatowym i wojewódzkim m.in. na: • Podkarpacka Olimpiada Tenisa Stołowego,

36 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Powiatowe Świ ęto Sportu Wsi, • Memoriał im. Stanisława Mazurka w siatkówce m ęŜczyzn w Cieszanowie, • Powiatowy oraz Wojewódzki Turniej w warcabach planszowych juniorek i juniorów, • Wojewódzkie Zimowe Igrzyska Mieszka ńców Wsi w Jarosławiu, • Mecz Piłki No Ŝnej Chłopców o Puchar Redaktora Naczelnego „ śycia Podkarpackiego”, • Udział warcabistów z Baszni Górnej i Dolnej w Mistrzostwach Polski pionu LZS, • Wojewódzkie Świ ęto Sportu Wsi (aktualnie Rejonowe Świ ęto Sportu Wsi), • Turniej Piłki No Ŝnej Chłopców o Puchar Wójta Gminy, • Turniej Powiatowy w Piłce No Ŝnej. Powy Ŝszy opis działalno ści kulturalnej i sportowej w Gminie Lubaczów świadczy o do ść du Ŝym poziomie zaspokojenia tych potrzeb w społeczno ści. 41 % mieszka ńców gminy uczestnicz ących w badaniu ankietowym pozytywnie ocenia działalno ść kulturaln ą na terenie gminy. Mimo to z analizy wypowiedzi uczestników warsztatów partycypacyjnych wynikaj ą nast ępuj ące problemy w zakresie kultury i sportu: - ograniczona oferta kulturalna dla dzieci i młodzie Ŝy oraz niewystarczaj ąca ilo ść miejsc aktywnego sp ędzania wolnego czasu dla tych grup wiekowych (Kluby Młodzie Ŝowe, , kawiarenki internetowe), - mała oferta kulturalna, słu Ŝą ca integracji osób starszych (kluby seniora, koła zainteresowa ń, kultywowanie tradycji, inicjatywy integracji mi ędzypokoleniowej), - niedofinansowanie lokalnych instytucji kulturalnych np. w GOK-u mimo do ść dobrej bazy lokalowej brakuje środków na pełny rozwój działalno ści – zatrudnienie instruktorów, animatorów ruchu kulturalnego oraz rozszerzenie i uatrakcyjnienie oferty), - konieczno ść doposa Ŝenia LKS i UKS w sprz ęt sportowy, - niektóre przyszkolne obiekty sportowe wymagaj ą rozbudowy (np. powstanie bie Ŝni lekkoatletycznych) i modernizacji

4.3. Dost ęp do opieki zdrowotnej. Pomoc medyczna w gminie Lubaczów skupiona jest przede wszystkim wokół placówek w mie ście Lubaczów, które oprócz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej, posiada szpital i poradnie specjalistyczne. Inne placówki świadcz ące opiek ę medyczn ą to: - Zakład Opieki Zdrowotnej R-36 w Lubaczowie z Przychodni ą Rejonow ą - Punkt Zdrowia w Krowicy Samej,

37 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Poradnia Zdrowia” z przychodni ą w Lubaczowie oraz O środkiem Zdrowia na terenie Gminy Lubaczów w Opace i w Baszni Dolnej. Mieszka ńcy maj ą tak Ŝe do dyspozycji całodobow ą ambulatoryjn ą opiek ę medyczn ą. Stan słu Ŝby zdrowia w gminie Lubaczów na tle powiatu lubaczowskiego przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 8. Opieka zdrowotna oraz apteki w powiecie lubaczowskim (stan na 31.12.2005 r.) Ambulatoryjna opieka zdrowotna Gminy Zakład Praktyki Apteki Liczba ludno ści prz ypadaj ąca na 1 aptek ę przypadaj ąca na 1 os. Cieszanów m. - 1 1 1 902 Horyniec 1 - 1 4 912 Lubaczów m. 7 4 6 2 065 Lubaczów gm. 2 - - - Narol m. 1 - 1 2 121 Narol gm. - - 1 6 265 Oleszyce m. 1 - 2 1 581 Stary Dzików 1 - 1 4 609 Źródło: Publikacja US w Rzeszowie pt. ”Województwo podkarpackie - podregiony, powiaty, gminy 2006”

Mieszka ńcy gminy korzystaj ą z aptek, które s ą zlokalizowane w mie ście Lubaczów. Zaopatruj ą one w leki poprzez prowadzone na przemian dy Ŝury całodobowe, okoliczni mieszka ńcy mog ą nawet w nocy dokona ć zakupu potrzebnych leków.

4.4. Personel w podstawowej opiece zdrowotnej. Personel w podstawowej opiece zdrowotnej według podziału na zespoły opieki zdrowotnej przedstawia si ę nast ępuj ąco: - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej obejmuj ący swoim działaniem szpital oraz poradnie specjalistyczne zatrudnia ogółem 39 lekarzy, 164 piel ęgniarek i 33 poło Ŝne, - Zakład Opieki Zdrowotnej R-36 w Lubaczowie z Przychodni ą Rejonow ą oraz na terenie Gminy Lubaczów Punktem Zdrowia w Krowicy Samej - 17 lekarzy, 24 piel ęgniarki i 6 poło Ŝnych, - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Poradnia Zdrowia” z przychodni ą w Lubaczowie oraz O środkiem Zdrowia na terenie Gminy Lubaczów w Opace i w Baszni Dolnej, posiada kadr ę w składzie: 14 lekarzy, 14 piel ęgniarek i 3 poło Ŝne.

38 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

4.5. Realizacja zada ń ochrony zdrowia przez samorz ąd gminy. Opieka zdrowotna jako ogół środków maj ących na celu zapobieganie i leczenie chorób jest realizowana za pomoc ą narz ędzia jakim jest system ochrony zdrowia. Na gminie spoczywa obowi ązek opracowania, realizacji oraz oceny efektów programów zdrowotnych wynikaj ących z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszka ńców gminy; inicjowania i udziału w wytyczaniu kierunków przedsi ęwzi ęć lokalnych zmierzaj ących do zaznajomienia mieszka ńców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami; podejmowanie innych działa ń wynikaj ących z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszka ńców gminy. Obowi ązek taki nakłada na gmin ę art.6. ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 210 poz.2135 z pó źn. zm.), który zobowi ązuje władze publiczne do zapewnienia równego dost ępu do świadcze ń opieki zdrowotnej. Gmina Lubaczów w ramach swych zada ń posiada opracowane dwa programy profilaktyczne, które s ą finansowane z dochodów uzyskanych ze sprzeda Ŝy licencji na sprzeda Ŝ alkoholu. Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych. Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze dane mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe mieszka ńcy gminy maj ą zapewniony w miar ę równy dost ęp do opieki medycznej (ze wzgl ędu na funkcjonowanie ośrodków zdrowia tak Ŝe w sołectwach). Tak Ŝe blisko ść o środka miejskiego - Lubaczowa, w którym działaj ą palcówki medycyny specjalistycznej sprawia, Ŝe oferta słu Ŝby zdrowia dla mieszka ńców gminy (pod wzgl ędem zasobów kadrowych słu Ŝby zdrowia) jest do ść dobra, w porównaniu z innymi gminami w powiecie lubaczowskim, bardziej oddalonymi od miasta. Co trzeci uczestnik sonda Ŝu, realizowanego w ramach opracowywania tej strategii pozytywnie, co drugi średnio ocenia system ochrony zdrowia w gminie.

4.6. Transport i komunikacja. Mocn ą stron ą Gminy Lubaczów jest jej podwójna sie ć komunikacyjna, na któr ą składaj ą si ę szlaki komunikacji drogowej i kolejowej. Komunikacja drogowa składa si ę z dróg o statusie wojewódzkim, które charakteryzuje du Ŝe nat ęŜ enie ruchu, średnio powy Ŝej 3000 pojazdów na dob ę. S ą to dwie drogi:

39 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• droga nr 866 Dachnów o długo ści 19,298 km - granica Pa ństwa, prowadz ącą przez Lubaczów, Lisie Jamy, Wólk ę Krowick ą, Krowic ę Hołodowsk ą i Budomierz. • droga nr 867 Sieniawa o długo ści 71,518 km - Oleszyce - Hrebenne, prowadz ąca przez Lubaczów, Młodów, Baszni ę Doln ą i Horyniec. Obie te drogi maj ą wa Ŝne znaczenie dla transportu i spedycji. Z jednej strony s ą szans ą na rozwój działalno ści gospodarczej przy głównych szlakach komunikacji drogowej (gastronomia, hotelarstwo, handel paliwami, warsztaty napraw pojazdów itp.). Z drugiej strony znaczne nat ęŜ enie ruchu, w du Ŝej mierze samochodów o du Ŝej masie (TIR-ów) ma wpływ po pierwsze na stan nawierzchni i konieczno ść stałej jej poprawy, po drugie na bezpiecze ństwo pojazdów i pieszych w ruchu drogowym. Gęsta sie ć dróg umo Ŝliwia łatwe przemieszczanie si ę zarówno transportem prywatnym, jak i transportem zbiorowym, którego głównym organizatorem jest Polska Komunikacja Samochodowa. Drogi powiatowe stanowi ą na terenie gminy szlaki o ł ącznej długo ści 73,682 km. Tabela 9. Sie ć dróg powiatowych na terenie gminy Lubaczów. Numer i nazwa drogi Długo ść Nawierzchnia Nawierzchnia Gruntowa w km ulepszona nie ulepszona w km w km w km P O 692 R Horyniec - Wólka Horyniecka - 0,453 - - - P O 674 R Lubaczów - Szczutków - Dunkowice 6,953 6,953 - - P O 673 R Opaka - przez wie ś 0,884 0,447 0,203 0,234 P O 671 R Oleszyce - Borchów -Lubaczów 1,234 1,234 - - P O 691 R Basznia D. - Wólka Horyniecka 6,568 4,501 - 2,067 P O 690 R Tymce - Basznia Dolna 3,061 3,061 - - P O 664 R Lubaczów - Tymce 10,076 10,076 - - P O 689 R Zału Ŝe - Moczar Du Ŝy 1,467 1,467 - - P O 688 R Lubaczów - Basznia Dolna 6,663 5,042 1,124 0,497 P O 681 R Karolówka - przez wie ś 0,466 0,466 - - P O 682 R Lubaczów - Borowa Góra 5,600 5,600 - - P O 680 R Lisie Jamy - D ąbrowa 5,637 4,277 1,070 0,290 P O 679 R Lubaczów - Krowica Lasowa 5,626 5,626 - - P O 678 R Szczutków - D ąbrowa 3,736 3,736 - - P O 695 R D ąbrowa - Łukawiec 2,663 2,663 - - P O 677 R Szczutków - W.Oczy -G. Pa ństwa 2,378 2,378 - - P O 694 R Łukawiec - Krowica Hołodowska 5,567 5,567 - - P O 693 R Krowica Hoł. -śmijowska -W.Oczy 4,650 4,085 - 0,565 Razem 73,682 67,179 2,850 3,653 Źródło: Urz ąd Gminy Lubaczów Mieszka ńcy Gminy Lubaczów, szczególnie korzystaj ą z linii kolejowej pasa Ŝersko - towarowej nr 101 Munina - Werchrata - Hrebenne oraz linia kolejowa Jarosław - Horyniec Zdrój z przystankiem osobowym w Baszni Dolnej. Odbiorcami PKS s ą głównie mieszka ńcy wsi Zału Ŝe, Basznia Dolna i przyległe przysiółki. Ka Ŝda z miejscowo ści ma zapewnione poł ączenie z centrum gminy, którym jest Lubaczów, które posiada bezpo średnie poł ączenia z takimi

40 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

miejscowo ściami jak: Korczowa (przej ście graniczne z Ukrain ą – 25 km) Przemy śl, Jarosław do drogi E40, Beł Ŝca, Tomaszów Lubelski, przej ście graniczne w Hrebennem (50 km), Horyniec- Zdrój, Budomierz - granicy pa ństwa (planowane przej ście graniczne – 12 km) a tak Ŝe Biłgoraj, Cewków, Chełm, Cieszanów, Horyniec, Hrubieszów, Mielec, Narol, Oleszyce, Rzeszów, Stalowa Wola, Stary Dzików, Warszawa, Werchrata, Wielkie Oczy, Zamo ść . Infrastruktura transportowa pozwala na rozwój usług spedycyjnych o charakterze krajowym oraz mi ędzynarodowym (tranzyt na wschód), a tak Ŝe ułatwia przemieszczanie si ę z miejsca zamieszkania do szkół ponadgimnazjalnych oraz miejsc pracy.

41 Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

5. Instytucje i świadczenia pomocy społecznej. Działaniami z zakresu pomocy społecznej w gminie Lubaczów zajmuje si ę O środek Pomocy Społecznej. Jest on jednostk ą organizacyjn ą gminy, realizuj ącą zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej, jak równie Ŝ zadania zlecone gminie z zakresu administracji rz ądowej. Zatrudnienie w GOPS Lubaczów obejmuje 9 osób zatrudnionych w wymiarze pełnego etatu na czas nieokre ślony, w tym: • Kierownik - wykształcenia policealne • 4 pracowników socjalnych - 2 osoby wykształcenie wyŜsze, 2 osoby wykształcenie policealne • 1 ksi ęgowy - wykształcenie średnie • 3 pracowników świadcze ń rodzinnych - 1 osoba wykształcenie wy Ŝsze, 1 osoba wykształcenie licencjackie, 1 osoba wykształcenie średnie. Wymóg okre ślony w ustawie o pomocy społecznej mówi ący o minimum 1 pracowniku socjalnym przypadaj ącym na 2000 mieszka ńców nie jest w pełni spełniony. GOPS dysponuje 3 pomieszczeniami, a jego zasoby techniczne to: 8 komputerów z dost ępem do Internetu oraz podstawowe wyposa Ŝenie biurowe (telefon, fax, drukarki).

5.1. Mapa wyst ępowania problemów społecznych na terenie gminy. Najwy Ŝszy procentowy wska źnik procentowy osób korzystaj ących z pomocy społecznej w stosunku do liczby mieszka ńców z po śród 24 sołectw posiada Huta Kryształowa - a Ŝ 46,84 % mieszka ńców jest odbiorcami świadcze ń z OPS. W Baszni Górnej wsparcie OPS obejmuje 38,21% ludno ści. W miejscowo ściach Wólka Krowiska, Krowica Lasowa, Zału Ŝe i Podlesie 30%-35% ludno ść zwraca si ę o pomoc. Kolejny przedział beneficjentów lokuje się w granicach 20-26% , wyst ępuje on w okolicach takich jak: Antonimi, Opaka, D ąbrowa i Szczutków. Najmniejsz ą grup ę klientów GOP posiadaj ą Piastowo (5%), D ąbków(5,03%), Karolówka(5,76%). Huta Kryształowa to po PGR-owska wie ś z historycznymi tradycjami – huta szkła została tu zało Ŝona przez Adama Mikołaja Sieniawskiego ju Ŝ w 1717 roku. Upadek PGR-u oraz źle sprywatyzowane bogactwo naturalne, którym była siarka tzw. basznie ńska w latach 90-tych spowodowało znaczne zubo Ŝenie rodzin. Blisko płowa mieszka ńców jest pod opiek ą Gminnego O środka Pomocy społecznej. Dzieci i młodzie Ŝ od przedszkola po gimnazjum korzystaj ą z bezpłatnych obiadów. Doro śli znajduj ą zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych. Sami mieszka ńcy twierdz ą, Ŝe tu ko ńczy si ę Unia i Polska, a o społeczno ści

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 90 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Kryształowej Huty w sąsiednich wsiach mówi ą, Ŝe to "zesła ńcy" albo "oddelegowani z innych popegeerowskich osiedli" 2. Na ternie Baszni do 1993 roku prowadzona była eksploatacja Kopalnia Siarki "Basznia". Na pocz ątku lat 90-tych inwestor (Sulphurquest of Ltd.) zastosował nowoczesn ą technologi ę pozyskiwania siarki, która pozwalała 10-krotnie obni Ŝyć koszty jej wydobycia. Po uzyskaniu stosownego pozwolenia zacz ął eksploatowa ć siarkowe zło Ŝa w Baszni Górnej, poprzednio u Ŝytkowanej przez O środek Badawczo-Rozwojowy ,,Siarkopol". Niestety rentowna działalno ść przedsi ębiorcy nie trwała długo. Przemysł siarkowy prze Ŝywał gł ęboki kryzys, czego dowodem było zamykanie kolejnych kopalni. Wówczas szansa na utrzymanie znacznej ilo ści miejsc pracy, na które liczył samorz ąd lokalny została nie wykorzystana, a du Ŝa grupa pracowników zasiliła grono bezrobotnych. Na terenach tych istnieje te Ŝ problem zagro Ŝenia ekologicznego. Od momentu zaprzestania eksploatacji nast ępowała dewastacja kopalni i jej urz ądze ń, a tak Ŝe degradacja terenów górniczych poniewa Ŝ poprzedni wła ściciel wykonał bardzo niewiele prac zabezpieczaj ących, eliminuj ących zagro Ŝenie dla środowiska. Ludzie z Baszni Górnej i okolicznych wsi nie czuj ą si ę bezpiecznie, bo nie s ą pewni czy nie grozi im niebezpiecze ństwo ze strony pozostawionej kopalni, na przykład erupcja siarkowodoru. Najcz ęś ciej wyst ępuj ącymi problemami społecznymi s ą na tych terenach: bezrobocie, uzale Ŝnienie alkoholowe, przemoc domowa (ale nie zgłaszana oficjalnie i nie notowana przez Policj ę), choroby, niewydolno ść wychowawcza rodzin. W sołectwach, gdzie nasilenie problemów społecznych jest najwy Ŝsze (m.in. Huta Kryształowa, Krowica Lasowa, Wólka Krowiska, Zału Ŝe, Basznia Górna i Podlesie) władze samorz ądowe, przede wszystkim GOPS, w partnerstwie z instytucjami (policj ą, s ądami, kuratorami, lekarzami i piel ęgniarkami środowiskowymi, pedagogami szkolnymi, specjalistami z poradni itp.) oraz organizacjami pozarz ądowymi i Ko ściołem nasil ą działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji. Wiele takich „lokalnych działa ń naprawczych” zawartych jest w niniejszej strategii. Cz ęść z nich zostanie zrealizowana ju Ŝ w pierwszym okresie jej wdra Ŝania (w latach 2008 – 2009) m.in. w ramach wykorzystania dotacji z Programu Integracji Społecznej (PPWOW). Niew ątpliwie długotrwały efekt tych działa ń mo Ŝna osi ągn ąć wył ącznie w oparciu o inicjatywy samopomocowe oraz aktywizuj ące grupy wykluczonych lub zagro Ŝonych marginalizacj ą. Ten kontekst tak Ŝe jest podstaw ą wielu celów operacyjnych, zawartych w tym dokumencie.

2 „Super Nowo ści”, Rzeszów, 13 sierpnia 2008 roku. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 91 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Podział na mieszka ńców, którzy korzystaj ą ze wsparcia GOPS w stosunku do ogólnej liczby mieszka ńców poszczególnych sołectw przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 10. Korzystaj ący z pomocy społecznej w poszczególnych sołectwach gminy Lubaczów

LP SOŁECTWA ILO ŚĆ ILO ŚĆ OSÓB W ŚRODOWI SKACH OPS ŚRODO Ilo ść osób w w tym do Liczba % osób korzystaj ących WISK środowiskach 17 lat mieszk. z pomocy społecznej ogółem (2006 r) do liczby mieszka ńców 1 Antoniki 12 53 42 208 25,48 2 Bałaje 6 26 10 138 18,84 3 Basznia Dolna 36 185 92 973 19,01 4 Basznia Górna 24 141 72 444 38,21 5 Borowa Góra 8 37 18 227 16,30 6 Budomierz 4 16 8 103 15,53 7 Dąbków 3 15 8 298 5,03 8 Dąbrowa 14 74 41 349 21,20 9 Hurcze 3 16 6 133 12,03 10 Huta Kryształ. 8 37 16 79 46,84 11 Karolówka 2 11 6 191 5,76 12 Krowica Hołod. 15 70 39 495 14,14 13 Krowica Sama 27 145 74 770 18,83 14 Lisie Jamy 49 239 118 1169 20,44 15 Młodów 26 118 65 910 12,97 16 Mokrzyca 3 17 7 123 13,82 17 Opaka 20 121 55 527 22,96 18 Piastowo 1 9 7 180 5,00 19 Podlesie 4 21 9 70 30,00 20 Szczutków 17 76 33 374 20,32 21 Tymce 9 55 27 300 18,33 22 Wólka Krowicka 28 136 64 412 33,00 23 Krowica Lasowa 16 81 45 212 31,76 24 Zału Ŝe. 63 278 124 819 33,94

Źródło: GOPS Lubaczów - Sołectwa zagro Ŝone pauperyzacj ą (16 – 29,99%)

5.2. Powody udzielania pomocy społecznej. W roku 2007 roku najwa Ŝniejszym powodem udzielania pomocy społecznej w gminie Lubaczów było ubóstwo - pomoc z tego powodu otrzymało 401 rodzin, przy czym jedna rodzina mogła korzysta ć z pomocy z kilku ró Ŝnych powodów. W ostatnich latach liczba rodzin korzystaj ących z pomocy społecznej ze wzgl ędu na ubóstwo podwoiła si ę (z 306 w 2000 roku do 690 w 2006 roku), w ostatnim 2007 roku jednak zmalała. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe ubóstwo jest z reguły efektem długotrwałego utrzymywania si ę w strefie niskich dochodów i

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 92 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

nie mo Ŝe by ć traktowane równowa Ŝnie z innymi „typowymi” powodami przyznawania pomocy, lecz jako powód współwyst ępuj ący. Analiza problemu ubóstwa jest do ść trudna z powodu niesprecyzowanych kryteriów, kiedy mo Ŝna mówi ć o problemie ubóstwa w rodzinie. Z punktu wiedzenia analiz statystycznych kryterium dochodowe do ść precyzyjnie okre śla ilo ść rodzin, których dochody nie przekraczaj ą progu dochodowego, okre ślonego w ustawie, i które w zwi ązku z tym maj ą prawo do korzystania ze świadcze ń pomocy społecznej. Jednak w bie Ŝą cej codziennej działalno ści pracownicy socjalni maj ą trudno ści w obiektywnym zdiagnozowaniu skali ubóstwa w rodzinie. W ich opinii kryterium dochodowe nie oddaje zło Ŝono ści tego problemu, bo na przykład wiele rodzin, które nie wykazuj ą Ŝadnych dochodów (ze wzgl ędu na szar ą stref ę, migracj ę zarobkow ą) tak naprawd ę w stanie ubóstwa nie Ŝyj ą. Na drugim miejscu powodów udzielania pomocy społecznej jest bezrobocie . Z tego powodu pomocy udzielono 400 rodzinom. Tu tak Ŝe mo Ŝna na przestrzeni lat zaobserwowa ć znaczn ą tendencj ę wzrostu – od 2000 roku a Ŝ trzykrotnie zwi ększyła si ę liczba rodzin korzystaj ących ze świadcze ń z powodu bezrobocia. Długotrwały brak zatrudnienia ma istotny wpływ nie tylko na zaspokojenie podstawowych potrzeb Ŝyciowych jak zakup Ŝywno ści, odzie Ŝy, utrzymanie miejsca zamieszkania. W wi ększo ści przypadków prowadzi tak Ŝe do powstawania lub pogł ębienia zjawisk patologii społecznej (uzale Ŝnie ń, przemocy), prowadzi do niewydolno ści i kryzysu rodziny, prowadzi do negatywnych postaw społecznych - z jednej strony bierno ść , brak motywacji i wiary we własne mo Ŝliwości, obni Ŝenie poczucia własnej warto ści, a z drugiej strony postawa roszczeniowa, „cwaniactwo” i korzystanie z luk prawnych w systemie pomocy społecznej, dewaluowanie warto ści pracy. Brak stałego źródła dochodu, wynikaj ącego z zatrudnienia powoduje szybk ą degradacj ę ekonomiczn ą rodzin, obni Ŝaj ąc poziom Ŝycia mieszka ńców. W badaniu ankietowym brak środków finansowych jest najcz ęś ciej wymienian ą barier ą podnoszenia własnych kwalifikacji zawodowych, zdobywania nowych umiej ętno ści, a w konsekwencji podejmowania działa ń samopomocowych. Dlatego długotrwałe bezrobocie jest jednym z czynników prowadz ących do wykluczenia społecznego. Bli Ŝej zjawisko bezrobocia w gminie Lubaczów jest zdiagnozowane w rozdziale „Bezrobocie” oraz „Pomoc osobom bezrobotnym” niniejszego opracowania. Trzecie miejsce pod wzgl ędem powodów udzielania pomocy społecznej zajmuje bezradno ść w sprawie opieki wychowawczej w zwi ązku, z którym z pomocy społecznej korzystało w 2007 r. 131 rodzin. Mo Ŝna zaobserwowa ć spadek liczby rodzin obj ętych pomocą z tego powodu – z 345 w 2002 roku do 131 w 2007 roku. W opinii pracowników socjalnych 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 93 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

lubaczowskiego GOPS w okresie ostatnich kilku latach powodów bezradno ści opieku ńczo- wychowawczej nale Ŝy upatrywa ć w „euro sieroctwie”, jako narastaj ącym negatywnym skutku migracji zarobkowej. Wiele rodzin z powodu zarobkowego wyjazdu za granic ę jednego lub dwojga rodziców traci realn ą mo Ŝliwo ść sprawowania opieki wychowawczej. Kolejne miejsce w śród powodów korzystania z pomocy społecznej jest wielodzietno ść - 73 rodziny z tego powodu korzysta z pomocy GOPS. W 2002 i 2003 nast ąpił bardzo znaczny wzrost liczby rodzin wielodzietnych, korzystaj ących z ró Ŝnego wsparcia GOPS – z 62 (2001 rok) do 303 rodzin wielodzietnych, wspieranych przez pomoc społeczn ą. W sytuacji ogólnokrajowej tendencji spadku przyrostu naturalnego taka sytuacja powinna budzi ć niepokój. Konieczne jest wprowadzenie systemowych rozwi ąza ń wsparcia rodzin wielodzietnych, nie tylko ograniczaj ących si ę do zmian w systemie podatkowym (paradoksalnie mog ą na nich skorzysta ć rodziny o do ść wysokim dochodzie, umo Ŝliwiaj ącym skorzystanie prorodzinnej ulgi podatkowej). Niniejsza strategia zawiera kilka lokalnych działa ń, słu Ŝą cych wsparciu rodzin wielodzietnych. Z pomocy GOPS-u korzysta tak Ŝe 68 rodzin, w których osoby s ą dotkni ęte długotrwał ą chorob ą. W tym przypadku liczba beneficjentów utrzymuje się na zbli Ŝonym poziomie. Osoby przewlekle chore maj ą podobne problemy jak osoby niepełnosprawne. Borykaj ą si ę z utrudnionym dost ępem do specjalistycznej opieki medycznej, czy wysokimi kosztami leczenia. Obecnie problemem staj ą si ę tzw. choroby cywilizacyjne (m.in. kardiologiczne, onkologiczne), dotykaj ące tak Ŝe ludzi młodych i w średnim wieku. Kolejne miejsca powodów wsparcia dla rodzin z opieki społecznej w 2006 roku zajmuj ą: • niepełno ść rodziny - 54 rodzin niepełnych otrzymało pomoc ze strony GOPS. Liczba rodzin niepełnych, które s ą beneficjentami pomocy społecznej utrzymuje si ę w okresie lat 2002 – 2006 na podobnym poziomie (od 32do 42 rodzin). • niepełnosprawno ść - 53 rodzin. W 2002 roku nast ąpił dziesi ęciokrotny wzrost liczby świadczeniobiorców z powodu niepełnosprawno ści (z 8 do 84). W niewielkim stopniu dysfunkcje dotycz ą potrzeby ochrony macierzy ństwa (11 rodzin w 2006 roku) i alkoholizmem (2-3 przypadki rocznie.) W Gminie Lubaczów nie odnotowano problemu bezdomno ści oraz trudno ści w przystosowaniu si ę do Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego w gminie (tylko jeden przypadek w 2004 roku). Powody udzielania pomocy społecznej przez GOPS w Lubaczowie w latach 2001- 2007 przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 11. Powody udzielania pomocy społecznej rodzinom w gminie Lubaczów w 2001- 2007*

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 94 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

POWÓD TRUDNEJ SYTUACJI LICZBA RODZIN KORZYSTAJ ĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ śYCIOWEJ

Lata 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 UBÓSTWO 378 586 645 731 679 690 401

BEZROBOCIE 167 383 622 403 390 382 400

NIEPEŁNOSPRAWNO ŚĆ 8 84 85 38 33 45 53

RODZINANIEPEŁNA 18 42 42 41 32 35 54

DŁUGOTRWAŁACHOROBA 41 56 47 82 61 68 68

RODZINAWIELODZIETNA 62 303 303 79 53 49 73

POTRZEBAOCHRONY 0 53 96 0 25 11 0 MACIERZYNSTWA

BEZRADNOŚĆOPIEK.WYCH. 80 345 342 118 85 84 131

BEZDOMNOŚĆ 0 0 0 0 0 0 0

ALKOHOLIZM 1 1 0 0 0 2 3

TRUD.WPRZYST.DOśYCIAPO 1 0 0 1 0 0 1 OPUSZCZ.ZAKŁADUKARNEGO *jedna rodzina mo Ŝe korzysta ć z pomocy z kilku ró Ŝnych powodów Źródło: O środek Pomocy Społecznej w gminie Lubaczów

Dochody i wydatki bud Ŝetowe Gminy Lubaczów na 2007 r. to: - dochody bud Ŝetowe ogółem - 20.446.038 - wydatki bud Ŝetowe ogółem - 19.460.083. Wydatki na pomoc społeczn ą w bud Ŝet gminy w 2007 roku okre ślono w kwocie 4. 617 267 zł, w tym: - wpływy ze zwrotów dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem lub pobranych w nadmiernej wysoko ści - 5 000 zł; - dotacje celowe otrzymane z bud Ŝetu pa ństwa na realizacj ę zada ń bie Ŝą cych z zakresu administracji rz ądowej oraz innych zada ń zleconych gminie ustawami – 4.157 967 zł - dotacje celowe otrzymane z bud Ŝetu pa ństwa na realizacj ę własnych zada ń bie Ŝą cych gmin - 443 300 zł - wpływy za usługi opieku ńcze - 11 000 zł. Zestawienie wydatków GOPS w Lubaczowie w 2007 roku przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 12. Zestawienie wydatków GOPS Lubaczów w 2007 r. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 95 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Formy pomocy Liczba rodzin Warto ść % ogółu obj ętych udzielonych udzielonych pomoc ą świadcze ń świadcze ń w zł I. ZADANIA ZLECONE OGÓŁEM, w tym: - zasiłki stałe 14 30625 67,03 - specjalistyczne usługi opieku ńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi 2 13020 28,50 - składki zdrowotne 10 2043 4,47 - składki emerytalno-rentowe 0 0

Ogółem: 26 45688 100 II. ZADANIA WŁASNE GMINY OGÓŁEM, w tym: - zasiłki celowe 203 95073 17,18 - zasiłki okresowe 206 275000 49,70 - posiłki 348 143011 25,84 - usługi opieku ńcze 10 40265 7,28 - pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym i bez dochodu i tytułu ubezpieczenia 0 0 - schronienie 0 0 - zasiłek celowy (zdarzenie losowe) 0 0 Ogółem: 767 553349 100 Źródło: O środek Pomocy Społecznej w gminie Lubaczów

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 96 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Tabela 13. Zestawienie wydatków GOPS Lubaczów w latach 2001-2007 Formy pomocy Liczba Warto ść % ogółu rodzin udzielonych udzielonych obj ętych świadcze ń w świadcze ń pomoc ą zł 2001 Zadania zlecone 252 517 721 68,17 Zadania własne gminy 405 241 744 31,83 OGÓŁEM 2001 r. 657 759 465 100

2002 Zadania zlecone 329 690 009 71,06 Zadania własne gminy 406 280 980 28,94 OGÓŁEM 2002 r. 735 970 989 100

2003 Zadania zlecone 241 608 523 67,91 Zadania własne gminy 477 287 524 32,09 OGÓŁEM 2003 r. 718 896 047 100,00 2004 Zadania zlecone 109 154 954 32,36 Zadania własne gminy 655 323 866 67,64 OGÓŁEM 2004 r. 764 478 820 100,00 2005 Zadania zlecone 17 37 000 6,00 Zadania własne gminy 517 579 453 94,00 OGÓŁEM 2005 r. 534 616 453 100,00 2006 Zadania zlecone 15 46 754 7,58 Zadania własne gminy 516 569 997 92,42 OGÓŁEM 2006 r. 531 616 751 100,00 2007 Zadania zlecone 26 45688 7,63 Zadania własne gminy 767 553349 92,37 OGÓŁEM 2007 r. 793 599037 100 Źródło: O środek Pomocy Społecznej w gminie Lubaczów

Analizuj ąc powy Ŝsze zestawienia wydatków lubaczowskiego GOPS w roku 2006 oraz porównanie jego wydatków w latach 2001-2007 mo Ŝna stwierdzi ć: • od 2002 roku widoczny jest spadek wartości udzielanych świadcze ń,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 97 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• na realizacj ę zada ń zleconych i własnych gminy przeznaczył w roku 2006 kwot ę zaledwie o 298 zł wi ększa ni Ŝ w 2005 roku, natomiast w 2007 roku nast ąpił spadek nakładów o 17714 zł, • nakłady na zdania własne były w 2007 roku dwunastokrotnie wi ększe od nakładów na zadania zlecone, • najwi ększe wydatki w 2007 roku zwi ązane były z wypłat ą zasiłków okresowych oraz celowych, • od 2003 roku nast ąpił znaczny spadek wzrost procentowego ogółu udzielonych świadcze ń na zadania własne w stosunku do zada ń zleconych, • od 2005 roku nast ąpił znaczny spadek nakładów na zadania zlecone i ilo ść rodzin obj ętych pomoc ą • stopniowe zwi ększenie ilo ści rodzin obj ętych pomoc ą w ramach zada ń własnych (od 2002 o ponad 100 rodzin). Gminny O środek Pomocy Społecznej w Lubaczowie oprócz form pomocy pieni ęŜ nej oferuje pomoc świadczon ą przez pracowników socjalnych przy dopełnianiu określonych formalno ści, w pozyskiwaniu wiarygodnej informacji, poradnictwie, działaniach wspieraj ących pomy ślny rozwój zarówno osób z jaki ś względów zagro Ŝonych jak i wszystkich członków społeczno ści, np. poprzez poradnie rodzinne. Na usługi pozafinansowe prowadzone przez GOPS, oprócz pracy socjalnej, składaj ą si ę tak Ŝe porady prawne udzielane przez radc ę prawnego zatrudnionego w gminie. Mo Ŝna jednak zaobserwowa ć spadek świadcze ń niepieni ęŜ nych w stosunku do 2006 roku (z 440 do 192) , szczególnie widoczny w liczbie rodzin korzystaj ących z pomocy socjalnej. Tabela 14. Świadczenia niepieni ęŜ ne udzielane przez GOPS Lubaczów latach 2001-2007

Powody udzielenia Liczba rodzin korzystaj ących z pomocy pomocy 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Pomoc w załatwianiu 192 221 298 352 440 192 spraw urz ędowych Praca socjalna 82 110 151 196 223 32 Razem 192 221 298 352 440 192 Źródło: O środek Pomocy Społecznej w gminie Lubaczów . Świadczenia kupowane na zewn ątrz to zlecanie stołówkom szkolnym przygotowywania posiłków, przeznaczanych na do Ŝywianie dzieci – w 2007 roku 348 korzystaj ących z posiłków, kwota wydatkowana na ten cel to ponad 143 ty ś. zł.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 98 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Według danych GOPS Lubaczów (wg stanu na 31 grudnia 2006r.) wynika, Ŝe okres korzystania z pomocy OPS przez rodziny potrzebuj ące (wg stanu na 31 grudnia 2006r.) wynosi: do jednego roku – 690 rodzin powy Ŝej 1 roku – 659 rodzin (bieda długotrwała) powy Ŝej 5 lat - 302 rodzin (bieda chroniczna) Takie zestawienie pokazuje, Ŝe jednym z głównych problemów społecznych w gminie jest chroniczna i długotrwała bieda . Powi ększanie si ę obszaru biedy, ubóstwa, niedostatku to dominuj ące zjawiska w dobie przedłu Ŝaj ącego si ę okresu transformacji w Polsce. Poj ęcia te mo Ŝna stosowa ć zamiennie, mo Ŝna te Ŝ uwa Ŝać je za pewn ą skal ę, gdzie niedostatek to najsłabsza, a bieda – najostrzejsza forma zjawiska. Ubóstwo to stan niedoboru, powoduj ący permanentny brak mo Ŝliwo ści zapewnienia elementarnych potrzeb, co prowadzi do kryzysu, którego rodzina lub jednostka nie s ą w stanie przezwyci ęŜ yć o własnych siłach, bez pomocy z zewn ątrz. Ubóstwo jest zjawiskiem, które trzeba rozpatrywa ć w dwóch aspektach: ekonomicznym i duchowym (Dyczewski, 1993). Człowiek ubogi z jednej strony nie ma co je ść , cz ęsto zagra Ŝa mu utrata miejsca zamieszkania, nie ma si ę w co ubra ć, z drugiej za ś strony pozbawiony jest poczucia bezpiecze ństwa, jest osamotniony, a poprzez brak dost ępu do edukacji ma ograniczon ą mo Ŝliwo ść uczestnictwa w Ŝyciu publicznym, co spycha go na margines Ŝycia społecznego. Ubóstwo mo Ŝe dotkn ąć człowieka z winy jego samego lub mo Ŝe by ć rezultatem działania czynników zewn ętrznych. Mo Ŝna zatem uzna ć je za zawinione wtedy, gdy powoduje je alkoholizm, narkomania b ądź patologiczna niezdolno ść podj ęcia i kontynuowania pracy. O niezawinionym ubóstwie mówi si ę, gdy człowiek otrzymuje tak niskie wynagrodzenie, rent ę lub emerytur ę, Ŝe nie wystarcza mu ona na Ŝycie. W gminie Lubaczów spotykamy dwa typy ubóstwa: • marginalne – wynikaj ące z indywidualnych sytuacji Ŝyciowych (wielodzietno ść , podeszły wiek, pozostawanie w subkulturze ubogich); cz ęsto wynika z braku b ądź niskich kwalifikacjami zawodowych; • masowe – o charakterze strukturalnym, utrwalonym, obejmuj ącym wszystkie gospodarstwa domowe osi ągaj ące dochody nieznacznie wy Ŝsze od minimum socjalnego. Ubóstwo masowe stanowi obecnie jeden z najbardziej pal ących problemów społecznych w Polsce.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 99 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

W przytoczonym podziale warto zwróci ć uwag ę na fakt, Ŝe wielodzietno ść znacz ąco zwi ększa w naszym kraju „ryzyko” na znalezienie si ę w gronie rodzin ubogich i to jeszcze jakoby z własnej „winy”. Fakt ten jest Ŝenuj ący, zwłaszcza w kontek ście alarmuj ących danych demograficznych. Do ubóstwa o charakterze strukturalnym nale Ŝy zaliczy ć sytuacj ę rodzin osób bezrobotnych, którym niewiele brakuje do przekroczenia granicy ubóstwa, zwłaszcza w przypadku bezrobocia o charakterze długotrwałym. Ta grupa społeczna ma du Ŝe szanse powi ększenia istniej ącej ju Ŝ subkultury ubóstwa a to poprzez daleko id ące uzale Ŝnienie si ę od systemu świadcze ń pa ństwowych i innych instytucji. W bied ę popadaj ą w naszym kraju osoby, które do niedawna Ŝyły na dostatecznym, a nawet średnim poziomie i to niezale Ŝnie od stopnia kwalifikacji, walorów osobistych czy te Ŝ uŜyteczno ści dla społecze ństwa (np. piel ęgniarki, nauczyciele). Cz ęsto ta sytuacja ich zaskakuje i nie potrafi ą si ę jej skutecznie przeciwstawi ć. Ubo Ŝenie ludno ści ma skokowy charakter, szeroki zasi ęg i szybkie tempo. Odnosi si ę to zwłaszcza do tych, którzy tracą prac ę i do osób pozostaj ących na ich utrzymaniu. Oprócz GOPS w zakresie integracji społecznej mieszka ńców gminy Lubaczów działaj ą tak Ŝe: • "Caritas" Stacja Opieki Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej, Główn ą jej działalno ści ą jest świadczenie opieki dla osób niepełnosprawnych. Ze sprawozdania za 2007 rok wynika, Ŝe na ten cel przeznaczono 430 tysi ęcy złotych. Poni Ŝej prezentujemy szczegółowy bilans działalno ści Stacji Opieki Caritas w Lubaczowie: - porady z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej - wykonano 12 836 zabiegów, - porady i zabiegi nocne – 230, - porady i zabiegi nocne piel ęgniarki poło Ŝnej – 6280, - porady poło Ŝnej w gabinecie zabiegowym – 1896, - porady z zakresu opieki długoterminowej 3928. Dzi ęki współpracy pomi ędzy Caritas Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej a Carrefourem ta sie ć sklepów przekazała w ramach programu „Skrzydła” 30 tysi ęcy złotych. „Skrzydła” to program długoterminowej pomocy skierowany do dzieci - uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów, którzy z powodu złej sytuacji materialnej w rodzinie wymagaj ą pomocy w formie do Ŝywiania, zakupu wyprawek z artykułami szkolnymi, dofinansowania do wycieczek szkolnych. Programem jest obj ętych obecnie 40 dzieci. Caritas Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej przygotowuje si ę do dystrybucji Ŝywno ści w ramach europejskiej akcji PEAD. Jej celem jest przekazywanie nadwy Ŝek Ŝywno ści dla

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 100 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

najubo Ŝszych mieszka ńców(tak Ŝe gminy Lubaczów). W 2008 roku do wiernych tej diecezji trafi 950 ton darów, o 200 ton wi ęcej ni Ŝ w ubiegłym roku. • Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Lubaczowie. Kształci dzieci i młodzie Ŝ do 21 roku Ŝycia, z ró Ŝnym stopniem upo śledzenia. Z jego usług korzysta 25 dzieci z gminy Lubaczów. • Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenie Sióstr Albertynek w Lubaczowie. Jest prowadzony dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnej intelektualnie do 30 roku Ŝycia. Podobny Dom jest prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia w gminie Wielkie Oczy, obecnie przebywa tam 2 osoby z gminy Lubaczów • Fundacja Pomocy Młodzie Ŝy im. Jana Pawła II "Wzrastanie" Fundacja prowadzi głównie działalno ść opieku ńczo - wychowawcz ą na rzecz dzieci i młodzie Ŝy, w szczególno ści poprzez organizowanie i prowadzenie placówek dla dzieci i młodzie Ŝy, w których świadczona jest wszechstronna pomoc materialna i duchowa. Poza tym Fundacja organizuje dla dzieci i młodzie Ŝy wypoczynek letni i zimowy w formie kolonii, obozów, rajdów, warsztatów i zimowisk, a tak Ŝe opracowuje i realizuje z dzie ćmi i młodzie Ŝą własne programy wychowawcze. Fundacja stara si ę tak Ŝe organizowa ć bezpieczne przej ście z domu dziecka do normalnego Ŝycia poprzez tworzenie mieszka ń chronionych, tworzy schroniska dla bezdomnych kobiet, prowadzi hospicjum, które jest odpowiedzi ą na zapotrzebowanie na tego typu placówk ę w rejonie działania Fundacji.

5.3. Świadczenia rodzinne. Świadczenia rodzinne s ą przewidziane w ustawodawstwie wszystkich pa ństw członkowskich UE i stanowi ą odr ębny dział zabezpieczenia społecznego. Zakres przedmiotowy systemu świadcze ń rodzinnych oraz tryb post ępowania w sprawie ich udzielania reguluje ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228 poz. 2255 z pó źn. zm.). Funkcjonuj ący system obejmuje świadczenia realizowane wcze śniej na podstawie przepisów ustawy o zasiłkach rodzinnych, piel ęgnacyjnych i wychowawczych oraz cz ęść świadcze ń (o charakterze obligatoryjnym skierowanych do rodzin z dzie ćmi ustawy o pomocy społecznej), świadczenia dla wszystkich rodzin niepełnych w miejsce rozwi ąza ń zawartych w ustawie o funduszu alimentacyjnym, kierowanych tylko do cz ęś ci tych rodzin oraz świadczenia zwi ązane z edukacj ą dzieci, w tym w szczególno ści dzieci niepełnosprawnych.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 101 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

5.4. Opieka nad dzieckiem i rodzin ą. Zadania gminy w zakresie wsparcia dzieci i rodzin szczegółowo okre śla „Gminny System Profilaktyki i Opieki Nad Dzieckiem i Rodzin ą na lata 2008 – 2014 ”. Został on zatwierdzony w kwietniu 2008r (Uchwała Nr XVIII/211/2008). Rady Gminy Lubaczów). Wśród wprowadzanych do realizacji zada ń znalazły si ę m.in. - prowadzenie stałego monitoringu warunków i jako ści Ŝycia w rodzinie poprzez wywiady środowiskowe, - dofinansowywanie posiłków dzieciom w czasie trwania nauki oraz doposa Ŝenie dzieci ucz ących si ę w podr ęczniki i przedmioty potrzebne do uczestniczenia w zaj ęciach szkolnych, - organizowanie dzieciom ubogim wypoczynku w czasie wolnym nauki. Konkretne zadania realizowane przez GOPS w obszarze opieki nad dzieckiem i rodzin ą to prowadzenie przez pracowników GOPS stałego monitoringu warunków i jako ści Ŝycia w rodzinie poprzez wywiady środowiskowe. Dofinansowywanie posiłków dzieciom z rodzin o niskich dochodach oraz doposa Ŝenie ich w podr ęczniki i przedmioty potrzebne do uczestniczenia w zaj ęciach szkolnych (wyprawka szkolna. Współpraca gminy ze szkoł ą w organizowaniu zaj ęć sportowo-rekreacyjnych, które maj ą na celu zagospodarowanie czasu wolnego w trakcie wakacji i ferii zimowych. Dane z 2006 roku pokazuj ą, Ŝe potrzebne wsparcie otrzymało 48 rodzin wielodzietnych, 11 przypadków wymagało ochrony macierzy ństwa, lecz najwi ększym problemem jest bezradno ść w sprawach opieku ńczo – wychowawczych, gdzie odnotowano 84 przypadki wymagaj ące pomocy. Rodziny z tym problemem s ą wspierane celowymi i okresowymi zasiłkami. Pracownicy słu Ŝą porad ą, gdzie mo Ŝna znale źć bezpłatn ą pomoc w przypadku uzale Ŝnienia oraz przemocy w rodzinie. W razie potrzeby pracownicy socjalni kieruj ą rodziny niewydolne wychowawczo do poradni psychologiczno-pedagogicznych. Oferuj ą pomoc w zakresie redagowania pism do prokuratury i innych instytucji. W 2007 roku GOPS w Lubaczowie wspomógł 49 rodzin wielodzietnych oraz 35 rodzin niepełnych poprzez wy Ŝej wymienione działania. Systemowe podej ście do rozwi ązywania problemów rodziny powoduje, Ŝe dysfunkcje maj ące w niej miejsce nie s ą traktowane jako izolowane zjawiska dotycz ące pojedynczych osób. St ąd, pomimo wielu ró Ŝnych form pomocy skierowanych bezpo średnio na jednostk ę, podejmuje si ę tak Ŝe prac ę z cał ą rodzin ą, gdy Ŝ zmiany w jej funkcjonowaniu stanowi ą szans ę na to, Ŝe nast ępne pokolenie nie stanie si ę podopiecznymi pomocy społecznej. Dlatego te Ŝ najistotniejsz ą spraw ą jest ochrona i zapewnienie warunków do rozwoju rodziny.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 102 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

5.5. Niepełnosprawni. Liczba osób niepełnosprawnych w Gminie Lubaczów w oparciu o dane Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2002 wynosiła 1 185 osób, w tym 585 kobiet i 600 m ęŜ czyzn . W celu pomocy osobom niepełnosprawnym został utworzony środowiskowy dom, który zapewnia osobom niepełnosprawnym intelektualnie moŜliwo ść rozwoju sprawno ści i umiej ętno ści psychofizycznej poprzez realizowanie programu zaj ęć terapeutycznych. Celem zaj ęć jest zapewnienie adaptacji osób niepełnosprawnych intelektualnie do Ŝycia społecznego. Pracownie i zaj ęcia prowadzone s ą poprzez nauk ę i podtrzymywanie nabytych ju Ŝ umiej ętno ści, rozwijanie samodzielno ści Ŝyciowej, wyzwalanie aktywno ści i kreatywno ści. Takich osób z terenu Gminy Lubaczów korzystaj ących z zaj ęć jest 4. Dla osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawno ści, je Ŝeli ich dochód, jak równie Ŝ dochód na osob ę w rodzinie jest ni Ŝszy od ustawowego kryterium dochodowego, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lubaczów wypłaca zasiłki stałe. Jest to świadczenie pieni ęŜ ne, wypłacane co miesi ąc. Z zasiłków stałych w 2006 roku skorzystało 15 osób niepełnosprawnych. Osoby wymagaj ące stałej opieki oraz zabiegów rehabilitacyjnym korzystaj ą z usług Niepublicznego Zakładu Opieku ńczo-Leczniczego "OSTOJA" w Podemszczy źnie , w gminie Horyniec. Udziela on całodobowych świadcze ń zdrowotnych, które obejmuj ą swoim zakresem leczenie, piel ęgnacj ę i rehabilitacj ę (kinezyterapia, fizjoterapia i inne), które maj ą uko ńczony proces diagnozy, leczenia szpitalnego lub intensywnego leczenia zachowawczego i nie wymagaj ą ju Ŝ hospitalizacji. Zapewnia specjalistyczn ą kadr ę medyczn ą oraz wykwalifikowany personel z zakresu psychologii, terapii zaj ęciowej i rehabilitacji. W Podemszczy źnie znajduj ą si ę najwi ększe w kraju zło Ŝa borowiny. Dodatkowym jest blisko ść o środków uzdrowiskowych w Hory ńcu Zdroju. Du Ŝym wsparciem dla osób niepełnosprawnych słu Ŝy warsztat Terapii Zaj ęciowej prowadzony przez Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Ich Bliskich i Przyjaciół "Nadzieja" w Krowicy Lasowej. Podopieczni warsztatów zaj ęli m.in. I miejsce w Konkursie Plastycznym „ Świ ąteczny Dom” oraz konkursie "Wielkanocny dom", organizowanych ostatnio przez MDK w Lubaczowie.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 103 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

6. RYNEK PRACY I AKTYWNO ŚĆ EKONOMICZNA MIESZKA ŃCÓW.

6.1. Pracuj ący. Gmina Lubaczów jak wi ększo ść gmin sytuuj ących si ę w południowo – wschodnim regionie Polski zalicza si ę do terenów głównie rolniczych, obszar u Ŝytków rolnych wynosi 11,6 ty ś ha czyli ponad 57 % całej powierzchni gminy. Głównym miejscem pracy mieszka ńców s ą ich własne gospodarstwa, najcz ęś ciej wielobran Ŝowe, wielko ści do 5 ha, które stanowi ą ponad 75 % wszystkich gospodarstw. Produkowane dobra s ą skierowane przede wszystkim na zaspokajanie własnych potrzeb konsumpcyjnych. Rolnictwo jako niewystarczaj ące źródło utrzymania, zmusza mieszka ńców do podejmowania działalno ści gospodarczej. To pozytywne zjawisko wzrasta, w grudniu 2007 roku Urz ąd Gminy odnotował 228 podmiotów gospodarczych. Na tle całego powiatu pod tym wzgl ędem gmina Lubaczów klasyfikuje si ę na drugim miejscu, tu Ŝ po mie ście Lubaczów. Tabela 15. Podmioty gospodarki narodowej* zarejestrowane w rejestrze REGON w powiecie lubaczowskim w latach 2004 i 2005 r. Sektor Ogółem publiczny prywatny Gmina / miasto 2004 r. 2005 r. 2004 r. 2005 r. 2004 r. 2005 r.

Cieszanów m. 96 101 6 8 90 93 Cieszanów gm. 150 160 15 14 135 146 Horyniec-Zdrój 193 197 12 13 181 184 Lubaczów m. 925 907 66 67 859 840 Lubaczów gm. 279 279 16 13 263 266 Narol m. 130 134 7 7 123 127 Narol gm. 212 223 10 9 202 214 Oleszyce m. 198 197 20 18 178 179 Oleszyce gm. 107 110 5 5 102 105 Stary Dzików 146 138 12 12 134 126 Wielkie Oczy 94 97 10 10 84 87 Razem 2 530 2 543 179 176 2 351 2 367 * bez osób prowadz ących gospodarstwa indywidualne w rolnictwie Źródło: Publikacja US w Rzeszowie pt. ”Województwo podkarpackie- podregiony, powiaty, gminy 2006”. Według staniu na 31 grudnia 2007 roku działalno ść gospodarcza ł ącznie 228 podmiotów gospodarczych na terenie gminy Lubaczów przedstawia si ę nast ępuj ąco: - bran Ŝa usługowa – 110 podmiotów

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 104 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- handlowo-detaliczna – 95 - produkcyjna - 11 - doradztwo finansowe - 7 - pomoc medyczna - 3 - hotelarstwo i turystyka - 2 Do najwi ększych zakładów funkcjonuj ących na terenie gminy nale Ŝą: 1. Zakład Stolarki Budowlanej Kubiszyn s.c. 2. Zakład Ceramiki Budowlanej Cegielnia Cer Bat Batycki Bolesław. 3. Sekwoja Stolarstwo Meblowe – D ąbków Maria Marczak. 4. Młyn gospodarczy- Prucnal Antoni, Basznia Dolna. 5. Firma Prod. Handlowa Piekarnia Słoneczko – Tkaczyk Tomasz. 6. Zakład Stolarki Drew-Mebel – Nizierski Henryk. Rada Gminy Lubaczów chc ąc rozwija ć sektor prywatny, przyci ągn ąć inwestorów i tym samym poszerza ć rynek pracy zatwierdziła w dniu 04.12.2006 r. uchwał ę dotycz ącą udzielania przedsi ębiorcom wsparcia ułatwiaj ącego nowe inwestycje lub tworzenie nowych miejsc pracy zwi ązanych z now ą inwestycj ą, w postaci zwolnienia z podatku od nieruchomo ści. Dotyczy on nieruchomo ści zwi ązanych z prowadzeniem działalno ści gospodarczej, gruntów, budynków lub ich cz ęś ci, budowli lub ich cz ęś ci stanowi ących nowe inwestycje. Nowa inwestycja mo Ŝe otrzyma ć ulg ę do 3 lat od dnia zako ńczenia inwestycji, za wyj ątkiem inwestycji zwi ązanych z budow ą obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝowej powy Ŝej 1000 m2. Drugi rodzaj okresowej ulgi jest zale Ŝny od ilo ści nowo powstałych miejsc pracy. Je śli utworzono minimum 3 miejsca pracy, zwolnienie z podatku przysługuje na 2 lata. Stworzenie co najmniej 10 miejsc pracy daje ulg ę 3-letni ą. 20 nowo powstałych miejsc pracy uprawnia do 4 lat niepłacenia podatku. Najdłu Ŝszy okres nie opodatkowania wynosi 5 lat i jest mo Ŝliwy przy utworzeniu co najmniej 30 nowych miejsc pracy. 6.2. Bezrobocie. Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegaj ącym na tym, Ŝe cz ęść ludzi zdolnych do pracy i deklaruj ących ch ęć jej podj ęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z ró Ŝnych powodów.3 Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Lubaczowie na koniec marca 2007 r. ogólna stopa bezrobocia w powiecie wynosiła: 20,3%. Na dzie ń 30.04.2007 r. status osób bezrobotnych posiadało 819 osób, w tym 393 kobiety, co stanowiło 47,9 % wszystkich

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 105 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

zarejestrowanych. Liczby te nie odzwierciedlaj ą jednak rzeczywistego bezrobocia na terenie Gminy, poniewa Ŝ cz ęść osób pozostaj ących bez pracy jest wła ścicielami gospodarstw rolnych, które nie zapewniaj ą utrzymania, ale równocze śnie wykluczaj ą mo Ŝliwo ść rejestracji przez Urz ąd Pracy. Bezrobociem dotkni ęci s ą przede wszystkim ludzie młodzi zarówno wiekiem jak i sta Ŝem pracy (w przedziale wiekowym od 25-34 lat), jest to najliczniejsza grupa wiekowa. Drugie miejsce zajmuj ą absolwenci szkół (przede wszystkim szkół zawodowych i podstawowych) - stanowi ą du Ŝy procent w śród bezrobotnych. W przypadku ludzi młodych wiek nie jest jedynym czynnikiem powoduj ącym, Ŝe pozostaj ą bez pracy, wi ąŜe si ę to równie Ŝ z faktem, Ŝe weszli na rynek pracy niedawno i nie posiadaj ą wymaganego przez wi ększo ść pracodawców sta Ŝu pracy i do świadczenia zawodowego. Kobiet bezrobotnych jest znacznie wi ęcej ni Ŝ m ęŜ czyzn (o 60 %). W tym przewa Ŝaj ąca liczba kobiet bezrobotnych jest w wieku produkcyjnym (110 na 166 kobiet ma 25-44 lata). Tabela 16. Wiek osób długotrwale bezrobotnych w Gminie Lubaczów (stan na 30.04.2007)

Wiek osoby bezrobotnej kobiety męŜczyźni ogółem 18 - 24 16 12 28 25 - 34 59 24 83 35 - 44 51 28 79 45 - 54 39 29 68 55 - 59 1 7 8 60 - 64 lata 0 0 0 RAZEM 166 100 266 Źródło: Powiatowy Urz ąd Pracy w Lubaczowie Bezrobotni to w wi ększo ści osoby z wykształceniem zawodowym, najwi ęcej jest w tej grupie krawców, sprzedawców i ślusarzy. Przedstawia to poni Ŝsza tabela. Tabela 17. Bezrobotni według zawodów (stan na koniec 2007) Lp. Nazwa zawodu Liczba osób w tym długotrwale bezrobotnych bezrobotnych 1. Krawiec 344 166 2. Sprzedawca 255 151 3. Ślusarz 225 85 4. Asystent ekonomiczny 152 34 5. Technik rolnik 148 69 6. Technik mechanik 128 30 7. Mechanik samochodowy 127 33 8. Tokarz 115 43

3 Definicja zaczerpni ęta z WIKIPEDII. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 106 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

9. Murarz 94 31 10. Kucharz 75 38 11. Cukiernik 63 35 12. Technik technologii odzieŜy 50 13 13. Piekarz 50 14 Źródło: Raport PUP Lubaczów Najwi ęcej osób długotrwale bezrobotnych posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe (43,6 %) oraz ni Ŝe ni Ŝ gimnazjalne (41,7 %). W grupie osób z najni Ŝszym wykształceniem przewa Ŝaj ą kobiety (zdecydowana przewaga kobiet z wykształceniem zawodowym). Najmniej bezrobotnych ma wykształcenie wy Ŝsze, bo tylko 1%.

Tabela 18. Wykształcenie osób długotrwale bezrobotnych w Gminie Lubaczów (stan na 30.04.2007)

Wykształcenie bezrobotnych kobiety męŜczyźni ogółem Wy Ŝsze 1 2 3 Policealne i średnie zawodowe 20 7 27 Średnie ogólnokształc ące 2 7 9 Zasadnicze zawodowe 83 33 116 Gimnazjum i poni Ŝej 60 51 111 RAZEM 166 100 266 Źródło: Powiatowy Urz ąd Pracy w Lubaczowie

W ko ńcu wrze śnia 2007 r. w województwie podkarpackim odnotowano 75 742 bezrobotnych (w sierpniu 76 295) mieszkaj ących na wsi. Stanowili oni 62,3 % ogółu bezrobotnych. Udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi w poszczególnych powiatach przedstawiony został w poni Ŝszej tabeli. Tabela 19. Bezrobotni zamieszkali na wsi w podziale na powiaty Podkarpacia

LICZBA PROCENTOWY LICZBA BEZROBOTNYCH UDZIAŁ

BEZROBOTNYCH ZAMIESZKAŁYCH ZAMIESZKAŁYCH POWIAT WG STANU NA NA WSI NA WSI W OGÓLNEJ 30. 09. 2007 r. WG STANU NA LICZBIE 30. 09. 2007 r. BEZROBOTNYCH bieszczadzki 1 517 942 62,1 brzozowski 5 420 4 921 90,8 dębicki 7 318 4 542 62,1 jarosławski 8 943 5 565 62,2 jasielski 7 745 5 322 68,7 kolbuszowski 3 617 3 127 86,5 kro śnie ński 4 749 4 250 89,5 leski 2 017 1 624 80,5 le Ŝajski 4 441 3 264 73,5 lubaczowski 4 291 2 702 63,0 ła ńcucki 4 372 3 522 80,6

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 107 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

mielecki 6 318 3 342 52,9 ni Ŝański 4 363 2 724 62,4 przemyski 4 737 4 737 100,0 przeworski 4 525 3 321 73,4 ropczycko - sędziszowski 4 419 3 279 74,2 rzeszowski 8 677 7 404 85,3 sanocki 5 030 2 767 55,0 stalowowolski 4 478 1 787 39,9 strzy Ŝowski 5 524 4 842 87,7 tarnobrzeski 2 676 1 758 65,7 Krosno 1 665 ------Przemy śl 4 845 ------Rzeszów 7 328 ------Tarnobrzeg 2 488 ------województwo 121 503 75 742 62,3% Źródło: Sprawozdanie o rynku pracy MPiPS– 01. Bezrobocie w powiecie lubaczowskim jest nadal bardzo powa Ŝnym problemem ekonomicznym i społecznym, chociaŜ w stosunku do roku 2005 mo Ŝna zanotowa ć znaczn ą popraw ę. Według rejestrów Powiatowego Urz ędu Pracy bezrobocie w roku 2006 zmniejszyło się o 549 osób, co jest w stosunku do mniejszego wzrostu gospodarczego na tym obszarze pozytywnym wynikiem. Bez zmian pozostaje lista zawodów, najliczniej reprezentowanych przez osoby bezrobotne. Najwi ęcej zarejestrowanych jest krawców, sprzedawców, ślusarzy, asystentów ekonomicznych itp. Zawody te, pokrywaj ą się z ofert ą edukacyjną szkół powiatu lubaczowskiego ostatnich lat. Bezrobotni rejestruj ący si ę w Powiatowym Urzędzie Pracy w Lubaczowie w większo ści poprzednio pracowali. Dla 3539 osób bezrobotnych poprzednio pracuj ących miejsce pracy był przede wszystkim sektor usług, a w szczególności: • administracja publiczna • handel hurtowy i detaliczny • przetwórstwo przemysłowe • gospodarstwo domowe zatrudniaj ące pracowników • budownictwo W stosunku do roku 2005 pojawiły się dwie nowe branŜe na rynku pracy, a mianowicie przetwórstwo przemysłowe oraz gospodarstwa zatrudniaj ące pracowników. Charakterystyka sytuacji pozwala stwierdzi ć, Ŝe zatrudnienie dokonuje si ę głównie na czas okre ślony, w zale Ŝno ści od potrzeb i wzmo Ŝonego popytu na towary. Cz ęsto s ą to prace maj ące charakter pomocy społecznej jak w przypadku szeroko rozumianej administracji publicznej,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 108 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

która zatrudnia pracowników w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Oprócz administracji publicznej, pozostałe sektory zgłaszały mniej ofert pracy ni Ŝ zarejestrowanych było osób bezrobotnych z kwalifikacjami adekwatnymi do poszczególnych branŜ. Przeprowadzone raporty pokazuj ą, Ŝe wi ększo ść zawodów czy grup zawodów wyst ępuj ących na rynku pracy powiatu lubaczowskiego to zawody nadwy Ŝkowe, czyli takie w których wyst ępuje przewaga osób poszukuj ących pracy nad dost ępnymi ofertami pracy. Niepokoj ącym zjawiskiem jest dominacja w śród osób zarejestrowanych jako bezrobotne, absolwentów szkół ponadgimnazjalnych powiatu lubaczowskiego. Jest to wynik braku odpowiedniego szkolnictwa zawodowego i technicznego do oczekiwa ń stawianych przez pracodawców na rynku pracy. Według bada ń przeprowadzonych przez Centrum Doradztwa Strategicznego, powiat lubaczowski zajmuje 17 miejsce po śród 21 powiatów pod wzgl ędem adekwatno ści szkół dla rynku pracy. Szkoły kształc ą w sposób niezadowalaj ący zarówno na poziomie teoretycznym jak i praktycznym. Absolwenci nie posiadaj ą aktualnej wiedzy o nowoczesnej produkcji, brak im obeznania z współczesnymi urz ądzeniami u Ŝywanymi w ich zawodzie, znajomo ści współczesnych technik komputerowych. Podsumowuj ąc mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe wysokie bezrobocie w śród absolwentów szkolnictwa zawodowego wynika z: - przestarzałych tre ści i form kształcenia - niedostosowania kierunków kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy - niskiego poziomu wykształcenia na poziomie zawodowym - niskiego poziomu kształcenia na poziomie elementarnym (gramatyka, ortografia, umiej ętno ść formułowania wypowiedzi)4. Rok 2006 jest pierwszym rokiem gdy przeprowadzono badanie zakładów pracy. Pracodawcy powiatu lubaczowskiego zadeklarowali chęć zatrudnienia 761 osób, a zwolnienia 26 osób pracujących. Nie rozwiązany pozostaje problem długotrwałego bezrobocia, czyli osób pozostających bez pracy dłuŜej ni Ŝ 12 miesi ęcy. Długotrwale bezrobotni charakteryzują si ę mniejsz ą aktywno ścią w poszukiwaniu zatrudnienia, mniej chętnie podejmuj ą decyzj ę o zmianie kwalifikacji, częściej decydując się na krótkotrwałe wyjazdy za granic ę. Najwi ęcej miejsc pracy tworzy administracja publiczna (714 stanowisk), drugim obszarem bogatym w oferty pracy to bran Ŝa handlu (232 stanowisk), która charakteryzuje si ę bardzo du Ŝą rotacj ą

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 109 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

pracowników. Du Ŝa cz ęść zgłoszonych ofert pracy ma charakter pracy sezonowej i krótkoterminowej, a takŜe zatrudniania w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych. Dane z Powiatowego Urz ędu Pracy w Lubaczowie z 31 lipca 2007 roku wskazuj ą, Ŝe w gminie Lubaczów było zarejestrowanych 827 bezrobotnych, w tym 422 kobiety. Prawo do zasiłku posiadało tylko 112 osób, z tego zaledwie 38 kobiet.

6.3. Indywidualna aktywno ść ekonomiczna. Transformacja kraju po roku 1989 spowodowała, Ŝe nast ąpiły radykalne zmiany na polu gospodarki. Wielkie zakłady pa ństwowe zapewniaj ące dotychczas wszystkim stanowisko pracy zacz ęły si ę prywatyzowa ć, chc ąc spełni ć wymóg rentowno ści. Polityka pa ństwa prowadziła do zmniejszenia sektora pa ństwowego na rzecz sektora prywatnego. Dawało to mo Ŝliwo ści rozwoju indywidualnej aktywno ści ekonomicznej. Ludzie nauczeni bierno ści, potrzebowali impulsów aktywizuj ących ich do zakładania prywatnych firm. Dzi ęki takim przedsi ęwzi ęciom odrodziła si ę kultura przedsi ębiorczo ści, sztuka samodzielnego rozwi ązywania problemów ekonomicznych, zrozumienia i poparcia dla małego i średniego biznesu. Działania przedsi ębiorców na rynku lubaczowskim mo Ŝna podzieli ć na trzy główne obszary. Najwi ększy z nich to obszar handlu zajmuj ący 37 %, na który składaj ą si ę sklepy spo Ŝywczo- przemysłowe oraz usługi naprawcze. Ze wzgl ędu na tereny posiadaj ące bogate zasoby le śne oraz warunki klimatyczne sprzyjaj ące uprawie ro ślin, dobrze rozwin ął si ę przemysł drzewny oraz przetwórstwo rolno- spo Ŝywcze, stanowi ący w sumie 19 % podmiotów gospodarczych. Wi ększe o środki sektora drzewnego to Zakład Stolarki Budowlanej K. Kubiszyn w Lisich Jamach, Zakład Produkcji mebli „Sekwoja” w D ąbkowie. Trzeci ą, wyró Ŝniaj ącą si ę dziedzin ą jest budownictwo- stanowi ące 17% wszelkiej aktywno ści gospodarczej. Wynika to po cz ęś ci z zasobów naturalnych gminy, bogatej w surowce ilaste, wykorzystywane w wytwarzaniu ceramiki budowlanej, której głównym producentem jest Zakład Ceramiki Budowlanej Cegielnia „Cer-Bat” s.c. w Baszni Dolnej.

6.4 Pomoc osobom bezrobotnym. Rozwi ązywania prawno-instytucjonalne w sferze zatrudnienia okre śla ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zasadniczym celem polityki rynku

4 Źródło danych jest Raport z bada ń pracodawców - WUP Rzeszów. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 110 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

pracy jest modernizacja rynku pracy oraz stworzenie warunków sprzyjaj ących wi ększej mobilno ści zawodowej, w celu lepszego przystosowania zasobów ludzkich do zmieniaj ących si ę potrzeb rynku. W walce z bezrobociem niezb ędne jest integrowanie działa ń rz ądu, samorz ądów i samych osób bezrobotnych. Powiatowy Urz ąd Pracy w Lubaczowie oferuje pomoc osobom bezrobotnym w zakresie doradztwa zawodowego, szkole ń dla absolwentów i osób do 25 roku Ŝycia. Inne propozycje dla osób bezrobotnych to: - dofinansowanie kosztów egzaminu / kosztów uzyskania licencji - współfinansowanie kosztów studiów podyplomowych - sta Ŝ - przygotowanie do wykonywania zawodu - dotacje na rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej - zwrot kosztów przejazdu - zwrot kosztów zakwaterowania - zwrot kosztów opieki nad dzieckiem - szkolenia bezrobotnych i poszukuj ących pracy - po Ŝyczka na sfinansowanie kosztów szkolenia - stypendium z tytułu podj ęcia dalszej nauki - dodatek aktywizacyjny - nauka nowego zawodu/ przekwalifikowanie - zatrudnienie w ramach robót publicznych. W 2007 roku na szkolenia podnosz ące kwalifikacje zawodowe, kursy zmieniaj ące zawód skierowano 51 osób z gminy Lubaczów. Po ich odbyciu 32 osoby podj ęło prace lub rozpocz ęło działalno ść gospodarcz ą. Przygotowanie w zakresu rozpocz ęcia własnej działalno ści gospodarczej otrzymało 8 osób, które po jego zako ńczeniu zało Ŝyło własn ą firm ę. Bezrobotni dostali tak Ŝe jednorazowe środki finansowe, umo Ŝliwiaj ące podj ęcie pracy na własny rachunek.

7. BEZPIECZE ŃSTWO PUBLICZNE I PATOLOGIE SPOŁECZNE.

7.1. Przest ępczo ść . Zjawiska społecznie patologiczne dotycz ą wszelkich zachowa ń jednostek i grup, niezgodnych z warto ściami powszechnie uznawanymi w danym kr ęgu kulturowym i działaj ących destruktywnie na zbiorowo ść społeczn ą. Nad bezpiecze ństwem i ładem społecznym w gminie Lubaczów czuwa dwóch dzielnicowych. Najwi ększe zagro Ŝenie stanowi ą nietrze źwi

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 111 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

kierowcy. W 2005 roku wykryto ich 60, a w 2007 ju Ŝ 71. Drugim pod wzgl ędem cz ęsto ści rodzajem zagro Ŝenia bezpiecze ństwa, który w du Ŝym stopniu ma zwi ązek z nadu Ŝywaniem alkoholu przez kieruj ących pojazdami, s ą wypadki i kolizje drogowe (ponad 30 w okresie ostatnich dwóch lat). Pojawiaj ą si ę tak Ŝe kradzie Ŝe z włamaniami, pobicia oraz zjawisko przemocy w rodzinie. Zestawienie czynów przest ępczych dokonywanych na terenie gminy przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 20. Przest ępczo ść w gminie Lubaczów w latach 2005-2006

Wyszczególnienie 2005 2006 % wzrostu w latach* 2005-2006 Kradzie Ŝ cudzej 9 11 +11 Kradzierzeczy Ŝ z włamaniem 5 4 -20 Przest ępstwa 0 0 0 KradzierozbójniczeŜe pojazdów 0 0 0 Bójki i pobicia 4 1 -75 Przest ępstwa gospod. 4 4 0 Nietrze źwi kieruj ący 60 71 +18,3 Kolizje drogowe 35 33 -5,71 Wypadki drogowe 5 2 -60 Przemoc w rodzinie 7 5 -28,6 Uszkodzenie ciała 1 2 +100 Uchylanie si ę od 1 - -100 Uszkodzenie mienia 4 2 -50 Paserstwo 3 - -300 Gro źba karalna 4 5 +25 Przywłaszczenie 4 - -400 Narkotykimienia 1 1 0 Kradzie Ŝ drzewa 16 20 + 25 Zabójstwo 0 2 +200 Gwałt 0 1 +100 Źródło: Dane Komisariatu Policji w Lubaczowie Jak wynika z danych lubaczowskiej Policji na terenie gminy wyst ępuje zjawisko przemocy w rodzinie (5-7 przypadków oficjalnie zgłaszanych przypadków rocznie). W przypadkach tych stosowane s ą procedury interwencji “Niebieskiej Karty”. Procedura i dokumentacja pozwalaj ą mi ędzy innymi na opracowanie planu pomocy członkom rodziny (dorosłym i dzieciom) oraz podj ęciu działa ń interwencyjnych. Jednak z cał ą pewno ści ą nie wszyscy cierpi ący z powodu przemocy domowej (głównie kobiety) oficjalnie zgłaszaj ą te przest ępstwa policji. Konieczne jest wi ęc podj ęcie systemowych i międzyinstytucjonalnych działa ń m.in. z zakresu: 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 112 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- pomocy ofiarom przemocy w rodzinie (opieka medyczna, pomoc psychologiczna i terapeutyczna, prawna i materialna), - skierowania sprawców przemocy w rodzinie na leczenie, zapewnienie im pomocy psychologicznej oraz praca socjalna z nimi, - podnoszenia kompetencji do udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie w śród: pracowników socjalnych, nauczycieli, pedagogów szkolnych, lekarzy, piel ęgniarek, funkcjonariuszy Policji, członków Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, - przygotowania i realizacji programów pomocowych i interwencyjnych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, - prowadzenia działalno ści informacyjno-edukacyjnej o problemie przemocy w rodzinie przez szkoły, o środek pomocy społecznej, o środek zdrowia, Ko ściół oraz inne instytucje i organizacje społeczne. Działania powy Ŝsze znalazły si ę w śród zada ń, obj ętych realizacj ą w ramach niniejszej strategii. W zakresie zapewnienia bezpiecze ństwa publicznego działaj ą tak Ŝe jednostki OSP. Funkcjonuj ą one w oparciu o przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo Ŝarowej oraz w oparciu o Prawo o stowarzyszeniach. Szczegółowe zadania i organizacj ę OSP okre ślone s ą statutem. Jednostki OSP działaj ące na terenie Gminy Lubaczów, skupiaj ą ł ącznie 290 członków. Mo Ŝna zauwa Ŝyć wzrost liczby członków honorowych i Młodzie Ŝowych Dru Ŝyn Po Ŝarniczych, spada natomiast liczba członków czynnych. Dwie jednostki (Basznia Dolna i Krowica Hołodowska) działaj ą w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego. Terenem ich działania jest powiat Lubaczowski. Na wezwanie Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej uczestnicz ą w działaniach ratowniczo - ga śniczych. KSRG jest to zespół przedsi ęwzi ęć organizacyjnych, szkoleniowych, materiałowo-technicznych i finansowych, obejmuj ących prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie po Ŝarów, kl ęsk Ŝywiołowych, miejscowych zagro Ŝeń oraz skupiaj ący w uporz ądkowanej wewn ętrznie strukturze jednostki ochrony przeciwpo Ŝarowej w celu ratowania Ŝycia, zdrowia, mienia i środowiska. KSRG stanowi integraln ą cz ęść systemu bezpiecze ństwa wewn ętrznego kraju. OSP Basznia Dolna posiada 3 samochody po Ŝarnicze, tj. Jelcz, Star, śuk, wyposa Ŝona jest w radiostacje, 3 motopompy oraz inny sprz ęt potrzebny do działa ń ratowniczo - ga śniczych. OSP Krowica Hołodowska posiada samochód "Star" wyposa Ŝony w radiostacj ę, 3 motopompy. W obu jednostkach jest zamontowany system selektywnego alarmowania. Wyposa Ŝenie pozostałych jednostek OSP w gminie Lubaczów to: - OSP Młodów samochód " śuk", 3 motopompy, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 113 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- OSP Zału Ŝe samochód " śuk", 2 motopompy, - OSP Lisie Jamy samochód " śuk", 1 motopompa, - OSP Szczutków samochód " śuk", 1 motopompa, - OSP Basznia Górna samochód " śuk", 1 motopompa, - OSP Krowica Lasowa, 1 motopompa Siedem jednostek posiada odpowiednie remizy, w dwóch trwaj ą prace inwestycyjne tj. w Krowicy Lasowej budowana jest remizo-świetlica a w Krowicy Hołodowskiej drugi boks gara Ŝowy. Koszty wyposa Ŝenia, utrzymania, wyszkolenia, zapewnienia gotowo ści bojowej, umundurowania, ubezpieczenia, okresowych bada ń lekarskich jednostek OSP ponosi gmina. Bud Ŝet pa ństwa uczestniczy w kosztach funkcjonowania jednostek OSP wł ączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo - Ga śniczego. Główne zagro Ŝenia bezpiecze ństwa (w ramach kompetencji OSP w gminie Lubaczów): Rodzaj Obszary i obiekty szczególnie Uwagi zdarze ń niebezpieczne Obszary le śne Nadle śnictwa Lubaczów Obiekty: 1. Po Ŝary Stacje paliw - ETYLINA, ON, LPG. Szpital Powiatowy w Lubaczowie,, Gazoci ąg przesyłowy Ratownictwo techniczne: drogi krajowe: 865,866,868, 867, komunikacja 2. drogi powiatowe, drogi gminne pozostałe linia kolejowa niezelektryfikowana: Munina – Beł Ŝec

drogi krajowe:865,866,868,867 Ratownictwo chemiczne linia kolejowa transport 3. Spółdzielnia Mleczarska w Lubaczowie źródła stałe Tłocznia Gazu w Szczutkowie

Kopalnia Siarki w Baszni Dolnej Ratownictwo ekologiczne rzeki: Sołotwa, Lubaczówka, Brusienka, Wirowa cieki wodne Tłocznia Gazu w Szczutkowie 4. pozostałe Spółdzielnia Mleczarska w Lubaczowie Kopalnia Siarki w Baszni Dolnej obszar gminy Lubaczowa poło Ŝony nad rzekami: 5. Powodziowe Lubaczówka i Sołotwa

W Gminie Lubaczów został powołany Gminny Zespół Reagowania . Zespół stanowi organ opiniodawczy - doradczy Wójta w zakresie zapobiegania skutkom kl ęski Ŝywiołowej. Do zada ń Zespołu nale Ŝy w szczególno ści: • monitorowanie wyst ępuj ących kl ęsk Ŝywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji, • realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu kl ęski Ŝywiołowej, • opracowanie i aktualizowanie planów reagowania kryzysowego, • przygotowanie warunków umo Ŝliwiaj ących koordynacj ę pomocy humanitarnej, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 114 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• realizowanie polityki informacyjnej zwi ązanej ze stanem kl ęski Ŝywiołowej. • W skład Zespołu wchodz ą: Szef Zespołu, Zast ępca Szefa Zespołu, Grupy robocze stałe (grupa planowania cywilnego i grupa monitorowania, prognoz i analiz) oraz Grupy robocze czasowe (grupa operacji i organizacji działa ń, grupa zabezpieczenia logistycznego, grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno – bytowej.

7.2. Uzale Ŝnienia Z przeprowadzonych w 2005 roku w województwie Podkarpackim bada ń wynika, Ŝe przynajmniej raz w ci ągu ostatniego roku alkohol piło 80% mieszka ńców woj. podkarpackiego, podczas gdy dla ogółu Polaków odsetek ten wynosi 84 %. W śród mieszka ńców Podkarpacia najwi ęcej zwolenników ma piwo (62%), ale tylko nieco mniej wódka (60%) oraz wino (56%). Analiza danych wskazuje, Ŝe najcz ęś ciej spo Ŝywanym alkoholem jest piwo (przeci ętnie 49 razy do roku, a zatem średnio prawie raz na tydzie ń), prawie dwukrotnie rzadziej pita jest wódka ( średnio 30 razy do roku, czyli nieco cz ęś ciej niŜ raz na dwa tygodnie), a najrzadziej – wino ( średnio 15 razy w ci ągu roku). Mieszka ńcy woj. podkarpackiego cz ęś ciej ni Ŝ przeci ętni Polacy pij ą nielegalnie produkowany alkohol. Zarówno w śród mieszka ńców Podkarpacia, jak i całej Polski, im wy Ŝszy jest poziom spo Ŝycia alkoholu, tym mniej taki stan jest powszechny: podczas gdy wypijanie 1,2 litra czystego alkoholu w ci ągu roku zadeklarowało 43 % respondentów ( w Polsce 35%), to do najwi ększej ilo ści (ponad 12 litrów) przyznał si ę co dwudziesty respondent w badaniu podkarpackim oraz co dziesi ąty ankietowany w edycji ogólnopolskiej. Zarówno ilość abstynentów na Podkarpaciu, jak i liczba osób pij ących stosunkowo niedu Ŝe ilo ści alkoholu jest wyra źnie wi ększa ni Ŝ przeci ętnie w kraju (abstynenci stanowi ą 20% wobec 18% w Polsce, osoby pij ące do 1,2 litra czystego alkoholu rocznie – 43% wobec 35% w Polsce). W Gminie Lubaczów tak Ŝe wyst ępuje problem nadu Ŝywania oraz uzale Ŝnienia od alkoholu . W 2006 roku GOPS udzielił wsparcia 2 rodzinom, dotkni ętych problemem alkoholowym. Zjawisko to ujawnia si ę tak Ŝe w rejestrze policji, który w 2006 roku odnotował 71 przypadków prowadzenia pojazdów mechanicznych pod wpływem alkoholu. Powy Ŝsze dane liczbowe nie oddaj ą rzeczywistej skali wyst ępowania zjawiska uzale Ŝnienia od alkoholu wśród mieszka ńców gminy. Skala problem uzale Ŝnienia od alkoholu jest trudna do zdiagnozowania (problem jest cz ęsto lekcewa Ŝony, cz ęsto towarzyszy mu pewnego rodzaju akceptacja społeczna). Z drugiej strony problem ten jest trudny do rozwi ązania, bo źródłem, jak i jego skutkiem s ą inne problemy społeczne (np. bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawno ść , konflikty rodzinne). Z danych Gminnej Komisji Przeciwdziałania Alkoholizmowi wynika, Ŝe 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 115 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

w wi ększo ści problem nadu Ŝywania alkoholu dotyczy m ęŜ czyzn. Ale pracownicy socjalni GOPS-u zauwa Ŝaj ą, Ŝe problem ten zaczyna dotyczy ć tak Ŝe kobiet, w tym młodych matek. Dane świadcz ą tak Ŝe o obni Ŝaj ącym si ę wieku inicjacji alkoholowej w śród młodzie Ŝy. Dyrektorzy szkół nie zgłaszali przypadków obecno ści uczniów pod wpływem alkoholu na lekcjach, ale policja odnotowuj ą przypadki spo Ŝywania alkoholu przez młodzie Ŝ w miejscach publicznych i podczas imprez. Województwo podkarpackie wg raportu Krajowego biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii z 2005 roku ma jeden z najni Ŝszych wska źników występowania narkomanii. Średnio 9,8% badanych przyznaje si ę do palenia marihuany, około 7,0% stosuje środki uspokajaj ące, 6,0% środki wziewne, 4,8% inne. A Ŝ 75% mieszka ńców województwa podkarpackiego deklaruje, Ŝe nie u Ŝywa Ŝadnych środków odurzaj ących i psychotropowych. Tylko 1,2% osób badanych przyznaje, Ŝe środki takie przyjmuje bardzo cz ęsto (kilka razy w tygodniu). Niestety narkomania jako zjawisko społeczne staje si ę problemem społecznym, gdy Ŝ obejmuje swym zasi ęgiem około 15,0% badanej populacji, a wiek inicjacji zaczyna si ę w okresie najwi ększego nasilania si ę postaw nonkonformistycznych i buntowniczych młodzie Ŝy. Przekłada si ę to równie Ŝ na postawy wobec osób przyjmuj ących nielegalne substancje psychoaktywne. A Ŝ 53,3% osób w narkomanie widzi osob ę zbuntowan ą, 52,1 % chor ą i 18,5 % bez charakteru. Dyskoteki (45,6%), szkoła (23,7%) i środowisko rówie śnicze (21,8%) to najcz ęś ciej wymieniane miejsca dystrybucji narkotyków. Nara Ŝenie osób na propozycje u Ŝywania substancji psychoaktywnych, s ą niezale Ŝne od płci. Zarówno chłopcy jaki i dziewcz ęta spotykaj ą si ę z podobn ą ilo ści ą „ofert”. Łatwy dost ęp do narkotyków maj ą zarówno mieszka ńcy miast jak i wsi. Z danych przekazanych przez policj ę wynika, Ŝe zarówno w 2005 jak i 2006 roku odnotowano jednostkowy przypadek zjawiska narkomanii. Dane te świadcz ą o pojawieniu si ę zjawiska narkomanii, które je śli zostanie zbagatelizowane mo Ŝe sta ć si ę ogniskiem uzale Ŝnienia i patologii.

7.3. Działania profilaktyczne. Gmina Lubaczów, zgodnie z nało Ŝonym ustawowo obowi ązkiem, prowadzi działania profilaktyczne z przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii. Szczegółowe działania s ą zawarte w Gminnym Programie Przeciwdziałania Alkoholizmowi oraz Gminnym Programie Przeciwdziałania Narkomanii. W roku 2007 realizowano działania z zakresu:

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 116 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- prowadzenia profilaktycznej działalno ści informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwi ązywania problemów narkomanii.

- promowania alternatywnych dla uzale Ŝnie ń form sp ędzania wolnego czasu poprzez organizowanie zaj ęć sportowych. - organizowania profilaktycznej imprezy promuj ącej zdrowy i trze źwy styl Ŝycia. W 2005 roku Gmina Lubaczów zainaugurowała udział w kampanii „Zachowaj Trze źwy Umysł". W kampanii wzi ęło udział 6 szkół podstawowych i 3 gimnazja, w których uczy si ę ł ącznie 1319 dzieci i młodzie Ŝy. Na poziomie gminnym koordynacj ę kampanii obj ął koordynator Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Lubaczowie, za ś w poszczególnych szkołach, dyrektorzy wyznaczyli nauczycieli, którzy obj ęli merytoryczn ą opiek ę nad realizacj ą zada ń. Ustalone zostały nast ępuj ące cele udziału w kampanii: - wzmocnienie pozytywnych zachowa ń, - promocja zdrowego stylu Ŝycia, - kształtowanie postaw Ŝyciowych wolnych od nałogów, gotowo ść do radzenia sobie z trudno ściami wieku młodzie ńczego, - wyrobienie świadomo ści, Ŝe Ŝycie bez środków uzale Ŝniaj ących jest pełniejsze i bardziej warto ściowe, - integracja społeczno ści lokalnej. W bud Ŝecie gminy na 2008 rok wysoko ść dochodów z tytułu wydawania zezwole ń na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych ustalono na kwot ę 59.000 zł. Wydatki z bud Ŝetu na realizacj ę zada ń uj ętych w Programie Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych to kwota 54.000 zł oraz w Gminnym Programie Przeciwdziałania Narkomanii - 5.000 zł. Zadania wynikaj ące z Programu Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych dofinansowano tak Ŝe kwot ą 3.000 zł, z tego na: - promowanie alternatywnych dla uzale Ŝnie ń form sp ędzania wolnego czasu poprzez organizowanie zaj ęć sportowych – 2.000 zł - zorganizowanie profilaktycznej imprezy promocyjnej zdrowy i trze źwy styl Ŝycia (festyn) – 1.000 zł Zadania wynikaj ące z Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dofinansowano w kwocie 1.500 zł na prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwi ązywania problemów narkomanii.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 117 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Programy profilaktyczne prowadz ą we własnym zakresie tak Ŝe szkoły, funkcjonuj ące na ternie gminy. W bud Ŝecie gminy na 2008 rok ustalono tak Ŝe dotacj ę celow ą na zadania realizowane na podstawie porozumie ń między gminami dla Gminy Miejskiej w Przemy ślu na zadanie Przeciwdziałanie alkoholizmowi – wsparcie Izby Wytrze źwie ń w śurawicy w kwocie 2.500 zł. Rady Gminy Lubaczów Uchwał ą Nr XV/161/2008 z dnia 8 lutego 2008 r. przyj ęła Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii na 2008 rok. Program ten zakłada m.in. zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale Ŝnionych i osób zagro Ŝonych uzale Ŝnieniem od alkoholu i narkotyków poprzez: - udzielanie rodzinom, w których wyst ępuj ą problemy alkoholowe i narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególno ści ochrony przed przemoc ą w rodzinie. - prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwi ązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególno ści dla dzieci i młodzie Ŝy, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zaj ęć sportowych, a tak Ŝe działa ń na rzecz do Ŝywiania dzieci uczestnicz ących w pozalekcyjnych programach opieku ńczo- wychowawczych i socjoterapeutycznych. - wspomaganie działalno ści instytucji, stowarzysze ń i osób fizycznych, słu Ŝących rozwi ązywaniu problemów alkoholowych. - podejmowanie interwencji w zwi ązku z naruszeniem przepisów dotycz ących reklamy i promocji napojów alkoholowych ( art. 131 ustawy o wychowaniu w trze źwo ści i przeciwdziałaniu alkoholizmowi), zakazu sprzeda Ŝy i podawania napojów alkoholowych (art.15 ustawy) oraz wyst ępowanie przed s ądem w charakterze oskar Ŝyciela publicznego. W programie wskazano nast ępuj ących partnerów Gminy w realizacji Gminnego Programu : - Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, - Gminny O środek Pomocy Społecznej, - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, - Podstawowa Opieka Zdrowotna, - Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, - Policja, - S ąd Rejonowy, - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, - Szkoły, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 118 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- organizacje pozarz ądowe, - lokalne media

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 119 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

8. Organizacje pozarz ądowe.

Organizacje pozarz ądowe dysponuj ą wielkim potencjałem aktywno ści w działaniach na rzecz społecze ństwa. Rola NGO nie ogranicza si ę tylko do realizowania projektów, których beneficjentami s ą grupy wykluczonych lub zagro Ŝonych wykluczeniem. Organizacje społeczne mog ą wnosi ć w partnerstwie z samorz ądem lokalnym: - własne inicjatywy na rzecz rozwi ązywania problemów społecznych (pomysły na projekty oraz wnioski o dotacje np. PO KL), - zasoby kadrowe – trenerów, ekspertów i konsultantów oraz realizatorów projektów z zakresu usług społecznych, - indywidualizacj ę działa ń wobec klientów, dopasowanie narz ędzi do konkretnych grup i ich potrzeb, - wysok ą jako ść usług, przy jednoczesnym ograniczeniu wydatków po średnich, - monitorowanie sytuacji beneficjentów w dłu Ŝszym okresie czasowym, - zastosowanie metod aktywizuj ących beneficjentów pomocy społecznej tak, by sami sobie zaczynali dawa ć rad ę z problemami społecznymi oraz wyzwaniami rynku pracy. Sektor organizacji pozarz ądowych uczestniczy ponadto jako reprezentant lub rzecznik grup społecznych, w rozpoznawaniu potrzeb i kreowaniu polityki społecznej, a tak Ŝe w recenzowaniu działalno ści administracji publicznej. Sektor organizacji pozarz ądowych na terenie Gminy Lubaczów tworz ą: - Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych Gminy Lubaczów, - Ludowe Kluby Sportowe (działaj ące jako Stowarzyszenia Kultury Fizycznej), - Uczniowskie Kluby Sportowe (działaj ące w formie stowarzysze ń), - Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne (działaj ące w formie stowarzysze ń), - Koła Gospody ń Wiejskich, zrzeszone w Stowarzyszeniu KGW Gminy Lubaczów Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych Gminy Lubaczów jest bardzo młod ą organizacj ą pozarz ądow ą. Zostało zarejestrowane w marcu 2007 r. Celem stowarzyszenia jest podejmowanie społecznie u Ŝytecznych inicjatyw i wielokierunkowych działa ń słu Ŝą cych m. in: • realizowaniu działa ń na rzecz profilaktyki i rozwi ązywania problemów społecznych; • wspieraniu rozwoju kultury, sportu i turystyki w regionie; • promowaniu inicjatyw społeczno-gospodarczych wspieraj ących walk ę z bezrobociem; • restrukturyzacji rynku pracy m. in. poprzez: wspieranie i promocj ę przedsi ębiorczo ści, • współpracy z instytucjami o światy i edukacji,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 120 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• inicjowaniu współpracy z samorz ądem lokalnym, • podejmowaniu działania na rzecz wdra Ŝania nowych technologii i informatyzacji wsi, wspieranie osób bezrobotnych w poznaniu rynku pracy, nabyciu umiej ętno ści, poszukiwania pracy, przekwalifikowaniu si ę lub podnoszeniu kwalifikacji w znalezieniu pracy, integracj ę ludzi zajmuj ących si ę problematyk ą walki z bezrobociem, rozwojem małej przedsi ębiorczo ści oraz tworzeniem nowoczesnych metod i mechanizmów funkcjonowania rynku pracy, • podejmowanie działa ń na rzecz osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, w tym osób niepełnosprawnych. Na terenie Gminy Lubaczów aktywn ą działalno ść prowadz ą równie Ŝ Koła Gospody ń Wiejskich. Jest ich ł ącznie 9 i działaj ą w miejscowo ściach: Bałaje, Basznia Dolna, Basznia Górna, Budomierz, Krowica Sama, Lisie Jamy, Młodów, Wólka Krowicka, Zału Ŝe. Wszystkie Koła s ą zrzeszone w zwi ązku Kół Gospody ń Wiejskich Ziemi Lubaczowskiej. Działalno ść Kół Gospody ń Wiejskich oparta jest na u świetnianiu lokalnych i ponadlokalnych uroczysto ści patriotyczno - religijnych i imprez okoliczno ściowych. Aktywnie uczestnicz ą w kultywowaniu lokalnych tradycji i obyczajów. Dbaj ą, aby nie zostały zapomniane oryginalne, regionalne potrawy wytwarzane w gospodarstwach wiejskich, charakterystyczne dla gminy Lubaczów. Anga Ŝuj ą si ę w wykonanie oraz prezentacj ę r ękodzieła artystycznego opartego na wzorach tradycyjnych. Współuczestnicz ą w przygotowaniu uroczysto ści patriotycznych i kulturalnych w swoim środowisku. Promuj ą i popularyzuj ą zwyczaje i obyczaje na zewn ątrz. Problemy, dotycz ące aktywno ści społecznej, działalno ści organizacji pozarz ądowych, zasobów technicznych i kadrowych organizacji itp. , które zdiagnozowano w wyniku zogniskowanych wywiadów z przedstawicielami lokalnych NGO to m.in.: - mała aktywno ść obywatelska i społeczna mieszka ńców gminy, - mała ilo ść organizacji społecznych, które mog ą by ć partnerem samorz ądu w realizacji zada ń publicznych, - niska świadomo ść mieszka ńców o mo Ŝliwo ściach zaanga Ŝowania si ę w działalno ść społeczn ą i wolontariat, - brak lokalnej organizacji po Ŝytku publicznego – niewykorzystanie mo Ŝliwo ści przekazania 1 % podatku mieszka ńców gminy, - w ąski zakres działalno ści funkcjonuj ących organizacji – głównie sport,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 121 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- niewystarczaj ące zaanga Ŝowanie organizacji w pomoc społeczn ą, rozwój kultury, edukacji, ochron ę i profilaktyk ę zdrowia, - organizacje maj ą niedostateczne zasoby kadrowe – zdecydowana wi ększo ść nie ma ani jednego pracownika etatowego, swoj ą działalno ść opieraj ą na wolontariacie członków organizacji, nieliczne zatrudniaj ą pracownika na umowy cywilno-prawne w ramach realizowanych projektów, - brak jest promocji idei wolontariatu np. w śród młodzie Ŝy, - zdecydowana wi ększo ść organizacji nie ma własnych lokali, podstawowego wyposa Ŝenia (komputer, telefon) – brak jest w gminie miejsca (lokalu), które byłoby oddane do wył ącznej dyspozycji organizacji – centrum NGO, - wi ększo ść organizacji nie jest merytorycznie i praktycznie przygotowana do pozyskiwania środków zewn ętrznych oraz realizacji i zarz ądzania i projektami. Problemy dotycz ące relacji i wi ęzi społecznych zwi ązane s ą z nast ępuj ącymi wynikami bada ń ankietowych, których respondentami byli mieszka ńcy gminy: - ponad połowa uczestników badania uwa Ŝa, Ŝe współmieszka ńcy s ą raczej nie Ŝyczliwi lub zawistni, tylko co czwarty uczestnik badania ankietowego uwa Ŝa, Ŝe wi ększo ść mieszka ńców gminy jest Ŝyczliwa, - tylko co pi ąty pytany jest zdania, Ŝe podejmowane s ą wspólne działania na rzecz rozwi ązywania wa Ŝnych problemów społecznych. - co pi ąty respondent uwa Ŝa, Ŝe o jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy decyduj ą układy i znajomo ści. Taki rozkład odpowiedzi ma drugie miejsce pod wzgl ędem cz ęsto ści wskaza ń. Bior ąc pod uwag ę odpowiedzi na pytanie, dotyczące oceny działalno ści władz lokalnych mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe wskazanie na układy i znajomo ści nie ma zwi ązku z brakiem zaufania do lokalnych władz samorz ądowych. Blisko połowa respondentów ocenia samorz ąd lokalny dobrze lub bardzo dobrze, a 43,6 % średnio (szczegółowy opis w rozdziale dotycz ącym bada ń ankietowych). Taki rozkład wskaza ń na „układy i znajomo ści” świadczy o raczej o niskim poziomie wi ęzi społecznych i zaufania społecznego . Przed władzami gminy, ale tak Ŝe instytucjami (kulturalnymi, o światowymi), organizacjami pozarz ądowymi, Ko ściołem stoi powa Ŝne wyzwanie poprawy relacji społecznych. Jest to niew ątpliwie proces długotrwały i wymagaj ący współpracy mi ędzysektorowej. W ramach tego procesu konieczna b ędzie realizacja programów aktywizacji społeczno ści lokalnych np. grup s ąsiedzkich wokół istotnych dla nich problemów. Odbudowie relacji społecznych, lokalnego patriotyzmu i poczucia zwi ązku z „mał ą ojczyzn ą”, wspólnych wi ęzi historycznych, kulturowych, regionalnych itp. słu Ŝyć mog ą m.in. cykliczne imprezy integruj ące mieszka ńców, parafialne 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 122 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

festyny, turnieje KGW i OSP, turnieje mi ędzy sołectwami, gminne imprezy i akcje dobroczynne, wspólne wyjazdy (wycieczki, pielgrzymki itp.), wymiana mi ędzynarodowa, konkursy promuj ące mieszka ńców gminy (np. najlepszych społeczników, liderów lokalnych, nauczycieli, urz ędników, sportowców), których podstawowym celem b ędzie poprawa relacji i budowa wi ęzi. W gminie realizowane s ą ju Ŝ inicjatywy, słu Ŝą ce transparentno ści działa ń samorz ądu. Stowarzyszenie Lepsza Integracja Dla Energicznego Rozwoju Lider oraz Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno – Gospodarczych Gminy Lubaczów zorganizowały pocz ątkiem 2008 roku debat ę mieszka ńców z Wójtem Gminy Lubaczów. Była to akcja inauguruj ąca realizacj ę elementów programu „Masz głos, masz wybór” Fundacji im. Stefana Batorego. Inicjatywa słu Ŝy budowaniu dialogu pomi ędzy mieszka ńcami gminy a władzami samorz ądowymi. Podczas spotkania, które zgromadziło kilkudziesi ęciu mieszka ńców Gminy Lubaczów oraz przedstawicieli lokalnych mediów, spisana został deklaracja, zawieraj ąca najwa Ŝniejsze zadania do wykonania, zaplanowane na lata 2008-2010. Dalsze przedsi ęwzi ęcia, słu Ŝą ce budowaniu dialogu pomi ędzy społecze ństwem i samorz ądowymi władzami realizowane b ędą przez Stowarzyszenie Lider we współpracy ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Społeczno – Gospodarczych, w śród których priorytetowymi b ędą: działania maj ące na celu zainteresowanie mieszka ńców sprawami gminy, monitoring deklaracji Wójta oraz upowszechnienie wyników raportu, powstałego z monitoringu przy okazji podsumowania prowadzonej akcji. W mniejszym dokumencie zapisano tak Ŝe kilka działa ń słu Ŝą cych budowie zaufania społecznego m.in. wdro Ŝenie elementów akcji „Przejrzysta Gmina”, utworzenie w Urzędzie Gminy Biura Obsługi Mieszkańców, uzyskanie przez Urząd Gminy Lubaczów certyfikatu jakości usług dla mieszkańców.

9. Edukacja i placówki o światowe. Na terenie gminy Lubaczów znajduj ą si ę trzy typy obiektów o światowych, s ą to: szkoły, podstawowe, gimnazja i przedszkola. S ą to nast ępuj ące placówki:

• Szkoła Podstawowa w Baszni Dolnej

• Szkoła Podstawowa w Baszni Górnej

• Szkoła Podstawowa w D ąbkowie

• Szkoła Podstawowa w Krowicy Samej

• Szkoła Podstawowa w Lisich Jamach

• Szkoła Podstawowa w Młodowie

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 123 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Szkoła Filialna w D ąbrowie, organizacyjnie podporz ądkowana SP w Młodowie

• Szkoła Filialna w Krowicy Lasowej, organizacyjnie podporz ądkowana SP w Młodowie

• Szkoła Podstawowa w Zału Ŝu

• Publiczne Gimnazjum Nr 1 w Młodowie

• Publiczne Gimnazjum Nr 2 w Baszni Dolnej

• Publiczne Gimnazjum w Wólce Krowickiej. W ramach programu PHARE 2003 gmina uzyskała dofinansowanie na projekt „Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Krowicy Samej wraz z zagospodarowaniem otoczenia”. W ramach projektu nadbudowane zostało pi ętro i zwi ększyła si ę powierzchnia u Ŝytkowa szkoły, ponadto powstał zespół boisk sportowych, korty tenisowe, boiska do piłki r ęcznej, koszykowej, siatkowej, rzutnia do kuli, bie Ŝnia, plac do imprez plenerowych. W 2004 r. uczniowie Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Baszni Dolnej mogli cieszy ć si ę otwarciem hali sportowej - obiektu wysokiej jako ści z wyposa Ŝeniem w nowoczesny sprz ęt spełniaj ący wymogi w zakresie profesjonalnego prowadzenia zaj ęć z wychowania fizycznego. Cało ść wyposa Ŝenia uzupełniaj ą pomieszczenia szatni, przebieralni, kabin natryskowych, sanitariatów oraz magazynów. Ka Ŝda ze szkół posiada pracowni ę komputerow ą z dost ępem do Internetu. Szczegółowe zestawienie placówek edukacyjnych na terenie gminy Lubaczów przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 21. Zestawienie liczby uczniów i nauczycieli w placówkach edukacyjnych na terenie gminy Lubaczów w roku szkolnym 2006/2007

Lp. Placówka edukacyjna Liczba uczniów Liczba nauczycieli 1. Przedszkole w Lisich Jamach 27 3 2. Szkoła Podstawowa w Baszni Dolnej 181 21 3. Szkoła Podstawowa w D ąbkowie 53 11 4. Szkoła Podstawowa w Krowicy Samej 114 13 5. Szkoła Podstawowa w Lisich Jamach 124 13 6. Szkoła Podstawowa w Zału Ŝu 79 10 7. Szkoła Podstawowa w Młodowie

8. Szkoła Filialna w D ąbrowie 193 22

9. Szkoła Filialna w Krowicy Lasowej

10. Gimnazjum nr 1 w Młodowie 157 18

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 124 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

11. Gimnazjum nr 2 w Baszni Dolnej 117 19 12. Gimnazjum w Wólce Krowickiej 161 18 13. Szkoła Filialna w Baszni Górnej 13 4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy w Lubaczowie

Jak wynika z powy Ŝszej tabeli w roku szkolnym 2006/2007 na terenie gminy do szkół podstawowych ucz ęszcza 744 uczniów. Pracuje w nich 90 nauczycieli zatrudnionych na pełnych etatach. Po wej ściu od 1 wrze śnia 1999 roku reformy o światy, która wprowadziła dodatkowy poziom edukacji młodzie Ŝy - gimnazja, na terenie gminy działaj ą trzy tego typu placówki. W roku szkolnym 2006/2007 w gimnazjach kształciło si ę 448 uczniów. Zatrudnionych było 59 nauczycieli. Na tle powiatu lubaczowskiego gmina Lubaczów posiada najwi ęcej placówek szkolnych, co wi ąŜ e si ę z wysokimi kosztami utrzymania szkół. Gmina posiada 2 własne autobusy, którymi dowo Ŝona jest młodzie Ŝ do szkół na terenie gminy. Spora cz ęść uczniów dowo Ŝona jest do szkół autobusami, natomiast uczniom mniej zamo Ŝnym szkoły kupuj ą bilety PKS. Za sprawy finansowo - ksi ęgowe szkół, gimnazjów, przedszkoli, świetlic, oddziałów i dowozu odpowiada Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół, powołany przez Rad ę Gminy. W zakresie edukacji elementarnej w gminie działa jedno Publiczne Przedszkole w Lisich Jamach oraz 4 Oddziały „O” przy szkołach w Baszni Dolnej, Krowicy, Zału Ŝu i Młodowie. Przedszkole w Lisich Jamach zatrudnia nauczycieli na 4 pełnych etatach i w 2007 roku prowadziło wychowanie przedszkolne dla 33 dzieci.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 125 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Tabela 22. Zestawienie liczby uczniów i nauczycieli w placówkach edukacji przedszkolnej na terenie gminy Lubaczów

Nazwa Liczba Liczba % ogółu uczniów placówki nauczycieli uczniów (etaty) 2007 2007 2001 2006 2007 Oddziały „O” w szkołach 1. Basznia 1,05 14 1,35 1,73 1,17 Dolna 2. Krowica 1,05 18 1,23 0 1,51 Sama 3. Zału Ŝe 1,23 0 4. Młodów 1,05 18 0 1,73 1,51 Przedszkola 1. Lisie Jamy 4,05 33 2,77 1,88 2,77 Źródło: ZEAS Gminy Lubaczów W analizie SWOT gminy jako słab ą stron ę wymieniono niewystarczaj ącą ilo ść oddziałów przedszkolnych oraz znaczn ą liczb ę dzieci w wieku 3-5 lat nie obj ętych edukacj ą elementarn ą. Współczesna wiedza na temat potrzeb rozwojowych dzieci potwierdza ogromne znaczenie edukacji elementarnej dla rozwoju człowieka. Z punktu widzenia samego dziecka czyni je bardziej gotowym do uczenia si ę nowych rzeczy pod kierunkiem nauczyciela. Z punktu widzenia nauczycieli w klasie pierwszej i pó źniej - dzieci dobrze przygotowane w przedszkolu, z rozwini ętą motywacj ą poznawcz ą i wysokim poczuciem własnej warto ści i poczuciem kompetencji, chc ące i lubi ące si ę uczy ć, aktywnie podchodz ące do nowych zada ń są po prostu lepszymi uczniami. Nie wymagaj ą wi ęc stosowania ró Ŝnych drogich i pracochłonnych zabiegów "reedukacyjnych", "korekcyjnych" czy "wyrównawczych". Od kilku lat działania na rzecz upowszechnienia i wsparcia wczesnej edukacji prowadzi Fundacja Rozwoju Dzieci im. J.A. Kome ńskiego (www.frd.org.pl). Prowadzi ona programy konsultacyjne, doradcze, grantowe słu Ŝą ce wsparciu samorz ądów lokalnych oraz organizacji społecznych w organizowaniu alternatywnych form edukacji przedszkolnej (m.in. program „Lokalne Partnerstwo na rzecz dzieci”). Władze Gminy Lubaczów przywi ązuj ą du Ŝą wag ę do rozwoju edukacji elementarnej, wi ąŜą c nadzieje na jej wsparcie z pozyskaniem dotacji Działania 9.1.1 PO KL oraz powstaniem „alternatywnych” form edukacji elementarnej np. Klubów Malucha, Grup Zabawowych.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 126 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Pozostałe istotne problemy edukacji na terenie gminy Lubaczów, zdiagnozowane na podstawie opinii dyrektorów szkół, nauczycieli oraz rodziców uczniów to: - konieczno ść remontów i modernizacji i termomodernizacji niektórych obiektów szkolnych, - zły stan techniczny przyszkolnych obiektów sportowych (boisk, bie Ŝni, itp.), - konieczno ść modernizacji sal gimnastycznych oraz budowy nowych sal, - brak placów zabaw przy szkołach i przedszkolach, - cz ęść szkół nie ma kuchni, stołówek szkolnych - niewystarczaj ące wyposa Ŝenie w nowoczesne pomoce dydaktyczne, - wi ększo ść szkół nie korzysta z mo Ŝliwo ści pozyskiwania środków zewn ętrznych, - cz ęść uczniów ma problemy rozwojowe, które nie s ą diagnozowane i leczone z powodu niedostatecznej opieki specjalistycznej (psychologicznej, logopedycznej itp.), - wzrasta liczba dzieci wymagaj ących specjalistycznej opieki (ADHD, autyzm oraz wzrost problemów emocjonalnych u dzieci i młodzie Ŝy, zwi ązanych z emigracj ą rodziców, rozbiciem rodzin, patologiami w rodzinie – kadra nauczycielska nie jest przygotowana do pracy z takimi uczniami, - obni Ŝanie wieku inicjacji alkoholowej w śród uczniów – przygotowanie szkół do prowadzenia efektywnej profilaktyki.

10. ANALIZA BADA Ń ANKIETOWYCH.

Badania społeczne, realizowane w gminie Lubaczów od listopada do grudnia 2007 roku, słu Ŝyły socjologicznej analizie najistotniejszych problemów społecznych w opinii mieszka ńców poszczególnych sołectw. Oprócz diagnozy problemów społecznych celem bada ń było równie Ŝ u świadomienie mieszka ńcom potrzeby przygotowania przez gmin ę „systemowych” i długofalowych sposobów rozwi ązywania problemów społecznych jej mieszka ńców oraz ich uwra Ŝliwienie na problemy osób marginalizowanych społecznie i zawodowo oraz skłonienie do my ślenia nad sposobami ich rozwi ązywania. Badania tworzyły w śród mieszka ńców „atmosfer ę akceptacji” na etapie opracowywania strategii, która powinna ułatwi ć realizacj ę strategii na etapie jej wdra Ŝania. Zastosowana technika to sonda Ŝ ankietowy, natomiast narz ędziem badawczym był kwestionariusz ankiety opracowany przez socjologów FRDL. Uwzgl ędniono w nim potrzeby i sugestie urz ędu gminy, a jednocze śnie zadbano o to, aby był on poprawny metodologicznie. Tematyka bada ń była na tyle neutralna,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 127 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Ŝe nie wzbudzała niepokoju i w wi ększo ści przypadków spotkała si ę ze zrozumieniem i Ŝyczliwo ści ą. W sumie pozyskano 205 kompletne i umo Ŝliwiaj ące dokonanie analizy kwestionariusze ankiet. Przyj ęli śmy hipotez ę badawcz ą, Ŝe sposób postrzegania problemów społecznych zale Ŝy od płci, wieku, wykształcenia, zawodu oraz od oceny własnych warunków materialnych. A zatem typy postrzegania problemów społecznych odnosili śmy najcz ęś ciej do tych cech społecznych badanych, aby uchwyci ć zró Ŝnicowania w tym zakresie. Chcieli śmy tak Ŝe dowiedzie ć si ę od mieszka ńców, czy maj ą konkretne i praktyczne propozycje dotycz ące rozwi ązywania istotnych problemów mieszka ńców gminy. Trudno oczywi ście ustrzec si ę pewnych zakłóce ń w zakresie reprezentatywno ści próby. S ądzimy jednak, Ŝe zakłócenia te s ą niewielkie i pozwalaj ą z du Ŝym stopniem prawdopodobie ństwa s ądzi ć, Ŝe dobrana próba jest reprezentatywna. Sprawdzili śmy to na przykładzie zmiennej jako ściowej, a mianowicie płci. Struktura płci w badanej próbie bardzo nieznacznie odbiega o struktury płci w gminie Lubaczów. Zwrócono tak Ŝe uwag ę na to, by ankiety trafiły do mieszka ńców ka Ŝdego z sołectw. Kwestionariusz ankiety zawiera trzy cz ęś ci. Pierwsza dotyczy opinii badanych na temat najwa Ŝniejszych problemów społecznych mieszka ńców gminy. Druga cz ęść kwestionariusza dotyczy propozycji i dróg rozwi ązywania tych problemów. Ko ńcow ą cz ęść stanowi metryczka, w której zawarte s ą informacje o głównych cechach społeczno-demograficznych (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, zawód). Charakterystyka demograficzno-społeczna badanej zbiorowo ści. W badaniu wzi ęło udział 205 respondentów, w tym 104 kobiety (50,7 %) oraz 101 m ęŜ czyzn (49,3 %). Jest to rozkład, który jest bardzo zbli Ŝony do struktury płci mieszka ńców gminy Lubaczów – 50,3 % kobiet i 49,7 % m ęŜ czyzn. Wykres 1. Płe ć uczestników badania

kobiety 49,3 50,7 mężczyźni

Źródło: opracowanie własne

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 128 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

W grupie respondentów badania ankietowego najwi ęcej było osób w wieku 36 – 45 lat – ponad 35 % badanych. Ponad co czwarty respondent nale Ŝy do grupy wiekowej 26-35 lat oraz 46-55 lat. Osoby młode do 35 roku stanowi ą ł ącznie ponad 1/3 respondentów. Co pi ąty pytany ma 46 – 55 lat, a blisko co dziesi ąty jest w wieku 18 – 25 lat oraz 56-65 lat. Najmniej reprezentowana była grupa osób w podeszłym wieku (powy Ŝej 66 lat) – niecałe 2%.

Tabela 1. Wiek uczestników badania

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany 18-25 16 7,8 8,3 8,3 26-35 52 25,4 27,1 35,4 36-45 68 33,2 35,4 70,8 46-55 39 19,0 20,3 91,1 56-65 14 6,8 7,3 98,4 66 i wi ęcej 3 1,5 1,6 100,0 Total 192 93,7 100,0 brak danych 13 6,3 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Zdecydowana wi ększo ść uczestników badania to osoby w zwi ązkach małŜeńskich – 77 %. Blisko 15 % stanowi ą kobiety niezam ęŜ ne i kawalerowie. Po 3,4 % maja grupy osób rozwiedzionych oraz wdów i wdowców. 1,5 % to osoby w separacji lub w zwi ązkach nieformalnych.

Tabela 2. Stan cywilny uczestników badania

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany męŜ atka ( Ŝonaty) 157 76,6 77,0 77,0 wdowa (wdowiec) 7 3,4 3,4 80,4 niezam ęŜ na (kawaler) 30 14,6 14,7 95,1 rozwiedziona (rozwiedziony) 7 3,4 3,4 98,5 w separacji, nieformalny zwi ązek 3 1,5 1,5 100,0 Total 204 99,5 100,0 brak danych 1 ,5 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Blisko 85 % respondentów posiada dzieci. Wi ększo ść w wieku szkolnym lub przedszkolnym. Co dziesi ąty pytany ma dzieci dorosłe.

Wykres 2. Posiadanie dzieci

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 129 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

15,1

posiada dzieci nie posiada dzieci

84,9

Źródło: opracowanie własne

W badaniu wzi ęło udział najwi ęcej osób z wykształceniem zawodowym – 38 %. Po blisko 13 % maj ą grupy pytanych z wykształceniem podstawowym i średnim ogólnym. Ponad co dziesi ąty uczestnik badania ma wykształcenie wy Ŝsze (magisterskie 8 %, techniczne blisko 5 %. Ponad 8 % ma wykształcenie pomaturalne. W śród respondentów lepiej wykształcone s ą kobiety. Do ść du Ŝą grup ę stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym – 12,7 %, wi ęcej męŜ czyzn, w wieku 56-65 lat. Wykształcenie respondentów przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 3. Wykształcenie uczestników badania

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany niepełne podstawowe 3 1,5 1,5 1,5 podstawowe 26 12,7 12,7 14,1 zawodowe 78 38,0 38,0 52,2 średnie ogólne 26 12,7 12,7 64,9 średnie techniczne 8 3,9 3,9 68,8 pomaturalne 17 8,3 8,3 77,1 wy Ŝsze zawodowe 10 4,9 4,9 82,0 wy Ŝsze magisterskie 17 8,3 8,3 90,2 inne 20 9,8 9,8 100,0 Ogółem 205 100,0 100,0 Źródło: opracowanie własne

Ponad połowa respondentów jest czynnych zawodowo. Najcz ęś ciej s ą to osoby w wieku 25- 34 oraz 35-44 lata. W tej grupie jedn ą trzeci ą stanowili pracownicy w instytucji publicznej umysłowi (blisko 28 %), pracownicy firm prywatnych (11 %) oraz rolnicy – blisko 11 %. Niewiele było w badanej grupie prywatnych przedsi ębiorców – 3,5 %. Co trzeci pytany to

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 130 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

bezrobotny lub niepracuj ący. Co dziesi ąty respondent to emeryt lub rencista – 12%. Uczniowie i studenci to ł ącznie 3 % pytanych. Tabela 4. Zatrudnienie

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany przedsi ębiorca 7 3,4 3,5 3,5 pracownik w prywatnej firmie 22 10,7 11,1 14,6 pracownik w instytucji 56 27,3 28,3 42,9 publicznej niepracuj ący 61 29,8 30,8 73,7 (bezrobotny) student, ucze ń 6 2,9 3,0 76,8 emeryt (rencista) 24 11,7 12,1 88,9 rolnik 21 10,2 10,6 99,5 inne 1 ,5 ,5 100,0 Total 198 96,6 100,0 brak danych 7 3,4 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Poziom aktywno ści i odpowiedzialno ści obywatelskiej, analizowany na podstawie deklarowanego udziału w wyborach samorz ądowych mo Ŝna oceni ć jako średni. Blisko 44 % respondentów deklaruje udział w połowie wyborów samorz ądowych. Tylko około 6 % pytanych brało udział we wszystkich wyborach władz lokalnych, ale tylko niecałe 2 % nie uczestniczyło w Ŝadnych wyborach samorz ądowych.

Tabela 5. Udział w wyborach samorz ądowych Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany we wszystkich 10 4,9 5,6 5,6 w wi ększo ści 68 33,2 38,0 43,6 w połowie 78 38,0 43,6 87,2 w niektórych 20 9,8 11,2 98,3 w Ŝadnych 3 1,5 1,7 100,0 Total 179 87,3 100,0 brak danych 26 12,7 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Czynniki i podmioty odpowiedzialne za rozwi ązywanie problemów społecznych w gminie Lubaczów.

Ze wzgl ędu na aspekt praktycznego wdra Ŝania strategii w Ŝycie oraz aspekt aktywizacji beneficjentów pomocy społecznej pozytywnie nale Ŝy oceni ć rozkład odpowiedzi na pytanie o czynniki decyduj ące o sytuacji materialnej mieszka ńców gminy.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 131 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Co pi ąty uczestnik badania uwa Ŝa, Ŝe o warunkach, poziomie i jako ści Ŝycia decyduje pracowito ść . Podobna grupa jest zadania, Ŝe decyduj ące znaczenie ma wykształcenie i kwalifikacje. Taki rozkład odpowiedzi mo Ŝe stanowi ć pozytywna prognoz ę dla wdra Ŝania działa ń samopomocowych np. Zastosowanie formy samopomocy, opartej na bezpo średnim zaanga Ŝowaniu i aktywizacji osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym i zawodowym zwi ększa szans ę na osi ągni ęcie długotrwałego, pozytywnego rezultatu. W opinii co dziesi ątego uczestnika badania o warunkach Ŝycia mieszka ńców decyduje ogólna sytuacja społeczno-gospodarcza. Taka sama grupa pytanych uwaŜa, Ŝe decyduj ącą rol ę w tym zakresie maj ą władze samorz ądowe. Około 10 % badanych wskazuje na znaczenie pomocy ze strony innych oraz szcz ęś cie osobiste. Co pi ąty respondent uwa Ŝa, Ŝe wpływ na jako ść Ŝycia maj ą układy i znajomo ści. Taki rozkład odpowiedzi ma drugie miejsce pod wzgl ędem cz ęsto ści wskaza ń. Bior ąc pod uwag ę odpowiedzi na pytanie, dotycz ące oceny działalno ści władz lokalnych mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe wskazanie na układy i znajomo ści nie ma zwi ązku z brakiem zaufania do lokalnych władz samorz ądowych. Blisko połowa respondentów ocenia samorz ąd lokalny dobrze lub bardzo dobrze, a 43,6 % średnio. Co dziesi ąty pytany ma negatywny stosunek do efektów działalno ści władz samorz ądowych. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotycz ące czynników i podmiotów odpowiedzialnych za poziom Ŝycia mieszka ńców gminy przedstawia poni Ŝszy wykres. Wykres 3. Co lub kto decyduje o jako ści i poziomie Ŝycia mieszka ńców gminy Lubaczów

10,6 rząd 3,3 10,6 pomoc innych 8,4 18,8 układy 19 9,7 pracowitość 19,2 0 5 10 15 20 25

Źródło: opracowanie własne

Tabela 6. Ocena działalno ści lokalnych władz samorz ądowych Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo dobrze 10 4,9 5,6 5,6 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 132 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

dobrze 68 33,2 38,0 43,6 średnio 78 38,0 43,6 87,2 źle 20 9,8 11,2 98,3 bardzo źle 3 1,5 1,7 100,0 Total 179 87,3 100,0 brak danych 26 12,7 Ogółem 205 100,0

Źródło: opracowanie własne

Relacje i wi ęzi społeczne mieszka ńców. Cz ęść pyta ń w kwestionariuszu ankiety dotyczyła oceny relacji w społeczno ści. Analiza odpowiedzi na te pytania wskazuje na potrzeb ę poprawy relacji społecznych. Blisko co czwarty respondent uwa Ŝa, Ŝe wi ększo ść współmieszka ńców jest Ŝyczliwych i skłonnych do pomocy. Ale ju Ŝ co trzeci pytany trzeci jest zdania, Ŝe Ŝyczliwych jest niewielu. Blisko 20 % uwa Ŝa, Ŝe wi ększo ść członków społeczno ści jest nie Ŝyczliwych i zawistnych. W opinii jednej trzeciej uczestników sonda Ŝu wi ększo ść współmieszka ńców jest oboj ętnych i skupionych głównie na własnych sprawach.

Wykres 4. Ocena relacji społecznych mi ędzy mieszka ńcami gminy Lubaczów

większość zawistnych życzliwi 17% 23%

obojętnych 32% niewlelu życzliwych 28%

Źródło: opracowanie własne

W du Ŝej mierze potwierdzeniem powy Ŝszej analizy relacji mi ędzyludzkich w gminie jest rozkład odpowiedzi na pytanie dotycz ące sposobów rozwi ązywania problemów społecznych mieszka ńców. Blisko połowa pytanych uwa Ŝa, Ŝe ludzie podejmuj ą indywidualne działania w celu rozwi ązywania problemów społecznych lub, Ŝe nikogo te problemy nie obchodz ą, oprócz

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 133 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

bezpo średnio nimi dotkni ętych. Blisko 17 % uwa Ŝa, Ŝe mieszka ńcy podejmuj ą wspólne działania w celu rozwi ązywania lokalnych problemów. Ponad 35 % uwa Ŝa, Ŝe ludzie podejmuj ą indywidualne wysiłki, by rozwi ązywa ć wa Ŝne problemy społeczne.

Tabela 7. Jak s ą rozwi ązywane wa Ŝne problemy społeczne mieszka ńców gminy Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany Ludzie podejmuj ą wspólne działania 34 16,6 16,6 16,6 Powstaj ą małe grupy, które staraj ą si ę rozwi ąza ć problem 72 35,1 35,1 51,7 Ludzie podejmuj ą indywidualne działania 51 24,9 24,9 76,6 Nikogo to nie obchodzi 48 23,4 23,4 100,0 Ogółem 205 100,0 100,0

Źródło: opracowanie własne

Rozkład odpowiedzi na powy Ŝsze pytania świadczy o stosunkowo niskim poziomie wi ęzi społecznych i zaufania społecznego. W kontek ście efektywnego wdra Ŝania celów operacyjnych niniejszej strategii przed samorz ądem lokalnym, ale tak Ŝe instytucjami, organizacjami pozarz ądowymi, Ko ściołem i innymi wa Ŝnymi partnerami Ŝycia społecznego stoi pilne zadanie poprawy relacji społecznych.

Istotne problemy społeczne w opinii mieszka ńców gminy. Ocena wa Ŝnych dziedzin Ŝycia społecznego. Du Ŝa grupa pyta ń w kwestionariuszu dotyczyła identyfikacji wa Ŝnych problemów społecznych mieszka ńców gminy oraz oceny poszczególnych dziedzin Ŝycia społecznego. Ponad 36 % uczestników badania za najistotniejszy problem uwa Ŝa ubóstwo , znacznej cz ęś ci mieszka ńców gminy. Taki rozkład wskaza ń znajduje potwierdzenie w odpowiedziach na pytanie dotycz ące oceny własnej sytuacji materialnej uczestników badania. Ponad 1/3 respondentów ocenia swoj ą sytuacj ę materialn ą negatywnie – co pi ąty raczej źle, a co dziesi ąty zdecydowanie źle. Blisko co drugi pytany ocenia j ą jako średni ą, a blisko 14 % jako dobr ą. Jako bardzo dobr ą uwa Ŝa tylko 2 na 205 pytanych.

Tabela 8. Ocena własnej sytuacji materialnej respondentów Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo dobrze 2 1,0 1,0 1,0

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 134 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

dobrze 28 13,7 13,7 14,7 średnio 101 49,3 49,5 64,2 raczej źle 52 25,4 25,5 89,7 zdecydowanie źle 17 8,3 8,3 98,0 trudno powiedzie ć 4 2,0 2,0 100,0 Total 204 99,5 100,0 brak danych 1 ,5 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

W dalszej kolejno ści pod wzgl ędem cz ęsto ści wskaza ń respondenci wymieli bezrobocie - około 19 %. Spora grupa pytanych - 16 % uwa Ŝa za istotny problem nieopłacalno ść produkcji rolnej. Brak perspektyw i mo Ŝliwo ści realizacji aspiracji zawodowych i społecznych mieszka ńców, szczególnie młodych dla młodych ludzi jest wa Ŝnym problemem dla 12 % pytanych. W opinii co dziesi ątego uczestnika istotne problemy społeczne zwi ązane są z funkcjonowaniem rodzin (trudno ści wychowawcze, rodziny rozbite, „eurosieroctwo”, przemoc w rodzinie, kryzys warto ści rodzinnych). Podobna grupa pytanych wskazuje na wandalizm, zakłócanie porz ądku i inne rodzaje drobnej, ale uci ąŜliwej przest ępczo ści. Na niewystarczaj ący poziom usług opieku ńczych dla osób starszych zwraca uwag ę 7 %. Podobne wielko ści ą grupy respondentów (po około 6 %) wskazuj ą problemy zwi ązane z emigracj ą zarobkow ą i edukacyjn ą młodych ludzi (starzenie si ę populacji mieszka ńców) oraz na ograniczona ofert ę sp ędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzie Ŝ, mieszkaj ących w sołectwach poza centrum gminy.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 135 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Wykres 5. Istotne problemy w opinii mieszka ńców

5 ubóstwo

bezrobocie

nieopłacalność produkcji rolnej

brak perspektyw młodzieży

problemy w rodzinach

wandalizm

alkoholizm

słaba opieka nad starszymi

emigracja młodych

oferta spędzania czasu

0 5 10 15 20 25 30 35 40 Źródło: opracowanie własne Cz ęść pyta ń dotyczyła oceny wa Ŝnych dla mieszka ńców dziedzin Ŝycia publicznego. Jako średni został oceniony przez mieszka ńców wizerunek na zewn ątrz oraz promocja gminy - ponad 47 % pytanych jest tego zdania. Jednak około 37 % ocenia ten aspekt dobrze, a ponad 5% bardzo dobrze. Tylko co dziesi ąty ocenia promocj ę gminy na zewn ątrz negatywnie.

Tabela 9. Jak oceniane s ą wizerunek i promocja gminy Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo dobrze 12 5,9 6,4 6,4 dobrze 69 33,7 36,9 43,3 średnio 88 42,9 47,1 90,4 źle 18 8,8 9,6 100,0 brak danych 18 8,8 100,0 Ogółem 205 100,0

Źródło: opracowanie własne

Do ść pozytywnie została oceniona oferta kulturalna , bowiem ponad 40 % pytanych ocenia j ą dobrze lub bardzo dobrze. Ponad 39 % respondentów ocenia t ą dziedzin ę jako średni ą, natomiast źle poni Ŝej 4%.

Tabela 10. Jak oceniane jest Ŝycie kulturalne

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 136 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo 14 6,8 7,7 7,7 dobrze dobrze 61 29,8 33,3 41,0 średnio 72 35,1 39,3 80,3 źle 29 14,1 15,8 96,2 bardzo źle 7 3,4 3,8 100,0 Total 183 89,3 100,0 brak danych 22 10,7 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Jako średni (dostateczny) połowa respondentów oceniło poziom opieki zdrowotnej . Co czwarty ocenia j ą dobrze, a co pi ąty pytany źle. 5 % uwa Ŝa, Ŝe system ochrony zdrowia jest bardzo wysoki, natomiast 2 %, Ŝe jest bardzo zły. Tabela 11. Jak oceniana jest ochrona zdrowia Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo 9 4,4 4,9 4,9 dobrze dobrze 45 22,0 24,7 29,7 średnio 89 43,4 48,9 78,6 źle 35 17,1 19,2 97,8 bardzo źle 4 2,0 2,2 100,0 Total 182 88,8 100,0 brak danych 23 11,2 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Z bada ń wynika, Ŝe mieszka ńcy gminy Lubaczów maj ą do ść wysokie poczucie bezpiecze ństwa. Blisko 45 % ocenia poziom bezpiecze ństwa pozytywnie. Około 40 % jako średni ocenia stan bezpiecze ństwa publicznego, a ponad 15 % negatywnie. Tabela 12. Ocena poczucia bezpiecze ństwa Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo dobrze 9 4,4 5,0 5,0 dobrze 72 35,1 39,8 44,8 średnio 72 35,1 39,8 84,5 źle 26 12,7 14,4 98,9 bardzo źle 2 1,0 1,1 100,0 Total 181 88,3 100,0 brak danych 24 11,7 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne Jako średni ą uczestnicy badania ocenili atrakcyjno ść gminy dla inwestorów . Co czwarty pytany ocenia ten aspekt dobrze, 5 % bardzo dobrze, a 18 % negatywnie. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 137 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Tabela 13. Ocena atrakcyjno ści dla inwestorów Procent Procent Cz ęsto ść Procent waŜnych skumulowany bardzo dobrze 9 4,4 5,1 5,1 dobrze 43 21,0 24,3 29,4 średnio 92 44,9 52,0 81,4 źle 32 15,6 18,1 99,4 bardzo źle 1 ,5 ,6 100,0 Total 177 86,3 100,0 brak danych 28 13,7 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne Pozytywnie mieszka ńcy gminy oceniaj ą czysto ść , porz ądek i estetyk ę gminy . 34 % ocenia je dobrze, a 4,3 % bardzo dobrze. Połowa pytanych ocenia ten aspekt jako średni, a co dziesi ąty ma negatywna opini ę. Tabela 14. Ocena czysto ści , porz ądku i estetyki miasta

Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo dobrze 8 3,9 4,3 4,3 dobrze 64 31,2 34,2 38,5 średnio 95 46,3 50,8 89,3 źle 17 8,3 9,1 98,4 bardzo źle 3 1,5 1,6 100,0 Total 187 91,2 100,0 brak danych 18 8,8 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne Dobre opinie uczestnicy badania maj ą o systemie o światy . 44 % ocenia je dobrze, a 7 % bardzo dobrze. 38 % uwa Ŝa, Ŝe o świata w gminie funkcjonuje średnio, a co dziesi ąty ocenia te kwestie negatywnie. Tabela 15. Ocena o światy w gminie Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo 13 6,3 7,0 7,0 dobrze dobrze 82 40,0 44,3 51,4 średnio 71 34,6 38,4 89,7 źle 19 9,3 10,3 100,0 Total 185 90,2 100,0 brak danych 20 9,8 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne

Ocena systemu pomocy społecznej. Działalno ść Gminnego O środka Pomocy Społecznej w opinii badanych jest oceniania pozytywnie. 37 % uwa Ŝa, Ŝe GOPS, oraz szerzej system pomocy społecznej w gminie, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 138 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

funkcjonuje dobrze, a 10 % bardzo dobrze. Ponad co trzeci pytany jest zdania, Ŝe ten aspekt mo Ŝna oceni ć średnio. Około 17 % ocenia działaj ący system pomocy społecznej negatywnie. Tabela 16. Jak oceniana jest system pomocy społecznej Procent Procent Cz ęsto ść Procent wa Ŝnych skumulowany bardzo 19 9,3 10,2 10,2 dobrze dobrze 69 33,7 36,9 47,1 średnio 67 32,7 35,8 82,9 źle 23 11,2 12,3 95,2 bardzo źle 9 4,4 4,8 100,0 Total 187 91,2 100,0 brak danych 18 8,8 Ogółem 205 100,0 Źródło: opracowanie własne Poni Ŝsze tabele przedstawiaj ą ocen ę pomocy społecznej ze wzgl ędu na wa Ŝne cechy – płe ć oraz ocen ę własnej sytuacji materialnej. Tabela 17. Jak oceniany jest GOPS ze wzgl ędu na płe ć Płe ć Total kobieta męŜ czyzna bardzo dobrze 5,9 % 4,3 % 10,2 % dobrze 19,8 % 17,1 % 36,9 % średnio 17,6 % 18, 2 % 35,8 % źle 8,0% 4,3 % 12,3 % bardzo źle 1,6 % 3,2 % 4,8 % Ogółem 52,9% 50,6% 100,0% Źródło: opracowanie własne

Tabela 18. Ocena GOPS ze wzgl ędu na ocen ę własnej sytuacji materialnej

Jak ocenia Pan/i własn ą sytuacj ę materialn ą? zdecydowanie trudno dobrze średnio raczej źle źle powiedzie ć Jak oceniany jest system 1,6 % 3,2 % 2,7 % 1,6 % ,5% pomocy społecznej? bardzo dobrze dobrze 7,5 % 20,9 % 4,8 % 2,7 % 1,1 % średnio 3,2 % 17,6% 11,8 % 2,1% ,5 % źle 1,1 % 7,0% 3, 7% ,5 % ,0 % bardzo źle ,0 % 1,6 % 3,2 % ,0 % ,0 $ Ogółem: 13,4 % 50,3 % 26,2 % 7,0 % 2,1% Źródło: opracowanie własne

Potrzeby mieszka ńców, w szczególno ści osób młodych. Wa Ŝna grupa pyta ń w ankiecie dotyczyła opinii na temat potrzeb mieszka ńców gminy, szczególnie młodzie Ŝy w kontek ście rozwi ązywania istotnych problemów społecznych.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 139 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

W opinii pytanych młodym ludziom potrzeba przede wszystkim uzyskania konkretnego zawodu – 19,42%. W dalszej kolejno ści pod wzgl ędem cz ęsto ści wskaza ń znalazły si ę trzy kwestie zwi ązane z wej ściem na rynek pracy i podniesieniem szans na otrzymanie zatrudnienia: umiej ętno ść znalezienia pracy – 16,6 %, nauka j ęzyków obcych – 15,3 % oraz nauka przedsi ębiorczo ści i zaradno ści – 11,5 %. Co dziesi ąty pytany podkre ślał wag ę nabycia umiej ętno ści radzenia sobie w trudnych sytuacjach Ŝyciowych. W dalszej kolejno ści pod wzgl ędem cz ęsto ści wskaza ń znalazły si ę: nauka obsługi komputera - 9,8%, jak zało Ŝyć i prowadzi ć własn ą firm ę - 8,7 %. Mniejsz ą ilo ść wskaza ń miały takie kwestie jak: umiej ętno ść autoprezentacji - 3,7 %, nauka lokalnego rzemiosła, r ękodzieła – 2,4 % oraz zdobycie ogólnej wiedzy o świecie – 2 %. Analiza odpowiedzi wskazuje, Ŝe respondenci du Ŝą wag ę przywi ązuj ą do umiej ętno ści bezpo średnio lub po średnio zwi ązanych z perspektyw ą wej ścia w Ŝycie zawodowe i znalezienia si ę na rynku pracy. Wykres 5. Czego nale Ŝy uczy ć mieszka ńców gminy, przede wszystkim młodzie Ŝ

konkretnego zawodu jak znaleźć pracę języków obcych przedsiębiorczości radzenia w trudnych sytuacjach obsługi komputera jak założyć firmę autoprezentacja lokalnego rzemiosła ogólnej wiedzy o świecie

0 5 10 15 20 25

Źródło: opracowanie własne Kwestionariusz ankiety dotyczył tak Ŝe opinii mieszka ńców o mo Ŝliwych propozycjach działa ń słu Ŝą cych rozwi ązywaniu lub ograniczaniu problemów lokalnych. Na pierwszym miejscu w śród proponowanych działa ń, które słu Ŝą rozwi ązywaniu problemów społecznych jest pojawia si ę ograniczenie bezrobocia – 15,6 %. Co dziesi ąty respondent wskazał konieczno ść bezpłatnego dokształcania młodzie Ŝy. Bardzo podobna grupa wskaza ń dotyczyła poprawy opieki medycznej – 10,3% oraz pomoc młodym mieszka ńcom gminy – 10 %. Na wag ę udzielania pomocy społecznej rodzinom potrzebuj ącym zwróciło uwag ę 8,5 % pytanych. 7 % uwa Ŝa, Ŝe istotne jest wsparcie przedsi ębiorczo ści i lokalnego biznesu. Na 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 140 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

konieczno ść wsparcia kultury i sportu wskazało 6,3 %. W dalszej kolejno ści wymieniano: inwestycje w budownictwo i infrastruktur ę – 5,9 %, promocj ę gminy w celu pozyskiwania inwestorów i rozwoju turystyki - 4,7 %, walk ę z patologiami społecznymi – 3,4 %, likwidacja szarej strefy – 3,2 %, wsparcie organizacji społecznych – 2,7 % oraz profilaktyk ę uzale Ŝnie ń – 2,5 %. Wykres 6. Co nale Ŝy robi ć w celu rozwi ązywania problemów społecznych

ograniczenie bezrobocia

doksztacanie młodzieży

poprawa opieki medycznej

pomoc młodym

Pomoc socjalna

wsparcie biznesu

wsparcie kultury i sportu

inwestycje w budownictwo

promocja gminy

walka z patologiami

profilaktyka

0 5 10 15 20

Źródło: opracowanie własne

Wypowiedzi swobodne uczestników badania ankietowego. Kwestionariusz ankiety stwarzał uczestnikom badania mo Ŝliwo ść udzielenia swobodnych wypowiedzi, które stanowi ą cenne uzupełnienie wywiadu skategoryzowanego. W pięciu kwestionariuszach ankiet respondenci umie ścili nast ępuj ące wypowiedzi swobodne: - „Sytuacja w gminie jest niekorzystna ze wzgl ędu na brak miejsc pracy i perspektyw”; - „najwa Ŝniejsze zdania to poprawa jako ści dróg ł ącz ących Antoniki – Młodów i Antoniki - Zału Ŝe, remont mostów, promocja sportu w śród młodzie Ŝy oraz modernizacja boisk i doposa Ŝenie w sprz ęt sportowy”; - „problemem jest nadu Ŝywanie napojów alkoholowych”;

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 141 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- Problemem naszego społecze ństwa jest brak zainteresowania sprawami dotycz ącymi ich samych i naszej całej gminnej społeczno ści. Potrzebne s ą mechanizmy, które sprowokuj ą tych, którzy stoj ą obok wszystkiego. Potrzebna jest jeszcze wi ększa promocja tego co robi samorz ąd, tego co robi cała gmina. Musimy wiedzie ć jakie mamy prawa, mo Ŝliwo ści i obowi ązki”; - „W naszej gminie Ŝyje si ę dobrze. Wójt uczciwie i staranie wywi ązuje si ę ze swoich zada ń”.

Podsumowanie wyników bada ń ankietowych w Gminie Lubaczów. Poniewa Ŝ co pi ąty respondent uwa Ŝa, Ŝe wpływ na jako ść Ŝycia w gminie maj ą układy i znajomo ści konieczne jest podj ęcie działa ń w zakresie transparentno ści działa ń podmiotów Ŝycia publicznego oraz słu Ŝą ce integracji i odbudowie wi ęzi społecznych; Ponad 1/3 respondentów ocenia swoj ą sytuacj ę materialn ą jaka zł ą, a 36 % za najistotniejszy problem społeczny uwa Ŝa ubóstwo . Dlatego ograniczenie tego zjawiska jest najcz ęś ciej wymienianym postulatem mieszka ńców; Wi ększo ść dziedzin Ŝycia społecznego ocenianych jest średnio – najlepiej: o świata (44% ocenia j ą dobrze), stan bezpiecze ństwa publicznego (39,8 %), działalno ść samorz ądu terytorialnego (38 %), pomoc społeczna (36,(%) oraz promocja gminy (36,9 %); Najgorzej przez pytanych oceniane s ą: ochrona zdrowia (19 % opinii negatywnych), atrakcyjno ść gminy dla inwestorów (18 %); W celu wsparcia mieszka ńców gminy, szczególnie młodzie Ŝy nale Ŝy podj ąć działania w zakresie: uzyskania konkretnego zawodu, rozwijania przedsi ębiorczo ści, nauki j ęzyków obcych, obsługi komputera, nauczenia zaradno ści, radzenia sobie w trudnych sytuacjach; Wśród najcz ęś ciej wskazywanych propozycji rozwi ąza ń istotnych problemów społecznych są: ograniczenie bezrobocia, bezpłatne dokształcanie młodzie Ŝy, pomoc młodym ludziom, wsparcie socjalne dla rodzin, wsparcie rozwoju przedsi ębiorczo ści .

11. ANALIZA SWOT.

Analiza SWOT 5 to metoda u Ŝywana powszechnie do analizy strategicznej. Oparta jest na podziale wszystkich czynników wpływaj ących na obecn ą i przyszł ą pozycj ę gminy na czynniki zewn ętrzne i wewn ętrzne negatywnie i pozytywnie oddziałuj ące na rozwój polityki społecznej w gminie. Ze skrzy Ŝowania tych podziałów powstaj ą cztery kategorie, tj. szanse

5 Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: [zasoby gminy] Strengths- silne strony, atuty, Weaknesses - wady, słabe strony, [otoczenie gminy] Opportunities - okazje, mo Ŝliwo ści, szanse, Threats - trudno ści, zagro Ŝenia. 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 142 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

i zagro Ŝenia zewn ętrzne, słabe i mocne strony wewn ętrzne badanego obszaru. Analiza SWOT jest wa Ŝnym elementem analizy zasobów gminy i podstaw ą do okre ślenia priorytetów rozwoju. Opracowana została na podstawie konsultacji społecznych z udziałem władz samorz ądowych, radnych, sołtysów , pracowników o środka pomocy społecznej, dyrektorów szkół, społecznych liderów gminy Lubaczów, przedstawicieli Policji i Stra Ŝy Granicznej, instytucji kultury, które odbyły si ę w dniu 20 grudnia 2007 roku w Urz ędzie Gminy Lubaczów.

Analiza SWOT Gminy Lubaczów: Mocne strony Słabe strony • Poło Ŝenie przygraniczne gminy (s ąsiedztwo • Mała przedsi ębiorczo ść mieszka ńców – niska granicy z Ukrain ą, niedu Ŝe odległo ści do motywacja do przekwalifikowania, granicy ze Słowacj ą Białorusi ą); • zdobywania kwalifikacji zawodowych, • Walory przyrodnicze - czyste środowisko niewystarczaj ąca kadra ekspertów przyrodnicze, lasy, wody powierzchniowe prowadz ących szkolenia np. z zakresu doliny Lubaczówki, niewielkie doradztwa zawodowego, zakładania zanieczyszczenie gleb; i prowadzenia działalno ści gospodarczej; • Dobrze rozwini ęta infrastruktura edukacyjna • Brak zakładów pracy oraz mała ilo ść – wystarczaj ąca i dostosowana do potrzeb indywidualnych podmiotów gospodarczych – sie ć szkół, pełna kadra nauczycielska, mało ofert pracy; zapewniony dojazd uczniów, szkoły • Wysoki poziom „oficjalnego” bezrobocia wyposa Ŝone w pracownie komputerowe z (zatrudnienie w szarej strefie); dost ępem do internetu); • Brak oferty przekwalifikowania dla • Dobre warunki do rozwoju sportu – aktywna rolników, których produkcja rolna jest działalno ść LKS i Uczniowskich Klubów nieopłacalna z powodu rozdrobnienia Sportowych; gospodarstw; • Aktywno ść społeczna mieszka ńców • Wysoki odsetek osób długotrwale w zakresie kultury i tradycji regionalnych bezrobotnych, bezrobocie młodzie Ŝy; oraz bezpiecze ństwa (działalno ść Kół • Niedostateczna i ograniczona oferty Gospody ń Wiejskich, Ochotniczych Stra Ŝy zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych; Po Ŝarnych); • Brak oferty sp ędzania wolnego czasu • Mi ędzysektorowe partnerstwa na rzecz i wypoczynku dla dzieci i młodzie Ŝy, rozwoju gminy na przykładzie inicjatyw szczególnie na terenach wiejskich; Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno- • Niewystarczaj ąca baza Ŝłobków Gospodarczych Gminy Lubaczów; i przedszkoli; • Dobra współpraca samorz ądu terytorialnego • Niski poziom wykształcenia cz ęś ci

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 143 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

z organizacjami pozarz ądowymi (próby mieszka ńców, szczególnie na wsi (starsze budowania koalicji na rzecz rozwi ązywania pokolenie); problemów lokalnych); • Brak aktywno ści osób korzystaj ących • Do świadczenie i efekty w pozyskiwaniu z pomocy społecznej – „wyuczona” funduszy pomocowych np. na inwestycje bezradno ść i bierno ść ; zjawisko infrastrukturalne; „dziedziczenia biedy” – korzystanie • Bie Ŝą ca współpraca Gminy z Policj ą i Stra Ŝą z pomocy społecznej z pokolenia na Graniczn ą w zakresie bezpiecze ństwa pokolenie, nastawienie roszczeniowe do mieszka ńców; instytucji pomocy społecznej; • Niska przest ępczo ść (oprócz wykrocze ń, • Wyst ępowanie zjawiska alkoholizmu oraz chuliga ństwa, naruszenia porz ądku patologii społecznych zwi ązanych publicznego itp.) oraz du Ŝe poczucie z alkoholem – przemoc w rodzinie, bezpiecze ństwa w śród mieszka ńców; zaniedbania wychowawcze, ubóstwo; • Efektywna współpraca mi ędzynarodowa • Ograniczona oferta kulturalnej, szczególnie z gminami partnerskimi na Ukrainie dla dzieci i młodzie Ŝy oraz niewystarczaj ąca (Drohomy śl), Słowacji (Vinne) i Niemczech ilo ść miejsc aktywnego sp ędzania wolnego - wymiana młodzie Ŝy, wspólne inicjatywy czasu (Kluby Młodzie Ŝowe, , kawiarenki kulturalne (Festiwali Kultur), wspólnie internetowe) oraz dla ludzi starszych (Kluby realizowane projekty (Interreg); Seniora, świetlice, koła zainteresowa ń); • Dodatni przyrost naturalny; • Niedofinansowanie instytucji kultury np. • Napływ mieszka ńców z miasta Lubaczów do GOK-u (s ą kadry i baza lokalowa, ale gminy (atrakcyjne tereny inwestycyjne pod brakuje środków na pełny rozwój zabudow ę mieszkaln ą); działalno ści); • Zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej • Brak zorganizowanego poradnictwa i opieki – gminny o środek zdrowia; psychologicznej ze strony psychologów, • Mo Ŝliwo ść korzystania ze specjalistycznej • terapeutów, psychoterapeutów – pomoc opieki zdrowotnej w mie ście Lubaczów; w sytuacjach kryzowych, ale tak Ŝe „na co • Wysoki poziom wykształcenia młodych dzie ń”; mieszka ńców – du Ŝy procent ko ńczy studia • Brak bezpłatnej podstawowej pomocy wy Ŝsze; prawnej dla mieszka ńców; • Wzrost zamo Ŝno ści mieszka ńców • Niskie i niewystarczaj ące dochody cz ęś ci spowodowany m.in. emigracj ą zarobkow ą; ludno ści - mimo posiadania pracy korzystaj ą • Sprawny i kompetentny samorz ąd lokalny z pomocy społecznej - dochody s ą zbyt (Wójt, Rada Gminy, pracownicy Urz ędu) ma niskie; zaufanie i poparcie społeczno ści; • Brak „alternatywnych” ofert dla długotrwale • Przyjazna społeczno ść lokalna – go ścinno ść , bezrobotnych i grup defaworyzowanych -

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 144 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

otwarto ść , Ŝyczliwo ść . instytucji zatrudnienia socjalnego (np. Klub Integracji Społecznej, Centrum Integracji Społecznej, spółdzielnie socjalne, zatrudnienie wspierane); • Niewystarczaj ąca działalno ść o środka pomocy społecznej w stosunku do wzrostu zada ń nakładanych na samorz ądow ą pomoc społeczn ą oraz nasilaj ących si ę potrzeb i problemów społecznych – braki organizacyjne i kadrowe; • Brak lokali socjalnych.

Szanse Zagro Ŝenia

• budowa przej ścia granicznego – poprawa • wzrost przest ępczo ści spowodowany np. infrastruktury drogowej i budynków odprawy nasileniem przest ępczo ści przygranicznej celnej, oraz przest ępczo ści nieletnich (niszczenie • wzrost zatrudnienia w obsłudze ruchu mienia, zakłócenia porz ądku itp.); turystycznego i przygranicznego np. • wzrost poczucia zagro Ŝenia bezpiecze ństwa w gastronomii, handlu, hotelarstwie, u mieszka ńców; • wzrost inwestycji gospodarczych, wymiana • migracja zarobkowa mieszka ńców, handlowa z Ukrain ą; szczególnie młodych i wykształconych; • wzrost aktywno ści społecznej mieszka ńców • migracja młodzie Ŝy do wi ększych o środków terenów przygranicznych; miejskich zwi ązana z edukacj ą na poziomie • rozwój agroturystyki opartej na zasobach wy Ŝszym – odpływ ludzi wykształconych, naturalnych i dorobku tradycji i kultury ekspertów, osób przedsi ębiorczych, liderów regionalnej: społecznych tzw. ”lokomotyw” rozwoju • rozwój gospodarstw agroturystycznych, jako lokalnego; alternatywy dla rozdrobnionego rolnictwa • nasilenie narkomanii i alkoholizmu indywidualnego; powoduj ące wzrost patologii społecznej; • budowa ście Ŝek rowerowych; • niekorzystne tendencje demograficzne – • renowacja zabytkowych obiektów; starzenie si ę społecze ństwa, niski przyrost • budowa centrów kulturalno-oświatowych na naturalny; wsiach (jedno ju Ŝ działa na terenie gminy); • wzrost problemów zwi ązanych z chorobami • rozwój rolnictwa ekologicznego - uprawa cywilizacyjnymi i chorobami osób starszych; 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 145 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

i przetwórstwo ziół i „zdrowej” Ŝywno ści; • niskie nakłady na opiek ę medyczn ą • zastosowanie i rozwój odnawialnych źródeł i rehabilitacj ę; energii - uprawa ro ślin przemysłowych • wzrost problemów społecznych i nakładów i energetycznych; finansowych zwi ązanych z polityk ą • poprawa stanu i rozbudowa bazy sportowej społeczn ą ze strony samorz ądu; i rekreacyjnej - boiska, sale gimnastyczne; • pogł ębiaj ące si ę zró Ŝnicowanie mieszka ńców • rozwój o światy - rozbudowa szkół pod pod wzgl ędem materialnym; wzgl ędem bazy lokalowej oraz • zanik tradycji i obyczajów regionalnych – systematyczne doposa Ŝenie szkół w pomoce konieczno ść utrwalenia i przekazania dydaktyczne; lokalnego dziedzictwa (obrz ędów, potrwa, • wzrost poziomu usług opieku ńczo - tradycji itp.); wychowawczych ze strony placówek • osłabienie warto ści moralnych, rodzinnych, oświatowych – dokształcanie i doskonalenie religijnych i patriotycznych kadr, zatrudnianie pedagogów i psychologów w społecze ństwie. szkolnych, podstawowa opieka medyczna w szkołach, szeroka i atrakcyjna dla dzieci oferta zaj ęć pozalekcyjnych, kół zainteresowa ń, świetlic, współpraca GOK ze szkołami; • zapewnienie równego dost ępu do edukacji przedszkolnej dzieciom na terenach wiejkich; • autostrada (poleczenie drogowe do Lwowa) i inne inwestycje zwi ązane z EURO 2012; • pozyskanie środków z Unii Europejskiej na realizacj ę programów społecznych; • rozwój współpraca mi ędzynarodowej i (partnerstwa mi ędzynarodowe i wspólne projekty transgraniczne) oraz regionalnej np. w ramach Zwi ązku Gmin Ziemi Lubaczowskiej; • poprawa opieki zdrowotnej – powstanie niepublicznych zakładów rehabilitacyjnych; • idea utworzenia parku przemysłowego; • wykorzystanie poło Ŝenia blisko miasta Lubaczów – atrakcyjne tereny inwestycyjne.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 146 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Podsumowanie Mocne i słabe strony: Mocne strony gminy wynikaj ą głównie z posiadanych walorów naturalnych przyrodniczych i krajobrazowych oraz poło Ŝenia przygranicznego. Te dwa istotne atuty mog ą mie ć priorytetowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego, a efekty ekonomiczne pozytywnie wpłyn ą na sfer ę Ŝycia społecznego – mniejsze bezrobocie, wzrost zamoŜno ści mieszka ńców, ograniczenie ubóstwa,. Poło Ŝenie na „rubie Ŝach” Unii Europejskiej stwarza szanse wykorzystania środków pomocowych na rzecz rozwoju zasobów ludzkich, opartego na wyrównywaniu szans, upowszechnieniu technologii, współpracy transgranicznej. Walory historyczne i kulturowe ziemi lubaczowskiej (wspólny dorobek ró Ŝnych kultury i narodów, cenne zabytki) stanowi ą podstaw ę do rozwoju turystyki. Mocne strony to gminna o świata na dobrym poziomie oraz aspiracje edukacyjne i zawodowe młodego pokolenia mieszka ńców. Wi ększo ść słabych stron zwi ązanych jest z dziedzin ą rynku pracy, bezrobocia, niskich dochodów. Z jednej strony SWOT wskazuje na bierno ść grup zagro Ŝonych wykluczeniem zawodowym i społecznym oraz patologie (np. alkoholizm), które do ść powszechnie wyst ępuj ą u beneficjentów pomocy społecznej. Z drugiej u świadamia konieczno ść dostosowania lokalnej polityki społecznej do wzrastaj ących wyzwa ń (nasilenie niektórych problemów) oraz do zmian w metodach pracy z grupami marginalizowanymi (aktywizacja, zwi ększanie świadomo ści, samopomoc). Szanse i zagro Ŝenia: Mo Ŝna stwierdzi ć przewag ę szans nad zagro Ŝeniami, cho ć trudno porównywa ć ich wag ę społeczn ą. Du Ŝe szanse gmina wi ąŜ e z pozyskaniem funduszy zewn ętrznych, przeznaczanych nie tylko na inwestycje infrastrukturalne, ale tak Ŝe na rozwój usług społecznych. Pozytywne znaczenie dla sfery Ŝycia społecznego mo Ŝna wi ąza ć tak Ŝe z rozwojem współpracy transgranicznej, turystyki i agroturystyki, handlu, usług. Szans ą dla młodego pokolenia mieszka ńców gminy jest zapewnienie równego startu (edukacja elementarna na wsi), mo Ŝliwie szerokiej lokalnej oferty rozwoju edukacyjnego, sportowego, kulturalnego. Zagro Ŝenia upatrywane s ą w pogł ębianiu si ę niekorzystnych tendencji demograficznych oraz nasileniu problemów społecznych (bieda, patologie) i zwi ązanych z tym wzrostem nakładów na opiek ę społeczn ą.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 147 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

12. MISJA POLITYKI SPOŁECZNEJ W GMINIE LUBACZÓW.

Misj ę, wizj ę, cele strategiczne oraz cele operacyjne okre ślono w ramach metod partycypacyjnych. Na tym etapie prac warsztatowych Zespół Roboczy oraz eksperci FRDL skupili si ę na analizie SWOT (szczególnie na słabych stronach i zagro Ŝeniach) oraz wynikach bada ń ankietowych. Aby przeprowadzi ć proces okre ślania najwa Ŝniejszych problemów i spraw do realizacji zastosowano metod ę rangowania – przydzielania ró Ŝnej liczny punktów w zale Ŝno ści od wagi problemu. Wyniki tych prac pozwoliły na okre ślenie najwa Ŝniejszych problemów do rozwi ązania, które stały si ę priorytetami dla gminy. Kolejnym etapem było zaplanowanie konkretnych działa ń, prowadz ących do osi ągni ęcia celów i okre ślenie okresu ich realizacji. Wynik prac warsztatowych, które przeprowadzono w dniach 20 lutego oraz 4 marca 2008 roku przedstawiamy poni Ŝej.

MISJA: „Wspólne działanie mieszka ńców, samorz ądu, instytucji i organizacji w celu zapewnienia wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzie Ŝy, podniesienia jako ści Ŝycia społeczno ści gminy Lubaczów oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu”

WIZJA: „Aktywno ść społeczna i gospodarcza mieszka ńców, współpraca partnerów społecznych i instytucjonalnych oraz sprawnie funkcjonuj ący system pomocy społecznej umo Ŝliwia pokonywanie trudnych sytuacji Ŝyciowych oraz stwarza szanse godnego Ŝycia społeczno ści gminy Lubaczów”

13. CELE STARTEGICZNE i OPERACYJNE. W wyniku prac warsztatowych, analiz strategicznych oraz analizy wyników bada ń ankietowych wyodr ębniono trzy obszary priorytetowe polityki społecznej w Gminie Lubaczów: 1. Redukowanie zjawiska marginalizacji oraz wykluczenia społecznego i zawodowego poprzez aktywizacj ę społeczno ści lokalnej oraz współprac ę mi ędzysektorow ą. 2. Profesjonalizacja systemu pomocy społecznej w celu rozszerzenia zakresu i poprawy jako ści usług socjalnych oraz aktywizacji osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 148 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

3. Zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy szerokiej oferty edukacyjnej, kulturalnej, sportowej itp. oraz wsparcie w zakresie zada ń opieku ńczo-wychowawczych, maj ące na celu wszechstronny rozwój tej grupy mieszka ńców. CEL 1. REDUKOWANIE ZJAWISKA MARGINALIZACJI ORAZ WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO I ZAWODOWEGO POPRZEZ AKTYWIZACJ Ę SPOŁECZNO ŚCI LOKALNEJ ORAZ WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYSEKTOROWĄ.

1.1 Ograniczanie bezrobocia i aktywizacja osób wykluczonych zawodowo

Problemy: wysokie bezrobocie, du Ŝa grupa długotrwale bezrobotnych, niski poziom wykształcenia mieszka ńców gminy, mała aktywno ść zawodowa, niska rentowno ść produkcji rolnej. Działania: • Zdiagnozowanie potrzeb lokalnego rynku pracy – współpraca z PUP, innymi instytucjami, organizacjami oraz przedsi ębiorcami w tym zakresie • Stała współpraca z Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia na terenie gminy • Stworzenie listy działa ń maj ących na celu powi ązanie pracodawców i poszukuj ących prac ę • Opracowanie wniosku i realizacja projektu z funduszy zewn ętrznych na sta Ŝe, • Rozpoznanie potrzeb pracodawców np. ofert pracy od przedsi ębiorców poszukuj ących pracowników, stworzenie bazy danych poszczególnych pracodawców z terenu gminy oraz gmin s ąsiednich i miasta Lubaczowa • Uruchomienie szerokiej akcji informacyjnej i promocyjnej słu Ŝą cej promocji zatrudnienia np. targi pracy, okresowe spotkania z grupami bezrobotnych • Opracowanie i wdro Ŝenie programu partnerstwa lokalnego w zakresie potrzeb lokalnego rynku pracy, • Przeprowadzenie analizy mo Ŝliwo ści powstania i prowadzenia Zakładu Aktywizacji Zawodowej, • Wspieranie inicjatyw słu Ŝą cych powstawaniu i prowadzeniu ró Ŝnorodnych podmiotów ekonomii społecznej i przedsi ębiorczo ści socjalnej, • Wykorzystanie gminnych zasobów do działa ń na rzecz integracji zawodowej i społecznej, • Uruchomienie Klubu Integracji Społecznej,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 149 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Realizacja prac społecznie u Ŝytecznych, prac interwencyjnych, robot publicznych, sta Ŝy, upowszechnienie kontraktu socjalnego jako metody pracy z bezrobotnymi, • Organizacja warsztatów i szkole ń z zakresu aktywizacji zawodowej i społecznej dla osób wykluczonych oraz zagro Ŝonych wykluczeniem zawodowym, • Organizacja kursów kwalifikacyjnych z zakresu konkretnych umiej ętno ści zawodowych, adekwatnych do potrzeb rynku pracy • Prowadzenie szkole ń podnosz ących szanse na rynku pracy – np. kursy j ęzyków obcych, komputerowe, • Wsparcie reorientacji zawodowej osób odchodzących z rolnictwa lub podejmujących dodatkową pozarolniczą działalno ść , • Wsparcie osób rozpoczynaj ących własną działalno ść gospodarcz ą, promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia, • Przeprowadzenie analizy mo Ŝliwo ści uruchomienia i prowadzenia inkubatora przedsi ębiorczo ści, • Przeprowadzenie analizy mo Ŝliwo ści pozyskania środków na uruchomienie gminnego funduszu por ęcze ń kredytowych dla firm, • Pozyskiwanie środków zewn ętrznych na ograniczanie bezrobocia – opracowywanie i realizacja projektów na rzecz przeciwdziałania bezrobociu, • Wprowadzanie do szkół programów z zakresu podstaw aktywizacji zawodowej i przedsi ębiorczo ści, • Współpraca z samorz ądem powiatowym, Zakładami Doskonalenia Zawodowego, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Powiatowym Urz ędem Pracy, organizacjami około biznesowymi oraz innymi instytucjami w zakresie odpowiedniego planowania kierunków kształcenia zawodowego pod k ątem potrzeb lokalnego rynku pracy, • Wspieranie kobiet w godzeniu Ŝycia zawodowego i rodzinnego, np. poprzez współfinansowanie systemu opieki na dzieckiem, organizacji pomocy domowej itp. • Popularyzacja nowych technologii oraz form alternatywnego zatrudnienia np. telepracy • Budowanie współpracy samorz ądu, instytucji rynku pracy organizacji pozarz ądowych oraz biznesu w zakresie przeciwdziałania bezrobociu • Tworzenie warunków do powstawania nowych miejsc pracy na terenie gminy Lubaczów poprzez pozyskiwanie inwestorów, • Promocja gminy jako miejsca do realizowania inwestycji gospodarczych,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 150 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Inicjowanie i wspieranie rozwoju bazy turystycznej i przyrodoleczniczej oraz d ąŜ enie do pełnego wykorzystania zasobów turystycznych i przyrodoleczniczych gminy, • Wsparcie turystyki i agroturystyki jako szansy na znalezienie zatrudniania, • Uzyskanie przez osoby bezrobotne kwalifikacji zwi ązanych z obsług ą ruchu turystycznego (np. organizacja imprez, kucharz, kowalstwo, garncarstwo) • Inicjowanie powstawania nowych oraz wspieranie istniej ących grup producenckich (zbo Ŝowa, wikliniarska, hodowców owiec, tytoniowa, pszczelarska) • Wykorzystanie w rolnictwie produkcji zdrowej, ekologicznie Ŝywno ści, upraw ro ślin energetycznych, ziół itp. • Promocja pszczelarstwa i produktów pszczelarskich jako źródła zdrowej Ŝywno ści oraz lokalnego i ekologicznego produktu, • Prowadzenie szkole ń zawodowych dla bezrobotnych pod k ątem rozwijania działalno ści pszczelarskiej jako formy alternatywnej działalno ści rolniczej i turystycznej (np. pszczelarska wioska tematyczna), • Zatrudnienie bezrobotnych w działalno ści turystycznej opartej na tradycjach regionalnych np. garncarstwo, kowalstwo, huta szkła. • Opracowywanie wniosków i realizacja projektów z PO KL - Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich.

1.2. Działania na rzecz wsparcia Ŝyj ących w ubóstwie mieszka ńców gminy

Problemy: najczęstszym powodem udzielania pomocy społecznej w gminie Lubaczów jest ubóstwo - 659 rodzin korzysta z pomocy społecznej powy Ŝej 1 roku (bieda długotrwała), 302 rodzin powy Ŝej 5 lat (bieda chroniczna). W znacznej cz ęś ci sołectw (w 11 z 24) procentowy wska źnik korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej w stosunku do liczby mieszka ńców wynosi ponad 20%. Najgorsza sytuacja jest w miejscowo ściach: Huta Kryształowa - 46,84 %, Krowica Lasowa- 38,21%, Wólka Krowicka, Zału Ŝe, Basznia Górna i Podlesie 30%-35%, Antoniki, Opaka, D ąbrowa i Szczutków - 26-20%. Bieda w du Ŝej mierze dotyka dzieci i młodzie Ŝ. Działania: • Budowanie systemu oparcia społecznego dla rodzin Ŝyj ących w ubóstwie. • Współpraca z instytucjami, organizacjami pozarz ądowymi, Bankiem śywno ści, zwi ązkami wyznaniowymi, Ko ściołem w zakresie wspierania rodzin Ŝyj ących w trudnych warunkach materialnych,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 151 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Pomoc finansowa i rzeczowa dla rodzin ubogich, • Udzielanie wsparcia uczniom pochodz ącym z ubogich rodzin w formie - podr ęczników, pomocy szkolnych oraz pomocy stypendialnej, • Wsparcie wypoczynku letniego dzieci i młodzie Ŝy z rodzin ubogich, • Inicjowanie powstawania i wspieranie grup samopomocowych w śród rodzin ubogich, • Inicjowanie akcji na rzecz zmiany stereotypowej opinii, Ŝe wielodzietno ść = bieda i patologia, • Zabezpieczenie dziennego gor ącego posiłku osobom ubogim i potrzebuj ącym.

1.3. Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób niepełnosprawnych

Problemy : trudno ści i bariery uczestniczenia osób niepełnosprawnych w Ŝyciu społecznym i zawodowym, konieczność zapewnienia opieki i rehabilitacji osobom niepełnosprawnym. Działania: • Stopniowa i systematyczna likwidacja barier architektonicznych, przede wszystkim w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej, • Ograniczenie niepełnosprawno ści w śród dzieci poprzez stworzenie mo Ŝliwo ści uzyskania jak najwcze śniejszej, kompleksowej i wielospecjalistycznej diagnozy wczesnej interwencji, • Obj ęcie dzieci specjalistycznymi programami terapeutycznymi oraz przygotowanie rodziców lub opiekunów do udziału w rehabilitacji swoich dzieci, • Stworzenie dzieciom i młodzie Ŝy niepełnosprawnej mo Ŝliwo ści kształcenia na równi z pełnosprawnymi rówie śnikami na wszystkich poziomach nauczania, • Inicjowanie i wsparcie organizacji pozarz ądowych, działaj ących na rzecz osób niepełnosprawnych, • Inicjowanie powstania i wspieranie rozwoju grup samopomocowych osób niepełnosprawnych i członków ich rodzin, • Realizowanie programów na rzecz osób niepełnosprawnych w oparciu o środki pomocowe, • Prowadzenie poradnictwa dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin, np. pomoc w pozyskiwaniu środków PFRON, ułatwianie kontaktu z organizacjami działaj ącymi na rzecz osób niepełnosprawnych itp.,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 152 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Podejmowanie działa ń na rzecz akceptacji i tolerancji mieszka ńców wobec niepełnosprawno ści fizycznej i intelektualnej, • Organizacja imprez integruj ących osoby niepełnosprawne ze sprawnymi, • Rozwijanie usług opieku ńczych, w szczególno ści poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry, co ma bezpo średni wpływ na jako ść świadczonych usług, • Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. • Wsparcie osób zaburzonych i chorych psychicznie w samodzielnym funkcjonowaniu na terenie gminy w szczególno ści poprzez opiek ę medyczn ą , poradnictwo socjalne i pomoc materialn ą • Zapewnienie usług transportowych (m.in. sie ć transportowa dla osób niepełnosprawnych, oznaczone miejsca na parkingach itp.), • Pomoc w zaopatrzeniu w sprz ęt rehabilitacyjny, • Zapewnienie indywidualnej pomocy osobom niepełnosprawnym (asystenci osobi ści, tłumacze j ęzyka migowego, przewodnicy, piel ęgniarze, itp.), • Zaktywizowanie zawodowe osób niepełnosprawnych, pomoc w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne, tworzenie miejsc pracy, udzielanie pomocy pracodawcom w uzyskaniu odpowiednich kandydatów do pracy, • Umo Ŝliwienie uczestnictwa niepełnosprawnych w sporcie, kulturze, rekreacji i turystyce, • Przeciwdziałanie izolacji społecznej osób niepełnosprawnych, • Współpraca samorz ądu gminy z organizacjami pozarz ądowymi na rzecz podniesienia jako ści i rozszerzenia oferty usług rehabilitacyjnych.

1.4. Ograniczenie uzale Ŝnie ń i zjawisk patologicznych zwi ązanych z uzale Ŝnieniami

Problemy : wzrost zjawiska nadu Ŝywania alkoholu oraz innych środków uzale Ŝniaj ących, tak Ŝe w śród dzieci i młodzie Ŝy oraz towarzysz ących uzale Ŝnieniom problemów społecznych (przemoc w rodzinie, trudno ści wychowawcze). Działania: • Wspieranie działa ń i inicjatyw oraz instytucji i organizacji, zmierzaj ących do ograniczenia uzale Ŝnie ń, pozyskiwanie środków i prowadzenie szerokiej profilaktyki uzale Ŝnie ń,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 153 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Organizowanie grup terapeutycznych oraz wsparcie samopomocowych grup wsparcia dla osób uzale Ŝnionych oraz ich rodzin, • Zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej i prawnej dla osób uzale Ŝnionych oraz ich rodzin, • Budowanie systemu wsparcia dla rodzin zagro Ŝonych uzale Ŝnieniami i przemoc ą, • Dofinansowywanie obozów terapeutycznych dla rodzin z problemem alkoholowym, w tym zwłaszcza dla dzieci i młodzie Ŝy, • Utworzenie i prowadzenie świetlic środowiskowych realizuj ących programy socjoterapeutyczne lub profilaktyczne dla mieszka ńców, w tym dzieci i młodzie Ŝy, • Monitorowanie uzale Ŝnie ń (alkohol, nikotyna, narkotyki) szczególnie w śród dzieci i młodzie Ŝy, • Wspieranie i prowadzenie działa ń promuj ących trze źwo ść , • Szkolenie personelu sklepów w zakresie obowi ązuj ących przepisów dotycz ących zasad sprzeda Ŝy i spo Ŝycia alkoholu, • Egzekwowanie i kontrola zakazu sprzeda Ŝy alkoholu nieletnim na terenie gminy, • Wsparcie działalno ści Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, • Zorganizowanie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie (opieka medyczna, pomoc psychologiczna i terapeutyczna, prawna i materialna), • Podj ęcie skutecznych działa ń wobec sprawców przemocy w rodzinie - skierowanie na leczenie, pomoc psychologiczna, praca socjalna, • Podnoszenie kompetencji do udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie w śród: pracowników socjalnych, nauczycieli, pedagogów szkolnych, lekarzy, piel ęgniarek, funkcjonariuszy Policji, członków Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, • Przygotowanie i realizacja programów pomocowych i interwencyjnych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • Prowadzenie działalno ści informacyjno-edukacyjnej o problemie przemocy w rodzinie przez szkoły, o środek pomocy społecznej, o środek zdrowia, Ko ściół oraz inne instytucje i organizacje społeczne.

1.5. Integracja społeczna osób starszych

Problemy : wzrastaj ąca liczba samotnych osób starszych, wymagaj ących usług opieku ńczych. Konieczno ść integracji społecznej osób starszych, zaanga Ŝowania ich w Ŝycie gminy. Działania: 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 154 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Zapewnienie systemowych usług opieku ńczych – pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb Ŝyciowych, • Prowadzenie działa ń słu Ŝą cych do powołania i prowadzenia Klubów Seniora i Domu Dziennego Pobytu - współpraca z Parafiami w tym zakresie, • Przygotowanie oferty dla osób starszych w świetlicach wiejskich, • Wsparcie wolontariatu oraz pomocy s ąsiedzkiej w zakresie usług opieku ńczych osobom starszym, • Zaanga Ŝowanie osób starszych w działania na rzecz kultywowania lokalnych tradycji, historii miasta, pami ęci o ludziach, warto ści patriotycznych i religijnych itp., • Stworzenie osobom starszym mo Ŝliwo ści dokształcania, rozwijania zainteresowa ń, zapoznawania si ę z nowymi technologami (komputer, internet, telefonia komórkowa), • Inicjowanie powstawania i wspieranie grup samopomocowych w zakresie opieki nad osobami starszymi, • Wspieranie inicjatyw słu Ŝą cych integracji i edukacji mi ędzypokoleniowej, • Zaanga Ŝowanie osób starszych w wolontariat w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy.

1.6. Wsparcie rodzin, systemowe podej ście do rozwi ązywania problemów rodziny

Problemy : Dysfunkcje opieku ńczo - wychowawcze w rodzinach, kryzys warto ści rodzinnych, konflikty rodzinne, sieroctwo społeczne spowodowane m.in. nasileniem wyjazdów za granic ę. Rosn ąca liczba rodzin, szczególnie wielodzietnych, korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej, bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych, rozlu źnienie wi ęzi rodzinnych. Działania: • Diagnozowanie problemów rodzin, ich zasobów i barier rozwoju, • Praca socjalna z rodzinami z problemem opieku ńczo - wychowawczym polegaj ąca na diagnozie deficytów w zakresie pełnienia funkcji rodzicielskich, wydolno ści opieku ńczo – wychowawczej, zaniedba ń wzgl ędem dzieci, • Poradnictwo specjalistyczne dla rodzin z problemami opieku ńczo – wychowawczymi, • Organizowanie warsztatów i treningów umiej ętno ści opieku ńczo - wychowawczych i społecznych, • Pomoc dzieciom z rodzin z trudno ściami opieku ńczo- wychowawczymi poprzez: udzielenie schronienia, do Ŝywianie, wła ściw ą opiek ę pedagogiczn ą, pomoc 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 155 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

w rozwi ązywaniu trudno ści szkolnych, mo Ŝliwo ść sp ędzania wolnego czasu oraz nabywanie przez dzieci ró Ŝnych umiej ętno ści społecznych, • Wspieranie w rozwoju dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo poprzez wdra Ŝanie programu „Mój przyjaciel” i „Starszy Brat - Starsza Siostra” kierowanego do dzieci z rodzin „niepełnych”, • Upowszechnienie metod rozwi ązywania konfliktów w rodzinach, opartych na eliminowaniu przemocy i agresji, • Prowadzenie „Szkoły dla Rodziców”, w której edukacją b ędą obj ęte rodziny niewydolne wychowawczo, • Tworzenie i realizacja programów skierowanych do rodzin w kryzysie psychicznym, emocjonalnym i wychowawczym, • Opracowanie i realizacja programów z zakresu planowania bud Ŝetu domowego skierowanego do rodzin, znajduj ących si ę pod opiek ą o środka pomocy społecznej, • Nawi ązanie systematycznej współpracy z PCPR.

1.7. Aktywizacja społeczna mieszka ńców, inicjowanie powstawania oraz wsparcie organizacji pozarz ądowych. Wzmocnienie zdolno ści lokalnych liderów i grup do rozwi ązywania problemów poprzez działalno ść w organizacjach społecznych

Problemy : mała aktywno ść społeczna, mała ilo ść organizacji społecznych, które mog ą by ć partnerem samorz ądu w realizacji zada ń publicznych, niska świadomo ść mieszka ńców o mo Ŝliwo ściach zaanga Ŝowania si ę w działalno ść społeczn ą i wolontariat, brak organizacji po Ŝytku publicznego – niewykorzystanie mo Ŝliwo ści przekazania 1% podatku mieszka ńców gminy dla lokalnych organizacji, w ąski zakres działalno ści funkcjonuj ących organizacji – głównie sport, niewystarczaj ące zaanga Ŝowanie organizacji w pomoc społeczn ą, rozwój kultury, edukacji, ochron ę i profilaktyk ę zdrowia. Działania: • Inicjowanie powstawania i wspieranie działalno ści organizacji, zajmuj ących si ę ró Ŝnymi dziedzinami, • Powołanie lokalnego partnerstwa/koalicji jako płaszczyzny współpracy samorz ądu i organizacji pozarz ądowych w zakresie rozwi ązywania wa Ŝnych problemów społecznych, • Stworzenie systemu wymiany informacji i do świadcze ń mi ędzy sektorami, • Wspieranie zrzeszania si ę lokalnych NGO – np. gminnego zwi ązku KGW, OSP,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 156 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Konsultowanie z organizacjami rocznych programów współpracy, • Opracowywanie i realizacja wspólnych partnerskich projektów ze środków pomocowych, • Wspieranie wolontariatu, w tym młodzie Ŝowego i pracowniczego, • Inicjatywy słu Ŝą ce poprawie kondycji finansowej organizacji np. promocja odpisu 1 % podatku mieszka ńców, • Wsparcie zasobów technicznych organizacji – lokale, wyposa Ŝenie, • Wspieranie edukacji obywatelskiej w śród dzieci i młodzie Ŝy (programy edukacyjne w szkołach) oraz dorosłych.

1.8. Poprawa relacji społecznych i wi ęzi s ąsiedzkich

Problemy : tylko co czwarty uczestnik badania ankietowego uwa Ŝa, Ŝe wi ększo ść mieszka ńców gminy jest Ŝyczliwa, ponad połowa uwa Ŝa, Ŝe współmieszka ńcy s ą raczej nie Ŝyczliwi lub zawistni. Tylko co pi ąty pytany jest zdania, Ŝe podejmowane s ą wspólne działania na rzecz rozwi ązywania wa Ŝnych problemów społecznych. Co pi ąty respondent uwa Ŝa, Ŝe o jako ści Ŝycia mieszka ńców decyduj ą układy i znajomo ści. Działania: • Inicjowanie współpracy samorz ądu, organizacji społecznych, Ko ścioła lokalnych mediów itp. w zakresie integracji społeczno ści, • Podejmowanie inicjatyw na rzecz transparentno ści działania samorz ądu np. wdro Ŝenie elementów akcji „Przejrzysta Gmina”, • Utworzenie w Urzędzie Gminy Biura Obsługi Mieszkańców, • Uzyskanie przez Urząd Gminy Lubaczów certyfikatu jakości usług dla mieszkańców, • Organizowanie imprez słu Ŝą cych integracji mieszka ńców gminy np. Dni Gminy Lubaczów, do Ŝynki, Świ ęto Sportu Wsi, • Organizowanie plenerowych imprez – majówek, festynów itp., • Opracowanie i wydanie kalendarza imprez/ wydarze ń kulturalnych, artystycznych itp. organizowanych na terenie gminy, • Inicjowanie akcji słu Ŝą cych popularyzacji historii i tradycji miasta, rozwojowi „lokalnego patriotyzmu” i zwi ązku z „mał ą ojczyzn ą”, • Promowanie ludzi, którzy mog ą by ć wzorami, autorytetami, osobami integruj ącymi mieszka ńców – konkurs na sportowca, przedsi ębiorc ę, lekarza, społecznika, nauczyciela itp.,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 157 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Współpraca mi ędzynarodowa –m.in. wymiana młodzie Ŝy, wizyty studialne, Festiwal Kultur.

1.9. Wzrost świadomo ści zdrowotnej mieszka ńców gminy, poprawa stanu zdrowia i kondycji fizycznej, promocja zdrowego stylu Ŝycia i inicjatyw prozdrowotnych.

Problemy : niska świadomo ść zdrowotna w śród mieszka ńców wsi, szczególnie u starszego pokolenia, do ść du Ŝa umieralno ść z powodu chorób cywilizacyjnych (nowotwory, choroby serca i kr ąŜ enia), niski poziom aktywno ści ruchowej i świadomo ści prozdrowotnej. Działania: • Planowanie i systematyczna realizacja programów słuŜą cych profilaktyce chorób cywilizacyjnych, • Wspieranie inicjatyw i akcji, maj ących na celu promocj ę zdrowego stylu Ŝycia, • Inicjowanie powstania i wsparcie organizacji pozarządowych, działaj ących na rzecz ochrony i promocji zdrowia publicznego, • Wsparcie programów edukacji zdrowotnej dla dzieci i młodzie Ŝy, • Zapewnienie opieki piel ęgniarskiej i stomatologicznej w placówkach o światowych • Utworzenie terenów słu Ŝą cych rekreacji i rehabilitacji – ście Ŝki rowerowe, ście Ŝki zdrowia, • Organizowanie bezpłatnej, ogólnodost ępnej oferty zaj ęć ruchowych np. aerobik, fitness, • Zapewnienie lub zwi ększenie jako ści opieki medycznej w szkołach (piel ęgniarska, stomatologiczna, lekarska).

CEL 2. PROFESJONALIZACJA SYSTEMU POMOCY SPOŁECZNEJ W CELU ROZSZERZENIA ZAKRESU I POPRAWY JAKO ŚCI USŁUG SOCJALNYCH ORAZ AKTYWIZACJI OSÓB ZAGRO śONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

2.1 Dostosowanie systemu pomocy społecznej do wzrastaj ących potrzeb

Problemy : w ostatnich latach liczba rodzin korzystaj ących z pomocy społecznej na przykład ze wzgl ędu na ubóstwo podwoiła si ę. Tak Ŝe ze wzgl ędu na inne powody beneficjentów pomocy społecznej przybywa.

Działania: • Systematyczny monitoring problemów społecznych realizowany przez pracowników O środka Pomocy Społecznej, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 158 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Systematyczna analiza potrzeb i zasobów GOPS oraz szerzej potrzeb w zakresie integracji społecznej, • Okresowe raportowanie władzom lokalnym oraz radnym sytuacji w zakresie pomocy społecznej • Analiza metod świadczonej pomocy ze wzgl ędu na ich efektywno ść , • Okresowa ocena pracowników socjalnych – opracowanie kryteriów oceny, • Ci ągłe podnoszenie kwalifikacji przez kadr ę pomocy społecznej w celu lepszego rozpoznawania i reagowania na pojawiaj ące si ę kwestie społeczne, • Wypracowanie standardów jako ści usług pomocy społecznej, • Promocja pracy socjalnej prowadzonej na terenie gminy – kształtowanie pozytywnego wizerunku gminnego systemu pomocy społecznej, zmiana stereotypowego postrzegania o środka pomocy społecznej jako instytucji rozdaj ącej środki finansowe, • Systematyczna współpraca GOPS z organizacjami pozarz ądowymi, działaj ącymi w sferze integracji społecznej, szkołami, o środkiem zdrowia, PCPR, ROPS-em itp., • Systematyczna współpraca GOPS z Rad ą Gminy.

2.2. Podniesienie jako ści oraz rozszerzenie oferty usług socjalnych. Powstawanie nowych usług socjalnych

Problemy : niewystarczaj ąca oferta usług opieku ńczych, niewystarczaj ąca liczba lokali socjalnych, niewystarczaj ąca pomoc psychologiczna, terapeutyczna itp., mała aktywno ść i wyuczona bierno ść beneficjentów pomocy społecznej.

Działania: • Podj ęcie działa ń w celu utworzenia lokali socjalnych, mieszka ń chronionych, • Poprawa usług opieku ńczych, • Zastosowanie kontraktu socjalnego w pracy z podopiecznymi pomocy społecznej, • Inicjowanie i realizacja programów podnosz ących świadomo ść i aktywno ść w zakresie działa ń samopomocowych osób korzystaj ących z pomocy socjalnej, • Zapewnienie stałego wsparcia terapeutycznego, psychologicznego i prawnego dla mieszka ńców, • Diagnozowanie i monitorowanie potrzeb w zakresie usług socjalnych, • Uruchamianie nowych usług zale Ŝnie od wa Ŝnych potrzeb społecznych.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 159 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

2.3. Przygotowanie o środka pomocy społecznej oraz innych podmiotów, działaj ących w sferze pomocy społecznej do pozyskiwania funduszy pomocowych

Problemy : niewystarczaj ąca wiedza i umiej ętno ści pracowników o środka pomocy społecznej oraz podmiotów działaj ących w tej sferze w zakresie pozyskiwania środków zewn ętrznych oraz realizacji projektów socjalnych Działania: • Przeszkolenie pracowników socjalnych, członków NGO ze sfery społecznej w zakresie pozyskiwania funduszy pomocowych, • Przeprowadzenie warsztatów z zarz ądzania projektami w sferze integracji społecznej, • Stałe i systematyczne monitorowanie konkursów i przetargów dotacji na integracj ę społeczn ą, • Opracowywanie projektów i składanie wniosków o dotacje ze środków pomocowych, • Udział GOPS w programach „systemowych” dotycz ących wsparcia o środków pomocy społecznej – pozyskiwanie środków

CEL. 3 ZAPEWNIENIE DZIECIOM I MŁODZIE śY SZEROKIEJ OFERTY EDUKACYJNEJ, KULTURALNEJ, SPORTOWEJ ITP. ORAZ WSPARCIE W ZAKRESIE ZADA Ń OPIEKU ŃCZO- WYCHOWAWCZYCH, MAJ ĄCE NA CELU WSZECHSTRONNY ROZWÓJ TEJ GRUPY MIESZKA ŃCÓW.

3.1. Uzupełnienie oferty i poprawa jako ści edukacji przedszkolnej dzieci w gminie

Problemy : niewystarczaj ąca ilo ść Ŝłobków i przedszkoli, cz ęść dzieci w wieku 3-5 lat, szczególnie na trenach wiejskich nie jest obj ętych edukacj ą elementarn ą, niska świadomo ść cz ęś ci rodziców o wadze edukacji elementarnej, brak lokalnej współpracy w tym zakresie, brak programu rozwoju edukacji elementarnej, potrzeba pozyskania środków zewn ętrznych na ten cel.

Działania: • Powołanie lokalnego partnerstwa na rzecz rozwoju edukacji elementarnej, • Powołanie zespołów inicjuj ących tworzenie ró Ŝnych form edukacji elementarnej, • Organizacja spotka ń dla dzieci w wieku przedszkolnym z pedagogiem, psychologiem, • Podniesienie świadomo ści rodziców w zakresie potrzeb rozwojowych małych dzieci, • Wydanie broszury n/t edukacji elementarnej i jej znaczenia dla pó źniejszego rozwoju dziecka, • Aktywizacja rodziców w zakresie edukacji elementarnej,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 160 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Opracowanie programu rozwoju edukacji elementarnej w gminie, • Pozyskiwanie środków finansowych na edukacj ę przedszkoln ą – opracowanie projektów edukacyjnych, • Opracowywanie projektów i składanie wniosków o dotacje ze środków pomocowych na edukacj ę elementarn ą, • Organizowanie i prowadzenie ró Ŝnych form edukacji elementarnej dla dzieci w wieku 3-5 lat (Kluby Przedszkolaka, Kluby Malucha, Grupy Zabawowe), • Współpraca z organizacjami, ekspertami itp. w zakresie u świadamiania potrzeb rozwojowych dzieci oraz prowadzenia edukacji elementarnej, • Powstawanie oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Baszni Dolnej oraz oddziałów przedszkolnych przy Szkołach Podstawowych wraz z ich wyposa Ŝeniem.

3.2. Zapewnienie infrastruktury słu Ŝą cych rozwojowi dzieci i młodzie Ŝy

Problemy : brak lub niewystarczaj ąca ilo ść oraz zły stan techniczny miejsc, terenów itp. słu Ŝą cych rozwojowi dzieci i młodzie Ŝy, brak, niewystarczaj ące lub przestarzałe wyposa Ŝenie tych miejsc, Działania: • Powstanie placów zabaw na terenie gminy przy przedszkolach, oddziałach przedszkolnych, Klubach Malucha, Domach Kultury wraz z doposa Ŝeniem w sprz ęt, • Doko ńczenie budowy świetlicy w miejscowo ści Bałaje, wraz z całkowitym wyposa Ŝeniem zaplecza kuchennego, oraz pomieszcze ń przeznaczonych na działalno ść świetlicy, • Rozbudowa i modernizacja budynku Szkoły Podstawowej w Lisich Jamach wraz z budową sali sportowej i boisk • Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Młodowie wraz z modernizacją kotłowni i instalacji C.O., • Budowa sali sportowej przy Szkole Podstawowej w Krowicy Samej, • Budowa sali sportowej w Młodowie, • Budowa stołówki szkolnej wraz z przedszkolem przy Szkole Podstawowej w Baszni Dolnej, • Bie Ŝą ce remonty i modernizacja bazy o światowej, w tym budynków szkolnych, • Utworzenie Klubów/ Świetlic Młodzie Ŝowych, 2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 161 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Doposa Ŝenie i modernizacja pracowni dydaktycznych i przedmiotowych, w tym pracowni komputerowych oraz pracowni do wychowania technicznego, • Utworzenie i wyposa Ŝenie pracowni do nauki j ęzyków obcych, • Modernizacja sal gimnastycznych oraz innych obiektów sportowych m.in. boisk przyszkolnych, • Adaptacja pomieszcze ń świetlic wiejskich do potrzeb dzieci i młodzie Ŝy, • Powstanie Kawiarenek Internetowych na terenie gminy - zakup komputerów, • Powstanie i wyposa Ŝenie siłowni, • Budowa świetlicy w miejscowości Opaka, • Budowa świetlicy w miejscowości Antoniki, • Budowa świetlicy w miejscowości Budomierz, • Modernizacja i remont świetlic wiejskich na terenie Gminy, • Modernizacja budynku Przedszkola w Lisich Jamach, • Powstanie oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Baszni Dolnej, • Doposa Ŝenie istniej ących placówek edukacji przedszkolnej.

3.3. Zapewnienie oferty rozwoju zainteresowa ń i uzdolnie ń dzieci i młodzie Ŝy

Problemy : niewystarczaj ąca oferta ciekawych i atrakcyjnych dla dzieci i młodzie Ŝy ofert sp ędzania czasu, rozwoju zainteresowa ń itp., nierówny dost ęp do takiej oferty (dzieci i młodzie Ŝ z terenów wiejskich), zanik zainteresowania histori ą, kultur ą gminy i regionu, zanik lokalnego patriotyzmu, niski poziom integracji mi ędzypokoleniowej, wzrost zachowa ń patologicznych, zwi ązanych z brakiem pozytywnych form i wzorców sp ędzania czasu. Działania: • Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy poprzez szerok ą ofert ę zaj ęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych • Zapewnienie oferty dla dzieci i młodzie Ŝy, sp ędzaj ących ferie i wakacje w gminie - organizacja zaj ęć dziennego pobytu uczniów w szkole (np. półkolonie), zaj ęć w ramach zimowiska (wymiana mi ędzyszkolna dzieci i młodzie Ŝy), mi ędzynarodowa wymiana uczniów, organizacja festynów, pikników na rozpocz ęcie wakacji integruj ących uczniów z cał ą społeczno ści ą lokaln ą, • Szkolenie i doradztwo dla młodzie Ŝy pod k ątem wyboru szkół ponadgimnazjalnych, • Organizacja konkursów na temat przedsi ębiorczo ści, edukacji obywatelskiej,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 162 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Realizacja projektów z dziedziny edukacji, kultury, sportu finansowanych ze środków pomocowych, • Organizacja kółek artystycznych (zespoły muzyczne, taneczne, chóry), • Organizacja przedmiotowych kół zainteresowa ń, • Organizacja zaj ęć sportowych, UKS, turnieje sportowe, • Kultywowanie tradycji regionalnych poprzez udział w warsztatach organizowanych przez KGW i świetlice - wiejskie spotkania (GOK), • Organizowanie i kontynuacja festiwali przegl ądów artystycznych, kulturowych, tradycje i obrz ędy, • Organizowanie imprez turystycznych (rajdy rowerowe, wycieczki), praktycznych (wycieczki, akademie, spotkania z kombatantami, • Organizowanie bezpłatnej nauki pływania dla wszystkich uczniów na pływalni, • Promocja i wspieranie uczniów wybitnych oraz uzdolnionych np. pomoc stypendialna, programy indywidualnego nauczania, promocja w lokalnych mediach o osi ągni ęciach uczniów, pomoc finansowa na zakup pomocy naukowych (encyklopedie, komputery z dost ępem do Internetu), • Organizowanie inicjatyw słu Ŝą cych kształtowaniu u dzieci i młodzie Ŝy postaw rodzinnych, patriotycznych, poszanowania dla tradycji, historii oraz dorobku gminy i regionu, wycieczek pod k ątem edukacji patriotycznej i regionalnej, • Organizacja imprez integruj ących mi ędzy-pokoleniowych (np. pikniki, ogniska, turnieje sportowe), • Prezentacja oraz degustacja potraw regionalnych w trakcie pikników rodzinnych i innych imprez, wydanie publikacji o potrawach regionalnych, • Pobudzanie zainteresowania dzieci i młodzie Ŝy Ŝyciem publicznym np. powstanie Młodzie Ŝowej Rady Gminy, • Organizacja spotka ń ,akademii ze znanymi ludźmi ,po świ ęcone tradycji lokalnej, • Organizacja konkursów na temat wiedzy o historii miejscowo ści, gminy, pa ństwa, • Organizacja imprez szkolnych z udziałem rodzin ( Dzie ń Matki, Dzie ń Ojca, Dzie ń Dziadka i Babci).

3.4 Eliminowanie lub ograniczanie deficytów edukacyjnych i zdrowotnych dzieci i młodzie Ŝy

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 163 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Problemy : cz ęść dzieci ma problemy rozwojowe, które nie s ą diagnozowane i leczone, wzrost problemów wychowawczych w szkołach, wzrasta liczba dzieci wymagaj ących specjalistycznej opieki (ADHD, autyzm), wzrost problemów emocjonalnych u dzieci i młodzie Ŝy, zwi ązanych z emigracj ą rodziców, rozbiciem rodzin, patologiami w rodzinie. Działania: • Prowadzenie wczesnej diagnozy dzieci w zakresie problemów rozwojowych oraz zdrowotnych – wady postawy, słuchu, wzroku itp., • Zorganizowanie opieki specjalistycznej dla dzieci i młodzie Ŝy (pedagog, psycholog, logopeda, terapeuta itp.), • Prowadzenie zaj ęć korekcyjnych, wyrównawczych dla dzieci i młodzie Ŝy, • Opracowanie i wdro Ŝenia programów pomocy psychologicznej i pedagogicznej, programów zaj ęć kompensacyjnych dla dzieci o szczególnych potrzebach edukacyjnych (autyzm, ADHD itp.), • Utworzenie oddziałów i klas integracyjnych w miar ę istniej ących potrzeb, • Prowadzenie zaj ęć kompensacyjnych dla dzieci z deficytami rozwojowymi, • Prowadzenie efektywnych programów profilaktycznych i edukacyjnych wspieraj ących rozwój i wychowanie dzieci i młodzie Ŝy, • Organizowanie warsztatów psychologicznych dla dzieci i młodzie Ŝy oraz rodziców z zakresu komunikacji, radzenia sobie ze stresem, rozwi ązywania problemów, • Utworzenie i prowadzenie świetlic środowiskowych z programami terapeutycznymi dla dzieci i młodzie Ŝy.

3.5. Wsparcie rozwoju kultury i sportu

Problemy : niewystarczaj ący dost ęp dzieci i młodzie Ŝy do kultury, w tym wysokiej, ograniczone mo Ŝliwo ści uprawiania sportu i rekreacji ze wzgl ędu na stan obiektów, niewystarczaj ącą ilo ść imprez sportowych. Działania: • Remonty i modernizacja obiektów instytucji kultury m.in. GOK w miejscowości Lisie Jamy oraz GOK w Baszni Dolnej, • Wsparcie znanych i cyklicznych imprez kulturalnych, • Inicjowanie powstania i wsparcie organizacji pozarządowych, działaj ących w sferze kultury,

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 164 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Dofinansowanie działalno ści kulturalnej prowadzonej przez miejscowe zespoły artystyczne, ludowe itp., • Wsparcie miejscowych twórców kultury, popularyzacja ich dorobku, • Remonty i modernizacja gminnych obiektów sportowych, • Wsparcie sportowych sekcji dzieci ęcych i młodzie Ŝowych UKS, • Wsparcie inicjatyw na rzecz zaanga Ŝowania mieszka ńców w masowe uprawianie sportu i rekreacji; • Organizacja masowych imprez sportowych i rekreacyjnych.

2008-08-04Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 165 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

14. HARMONOGRAM REALIZACJI. CEL 1. REDUKOWANIE ZJAWISKA MARGINALIZACJI ORAZ WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO I ZAWODOWEGO POPRZEZ AKTYWIZACJ Ę SPOŁECZNO ŚCI LOKALNEJ ORAZ WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYSEKTOROWĄ.

1.1. Ograniczanie bezrobocia i aktywizacja osób wykluczonych zawodowo

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Zdiagnozowanie potrzeb lokalnego rynku pracy – współpraca z PUP, innymi 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy PUP instytucjami, organizacjami oraz przedsi ębiorcami w tym zakresie fundusze pomocowe Organizacje około biznesowe Urz ąd Gminy 2 Stała współpraca z Powiatowym Urz ędem Pracy w zakresie monitorowania 2008 – 2014 bezinwestycyjne PUP zjawiska bezrobocia na terenie gminy Urz ąd Gminy

3 Stworzenie listy działa ń maj ących na celu powi ązanie pracodawców 2008-2014 bezinwestycyjne PUP i poszukuj ących prac ę Organizacje około biznesowe Urz ąd Gminy pracodawcy 4 Opracowanie wniosku i realizacja projektu z funduszy zewn ętrznych na sta Ŝe 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje rynku pracy, fundusze pomocowe Organizacje około biznesowe, środki rz ądowe Urz ąd Gminy, pracodawcy 5 Rozpoznanie potrzeb pracodawców np. ofert pracy od przedsi ębiorców 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy PUP poszukuj ących pracowników, stworzenie bazy danych poszczególnych fundusze pomocowe Organizacje około biznesowe pracodawców z terenu gminy oraz gmin s ąsiednich i miasta Lubaczowa Urz ąd Gminy pracodawcy 6 Uruchomienie szerokiej akcji informacyjnej i promocyjnej słu Ŝą cej promocji 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, PUP zatrudnienia np. targi pracy, okresowe spotkania z grupami bezrobotnych fundusze pomocowe Organizacje około biznesowe środki rz ądowe Urz ąd Gminy

7 Opracowanie i wdro Ŝenie programu partnerstwa lokalnego w zakresie potrzeb 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje rynku pracy, lokalnego rynku pracy fundusze pomocowe Organizacje około biznesowe, środki rz ądowe Urz ąd Gminy, pracodawcy 8 Przeprowadzenie analizy mo Ŝliwo ści powstania i prowadzenia Zakładu 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy Aktywizacji Zawodowej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP 9 Wspieranie inicjatyw słu Ŝą cych powstawaniu i prowadzeniu ró Ŝnorodnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS podmiotów ekonomii społecznej i przedsi ębiorczo ści socjalnej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

10 Wykorzystanie gminnych zasobów do działa ń na rzecz integracji zawodowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy i społecznej fundusze pomocowe środki rz ądowe 11 Uruchomienie Klubu Integracji Społecznej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe, GOPS środki rz ądowe PUP 12 Realizacja prac społecznie u Ŝytecznych, prac interwencyjnych, robot 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS publicznych, sta Ŝy oraz upowszechnienie kontraktu socjalnego jako metody fundusze pomocowe PUP pracy z bezrobotnymi środki rz ądowe 13 Organizacja warsztatów i szkole ń z zakresu aktywizacji zawodowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS i społecznej dla osób wykluczonych oraz zagro Ŝonych wykluczeniem fundusze pomocowe NGO zawodowym środki rz ądowe PUP Instytucje runku pracy 14 Organizacja kursów kwalifikacyjnych z zakresu konkretnych umiej ętno ści 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS zawodowych, adekwatnych do potrzeb rynku pracy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP Instytucje runku pracy 15 Prowadzenie szkole ń podnosz ących szanse na rynku pracy – np. j ęzyków 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS obcych, komputerowe fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP Instytucje runku pracy 16 Wsparcie reorientacji zawodowej osób odchodzących z rolnictwa lub 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS podejmujących dodatkową pozarolniczą działalno ść fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP Instytucje runku pracy 17 Wsparcie osób rozpoczynaj ących własną działalno ść gospodarcz ą, promocja 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS przedsiębiorczości i samozatrudnienia fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP Instytucje runku pracy 18 Przeprowadzenie analizy mo Ŝliwo ści uruchomienia i prowadzenia inkubatora 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy przedsi ębiorczo ści fundusze pomocowe NGO, PUP, środki rz ądowe Instytucj runku pracy 19 Analiza mo Ŝliwo ści pozyskania środków na uruchomienie gminnego Funduszu 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy Por ęcze ń dla firm fundusze pomocowe środki rz ądowe 20 Pozyskiwanie środków zewn ętrznych na ograniczanie bezrobocia – 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy opracowywanie i realizacja projektów na rzecz przeciwdziałania bezrobociu, fundusze pomocowe NGO (w partnerstwie) środki rz ądowe 21 Wprowadzanie do szkół programów z zakresu podstaw aktywizacji zawodowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS i przedsi ębiorczo ści, fundusze pomocowe Szkoły środki rz ądowe NGO

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 113 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

22 Współpraca z samorz ądem powiatowym, ZDZ, CKU, PUP - planowania 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, PUP kierunków kształcenia zawodowego pod k ątem potrzeb lokalnego rynku pracy, fundusze pomocowe ZDZ środki rz ądowe Urz ąd Gminy 23 Wsparcie turystyki i agroturystyki jako szansy na znalezienie zatrudniania 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe Organizacje turystyczne środki rz ądowe PUP NGO 24 Wspieranie kobiet w godzeniu Ŝycia zawodowego i rodzinnego, np. poprzez 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS współfinansowanie systemu opieki na dzieckiem, organizacji pomocy domowej fundusze pomocowe NGO itp. środki rz ądowe 25 Popularyzacja nowych technologii oraz form alternatywnego zatrudnienia np. 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy telepracy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP 26 Budowanie współpracy samorz ądu, instytucji rynku pracy organizacji 2008 -2014 Bezinwestycyjne Urz ąd Gminy pozarz ądowych oraz biznesu w zakresie przeciwdziałania bezrobociu NGO pracodawcy 27 Tworzenie warunków do powstawania nowych miejsc pracy na terenie gminy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy Lubaczów poprzez pozyskiwanie inwestorów fundusze pomocowe środki rz ądowe 28 Promocja gminy jako miejsca do realizowania inwestycji gospodarczych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 29 Inicjowanie i wspieranie rozwoju bazy turystycznej i przyrodoleczniczej oraz 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy dąŜ enie do pełnego wykorzystania zasobów turystycznych i fundusze pomocowe Organizacje turystyczne przyrodoleczniczych gminy środki rz ądowe PUP NGO 30 Wsparcie turystyki i agroturystyki jako szansy na znalezienie zatrudniania 2008 –2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe Organizacje turystyczne środki rz ądowe PUP NGO 31 Uzyskanie przez osoby bezrobotne kwalifikacji zwi ązanych z obsług ą ruchu 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy turystycznego fundusze pomocowe Organizacje turystyczne środki rz ądowe ODR, NGO 32 Inicjowanie powstawania nowych oraz wspieranie istniej ących grup 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy producenckich (zbo Ŝowa, wikliniarska, hodowców owiec, tytoniowa, fundusze pomocowe Ośrodek Doradztwa Rolniczego pszczelarska) środki rz ądowe NGO 33 Wykorzystanie w rolnictwie produkcji zdrowej, ekologicznie Ŝywno ści, upraw 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy ro ślin energetycznych, ziół itp. fundusze pomocowe ODR środki rz ądowe NGO 34 Promocja pszczelarstwa i produktów pszczelarskich jako źródła zdrowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy Ŝywno ści oraz lokalnego i ekologicznego produktu, fundusze pomocowe ODR środki rz ądowe NGO

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 114 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

35 Prowadzenie szkole ń zawodowych dla bezrobotnych pod k ątem rozwijania 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy działalno ści pszczelarskiej jako formy alternatywnej działalno ści rolniczej i fundusze pomocowe ODR turystycznej (np. pszczelarska wioska tematyczna), środki rz ądowe NGO 36 Zatrudnienie bezrobotnych w działalno ści turystycznej opartej na tradycjach 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS regionalnych np. garncarstwo, kowalstwo, huta szkła. fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe PUP 37 Opracowanie wniosku i realizacja projektów z PO KL – Priorytet VI. Rynek 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS pracy otwarty dla wszystkich NGO

1.2. Działania na rzecz wsparcia Ŝyj ących w ubóstwie mieszka ńców gminy

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Budowanie systemu oparcia społecznego dla rodzin Ŝyj ących w ubóstwie. 2008 – 2014 Bud Ŝet miasta, GOPS fundusze pomocowe, PCPR bud Ŝet pa ństwa NGO 2 Współpraca z instytucjami, organizacjami pozarz ądowymi, Bankiem 2008 – 2014 Bezinwestycyjne GOPS śywno ści, zwi ązkami wyznaniowymi, Ko ściołem w zakresie wspierania rodzin PCPR Ŝyj ących w trudnych warunkach materialnych. NGO 3 Pomoc finansowa i rzeczowa dla rodzin ubogich 2008-2014 Bud Ŝet miasta, GOPS fundusze pomocowe, PCPR bud Ŝet pa ństwa NGO 4 Udzielanie wsparcia uczniom pochodz ącym z ubogich rodzin w formie - 2008 – 2014 Bud Ŝet miasta, GOPS podr ęczników, pomocy szkolnych oraz pomocy stypendialnej bud Ŝet pa ństwa ZEAS Szkoły NGO 5 Wsparcie wypoczynku letniego dzieci i młodzie Ŝy z rodzin ubogich 2008 -2014 Bud Ŝet miasta, Szkoły fundusze pomocowe, NGO bud Ŝet pa ństwa 6 Inicjowanie powstawania i wspieranie grup samopomocowych w śród rodzin 2008 -2014 Fundusze pomocowe GOPS ubogich Fundusze publiczne NGO 7 Inicjowanie akcji na rzecz zmiany stereotypowej opinii, Ŝe wielodzietno ść = 2008 -2014 Bud Ŝet miasta GOPS bieda i patologia fundusze pomocowe NGO bud Ŝet pa ństwa PCPR 8 Zabezpieczenie dziennego gor ącego posiłku osobom ubogim i potrzebuj ącym 2008 -2014 bud Ŝet pa ństwa GOPS Bud Ŝet miasta, NGO fundusze pomocowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 115 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.3. Rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób niepełnosprawnych

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Stopniowa i systematyczna likwidacja barier architektonicznych, przede 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS wszystkim w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 2 Ograniczenie niepełnosprawno ści w śród dzieci - stworzenie mo Ŝliwo ści 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ kompleksowej i wielospecjalistycznej diagnozy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 3 Obj ęcie dzieci specjalistycznymi programami terapeutycznymi oraz 2008-2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ przygotowanie rodziców lub opiekunów do udziału w rehabilitacji swoich fundusze pomocowe NGO dzieci środki rz ądowe 4 Stworzenie dzieciom i młodzie Ŝy niepełnosprawnej mo Ŝliwo ści kształcenia na 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy ZEAS równi z pełnosprawnymi rówie śnikami na wszystkich poziomach nauczania, 5 Inicjowanie i wsparcie organizacji pozarz ądowych, działaj ących na rzecz osób 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy niepełnosprawnych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 6 Inicjowanie powstania i wspieranie rozwoju grup samopomocowych osób 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, niepełnosprawnych i członków ich rodzin fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Realizowanie programów na rzecz osób niepełnosprawnych w oparciu o środki 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS pomocowe fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 8 Prowadzenie poradnictwa dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin, np. pomoc 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS w pozyskiwaniu środków PFRON, ułatwianie kontaktu z organizacjami fundusze pomocowe NGO działaj ącymi na rzecz osób niepełnosprawnych itp. środki rz ądowe 9 Podejmowanie działa ń na rzecz akceptacji i tolerancji mieszka ńców wobec 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS niepełnosprawno ści fizycznej i intelektualnej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 10 Organizacja imprez integruj ących osoby niepełnosprawne ze sprawnymi 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 11 Rozwijanie usług opieku ńczych w szczególno ści poprzez podnoszenie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS kwalifikacji kadry fundusze pomocowe środki rz ądowe 12 Współpraca z PCPR i PUP w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS osób niepełnosprawnych. PCPR PUP

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 116 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

13 Wsparcie osób zaburzonych i chorych psychicznie w samodzielnym 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ funkcjonowaniu na terenie gminy w szczególno ści poprzez opiek ę medyczn ą , fundusze pomocowe GOPS poradnictwo socjalne i pomoc materialn ą środki rz ądowe NGO 14 Zapewnienie usług transportowych (m.in. siec transportowa dla osób 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy niepełnosprawnych, oznaczone miejsca na parkingach itp.) fundusze pomocowe środki rz ądowe 15 Pomoc w zaopatrzeniu w sprz ęt rehabilitacyjny 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 16 Zapewnienie indywidualnej pomocy osobom niepełnosprawnym (asystenci 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS osobi ści, tłumacze j ęzyka migowego, przewodnicy, piel ęgniarze, itp.) fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 17 Zaktywizowanie zawodowe osób niepełnosprawnych, pomoc w uzyskaniu 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, PUP odpowiedniego zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne, tworzenie miejsc fundusze pomocowe NGO pracy, udzielanie pomocy pracodawcom w uzyskaniu odpowiednich środki rz ądowe GOPS kandydatów do pracy. 18 Umo Ŝliwienie uczestnictwa niepełnosprawnych w sporcie, kulturze, rekreacji 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy i turystyce Przeciwdziałanie izolacji społecznej osób niepełnosprawnych. fundusze pomocowe Instytucje Kultury środki rz ądowe NGO 19 Współpraca samorz ądu gminy z organizacjami pozarz ądowymi na rzecz 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy podniesienia jako ści i rozszerzenia oferty usług rehabilitacyjnych. fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe

1.4. Ograniczenie uzale Ŝnie ń i zjawisk patologicznych zwi ązanych z uzale Ŝnieniami:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Wspieranie działa ń i inicjatyw oraz instytucji i organizacji, zmierzaj ących do 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy ograniczenia uzale Ŝnie ń, pozyskiwanie środków i prowadzenie szerokiej fundusze pomocowe NGO profilaktyki uzale Ŝnie ń środki rz ądowe 2 Organizowanie grup terapeutycznych oraz wsparcie samopomocowych grup 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS wsparcia dla osób uzale Ŝnionych oraz ich rodzin fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 3 Zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej i prawnej 2008-2014 Bud Ŝet gminy, GOPS dla osób uzale Ŝnionych oraz ich rodzin fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 4 Budowanie systemu wsparcia dla rodzin zagro Ŝonych uzale Ŝnieniami 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy GOPS i przemoc ą PCPR NGO

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 117 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

5 Dofinansowanie obozów terapeutycznych dla rodzin z problemem 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO alkoholowym, w tym zwłaszcza dla dzieci i młodzie Ŝy fundusze pomocowe środki rz ądowe 6 Utworzenie i prowadzenie świetlic środowiskowych realizuj ących programy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS socjoterapeutyczne lub profilaktyczne, w tym dzieci i młodzie Ŝy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Monitorowanie uzale Ŝnie ń (alkohol, nikotyna, narkotyki) szczególnie w śród 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS szkoły dzieci i młodzie Ŝy, fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 8 Wspieranie i prowadzenie działa ń promuj ących trze źwo ść 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe Oświata 9 Szkolenie personelu sklepów w zakresie obowi ązuj ących przepisów 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy dotycz ących zasad sprzeda Ŝy i spo Ŝycia alkoholu. fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 10 Egzekwowanie i kontrola zakazu sprzeda Ŝy alkoholu nieletnim na terenie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GKRPA gminy fundusze pomocowe środki rz ądowe 11 Wsparcie działalno ści Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GKRPA Alkoholowych fundusze pomocowe środki rz ądowe 12 Zorganizowanie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie (opieka medyczna, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ pomoc psychologiczna i terapeutyczna, prawna i materialna) fundusze pomocowe GOPS środki rz ądowe PCPR NGO

13 Podj ęcie skutecznych działa ń wobec sprawców przemocy w rodzinie - 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS skierowanie na leczenie, pomoc psychologiczna, praca socjalna fundusze pomocowe GKRPA środki rz ądowe 14 Podnoszenie kompetencji do udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS GKRPA wśród: pracowników socjalnych, nauczycieli, pedagogów szkolnych, lekarzy, fundusze pomocowe Oświata ZOZ piel ęgniarek, funkcjonariuszy Policji, członków Komisji Rozwi ązywania środki rz ądowe Policja Parafie Problemów Alkoholowych 15 Przygotowanie i realizacja programów pomocowych i interwencyjnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 16 Prowadzenie działalno ści informacyjno-edukacyjnej o problemie przemocy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS GKRPA w rodzinie przez szkoły, o środek pomocy społecznej, o środek zdrowia, Ko ściół fundusze pomocowe Oświata ZOZ oraz inne instytucje i organizacje społeczne. środki rz ądowe Policja Parafie

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 118 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.5. Integracja społeczna osób starszych:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Zapewnienie systemowych usług opieku ńczych – pomoc w zaspokajaniu 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS codziennych potrzeb Ŝyciowych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 2 Prowadzenie działa ń słu Ŝą cych powalaniu i prowadzeniu Klubów Seniora i 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, NGO Domu Dziennego Pobytu. fundusze pomocowe Parafie środki rz ądowe 3 Przygotowanie oferty dla osób starszych w świetlicach wiejskich 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 4 Wsparcie wolontariatu oraz pomocy s ąsiedzkiej w zakresie usług opieku ńczych 2008 – 2014 Bezinwestycyjne GOPS osobom starszym NGO 5 Zaanga Ŝowanie osób starszych w działania na rzecz kultywowania lokalnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury tradycji, historii miasta, pami ęci o ludziach, warto ści patriotycznych fundusze pomocowe Oświata i religijnych itp. środki rz ądowe NGO 6 Stworzenie osobom starszym mo Ŝliwo ści dokształcania, rozwijania 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, zainteresowa ń, zapoznawania si ę z nowymi technologami (komputer, internet, fundusze pomocowe NGO (KGW, OSP inne) telefonia komórkowa) środki rz ądowe Szkoły 7 Powstanie i prowadzenie Domu Dziennego Pobytu, oferuj ącego zaj ęcia, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS opiek ę, profilaktyk ę i rehabilitacj ę fundusze pomocowe środki rz ądowe 8 Inicjowanie powstawania i wspieranie grup samopomocowych w zakresie 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS opieki nad osobami starszymi NGO 9 Wspieranie inicjatyw słu Ŝą cych integracji i edukacji mi ędzypokoleniowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO (KGW, OSP inne) fundusze pomocowe Instytucje kultyry środki rz ądowe Szkoły 10 Zaanga Ŝowanie osób starszych w wolontariat w zakresie organizacji czasu 2008 -2014 Bezinwestycyjne NGO wolnego dzieci i młodzie Ŝy Oświata

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 119 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.6. Wsparcie rodzin, systemowe podej ście do rozwi ązywania problemów rodziny

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Diagnozowanie problemów rodzin, ich zasobów i barier rozwoju 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe PCPR środki rz ądowe NGO 2 Praca socjalna z rodzinami z problemem opieku ńczo - wychowawczym 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS polegaj ąca na diagnozie deficytów w zakresie pełnienia funkcji rodzicielskich, fundusze pomocowe wydolno ści opieku ńczo - wychowawczej środki rz ądowe 3 Poradnictwo specjalistyczne dla rodzin z problemami opieku ńczo - 2008-2014 Bud Ŝet gminy, GOPS wychowawczymi fundusze pomocowe PCPR środki rz ądowe NGO 4 Organizowanie warsztatów i treningów umiej ętno ści opieku ńczo – 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy GOPS wychowawczych i społecznych PCPR NGO 5 Pomocy dzieciom z rodzin z trudno ściami opieku ńczo- wychowawczymi 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS poprzez: udzielenie schronienia, do Ŝywianie, wła ściw ą opiek ę pedagogiczn ą, fundusze pomocowe NGO pomoc w rozwi ązywaniu trudno ści szkolnych, mo Ŝliwo ść sp ędzania wolnego środki rz ądowe Oświata czasu oraz nabywanie przez dzieci ró Ŝnych umiej ętno ści społecznych 6 Wspieranie w rozwoju dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo poprzez 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata wdra Ŝanie programu „Mój przyjaciel” i „ Starszy Brat - Starsza Siostra„ fundusze pomocowe NGO kierowanego do dzieci z rodzin „niepełnych” środki rz ądowe 7 Upowszechnienie metod rozwi ązywania konfliktów w rodzinach, opartych na 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS eliminowaniu przemocy i agresji. fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 8 Prowadzenie „Szkoły dla Rodziców”, w której edukacją b ędą obj ęte rodziny 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS niewydolne wychowawczo fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 9 Tworzenie i realizacja programów skierowanych do rodzin w kryzysie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS psychicznym, emocjonalnym i wychowawczym fundusze pomocowe PCPR środki rz ądowe NGO 10 Opracowanie i realizacja programów z zakresu planowania bud Ŝetu domowego 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS skierowanego do rodzin, znajduj ących si ę pod opiek ą o środka pomocy fundusze pomocowe PCPR społecznej środki rz ądowe NGO 11 Nawi ązanie systematycznej współpracy z PCPR 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS PCPR

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 120 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.7. Aktywizacja społeczna mieszka ńców, inicjowanie powstawania oraz wsparcie organizacji pozarz ądowych. Wzmocnienie zdolno ści lokalnych liderów i grup do rozwi ązania problemów poprzez działalno ść w organizacjach społecznych

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Inicjowanie powstawania i wspieranie działalno ści organizacji, zajmuj ących si ę 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy ró Ŝnymi dziedzinami fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 2 Powołanie lokalnego partnerstwa/koalicji jako płaszczyzny współpracy 2008 – 2014 Bezinwestycyjne Urz ąd Gminy samorz ądu i organizacji pozarz ądowych w zakresie rozwi ązywania wa Ŝnych NGO problemów społecznych Biznes 3 Stworzenie systemu wymiany informacji i do świadcze ń mi ędzy sektorami, 2008-2014 Bezinwestycyjne Urz ąd Gminy NGO Biznes Lokalne media 4 Wspieranie zrzeszania si ę lokalnych NGO – np. gminnego zwi ązku KGW, 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy NGO OSP fundusze pomocowe środki rz ądowe 5 Konsultowanie z organizacjami rocznych programów współpracy 2008 -2014 Bezinwestycyjne Urz ąd Gminy NGO

6 Opracowywanie i realizacja wspólnych partnerskich projektów ze środków 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy pomocowych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Wspieranie wolontariatu, w tym młodzie Ŝowego i pracowniczego 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe Biznes

8 Inicjatywy słu Ŝą ce poprawie kondycji finansowej organizacji itp. promocja 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO odpisu 1% podatku mieszka ńców fundusze pomocowe środki rz ądowe 9 Wsparcie zasobów technicznych organizacji – lokale, wyposa Ŝenie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 10 Wspieranie edukacji obywatelskiej w śród dzieci i młodzie Ŝy (programy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata edukacyjne w szkołach) oraz dorosłych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 121 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.8. Poprawa relacji społecznych i wi ęzi s ąsiedzkich:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Inicjowanie współpracy samorz ądu, organizacji społecznych, Ko ścioła 2008 – 2014 Bezinwestycyjne Urz ąd Gminy lokalnych mediów itp. w zakresie integracji społeczno ści NGO Ko ściół Katolicki 2 Podejmowanie inicjatyw na rzecz transparentno ści działania samorz ądu np. 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy akcja „Przejrzysta Gmina” fundusze pomocowe środki rz ądowe 3 Utworzenie w Urzędzie Gminy Biura Obsługi Mieszkańców 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Uzyskanie przez Urząd Gminy Lubaczów certyfikatu jakości 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy Urz ąd Gminy

5 Organizowanie imprez słu Ŝą cych integracji mieszka ńców gminy np. Dni 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury Gminy Lubaczów, do Ŝynki, Świ ęto Sportu Wsi. fundusze pomocowe NGO Organizowanie plenerowych imprez – majówek, festynów itp., środki rz ądowe 6 Opracowanie i wydanie kalendarza imprez/ wydarze ń kulturalnych, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Referat Rozwoju i Promocji artystycznych itp. organizowanych na terenie gminy fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe NGO 7 Inicjowanie akcji słu Ŝą cych popularyzacji historii i tradycji miasta, rozwojowi 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury lokalnego patriotyzmu” i zwi ązku z „mał ą ojczyzn ą” fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe NGO 8 Promowanie ludzi, którzy mog ą by ć wzorami, autorytetami, osobami 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury integruj ącymi mieszka ńców – konkurs na sportowca, przedsi ębiorc ę, lekarza, fundusze pomocowe Oświata społecznika, nauczyciela itp. środki rz ądowe NGO 9 Współpraca mi ędzynarodowa – m.in. wymiana młodzie Ŝy, wizyty studialne, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Referat Rozwoju i Promocji Festiwal Kultur fundusze pomocowe Instytucje kultury O świata środki rz ądowe NGO

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 122 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

1.9. Wzrost świadomo ści zdrowotnej mieszka ńców gminy, poprawa stanu zdrowia i kondycji fizycznej, promocja zdrowego stylu Ŝycia i inicjatyw prozdrowotnych.

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Planowanie i systematyczna realizacja programów słuŜą cych profilaktyce 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ chorób cywilizacyjnych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 2 Wsparcie inicjatyw i akcji, maj ących na celu promocj ę zdrowego stylu Ŝycia 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 3 Inicjowanie powstania i wsparcie organizacji pozarządowych, działaj ących na 2008-2014 Bud Ŝet gminy, NGO rzecz ochrony i promocji zdrowia publicznego, fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Wsparcie programów edukacji zdrowotnej dla dzieci i młodzie Ŝy, 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe 5 Zapewnienie opieki piel ęgniarskiej i stomatologicznej w placówkach 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ oświatowych fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe 6 Utworzenie terenów słu Ŝą cych rekreacji i rehabilitacji – ście Ŝki rowerowe, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy ście Ŝki zdrowia, fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Organizowanie bezpłatnej, ogólnodost ępnej oferty zaj ęć ruchowych np. 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO (LZS, UKS) aerobik, fitness, fundusze pomocowe środki rz ądowe 8 Zapewnienie lub zwi ększenie jako ści opieki medycznej w szkołach 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ (piel ęgniarska, stomatologiczna, lekarska). fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 123 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

CEL 2. PROFESJONALIZACJA SYSTEMU POMOCY SPOŁECZNEJ W CELU ROZSZERZENIA ZAKRESU I POPRAWY JAKO ŚCI USŁUG SOCJALNYCH ORAZ AKTYWIZACJI OSÓB ZAGRO śONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

2.1 Dostosowanie systemu pomocy społecznej do wzrastaj ących potrzeb:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Systematyczny monitoring problemów społecznych realizowany przez 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS pracowników O środka Pomocy Społecznej fundusze pomocowe środki rz ądowe 2 Systematyczna analiza potrzeb i zasobów GOPS oraz szerzej potrzeb 2008 – 2014 Bezinwestycyjne GOPS w zakresie integracji społecznej

3 Okresowe raportowanie władzom lokalnym oraz radnym sytuacji w zakresie 2008-2014 Bezinwestycyjne GOPS pomocy społecznej

4 Analiza metod świadczonej pomocy ze wzgl ędu na ich efektywno ść 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe środki rz ądowe 5 Okresowa ocena pracowników socjalnych – opracowanie kryteriów oceny 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS Władze Gminy

6 Ci ągłe podnoszenie kwalifikacji przez kadr ę pomocy społecznej w celu 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS lepszego rozpoznawania i reagowania na pojawiaj ące si ę kwestie społeczne fundusze pomocowe środki rz ądowe 7 Wypracowanie standardów jako ści usług pomocy społecznej 2008 -2014 Bezinwestycyjne GOPS

8 Promocja pracy socjalnej prowadzonej na terenie gminy – kształtowanie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS pozytywnego wizerunku gminnego systemu pomocy społecznej, fundusze pomocowe Referat Rozwoju i Promocji środki rz ądowe NGO 9 Systematyczna współpraca GOPS z organizacjami pozarz ądowymi, 2008 -2014 Bezinwestycyjna GOPS działaj ącymi w sferze integracji społecznej, szkołami, o środkiem zdrowia, NGO PCPR, ROPS-em itp. PCPR ROPS 10 Systematyczna współpraca GOPS z Rad ą Gminy. 2008 -2014 Bezinwestycyjna GOPS Rada Gminy Lubaczów

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 124 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

2.2. Podniesienie jako ści oraz rozszerzenie oferty usług socjalnych. Powstawanie nowych usług socjalnych:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Utworzenie lokali socjalnych, mieszka ń chronionych 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe środki rz ądowe 2 Poprawa usług opieku ńczych 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ fundusze pomocowe GOPS środki rz ądowe 3 Zastosowanie kontraktu socjalnego w pracy z podopiecznymi pomocy 2008-2014 Bud Ŝet gminy, GOPS społecznej fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Inicjowanie i realizacja programów podnosz ących świadomo ść i aktywno ść 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS w zakresie działa ń samopomocowych osób korzystaj ących z pomocy socjalnej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 5 Zapewnienie stałego wsparcia terapeutycznego, psychologicznego i prawnego 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS dla mieszka ńców fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 6 Diagnozowanie i monitorowanie potrzeb w zakresie usług socjalnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Uruchamianie nowych usług zale Ŝnie od wa Ŝnych potrzeb społecznych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe

2.3. Przygotowanie GOPS oraz innych podmiotów, działaj ących w sferze pomocy społecznej do pozyskiwania funduszy pomocowych

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Przeszkolenie pracowników socjalnych, członków NGO ze sfery społecznej 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS w zakresie pozyskiwania funduszy pomocowych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 2 Przeprowadzenie warsztatów z zarz ądzania projektami w sferze integracji 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, GOPS społecznej fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 3 Stałe i systematyczne monitorowanie konkursów i przetargów dotacji na 2008-2014 Bezinwestycyjne GOPS integracje społeczn ą 4 Opracowywanie projektów i pozyskiwanie dotacji ze środków pomocowych 2008 – 2014 Fundusze pomocowe GOPS Bud Ŝet gminy, NGO 5 Udział GOPS w programach „systemowych” dotycz ących wsparcia o środków 2008 -2014 Fundusze pomocowe GOPS pomocy społecznej – pozyskiwanie środków środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 125 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

CEL. 3 ZAPEWNIENIE DZIECIOM I MŁODZIE śY SZEROKIEJ OFERTY EDUKACYJNEJ, KULTURALNEJ, SPORTOWEJ ITP. ORAZ WSPARCIE W ZAKRESIE ZADA Ń OPIEKU ŃCZO-WYCHOWAWCZYCH, MAJ ĄCE NA CELU WSZECHSTRONNY ROZWÓJ TEJ GRUPY MIESZKA ŃCÓW

3.1. Uzupełnienie oferty i poprawa jako ści edukacji przedszkolnej dzieci w gminie:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Powołanie lokalnego partnerstwa na rzecz rozwoju edukacji elementarnej 2008 – 2014 Bezinwestycyjne ZEAS Szkoły NGO 2 Powołanie zespołów inicjuj ących tworzenie ró Ŝnych form edukacji 2008 – 2014 Bezinwestycyjne ZEAS elementarnej Szkoły NGO 3 Organizacja spotka ń dla dzieci w wieku przedszkolnym z pedagogiem, 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Oświata psychologiem fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 4 Podniesienie świadomo ści rodziców w zakresie potrzeb rozwojowych małych 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Oświata dzieci fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 5 Wydanie broszury n/t edukacji elementarnej i jej znaczenia dla pó źniejszego 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata rozwoju dziecka fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 6 Aktywizacja rodziców w zakresie edukacji elementarnej 2008 -2014 Bezinwestycyjne Oświata NGO 7 Opracowanie programu rozwoju edukacji elementarnej w gminie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy Oświata NGO 8 Pozyskiwanie środków finansowych na edukacj ę przedszkoln ą – opracowanie 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy projektów edukacyjnych fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe NGO

9 Opracowywanie projektów i składanie wniosków o dotacje ze środków 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy pomocowych na edukacj ę elementarn ą fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe NGO 10 Organizowanie i prowadzenie ró Ŝnych form edukacji elementarnej dla dzieci 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO w wieku 3-5 lat (Kluby Przedszkolaka, Kluby Malucha, Grupy Zabawowe) fundusze pomocowe środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 126 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

11 Współpraca z organizacjami, ekspertami itp. w zakresie u świadamiania potrzeb 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO rozwojowych dzieci oraz prowadzenia edukacji elementarnej fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe 12 Powstawanie oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Baszni 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS Dolnej oraz oddziałów przedszkolnych przy Szkołach Podstawowych wraz fundusze pomocowe z ich wyposa Ŝeniem środki rz ądowe

3.2. Zapewnienie infrastruktury słu Ŝą cych rozwojowi dzieci i młodzie Ŝy:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Powstanie placów zabaw na terenie gminy przy przedszkolach, oddziałach 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS przedszkolnych , Klubach Malucha, Domach Kultury wraz z doposa Ŝeniem fundusze pomocowe szkoły w sprz ęt środki rz ądowe 2 Doko ńczenie budowy świetlicy w miejscowo ści Bałaje, wraz z całkowitym 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS wyposa Ŝeniem zaplecza kuchennego, oraz pomieszcze ń przeznaczonych na fundusze pomocowe działalno ść świetlicy, środki rz ądowe 3 Rozbudowa i modernizacja budynku Szkoły Podstawowej w Lisich Jamach 2008-2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS wraz z budową sali sportowej i boisk fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Młodowie wraz z modernizacją 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS kotłowni i instalacji C.O. fundusze pomocowe środki rz ądowe 5 Budowa sali sportowej przy Szkole Podstawowej w Krowicy Samej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS i w Młodowie fundusze pomocowe środki rz ądowe 6 Budowa stołówki szkolnej wraz z przedszkolem przy Szkole Podstawowej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS w Baszni Dolnej fundusze pomocowe środki rz ądowe 7 Bie Ŝą ce remonty i modernizacja bazy o światowej, w tym budynków szkolnych, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 8 Utworzenie Klubów/ Świetlic Młodzie Ŝowych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 9 Doposa Ŝenie i modernizacja pracowni dydaktycznych i przedmiotowych, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata w tym pracowni komputerowych oraz pracowni do wychowania technicznego fundusze pomocowe środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 127 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

10 Utworzenie i wyposa Ŝenie pracowni do nauki j ęzyków obcych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe środki rz ądowe 11 Modernizacja sal gimnastycznych oraz innych obiektów sportowych m.in. 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS boisk przyszkolnych fundusze pomocowe środki rządowe 12 Adaptacja pomieszcze ń świetlic wiejskich do potrzeb dzieci i młodzie Ŝy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy Powstanie Kawiarenek Internetowych na terenie gminy - zakup komputerów fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 13 Powstanie i wyposa Ŝenie siłowni 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 14 Budowa świetlicy w miejscowości Opaka, Antoniki, Budomierz 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 15 Modernizacja i remont świetlic wiejskich na terenie Gminy 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 16 Modernizacja w budynku Przedszkola w Lisich Jamach 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 17 Powstanie oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Baszni Dolnej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 18 Doposa Ŝenie istniej ących placówek edukacji przedszkolnej 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe

3.3. Zapewnienie oferty rozwoju zainteresowa ń i uzdolnie ń dzieci i młodzie Ŝy:

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy poprzez szerok ą ofert ę zaj ęć 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Oświata pozalekcyjnych i pozaszkolnych fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 128 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

2 Zapewnienie oferty dla dzieci i młodzie Ŝy, sp ędzaj ących ferie i wakacje 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Oświata w gminie fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 3 Szkolenie i doradztwo dla młodzie Ŝy pod k ątem wyboru szkól 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Oświata ponadgimnazjalnych fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Organizacja konkursów na temat przedsi ębiorczo ści, edukacji obywatelskiej 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 5 Realizacja projektów z dziedziny edukacji, kultury, sportu finansowanych ze 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata środków pomocowych fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe NGO 6 Organizacja kółek artystycznych (zespoły muzyczne, taneczne, chóry) 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata Organizacja przedmiotowych kół zainteresowa ń fundusze pomocowe Instytucje kultury Organizacja zaj ęć sportowych, UKS, turnieje sportowe środki rz ądowe NGO 7 Kultywowanie tradycji regionalnych poprzez udział w warsztatach 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata organizowanych przez KGW i świetlice - wiejskie spotkania (GOK) fundusze pomocowe Instytucje kultury Organizowanie i kontynuacja festiwali przegl ądów artystycznych, środki rz ądowe NGO kulturowych, tradycje i obrz ędy 8 Organizowanie imprez turystycznych (rajdy rowerowe, wycieczki), 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata praktycznych (wycieczki, akademie, spotkania z kombatantami) fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe NGO 9 Organizowanie bezpłatnej nauki pływania dla wszystkich uczniów na pływalni 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 10 Promocja i wspieranie uczniów wybitnych oraz uzdolnionych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 11 Organizowanie inicjatyw słu Ŝą cych kształtowaniu u dzieci i młodzie Ŝy postaw 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata rodzinnych, patriotycznych, poszanowania dla tradycji, historii oraz dorobku fundusze pomocowe Instytucje kultury gminy i regionu środki rz ądowe NGO 12 Organizacja imprez integruj ących mi ędzy-pokoleniowych (np. pikniki, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata ogniska, turnieje sportowe) fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe NGO 13 Prezentacja oraz degustacja potraw regionalnych w trakcie pikników 2008 -2014 Bud Ŝet gminy Instytucje kultury rodzinnych i innych imprez, wydanie publikacji o potrawach NGO 14 Pobudzanie zainteresowania dzieci i młodzie Ŝy Ŝyciem publicznym np. 2008 -2014 Bezinwestycyjne Oświata powstanie Młodzie Ŝowej Rady Gminy

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 129 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

15 Organizacja spotka ń, akademii ze znanymi lud źmi, po świ ęcone tradycji 2008 -2014 Bud Ŝet gminy Oświata lokalnej, konkursów na temat wiedzy o historii miejscowo ści, gminy, pa ństwa Instytucje kultury NGO 16 Organizacja imprez szkolnych z udziałem rodzin ( Dzie ń Matki, Dzie ń Ojca, 2008 -2014 Bud Ŝet gminy Oświata Dzie ń Dziadka i Babci) Instytucje kultury NGO

3.4. Eliminowanie lub ograniczanie deficytów edukacyjnych i zdrowotnych dzieci i młodzie Ŝy

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Prowadzenie wczesnej diagnozy dzieci w zakresie problemów rozwojowych 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ oraz zdrowotnych – wady postawy, słuchu, wzroku itp. fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe 2 Zorganizowanie opieki specjalistycznej dla dzieci i młodzie Ŝy (pedagog, 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, ZOZ psycholog, logopeda, terapeuta itp.) fundusze pomocowe Oświata środki rz ądowe 3 Prowadzenie zaj ęć korekcyjnych, wyrównawczych dla dzieci i młodzie Ŝy 2008-2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 4 Opracowanie i wdro Ŝenia programów pomocy psychologicznej 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Oświata i pedagogicznej, programów zaj ęć kompensacyjnych dla dzieci o szczególnych fundusze pomocowe NGO potrzebach edukacyjnych (autyzm, ADHD itp.) środki rz ądowe 5 Utworzenie oddziałów i klas integracyjnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, ZEAS fundusze pomocowe środki rz ądowe 6 Prowadzenie zaj ęć kompensacyjnych dla dzieci z deficytami rozwojowymi 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe 7 Prowadzenie efektywnych programów profilaktycznych i edukacyjnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata wspieraj ących rozwój i wychowanie dzieci i młodzie Ŝy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe GKRPA 8 Organizowanie warsztatów psychologicznych dla dzieci i młodzie Ŝy oraz 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Oświata rodziców z zakresu komunikacji, radzenia sobie ze stresem, rozwi ązywania fundusze pomocowe NGO problemów środki rz ądowe 9 Utworzenie i prowadzenie świetlic środowiskowych z programami 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, GOPS terapeutycznymi dla dzieci i młodzie Ŝy fundusze pomocowe NGO środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 130 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

3.5. Wsparcie rozwoju kultury i sportu

LP. DZIAŁANIA / ZADANIA OKRES REALIZACJI NAKŁADY ŹRÓDŁA DANYCH 1 Remonty i modernizacje obiektów instytucji kultury – m.in. GOK w miejscowości 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury Lisie Jamy i Basznia Dolna fundusze pomocowe środki rz ądowe 2 Wsparcie znanych i cyklicznych imprez kulturalnych 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy, Instytucje kultury fundusze pomocowe środki rz ądowe 3 Inicjowanie powstania i wsparcie organizacji pozarządowych, działaj ących 2008-2014 Bud Ŝet gminy, NGO w sferze kultury fundusze pomocowe środki rz ądowe 4 Dofinansowanie działalno ści kulturalnej prowadzonej przez miejscowe zespoły 2008 – 2014 Bud Ŝet gminy Referat Rozwoju i Promocji artystyczne, ludowe itp. fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe 5 Wsparcie miejscowych twórców kultury, popularyzacja ich dorobku 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Referat Rozwoju i Promocji fundusze pomocowe Instytucje kultury środki rz ądowe 6 Remonty i modernizacja gminnych obiektów sportowych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, Urz ąd Gminy fundusze pomocowe środki rz ądowe 7 Wsparcie sportowych sekcji dzieci ęcych i młodzie Ŝowych UKS 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO fundusze pomocowe środki rz ądowe 8 Wsparcie inicjatyw na rzecz zaanga Ŝowania mieszka ńców w masowe 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO uprawianie sportu i rekreacji fundusze pomocowe środki rz ądowe 9 Organizowanie imprez sportowych i rekreacyjnych 2008 -2014 Bud Ŝet gminy, NGO fundusze pomocowe środki rz ądowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 131 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

15. PROPONOWANE ŹRÓDŁA FINASOWANIA.

I. Podział środków UE na programy operacyjne w latach 2007-2013 Program operacyjny alokacja (mln EUR) Regionalne Programy Operacyjne (16) 16 555,6

1. PO Infrastruktura i Środowisko 27 913,7

2. PO Kapitał Ludzki 9 707,2

3. PO Innowacyjna Gospodarka 8 254,9

4. PO Rozwój Polski Wschodniej 2 273,8

5. PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej 731,1

6. PO Pomoc Techniczna 516,7

II. Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Priorytet I . Zatrudnienie i integracja społeczna 1.1 WSPARCIE SYSTEMOWE INSTYTUCJI RYNKU PRACY 1.2 WSPARCIE SYSTEMOWE INSTYTUCJI POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ 1.3 OGÓLNOPOLSKIE PROGRAMY INTEGRACJI I AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ Poddziałanie 1.3.1 Projekty na rzecz społeczno ści romskiej – projekty konkursowe Poddziałanie 1.3.2 Projekty na rzecz promocji równych szans kobiet i m ęŜ czyzn oraz godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego – projekty konkursowe Poddziałanie 1.3.3 OHP - projekty systemowe Poddziałanie 1.3.4 Centralny Zarz ąd Słu Ŝby Wi ęziennej - projekty systemowe Poddziałanie 1.3.5 Ministerstwo Sprawiedliwo ści - projekty systemowe Poddziałanie 1.3.6 PFRON - projekty systemowe Poddziałanie 1.3.7 Projekty skierowane do pracowników migruj ących - projekty systemowe Priorytet II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsi ębiorstw oraz poprawa zdrowia osób pracuj ących Rozwój kapitału ludzkiego w przedsi ębiorstwach

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- Ponadregionalne (w co najmniej 2 województwach) zamkni ęte projekty szkole ń (ogólnych i specjalistycznych) i doradztwa dla przedsi ębiorców (lub grup przedsi ębiorców) przygotowane w oparciu o indywidualne strategie rozwoju firm - Ogólnopolskie (w co najmniej 5 województwach) otwarte projekty szkole ń (ogólnych i specjalistycznych) i doradztwa dla przedsi ębiorców oraz pracowników przedsi ębiorstw - Studia podyplomowe dla przedsiębiorców oraz pracowników przedsi ębiorstw Priorytet III. Wysoka jako ść systemu o światy 3.1. MODERNIZACJA SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA I NADZORU W O ŚWIACIE • Poddziałanie 3.1.1 Tworzenie warunków i narz ędzi do monitorowania, ewaluacji i bada ń systemu o światy - projekty systemowe • Poddziałanie 3.1.2 Modernizacja systemu nadzoru pedagogicznego – projekty systemowe 3.2 ROZWÓJ SYSTEMU EGZAMINÓW ZEWN ĘTRZNYCH 3.3 POPRAWA JAKO ŚCI KSZTAŁCENIA • Podziałanie 3.3.1 Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli - projekty systemowe • Podziałanie 3.3.2 Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli - projekty konkursowe • Poddziałanie 3.3.3 Modernizacja tre ści i metod kształcenia - projekty systemowe • Poddziałanie 3.3.4 Modernizacja tre ści i metod kształcenia – projekty konkursowe

3.4 OTWARTO ŚĆ SYSTEMU EDUKACJI W KONTEK ŚCIE UCZENIA SI Ę PRZEZ CAŁE śYCIE • Poddziałanie 3.4.1 Opracowanie i wdro Ŝenie Krajowego Systemu Kwalifikacji – projekty systemowe • Poddziałanie 3.4.2 Upowszechnienie uczenia si ę przez całe Ŝycie – projekty systemowe • Poddziałanie 3.4.3 Upowszechnienie uczenia si ę przez całe Ŝycie – projekty konkursowe Priorytet IV. Szkolnictwo wy Ŝsze i nauka 4.1 WZMOCNIENIE I ROZWÓJ POTENCJAŁU DYDAKTYCZNEGO UCZELNI ORAZ ZWIEKSZENIE LICZBY ABSOLWNTÓW KIERUNKÓW O KLUCZOWYM ZNACZENIU DLA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 132 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Poddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni - projekty konkursowe • Poddzialanie 4.1.2 Zwi ększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy – projekty systemowe • Podziałanie 4.1.3 Wzmocnienie systemowych narz ędzi zarz ądzania szkolnictwem wy Ŝszym – projekty systemowe 4.2. ROZWÓJ KWALIFIKACJI KADR SYSTEMU B+R I WZROST ŚWIADOMO ŚCI ROLI NAUKI W ROZWOJU GOSPODARCZYM

Priorytet V. Dobre rz ądzenie 5.1 WZMOCNIENIE POTENCJAŁU ADMINISTRACJI RZ ĄDOWEJ – projekty systemowe 5.2 WZMOCNIENIE POTENCJAŁU ADMINISTRACJI SAMORZ ĄDOWEJ Poddziałanie 5.2.1 Modernizacja zarz ądzania w administracji samorz ądowej - projekty konkursowe Poddziałanie 5.2.2 Systemowe wsparcie funkcjonowania administracji samorz ądowej - projekty systemowe Poddziałanie 5.2.3 Podnoszenie kompetencji kadr słuŜb publicznych – projekty konkursowe 5.3 WSPARCIE NA RZECZ REALIZACJI STRATEGII LIZBO ŃSKIEJ 5.4 ROZWÓJ POTENCJAŁU TRZECIEGO SEKTORA • Poddziałanie 5.4.1 Wsparcie systemowe dla trzeciego sektora – projekty systemowe • Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego – projekty konkursowe 5.5 ROZWÓJ DIALOGU SPOŁECZNEGO • Poddziałanie 5.5.1 Wsparcie systemowe dla dialogu społecznego – projekty systemowe • Poddziałanie 5.5.2 Wzmocnienie uczestników dialogu społecznego – projekty konkursowe Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich 6.1 POPRAWA DOST ĘPU DO ZATRUDNIENIA ORAZ WSPIERANIE • AKTYWNO ŚCI ZAWODOWEJ W REGIONIE • Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostaj ących bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy - projekty konkursowe

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 133 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

• Poddziałanie 6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urz ędów pracy w realizacji zada ń na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie - projekty konkursowe wył ącznie dla powiatowych i wojewódzkich urz ędów pracy • Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolno ści do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywno ści zawodowej osób bezrobotnych - projekty systemowe 6.2 WSPARCIE ORAZ PROMOCJA PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI I SAMOZATRUDNIENIA 6.3 INICJATYWY LOKALNE NA RZECZ PODNOSZENIA POZIOMU

Priorytet VII. Promocja integracji społecznej 7.1 ROZWÓJ I UPOWSZECHNIENIE AKTYWNEJ INTEGRACJI • Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez o środki pomocy społecznej - projekty systemowe • Poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie – projekty systemowe • Poddziałanie 7.1.3 Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej - projekty systemowe 7.2 PRZECIWDZIAŁANIE WYKLUCZENIU I WZMOCNIENIE SEKTORA EKONOMII SPOŁECZNEJ • Poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym - projekty konkursowe • Poddziałanie 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej – projekty konkursowe

Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej Poddziałanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym 7.3. INICJATYWY LOKALNE NA RZECZ AKTYWNEJ INTEGRACJI

Priorytet VIII. Regionalne kadry gospodarki 8.1 ROZWÓJ PRACOWNIKÓW I PRZEDSI ĘBIORSTW W REGIONIE Poddziałanie 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsi ębiorstw – projekty konkursowe Poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 134 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

w regionie – projekty konkursowe Poddziałanie 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjno ści – projekty konkursowe realizowane przez partnerów społecznych Poddziałanie 8.1.4 Przewidywanie zmiany gospodarczej – projekty systemowe 8.2 TRANSFER WIEDZY Poddziałanie 8.2.1 Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsi ębiorstw – projekty konkursowe Poddziałanie 8.2.2 Regionalne Strategie Innowacji – projekty systemowe

Priorytet IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach 9.1 WYRÓWNYWANIE SZANS EDUKACYJNYCH I ZAPEWNIENIE WYSOKIEJ JAKO ŚCI USŁUG EDUKACYJNYCH ŚWIADCZONYCH W SYSTEMIE O ŚWIATY • Poddziałanie 9.1.1 Zmniejszanie nierówno ści w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej - projekty konkursowe • Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dost ępie do edukacji oraz zmniejszanie ró Ŝnic w jako ści usług edukacyjnych – projekty konkursowe • Poddziałanie 9.1.3 Pomoc stypendialna dla uczniów szczególnie • uzdolnionych – projekty systemowe 9.2 PODNIESIENIE ATRAKCYJNO ŚCI I JAKO ŚCI SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO 9.3 UPOWSZECHNIENIE FORMALNEGO KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO 9.4 WYSOKO WYKWALIFIKOWANE KADRY SYSTEMU O ŚWIATY 9.5 ODDOLNE INICJATYWY EDUKACYJNE NA OBSZARACH WIEJSKICH OŚWIATA: Poddziałanie 9.1.1 Zmniejszanie nierówno ści w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej Typy projektów: - tworzenie o środków wychowania przedszkolnego (w tym równie Ŝ realizacja alternatywnych form wychowania przedszkolnego) na obszarach i w środowiskach o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej (w szczególno ści na obszarach wiejskich)

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 135 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- wsparcie istniej ących przedszkoli przyczyniaj ące si ę do zwi ększonego uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym np. dłu Ŝsze godziny pracy przedszkoli, uruchomienie dodatkowego naboru dzieci, zatrudnienie personelu - opracowanie i realizacja kampanii informacyjnych promuj ących edukacj ę przedszkoln ą Grupy docelowe: - dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat) - rodzice dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat) - istniej ące przedszkola

Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dost ępie do edukacji oraz zmniejszanie ró Ŝnic w jako ści usług edukacyjnych Typy projektów: Programy rozwojowe szkół i placówek o światowych prowadz ących kształcenie ogólne ukierunkowane na wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów i zmniejszanie dysproporcji w ich osi ągni ęciach edukacyjnych oraz podnoszenie jako ści procesu kształcenia, w szczególno ści obejmuj ące: - dodatkowe zaj ęcia dydaktyczno - wyrównawcze oraz specjalistyczne słu Ŝą ce wyrównywaniu dysproporcji edukacyjnych w trakcie procesu kształcenia - doradztwo i opiek ę pedagogiczno – psychologiczn ą dla uczniów wykazuj ących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagro Ŝonych przedwczesnym wypadni ęciem z systemu oświaty (np. wsparcie dla uczniów z obszarów wiejskich, wsparcie dla uczniów niepełnosprawnych, przeciwdziałanie uzale Ŝnieniom, programy prewencyjne, przeciwdziałanie patologiom społecznym) - programy skierowane do dzieci i młodzie Ŝy, które znajduj ą si ę poza systemem szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego (przedwcze śnie opuszczaj ący system szkolnictwa) umo Ŝliwiaj ące uko ńczenie danego etapu kształcenia oraz kontynuacj ę nauki - dodatkowe zaj ęcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniów ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ICT, j ęzyków obcych, przedsi ębiorczo ści, nauk przyrodniczo – matematycznych rozszerzanie oferty szkół o zagadnienia zwi ązane z poradnictwem i doradztwem edukacyjno - zawodowym, informowaniem uczniów o korzy ściach płyn ących z wyboru danej ście Ŝki edukacyjnej

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 136 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

oraz mo Ŝliwo ściach dalszego kształcenia w kontek ście uwarunkowa ń lokalnego i regionalnego rynku pracy (szkolne o środki kariery) - wdro Ŝenie nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania cechuj ących si ę wy Ŝsz ą skuteczno ści ą ni Ŝ formy tradycyjne - wdra Ŝanie programów i narz ędzi efektywnego zarz ądzania placówk ą o światow ą przyczyniaj ących si ę do poprawy jako ści nauczania

II. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013: Infrastruktura pomocy społecznej Celem działania jest budowa i modernizacja bazy placówek pomocy społecznej, wsparcie tworzenia przedszkoli oraz innych form opieki i wychowania przedszkolnego, dostosowanie ich ilo ści oraz jako ści świadczonych usług do standardów obowi ązuj ących w Unii Europejskiej oraz wsparcie tworzenia i odnawiania istniej ącej bazy tzw. „budownictwa socjalnego” przez gminy. Beneficjenci: - jednostki samorz ądu terytorialnego, - publiczne oraz niepubliczne podmioty prowadz ące działalno ść z zakresu pomocy społecznej, w szczególno ści organizacje pozarz ądowe. Infrastruktura ochrony zdrowia Celem działania jest poprawa bezpiecze ństwa zdrowotnego ludno ści poprzez zwi ększenie dost ępno ści podstawowej opieki zdrowotnej, zwłaszcza na terenach wiejskich, zapewnienie usług medycznych na wysokim poziomie oraz ich dostosowanie do zmieniaj ących si ę potrzeb społecznych poprzez m.in.: - modernizacj ę i rozbudow ę obiektów zwi ązanych z infrastruktur ą ochrony zdrowia, w celu dostosowania ich do obecnych standardów oraz warunków koniecznych do spełnienia w zwi ązku z zakupem i instalacj ą nowego sprz ętu medycznego (stworzenie odpowiedniej bazy opieki medycznej oraz pełniejsze wykorzystanie zasobów przyrodoleczniczych i lecznictwa sanatoryjnego w o środkach uzdrowiskowych), - popraw ę jako ści wyposa Ŝenia w sprz ęt i aparatur ę medyczn ą, - podniesienie standardów systemu ratownictwa medycznego, w tym rozwój powietrznego transportu medycznego i wyposa Ŝenie słu Ŝb ratownictwa medycznego w sprz ęt specjalistyczny, - podniesienie standardów i poprawa dost ępu do wysokospecjalistycznych usług medycznych,

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 137 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Infrastruktura o światowa i szkolnictwa wy Ŝszego Celem działania jest zwi ększenie dost ępno ści i powszechno ści szkolnictwa ka Ŝdego szczebla na wysokim poziomie dla wszystkich mieszka ńców województwa, w tym w szczególno ści dla dzieci i młodzie Ŝy z terenów wiejskich , poprzez: - racjonalizacj ę i optymalizacj ę sieci szkolnej, budow ę, rozbudow ę, modernizacj ę istniej ących obiektów dydaktycznych oraz odpowiednie wyposaŜenie bazy edukacyjnej, w tym sportowej, adekwatnie do stawianych przed ni ą zada ń (m.in. pracowni komputerowych, bibliotek i obiektów słu Ŝą cych prowadzeniu działalno ści dydaktycznej). - adaptacj ę bazy edukacyjno-sportowej do kształcenia integracyjnego - wyposa Ŝenie bazy dydaktycznej szkół ka Ŝdego szczebla w nowoczesny sprz ęt techniczno- dydaktyczny, a zwłaszcza szkół zawodowych i technicznych słu Ŝą ce praktycznej nauce zawodu - tworzenie i rozbudowa i modernizacja informatycznych centrów edukacyjnych oraz regionalnych placówek słu Ŝą cych kształceniu ustawicznemu, w tym budowa, rozbudowa, adaptacja pomieszcze ń, wyposa Ŝenie ich w sprz ęt techniczno-dydaktyczny oraz ich uruchamianie - modernizacj ę i wyposa Ŝenie w nowoczesny sprz ęt techniczno-dydaktyczny oraz technologie informatyczne istniej ących oraz nowotworzonych placówek słu Ŝą cych kształceniu ustawicznemu, w tym: centrów kształcenia ustawicznego, centrów kształcenia praktycznego, placówek kształcenia i doskonalenia zawodowego, placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek publicznych i pedagogicznych. Inwestycje w kultur ę Celem działania jest: - wzrost znaczenia instytucji kultury jako czynnika wpływaj ącego na dywersyfikacj ę i zwi ększenie zatrudnienia, poziom Ŝycia mieszka ńców, rozwój społeczno-gospodarczy, - promocja działalno ści i aktywno ści kulturalnej, - ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym wykorzystanie obiektów zabytkowych w celu realizacji funkcji kulturalnych, zwi ązanych ze słu Ŝbą zdrowia, turystyk ą, administracj ą, usługami - zwi ększenie dost ępno ści do obiektów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Działanie b ędzie realizowane poprzez m.in.:

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 138 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

- ochron ę, rewitalizacj ę, konserwacj ę, renowacj ę, rewaloryzacj ę, zachowanie, modernizacj ę, adaptacj ę zabytkowych obiektów oraz miejsc pami ęci narodowej o wysokiej warto ści historycznej, a tak Ŝe placówek kultury, - ochron ę dziedzictwa kulturowego ruchomego poprzez jego konserwacj ę i digitalizacj ę. - budow ę, rozbudow ę, remonty i wyposa Ŝanie obiektów kultury (m.in. muzea, biblioteki, domy kultury). - cykliczne organizowanie kameralnych i masowych imprez kulturalnych z wykorzystaniem tych Ŝe obiektów, tak by na stałe zafunkcjonowały w świadomo ści mieszka ńców regionu przy równoczesnym ci ągłym i intensywnym promowaniu Podkarpacia z jego atrakcjami w kraju i za granic ą, w tym rozwój i promocj ę lokalnych i regionalnych produktów turystyki kulturowej i przyrodniczej. - organizacj ę kampanii promocyjnych oraz informacyjnych na temat obiektów i obszarów o szczególnym znaczeniu kulturowym i przyrodniczym (np. centra i punkty informacji kulturalnej), - zachowanie, ochron ę, rewitalizacj ę oraz zabezpieczenie przed zagro Ŝeniami obiektów dziedzictwa przyrodniczego, w szczególno ści parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody, obszarów chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000. Beneficjenci: - jednostki samorz ądu terytorialnego oraz ich zwi ązki, porozumienia, stowarzyszenia, a tak Ŝe odległe im jednostki - publiczne oraz niepubliczne instytucje kultury i sztuki, - organizacje pozarz ądowe

Infrastruktura turystyczna i sportowa Celem działania jest: - lepsze wykorzystanie walorów turystyczno – przyrodniczych regionu, a tak Ŝe poprawa ilo ściowa oraz jako ściowa bazy turystyczno – sportowej poprzez rozwój, modernizacj ę i wyposa Ŝanie obiektów infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej (centra informacji, bazy noclegowe i obiekty gastronomiczne, boiska, hale sportowe, otwarte tereny rekreacji i wypoczynku, stadiony sportowe, baseny, szlaki turystyczne, lotniska sportowo - rekreacyjne, ście Ŝki dydaktyczno-krajoznawcze, ście Ŝki rowerowe, wyci ągi narciarskie z zapleczem wypoczynkowym i gastronomicznym, o środki turystyczno-uzdrowiskowe,

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 139 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

atrakcyjne i sprawnie działaj ące gospodarstwa turystyczne i inna infrastruktura turystyczna, sportowa i rekreacyjna); - aktywna promocja województwa (targi, konferencje, publikacje, reklama KULTURA: Programy Wspólnotowe: 1. Program Kultura 2007-2013 2. Program Ramowy, 3. Program LLP 4. Młodzie Ŝ w działaniu 5. Media 2007

Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłoszone w 2008 roku: 1. Promocja twórczo ści 2. Rozwój infrastruktury kultury i szkolnictwa artystycznego 3. Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury 4. Fryderyk Chopin 5. Rozwój inicjatyw lokalnych 6. Promocja kultury polskiej za granic ą 7. Promocja czytelnictwa 8. Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 9. Patriotyzm jutra 10. Znaki czasu 11. Dziedzictwo kulturowe 12. Herbert Terminy naboru wniosków w 2008 r.(nie dotyczy programów stypendialnych): • do dnia 31 maja Informacje na stronie www.mk.gov.pl/po SPORT: Program "Boisko w mojej gminie". Celem programu jest powstanie boisk ze sztuczn ą muraw ą, o świetleniem, szatniami w ka Ŝdej gminie do 2012 roku. Koszt jednego boiska wyniesie ok.1 mln zł. Program b ędzie realizowany we współpracy z samorz ądami gmin, których wkład finansowy własny wyniesie minimum 13,4% ogólnych kosztów budowy boiska tj.ok.134.000 zł. Jednocze śnie gmina musi wskaza ć lokalizacj ę obiektu na uzbrojonym terenie / woda, ścieki, energia elektryczna/.

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 140 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

Zainteresowane gminy otrzymaj ą szczegółowy program, który aktualnie opracowywany jest przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Wa Ŝne źródła informacji: • www.mrr.gov.pl • www.efs.gov.pl • www.wup-rzeszow.pl • www.podkarpackie.pl • www .wrota .podkarpackie.pl

16. PROCES AKTUALIZACJI STRATEGII Strategia jest dokumentem ponad kadencyjnym, okre ślaj ącym cele i działania na kilka lat. Ze wzgl ędu na swój charakter jest dokumentem „ Ŝywym” (dotyczy dynamicznych procesów społecznych) wprowadzanie zmian w jej zapisach jest nie tylko mo Ŝliwe, lecz w niektórych sytuacjach wr ęcz konieczne. Ze wzgl ędu na swój długookresowy charakter planowanie strategiczne jest procesem ci ągłym, wymagaj ącym stałego śledzenia zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych i ich uwzgl ędniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Dlatego dokument niniejszy b ędzie wymagał okresowej aktualizacji oraz ci ągłego podnoszenia jako ści. Ze wzgl ędu na zmieniaj ące si ę - czasem trudne do przewidzenia - uwarunkowania zarówno wewn ątrz gminy, jak i w jej otoczeniu, modyfikacjom poddawane b ędą zapisy w cz ęś ci operacyjnej strategii. Pami ęta ć jednak nale Ŝy o konsekwentnym d ąŜ eniu do realizacji priorytetów oraz celów strategicznych, te bowiem elementy strategii zmianom i modyfikacjom nie powinny by ć poddawane. Przewiduje si ę dwie procedury aktualizacji niniejszego dokumentu: - standardow ą - strategia b ędzie minimum raz na rok poddawana przegl ądowi oraz aktualizacji w oparciu o raport Koordynatora Strategii i opinie Zespołu Koordynuj ącego Koordynator b ędzie przygotowywał odpowiednie dokumenty dotycz ące zakresu i tre ści tych zmian. Po ich akceptacji przez Zespół Koordynuj ący i Wójta przedło Ŝone zostan ą one do akceptacji przez Rad ę Gminy i przyj ęte Uchwał ą. - piln ą – w uzasadnionych przypadkach (dynamicznych zmian społecznych, potrzeby szybkiej reakcji na zachodz ące procesy itp.) mo Ŝliwe b ędzie wprowadzenie zmian na wniosek Koordynatora Strategii lub Zespołu Koordynuj ącego szybk ą ście Ŝką decyzyjna na podstawie Zarz ądzenia Wójta. Zarówno procedura standardowa, jak i pilna przewiduj ą mo Ŝliwo ść wnioskowania o zmian ę lub aktualizacj ę zapisów w Strategii ze strony wa Ŝnych podmiotów Ŝycia społecznego np.

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 141 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Lubaczów na lata 2008-2014

organizacji pozarz ądowych. Wówczas tak Ŝe propozycje te opiniuje Zespół Koordynuj ący oraz Zarz ąd i Rada Gminy.

Opracowanie: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej – Rzeszowski O środek Samorz ądu Terytorialnego 142 35-065 Rzeszów, ul. Przesmyk 6 tel. (17) 86 26 964, tel./fax. (17) 85 07 420 e-mail: [email protected] www.frdl.rzeszow.pl