Analiza Jakości Powietrza W Obrębie 23 Gmin Należących Do ZIT BTOF”, Wykonanych Na Terenie Gminy Osielsko

Opracowanie wyników z badań w ramach projektu „Analiza jakości powietrza w obrębie 23 Gmin należących do ZIT BTOF”, wykonanych na terenie Gminy Osielsko.

BZIT.042.2.10.2019

Bydgoszcz, 10.12.2019

Spis treści 1. Wstęp ...... 3 2. Cel prac ...... 4 3. Metody pomiarowe ...... 5 4. Metodyki pomiarowe ...... 6 5. Lokalizacje pomiarowe ...... 7 6. Warunki meteorologiczne ...... 12 7. Wyniki Pomiarów ...... 14 8. Wnioski ...... 42

1. Wstęp

Firma Aviation Technik wykonała pomiary wskaźnikowego monitoringu i prewencji w zakresie zanieczyszczenia powietrza spowodowanych pyłem PM10 i PM2,5. Pomiary zostały przeprowadzone z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, wyposażonego w głowicę pomiarową z czujnikami, niezbędnymi do interpretacji otrzymanych wyników. Zakres badań obejmował: pył PM2,5, pył PM10, formaldehyd-HCHO, chlorowodór-HCL, dwutlenek siarki- SO2, dwutlenek azotu-NO2, cyjanowodór-HCN, PID, CO, temperaturę powietrza, wilgotność. Celem badań było wskaźnikowe określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza, które w badanych lokalizacjach zrealizowano w oparciu o pomiary stężeń. Niniejsze sprawozdanie obejmuje, sporządzone w języku niespecjalistycznym, podsumowanie badań prowadzonych w ramach umowy zawartej pomiędzy ZIT BTOF a spółką Aviation Technik Sp. z o.o.. Wykonawcą jest Spółka Aviation Technik Sp. z o.o., stanowiąca zespół inżynierów związanych z lotnictwem wojskowym i cywilnym o ogromnym doświadczeniu obejmującym wyspecjalizowaną kadrę inżynierów, techników oraz pilotów załogowych i bezzałogowych statków powietrznych. Tworzymy zespół, który realizuje projekty w oparciu o własną bazę techniczną, niezbędną infrastrukturę i profesjonalne narzędzia wsparcia informatycznego.

2. Cel prac

Celem prowadzonych badań jest wykonanie analizy zróżnicowania przestrzennego i czasowego jakości powietrza na terenie Gminy Osielsko w ramach realizacji zadania i wykonania analizy dla całego obszaru ZIT BTOF, w oparciu o połączone techniki pomiarowe (bezzałogowego statku powietrznego i specjalnej głowicy pomiarowej wykrywającej niebezpieczne związki chemiczne charakterystyczne dla spalania substancji niedozwolonych jako paliwa grzewcze oraz pyły PM 2,5 i PM10) i analizy matematyczne (modelowanie tych pomiarów i kompensacja ich z wynikami PMŚ).

Rysunek 1. Lokalizacje obszarów pomiarowych ZIT. Ocenę napływów zanieczyszczeń powietrza wykonano z użyciem modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu, uwzględniającego m.in. dane emisyjne i dane meteorologiczne. W ramach zadania miały zostać wykonane loty (co najmniej 3 loty na wskazanym obszarze) nad wszystkimi gminami, miastami i powiatami tworzącymi ZIT BTOF. Zadanie wykonano w dwóch etapach: I etap (1 badanie) przed okresem grzewczym, II etap (2 badania) w okresie grzewczym.

3. Metody pomiarowe

Do wykonania zadania zrealizowano trzy loty nad każdym obszarem: jeden przed sezonem grzewczym i dwa, tuż po jego rozpoczęciu i w trakcie jego trwania. Pomiary uzyskane na obszarach badanych miały za zadanie ukazać warunki tła dla poszczególnych lokalizacji oraz pozwolić na próbę interpretacji emisji zanieczyszczeń powietrza oraz napływów i wypływów na wysokości powyżej naziemnych stacji pomiarowych. Badania wykonywano za pomocą urządzenia CleanAirDron. Jest to głowica pomiarowa produkcji SoftBlue SA, przeznaczona do badania zanieczyszczenia powietrza w czasie rzeczywistym i pobierania próbek do analizy laboratoryjnej. Pomiar koncentracji pyłu zawieszonego był dokonywany metodą rozproszeniowej fotometrii laserowej. Cząstki są klasyfikowane w przedziałach względem wielkości, co umożliwia precyzyjne oszacowanie frakcji pyłów PM2,5, PM10, formaldehyd-HCHO, chlorowodór-HCL, dwutlenek siarki-SO2, dwutlenek azotu-NO2, cyjanowodór-HCN, PID, CO, temperaturę powietrza, wilgotność. Do pomiarów gazów zastosowano czujniki o klasie dokładności dostosowanej do lotów obszarowych Na wytypowanych obszarach zastosowano metodę pomiaru ciągłego w czasie rzeczywistym. Dla analizy pomiar został wykonany metodą warstwową na wysokości 50± 5 m, zgodnie z umową. Pomiar zawartości pyłów realizowany był podczas przelotu nad zadanym obszarem. Sensory realizowały pomiar w trybie ciągłym. Wyniki przedstawiono na mapach w formie interpolowanych izolinii.

4. Metodyki pomiarowe

Metodyka prac pomiarowych przewidywała wykonanie lotów ponad wytypowanymi terenami na wysokości 50 ± 5 m. Wysokość taka została wybrana ze względu na potrzebę zunifikowania parametrów lotu na wszystkich terenach oraz możliwość występowania przeszkód lotniczych. Metodyka prac przewidywała wykonanie lotów na niskim pułapie nad obszarem wytypowanym przez poszczególne gminy i miasta uczestniczące w projekcie. Po indywidualnych ustaleniach z każdą z gmin zostały wytypowane, na terenie każdej gminy, 3 obszary o łącznej powierzchni około 50 ha terenów zwartej lub częściowo zwartej zabudowy, o różnym stanie zainwestowania w infrastrukturę i różnym wieku zabudowy. Szczegółowe charakterystyki obszarów zawarte są w kartach obszarów. Dla Gminy Osielsko zastosowano interpolacje wyników pomiarowych oraz użyto modelowanie matematyczne w celu określenia potencjalnych napływów i wypływów zanieczyszczeń generowanych poprzez Gminę Osielsko oraz gminy ościenne.

Rysunek 2. Obszary badawcze położone w Gminie Osielsko na tle pozostałych obszarów w ramach ZIT

5. Lokalizacje pomiarowe

Prace pomiarowe przeprowadzono na obszarze Gminy Osielsko w województwie kujawsko-pomorskim. Łącznie badania prowadzono na 3 oddzielnych obszarach o łącznej powierzchni 50 ha tj. Osielsko, Niemcz, Maksymilianowo-Żołędowo. Łączna powierzchnia obszaru badanego w stosunku u do wielkości Gminy stanowi 0,5288% powierzchni całkowitej. Tabela 1 Każdy z obszarów został uzgodniony z zamawiającym. Większość obszarów stanowią tereny zabudowane.

Powierzchnia Powierzchnia Powierzchnia Gmina Obszary badane gminy / miasta [ha] [km2] [km2] Osielsko 102.89 Osielsko 20.9558 0.209558 1 Niemcz 16.9044 0.169044 Żołędowo 16.5465 0.165465 razem 54.4067 0.544067 0.5288%

Tabela 1 Powierzchnia badawcza w stosunku do powierzchni całkowitej Gminy Osielsko

Rysunek 3. Lokalizacje pomiarowe Gminy Osielsko.

Charakterystyka otoczenia miejsca wykonywania pomiarów: Zabudowa historyczna i współczesna z przeważeniem domków jednorodzinnych. Istotny rozwój zabudowy po 2000 roku. Lokalizacje znajdują się w województwie kujawsko-pomorskim, a tereny badane znajdują się na charakterystycznych położeniach topograficznych. Gmina jest położona na czterech mezoregionach tj. Wysoczyzna Świecka, Dolina Brdy. Poniżej znajdują się dane statystyczne udostępnione przez Urząd Gminy oraz karty obszaru ukazujące topografię oraz wyznaczone tereny badań. Informacje podane przez Urzędników Gminy: Osielsko Niemcz Żołędowo/Maksymilianowo Procentowy udział mieszkańców wspieranych przez 4% 17% 23% pomoc społeczną w obszarach badanych Zamożność mieszkańców w Niska, Średnia Niska, Średnia Niska, Średnia obszarach badań Procentowy udział terenów • 54% lasy, zabudowanych, • 15% tereny zabudowane, lasów i terenów uprawnych w • 31% tereny rolne i nieużytki Gminie Procentowy udział • 37% lasy terenów • 40% zabudowanych, 60% tereny zabudowa - lasów i terenów zabudowane uprawnych w • 23% tereny Gminie rolne Liczba mieszkańców w 5000 3300 3300 gminie

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO bydgoski OSIELSKO Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej zabudowa historyczna, zabudowa współczesna, potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: umiarkowana wielorodzinnej i jednorodzinnej (80%), tereny istotny rozwój zabudowy po 2000 roku, dominuje topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka usługowe, handlowe, tereny oświaty nowoczesna architektura, teren zagospodarowany w 95%

KARTA OBSZARU

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO bydgoski NIEMCZ Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej zabudowa historyczna, zabudowa współczesna, potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: umiarkowana jednorodzinnej (80%), tereny usług istotny rozwój zabudowy po 2000 roku, najstarsza topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka część wsi z zabudowaniami poniżej standardów

KARTA OBSZARU 10

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

ŻOŁĘDOWO/MAKSYMILIANOWO OSIELSKO bydgoski

Zagospodarowanie: Zabudowa: Warunki aerosanitarne: zwarty zespół zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (50%), zabudowa z drugiej połowy XX wieku, potencjalna emisja zanieczyszczeń do powietrza: umiarkowana tereny rolnicze stopniowy rozwój zabudowy po 2000 roku, topoklimatyczna zdolność do regeneracji jakości powietrza: wysoka ogródki działkowe

KARTA OBSZARU

6. Warunki meteorologiczne

Tabela 2. Podstawowe parametry meteorologiczne w czasie wykonywania badań.

Miejscowość

Data

Mgła

Deszcz

Zachmurzenie

Prędkość wiatru Prędkość

Śr.Temperatura Kierunek Wiatru Kierunek Osielsko 17 2 m/s SSW NIE NIE NIE 01.10.2019 Niemcz 14,5 2 m/s SSW NIE NIE NIE 01.10.2019 Żołędowo/ 13,5 3 m/s SSW NIE NIE NIE 01.10.2019 Maksymilianowo Osielsko 10,5 5 m/s SSW NIE NIE NIE 28.10.2019 Niemcz 10,5 6 m/s SSW NIE NIE NIE 28.10.2019 Żołędowo/ 10,5 6 m/s SSW TAK NIE NIE 28.10.2019 Maksymilianowo Osielsko 11,5 6 m/s SW TAK NIE NIE 21.11.2019 Niemcz 10,5 6 m/s SW TAK NIE NIE 21.11.2019 Żołędowo/ 13 6 m/s SW NIE NIE NIE 21.11.2019 Maksymilianowo

W sezonie grzewczym od października 2019 do grudnia 2019 r. temperatura powietrza charakteryzowała się przebiegiem znacząco odbiegającym od wieloletniej normy dla tego samego okresu. Na stacjach meteorologicznych rejestrowano niestandardowe amplitudy temperatur pomiędzy porą dnia i nocy oraz znacznie wyższe przebiegi średnich dobowych temperatur powietrza w stosunku do średnich wieloletnich dobowych temperatur powietrza. W kontekście tego można stwierdzić, że warunki termiczne skutkowały zmniejszonym zapotrzebowaniem na energię cieplną do ogrzewania budynków, co wprost przekładało się na obniżony poziom emisji poziom emisji zanieczyszczeń z indywidualnych źródeł grzewczych.

Rysunek 4. Przykładowy rozkład temperatury dla miesiąca listopad.

W trakcie wykonywania prac badawczych pogoda charakteryzowała się dużą zmiennością związaną z występującymi cyrkulacjami powietrza nietypowymi dla tej pory roku. Według danych IMGW były to warunki nie występujące od 140 lat. Szczegółowe warunki meteorologiczne związane z przemieszczaniem mas powietrza pokazano na mapach meteorologicznych w załączniku do sprawozdania głównego.

7. Wyniki Pomiarów

Tabela 3. Stężenia wybranych substancji w powietrzu w czasie badań na poziomie 50 m n.p.t. wykonywanych za pomocą statku powietrznego.

BADANIE I BADANIE II

] ]

3 3

2 2

Miejscowość

CO CO

SO PID SO PID

NO NO

HCL HCL

Mgła HCN Mgła HCN

HCHO HCHO

Deszcz Deszcz

Zachmurzenie Zachmurzenie

PM10 [µg/m PM10 [µg/m

PM2,5 [µg/m PM2,5 [µg/m PM2,5

Prędkość wiatru Prędkość wiatru Prędkość

Śr. Temperatura Śr. Temperatura Śr.

Kierunek Wiatru Kierunek Wiatru Kierunek

2 5 Osielsko 17 SSW NIE NIE NIE 3,9 5,8 ------10,5 SSW NIE NIE NIE 4,9 6,94 ------m/s m/s 2 6 Niemcz 14,5 SSW NIE NIE NIE 4,6 7,6 ------10,5 SSW NIE NIE NIE 3.31 5.58 ------m/s m/s Żołędowo/ 3 6 13,5 SSW NIE NIE NIE 4,8 8,4 ------10,5 SSW TAK NIE NIE 10,22 17,64 ------Maksymilianowo m/s m/s

*- „-„ oznacza nie stwierdzono

BADANIE III

]

Miejscowość

PID

HCL

Mgła HCN

HCHO

Deszcz

Zachmurzenie

PM10 [µg/m

PM2,5 [µg/m PM2,5

Prędkość wiatru Prędkość

Śr. Temperatura Śr. Kierunek Wiatru Kierunek

Osielsko 11,5 6 SW TAK NIE NIE 2,99 4,92 ------

Niemcz 10,5 6 SW TAK NIE NIE 5,02 7,00 ------

Żołędowo/ Maksymilianowo 13 6 SW TAK NIE NIE 6,04 8,86 ------

Na załączonych poniżej kartach obszarów przedstawiono rozkład zanieczyszczeń nad badanymi obszarami. Mapy przedstawiają obraz rozprzestrzeniania się wykrytych pyłów zawieszonych wraz z promieniem wpływu na danym obszarze. Wartości podane w tabeli są wartościami uśrednionymi dla danego obszaru. Norma dobowa i roczna dla pyłów jest ustalona Rozporządzeniem Ministra Środowiska, jednak ze względu na to, że pomiary odbywały się w stosunkowo krótkim czasie nie można ich nazwać znormalizowanymi. Wartości te dają jednak obraz potencjalnych źródeł emisji zanieczyszczeń do atmosfery i przy założeniu, że w okresie grzewczym emisja jest praktycznie ciągła, pozwalają na wskazanie obszarów w których potencjalnie może dochodzić do przekroczeń norm emisji. Dla analizowanych zanieczyszczeń zastosowano skalę porównawczą zgodną z Indeksem Jakości Powietrza na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska

Indeks jakości powietrza zgodny z normami wynosi dla pyłów zawieszonych PM10, PM2,5. PM10 [µg/m3] PM2,5 [µg/m3] Bardzo dobry 0 - 20 0 – 13 Dobry 20,1 – 50 13,1 – 35 Umiarkowany 50,1 – 80 35,1 – 55 Dostateczny 80,1 – 110 55,1 – 75 Zły 110,1 – 150 75,1 – 110 Bardzo Zły >150 >110

http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations Zgodnie z informacjami podanymi na stronie Inspekcji Ochrony Środowiska kategorie indeksu jakości powietrza należy rozumieć następująco: Bardzo dobry „Jakość powietrza jest bardzo dobra, zanieczyszczenie powietrza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, warunki bardzo sprzyjające do wszelkich aktywności na wolnym powietrzu, bez ograniczeń.” Dobry „Jakość powietrza jest zadowalająca, zanieczyszczenie powietrza powoduje brak lub niskie ryzyko zagrożenia dla zdrowia. Można przebywać na wolnym powietrzu i wykonywać dowolną aktywność, bez ograniczeń.” Umiarkowany „Jakość powietrza jest akceptowalna. Zanieczyszczenie powietrza może stanowić zagrożenie dla zdrowia w szczególnych przypadkach (dla osób chorych, osób starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci). Warunki umiarkowane do aktywności na wolnym powietrzu.” Dostateczny „Jakość powietrza jest dostateczna, zanieczyszczenie powietrza stanowi zagrożenie dla zdrowia (szczególnie dla osób chorych, starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci) oraz może mieć negatywne skutki zdrowotne. Należy rozważyć ograniczenie (skrócenie lub rozłożenie w czasie) aktywności na wolnym powietrzu, szczególnie jeśli ta aktywność wymaga długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.” Zły „Jakość powietrza jest zła, osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć do minimum wszelką aktywność fizyczną na wolnym powietrzu - szczególnie wymagającą długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.” Bardzo Zły „Jakość powietrza jest bardzo zła i ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny bezwzględnie unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć przebywanie na wolnym powietrzu do niezbędnego minimum. Wszelkie aktywności fizyczne na zewnątrz są odradzane. Długotrwała ekspozycja na działanie substancji znajdujących się w powietrzu zwiększa ryzyko wystąpienia zmian m.in. w układzie oddechowym, naczyniowo-sercowym oraz odpornościowym.”

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO Tytuł ryciny: Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE I

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny: Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE II

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi. BADANIE III

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

OSIELSKO OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat:

NIEMCZ OSIELSKO bydgoski

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Nazwa obszaru: Gmina: Powiat: ŻOŁĘDOWO/ OSIELSKO bydgoski MAKSYMILIANOWO

Tytuł ryciny:

Rozkład zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2,5 ponad obszarem objętym badaniami kontrolnymi (BADANIE III). Atlas ukazujący lokalne zanieczyszczenia z widokiem z satelity.

Analizując rozkłady stężeń pyłów zawieszonych w kolejnych badaniach nad obszarami Gminy Osielsko, tj. w miejscowościach Osielsko, Niemcz i na granicy Żołędowa i Maksymilianowa można zauważyć, że wartości średnie nie są wysokie. Mieszczą się one w zakresie reprezentującym jakość powietrza na poziomie bardzo dobrym. Mając na uwadze nie tylko wartości średnie ale i maksymalne można zauważyć, że na terenie gminy występują lokalne źródła emisji zanieczyszczeń powodujące przekroczenie norm. Dobitnie widać to na styku miejscowości Żołędowo i Maksymilianowo, gdzie lokalne stężenia pyłów zawieszonych przekraczają dopuszczalne normy jakości powietrza (Badanie III PM2,5 - 118,2ug/m3, PM10 – 255,4ug/m3) plasując ją jako bardzo złą. Są to oczywiście chwilowe pomiary lokalnych źródeł, jednak w dłuższej perspektywie czasowej mogące prowadzić do degradacji jakości powietrza i środowiska naturalnego. Wizualizacja tych stężeń, na podkładzie mapowym, daje możliwość potencjalnej lokalizacji źródeł zanieczyszczeń niekoniecznie pochodzących z procesu spalania. W przypadku Maksymilianowa jest to teren składnicy opału i pyły mogą być generowane na skutek czynności przeładunkowych węgla. Częściowo wyniki te mogą być zaburzone działaniem wiatru przez co lokalizowanie źródeł emisji może być niedokładne. Ponadto wiatr powoduje rozproszenie zanieczyszczeń i ich przemieszczanie w znacznie niższych stężeniach. Przyjęty model przemieszczania zanieczyszczeń wraz z masami powietrza wskazywał na przekraczanie norm jakości powietrza w miejscach nie będących bezpośrednimi źródłami emisji. Panujące warunki powodują rozproszenie zanieczyszczeń i ich przemieszczanie w znacznie niższych stężeniach.

8. Wnioski

Zdolność topograficzną do wymiany powietrza na terenie Gminy Osielsko, uważa się za dobrą (54% obszaru gminy to lasy). Spowodowane jest to charakterystyczną topografią terenu (wysoczyzna, dolina). Drobiny zanieczyszczeń (aerozole atmosferyczne) osadzają się w dolinach. W sezonach jesienno-zimowych występuje zwiększone prawdopodobieństwo występowania mgieł, które dodatkowo tworzą poduszkę i nie pozwalają się im wydostać nawet przy większym wietrze. Kluczowe znaczenie dla interpretacji wyników pomiarów mają warunki cyrkulacyjne, meteorologiczne (aerodynamiczne) na danym terenie oraz cyrkulacji mas powietrza na obszarze całego ZIT. Istotnym ograniczeniem metody jest jej chwilowość, to znaczy brak możliwości otrzymywania wyników w dłuższej serii czasowej dla danej lokalizacji dlatego taki pomiar został nazwany pomiarem nieznormalizowanym. Jeżeli warunki atmosferyczne na danym terenie (doliny) utrzymają się, to wyniki badań dobowych będą do nich zbliżone. A zatem chwilowe pomiary można traktować jako miarodajne w odniesieniu do obowiązujących norm.

Rysunek 5. Średnie kierunki wiatrów I i II badania dla Gminy Osielsko.

Rysunek 6a. Średnie kierunki wiatrów III badania dla Gminy Osielsko. Powyższe rysunki przedstawiają średnie kierunki wiatrów w okresie badawczym i kierunki przepływu zanieczyszczeń. Rysunek 5 obrazuje średnie kierunki wiatrów podczas I i II badania a rysunek 5a kierunki podczas badania III, kończącego proces badawczy. Jak można zauważyć kierunki na przestrzeni kilku miesięcy praktycznie nie zmieniły się pozostając jako południowe i południowo zachodnie. Występowanie zanieczyszczeń powietrza, szczególnie pyłów zawieszonych PM2,5, PM10 oraz HCHO, HCL, SO2, NO2, HCN, PID, CO, pochodzących z napływu z kierunku SSW (Bydgoszcz) w okresie pomiarowym, było niewielkie w badanej warstwie i nie miało zasadniczego wpływu na pogorszenie jakości powietrza w Gminie Osielsko. Podobnie emisja własnych źródeł zanieczyszczeń w okresie badawczym, przy panujących warunkach meteorologicznych, nie powodowała pogorszenia jakości powietrza oraz przekroczenia norm. Przyjęty model lotów obszarowych a co za tym idzie zastosowanych czujników i sensorów uniemożliwiał indywidualną lokalizację źródeł zanieczyszczeń oraz nie miał na celu wskazywania źródeł powstawania zanieczyszczeń pochodzących ze spalania materiałów niedozwolonych jako paliwa grzewcze. Bezsprzecznie można na podstawie badań stwierdzić, ze występowanie tych zanieczyszczeń (gazowych) w warstwie pomiarowej jest znikome i pominięte w opracowaniu jako nieistotne. Nie znaczy to jednak, że w poszczególnych przypadkach emisji, zanieczyszczenia przekraczające dopuszczalne poziomy nie występują w warstwie przyziemnej. Wymaga to jednak zastosowania innego modelu badawczego. W związku z powyższym, Gmina Osielsko nie emitowała zanieczyszczeń w okresie badawczym, które mogły mieć wpływ na jakość powietrza w gminach ościennych (Gmina Dobrcz, Gmina Koronowo). 43

Dzięki wcześniej przyjętemu modelowi tj. wykonaniu 1 i 2 badania na wysokości 50±5m, już w początkowej fazie udało się określić, że przyjęty model potwierdził niewielkie stężenia zanieczyszczeń ze względu na występowania stref szybszego przewietrzania. Dlatego też, w 3 badaniu zmieniono metodykę badawczą rozszerzając wykonywanie pomiarów w trakcie wznoszenia i lądowania (badanie w pionie) oraz zmieniając pułap lotu od 30m - 50m. Pozwoliło to na zaobserwowanie, że zanieczyszczenia o wysokim stężeniu występują w warstwie przyziemnej, a wyższe wysokości służą jako korytarze transportu zanieczyszczeń. Przyjęty model rozkładu zanieczyszczeń pokazuje, ze pyły zawieszone PM2,5 i PM10 w podobnych warunkach meteorologicznych rozprzestrzeniają się w promieniu 400 – 500m od źródła i są one zazwyczaj rejestrowane w warstwie przyziemnej do 10m. I to one są najbardziej szkodliwe dla zdrowia mieszkańców. Przykładowe wykresy zmian ilości zanieczyszczeń wraz ze wzrostem wysokości załączono poniżej.

60,00 Osielsko

50,00

40,00

30,00 PM2,5

PM10 Wysokość [m] 20,00

10,00

0,00 0 10 20 30 40 50 60 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3]

Rysunek 6. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Niemcz 60

30 PM2,5

PM10 Wysokość [m] 20

0 0 20 40 60 80 100 120 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3] Rysunek 7. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Żołędowo - Maksymilianowo 70

PM2,5

30 PM10 Wysokość [m]

0 0 20 40 60 80 100 120 Ilość zanieczyszczeń PM2,5 i PM10 [ug/m3] Rysunek 8. Zmiana wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrza wraz z wysokością nad poziomem terenu.

Badania były wykonywane w warstwie jednorodnej 50 m ±5 m oraz 30 ±5 m co dało nowe spojrzenie na sytuację jakości powietrza w badanych obszarach. Charakterystyki wysokościowe pokazują, że część zanieczyszczeń zalega w warstwie przyściennej a część unosi się i przedostaje do stref przewietrzania – transportu mas powietrza. Zatem ważne jest by w tych strefach nie ograniczać przepływu powietrza przez niekorzystne rozwiązania urbanistyczne. Wydaje się, że problem ten dotyczy raczej większych aglomeracji miejskich. W małych miejscowościach przeszkody ograniczające przepływ powietrza stanowią lasy i naturalne obniżenia terenu. W przypadku gminy Osielsko położonej na wysoczyźnie zjawisko to występuje w minimalnym stopniu. Ponieważ w badaniu brało udział 0,5288% powierzchni całkowitej Gminy można jednoznacznie stwierdzić, że wyniki nie mogą dać pełnej odpowiedzi na przemieszczanie zanieczyszczeń w całym obszarze Gminy i ZIT. Przyjęty model teoretyczny jedynie postuluje, że napływ i wypływ zanieczyszczeń z danego obszaru, przy panujących warunkach, jest niewielki co nie znaczy, że nie występuje. Aby wyniki były pełne konieczny jest ciągły pomiar poziomu zanieczyszczeń w wytypowanych lokalizacjach. Dla realizacji takiego zadania rekomenduje się zainstalowanie sieci nisko kosztowych głowic pomiarowych. Lokalizację tych głowic pokazano na rysunku 9. Szczegółowe informacje oraz położenie pozostałych czujników na terenie całego obszaru ZIT umieszczono w części głównej raportu

Rysunek 9. Rozmieszczenie nisko kosztowych czujników jakości powietrza na terenie Gminy Osielsko.

Tabela 4.Propozycja lokalizacji naziemnych czujników nisko kosztowych.

GMINA MIEJSCOWOŚĆ LOKALIZACJA FUNKCJA NUMER UWAGI OSIELSKO MAKSYMILIANOWO SZKOŁA PODSTAWOWA aglomeracyjna 28 uzgodnienie OSIELSKO NIEMCZ ORLIK aglomeracyjna 29 uzgodnienie OSIELSKO OSIELSKO URZĄD GMINY aglomeracyjna 30 uzgodnienie OSIELSKO JARUŻYN SOŁECKA aglomeracyjna 31 wymagane uszczegółowienie i uzgodnienie

Rekomendacje dla Gminy: • Zainstalowanie nisko kosztowych czujników jakości powietrza monitorujących poziom i przemieszczanie zanieczyszczeń, połączonych z siecią istniejących czujników. Czujniki powinny mieć możliwość rozbudowy o kolejne sensory, a ich wyniki powinny być dostępne w czasie rzeczywistym dla mieszkańców Gminy. • Aby zmniejszyć emisje niebezpiecznych substancji konieczne są działania kompleksowe, także te dotyczące ograniczania indywidualnego transportu samochodowego. Dobrym sposobem jest zwiększenie i polepszenie tras komunikacji miejskiej i podmiejskiej (gminnej) oraz rozwijanie połączeń autobusów szkolnych. • Przeprowadzanie kompleksowych kontroli palenisk, • Pomoc i doradztwo w zakresie wymiany kotłów centralnego ogrzewania na ekologiczne źródła, szczególnie dla osób objętych pomocą społeczną o niskiej zamożności. • Wspieranie instalacji ekologicznych źródeł energii w tym fotowoltaiki. • Informacje publiczne na temat bieżącej jakości powietrza (w szkołach, przychodniach, szpitalach, środkach komunikacji) • Edukacja na temat spalania odpadów i ekologicznych źródeł ciepła w szkołach. • Alarmowanie powiadomieniem SMS o przekroczonej normie z radą o ograniczeniu aktywności. Zwiększona emisja zanieczyszczeń może powodować przykre konsekwencje zdrowotne jak i niszczenie ekosystemu. Z takimi problemami można później walczyć latami. Niniejsze badania, ocena i analiza wyników pokazują, że problem niskiej emisji istnieje realnie, co powinno uświadomić włodarzom i mieszkańcom Gminy, że jakość powietrza jest bardzo ważna dla ich zdrowia. Wyniki badań nie są ostateczne. Wydaje się zasadne kontynuowanie badań jakości powietrza w przyszłości aby zgromadzić większą ilość wyników do analiz. Na dzień dzisiejszy wskazano, że wykonywanie badań zanieczyszczenia powietrza przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych jest możliwe i skuteczne i daje wymierne informacje na temat ilości zanieczyszczeń ich migracji i lokalizacji źródeł powstawania.

Koniec Sprawozdania.