Niesamowite Odkrycie Naszego Krajana

NIESAMOWITE ODKRYCIE NASZEGO KRAJANA

Końcem lutego bieżącego roku media zarówno lokalne jak i ogólnopolskie podały informację, która zelektryzowała każdego pasjonata historii. Na terenie Nadleśnictwa Lesko odnaleziono głowicę brązowej buławy z XII w. Informacja ta jest dla nas tym bardziej cenna, iż odkrycia tego dokonał mieszkaniec Zarszyna, pan Bogdan Marszał, który jest znany nam wszystkim ze swojego zamiłowania do historii, poszukiwacz, kolekcjoner, od lat współpracujący z sanockim muzeum.

Oczywiście zabytek został przekazany do Muzeum wy. Świeżo ścięte drzewa, których leśnicy nie zdążyli jesz- Historycznego w Sanoku na ręce Pana dr. Piotra Kotowi- cze zerwać, również nie ułatwiały sprawy. Jednak najwięk- cza, który nie krył zachwytu zarówno nad pięknem tego szym przeciwnikiem okazała się sama ziemia, kryjąca w so- przedmiotu, jak również nad doskonałym stanem w jakim bie niezliczoną ilość różnego rodzaju bezwartościowego żela- się zachował. stwa w postaci odłamków pocisków pochodzących z obu Czym właściwie jest przedmiot, który wywołał takie ostatnich wojen światowych. Każdy, nawet najmniejszy przed- poruszenie w kręgach archeologów? Buława / maczuga miot trzeba było wykopać i dokładnie obejrzeć (oczywiście, jest jedną z najstarszych broni znanych ludzkości. Była w 99% przypadków okazywało się, iż jest to jakiś bliżej nie- wzmiankowana już w podaniach z Azji Mniejszej, Mezo- określony odłamek pocisku lub po prostu kapsel z piwa). Jed- potamii czy Egiptu. Z czasem zaczęła stopniowo tracić nak po jakimś czasie nasza benedyktyńska praca przyniosła swoje walory użytkowe na rzecz cech sakralnych i cere- efekt w postaci tego 1%, który okazał się być czymś więcej monialnych. Około XI w. tego typu bronią zaczęli posłu- niż tylko kolejnym zardzewiałym śmieciem. giwać się Rusini, zwykli piechurzy posiadali głowicę zro- Nieopodal miejsca w którym pan Bogdan dokonał od- bioną z drewna, dowódcy zaś przy- krycia buławy, udało mi się wydo- sługiwały egzemplarze odlewane być, nie bez trudu, bo spod korze- z brązu i bogato zdobione (tak jak nia, grot włóczni, wstępnie datowa- w naszym przypadku). Przedmio- ny przez dr. Kotowicza na XII w., towa głowica została wykonana czyli mniej więcej z okresu z jakiego prawdopodobnie w Kijowie, który pochodzi buława. Czy te przedmioty w tamtym czasie był głównym są ze sobą w jakiś sposób powiązane, punktem produkcji tego typu uzbro- czy może należały do tej samej osoby, jenia. Podczas oględzin ustalono, iż czy zostały tam przez te osobę porzu- należy ona do typu III ponieważ cone / ukryte, czy może znalazły się charakteryzuje się tym, że jest od- tam w wyniku jakiejś tragedii, która lana ze stopu brązu, posiada gwiaź- dotknęła ich właściciela? Na te pyta- dzisty kształt, składa się z czterech nia jeszcze długo będziemy szukać od- piramidalnych kolców oraz mniej- powiedzi i istnieje prawdopodobień- szych, stożkowatych guzków. Pier- stwo, że nie poznamy ich nigdy. wotnie osadzona była na drewnia- Jeśli czas pozwoli postaramy się nym trzonku i prawdopodobnie była wrócić jeszcze kilka razy w tamto bardziej oznaką władzy i statusu miejsce, ponieważ rozległość terenu oraz podkreślała prestiż właściciela, a w mniejszym stop- jaki został nam do przeszukania jest ogromna. Nie ukry- niu służyła do samoobrony, lub wymuszania posłuszeń- wam, iż te dwa przedmioty rozbudziły nasz apetyt na dal- stwa na podkomendnych. sze znaleziska. Kiedy w jednym miejscu odkrywa się dwa Zaznaczyć tu należy, iż zabytek ten jest w doskonałym tak niezwykłe przedmioty, w każdym człowieku zaczyna stanie zachowania i jest dopiero drugim tego typu znalezi- działać wyobraźnia, podsuwając myśli o innych skarbach skiem na Podkarpaciu (pierwszy pochodzi z Radymna). Nie ukrytych zapewne gdzieś nieopodal. Jednak w tym roku mniej istotne jest dokładne miejsce jego odnalezienia. Miej- mamy inne, wcześniej zaplanowane badania i zapewne sce to jest osobom zainteresowanym znane, jednak celowo braknie nam czasu na przeszukanie tego bardzo dobrze zostało szeroko określone jako „Nadleśnictwo Lesko”, aby rokującego miejsca - tak charakterystycznego dla naszych rozległość obszaru, utrudniła działanie nielegalnym poszu- terenów, które od setek, a może i tysięcy lat stanowiły po- kiwaczom skarbów. Mając podejrzenia, iż buława może nie granicze dla różnych ludów i kultur, a ich śladów szuka- być jedynym zabytkiem jaki zalega w tamtym terenie, my teraz za pomocą nowoczesnego sprzętu. dr Kotowicz podjął działania mające na celu uzyskanie Zabytki pozyskane przez nas po profesjonalnej konserwa- wszelkich wymaganych prawem zezwoleń, aby teren ten cji, trafiają do muzealnych gablot, aby opowiadać o nie za- można było dokładnie przeszukać. wsze prostej i łatwej historii naszych terenów. A ta przepiękna Za zgodą WKZ oraz Nadleśnictwa Lesko, w połowie głowica buławy z pewnością stanie się jednym z najczęściej marca przeprowadziliśmy tam badania terenowe za po- oglądanych i podziwianym zabytkiem jakie w swoich boga- mocą wykrywaczy metalu. Rozległy, poprzecinany głębo- tych zbiorach posiada Muzeum Historyczne w Sanoku. kimi wąwozami i nachylony teren nie był dla nas łaska- Mateusz Gajewski

G³os Zarszyna 3 KAŻDY DZIEŃ TO WYZWANIE

Obserwując okolicznych samorządowców, zwłaszcza tych nowych daje się zauważyć trend obchodzenia 100- dniówki, czyli pierwszych podsumowań swoich rządów. W moim przypadku dzień ten przeszedł niemalże niezau- ważony przysłoniony codzienną pracą. Jednakże na prośbę redakcji Głosu Zarszyna postanowiłam poczynić takie „postudniówkowe” podsumowanie, które przybliżyłoby Mieszkańcom zmiany, które poczyniliśmy od poło- wy listopada.

PIERWSZE SCHODY Usług Wspólnych, które obecnie mieści się na poddaszu Pierwsze dni mojej pracy obfitowały w duży stres Szkoły Podstawowej w Zarszynie. W miejsce wcześniej- związany nie tyle z nowym miejscem pracy czy ludźmi, co szej lokalizacji CUW przeniesiony zostanie oddział GOPS z wagą spraw obarczonych już na wstępie trudnościami… zajmujący się świadczeniem 500+. Pozwoli to dobrze wy- Wspólnie z pracownikami merytorycznych wydziałów sta- korzystać bazę lokalową, a zarazem w dłuższej perspek- nęliśmy w obliczu decyzji odnośnie przyszłości najwięk- tywie pomoże zaoszczędzić znaczne środki finansowe prze- szej realizowanej w tamtym czasie inwestycji, jaką był znaczane dotychczas na wynajem. Docelowo nastąpi rów- żłobek samorządowy w Nowosielcach. Z przedstawionych nież zmiana lokalizacji Gminnego Ośrodka Pomocy Spo- dokumentów oraz postępów prac jasno wynikało, że nie łecznej, co pozwoli nam również zaoszczędzić środki, które jest możliwe zrealizowanie tego zadania w terminie do tego teraz generowane aktualnie przez najem lokalu. W ostat- przewidzianym tj. do końca roku. Nie mniej jednak podję- nim czasie podjęliśmy działania w celu udostępnienia łam ze swojej strony wszelkie działania celem przesunię- Mieszkańcom załatwiającym sprawy w naszym Urzędzie cia terminu realizacji inwestycji. Odbyłam w tej sprawie Gminy miejsc parkingowych, co będzie stanowić duże szereg spotkań m.in. z Wojewodą Podkarpackim, podczas udogodnienie. Od końca zeszłego roku pracujemy również której podjęłam się negocjacji w sprawie możliwości przed- nad zmianą strony internetowej, tak aby była bardziej przej- łużenia terminu oddania do użytku budynku. Niestety za- rzysta i funkcjonalna oraz dostępna dla użytkowników pisy umowy nie pozostawiały złudzeń, ani też żadnej w wersji mobilnej. W dziedzinie promocji i kultury pracu- możliwości manewru w tej kwestii. Podpisując ją zobo- jemy nad przekształceniem obecnego referatu w pełnopraw- wiązaliśmy się do zakończenia realizacji inwestycji do ny Gminny Ośrodek Kultury, który mógłby zacząć funk- 31 grudnia 2019 r. i od tych postanowień nie było żadnych cjonować już od przyszłego roku. Prace te wcale nie zwal- odstępstw. Bardzo trudno było się pogodzić z faktem, że niają tempa działalności kulturalno-promocyjnej, wręcz swoją pracę rozpoczynam od „zamknięcia inwestycji” przeciwnie. Poza bieżącym funkcjonowaniem staramy się zwłaszcza takiej, na którą Mieszkańcy tak bardzo czekali. na każdym kroku promować naszą gminę i zachęcać Miesz- Oczywiście po czasie okazało się, że decyzja ta była bar- kańców do aktywności. Ogłosiliśmy konkurs na najpięk- dzo trafna przyniosła wiele korzyści i dzięki temu, że nie niejszy ogród czy konkurs na kartkę Wielkanocną. Kartki staraliśmy się na siłę skończyć remontu, zyskaliśmy czas, te będą nie tylko okazją do zaprezentowania talentów który mogliśmy wykorzystać na rozwiązanie wielu pro- Mieszkańców, ale jednocześnie wykorzystane zostaną jako blemów budowlanych wynikających z przystosowaniem materiał promocyjny poprzez rozesłanie ich do innych sa- tego budynku, aby spełniał normy tego typu inwestycji oraz morządów, firm, instytucji czy organizacji współpracują- właściwe przygotowanie wniosku do nowego naboru. cych z naszą gminą. Staramy się również pamiętać o na- 20 grudnia złożyliśmy ponowny poprawiony wniosek szych Mieszkańcach w chwilach dla nich ważnych. Dlate- o dofinansowanie w ramach naboru Maluch + 2019 go wspólnie z Przewodniczącym Rady postanowiliśmy a 8 marca z rąk Wojewody Podkarpackiej odebrałam pro- symbolicznie poprzez listy gratulacyjne składać życzenia mesę na 780 tys. zł. Moja pierwsza lekcja była więc z okazji osiągnięcia pełnoletności. Nie zapomnieliśmy o tym, że praca wójta składa się niekiedy z mało popular- o seniorach dlatego też starsi Mieszkańcy również otrzy- nych, ale niezbędnych dla ostatecznego sukcesu decyzji. mują od nas kilka ciepłych słów w tym jakże ważnym dla nich dniu. Bardzo cieszą nas telefony zwrotne czy nawet PRZYJAZNY URZĄD osobiste wizyty z podziękowaniem za pamięć. Jest to dla Zgodnie z moimi zapowiedziami programowymi zmia- nas informacja, że nasze działania zyskały aprobatę i na- nie uległa praca w samym urzędzie jak i jednostkach pod- leży kontynuować taką formę kontaktu z Mieszkańcami. ległych. Kierując się wskazówkami Mieszkańców wydłu- Z kolei dla naszych najmniejszych, nowych obywateli żone zostały godziny pracy. Od lutego we wtorki pracuje- i ich rodzin przygotowujemy skromne wyprawki. Już my od godziny 7:30 do 17:00 natomiast w piątki od 7:30 w najbliższych dniach będą one skompletowane i gotowe do 14:00. Prowadzone przez nas obserwacje wskazują, że do odbioru przez rodziców i ich pociechy. Czynimy stara- pomysł ten był "strzałem w 10" na co wskazuje liczba nia, żeby nasz urząd był przyjazny nie tylko na papierze, odwiedzin Mieszkańców, właśnie we wtorkowe popołu- dzięki wiszącym na ścianach dyplomom i certyfikatom, dnia. W ramach wprowadzenia oszczędności, a zarazem ale przede wszystkim dzięki realnym działaniom na rzecz odpowiedniego wykorzystania pomieszczeń będących lokalnej społeczności. w posiadaniu gminy zmieniliśmy lokalizację Centrum

4 G³os Zarszyna INWESTYCJE I SPRAWY DROGOWE kańców z poszczególnych miejscowości, z kolei Radni sta- Praca samorządowca zmienia. Do ubiegłej zimy cie- rają się rozumieć to, że ja nie jestem w stanie sprawić, szyłam się jak dziecko widząc biały puch połączony z de- żeby wszystkie z potrzeb zostały tu i teraz zaspokojone. likatnym mrozem. Obrazek niczym z bajki przypominają- Najważniejsze jest jednak to, że wszyscy patrzymy w tym cy mi dzieciństwo. Jednak miniona zima w sposób diame- samym kierunku – rozwoju naszej gminy. Oczywiście cza- tralny zmieniła mój pogląd na to zjawisko meteorologicz- sami zdarzają się różnice zdań i poglądów, ale zazwyczaj ne… Każdy padający płatek mienił mi się jako złotówka takie wymiany poglądów prowokują twórczą dyskusje, odpływająca z budżetu. Wiosna na szczęście przyszła szyb- a nie obstawanie przy swoich racjach za wszelką cenę. ko, odsłaniając zamiast przebiśniegów, niezliczone ilości Moim podstawowym celem od początku pracy jako Wójt, kilometrów dziur i popękanych dróg. Zgodnie z nakreślo- co konsekwentnie realizuję, jest aby wszystkie działania nym trybem pracy w urzędzie, nasi pracownicy będą znacz- były transparentne i przejrzyste dlatego staram się aby nie więcej czasu spędzać w terenie niż za biurkiem, zza relacje na linii Wójt - Rada Gminy kształtowały się na którego nie zawsze wszystko widać. Każde zgłaszane przez zasadzie partnerstwa i zacieśnionej współpracy dla dobra Mieszkańców interwencje przed oficjalną odpowiedzią Gminy i jej Mieszkańców. Dzięki temu Radni mają dostęp w formie pisemnej poprzedzone są wizją lokalną w tere- do wszelkich informacji z zakresu funkcjonowania gminy nie. W miarę posiadanych środków finansowych będzie- oraz bieżących działaniach i kierunkach rozwoju. Dlatego my starać się remontować i wykonywać bieżące naprawy też uczestniczę nie tylko w sesjach, ale również każdora- dróg. Na bieżąco poszukujemy także źródeł finansowania zowo w pracach komisji. Obradujemy także po zakończe- tych przedsięwzięć. Ten rok jest jednym z bardziej wyjąt- niu komisji. Jest to czas kiedy zapoznaję Radnych z aktu- kowych. Od momentu objęcia przeze mnie stanowiska Wój- alną sytuacją Gminy. ta, pozyskaliśmy środki finansowe w wysokości 880 tys. Ostatnie tygodnie to również wytężony czas naszej zł. w ramach usuwania skutków klęsk żywiołowych. Są to pracy w weekendy, w które to obywały się zebrania spra- tzw. drogi powodziowe (oraz wspomniane wyżej 780 tyś wozdawczo-wyborcze Sołtysów i Rad Sołeckich. Zainte- zł jako dofinansowanie żłobka w Nowosielcach). Dzięki resowanie Mieszkańców przeszło nasze najśmielsze ocze- tym środkom wykonany zostanie remont dróg w Bażanów- kiwania. Jeśli wierzyć opowieściom kierowników naszych ce (ul. Ogrodowa), Nowosielcach (ul. Dworska), Odrze- referatów, którzy pamiętają wcześniejsze zebrania, te mi- chowej (ul. Skalna), Posadzie Jaćmierskiej (łącznik nione zaliczyć należy do rekordowych, jeśli chodzi o fre- ul. Stachowicza z ul. Polną) i Jaćmierzu (część ul. Targo- kwencję. Bardzo mnie to cieszy, bo oznacza, że Obywate- wej). Bardzo duże nadzieje wiązaliśmy również z hucznie le naszej Gminy są zainteresowani sprawami lokalnymi ogłoszonym i rozpropagowanym programem Funduszu i chcą mieć na nie realny wpływ. Zmiany na stanowiskach Dróg Samorządowych, jednakże nasz początkowy entu- Sołtysów ominęły jedynie pięć sołectw: Jaćmierz, Posadę zjazm został nieco ostudzony po zapoznaniu się z dokład- Jaćmierską, Jaćmierz Przedmieście, Odrzechowę i Piel- nymi wytycznymi, które sprawiły, że bardzo nieliczna ilość nię. W pozostałych Mieszkańcy zadecydowali o wyborze dróg po prostu kwalifikuje się do uzyskania dofinansowa- nowych przedstawicieli. Bardzo cieszy fakt, że wśród nowo nia. Warto również wspomnieć o inwestycji, która już wybranych są osoby młode, które postanowiły zaangażo- w następnym roku będzie dostępna dla Mieszkańców wać się w sprawy lokale. Z drugiej strony, mnie jako kobie- a mianowicie nasza Gminna Biblioteka Publiczna wzbo- tę, smuci trochę, że tak niewiele jest przedstawicielek przy- gaci się o nową siedzibę nieopodal budynku Dziennego słowiowej „płci pięknej”. O ile nie brakuje ich w Radach Domu Senior +. Mając na uwadze zainteresowanie jakim Sołeckich o tyle na wyższych stanowiskach jest już gorzej. cieszy się oferta dla DDS w Zarszynie postanowiliśmy stwo- rzyć więcej takich miejsc. Złożyliśmy więc wniosek o dofi- PLANY nansowanie z programu Senior + na utworzenie Klubu Se- W pierwszej kolejności kontynuacja działań z zakresu nior + w Odrzechowej. Pozostając już w tych rejonach na- poprawy jakości funkcjonowania Gminy. Kolejne działa- szej gminy nie sposób wspomnieć o wniosku złożonym nia to ciąg dalszy programu oszczędnościowego w Gmi- w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewódz- nie. Następnie planujemy podjęcie starań celem zwiększe- twa Podkarpackiego, który opiewa na kwotę 2 399 546,24 nia dochodów własnych Gminy poprzez stworzenie wa- zł, z czego nasz wkład własny to 744 298,23 zł. Na ten mo- runków rozwoju przedsiębiorczości. Ważnym punktem ment wspólnie z Mieszkańcami Odrzechowej i Pastwisk ocze- funkcjonowania Gminy jest rozwój w zakresie inwestycji. kujemy niecierpliwie na ostateczne rozstrzygnięcie. Oczywiście nie zapominamy o sprawach bieżących takich jak remonty dróg, oświetlenie uliczne, chodniki, place za- DOBRE RADY RADY baw i inne zadania w celu poprawy życia Mieszkańców. Często spotykam się z pytaniem odnośnie tego jak układa mi się współpraca z Radą Gminy. Ciężko w jed- Wójt Gminy Zarszyn nym zdaniu opisać cały ten proces. Celowo używam okre- Magdalena Gajewska ślenia proces, gdyż tak naprawdę nasze relacje cały czas się kształtują. Z każdym posiedzeniem komisji czy sesją uczymy się czegoś nowego o sobie. Ja staram się zrozu- mieć Radnych i to, że wszystkim im zależy na dobru Miesz- G³os Zarszyna 5 WYBORY SOŁTYSÓW W GMINIE ZARSZYN Tegoroczne wybory sołtysów były w Gminie Zarszyn wyjątkowe, bo frekwencja w wielu miejscowościach kilkakrotnie przekroczyła tę z ostatnich wyborów. Wielu mieszkańców potwierdzało, że przyszli, bo chcą zmian na stanowisku sołtysa. Inni popierali obecnego włodarza i przybyli licznie, by potwierdzić, że cieszy się on nadal zaufaniem społeczności. Była to też okazja do zadania pytań władzom Gminy i dyskusji o lokalnych bolączkach. Wszystkim Sołtysom i Radom Sołeckim życzymy ambicji podczas planowania nowych działań i wytrwałości, by wszytko sprawnie zrealizować. Miejscowość ZARSZYN Miejscowość NOWOSIELCE Miejscowość POSADA Głosowało 84 mieszkańców Głosowało 183 mieszkańców ZARSZYŃSKA Sołtys Józef Twardy Sołtys Paweł Szelka Głosowało 154 mieszkańców Sołtys Władysław Rada Sołecka Rada Sołecka Komański 1. Stanisław Szychowski 1. Agnieszka Rysz 2. Eugeniusz Adamski 2. Damian Kozieradzki Rada Sołecka 3. Franciszek Gajewski 3. Dariusz Siwik 1. Zbigniew Dracz 4. Paweł Trelewicz 4. Albin Burczyk 2. Zbigniew Zielonka 5. Alfred Żółkiewicz 5. Agnieszka Drozd 3. Wojciech Forys 6. Lucyna Kurpiel 6. Mieczysław Węgrzyn 4. Przemysław Zdybek 7. Marcin Łożański 7. Łukasz Maciejowski 5. Adam Zubek 8. Józef Kasza 8. Andrzej Małek Miejscowość POSADA Miejscowość BAŻANÓWKA Miejscowość PASTWISKA JAĆMIERSKA Głosowało 89 mieszkańców Głosowało 56 mieszkańców Głosowało 58 mieszkańców Sołtys Wacław Wójcik Sołtys Dawid Siwik Sołtys Zbigniew Mazur Rada Sołecka Rada Sołecka Rada Sołecka 1. Wojciech Bury 1. Roman Piwko 1. Ścibor Elżbieta 2. Maciej Niemiec 2. Barbara Geisler 2. Malik Adam 3. Grzegorz Wroniak 3. Małgorzata Kosiarska 3. Witek Wojciech 4. Elżbieta Bury 4. Magdalena Miejska 4. Kowalski Bogdan 5. Jan Ciepiela 5. Żebracki Wojciech 6. Iwona Adam

Miejscowość ODRZECHOWA Miejscowość PIELNIA Miejscowość DŁUGIE Głosowało 86 mieszkańców Głosowało 161 mieszkańców Głosowało 174 mieszkańców Sołtys Józef Kocoń Sołtys Franciszka Suszko Sołtys Andrzej Wrona

Rada Sołecka Rada Sołecka Rada Sołecka 1. Ryszard Drozd 1. Zygmunt Ołowiańczyk 1. Ryszard Żyłka 2. Mariusz Miazga 2. Ryszard Fyda 2. Anna Garlak 3. Andrzej Kiń 3. Urszula Grzyb 3. Krzysztof Tutak 4. Ryszard Kwolek 4. Krzysztof Tomków 4. Przemysław Wołowczyk 5. Zofia Bajger 5. Katarzyna Wijas 5. Tomasz Tutak 6. Liliana Gac 6. Zbigniew Ołowiańczyk 6. Paweł Komański 7. Henryk Drozd 7. Tadeusz Orybkiewicz 7. Sylwia Ogrodnik 8. Dariusz Fudała 8. Ewa Hydzik 8. Marceli Kabala 9. Łukasz Florian Miejscowość JAĆMIERZ Miejscowość JAĆMIERZ Głosowało 67 mieszkańców PRZEDMIEŚCIE Sołtys Tadeusz Pelc Głosowało 49 mieszkańców Sołtys Janusz Górecki Rada Sołecka 1. Łukaszewski Wiesław Rada Sołecka 2. Kot Michał 1. Agnieszka Ruchlewicz 3. Sieniawski Andrzej 2. Wiesław Rysz 4. Wacławski Stanisław 3. Jadwiga Kloczkowska 5. Kielar Krystyna 4. Marcin Rak 5. Małgorzata Czapor 6 G³os Zarszyna W wyniku przeprowadzonych wyborów w pięciu sołectwach dotychczasowi sołtysi zostali wybrani na kolejną, tym razem pięcioletnią kadencję. Dotyczy to miejscowości: Orzechowa – Józef Kocoń, Pielnia – Franciszka Susz- ko, Jaćmierz – Tadeusz Pelc, Jaćmierz Przedmieście – Janusz Górecki, Posada Jaćmierska – Zbigniew Mazur. Natomiast w pozostałych sołectwach na terenie gminy wybrano nowych sołtysów, którymi zostali: w Bażanów- ce – Wacław Wójcik, w Długiem – Andrzej Wrona, w Nowosielcach – Paweł Szelka, w Pastwiskach – Dawid Siwik, w Posadzie Zarszyńskiej – Władysław Komański, w Zarszynie – Józef Twardy. O SWOICH ZAMIERZENIACH W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI NA RZECZ SWOICH MIEJSCOWOŚCI POSZCZEGÓLNI, NOWO WYBRANI SOŁTYSI OPOWIEDZIELI: JÓZEF TWARDY Urodzony 26.02.1951 r. Elektryk. Żona Genowefa, czwórka dorosłych dzieci. Od 1969 roku praca w SFA (po zmianach „Autosan SA”). Całe dorosłe życie działa- nie w różnych organizacjach społecznych. Tak jak mówiłem na zebraniu, największym wyzwaniem moim i wszystkich miesz- kańców Zarszyna, myślę, że również Władz Gminy, jest rozwiązanie sprawy Domu Kultury. Chyba najważniejszym zadaniem nas sołtysów Zarszyna i Posady Zarszyń- skiej jest dobra współpraca. Nie dajmy się podzielić. Niech to będzie motto na tę kadencję. Dziękuję wszystkim za udział w zebraniu.

Józef Twardy WŁADYSŁAW KOMAŃSKI 53 lata, sołtys Posady Zarszyńskiej. Pracuję zawodowo jako listonosz, co pozwala mi bliżej poznać problemy ludzi. W wolnym czasie zajmuję się rękodziełem. Sądzę, że spełnię oczekiwania mieszkańców.

Poniżej prezentujemy wiersz, napisany przez Romana Rysza, na przywitanie nowego sołtysa Posady Zarszyńskiej. Wiwat, sołtys, wiwat, PIS, Panuj długo, rządź mądrze, Wiwat, lud Posady! Miej gadane w Gminie – Nie ma w całej gminie A wtedy Posada pięknie się rozwinie. Tak zgodnej gromady. Jeszcze przypomnienie: By na wiejskim zebraniu Zawsze bądź gotowy Już prawie przy wiośnie Aby rozbudować Wybrała Dziunia sołtysem W parku Dom Ludowy. Prawie jednogłośnie. Serdecznie dziękuję za zaufanie i wybór na soł- tysa Posady Zarszyńskiej. Dołożę wszelkich sta- rań, by efektywnie pracować na rzecz naszej spo- łeczności współpracując z Radą Sołecką, orga- nizacjami i instytucjami oraz Urzędem Gminy. Władysław Komański

Władysław Komański

Nazywam się DAWID SIWIK. Mam 26 lat i jestem sołtysem miejscowości Pastwiska. Na co dzień pracuję jako listonosz, w wolnym czasie zajmuję się malarstwem oraz jeżdżę na motocyklu. Praca listo- nosza pozwala mi bliżej poznać ludzi i ich problemy. Myślę, że to pomoże mi dowie- dzieć się, czego ludzie oczekują i realizować właściwe cele. Mam nadzieję, że spełnię Dawid Siwik ich oczekiwania.

G³os Zarszyna 7 ANDRZEJ WRONA sołtys Długiego Za Państwa pośrednictwem już na początku chciałbym podziękować mieszkańcom za ogromny kredyt zaufania i wybranie mnie na sołtysa w miejscowości Długie. Słowa podziękowania kieruję również do pana Janusza Folty, który pełnił przede mą funkcję sołtysa przez szereg lat. Dziękuję mu za zaangażowanie i pracę jaką włożył aby miejscowość Długie się rozwija- ła, dziękuję za każdy trud i wysiłek jaki podejmował pełniąc funkcję sołtysa. Rozumiem, że wobec nas sołtysów są spore oczekiwania w zupełności uzasadnione, bo pracy do wykonania jest bardzo wiele. Na pewno trzeba będzie ustalić na początku priorytety i kierunki działań a następnie konsekwentnie je realizować. Liczę tutaj na wsparcie mieszkań- ców, władz Gminy Zarszyn, radnych, po to abyśmy wspólnie budowali kształt naszych ma- łych ojczyzn. Jestem otwarty na wszelkie sugestie i podpowiedzi , a pojawiającą się być może z czasem krytykę przyjmę z pokorą. Chcę słuchać ludzi, poznawać ich problemy i znajdywać sposoby ich rozwiązywania. Na pewno sprawą niecierpiącą zwłoki jest przebudowa mostu na rzece Pielnicy i dziękuje tutaj Pani wójt i Radnym Rady Gminy za rozpoczęcie działań w tym kierunku. Mamy przygotowane kilka projektów na budowę dróg w miejscowości Dłu- gie i wierzę w to, że jeśli pojawi się możliwość sięgnięcia po środki zewnętrzne to zadania te będą konsekwentnie realizowane. Mamy koncepcję przebudowy m. in. Domu Ludowego - jest to wielki i ambitny projekt. Poza tym jak w każdej miejscowości są te mniejsze codzienne cele, które trzeba będzie realizować. Na koniec pragnę życzyć sobie, jak również moim kolegom sołtysom wielu udanych przedsięwzięć i realizacji założonych celów. Andrzej Wrona

Nazywam się PAWEŁ SZELKA Mam 24 lata i mieszkam w Nowosielcach. Od 10 marca tego roku jestem nowym sołtysem wsi Nowosielce. Udzielam się społecznie w Regionalnym Zespole Ludo- wym „Ziemia Sanocka” gdzie tańczę już przeszło 12 lat, a także w Ochotniczej Straży Pożarnej w Nowosielcach gdzie czynnie biorę udział w akcjach ratowniczo- gaśniczych i zawodach strażackich. Wolne chwile spędzam z rodziną.

Staram się utrzymywać dobre relacje z mieszkańcami, słuchać ich potrzeb oraz w miarę możliwości rozwiązywać problemy dotyczące osób mieszkających w No- wosielcach. Jestem otwarty na nowe współprace i pomysły dotyczące rozwoju wsi i polepszenia bytu. Sądzę, że współpraca z Gminą Zarszyn będzie intensywna i przy- niesie dużo dobrego dla sołectwa i mieszkańców Nowosielec.

Paweł Szelka

Nazywam się WACŁAW WÓJCIK Urodziłem się w Bażanówce, stąd również wywodzą się moi rodzice i dziadkowie. Od 30 lat jestem żonaty, mam dwie dorosłe już córki i wnuka. Moim priorytetem są przede wszystkim drogi: - wyasfaltowane bądź wysypane klińcem, - naprawa dróg dojazdowych do pól, - oświetlenie ulic, - zadbanie o estetyczny wygląd wsi (oczyszczenie potoków, wycięcie krzaków). Na wszystko potrzebne są środki finansowe, dlatego życzyłbym sobie pomyślnej współpracy z Rada Gminy i Urzędem Gminy aby zostały one zrealizowane. Wacław Wójcik

8 G³os Zarszyna BUDŻET GMINY ZARSZYN NA 2019 r.

23 stycznia 2019 roku Rada Gminy Zarszyn na sesji uchwaliła Uchwałą Nr V/31/2019 i przyjęła budżet gminy Zarszyn na 2019 rok.

I Ogólna charakterystyka budżetu 1) Łączną kwotę planowanych dochodów wysokości 37.069.303,92 zł w układzie działów klasyfikacji budżetowej, z wyodrębnieniem dochodów bieżących w kwocie 36.472.102,00 zł, i majątkowych w kwocie 597.201,92 zł, według ich źródeł. Główne źródła planowanych dochodów to: subwencje z budżetu państwa - 15.194.077,00 zł, dotacje celowe z budżetu państwa – 11.534.541,00 zł, dotacje celowe oraz środki na dofinansowanie zadań własnych pozyskanych z innych źródeł w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich – 638.201,92 zł, dochody własne – 9.702.484,00 zł. Wysokość planowanych dochodów budżetowych na 2019 rok opracowano na podstawie wstępnych danych Mini- stra Finansów i Wojewody Podkarpackiego w zakresie subwencji i dotacji. Środki z budżetu Unii Europejskiej przyjęto na podstawie podpisanych umów na dofinansowanie, a dochody własne na podstawie obowiązujących stawek podat- ków i opłat oraz szacunkowych danych na podstawie wykonania roku 2018.

2) Łączną kwotę planowanych wydatków budżetu w kwocie 36.145.530,50 zł w układzie działów i rozdziałów klasyfikacji budżetowej oraz z podziałem na poszczególne grupy wydatków, z wyodrębnieniem: a.a) wydatków bieżących w kwocie 32.660.863,59 zł, a.b) wydatków majątkowych w kwocie 3.484.666,91 zł,

Główne kierunki wydatkowania środków:

G³os Zarszyna 9 3) Nadwyżkę dochodów nad wydatkami budżetu w kwocie 923 773,42 zł, która stanowi planowaną nadwyżkę budżetu gminy na 2019 rok z przeznaczeniem na spłatę kredytów i pożyczek zaciągniętych w latach ubiegłych. 4) Łączną kwotę rozchodów budżetu w wysokości 1 699 359,13 zł, z tytułu spłaty rat pożyczek i kredytów. 5) Łączną kwotę planowanych przychodów – 775 585,71 zł . 6) Dochody i wydatki związane z realizacją zadań zleconych z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych gminie ustawami na kwotę 10 893 371,00 zł, 7) Dochody i wydatki z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ustalonymi na łączną kwotę 1 100 000,00 zł. 8) Dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i wydatki na realizację zadań w ramach Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Gminnego Programu Prze- ciwdziałania Narkomanii, na łączna kwotę 91 000 zł, 9) Dochody z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska i wydatki na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej kwocie 8 500,00 zł, 10) Dochody uzyskane z opłat za korzystanie przystanków komunikacyjnych i wydatki przeznaczone na finanso- wanie zadania określone w ustawie o transporcie zbiorowym w kwocie 8 000,00 zł, 11) Plan wydatków na przedsięwzięcia realizowane w ramach Funduszu Sołeckiego na łączna kwotę 344 518,49 zł. 12) Plan dochodów rachunku jednostek oraz plan wydatków nimi sfinansowanych w stołówkach szkolnych na ogólna kwotę 292.000,00 zł. 13) Plan przychodów i kosztów samorządowego zakładu budżetowego – Zakładu Gospodarki Komunalnej w Zarszynie na ogólna kwotę 1.821.416,00 zł. 14) Rezerwy budżetu w ogólnej kwocie 700.000,00 zł, z tego: rezerwa ogólna - 105.000,00 zł, rezerwa celowa – 595.000,00 zł.

II Wykaz zadań inwestycyjnych planowanych do realizacji w 2019 roku Na realizację zadań inwestycyjnych w budżecie roku 2019 przewidziano kwotę 3.484.666,91 zł. W ramach tej kwoty przewiduje się realizację następujących zadań inwestycyjnych

10 G³os Zarszyna Na podstawie informacji z UG Zarszyn T.Sz.

G³os Zarszyna 11 WYSTAWA WIELKANOCNA – POSADA ZARSZYŃSKA 07.04.2019 r.

Chociaż w kalendarzu nadal Wielki Post, to w niedzielne popołudnie w Posadzie Zarszyńskiej atmosfera była świąteczna i – jak wskazuje tytuł wystawy – WIELKANOCNA. Na stołach ciasno ułożone dekoracje, pisanki, kra- szanki i jajka zdobione wieloma technikami, kwiaty z bibuły, krepiny i filcu, ikony, kompozycje wielkanocne, kartki świąteczne i palmy. A wszystko aż skrzy się i zachwyca: barwami, pomysłowością, dokładnością wykonania i sercem włożonym w każdy szczegół. Tu jajka zamknięte w barwne kordonkowe ubranka, tam drewniany baranek zanurzył głowę w świeżym, zielonym owsie. Tu koszyczki sklejane małymi rączkami przedszkolaczków, a tam starsza pani układa z pietyzmem bibułkowe mlecze w wazonie… A wszystko zachwyca, a wszystko ujmuje i wzbudza podziw! Nic dziwnego, że sala w Posadzie Zarszyńskiej pękała w szwach!

A Wystawę Wielkanocną swoimi pracami uświetnili: 1. Magdalena Biodrowicz 2. Niepubliczne Przedszkole „Bociek” w Posadzie Zarszyńskiej 3. Karolina Wanielista 4. Agnieszka Litwin 5. Beata Szałankiewicz 6. Anna Szczypel 7. Środowiskowy Dom Samopomocy w Rymanowie 8. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Pastwiska 9. Szkoła Podstawowa w Jaćmierzu 10. Szkoła Podstawowa w Nowosielcach 11. Szkoła Podstawowa w Długiem 12. Szkoła Podstawowa w Zarszynie 13. Szkoła Podstawowa w Pielni 14. Szkoła Podstawowa w Odrzechowej 15. Szkoła Podstawowa w Bażanówce 16. Rada Rodziców w Jaćmierzu 17. Dzienny Dom Senior + 18. KGW w Zarszynie 19. Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Kobiet Gminy Zarszyn 20. Stowarzyszenie „Inicjatywa” 21. Stowarzyszenie Klub Seniora „Mam chęć” 22. Warsztaty Terapii Zajęciowej w Haczowie 23. Stowarzyszenie „Pielnianie” 24. KGW w Jaćmierzu 25. KGW w Pielni 26. KGW w Posadzie Zarszyńskiej 27. KGW w Bażanówce 28. KGW w Posadzie Jaćmierskiej 29. Stowarzyszenie KGW „Gniewoszanki” w Nowosielcach 30. Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Nowosielcach.

Wystawę Wielkanocną otworzyła przewodnicząca KGW w Posadzie Zarszyńskiej Bogumiła Głuszyk, która wierszem powitała wszystkich gości i zaprosiła do obejrzenia wystawy, gdzie:

„(…)Tu na tej wystawie z tradycji zrodzonej Zobaczycie piękne pisanki, zajączki, mazurki pieczone, Zobaczycie maiki, babki wielkanocne. Chodząc między stołami Oglądajcie, próbujcie i oceńcie sami” 12 G³os Zarszyna A po chwili rozległy się poruszające pieśni wielkopostne, które zaśpiewali mieszkańcy Posady Zarszyńskiej. Woka- listom akompaniował na akordeonie Pan Roman Drwal. Zespół wprowadził goszczących na wystawie w nastrój Wiel- kiego Postu, przypomniał o religijnym aspekcie zbliżających się świąt. Życzenia wielkanocne złożył też zebranym współorganizator Wystawy Wielkanocnej Władysław Komański, soł- tys Posady Zarszyńskiej, oraz ksiądz Zdzisław Babiarz, proboszcz parafii Zarszyn. Wśród licznie zgromadzonych gości najbardziej zachwycali najmłodsi. Przebrani w piękne, kolorowe stroje czekali z wyjątkową cierpliwością na swoje występy na scenie. Niektórzy przytuleni do ramienia mamy przysypiali, inni rozglądali się, czy babcie są w komplecie, a tatuś przygotował aparat do zrobienia pamiątkowych zdjęć. To maluszki z przedszkola „Bociek” i szkoły w Zarszynie. Sama słodycz! Ileż trzeba było prób, by zapanować nad ich naturalną w tym wieku ruchliwością i ciekawością świata, która nie pozwala zbyt długo zostać w tym samym miejscu. Ileż potrzeba było wsparcia, by przed tak liczną widownią powiedzieć tekst, czy zaśpiewać piosenkę. Ale udało się! Wystę- py przedszkolaków i pierwszoklasistów z Zarszyna były bez wątpienia szczególną ozdobą Wystawy Wielkanocnej i warto było nawet stać, by obejrzeć ich występ!! Po występach wręczono nagrody za przygotowanie kartek świątecznych na konkurs plastyczny zorganizowany przez Gminę Zarszyn. Okazało się, że konkurs cieszył się wyjątkową popularnością – wpłynęło 150 prac, a to znaczy, że udział wzięło tyle samo uczestników, bo każdy mógł przygotować tylko jedną kartkę. Technika i oryginalność przygotowania prac konkursowych zachwycała. Nagrody zwycięzcom wręczała Pani Wójt Gminy Zarszyn Magda- lena Gajewska, zastępca Wójta Adrian Herbut i Przewodniczący Rady Gminy Janusz Konieczny.

A oto wyniki Konkursu na Kartkę Świąteczną KATEGORIA I – KL. 1.- 4. 1. Krzysztof Dżugan 2. Weronika Cieślewicz 3. Wiktoria Władyka Wyróżniania: Wojciech Malik, Karol Górecki, Kamil Kończyk KATEGORIA II. – KL. 5. – 8. 1. Julia Żebracka 2. Lena Burczyk 3. Gabriela Siwik Wyróżniania: Dagmara Zawada, Wiktoria Rodzinka, Kamila Klimkowicz, Kacper Maliwiecki KATEGORIA III. - MŁODZIEŻ I DOROŚLI 1. Agnieszka Ruchlewicz 2. Janina Chrobak 3. Janina Burczyk Wyróżniania: Monika Połdiak, Zofia Fejdasz – Ciupka, Helena Gaworecka, Janina Pietrzkiewicz Wszystkie prace konkursowe można obejrzeć na stronie internetowej Urzędu Gminy w Zarszynie i – jak zapewniła Pani Wójt – piękne kartki zostaną przesłane wraz z życzeniami do instytucji i organizacji współpracujących z naszą gminą. Na koniec członkinie KGW w Posadzie Zarszyńskiej częstowały gości pysznym żurkiem i pieczonymi pierożkami. Można było też kupić niektóre prace przygotowane na wystawę.

Wystawa zakończona, następna za rok, a nam niech przez ten czas towarzyszą życzenia sołtysa Władysława Komańskiego:

„(…)Zdrowie niech dopisuje Szczęście zawsze sprzyja, Niech wszystkich błogosławi Jezus i Maryja. Niech deszcz pada, kiedy trzeba, Słońce jasno świeci, A po każdym pocałunku, Niech się rodzą dzieci”

L.Z.

G³os Zarszyna 13 TRADYCJE WIELKIEGO POSTU I WIELKANOCY POST Wierzba symbolizuje roślinę miłującą życie. Wierzo- „Pamiętaj człowieku, że z prochu powstałeś i w proch no także, że połknięcie bazi chroni przed przeziębieniami. się obrócisz". Z takimi słowami księża zwracają się do wier- Święconą palmą kropiono dom, uderzano nią bydło, aby nych, posypując im głowę popiołem w trakcie nabożeństw np. złe moce nie odebrały mleka krowom. Kawałki bazi w Środę Popielcową. Rozpoczyna ona trwający sześć tygo- kładziono także do gniazd gęsi, kaczek i na pola. Wszyst- dni Wielki Post. Teraz kapłani posypują głowy wszystkim ko po to, by zapewnić dostatek na najbliższy rok i uchro- uczestnikom mszy, ale jeszcze w XIX wieku dawali popiół nić dom przed nieszczęściem. tylko najważniejszemu członkowi rodziny. Dopiero on po powrocie do domu posypywał skronie innym. WIELKI TYDZIEŃ W tradycji ludowej Popielec symbolizował koniec za- Od Niedzieli Palmowej zaczyna się bezpośredni okres baw i uciech, a jednocześnie początek ciszy i spokoju. przygotowania do Świąt Wielkanocnych. W Wielki Czwar- W ten dzień ostatni raz odbywały się pochody maszkar, tek obchodzimy pamiątkę Ofiary Pańskiej – idziemy do a kumoszki spotykały się w karczmach na plotkach i tań- kościoła, by brać udział we mszy świętej, po której obok cach. O zmierzchu cichł gwar, a gospodynie myły garnki, kościoła pali się tarninę, na pamiątkę spalenia korony cier- aby ustawić w nich zaczyn z mąki żytniej lub owsianej ze niowej Jezusa. W tym dniu na znak żałoby zawiązuje się skórką czarnego chleba i czosnkiem. Postny żur był od dzwony w kościołach. Niegdyś, na pamiątkę umycia nóg teraz codziennym gościem na stołach bogatych i biednych. apostołom przez Chrystusa, królowie i magnaci polscy oraz Dziś niewiele osób ściśle przestrzega postu. Dawniej biskupi obmywali nogi dwunastu nędza- w wielu domach - szczególnie na wsiach - nie tylko mięsa rzom. Wieczorem gaszono w kościołach i tłuste potrawy znikały ze stołów na sześć tygodni, ale świece na znak zamieszania, jakie, po- także cukier, miód i nabiał. Oprócz żuru jadano kartofle, wstało, kiedy żołnierze rzymscy pojmali kapustę kiszoną, gotowaną brukiew, śledzie lub chleb. Chrystusa. Starym zwyczajem było Tylko w niedzielę raczono się czymś lepszym. W okresie również palenie kukły przedstawiającej umartwiania się nie spożywano alkoholu i nie palono tyto- Judasza – obecnie ten zwyczaj jest na- niu. Odkładano także instrumenty muzyczne, a dzieci kar- dal kultywowany, np. w Rudniku nad cono nawet za głośniejszy śmiech. Zabawy i krzyki były Sanem. niedozwolone. Czas spędzano na modlitwie, a czasami na W Wielki Piątek nie odprawia się lekturze pobożnych książek. mszy, a główną ceremonią jest Adora- cja Krzyża, który wnoszony jest do kościoła po procesji. Dawniej mężczyźni - pokutnicy, wędrowali i biczowali się NIEDZIELA PALMOWA w ramach umartwiania. W Wielki Piątek trafiali do świą- Świętowanie Palmowej Niedzieli nawiązuje do przy- tyń i tam leżeli krzyżem na posadzce. Pokutnikami byli jazdu Jezusa do Jerozolimy, gdzie jej mieszkańcy powitali nawet królowie. go u bram miasta gałązkami palmowymi jako króla. Nie- W Wielki Piątek gotujemy jajka na pisanki. Jajko to dziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień. Wierni przy- symbol życia. Ten dzień jest dniem postu i należy jeść mało gotowują piękne palmy. Dawniej były one skromne i małe, i wyłącznie postne potrawy. W naszym regionie tradycyj- takie, aby każdy mógł je swobodnie utrzymać w dłoni ne pisanki to te zdobione gorącym woskiem, a potem bar- i wykonywane były z trzciny (symbol biczowania), gałązek wione na różne kolory. Bardzo popularny jest naturalny drzewa (symbol krzyża) i gałązek jałowca (znak korony cier- barwnik z łusek cebuli, nadający jajkom kolor pomarań- niowej). Obecnie palmy mają bardziej świecki charakter, są czowy lub brązowy. Kolor zielony oznacza nadzieję, żółty duże i bardzo kolorowe - szczególnie te, które robią dzieci. to radość, czerwony symbolizuje krew – ofiarę krzyża. Wszystkie palmy przynoszone są do kościoła, gdzie w trak- Do powinności mężczyzn w tym dniu należy wykopa- cie uroczystego nabożeństwa zostają poświęcone. nie i utarcie chrzanu. „Dawniej palmę robiło się z palemek trzciny, krzyżo- Inna tradycja, która przetrwała do dziś, to trzymanie waciny, kukuczki, bazi. Dół palmy owijało się batogiem straży przy grobie Chrystusa. Grób Chrystusa to grota (skórzanym rzemykiem), którym potem bili konie, żeby grobowa, umieszczana w bocznych częściach kościoła się nie bały gromów.” – tak wspominają starsi mieszkań- z leżącą w nich figurą zmarłego Chrystusa. Wierni licznie cy naszej gminy. gromadzą się przy grobie Pana, a strażacy w paradnych mundurach trzymają tam straż. Tradycją są także plenerowe widowiska pasyjne. Ich treścią są opisane w Biblii dzieje Męki Chrystusa. W naszym regionie najpopularniejsze są przedstawienia Męki Pańskiej w Miejscu Piastowym.

14 G³os Zarszyna W Wielką Sobotę zanosi się Wielkanoc zawsze roz- koszyk wielkanocny do poświę- poczyna się poranną mszą cenia w kościele. Kiedyś potra- świętą tzw. „Rezurekcją”, wy święcono w domach, świetli- która rozpoczyna się zwykle cach oraz na podwórzach. Świę- już o godzinie 5.30 procesją conka powinna składać się z: ba- „trzy razy wokół kościoła”. ranka (z masła lub ciasta) – sym- Podczas procesji rezurekcyjnej bolu Zmartwychwstałego Chry- strzelają petardy i karbid, budząc stusa, pisanek (nowe życie), chle- tych, którzy zaspali i ogłaszając, że ba (pokarm niezbędny do życia), Pan Jezus zmartwychwstał. Wracając kawałka kiełbasy (płodność z kościoła, nie pozdrawiamy się trady- i zdrowie), chrzanu (zapobiega chorobom), soli (chroni cyjnym „dzień dobry”, ale „Chrystus zmar- produkty spożywcze przed zepsuciem, jest symbolem twychwstał” i odpowiadamy: „Prawdziwie oczyszczenia). W każdym koszyku powinno się oczywi- zmartwychwstał”. Po mszy całe rodziny zasiadają do świą- ście znaleźć kilka pięknych pisanek i jajka na wielkanocne tecznego stołu, by w czasie wspólnego śniadania podzielić śniadanie. Na całym świecie jajko jest symbolem rodzące- się święconym jajkiem i złożyć sobie życzenia. Podstawą śnia- go się nowego życia. dania jest „Święconka”- tj. pokarmy, które zostały poświę- Z nim wiązały się liczne wierzenia ludowe. Przed roz- cone w kościele w Wielką Sobotę. poczęciem siewów kładziono je w bruzdach, w sadach - pod owocowymi drzewami, co miało zapewnić urodzaj. Je- W świąteczny poniedziałek wza- śli ktoś umył się wodą z miski, na której dnie leżała skorup- jemnie oblewamy się wodą na znak ka pisanki, miał długo zachować młodość i urodę. Ludowi radości. Oblanie w Poniedziałek medycy leczyli za ich pomocą przeziębienia. Wielkanocny zwiastuje dobrobyt i szczęście przez cały rok. Nie- WIELKANOC którzy też biją się po nogach ga- Niedziela Wielkanocna jest zakończeniem Wielkiego łązkami wyciągniętymi z palmy Postu i upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa wielkanocnej, co ma zapobiec bó- po Jego męczeńskiej śmierci na krzyżu. lom nóg.

L.Z.

FOTOGRAFIA ZE STAREGO ALBUMU

Fotografia pochodzi z albumu Władysława Czai. Może ktoś rozpoznaje osoby na tej fotografii. Prosimy w tej sprawie o kontakt z Redakcją. G³os Zarszyna 15 MIJA WŁAŚNIE 8 LAT OD UROCZYSTEGO OTWARCIA NASZEJ KAPLICY PARAFIALNEJ W maju 2011 roku na uroczystej Mszy Św. z udzia- to drugie zadanie Rady Parafialnej i Rad Sołeckich. Pierw- łem parafian, ks. proboszcz Antoni Obłoza, ks. Bronisław sze, to ogrodzenie cmentarza. Kolejne zaś, to podjęcie de- Wyczawski i ks. Rudolf Zubik poświęcili nową kaplicę. cyzji na posiedzeniu Rady, w dniu 16 grudnia 2011 roku, Jakiś czas później ustawiliśmy krzyż obok kaplicy. Było o zbiórce środków na remont kościoła. Józef Twardy

DZIEŃ KOBIET Dnia 2 lutego br. Rada Rodziców działająca przy Szko- xsa, który wraz z Przewodniczącą Rady Rodziców przy- le Podstawowej w Zarszynie zorganizowała Dzień Ko- witali nas serdecznymi życzeniami z okazji zbliżającego biet, który odbył się w Domu Kultury w Zarszynie. Na się Dnia Kobiet. Bardzo dziękujemy wszystkim mamom, wspólne świętowanie przybyło blisko 50 mieszkanek które pomimo swych codziennych obowiązków znalazły Zarszyna i Posady Zarszyńskiej. Z naszego zaproszenia czas na wspólną organizację imprezy oraz paniom z Koła skorzystały również Panie z Długiego oraz z Nowosielec Gospodyń Wiejskich w Zarszynie bez których pomocy nie za co serdecznie dziękujemy. Przewidziany był ciepły po- udałoby się nam tak dobrze uczcić naszego święta. siłek, przekąski, napoje ciepłe i zimne oraz pyszne ciasta, Zebrany dochód zostanie w całości przeznaczony na które wykonały nasze niezawodne mamy. Wspaniałą za- zorganizowanie Dnia Dziecka dla uczniów Szkoły Pod- bawę prowadził nasz znany i niezastąpiony Dj – Dj Meta- stawowej w Zarszynie. Rada Rodziców przy SP w Zarszynie

16 G³os Zarszyna POKAZ TALENTÓW - 2019 21 marca 2019 roku, w Szkole Podstawowej w Zarszy- W kategorii recytacja wystąpiła Emilka Rysz z kl. Ib. nie - jak co roku w pierwszym dniu wiosny - odbyła się Wspomnieniami z uczęszczania do szkoły w Londynie, kolejna edycja przeglądu uzdolnień dzieci i młodzieży pod wyrażonymi w języku angielskim, dzieliła się Liliana Cha- hasłem „Pokaz Talentów”. Wzorem lat ubiegłych wyko- mulak z kl. O b, o swej pasji jeździeckiej opowiadała Oli- nawcy prezentowali swój dorobek, wywodzący się z róż- wia Szczęsna z kl. III b Gimnazjum, zaś Julita Haduch nych dziedzin kultury, swoje zainteresowania, pasje. z kl. VII odkryła przed zebranymi tajniki animacji. Pod- Uzdolnienia w kategorii śpiew (w języku ojczystym czas imprezy możliwe było podziwianie makiety szkoły, i angielskim) i taniec zaprezentowali uczniowie: Julia Bu- przygotowanej przez Julię Kilar z kl. III oraz rzeźb z pla- czek, Laura Malik, Sandra Kostecka, Lena Gajewska steliny wykonanych przez Tomka Małka z kl. III. z kl. O b; Ola Buczek, Natalia Małek, Zosia Szaro, Olga Stworzone z prezentacji przeplecionych oryginalny- Trelewicz, Milena Jakubowska z kl. Ia, Blanka Dominiak mi zapowiedziami konferansjera widowisko, bardzo po- z kl. I b; Maja Stapińska, Zuzia Olearczyk, Alicja Szczę- dobało się szkolnej publiczności, dostarczyło wielu pozy- sna, Jagoda Toczek, Aleksander Aniołek z kl. II; Milena tywnych emocji, nawet wzruszeń. Nad całością imprezy Tomków, Oliwka Kwiatkowska z kl. III; Klaudia Chorą- czuwał Samorząd Szkolny, pod kierunkiem p. Anny Ko- żak, Ola Owsik, Małgosia Pietrzkiewicz, Maja Betlej, Julia niecznej i Sabiny Galant. W przedsięwzięcie - oprócz ar- Brodzicka z kl. IV; Emilka Rysz, Paweł Suwała z kl. V; tystów- zaangażowało się wielu uczniów, którzy obsługu- Marta Drozd, Gabriela Maciaszek z kl.III b Gimnazjum. jąc scenę (dźwięk, światło...) również przekonywali pu- W kategorii gra na instrumencie swój talent grając na key- bliczność o swym talencie. obardzie zaprezentowali: Melania Semenowicz z kl. II Impreza była nie tylko doskonałą okazją do zaprezen- i Julian Semenowicz z kl. V oraz Mateusz Szałankiewicz towania różnych umiejętności przed szkolną publicznością, z kl. II grając na gitarze. Paweł Czyż z kl. III Gimnazjum ale też miała na celu wprowadzenie w radosny, ciepły, wio- dał się poznać jako Mistrz rapowania. senny nastrój. Następny „Pokaz Talentów”' już za rok! R.K.-Z.

ZWYCZAJE I UPODOBANIA KONI NIE MAJĄ DLA NIEJ ŻADNYCH TAJEMNIC

Oliwia Szczęsna na pewno należy do osób, które dziś w Rudawce Rymanowskiej, zdobyła odznaczenie dla naj- nazywamy pozytywnie zakręconymi, a to ze względu na lepszego Prezentera i najmłodszego uczestnika zawodów. wyjątkowe jej hobby jakim jest jeździectwo. Oliwia miesz- W 2018 r. uczestniczyła w II Mistrzostwach Polski w ka- ka w Odrzechowej, a od trzech lat jest uczennicą Gimna- tegorii koni huculskich, w których to zajęła I miejsce zjum w Zarszynie. Tajniki jazdy konnej zaczęła odkrywać w tzw. próbie kondycyjnej konia, którą to ocenia lekarz w 2012 r. , kiedy to za zgodą rodziców jako 9-latka wpi- weterynarii badając jego parametry sana została do „Programu 10 jazd”, będącego częścią w chwili dotarcia do mety, liczył się zajęć, realizowanych przez Szkołę Podstawową w Odrze- tu też czas ukończenia jazdy. chowej. Pod okiem instruktorki Magdaleny Boroń po- W tych Mistrzo- przez zabawy na końskim grzbiecie uczyła się jak utrzy- stwach Oliwia wywal- mać równowagę, koordynację, jak rozumieć zachowa- czyła zaszczytny tytuł nia konia, jak kłusować, galopować itd. Pierwsze szlify o nazwie „Kwiat Pol- w sztuce jeździectwa Oliwia zdobywała na ujeżdżal- skiej Młodzieży – CA- ni. Dwa razy w tygodniu uczestniczyła w intensyw- VALO POLSKA”. By nych treningach. Pierwszy wyjazd w teren nastąpił zakwalifikować się do po 1,5 rocznych treningach na ujeżdżalni -wreszcie Mistrzostw Polski trze- przyszedł czas na naukę skoków. ba w sezonie zdobywać Po 3 -letnich treningach - z czasem na stałym koniu - wysokie wyniki, które układane są w ranking. Najlepsi za- Polonia, osiągnąwszy wymagane parametry fizyczne, Oli- wodnicy przechodzą do finału Mistrzostw. wia zaczęła uczestniczyć w sezonowych zawodach pn. Podczas imprezy „Pożegnanie lata z koniem hucul- „Ścieżka Huculska’’, organizowanych przez ośrodki jeź- skim w Rudawce Rymanowskiej”, Oliwia wielokrotnie pre- dzieckie w różnych częściach Polski. Zawody te są kolej- zentowała konie z odrzechowskiej stadniny. Jej umiejęt- nymi kwalifikacjami do Mistrzostw Polski Koni Hucul- ność prowadzenia koni podczas tzw. oceny płytowej była skich. Oliwia ma na swoim koncie wiele sukcesów. W 2016 wysoko odbierana przez jury, a dzięki temu konie ze wzglę- r. podczas kolejnej edycji zawodów Ścieżka Huculska, któ- du na przedstawiony wizerunek otrzymywały tytuł Czem- rej ostatnia rywalizacja w sezonie zawsze ma miejsce piona i wice-Czempiona. Oliwia podkreśla, że nieocenio-

G³os Zarszyna 17 ne zasługi w uczeniu jej jeździectwa ma trener Przemy- Dżokejka swoimi umiejętnościami uświetnia lokalne sław Zając. Gimnazjalistka ma świadomość, że sukcesy imprezy np. uczestniczy w corocznym święcie Hubertusy nie spadły jej z nieba, ale trzeba było je wypracować. Przy- (pogoń za lisem), w Pożegnaniu Wakacji z koniem hucul- znaje, że bardzo trudno jest pogodzić obowiązki uczenni- skim, miło też wspomina pokaz kadryla, który był prezen- cy Gimnazjum i obowiązki dżokejki. Wymaga to samoza- towany przez jej klub z okazji 100 -lecia polskiej hodowli parcia, samodyscypliny, dobrego zorganizowania się, ale konia huculskiego. Prawdą jest, że swoje hobby Oliwia też wsparcia, zrozumienia ze strony rodziców. Oliwia za- może rozwijać dzięki temu, że mieszka w miejscowości, pytana o korzyści wynikające z jazdy konnej odpowiada: w której w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootech- likwiduje stres, kształtuje sylwetkę, uczy odpowiedzialno- niki P/B Odrzechowa, istnieje stadnina koni huculskich, ści, pozwala łączyć pasję z wypoczynkiem. doskonale wyposażona w infrastrukturę jeździecką. R. K.-Z.

METANOIA - ZMIANA SPOSOBU MYŚLENIA Obyczaje razem z prawem stanowionym wyznaczają granicę działania jed- ciół. Fanatyzm w żadnej dziedzinie nostce jak i grupie społecznej. W każdej zbiorowości ludzkiej znajdują się życia nie jest pożądany, a posługiwa- osoby skłonne do działań na rzecz swojej grupy. Działania takie są celowe nia się „Demokracją” trzeba się ciągle i potrzebne w środowisku i wtedy powinny przynosić zadowolenie ogółowi. uczyć i jej zasady wprowadzać na bie- Istnieje jednak w kontaktach miedzyludzkich ciekawy sposób ukazywania żąco. A może trzeba na początek zro- dezaprobaty odnośnie do działań, które maja przynosić owe zadowolenie ogó- zumieć chociażby niektóre treści kate- łowi. Jest tzw. sens powoływania do życia bezsensu, który mocno podkopuje chizmu. wiarygodność owego zadowolenia. Stanisław Smolik, Bażanówka Proces ten ma swoich autorów jak i tzw. logiczne uzasadnienie jego istnie- nia. „Niezadowoleni” upatrują w społecznikach konkurentów do przywódz- twa nad społecznością. Temu procesowi towarzyszy nadmiarowość słowa- słowa zawsze nasyconego (w różnym stopniu) złymi intencjami. Ta nadmia- rowość powoduje to, że słowo właściwe traci swoje znaczenie a efekt tego jest Wydawca: taki, że odbiorca traci (może tylko na krótko) zdolność logicznego myślenia Stowarzyszenie „Inicjatywa” i obiektywnej oceny omawianego zjawiska. Rodzą się emocje i jeśli dana zbiorowość pod wpływem tych emocji doko- nuje oceny zjawiska, to wynik tej oceny jest mało obiektywny. Nim dojdzie do tego momentu, trzeba wpierw umiejętnie podzielić społeczność na dwie grupy, Adres wydawcy i redakcji: do których to koniecznie trzeba przypisać diametralnie różne cechy. Jedna gru- 38-530 Zarszyn pa to „ My”- grupa szlachetnych, pełnych dobrych intencji, bezinteresownych ul. Bieszczadzka 146 e-mail: [email protected] ludzi. Druga grupa to „Oni” - nieudacznicy, ludzie zawistni… www.stowarzyszenie-inicjatywa24.pl Dyskusje prowadzimy z przeciwnikiem wg reguł stosowanych w tzw. „psiej Nr konta: filozofii”. Pozwala to na rozchwianie spokoju przeciwnika i wprowadzenie Podkarpacki Bank Spółdzielczy go w stan emocji. Wtedy możemy powiedzieć ponad szmer sali, że „Oni” nie Oddział w Zarszynie wiedzą nawet, co powiedzieć, nie mówiąc już o ich czynach. Coraz mocniejszy 72 8642 1038 2004 3821 5458 0001 Kolegium redakcyjne: tembr głosów na sali rodzi być może kłótnie, która może podzielić zbiorowość Redaktor naczelny nie raz na bardzo długo. Dyskusja toczy się w ciszy. Celem jej jest odkrycie Maria Kuzin (M.K.) uczciwości a nie wskazania bohatera. Nie rozdziela a łączy w całość. Nie Zespół redakcyjny: pozostawia w zbiorowej pamięci uprzedzeń czy chrei dokonania odwetu. Mówią, Danuta Dec (D.D.) Tadeusz Szałankiewicz (T.Sz.) że człowiek jest również zbudowany z wiecznie trwałego Zła. Pozbycie się go Renata Kasperkowicz-Ziemiańska jest potrzebne i zrozumiałe - jednak trzeba czuwać nad tym postanowieniem. (R. K.-Z.) Trzeba też zdawać sobie z tego sprawę, że „Zło” nie może być siłą przewodnią Andrzej Kuzin (A. K.) naszego działania. Zmodyfikowane powiedzenia Camusa o takich ludziach in- Lidia Zielonka (L.Z.) formuje, że są oni pozbawieni wyobraźni i empatii. Skład: Życiu publicznemu szczególnie potrzebna jest „Cisza”. Sprzyja ona bowiem Jolanta Zuzak odradzaniu się człowieczeństwa w człowieku. Druk: Może i ta nadmiarowość słowa powoduje u jakiejś części ludzi niechęć do Chemigrafia. M. Łuczaj brania odpowiedzialności za życie społeczne. Może owej bierności należy 38-400 Krosno ul. Białobrzeska 74 doszukiwać się w przyrodzonym malkontenctwie a może są jeszcze inne przy- tel./faks: 13 43 254 15 czyny tego zjawiska społecznego – „My” odnieśliśmy zwycięstwo. Chyba nie Nakład: 300 egz. wiedziano o tym albo zapomniano, że jasne umowy rodzą szczerych przyja-

18 G³os Zarszyna „POLAK WĘGIER DWA BRATANKI…”

Jeszcze przed nadaniem miejscowości Jaćmierz osadnikowi z Niemiec, Myssnarowi Fryderykowi, jak twierdzą źródła, wśród innych osadników byli już Węgrzy. Była to osada na ów czas zorganizowana. Od 1417 r. nadanie Jaćmierzowi przywilejów miasteczka przez króla Władysława Jagiełłę, spowodowało wzrost ilości osadników, nie tylko z Węgier. W XIV i XV w. Polacy i Węgrzy nawiązali przyjacielskie stosunki, które w ciągłości przetrwa- ły do dziś. Te przyjazne więzi umacniały się w późniejszych wiekach i nadal mają miejsce liczne formy współpracy Polski i Węgier w erze Unii Europejskiej. W takim duchu zaczęła się wspólna historia, co potwierdza, iż wielu Polaków zna dokończenie znanego powiedzenia, zamieszczonego w części, a tu dokończonego: „… do szabli i do szklanki”. Początek powiedzenia ma źródło już w okresie zwanym „Złotym Wiekiem”. Ówczesna Ziemia Sanocka obejmowała spore obszary, królowe” i pamięć o nich. W obecnych czasach zorganizowa- w jej skład wchodziły powiaty: Sanok, Krosno, Lesko (Lisko), ne zostały rekonstrukcje ślubów Elżbiety Granowskiej i Wła- Brzozów, ponadto pewne części sąsiednich powiatów Jasło, dysława Jagiełły dwukrotnie w Sanoku z okazji Zjazdu Sano- Strzyżów, Rzeszów, Przemyśl i Dobromil. Król Kazimierz III czan w dniu 20.06.2014 r. i 02.05. 2017 r. z okazji 600 roczni- od roku objęcia tronu, podejmował działania na rzecz wielko- cy zawarcia ślubu. Sanoczanie kochali obie królowe, bywały ści i znaczenia swojego królestwa. Budował miasta, mosty w Sanoku i innych miastach. Król Władysław Jagiełło też czę- i drogi, wprowadził sądy, „otworzył wrota” do Polski innym sto bywał w Sanoku; wyliczono, że 13 razy. narodom. „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, Częsta obecność w Sanoku orszaków królewskich wyni- co do dziś często powtarzane. Słusznie został nazwany „Wiel- kała z przejazdów przez Sanok do innych miast, ale też dla kim”. Prawdę tę potwierdziła późniejsza historia działaniem odwiedzin żon. Można zaryzykować, że król polubił Ziemię króla Polski Jan Sobieskiego, sławnego wodza, zwycięzcę pod Sanocką. To w Sanoku wręczył osobiście dokument nadania Chocimiem i pod Wiedniem, czy generała kilku narodów Jó- Jaćmierza w Zamku Sanockim. Nieco później, w roku 1417 zefa Bema i innych osób. jego synowi, juniorowi Fryderykowi Jacimirskiemu nadał tej W XIV i XV w. Ziemia Sanocka pod względem narodo- miejscowości prawa miejskie. Powracając do osadnictwa in- wościowym stała się terenem wielonarodowym. Autochtona- nych narodowości na polskiej ziemi, po Niemcach byli następną mi byli Polacy, z kolei najliczniejsi ilościowo i gospodarczo grupą narodowościową Węgrzy. Biorąc przykład z władzy kró- byli Niemcy, potem Węgrzy, Wołosi, Rusini, Czesi, Cyganie lewskiej ziemianie i szlachta szli za swoim królem szukając i nieliczni Litwini. To właśnie król Kazimierz III stworzył wa- „lepszego”. Jest wiele takich przykładów. Ziemianin sanocki runki do swobodnego osadnictwa. Polska ziemia była terenem Józef Olah oddał swoje usługi królowi Węgierskiemu i jego zasobnym, a mieszkańcy pracowitym ludem! Tym wartościom córce królowej Marii. Zasłużył się córce i królowi, za co otrzy- sprzyjały działania polityczne, współpraca, więzy rodzinne mał wieś Poraż (Kunzendorf, nazwa niemiecka) w roku 1330. wśród władzy królewskiej, wzajemne powiązania władcze, W 1442 r. w służbie króla Władysława Warneńczyka dostał wzajemne wizyty w sąsiednich królestwach i królowanie prze- wieś Tarnawę ziemianin Steczko, w 1446 Mikołaj z Pakoszówki mienne. Kazimierz III Wielki, syn Władysława Łokietka, wła- i Jerzy z Wrocanki, który w końcu został Węgrem. Jest prawdą dzę w Polsce przekazał Ludwikowi Węgierskiemu w latach historyczną to, że jeżeli bywali osadnicy, którzy przechodzili 1370-1382, później królową Polski została jego córka Jadwi- na narodowość węgierską, to też Węgrzy polonizowali się. ga. Dalej władzę w Polsce kontynuowali Jagielloni i królowie Wskazują na to nazwy osad z terenu dawnego województwa obieralni. W ślad za przedstawicielami władz królewskich ruskiego w granicach Polski. Miały miejsce mieszane małżeń- umacniały się kontakty pomiędzy ziemiaństwem, kupcami, stwa jak szlachcic węgierski Jurga Madziar pojął za żonę Po- handlem, politykami, rycerstwem, kulturą itd, nie tylko po- lkę Krystynę. Innym przykładem są bracia Węgrzy Piotr i Paweł między Polską i Węgrami. (Paszko i Pajtko), którzy wstąpili ochotniczo na służbę u króla Król Władysław Jagiełło dążąc do posiadania następcy tro- Kazimierza III Wielkiego, za co hojnie ich wynagrodził. nu płci męskiej zawarł cztery małżeństwa. Żonami zostawały Historia wiele utrwaliła ówczesnych przyjaznych zdarzeń. kolejno Jadwiga Andegaweńska, córka króla Węgier po ustą- Za dużo by je wszystkie opisać. Węgrzy znajdowali zajęcie pieniu swojego ojca z polskiego tronu. Kolejne żony to: Anna w możnych polskich rodach jak sługa kasztelana lwowskiego Cylejska, Elżbieta Granowska i Zofia Holszańska. Skoligace- Mikołaj Węgrzyn, który zachował narodowościowe nazwisko. nia, jakie miały miejsce, zacieśniały stosunki polsko - węgier- Inny przykład po stronie polskiej zamieszkujący obywatel skie między monarchiami oraz narodem. Z tych też względów Węgier nosi nosił nazwisko Madziar. Brzmiało ono fleksyjnie królewskie wizyty w obydwie strony były bardzo częste z udzia- nieco po polsku. Podobno ten Węgier został nazwany „Mazu- łem członków rodzin. Podróże miały miejsce do różnych miej- rem”; pospolite nazwisko w regionie. scowości tak w Polsce jak i na Węgrzech oraz częsty pobyt Autor książki Przemysław Dąbkowski „Ziemia Sanocka w ciekawych miejscowościach jak Sanok, Biecz, Sandomierz, w XV stuleciu” dostrzegał, że niektóre sławne polskie rodzi- Kraków. W miastach tych bywały królowa Elżbieta Granow- ny, mieszkające w Sanockiej Ziemi poddawały się ska i Zofia Holszańska. Królowa Elżbieta była trzecią żoną z czasem polonizacji jak Balowie, Humniccy czy Dedeńscy. króla Jagiełły. Ślub odbył się w maju 1417 r. w Sanoku; zmar- Autor napisał, iż nazwiska te mogły się wywieźć ze starych ła w 1420 roku. Zofia Holszańska, „Sonia” przebywała naj- nazw węgierskich miejscowości jak Bal-Patoka, czy Homon- dłużej w Sanoku. na. Podobny proces polonizacji zachodził w nazewnictwie Mieszkańcy Sanoka darzyli królowe uczuciami i szacun- miejscowości węgierskich na terenie byłych polskich powia- kiem. Zofia była patronką Gimnazjum z jej imieniem. Wpisa- tów: Sambor, Stryj, Gródek znanych nazw: Uherce, Uhorce, ła się na stałe w pamięć uczennic sanockich i mieszkańców. Uhorniki. Wyraźnym objawem wpływów węgierskich w Zie- Ogólnie mieszkańcy Polski nie akceptowali małżeństw króla. mi Sanockiej w XIV i XV w mogą być zapisy w księgach sądo- Wielu nie akceptowało jego kroków, tak kościół katolicki jak wych z końcówkami charakterystycznymi dla języka węgier- i Polacy. Mimo głośnego sprzeciwu, ataków słownych, ostrej skiego jak: Sanog, Sanoczeg, Wróblig, Wisłoczegk. krytyki kandydatek na królowe Sanoczanie szanowali „swoje Ryszard Stączek

G³os Zarszyna 19 PROMOCJA EKONOMII SPOŁECZNEJ Gospoda Karpacka będąca przedsiębiorstwem społecznym stała się impulsem do rozwoju ekonomii społecz- nej na terenie Dorzecza Wisłoka. W lutym br. miała miejsce konferencja „Ekonomia Społeczna – łamiemy stereotypy” mająca na celu pokaza- nie możliwości rozwoju i korzyści dla społeczności lokalnej oraz gmin płynących z funkcjonowania spółdzielni socjalnych, przedsiębiorstw społecznych oraz organizacji pozarządowych. Oszczędności w budżecie, wpływy z podatków oraz zmniejszenie bezrobocia to tylko niektóre korzyści o których należy pamiętać przy strategicznym zarządzaniu gminami.

Temat ekonomii społecznej jest bliski Stowarzyszeniu ne produkty i usługi. W ramach projektu planowane są LGD „ Dorzecze Wisłoka” które w ramach projektu współ- także szkolenia z prawa pracy, księgowości i podatków, pracy zamierza zaaktywizować lokalnych twórców, rze- zarządzania es i współpracy z jednostkami samorządu te- mieślników, organizacje pozarządowe, spółdzielnie świad- rytorialnego. czące usługi dla społeczności lokalnej, lub które tworzą Wszystkie zainteresowane podmioty, instytucje oraz przedmioty charakterystyczne dla tradycji i dziedzictwa osoby zaangażowane w pracę na rzecz podmiotów ekono- naszego regionu. Wszystkie wymienione osoby i podmio- mii społecznej w tym ngo zapraszamy do współpracy. ty będą mogły znaleźć swoje miejsce w Pracowni Promo- Działania realizowane w ramach projektu współpracy cji Ekonomii Społecznej – altanie wybudowanej przy Go- „Wsparcie dla Rozwoju Ekonomii Społecznej” realizowa- spodzie Karpackiej będącej miejscem służącym promocji nego przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Do- produktów i usług podmiotów ES. W maju br. odbędą się rzecze Wisłoka” i Stowarzyszenie Lokalna Grupa Dzia- w niej warsztaty z filcu, koronkarstwa, malowania ikon łania „Cieszyńska Kraina” oraz krywulek. Podmioty ES będą mogły zaprezentować Stowarzyszenie LGD „Dorzecze Wisłoka” się także na Targach Ekonomii Społecznej w Rymanowie ul. Bieszczadzka 98; 38-530 Zarszyn Zdroju oraz na stronie/portalu sprzedażowym www.ofer- tel. 13 46 700 75 tabeskidu.pl, na którym będzie można zamieścić oferowa- e-mail: [email protected]

Stowarzyszenie LGD „Dorzecze Wisłoka” od maja 2018 r. realizuje projekt pn. „Karpackie Centrum Dzie- dzictwa Przyrodniczo – Kulturowego”. Celem projektu jest Wzrost atrakcyjności turystycznej polsko – słowackiego Pogórza Karpackiego poprzez rekreacyjne i edukacyjne wykorzystanie i zachowanie dziedzictwa przyrodniczo – kulturowego w duchu zrówno- ważonego rozwoju. Projekt realizowany jest w partnerstwie z Obec Holcikovce ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Interreg V-A Polska - Słowacja 2014 – 2020.

W ramach projektu utworzone zostanie Karpackie Centrum Dziedzictwa Przyrodniczo – Kulturowego ma Centrum Dziedzictwa Przyrodniczo – Kulturowego, służyć pogłębianiu wiedzy z zakresu wartości przyrodni- w którym zmodernizowane zostaną alejki oraz powstaną czych, ochrony przyrody oraz ginących gatunków roślin tablice edukacyjne, ścieżka sensoryczna, ambony myśliw- i zwierząt. Zamiarem Wnioskodawcy jest uczynienie z Baj- skie, średniowieczne narzędzia a dla najmłodszych zaku- kowej Krainy Pogranicza (dla której zostanie wydzielony pione zostaną gokardy jedno i dwu osobowe. Karpackie sektor bajkowy) miejsca przyjaznego dzieciom i ich rodzinom, aby poprzez gry i zabawy obcowali z przy- rodą i uczyli się szacunku do niej. W ramach projektu zostały przeprowadzone akcje sprzątania pogranicza polsko-słowackiego, zorganizowane zostaną wy- cieczki dla szkół i przedszkoli oraz dla przewodni- ków, którzy zajmują się obsługą turystów. Festiwalem pogranicza dokonamy oficjalnego otwarcia Karpackiego Centrum Dziedzictwa Przy- rodniczo - Kulturowego w dniu 2 czerwca 2019 r., na który wszystkich serdecznie zapraszamy. Szcze- gółowy program ukaże się na plakatach i na stronie www.dorzeczewisloka.pl oraz www.krainaba- jek.org.

20 G³os Zarszyna EFEKTY DZIAŁALNOŚCI STOWARZYSZENIA LGD „DORZECZE WISŁOKA” Jeśli ktoś zastanawia się czy funkcjonowanie LGD „Dorzecze Wisłoka” jako instytucji grantodawczej jest zasadne to mamy nadzieję, że ten artykuł rozwieje wszelkie wątpliwości.

Stowarzyszenie LGD „Dorzecze Wisłoka” w ramach „Dni Turystyki Dorzecza Wisłoka” programu LEADER objętego PROW na lata 2007-2013 Nasza mała ojczyzna - Izba regionalna rozdysponowało dla organizacji pozarządowych, gmin Rewitalizacja wieży ciśnień w Zarszynie i przedsiębiorstw 3 629 792,82 zł. Wyposażenie świetlicy rekreacyjnej w Nowosielcach W ramach perspektywy finansowej Programu Rozwo- drogą do aktywności fizycznej mieszkańców wsi ju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 LGD rozdy- Remont wraz z modernizacją części magazynu na po- sponowało 2 643 296,00 zł w ramach których zostały zre- mieszczenia socjalne oraz zakup elementów siłowni ple- alizowane bądź są w trakcie realizacji następujące inwe- nerowej dla uczestników rekreacji ruchowej stycje: Budowa wiaty-pracowni plenerowej na potrzeby orga- Zakup ekologicznego środka transportu typu melex do nizacji imprez i warsztatów z zakresu rękodzieła i eduka- organizacji wycieczek po Dorzeczu Wisłoka cji regionalnej Wprowadzenie innowacyjnej usługi wideofilmowania Budowa placu zabaw wraz z tablicami informacyjno- poprzez zakup niezbędnego sprzętu edukacyjnymi w Bażanówce Remont wraz z modernizacją pomieszczeń restauracji Polana pod Sową na Leśniczówce Zajazdu „Zacisze” Budowa obiektu celem dywersyfikacji firmy „Gemini Osada „Słoneczny Zdrój”- nową formą świadczenia Grzegorz Krupa” poprzez zwiększenie liczby pokoi do usług noclegowych w Uzdrowisku Rymanów Zdrój wynajęcia, wdrożenie rozwiązań proekologicznych, oraz Rozwój firmy Sklep Motoryzacyjny poprzez urucho- wykorzystanie produktu lokalnego mienie stacji diagnostycznej pojazdów mechanicznych wraz z warsztatem samochodowym Czy te i inne działania mogłyby być realizowane bez Modernizacja DOMU Kultury w Pastwiskach i zaadap- działu środków unijnych? Ile z tych działań nigdy nie uj- towanie jego części na Regionalne Centrum Pamięci Kar- rzałoby światła dziennego gdyby nie pomoc z Programu dynała Wojtyły Rozwoju Obszarów Wiejskich. Uciążliwe procedury, skom- Rozwój infrastruktury rekreacyjnej w Gminie Besko plikowane regulaminy, czas oceny inne negatywne strony Rozbudowa, przebudowa i nadbudowa budynku Domu machiny unijnej nie przeszkodziły Wnioskodawcom Ludowego wraz z urządzeniami towarzyszącymi w miej- w dążeniu do celu i spełnianiu marzeń. scowości Puławy oraz utworzenie czterech siłowni ze- Zapraszamy wszystkich do nowo ogłaszanych konkursów. wnętrznych na terenie Gminy Rymanów Jesteśmy na etapie aktualizacji Lokalnej Strategii Roz- Doposażenie w sprzęt nagłośnieniowy Gminnego woju ale w pierwszym półroczu tego roku zostaną ogło- Ośrodka Kultury w Besku szone nabory dla przedsiębiorców na rozwój ich firm, dla Remont pomieszczenia w Domu Strażaka w Besku oraz osób fizycznych zamierzających założyć własną działal- zakup instrumentu dla orkiestry dętej OSP ność gospodarczą oraz dla organizacji pozarządowych. „Jarmark Bożonarodzeniowy” Pomożemy WAM w pozyskaniu środków. „Na EKO jest pora od Malucha po Seniora” Magdalena Bolanowska

G³os Zarszyna 21 PTAK SPRZED 30 MILIONÓW LAT ZNALEZIONY W RUDAWCE RYMANOWSKIEJ O niezwykłym znalezisku pana Damiana Smolenia z Beska poinformowane zostały już media, informację taką zamieściło również czasopismo Historical Biology. My dopiero teraz informujemy naszych Czytelników o tym wydarzeniu.

Pan Damian Smoleń jest jedną z trzech osób mieszka- jących w sąsiedniej gminie, które są pasjonatami skamie- niałości. To właśnie jemu udało się odnaleźć w Rudawce Rymanowskiej w pamiętny, październikowy dzień skamie- niałość, która została przez naukowców nazwana jego na- zwiskiem (jako drugi człon nazwy) Laurillardia smoleni. Skamieniały ptak został znaleziony w płytce skalnej, która po rozdzieleniu na dwie części odsłoniła jego obraz. Naukowcy określili pochodzenie skamieniałego ptaka na oligocen, czyli najmłodszą epokę paleogenu (trwającą od 33,9 do 23,03 miliona lat temu). Skamieniałość nie jest kompletna, brakuje pewnych elementów, ale fakt tego odkrycia może napawać dumą młodego pasjonata, a także naukowy świat, który powiększył stan poznania fauny z tej epoki. Skamieniałość została udostępniona do badań naukowcom z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie. Opracowaniem naukowym znaleziska zajął się zespół pod kierownictwem prof. dr. hab. Zbignie- wa M. Bocheńskiego. Publikacja, jak wspomniano wyżej, ukazała się w języku angielskim w czasopiśmie Histori- cal Biology pod tytułem: Mayr, G., Bochenski, Z.M., Tomek, T., Wertz, K., Bienkowska-Wasiluk, M. and Manegold, A., On-line 2019. Skeletons from the early Oligocene of Poland fill a signifi- Okaz przed preparacją (fot. Damian Smoleń) cant temporal gap in the fossil record of upupiform birds (hoopoes and allies). Historical Biology, pp.1-13. Pan Damian Smoleń od wielu lat interesuje się geolo- Jak poinformował pan Damian Smoleń, dotychczas gią, nie mówiąc o przyrodzie, która była jego pasją od opisano sześć podobnych skamieniałych ptaków, które dziecka. Bodźcem do poszukiwań stała się literatura na- znajdywane były przez prywatnych kolekcjonerów w róż- ukowa a także pomysł na realizację projektu pod nazwą nych miejscach na terenie Podkarpacia (np. Pogórza Dy- Przełom Wisłoka – jego geneza, skały i skamieliny jako nowskiego, okolic Rzeszowa i w innych miejscach). dokumenty dziejów ziemi beskiej. Projekt ten realizowało Jaki doszło do powstania skamielin? Otóż, żeby po- w 2014 roku Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Beskiej, wstały i zachowały się przez wiele lat, musiały zaistnieć którego członkiem jest właśnie pan Damian. W 2017 roku pewne warunki, które są następujące: warstwa wody przy wzbogacił swoją kolekcję skamielin o nowe, ciekawe oka- dnie morskim nie zawierała tlenu, co spowodowało, iż nie zy: kilkanaście odcisków ryb, kraba, fragmenty roślin, docierały tam organizmy żywiące się martwymi szczątka- ząb rekina i ptak Laurillardia smoleni, który według prze- mi zwierząt i roślin. Następnie, wszystko to, co opadło na prowadzonych badań jest przedstawicielem wymarłej ro- dno zostało przykryte warstwami kolejnych osadów. dziny ptaków, najbliżej spokrewniony z obecnie występu- Z czasem luźny osad zamienił się w skały, które w wyni- jącym dudkiem. Kolekcja pana Damiana niby skromna, ku ruchów tektonicznych wypiętrzały się. Tam właśnie ale jakże bogata w cenne okazy! wśród skalnych odłamów można dzisiaj znaleźć ciekawe Kiedy wybierać się na przełom Wisłoka, aby znaleźć okazy świadczące o bogactwie flory i fauny sprzed milio- skamieniałe dowody bujnego życia biologicznego z epoki nów lat. Znawcy tematu dzielą skamieniałości na trzy gru- oligocenu?- zapytałam młodego pasjonata z Beska. Na py: paleontologiczne (szkielety obumarłych zwierząt pewno wiosną, latem lub jesienią - taka padła odpowiedź. i szczątki roślin), skamieliny sedymentacyjne (powstałe Można też zabrać ze sobą młotek. Ale gdzie ruszać, które w wyniku działalności prądów zawiesinowych) i skamie- miejsca penetrować, aby dokonać kolejnych znalezisk? liny śladowe będące zapisem działalności organizmów Takiej odpowiedzi już nie usłyszałam, bo jak wieść nie- żywych na dnie morskim (np. przemieszczania się). Nale- sie, każdy kolekcjoner skamielin ma swoje miejsca do po- ży dodać, iż trzeba posiadać pewną wiedzę, aby rozpo- szukiwań, tak jak tylko grzybiarze znają miejsca, gdzie cząć poszukiwania skamielin. rosną prawdziwki.

22 G³os Zarszyna Rajd przełomem Wisłoka z pogadanką o skałach w dniu 1.04.19 zorganizowany przez Szkołę Podstawową w Besku i Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Beskiej (fot. Katarzyna Szul)

Zatem ruszajmy w nasze piękne okolice, rozglądajmy się dookoła, a nuż uda nam się odkryć kolejną „skamieniałą” pe- rełkę. Dziękuję za rozmowę panu Damiano- wi Smoleniowi i życzę owocnych skamie- niałych zbiorów w nadchodzącym wiosen- no- letnim sezonie.

PS W dniu 13 kwietnia w Beskim Cen- trum Dziedzictwa miała miejsce wystawa skamieniałości połączona z seminarium „Skamieniały świat”. Na wystawie fragmenty swoich kolekcji zaprezentowali: A. Jamróz, R. Szybiak, G. Salwa, W. Knu- rek i D. Smoleń a także został zaprezento- wany (po raz pierwszy) unikatowy okaz szczątków ptaka, Laurillardia smoleni. Prelekcje zostały wygłoszone przez: prof. dr hab. Zbigniewa M. Bocheńskiego, Al- bina Jamroza i Marcina Pałdynę. M.K.

(fot. A.K.) G³os Zarszyna 23 O NIEPODLEGŁEJ – RAZ JESZCZE

Artykuł nawiązuje do obchodzonej w zeszłym roku setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Była to odpowiednia okazja do szeregu inicjatyw, szczególnie lokalnych. Historia dzieje się wszędzie, zwłaszcza w małych miejscowościach, gdzie jest – można powiedzieć - na wycią- gnięcie ręki. Rzecz będzie o inicjatywie jaka miała miejsce w Długiem, ale na początek – może również o innych miejscowościach.

Jubileuszowe projekty w ramach ekonomii społecznej, trzeba mieć poczucie, że Dzięki możliwości starania się o projekty ze środków jest się członkiem społeczności i że rozumie się jej proble- unijnych nadarzała się duża okazja, aby pomyśleć o uczcze- my, bez trudu podejmuje inicjatywy, a następnie je reali- niu w ten sposób stulecia niepodległości . W wielu miej- zuje. Jest bowiem pilna potrzeba przygotowania się do sy- scowościach miało to miejsce, co jest godne podkreślenia tuacji, kiedy nie będą już dostępne fundusze na projekty, i pochwały. a organizacje będą musiały same wypracowywać środki W Zarszynie realizowany był projekt „Przez stulecie na realizację swych działań. pod wspólnym niebem. Zarszynianie – życie, praca i wia- Patronem projektu była Ochotnicza Straż Pożarna ra,” opisany szczegółowo w poprzednim numerze „Głosu”. w Długiem. Na szczególną uwagę zasługuje wydany pod tym sa- Praca nad książką musiała być bardzo intensywna, gdyż mym tytułem album zdjęciowy, gdyż pozostanie on pa- czasu było niewiele, projekt trwał tylko 4 miesiące, zakoń- miątką z okazji Jubileuszu. Jednocześnie zawarte w nim czył się wraz z końcem listopada. Publikacja została wyda- zdjęcia ukazują mieszkańców i miejscowość z perspekty- na. W grudniu był czas na pisanie sprawozdań z projektu, wy stulecia – bo nie sama rocznica była tu istotna, ale to później święta, dlatego artykuł na ten temat miał szanse co działo się w ciągu tych lat – jak zmieniał się Zarszyn, ukazać się dopiero w niniejszym wydaniu „Głosu”. jak zmieniali się ludzie, co ważnego się wydarzyło. Bar- dzo podobne było podejście w zorganizowanej wspaniałej akademii na 11 listopada, gdzie dodatkowo w tym samym programie uczestniczyły dwa, a nawet trzy pokolenia zarszynian. Spojrzenie na to, co się działo w późniejszych latach po odzyskaniu niepodległości zarówno ogólnie w kraju jak i w mniejszych miejscowościach, jest bardzo ważne. Daje to możliwość porównania różnych okresów, czy miejsc, na- bycia wiedzy oraz dokonania przemyśleń i refleksji. Podobny aspekt uwzględniony był w innym projekcie, który przykuł moją uwagę. W niedalekiej Dukli realizowany był projekt pt. „Niepodległa wielokulturowa”, co przypominało głównie naszą wieloetniczność przedwojenną – oprócz Polaków byli tu Rusini, Łemkowie i Żydzi, któ- rzy jako polscy obywatele brali udział w walkach niepodle- głościowych oraz w I wojnie światowej. Na ten temat odbyła się interesująca konferencja naukowa, a w niedzielne popołu- dnie rynek dukielski zaludnił się przedstawicielami różnych warstw społecznych z tamtego okresu na tradycyjnym jar- marku. Po II wojnie światowej obydwie wspomniane grupy „Naszym przodkom w Stulecie Niepodlegołości” w sposób tragiczny zniknęły z naszego krajobrazu. Taki jest tytuł wyżej wspomnianej dłużańskiej publi- Taka była nasza historia, o której warto pamiętać. kacji, a jej pierwszy rozdział brzmi: Projekt realizowany w Długiem, zwany grantem, nie „Naszym przodkom z pomnika”. był duży w sensie podjętych działań oraz wysokości współ- Myśląc o odzyskaniu przez Polskę niepodległości finansowania zagwarantowanego przez Podkarpacki Ośro- w roku 1918 nie da się nie uwzględnić ofiar I wojny świa- dek Wspierania Ekonomii Społecznej. Niemniej jednak towej, która tę niepodległość nam przyniosła. W Długiem równie ważny z punktu widzenia celów i znaczenia. Był to z wojny nie wróciło 33 żołnierzy. Najczęściej nie wiado- druk i wydanie książki na temat wspólnej dłużańskiej hi- mo gdzie zginęli, gdzie zostali pochowani. Stąd w roku storii. Tytuł grantu to: „Rozbudzenie poczucia wspólno- 1932 z inicjatywy mieszkańców postawiono pomnik upa- ty mieszkańców wsi Długie drogą do ich większej aktyw- miętniający te ofiary – a przy tym stanowiący jakby ich ności i działań w zakresie ekonomii społecznej.” symboliczny grób. Są rodziny, w których pamięta się Żeby czegoś dokonać dla dobra wsi, szczególnie o poległych do dzisiaj, szczególnie jeśli zginął ojciec zo-

24 G³os Zarszyna stawiając żonę i osierocone dzieci. Niemniej jednak więk- jak ofiary wojny - nie powinni być zapomniani i podobnie szość z nich została zapomniana, gdyż byli to na ogół mło- jak o żołnierzach z pomnika - powinno się pamiętać dzi chłopcy – poszli na wojnę, nigdy z niej nie wrócili, o wszystkich razem i o każdym z osobna. zostali zapomniani. Celem tej publikacji było znaleźć im Minęło sto lat i dość wyraźnie zarysowują się okresy, rodziny, głównie rodzeństwo oraz częściowo pokrewień- w których społecznicy byli szczególnie aktywni. Był to stwo przynajmniej do następnego pokolenia. Zadanie okre- już koniec XIX i początek XX wieku - wraz z dążeniami ślenia pokrewieństwa w odniesieniu do pokoleń młodszych niepodległościowymi inicjowane były szeroko zakrojone i najmłodszych – pozostawiono poszczególnym rodzinom dążenia społeczne – powstawały szkoły wiejskie, Kółka ofiar. Cel szczytny i wychowawczy – każdy ma możliwość Rolnicze, Ochotnicze Straże Pożarne, Kasy Pożyczkowe ten obowiązek wobec ojczyzny i swojej rodziny spełnić. i Oszczędnościowe. A wszystko oparte na aktywności miej- Dawni dłużanie z pomnika nie mogą pozostać anonimowi. scowej ludności, niejednokrotnie niepiśmiennych chłopów. W roku 1960 z okazji obchodów 600-lecia naszych Z dużym zapałem przystąpiono do organizacji życia miejscowości i 1000-lecia państwa polskiego na naszym społecznego po odzyskaniu niepodległości, która dodała pomniku została wmurowana tablica z listą 12 osób, które ludziom skrzydeł. Szczególnie ważna była edukacja – zginęły w II wojnie światowej. Im również poświęcono szkolna i pozaszkolna - wieś chciała się uczyć, zdobywać w książce godne miejsce. Tym razem o wspomnienia nie wiedzę – czytać, dyskutować, podnosić swój poziom. było tak trudno jak w przypadku I wojny – rodziny pamię- Powstawały biblioteki, organizowano szkolenia. Aktyw- tają o ofiarach, dostarczyły nie tylko zdjęcia, ale również nie działały Kółka Rolnicze i Koła Gospodyń Wiejskich obszerne własne artykuły o swoich krewnych. I było to oraz organizacje chłopskie z najbardziej postępowymi lu- absolutnie godne pochwały i uznania. Ważne dla tych ro- dowcami na czele. dzin, najczęściej już wnuków poległych, były pamięć, jak Po II wojnie tradycja społecznikowska przetrwała i ze również starania o uzyskanie informacji o zaginionych zdwojoną energią zabrano się do pracy. Mimo odmiennego i zabitych - czy to w walce, w obozie czy w niewoli. Ser- systemu ludzie czuli się u siebie, w swojej wiosce mogli deczne podziękowania. działać dalej, gdyż mieli wspaniały przykład swoich ojców. Do tych ofiar została dołączona lista 25 osób cywil- Z okazji Stulecia należy sobie takich społeczników nych z Długiego, które zginęły w czasie przejścia frontu życzyć jak najwięcej. rosyjsko-niemieckiego w sierpniu 1944 roku. Był to rów- nież ogromny dramat rodzin, a opisane przeżycia osób, któ- Ostatni rozdział książki to – „Dłużanie na starej fo- rych dzieciństwo przypadło na ten okrutny czas, wzruszają tografii” do głębi. Nie da się ich spokojnie słuchać czy też czytać. Stara, czarno-biała fotografia ma swój niepowtarzal- Dlatego następny rozdział książki ma tytuł „Naszym ny urok, jest tajemnicza, przyciąga wzrok – wymaga za- przodkom – społecznikom”, bo dla ojczyzny nie tylko stanowienia i refleksji. Mimo, że wiele z nich uległo znisz- się przelewa krew, ale przede wszystkim trzeba dla niej czeniu, to w niejednej szufladzie udało się jeszcze znaleźć pracować, szczególnie dla zwanej tak coraz częściej - ma- te niepowtarzalne świadectwa przeszłości. łej ojczyzny. Tutaj wiemy, co nam jest potrzebne, tu chce- Zdjęcia wojskowych z lat trzydziestych, z wojny my się dobrze czuć, chcemy być razem, pracować i współ- i niewoli – zdjęcia rodzinne, gdzie stoją trzy pokolenia pracować. I w tym momencie była możliwość spojrzenia obok siebie, zdjęcia młodych dziewcząt i chłopców sprzed na życie mieszkańców w różnych okresach nie tyle stule- wojny i z lat powojennych 1945-1960. cia co raczej półwiecza, bo ten czas - mniej więcej do lat Z przyjemnością się na nich patrzy, mija ten dystans 1960-1970 - jest w książce uwzględniony. i przekonanie, że tylko dzisiaj są ludzie piękni i eleganc- Ponieważ odnoszę wrażenie, że gatunek społecznika cy. Byli również i kiedyś - w tamtych biednych i siermięż- jest obecnie - używając terminu z przyrody - „zagrożony nych czasach. Przeminęli, to fakt, ale są i powinni być wyginięciem”, zatem przypomnę, że jest to osoba poświę- w naszej pamięci. cająca bezinteresownie swój czas i pracę na rzecz lokalnego środowiska, dla dobra innych – na ogół przez wiele, Załączam zdjęcie, które mnie urzekło. Przedstawia wiele lat, a najczęściej przez całe życie. Osoba widząca amatorską grupę teatralną istniejącą w Długiem w okresie potrzeby i problemy danej społeczności, mająca inicjaty- międzywojennym. Są na nim osoby w różnym wieku, młode wę i pomysł na ich rozwiązanie, nie czekająca na pochwa- – 16-17 lat oraz starsze powyżej 40. Są wśród nich osoby ły, ordery, pieniądze. W końcu rzecz najważniejsza - dzia- piszące teksty, wiersze, są o zdolnościach plastycznych, łająca razem z innymi społecznikami w dobrze funkcjonu- jest ktoś kto sztukę reżyserował, ktoś kto pięknie recyto- jącej wspólnocie. wał, śpiewał lub grał na instrumencie muzycznym. Nic Mimo, że na szczęście społecznicy się jeszcze zdarzają, nie było ściągnięte z internetu, żaden podkład muzyczny – to już nie w takiej skali jak to było kiedyś. ani też gotowy scenariusz. Można ich do dzisiaj podzi- Jest dość trudno dzisiaj pisać o dawnych, niezwykle wiać, patrząc na ich mądre i szlachetne twarze. Była to aktywnych ludziach, gdyż niewiele zachowało się doku- niewątpliwie dłużańska elita. mentów, a jeśli nawet są – nie wiadomo gdzie je odnaleźć. Pośrodku siedzi wszechstronnie uzdolniony Stanisław Jest to szczególnie smutna rzeczywistość gdyż - podobnie Pańko. Zginął na wojnie we wrześniu 1939 roku!

G³os Zarszyna 25 Amatorska grupa teatralna z Długiego, rok ok.1930. Od lewej stoją: 1. Piotr Goleń, 2. Maria Bieleń (Komańska), 3. Genowefa Janik (Pietrzkiewicz), 4. Kazimierz Laskowski, 5. Weronika Szychowska (Węgrzyn), 6. Jan Pietrzkiewicz, 7. Kazimiera Małek. Siedzą: Jan Bieleń „Janeczek”, 2. Magdalena Florian-Rysz, 3. Stanisław Pańko, syn Piotra, 4. Zofia Haniak (Chowaniec), 5. Jan Michalski. I rząd od lewej: 1. Tadeusz Adamski, 2. ..., 3. Weronika Folta (Niemczyk), 4. Stanisław Pańko, 5. Filip Niemczyk. (ze zb.M.Ciupki)

Przesłanie „Nigdy nie widziałam zdjęcia mojego ojca w młodo- Jak wynika z tego, co wyżej napisane, przesłaniem ści - jestem ogromnie szczęśliwa, że go widzę - zmarł wcze- dłużańskiej książki na Stulecie jest głównie pamięć o przod- śnie, miałam 17 lat – do dziś za nim tęsknię, nie mam kach. Pamięć o tych, którzy zginęli na wojnie i o tych któ- żadnego innego zdjęcia, tylko w tej książce.” rzy cierpieli. O tych, którzy żyli tu przed nami, w tej sa- Te rozmowy i takie reakcje są absolutnym spełnieniem mej wsi, niejednokrotnie w tym samym miejscu - byli mło- przesłania i znaczenia książki. dzi, zakładali rodziny, pracowali jako społecznicy. Bez nich nie byłoby nas. Odkrywanie historii na nowo, powrót do zapomniane- Niektórzy ludzie uparcie twierdzą, że ich historia nie go pokrewieństwa - ukryte w pamięci fakty wyzwalają interesuje. Myślę, że to chyba niemożliwe. Bez niej nie wspomnienia, odświeżają młodość, dzięki temu - odżywają będziemy wiedzieć kim jesteśmy, nie będziemy znali na- więzi. Dobrze, że tak jest. szej tożsamości. Jesteśmy tylko ogniwem przejściowym Tylko patrząc w przeszłość na życie naszych dziadków, pomiędzy pokoleniem przodków i naszych następców. ojców, jesteśmy w stanie zrozumieć siebie, istotę naszego Inny wartościowy aspekt pisania tej książki to kon- życia zarówno osobistego jak i życia w społeczności, zro- takty z rodzinami, osobami zainteresowanymi, chcącymi zumieć teraźniejszość, jak również mieć wpływ na przy- udostępnić zdjęcia, dostarczyć tekst czy jakieś dodatkowe szłość poprzez edukację i wychowanie naszych dzieci. informacje. Jest to niezwykle cenne, świadczy o potrzebie Cały czas, nie tylko z okazji Jubileuszu, trzeba pa- zachowania i przekazania wspomnień, o potrzebie pomo- trzeć i zastanawiać się nad tym jak się ma nasza Niepodle- cy i współpracy. I chyba tak nieraz jest, że ważniejsze jest gła, czy ma mądrych obywateli, działających bezintere- tworzenie czegoś niż już gotowy produkt czy efekt. sownie na jej rzecz, dla jej dobra, szanujących siebie na- Ważne są również wrażenia po przeczytaniu książki, wzajem i innych. Nauczeni przykrym doświadczeniem oto niektóre: w przeszłości powinniśmy zadbać o to, żeby nigdy nie było „Bardzo się cieszę, że w książce jest zdjęcie mojego wojen, żeby można było się uczyć i pracować w pokoju. dziadka, bardzo go kochałam, jestem do niego podobna, I z taką nadzieją pozostaję. opowiadał mi swoje wojenne historie, za które jestem mu Maria Grabowska wdzięczna, mimo że go już dawno nie ma”.

26 G³os Zarszyna KRONIKA PARAFIALNA

Odeszli do wieczności nazwisko i imię data urodzin data śmierci miejsce zamieszkania

Franciszka, Maria KURPIEL 28.11.1927 r. 07.01.2019 r. Posada Zarszyńska Otylia, Marcjanna RYKIEL 14.05.1930 r. 07.01.2019 r. Posada Zarszyńska Bogdan RYGIEL 06.06.1970 r. 07.02.2019 r. Posada Zarszyńska Leon TWARDY 31.05.1946 r. 17.02.2019 r. Zarszyn Wiktoria RYSZ 18.12.1918 r. 20.02.2019 r. Posada Zarszyńska Adam JĘCZKOWSKI 12.12.1951 r. 10.03.2019 r. Zarszyn Rafał, Artur SZARY 22.08.1979 r. 13.03.2019 r. Posada Zarszyńska Jan, Mieczysław KURPIEL 02.01.1940 r. 20.03.2019 r. Posada Zarszyńska

Ochrzczeni zostali imię data urodzin data chrztu

Bartosz, Piotr 06.11.2018 r. 09.02.2019 r. Laura, Aniela 19.01.2019 r. 30.03.2019 r.

Ks. Proboszcz Zdzisław Babiarz

KRONIKA POLICYJNA Wykaz wybranych przestępstw popełnionych na terenie działania Posterunku Policji w Besku w okresie od grudnia 2018 r. do 28.02.2019 r. na terenie Gminy Zarszyn.

Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie wypadku drogowego zaistniałego na terenie gminy Zarszyn, w wyniku którego obrażeń ciała doznała piesza. Przestępstwo z art. 177 §1 kk.

STYCZEŃ Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie kierowania samochodem osobowym w stanie nietrzeźwości na terenie gminy Zarszyn. Przestępstwo z art. 178a §1 kk. Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie kradzieży z włamaniem do samochodu i kradzieży dwóch kompletów nart na terenie gminy Zarszyn. Przestępstwo z art. 279 §1 kk. Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie doprowadzenia mieszkańca gminy Zarszyn do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem - pieniędzmi - przy zakupie obuwia na portalu internetowym. Przestępstwo z art. 286 §1 kk.

LUTY Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie niestosowania się kierującego samochodem osobowym na terenie gminy Zarszyn do decyzji administracyjnej wydanej przez Starostę Sanockiego o cofnię- ciu uprawnień. Przestępstwo z art.180 a kk. Posterunek Policji w Besku wszczął dochodzenie w sprawie kradzieży z włamaniem do samochodu osobowego na terenie gminy Zarszyn i kradzieży z niego części samochodowych Przestępstwo z art. 279 §1 kk.

Kierownik Posterunku Policji w Besku asp. sztab. Marian Stapiński

G³os Zarszyna 27 Firma COMP-SERWIS buduje linie światłowodowe Zapewne niektórzy zadają sobie pytanie: co to jest światłowód? Jakie korzyści może przynieść każdemu z nas? Niniejszy artykuł wyjaśni Czytelnikowi, dlaczego warto skorzystać z nowej technologii, do której szerszy dostęp chce zapewnić Firma COMP-SERWIS. Z pytaniami dotyczącymi wykonanej na terenie gminy Zarszyn sieci światłowodowej przez w/w. firmę jako niezależnego operatora telekomunikacyjnego zwróciłam się do Pana Radosława Bilskiego – założyciela i właściciela firmy.

Jak wygląda światłowód? Co to jest światłowód niu klienta. Rozwią- i jak działa? zanie to jest obecnie Światłowód jest to bardzo cienkie, przeźroczyste włó- promowane przez kienko, grubością zbliżone do włosa ludzkiego. Otoczone największych gigan- jest kilkoma warstwami ochronnymi ze względu na jego tów Informatyki, dużą kruchość i delikatność. Większość kabli światłowo- przynosi ono bardzo dowych z zewnątrz nie różni się od pozostałych przewo- wiele korzyści dla dów używanych w życiu codziennym. Światłowód otoczo- zwykłego użytkow- ny jest specjalną powłoką z tworzywa sztucznego, które nika, jednakże wymaga łącza Internetowego wysokiej jako- zabezpiecza je przed działaniem czynników zewnętrznych. ści. Jest to jeden z wielu przykładów zmian w technologii. We wnętrzu kabla znajdują się włókna szklane, których Kolejnym bardzo dobrym przykładem są gry kom- grubość jest mniejsza niż grubość włosa. puterowe. Na dzień dzisiejszy 90% nowych gier wymaga Budowa przewodu światłowodowego umożliwia szerokopasmowego połączenia z Internetem. Coraz wię- przesyłanie sygnałów świetlnych z dużą prędkością i do- cej ludzi z całego świata łączy się, aby współpracować kładnością. Na końcach włókien znajdują się laserowe bądź rywalizować między sobą w rozgrywkach danej gry. odbiorniki i źródła światła. Obecnie na świecie jedną Posiadanie łącza światłowodowego może znacznie z wiodących technologii jest technologia PON (Pasywnych zwiększyć bezpieczeństwo w gospodarstwie domowym, Sieci Optycznych). Rozwiązanie to posiada wiele zalet. czy też przedsiębiorstwie, bądź instytucji korzystającej Najważniejszymi są umożliwienie dojścia włóknem świa- z tego łącza. Podłączając systemy monitoringu z dowol- tłowodowym bezpośrednio do każdego gospodarstwa do- nego miejsca na świecie można mieć podgląd poprzez ka- mowego oraz całkowity brak urządzeń elektrycznych po- mery zainstalowane w domu, bądź firmie. Można stero- między serwerownią a Klientem. Kolejnym etapem tech- wać oświetleniem, ogrzewaniem budynku, czy nawet za- nologii PON jest GPON, który umożliwia przesył z wy- łączać zraszanie trawnika będąc w pracy. ższą prędkością i na większe odległości. Dynamika rozwoju Internetu i usług z nim powiąza- nych sprawia, iż nikt nie jest w stanie przewidzieć, jakie Jakie korzyści płyną z posiadania łącza światło- zapotrzebowanie na przepustowość transmisji będzie nie- wodowego w domu? zbędne w najbliższych latach. Pewne jest, że każdy z użyt- Jeszcze kilka lat temu łącza światłowodowe były nie- kowników będzie potrzebował coraz szybszego łącza in- dostępne dla odbiorców indywidualnych. Trakty światło- ternetowego, korzystając z coraz większej ilości urządzeń wodowe łączyły największe miasta w kraju i niewiele i aplikacji, a łącze światłowodowe jest obecnie jedynym z wielkich firm mogło się poszczycić posiadaniem włókna medium, które daje gwarancję możliwości rozwoju i za- światłowodowego w swojej siedzibie. Obecnie dzięki pewnienie jakości usług pożądanych przez klienta. Kla- ogromnemu postępowi technologicznemu takie medium syczne rozwiązania, typu łącza miedziane czy technologia może znaleźć się w każdym gospodarstwie domowym bądź radiowa, pomimo wielu prób nie są w stanie konkurować przedsiębiorstwie. Docelowi odbiorcy mogą otrzymać prze- z technologią optyczną – ich czas dobiega końca. pustowość Internetu, jaka jeszcze jakiś czas temu była dostępna dla mieszkańców całego niewielkiego miasta. Dlaczego jako miejsce inwestycji obrał Pan wła- Dzięki takiemu postępowi zmienia się całkowicie podej- śnie teren gminy Zarszyn? ście do oferowanych usług. Krystalicznie czysty, w pełni Na terenie gminy Zarszyn brakuje niezbędnej, nowo- cyfrowy obraz telewizyjny wysokiej rozdzielczości. Do nie- czesnej infrastruktury informatycznej. Większość miesz- dawna nieznana usługa dźwięku HD w rozmowach telefo- kańców gminy obecnie nie posiada dostępu do w pełni nicznych lub telewizji, staje się standardem. Internet ze cyfrowej telewizji, czy Internetu o wysokiej przepustowo- zwykłego przeglądania stron www, poczty e-mail zmienia ści. Aby wyeliminować wykluczenie cyfrowe na tym ob- się w ogromne multimedialne centrum rozrywki i wiedzy. szarze, firma COMP-SERWIS, w oparciu o projekt współ- Wypożyczalnie filmów wysokiej jakości działające on-line, finansowany przez Unię Europejską, postanowiła wybu- czyli bez konieczności pobierania treści na komputer są już dować sieć dostępową usług szerokopasmowych, korzy- bardzo powszechne. Coraz więcej oprogramowania znajduje stając z najnowocześniejszych rozwiązań telekomunikacyj- się w tzw. chmurze „Cloud”. Jest to technologia umożliwia- nych. Ponadto realizowany projekt jest komplementarny jąca korzystanie z aplikacji bez instalowania ich na urządze- m.in. ze Strategią Rozwoju Gminy Zarszyn.

28 G³os Zarszyna Celem inwestycji jest zapewnienie szerokopasmowego wiązań wprowadzanych przez Firmę. Usługa oferowana dostępu do Internetu mieszkańcom, przedsiębiorstwom przez firmę jest rozbudowywaną platformą, na bazie któ- i instytucjom w miejscowościach: Zarszyn, Posada rej będzie można wkrótce korzystać z wielu usług wybie- Zarszyńska, Długie, Bażanówka, Jaćmierz, Posada Jać- gających poza standardowy dostęp do Internetu – głównie mierska. Firma COMP-SERWIS stworzyła od podstaw w oparciu o technologię światłowodową. w wymienionych miejscowościach sieć infrastruktury sze- Firma świadczy także usługi około biznesowe. Zaj- rokopasmowej w technologii FTTH (światłowód), zapew- muje się serwisem, projektowaniem i budową sieci kablo- nia podłączenie użytkowników końcowych do sieci i bez- wych, światłowodowych oraz bezprzewodowych. Wyko- pośrednie świadczenie takich usług, jak: Internet, telefon, nuje również usługi budowlane minikoparkami, instalacje telewizja cyfrowa. Warto podkreślić, że cała sieć wykona- teletechniczne, monitoringu. na jest w pełni w technologii światłowodowej, co oznacza, że kabel światłowodowy doprowadzony jest bezpośrednio Dlaczego już teraz warto zdecydować się na skorzy- do każdego podłączonego budynku, w przeciwieństwie do stanie z dostępu do Internetu i innych usług telekomuni- technologii wykorzystywanych przez innych operatorów. kacyjnych świadczonych przez firmę COMP-SERWIS? W ramach projektu powstała nowoczesna infrastruk- Mam nadzieję, że dzięki temu wywiadowi Czytelni- tura telekomunikacyjna, dzięki której kabel światłowodo- cy „Głosu Zarszyna” przekonają się do tego, że technolo- wy połączy wszystkie wymienione wyżej miejscowości gia światłowodowa jest nie tylko niezawodna, lecz rów- i trafi do budynków znajdujących się w zasięgu sieci. In- nież daje spore możliwości rozwoju. W ramach wykona- westor zainteresowany jest rozbudową sieci do zaintere- nej przez firmę COMP-SERWIS sieci oferowany będzie sowanych podłączeniem budynków, znajdujących się poza dla Klientów: zasięgiem obecnie wybudowanej sieci. - super szybki dostęp do Internetu (prędkości nawet do 300 Mb/s), z zachowaniem parametrów jakościowych Wielu mieszkańcom naszej gminy firma COMP- przedstawionych w ofercie SERWIS jest znana już od wielu lat. Zważywszy jed- - telefon stacjonarny cyfrowy oferujący naliczanie se- nak na fakt, iż nie obsługuje ona wszystkich użytkowni- kundowe, jedną stawkę w całej Polsce oraz bardzo tanie ków Internetu, proszę o przybliżenie zakresu Państwa rozmowy z zagranicą. Zaletą tego rozwiązania jest bardzo działalności. dobra jakość rozmów pozwalająca uniknąć problemów ta- Faktycznie, firma COMP-SERWIS rozpoczęła swoją kich jak trzaski i szumy, które często występują przy telefo- działalność w 2003 roku, a na terenie Gminy Zarszyn znana nii analogowej. Dodatkowo występuje możliwość przenie- jest od 2004 roku, sienia obecnego numeru telefonu Abonenta do sieci COMP- gdyż od tego czasu SERWIS. Całą procedurą przeniesienia zajmuje się Biuro dostarcza mieszkań- Obsługi Klienta, wystarczy tylko zgłosić taką wolę; com Internet drogą ra- - cyfrową telewizję dostarczaną tym samym kablem diową. Obecnie firma co Internet i dlatego nie ma potrzeby stosowania dodatko- COMP-SERWIS jest wych anten. Oferujemy 205 kanałów telewizyjnych w ja- jednym z najwięk- kości obrazu HD z dodatkowymi funkcjami, takimi jak: szych dostawców In- VOD (wideo na żądanie, czyli wypożyczalnia filmów ternetu szerokopa- wprost z pilota telewizyjnego), multiroom (możliwość od- smowego na terenie miasta Krosna i innych gmin, w tym bioru telewizji na kolejnym telewizorze bez kupowania gmin Zarszyn i Besko w powiecie sanockim. Naszej fir- dodatkowego abonamentu), nagrywanie, zatrzymywanie mie zaufało nie tylko szerokie grono klientów indywidual- TV, obraz w obrazie, Internet w TV. nych, lecz także wiele firm, instytucji oraz inni operatorzy Wszystkie trzy wyżej wymienione usługi dostępne są telekomunikacyjni. Poprzez liczne inwestycje firma stara w różnych pakietach dostosowanych do potrzeb Klienta. się obejmować swoim zasięgiem coraz szerszy obszar tej części województwa podkarpackiego. Dlatego też od kil- Jak zamówić usługę w Pana firmie? ku lat dokłada starań, aby również mieszkańcy gminy Być może po przeczytaniu tego wywiadu Czytelnicy Zarszyn mogli korzystać z najnowocześniejszych rozwią- będą mieli jakieś wątpliwości, pytania lub od razu zechcą zań technologicznych w zakresie telekomunikacji. zdecydować się na zamówienie przyłącza (należy podać Dzięki realizowanej obecnie inwestycji mieszkańcy będą nam numer działki i adres, aby potwierdzić możliwości mogli korzystać z usług dostępu do Internetu szerokopasmo- przyłączenia). Jeśli tak, to firma COMP-SERWIS zapra- wego o wysokich przepustowościach, telewizji, telefonu. sza od poniedziałku do piątku w godz. 9-17 do Biura Ob- W związku z ciągłym rozwojem ogólnoświatowej sługi Klienta mieszczącego się w Krośnie, przy ul. Boha- sieci Internet oraz sprostaniu coraz wyższym wymaganiom terów Westerplatte 2 (budynek małej stacji PKP, obok ho- stawianym przez odbiorców, firma stosuje nowoczesne telu Krosno – Nafta), lub do kontaktu telefonicznego pod i niezawodne technologie światłowodowe i radiowe, co jed- nr 13-30-73-00 lub 608-649-147, a także mailowo na ad- nocześnie umożliwia świadczenie usług na najwyższym res: [email protected] poziomie. Pozwala to Klientom korzystać z nowych roz- Dziękuję za udzielenie wywiadu D.D.

G³os Zarszyna 29 REGULAMIN KONKURSU „MÓJ PIĘKNY OGRÓD” I. Organizator: Gmina Zarszyn II. Cel konkursu: 1. Budzenie wrażliwości na piękno otaczającego świata, jak i świadomości w zakresie wspólnego działania na rzecz Gminy Zarszyn. 2. Aktywizacja mieszkańców w tworzeniu nowego wizerunku wsi oraz po- większanie walorów krajobrazowych i estetycznych otoczenia. 3. Troska o ochronę środowiska, ład i porządek. 4. Promocja pomysłowości oraz nowatorskich rozwiązań dekoracyjnych ma- jących wpływ na podniesienie wyglądu i estetyki gminy. 5. Wyłonienie i nagrodzenie najpiękniejszych ogrodów z terenu Gminy Zarszyn. III. Przedmiot konkursu: Konkurs organizowany jest w kategorii: naj- ładniejszy ogród. IV. Uczestnicy konkursu: 1. Uczestnikami konkursu mogą być właściciele budynków jednorodzinnych, wielorodzinnych. 2. Przedmiotem oceny są ogrody położone w granicach administracyjnych Gminy Zarszyn. 3. W konkursie nie mogą brać udziału organizatorzy konkursu, członkowie komisji, pracownicy Urzędu Gminy i ich rodziny. Udziału w konkursie nie mogą brać szkoły i przedsiębiorstwa. 4. Uczestnik konkursu deklaruje, że wyraża zgodę na wszystkie postanowienia regulaminu i oświadcza, że ponosi odpowiedzialność za wszystkie oświadczenia zawarte w powyższym regulaminie. 5. Uczestnik wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych przez organizatora na potrzeby konkursu, w tym: - zgodę na publikację imienia i nazwiska oraz miejscowości zamieszkania, - zgodę na publikację zdjęći filmów ogrodu uczestnika i przekazanie nieodpłatnie praw autorskich do nich na rzecz organizatora konkursu. V. Zgłoszenia: Zgłoszenia do udziału w konkursie może dokonać każdy – osobiście. Zgłoszenia mogą być składane w czasie trwania konkursu przez: właściciela obiektu bądź współwłaściciela. 1. Warunkiem udziału w konkursie jest zgłoszenie deklaracji opracowanej wg wzoru stanowiącego załącznik do niniejszego regulaminu. 2. Informacje dot. konkursu oraz deklarację można pobrać ze strony internetowej www.zarszyn.pl lub w Refe- racie Kultury, Sportu i Promocji Gminy, pok. nr 10, tel. 13 46 71 001 (wew. 35, 41). 3. Zgłoszenia należy składać w kopercie z napisem „Konkurs na najpiękniejszy ogród w Gminie Zarszyn w roku 2019" w Urzędzie Gminy Zarszyn, ul. Bieszczadzka 74, pok.19 (Sekretariat). VI. Komisja konkursowa 1. Komisja konkursowa powołana zostanie przez Wójta Gminy Zarszyn. 2. Skład komisji konkursowej stanowią 3 osoby, która ze swojego składu wybiera przewodniczącego. 3. Komisja konkursowa w uzgodnionym z właścicielem obiektu terminie, dokona wizytacji zgłoszonego do udziału w konkursie obiektu. 4. Członkowie komisji przyznają punkty w skali 0-5 za poszczególne elementy oceniane w kategorii: - różnorodność gatunkowa roślinności, - pomysłowość, - stan techniczny, - estetyka otoczenia. 5. Komisja konkursowa decyduje w drodze głosowania w sprawach nieuregulowanych zapisami niniejszego regulaminu. 6. Prace komisji kończy sporządzenie protokołu końcowego z całości prac. VII. Kryteria oceny Zwycięża ogród, który otrzyma najwyższą łączną liczbę punktów (łączna suma punktów wszystkich członków komisji). VIII. Nagrody 1. Dla zwycięzców w konkursie przewidziane są 3 nagrody rzeczowe, które zostaną wręczone przez Wójta Gminy Zarszyn podczas uroczystego podsumowania Konkursu. Pozostałym uczestnikom wręczone zostaną dyplo- my uczestnictwa w Konkursie. 2. Kolejność miejsc będzie wynikała z punktacji Komisji konkursowej. 3. Decyzje komisji są ostateczne. 4. Idea konkursu oraz rozstrzygnięcie wyników popularyzowane będą na łamach lokalnej prasy, na stronie internetowej urzędu oraz na Facebooku.

30 G³os Zarszyna IX. Terminy 1. Termin przyjmowania zgłoszeń do konkursu: do 30 kwietnia 2019 r. 2. Wizja obiektów w terenie od maja do sierpnia 2019 r. 3. Termin rozstrzygnięcia konkursu odbędzie się 1 września 2019 r. podczas Gminnych Dożynek.

KARTA ZGŁOSZENIA DO KONKURSU ,,MÓJ PIĘKNY OGRÓD” Imię i nazwisko właściciela ogrodu: Adres do korespondencji: Nr telefonu: Adres ogrodu zgłaszanego do konkursu: Adres e-mail: Oświadczam, że jestem mieszkańcem Gminy Zarszyn oraz jestem właścicielem/ współwłaścicielem posesji, na której znajduje się zgłaszany ogród. Wyrażam zgodę na sfotografowanie i upublicznienie w materiałach promocyjno –marketingowych i lokalnych mediach, związanych z konkursem i promocją Gminy Zarszyn zdjęć zgłoszonego do Konkursu ogrodu. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Organizatora konkursu, w celach promocyjno- marketingowych związanych z Konkursem zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 r. (tekst jednolity Dz. U. 2018, poz. 1000 z późn. zm.).

...... …...... miejscowość, data czytelny podpis Kartę zgłoszenia należy złożyć w Urzędzie Gminy Zarszyn - sekretariat do dnia 30.04.2019 r. (włącznie). ZĘBY TO TEŻ NASZE CIAŁO W gąszczu informacji medycznych dostępnych zarów- nych wiele lat temu dotąd nie wykazujących niepokoją- no w mediach ogólnodostępnych, jak i specjalistycznych cych objawów; niełatwo jest trafić na prawdziwie nowatorskie a zarazem -nie poddające się rutynowemu leczeniu periodontycz- przydatne dla wszystkich (a nie tylko dla osób zawodowo nemu zmiany prowadzące do ekstrakcji zębów; zajmujących się medycyną) informacje takie, którymi -silne zaczerwienienie błony śluzowej kontaktującej się można i warto podzielić się w oczekiwaniu na pożyteczne z protezą, dotąd nie stwarzającej żadnych problemów; ich wykorzystanie w codziennym życiu. Tym ciekawszy- -znacznie nasilony dyskomfort użytkowania protez ru- mi okazały się obserwacje stomatologiczne przedstawio- chomych (ugniatanie, obcieranie, utrata przyczepności); ne w jednym z ostatnich numerów „Gazety Lekarskiej”, -aftowe zapalenia błony śluzowej jamy ustnej i języka; które wydają się wartościowym ostrzeżeniem -zapalenie języka; w walce z rozprzestrzeniającą się plagą cho- -powiększenie i bolesność grudek rób nowotworowych zbierających swoje chłonnych na języku. okrutne żniwo. Wspomniane obserwację dotyczą zjawisk Opisane zmiany w obserwacji stoma- pospolitych i łatwo dostrzegalnych i, choć nie tologicznej kojarzyły się z późniejszym są oparte na licznych analizach, wzbudzają rozpoznaniem u pacjentów nowotworów zainteresowanie i wydają się być prostym zlokalizowanych praktycznie w całym sposobem na zwiększenie naszej czujności organizmie (były to nowotwory krtani, wobec możliwych zwiastunów tych ciężkich tarczycy, płuca, trzustki, pęcherza, pro- chorób – by skuteczniej z nimi walczyć staty, sutka) a więc nie mogą one być i w porę tę walkę podejmować. uznane za specyficzne, niemniej jako Otóż, niepokojącymi w kontekście moż- zwiastun wczesnego immunologicznego liwości rozwoju w nieodległej przyszłości chorób nowo- przestrojenia się organizmu charakterystycznego dla cho- tworowych, o których poniżej, objawami załamania się rób nowotworowych, mogą wzbudzać niepokój i zachę- miejscowej odporności mogą być następujące objawy: cać do pogłębionej diagnostyki. -nasilone krwawienie z dziąseł; Wydaje się zatem jak najbardziej zasadne regularne, -nasilone krwawienie i ból w trakcie rutynowych den- fachowe sprawdzanie stanu jamy ustnej i przyzębia u sto- tystycznych zabiegów higienicznych ; matologów, wiedza których na temat powiązań tych ob- -przedłużone lub nieprawidłowe gojenie się po zabie- szarów z pozostałymi układami ludzkiego organizmu sta- gach związanych z naruszeniem ciągłości tkanek (nacię- le wzrasta lokując ich w gronie swego rodzaju lekarzy cie ropnia, usunięcie zęba); pierwszego kontaktu. -nawrót stanów zapalnych wierzchołków zębów leczo- A.K. G³os Zarszyna 31 O WIOSNO, TYŚ ŹRÓDŁEM NATCHNIENIA… NASZA TWÓRCZOŚĆ

100 LAT NIEPODLEGŁOŚCI 100-LECIE Były marsze wspaniałe, przemowy co krok Mamo! Chociaż dziś mi mówisz: Panie I inne uroczystości, I dziękujesz za usługi, ja pamiętam o twej trosce Bo Polska wiek temu, jak mówią annały, I wciąż spłącam swoje długi. Doszła do niepodległości. Przeszłaś w życiu wiele cierpień, Wiek temu tak było. Polacy ster Wiele trosk i prace w znoju, W kraju chwycili, Przeszłaś wojnę i sanację, Lecz swary, prywata, korupcja co krok Trudy komunistycznego pokoju. Wolność tę zaprzepaścili. Kiedy wielkie braki w sklepach, I znowu niewola, Niemiec pluł nam w twarz, Ciężka praca, płaca mała, Przez pięć lat naród mordował, Z każdej strony mimo wszystko Aż Stalin swe wojska spod Moskwy pchnął w przód W dom nasz bieda zaglądała. I niby nas uratował. Dziś, gdy świat inaczej stoi, Ta wolność się czkawką odbijała nam Gdy jest wszystko, można żyć, Przez całe czterdzieści pięć lat, Ty już żyjesz wspomnieniami, Bo cóż to za wolność, gdy Moskwy się pytasz, Wołasz mamę, chcesz z nią być. Jak teraz masz patrzeć na świat? Dwór wspominasz, gdzie służyłaś, A mediach krzyczeli: Stare śpiewki i wierszyki, Ze Wschodu szła wolność Dziś modlitwy zapomniane I równość jeszcze do tego, I różańca koraliku. Lecz wolność ta była gdyś mówił, co chcą, Urodziłaś się wiek temu – I w szkole się uczył ruskiego. Cały wiek, czyli sto lat, Dodając te lata pod Niemcem i ruskim, Razem z Polską dorastałaś Jak nic nam pół wieku wypada, I w niej też przyszłaś na świat. więc czemu się krzyczy, że sto lat wolności, Ojca ledwie pamiętałaś, gdy pół nam z tego odpada. Tylko matka, siostry trzy, W domu bieda aż piszczała, Zamiast chleba były łzy. Potem szkoła bardzo krótko, Bo pracować było trzeba, *** Aby coś do garnka włożyć - Usta się śmieją, dusza rzewnie płacze Nie dawali za nic chleba. I myśli błądzą gdzieś w dali, W ciężkich czasach żyć Ci przyszło, Bo żyję długo, jednak nic nie znaczę Los nie głaskał nigdy Cię, A grunt pod nogami się pali. Lecz hart ducha, wiara w Boga – W młodości piłka i kąpiel na stawach I nie dałaś biedzie się. Nauki świat przesłoniła, Dziś obchodzisz sto lat życia, Teraz człek myśli już o innych sprawach Choć Cię nie obchodzi świat, I by się żona zmieniła. My jak Matkę Cię kochamy, By dzieci żony uczciwe znalazły Żyj nam jeszcze dużo lat! I wnuki się narodziły, Roman Rysz, Posada Zarszyńska Te wnuki by mi na kolana wlazły I rzekły: „Dziadziuniu nasz miły”. Nie wiem, czy kiedyś me skryte marzenia Się spełnią, czy żyć mi w rozpaczy przyjdzie Lub może to nie ma żadnego znaczenia I Bóg z inną rozprawą wyjdzie. Może się każe stawić przed swym sądem I spyta: „Coś robił w swym życiu?” Odpowiem: „Jam w smrodzie pracował I wiersze pisał w ukryciu”. 32 G³os Zarszyna „ORNITOLOGIA” Jan Belcik (ur. w 1960 r. w Du- kli, mąż pochodzącej z Zarszyna Wandy zd. Pietrzkiewicz. Miesz- Chciałbym ka w Krośnie. Autor kilku zbiorów szpakiem być wśród szpaków Nie łudź się wierszy, publikowanych na łamach kraść czereśnie ciężarnym sadom strach który jest we mnie pism kulturalnych i lokalnych, długoszyim łabędziem dopadnie i Ciebie w almanachach poezji, laureat wie- w łabędzic stadzie zapalają się lampy lu konkursów literackich). i z rybą w dziobie kormoranem żandarmi ulicy wróblem co z kurami ziarno jeszcze tylko zgrzeszyć LEKCJA boćkiem na jednej nodze aż tak bardzo Doskonale pamiętam czaplą i żurawiem po kryjomu gdy sięgając do co się maja ku sobie poczuć na ustach prapoczątków kogutem na płocie ciepło gładkiej słodyczy dzieliłem się na czworo orzełkiem na czapce bo tylko przez zmysły i kukułką w zegarze Przez pączkowanie jesteśmy tylko nie pawiem wymiotnym Rozmnażałem się gdy już więcej nie mogę na dziesiątki nieścisłości mając świeżo w pamięci Spokój cmentarzy... ostatnią lekcję katechety Wszystkie moje marzenia a co ma być jak wróble górnolotne co jeszcze ma im się przydarzyć Podważałem najważniejszą i przyziemne stokrotki z kim mają walczyć z teorii – ewolucję żeby jutro o czym śnić Doskonale pamiętam nie było gorsze niż dzisiaj żadne wyzwania gdy przy piecu siedzę ocenę z niekompetencji żadne upadki i głęboko skrywany bo za oknem żaden ból spazm rozpaczy mróz trzydzieści stopni czy kości jeszcze pamiętają i korale Twojego uśmiechu miłość, nienawiść, zdrady Lekcje hipokryzji nawlekam na cieniutką wszystkie przysięgi wszak do rozpoczynaliśmy dopiero nitkę szczęścia śmierci w następnym roku strzeżonego zazdrośnie i każdy dług gdzie codzienne kłamstewka i każdą wierność kończy grób są jak chiński mur MAJ NAD CERGOWĄ dla barbarzyńców Nad Cergową wisi łasych na perły i szmaragdy Nie wiem kto ją wymyślił meteorologiczny balon naszych złudzeń od stóp do tych dwóch żegluje nim fatamorgana przeszłości i niech ta chwila sprężystych strzeliście trwa choć trochę dłużej Matka rozsadza wiosnę cudów – na sznurkach pomiędzy jabłoniami bo chciałbym jutro pamiętać upublicznionych na dziedzińcu wiatr dokucza że kochałem Cię dzisiaj aresztu śledczego w Sanoku wykrochmalonym prześcieradłom na pokuszenie zahaczała nimi o nasz zachwyt Strumyczek opędzając się od pszczół Dlaczego muszę krzyczeć szczeniacki aż do bólu uchodzi leniwie w stare koryto wtłaczam wrzask w ciszę i nagradzany uśmiechem co była w nas za daleko by dotknąć Ojciec ustawia z synem cyrkularkę jak nadzieja w snach wyciągałem dłonie na jednofazowy silnik nie chcesz usłyszeć i ważyłem słów co milczą zaraz rozpocznie się gra wiór ciężar marzeń na opuszkach palców wiatrołomów u mych warg rozpaczliwie i nieuchronnej konieczności pomiędzy wczorajszym KOCHAM w której czasem spadnie pas a niewypowiedzianym dzisiaj Wojciech Podkulski z zadławionej szajby POZWÓL SIĘ PRZYTULIĆ tak mało różnicy Ale to tylko herezja szczegółów do których już nikt nigdy nie dorobi pasującego klucza

G³os Zarszyna 33

PODWÓRKA Podwórka z dzieciństwa HUMOR przywiązane do chałup i stodół odgrodzone pochyłym płotem *** od dróg i kwietników Spotyka siê dwóch kolegów Co u ciebie s³ychaæ? A, nic stara bida. Z zapachem rozwleczonego siana A co u ciebie? i babiego lata Syn mi siê urodzi³ ¯ona szczêœliwa, co? rozlane w pełni księżyca Nie wiem. Jeszcze jej nie mówi³em!! z cieniami zaułków załamań i rozdrzewień *** Kochaj¹ca ¿ona pyta mê¿a. Świadkowie weselnych marszów Co byœ kochanie zrobi³, gdybym umar³a? i milczących konduktów Nie wiem, pewnie bym oszala³. E, tam! Myœlê, ¿e, o¿eni³byœ siê po raz drugi. Podwórka – Co to, to nie! Drugi raz nie bêdê taki g³upi? place manewrowe *** do Dziś M¹¿ mówi do ¿ony: po Jutro Chcia³bym te wakacje spêdziæ tam, gdzie jeszcze nie by³em. ¯ona odpowiada: Œwietnie! … Co powiesz na kuchniê? DWORZEC W DUKLI Stary dworzec *** przed ostatnim autobusem Mamo, czy mogê pójœæ na dyskotekê? do Barwinka Nie, bo masz jedynkê. Mamo, co ja jestem winna, ¿e mi biust nie urós³? Dochodzi dwudziesta trzecia *** M¹¿ wraca do domu i zastaje ¿onê ze swoim koleg¹ w ³ó¿ku A wiatr szamoce się Bez namys³u chwyta za broñ i strzela do kolegi, patrz¹c na z przedwczorajszym łamem ¿onê… Trybuny Ludu A ¿ona mówi: œwietnie, rób sobie tak dalej i zostaniesz bez kolegów! Trwa stan kolejek i noc wojenna *** Mamo ja nie wyjdê za Stefana, on nie wierzy w piek³o! A po drugiej stronie ulicy Kochanie, jak siê z tob¹ o¿eni, to gor¹co uwierzy. mój jedyny przyjaciel jeż fucząc przechodzi jezdnię *** w niedozwolonym miejscu Jak mog³eœ porzuciæ ¿onê i zostawiæ j¹ sam¹, przemawia ksi¹dz do spowiadaj¹cego? Wprawdzie ORMO czuwa Jak to sam¹? Zostawi³em j¹ z dzieæmi! ale nikt już na nas nie czeka *** Jedyne co mogę zrobić Rozmawiaj¹ ma³¿onkowie. to nie zapomnieć Kupisz mi nowe futro na urodziny? Dlaczego, przecie¿ to stare wygl¹da jeszcze bardzo dobrze. Widzisz sam nazwa³eœ, ¿e jest stare. Jan Belcik *** M¹¿ przychodzi nieoczekiwany do domu I zastaje ¿onê ze znajomym. Ty z tym panem w ³ó¿ku? Jestem zaskoczony. Mylisz siê, odpowiada spokojnie ¿ona. Ty jesteœ zaskoczony? To my jesteœmy bardzo zdziwieni! Wybra³ Ryszard St¹czek

34 G³os Zarszyna 100 LAT LOTNICTWA WOJSKOWEGO W MAŁOPOLSCE (1918-2018) Część 1/6 W tej części przestawiono lotnictwo na ziemiach polskich będących pod zaborami w okresie pierwszej wojny światowej oraz wykorzystanie lotnictwa w walce o niepodległość Ziemie określane Galicją, Ludomerią i Wielkim Księstwem Krakowskim, chociaż pozostające pod zaborem austriackim, cieszyły się pod koniec XIX w. znaczną autonomią. W porównaniu z zaborem rosyjskim i pruskim Polacy w Galicji mieli duże możliwości rozwoju kulturalnego, naukowego, jak też uczestnictwa w życiu gospodarczym oraz społeczno-politycznym. Zarówno Uniwersytet Jagielloński, jak i powstała w 1872 roku Aka- demia Umiejętności w Krakowie oraz Politechnika Lwowska kształciły absolwentów, nieustępujących poziomem inżynierskim innym uczelniom technicznym w Europie.

Krakowskie lotnictwo swoją działalność rozpoczęło bliki Francuskiej powołujący we Francji na czas wojny auto- w 1892 roku, kiedy to nad wsią Rakowice niedaleko Kra- nomiczną Armię Polską. Ubiór lotników Armii Polskiej we kowa pojawiła się grupa wojskowych balonów należących Francji 1918 – 1920 przedstawiony na okładce rys. 1. do Fortecznego Oddziału Balonowego przy 2. Morawsko – Lotnictwo Armii Polskiej we Francji w 1919 roku li- Galicyjskim Regimencie Artylerii Fortecznej prowadząca czyło: 88 pilotów i uczniów-pilotów, 3 obserwatorów, ćwiczenia nad terenami należącego do ówczesnego 1. Gali- 2 oficerów technicznych oraz 100 mechaników i uczniów- cyjskiego Pułku Ułanów gen. Rudolfa von Brudermanna. mechaników. Władze francuskie oddały do dyspozycji ge- Za początki lotniska w Krakowie można przyjąć okres, nerała Hallera 7 kompletnych eskadr. Były to 39. i 59. Eska- kiedy to po raz pierwszy na błoniach rakowickich ukazał się dry „Breguetów A2”, 66. Eskadra „Breguetów B2” (bom- samolot wojska austriackiego „Etrich o Taube”. To tutaj po- bardowania dziennego). Samolot Breguet – okładka rys. 2 wstało pole wzlotów, namioty, drewniane hangary. Lotnictwo autor W. Sankowski, 580., 581., i 582. Eskadry „Salmso- wojskowe zaczęło się pojawiać w Krakowie od 1912 roku. nów”, 162. Myśliwska Eskadra „Spadów”, park lotniczy Gdy w 1914 roku rozpoczęła się pierwsza wojna świa- i szkoły pilotów. Stan eskadr wynosił 12-15 samolotów lub towa na terenie lotniska w Rakowicach bazowały: 8. Kom- 8-10 samolotów oraz kilka samolotów zapasowych2 . pania Lotnicza i 10. Zapasowa Kompania Lotnicza. Transport z Francji do Polski odbył się w dwóch gru- W trakcie wojny zmobilizowano 7. Kompanie Lotniczą. pach. Pierwszy w maju 1919 roku. Przybycie do Polski Na lotnisku w Rakowicach pojawiły się także cofające się tak znacznych, jak na tamte czasy, jednostek lotniczych z frontu: przemyska 8. i lwowska 14. Kompanie Lotnicze. wraz z wyposażeniem w znacznej mierze złagodziło braki Na tym lotnisku rozmieszczono także nowo sformowane w polskim lotnictwie. 1. i 15. Kompanie Lotnicze. Historia polskiego lotnictwa w niepodległej Polsce W 1917 roku w Mińsku rozpoczęło się formowanie rozpoczyna się w 1918 roku w czasie pierwszej wojny świa- pierwszego korpusu gen. Dowbora-Muśnickiego. Stan oso- towej. Można jednak przyjąć, że proces powstawania lot- bowy stanowili głównie Polacy z ówczesnego frontu za- nictwa rozpoczął się jeszcze przed odzyskaniem przez chodniego i północnego. Ze składu armii rosyjskiej nastą- Polskę niepodległości. Polacy, którzy tam służyli, po od- piło wydzielenie Polaków w celu utworzenia II Korpusu zyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku stano- Polskiego. Uzyskano także pozwolenie na formowanie wili trzon powstałego w tym czasie lotnictwa polskiego. eskadry lotniczej i spolonizowanie 14. Rosyjskiego Od- Sprzęt, który używano w budujących się dopiero polskich działu Lotniczego. Także w Odessie Polacy dążyli do utwo- formacjach lotniczych, pochodził z arsenału państw, rzenia odrębnych formacji polskich. Na wieść o samorzut- w których formacja ta powstawała. Były to zdobycze nie tworzącej się jednostce lotniczej – Polskiego Oddziału z terenów wyzwolonych m.in. na lotniskach: w Krakowie, Awiacyjnego z Odessy i frontu rumuńskiego przybył per- Warszawie, Lwowie i Poznaniu - Ławicy oraz zakupów sonel latający, gromadzono sprzęt i zapasy. realizowanych poza granicami. W tym okresie Eskadra Lotnicza 4. Dywizji Strzel- W Małopolsce lotnicze tradycje obejmowały Kraków, ców generała Żeligowskiego przechodziła różne koleje losu. a ich rozwój zapoczątkowany został w okresie pierwszej Po nawiązaniu łączności z armią generała Iwaszkiewicza wojny światowej. W tym to czasie w Krakowie stacjono- pod Lwowem udała się z dywizją pod Stanisławów by wały jednostki lotnicze Cesarstwa Austro-Węgier. Ubiór wziąć udział w walkach z Ukraińcami. Eskadra ta reali- lotników na terenach Kongresówki i Małopolski 1918 – zując działania bojowe uniknęła rozbrojenia i stała się je- 1920 okładka rys. 3. dyna polską formacją na Wschodzie, która przybyła do Jeszcze przed zakończeniem wojny, tj.: 31 paździer- Polski z licznym i doborowym personelem1 . nika 1918 roku wojsko austriackie oddało władzę w ręce We Francji już na początku pierwszej wojny świato- Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Tego dnia w południe wy- wej powstawały polskie oddziały wojskowe. Formacje znaczona Komisja przybyła na lotnisko i zażądała od do- ochotnicze były początkowo wcielane do pułków francuskich. wódcy natychmiastowego przekazania władzy. Kapitan W czerwcu 1917 roku ukazał się Dekret Prezydenta Repu- pilot Roman Florer bez żadnej dyskusji napisał pismo, G³os Zarszyna 35 w którym oddał się do dyspozycji pułkownika Roi oraz się to jednak bez kłopotów spowodowanych działaniami: przekazał dowodzenie porucznikowi Dzikowskiemu, zo- Ukraińców, Rusinów i Austriaków. Tylko zdecydowane bowiązał się także do przekazania w nieuszkodzonym sta- działania Polaków doprowadziło do sytuacji, że 5 listopa- nie, obiekty lotniskowe, wyposażenie i cały sprzęt. W nocy da nastąpił względny spokój, a dzień ten przeszedł do hi- z 31 października na 1 listopada ukazał się rozkaz podpi- storii bojowych działań polskiego lotnictwa. W tym dniu sany przez brygadiera Bolesława Roję, nakazujący naj- pierwsza załoga: porucznik pilot Stefan Bastyr i porucz- starszym stopniem oficerom narodowości polskiej obej- nik obserwator Janusz de Beaurain, dokonała z polskiego mować dowodzenie w swoich jednostkach, aby zapewnić lotniska pierwszego lotu bojowego na samolocie z czer- bezpieczeństwo i dyscyplinę. Na podstawie tego rozkazu wono-białym pasem6 . kapitan Florer ponownie objął dowodzenie w Rakowicach. Na lotnisku Hureczko pod Przemyślem stacjonowała O istniejącej sytuacji zameldował telefonicznie oficerowi 17. Austriacka Zapasowa Eskadra. Zdemoralizowani żoł- Komendy Wojskowej Krakowa i poprosił o przysłanie nierze opanowali twierdzę w Przemyślu rabując składy pomocy w celu opanowania sytuacji. Na jego polecenie i koszary. Kilku Polaków „zaciągnęło” wartę na lotnisku, sierżant Jucha uszkodził aparaty zapłonowe w silnikach otaczając ochroną składy. W nocy z 2 na 3 listopada na- samolotów, uniemożliwiając w ten sposób odlot austriac- stąpił atak Ukraińców, którzy uszkodzili dwa samoloty. kim lotnikom. Wkrótce na lotnisko przybył silny patrol W tym czasie przygotowano 10 samolotów do wylotu, które wojskowy, który rozbroił austriackich lotników i zorgani- wyleciały z lotniska Hureczko. Sześć z nich dotarło do zował posterunki obronne. Krakowa, dwie załogi zginęły w katastrofie, dwie wylą- Tym samym Rakowice stały się pierwszym polskim dowały koło Bochni z lekko uszkodzonymi silnikami. lotniskiem wojskowym, choć na froncie zachodnim trwa- W dniu 5 listopada na lotnisku w Lublinie podporucz- ła jeszcze wojna i nie istniało państwo polskie3 . nik Ryl po ustnej utarczce przejął zabudowania i sprzęt. Datę 31 października 1918 roku przyjmuje się za Ogłosił też werbunek, w wyniku którego zgłosili się: Le- datę powstania Polskiego Lotnictwa Wojskowego. gioniści, Dowborczycy, szeregowi Polacy z armii rosyj- Od Austriaków Polacy przejęli lotnisko na Rakowi- skiej i austriackiej. Pod koniec listopada 1918 roku przy- cach pod Krakowem wraz ze sprzętem lotniczym, około był do Lublina, wyznaczony przez kapitana Florera (ów- 50 samolotów (głównie szkolnych) z zapasami paliwa, czesnego dowódcę „Okręgu Lotniczego Galicja”) porucz- smarów i częściami zamiennymi oraz dobrze wyposażone nik Słowik mianowany na komendanta „Oddziału Lotni- warsztaty. Nie odbyło się to jednak bez kłopotów, które czego w Lublinie”. spowodowali austriaccy żołnierze, którzy rzucili się na Na początku listopada dotarły do Warszawy informa- magazyny, a piloci chcieli uciec na samolotach do Austrii. cje o rozbrojeniu Austriaków w Krakowie, Lublinie i Dę- Na Rakowicach w Krakowie z rozkazu kapitana Flo- blinie oraz informacje o walkach we Lwowie. Niedługo rera utworzono pierwszą eskadrę na ziemiach polskich, dotarły także doniesienia o zamiarach Niemców przenie- która z 50 samolotów do natychmiastowego użycia mogła sienia sprzętu z Warszawy, zgromadzonego na Mokoto- wykorzystać 124 . wie do Poznania. 10 listopada udała się do Niemców na Komendantem lotniska w Krakowie został kapitan pi- lotnisko delegacja z żądaniem natychmiastowego rozbro- lot Roman Florer. Jednostka przyjęła nazwę „Eskadrylli jenia oraz przekazania zabudowań i sprzętu polskim od- Lotniczej”. W pierwszych rozkazach spotyka się również działom lotniczym. Po trudnych rozmowach celowo prze- terminy „Stacja Lotnicza” i „Oddział Lotniczy”. Wkrótce ciąganych przez Niemców i „popsuciu” raczej celowym z frontu zaczęli przybywać nowi oficerowie i żołnierze, uszkodzeniem przez nich cenniejszego sprzętu lotniczego, a odgłosy walk lwowskich pobudziły ich czujność, dlate- 15 listopada oddziały niemieckie opuściły lotnisko. 20 li- go unieruchomione chwilowo samoloty szybko doprowa- stopada 1918 roku pierwszy polski samolot wojskowy dzono do pełnej sprawności. W niedługim czasie Rakowi- wzniósł się z lotniska Mokotowskiego i triumfalnie doko- ce stały się główną bazą lotniczą w odsieczy Lwowa5 . nał lotu nad Warszawą. Pierwszy lot bojowy w kraju przeprowadzono w dniu Po rozbrojeniu Niemców w Warszawie 11 listopada 05.11.1918 roku. Załoga: pilot Stefan Bastyr i obserwator 1918 roku w Wielkopolsce zaczęły się gorączkowe przygo- Janusz de Beaurain (startując z Lewandówki we Lwowie, towania do walki. Polacy zapobiegli zrealizowaniu posta- do pierwszego w historii polskiego lotnictwa – lotu bojowe- nowień rady żołnierskiej pozostającej pod wpływem niego) zaatakowała wojska Zachodnioukraińskiej Republiki mieckich oficerów przewiezienia materiałów i sprzętu lot- Ludowej. Zapewniano także drogą lotniczą łączność oblę- niczego do Frankfurtu n/M. Ubiór lotników na terenach żonego miasta z Naczelnym Wodzem i Krakowem. Wielkopolski 1918 – 1920 przedstawiony na okładce rys 4. Zajęcie lotniska we Lwowie poprzedzone było tajnym Gdy pod koniec grudnia pododdziały powstańcze opa- zebraniem w połowie października, na którym postano- nowały całą Wielkopolskę lotnisko w Ławicy wraz z roz- wiono oczekiwać na najbardziej sprzyjający moment. Po- lokowaną tam częścią baonu saperów pozostawało jesz- rucznicy: Bastyr, Mokrzycki i Roland z końcem paździer- cze w rękach Niemców. nika przygotowali i omówili dokładny plan z kapitanem 6 stycznia 1919 roku po półgodzinnym szturmie lotni- Kudelskim. Gdy 30 października nastąpiło załamanie wojsko Ławica w Poznaniu zostało zdobyte przez Polaków. skowo-politycznej sytuacji Austrii porucznicy: de Beau- Straty po stronie powstańców to jeden zabity i kilku ran- rain i Bastyr uznali ten termin za odpowiedni do zbrojne- nych, po stronie niemieckiej dwóch zabitych i kilkunastu go wystąpienia i zajęcia lotniska we Lwowie. Nie odbyło rannych. Niemieccy lotnicy jednak na drugi dzień nadle-

36 G³os Zarszyna cieli z Frankfurtu bombardując lotnisko Ławicę. Polska intensywne działanie wspierając walczące wojska pono- zapowiedź bezwzględnego odwetu zmusiła Niemców do sząc znaczne straty. zaniechania dalszych bombardowań. W 1919 roku do Polski przybyła armia generała Hal- 12 lutego 1919 roku podporucznik pilot Wiktor Pniew- lera. Dysponowała ona świetnie wyekwipowanymi sied- ski przystąpił do formowania 1. Wielkopolskiej Eskadry mioma eskadrami francuskimi, szkołą pilotów i parkiem Lotniczej, której etat przewidywał 10-12 osób personelu lotniczym. Jednak ze względów politycznych doskonale latającego, w tym: 6 pilotów, 4 obserwatorów i 2 strzel- wyposażone eskadry z francuskim personelem i dowódz- ców płatowcowych oraz 9 samolotów. 14 marca eskadra twem prawie nie zostały użyte do działań wojennych. została skierowana na front w rejonie Przemyśla, gdzie to- Stan osobowy polskiego lotnictwa w dniu 1 marca 1919 czyły się walki Polsko – Ukraińskie7 . Druga Eskadra Wiel- roku wynosił10 : kopolska po dwóch miesiącach od rozpoczęcia formowania - pilotów (oficerów i szeregowych) – 70, wśród pilo- została skierowana na Front Wielkopolski w rejon Nowego tów było kilku asów podniebnych zmagań i kilku pilotów, Miasta nad Wartą. W czerwcu 1919 roku została przebazo- którzy byli dowódcami jednostek lotniczych, wana na Front Północny w okolice Kruszwicy. Miesiąc - obserwatorów (lotniczych i balonowych) – 40, później na Białoruś w okolice Mołodeczna8 . - mechaników – 188, Trzecia Wielkopolska Eskadra Lotnicza początkiem - pracowników cywilnych specjalistów (w Warszawie) czerwca 1919 roku, po trzech miesiącach od formowania, – 142. została wysłana na Front Północny w okolice Jarocina, Podjęto także działania mające na celu od czerwca 1919 a pod koniec czerwca na Ukrainę. W maju 1919 roku roz- roku uruchomienie trzech szkół lotniczych: w Krakowie, poczęto formowanie czwartej Wielkopolskiej Eskadry Lot- Warszawie i Poznaniu. niczej, która stanowiła rezerwę Naczelnego Dowództwa W grudniu 1918 roku w skład Lwowskiej Grupy Lot- i od lutego 1920 roku stacjonowała na Ławicy w Poznaniu. niczej wchodziły: druga i trzecia Eskadra Bojowa, która Pomorze przypadło Polsce dopiero po ratyfikacji Trak- przybyła z Krakowa na odsiecz Lwowa. Działania pilo- tatu Wersalskiego i Umowy Berlińskiej. Dla Wojska Pol- tów polegały głównie na rozpoznaniu i ustaleniu położe- skiego na lotniskach Niemcy pozostawili tylko zabudo- nia wojsk ukraińskich i własnych. Samolot Hannover CL. wania bez sprzętu. Sprzęt wcześniej został wywieziony. II odbudowany w Centralnych Warsztatach Lotniczych, Kolejne lotniska w Bydgoszczy i Grudziądzu zostały wy- należał do 6. Eskadry operującej w kwietniu 1919 roku zwolone w styczniu 1919 roku. 10 lutego 1920 roku na na froncie ukraińskim okładka rys. 6. lotnisku wodno-lądowym w Pucku generał Haller dokonał W styczniu 1919 roku, gdy wojska polskie walczyły aktu uroczystego zaślubienia Polski z morzem. Wodnosa- na przedpolach Lwowa z wojskami Zachodnioukraińskiej molot pływakowy Lublin R-VIIIbis z Morskiego Dywizjo- Republiki Ludowej, oddziałami Ukrainy o Łuck oraz nu Lotniczego z Pucka – okładka rys. 5 z wojskami czeskimi o Śląsk Cieszyński – rozpoznanie Naczelne władze lotnicze w okresie wojny 1918-1920 i wsparcie lotnicze były bardzo istotne. Działania lotnic- roku ze względu na poważną i groźną sytuację polityczno- twa były szczególnie intensywne w trakcie natarcia wojsk militarną wśród zaborców, jak i na wyzwalanych ziemiach ukraińskich. Tylko w lutym eskadra zrzuciła ponad 1000 polskich podjęły działania mające na celu zwiększenia siły kilogramów bomb11 . Do października 1919 roku piloci zbrojnej w skład, której wchodziło także lotnictwo. Na po- eskadry wykonali 197 lotów w czasie 225 godzin. czątku listopada 1918 roku wraz z utworzeniem Minister- W listopadzie 1919 roku eskadra została przejęta przez stwa Spraw Wojskowych swą działalność rozpoczęła „Sek- lotników amerykańskich chcących walczyć w szeregach cja Żeglugi Napowietrznej Departamentu Technicznego Mi- polskiego lotnictwa w wojnie z Rosją. Amerykanie udział nisterstwa Spraw Wojskowych” „Sekcja …” podjęła dzia- w polskiej armii traktowali jako dług honorowy. Ani jeden łania mające na celu uregulowanie organizacji na lotniskach z lotników amerykańskich nie posiadał polskich przodków. w Warszawie i Krakowie. Taka organizacja przetrwała trzy Wszyscy jednak służyli z dużym bohaterstwem, oddaniem miesiące. Już w marcu 1919 roku powstała nowa organiza- i zapałem. Pomysłodawcą utworzenia jednostki był kapi- cja wojsk lotniczych, która składała się z9 : tan pilot Merian C. Cooper. Dowódcą major pilot Cedric - Inspektoratu Wojsk Lotniczych podległego Ministro- E. Faunt-le-Roy. Zgodnie z podpisanym kontraktem Ame- wi Spraw Wojskowych, rykanie mieli uczestniczyć w wojnie z bolszewikami, jako - Szefostwa Lotnictwa przy Naczelnym Dowództwie WP, członkowie Wojsk Lotniczych Rzeczypospolitej Polskiej. - Sekcji Żeglugi Napowietrznej. Pierwsi ochotnicy amerykańscy: major Cedric Faunt- W celu dowodzenia lotnictwem na froncie stworzono le-Roy, kapitan Merian Cooper, kapitan E.J. Corsi, po- przy Naczelnym Dowództwie stanowisko Szefa Lotnic- rucznik George Crawford, porucznik Kenneth C. Shrews- twa, któremu podlegały wszystkie jednostki walczące. bury, porucznik Carl Clark, porucznik H.C. Rorison, po- Powstała struktura nie należała do efektywnych, ponie- rucznik E.L. Noble - okładka rys. 7. waż trzy struktury lotnicze wzajemnie sobie nie podlegały. Na początku ośmiu młodych amerykańskich pilotów - W kwietniu 1919 roku w operacji wileńskiej podjęto weteranów amerykańskich Sił Powietrznych, do których działania przeciwko Rosji sowieckiej. Osiągnięte powo- później dołączyło jeszcze kilku innych pilotów utworzyło dzenie pozwoliło na kontynuowanie działań na frontach: Eskadrę im. Tadeusza Kościuszki na cześć amerykańsko - Łotewsko-Białoruskim oraz Galicyjsko-Wołyńskim. polskiego bohatera. Amerykanie występowali w polskich W walkach w tym okresie lotnictwo polskie prowadziło mundurach. Odznakę eskadry stanowiły kosa i czapka kra-

G³os Zarszyna 37 kuska na tle biało - czerwonych pasów i trzynastu gwiazd. kowo podjęły produkcję licencyjną, aby następnie po 1926 W tym okresie eskadra otrzymała samoloty Balilla. Przy roku rozpocząć wytwarzanie pierwszych samolotów korzy- ich pomocy piloci eskadry walczyli z armią Budionnego. stając z własnych biur konstrukcyjnych. Do produkcji we- Samolot Ansaldo A-1 Balilla z 7. Eskadry Myśliw- szły samoloty Bartel BM-4 i BM-5, Lublin R-VIII oraz skie,j w której walczyli Amerykanie, a która odegrała klu- PWS-10. Rozpoczęto seryjną produkcję samolotów RWD czową rolę w bitwie przeciwko konnicy Budionnego – i PZL. W okresie międzywojennym polski przemysł lotni- okładka rys. 8. czy wyprodukował około 4000 samolotów. Do najliczniej Na wiosnę 1920 roku całe ówczesne lotnictwo w ilo- produkowanego samolotu należy zaliczyć RWD-8. ści 20 eskadr rozpoczęło działania wojenne. W okresie od Bartel BM-4 był pierwszym samolotem polskiej kon- kwietnia do października lotnictwo mimo ponoszonych strukcji, który wszedł do seryjnej produkcji i na wyposa- znacznych strat wspierało walczące wojska. W wojnie 1919 żenie polskiego lotnictwa wojskowego – okładka rys. 9. – 1920 polskie lotnictwo wykonało ponad 5 000 lotów Poddając ocenie dorobek polskich konstruktorów bojowych w czasie 10 000 godzin. W tym okresie zginęło i menadżerów oraz dowódców na rzecz lotnictwa w okre- 154 lotników, w tym 3 Amerykanów z Eskadry Kościusz- sie po pierwszej wojnie światowej należy stwierdzić, że kowskiej: Kelly, Graves, McCallum. przechodził różne koleje losu. Charakterystyczną cechą lot- Gdy Naczelny Wódz ruszył z ofensywą znad Wieprza nictwa polskiego było to, że powstało jednocześnie z kształ- gotowych do działania było 13 eskadr. Genialna koncepcja tującym się państwem. W ostatecznym rozrachunku do Naczelnego Wodza doprowadza do zwycięstwa i rozejmu wybuchu drugiej wojny światowej zabrakło czasu na pełną w dniu 18 października 1920 roku, 23 października zostały realizację ambitnych planów. Taka sytuacja występowała wycofane z frontu wszystkie eskadry myśliwskie. 19 paź- mimo różnych przedsięwzięć modernizacyjnych władz dziernika 1919 roku Naczelny Wódz Marszałek Józef Pił- cywilnych i wojskowych. Wraz z importem samolotów sudski poinformował o zakończeniu działań wojennych postanowiono rozwijać własną produkcję sprzętu lotnicze- i przystąpieniu do odbudowy państwa. Czasy pokojowe nio- go. Główne kierunki rozwoju lotnictwa realizowane były sły ze sobą nowe wyzwania i zagrożenia, także dla najmłod- w zakresie, na jaki pozwalała kondycja odradzającej się szej broni, jaką było wtedy lotnictwo. Wszystkie działania polskiej gospodarki. nakierowane były na codzienne przezwyciężanie trudności W okresie tym nastąpiło dalsze zwiększenie lotnictwa na poszczególnych odcinkach pracy poczynając od dowód- wojskowego, racjonalizacja szkolnictwa i znaczące opar- ców, a na żołnierzach i robotnikach kończąc. cie zakupów samolotów na własnym przemyśle lotniczym. Za datę powstania 2. Pułku Lotniczego stacjonujące- Nastąpiła także poprawa w budownictwie infrastruktury go w Krakowie należy przyjąć 11 sierpnia 1921 roku. lotniczej: zbudowano hangary, warsztaty, budynki dla za- W skład pułku wszedł II Dywizjon Wywiadowczy, pod kwaterowania wojska, itp. dowództwem podpułkownika pilota Jana Sendorka. Dy- W kolejnych wydaniach „Głosu Zarszyna” przedsta- wizjon ten tworzyły: 6. Eskadra Wywiadowcza dowodzo- wione zostaną następne obszary tematyczne obejmujące na przez kapitana pilota W. Kalkusa oraz 14. Eskadra Wy- „100 lat lotnictwa wojskowego w Małopolsce (1918 wiadowcza, którą dowodził kapitan pilot Bolesław Nar- 2018)”. kowicz, II Lotniczy Dywizjon Zapasowy i Park Lotniczy, Płk dr Jerzy Kuck którym dowodził Władysław Toruń. Krakowski Oddział Stowarzyszenia Seniorów W latach 1924 -1926 utworzono dalsze pułki, czwarty Lotnictwa Wojskowego RP w Toruniu, szósty we Lwowie i jedenasty myśliwski w Li- dzie. Nowo tworzone jednostki napotkały znaczne trudno- ści finansowe, lokalowe i sprzętowe. Pewna poprawa na- stąpiła dopiero w 1931 roku. Lotnictwo w tym okresie uzy- 1 Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa, praca zbiorowa pod redakcją skało możliwości zakwaterowania, szkolenia i dostawy kra- majora dypl. pilota Mariana Romejki, Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika jowego sprzętu lotniczego oraz wyposażenia. W okresie tym Poległych Lotników, nakład Lucjana Złotnickiego, Warszawa 1933, s. 55. 2 Tamże, s. 51 – 55. z 13 nie całkiem wyposażonych eskadr utworzono 6 kom- 3 J. Kuck, Lotnictwo transportowe XX lecie Krakowskiego Oddziału Stowarzy- pletnych pułków lotniczych o znacznej ilości eskadr linio- szenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP. Wyd. drugie Amagraf, Krosno 2015, s. 17-18. wych myśliwskich, bombardujących i towarzyszących. 4 A. Przedpełski, 80 lat Polskiego lotnictwa wojskowego. 1918 – 1998. Zarys 27 maja 1925 roku w wyniku wydania rozkazu, na historii, Warszawa 1998, s 11. podstawie którego krakowskie eskadry lotnicze zostały 5 Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa, praca zbiorowa pod redakcją majora dypl. pilota Mariana Romejki, Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika przemianowane: 6. Eskadra Wywiadowcza stała się 21. Poległych Lotników, nakład Lucjana Złotnickiego, Warszawa 1933, s. 58. Eskadrą Liniową (Lotniczą, Bombową), 14. Eskadrę Wy- 6 Tamże, s. 60. 7 J. Zieliński, Lotnictwo Polskie 1918 – 2008, wyd. WSS-K „SWAT” Warszawa wiadowczą przekształcono na 22. Eskadrę Liniową (Lot- 1983, s. 24. niczą Bombową), 8. Eskadrę Wywiadowczą zmieniono na 8 Tamże, s. 24.

23. Eskadrę Lotniczą (Lotniczą, Bombową). Eskadry 21. 9 Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa, praca zbiorowa pod redakcją majora dypl. pilota Mariana Romejki, Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika i 22. utworzyły I Dywizjon Lotniczy, a 23. Eskadra i sfor- Poległych Lotników, nakład Lucjana Złotnickiego, Warszawa 1933, s. 72. mułowana 24. Eskadra II Dywizjon Lotniczy12 . 10 Tamże, s. 92. 11 J. Zieliński, Lotnictwo Polskie 1918 – 2008. Wyd. WSS-K „SWAT” Warszawa, Doświadczenia wojenne 1918 - 1921 pokazywały, że s. 22. w przypadku nagłego zagrożenia nie można liczyć na zaku- 12 E. Kasprycki, Rakowice – Czyżyny W latach 1921 – 1955 Krakowskie lotnisko py sprzętu lotniczego za granicą. Powstałe zakłady począt- w służbie wojskowej i cywilnej, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2010, s. 55-56. 38 G³os Zarszyna