Potencijali Privrednog Razvoja Timočke Krajine
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
FAKULTET ZA MENADŽMENT ZAJEČAR POTENCIJALI PRIVREDNOG RAZVOJA TIMOČKE KRAJINE POTENCIJALI PRIVREDNOG RAZVOJA OPŠTINE KNJAŽEVAC ZAJEČAR, 2010. FAKULTET ZA MENADŽMENT ZAJEČAR POTENCIJALI PRIVREDNOG RAZVOJA TIMOČKE KRAJINE Rukovodioc studije Prof. dr Mića Jovanović Administrator Dragan Ranđelović POTENCIJALI PRIVREDNOG RAZVOJA OPŠTINE KNJAŽEVAC Odgovorni rukovodioc Prof. dr Nedeljko Magdalinović Saradnici Prof. dr Rodoljub Jovanović, dipl. inž. rud. Mr Nebojša Simeonović, dipl. ecc. Mr Miodrag Petković, dipl. ecc. Zvonko Mitrović, dipl. inž. rud. Života Dačić, dipl. inž. rud. Gabrijela Popović, master menadž. Dekan Prof. dr Nedeljko Magdalinović ZAJEČAR, 2010. 2 S A D R Ž A J: 1. OPŠTI PODACI O OPŠTINI KNJAŽEVAC....................................................... 7 2.2.3. DOSTIGNUTI NIVO DRUŠTVENOG PROIZVODA I NACIONALNOG DOHOTKA ............................................................................. 19 Obradio ..................................................................................................................... 27 3. OBNOVLJIVI PRIRODNI RESURSI ................................................................ 28 3.1. ZEMLJIŠTE .................................................................................................. 28 3.1.1 POLJOPRIVREDNO ZEMLJIŠTE .......................................................... 33 3.1.1.1 STRUKTURA KORIŠĆENJA I TERITORIJALNI RAZMEŠTAJ POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA ................................................................. 33 3.1.1.2 SVOJINSKA I POSEDOVNA STRUKTURA POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA .......................................................................................................... 48 3.1.1.3 PROIZVODNA VREDNOST POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA. 67 3.1.2 ŠUMSKO ZEMLJIŠTE ............................................................................. 68 3.2 VODE ............................................................................................................. 73 3.2.1 KORIŠĆENJE VODNIH RESURSA ZA PROIZVODNJU ELEKTRIČNE ENERGIJE ................................................................................. 75 3.2.2 MINERALNE VODE .................................................................................. 76 4. NEOBNOVLJIVI PRIRODNI RESURSI .......................................................... 79 4.1 METALIČNE MINERALNE SIROVINE ..................................................... 79 4.1.1 LEŽIŠTE POLIMETALIČNE RUDE ALDINAC (ALJIN DO) ............... 80 4.1.2 RUDNO POLJE GRADIŠTE – STARO KORITO ................................. 81 4.1.3 NANOSNA LEŽIŠTA ZLATA ................................................................... 81 4.2 NEMETALIČNE MINERALNE SIROVINE ................................................ 82 4.2.1 CEMENTNE SIROVINE BANJICE ......................................................... 82 4.2.2 UKRASNI KAMEN LOKALITETA ZAGLAVAK ..................................... 83 4.3 UGALJ ............................................................................................................ 84 4.3.1 STARA PLANINA – POJAVE KAMENOG UGLJA (Ćuštica–V. Turla) ............................................................................................................................... 84 4.3.2 VLAŠKO POLJE – LEŽIŠTE KAMENOG UGLJA ............................... 87 4.3.3 BLAGOVESTI – DOBRA SREĆA RUDNIK KAMENOG UGLJA ..... 92 4.3.4 PODVIS – TRESIBABA LEŽIŠTE KAMENOG UGLJA ...................... 97 4.3.5 KNJAŽEVAČKI BASEN LIGNITNO – MRKOG UGLJA .................... 102 4.3.6 POJAVE UGLJA LIJANSKE STAROSTI – STARA PLANINA......... 104 4.4 BITUMINOZNI – ULJNI ŠKRILJCI ........................................................... 104 5. LJUDSKI RESURSI .......................................................................................... 107 5.1 STANOVNIŠTVO OPŠTINE KNJAŽEVAC ............................................ 107 5.2 ZAPOSLENI NA PODRUČJU OPŠTINE KNJAŽEVAC ....................... 109 5.3 NEZAPOSLENI NA PODRUČJU OPŠTINE KNJAŽEVAC ................. 110 6. MATERIJALNI RESURSI OPŠTINE KNJAŽEVAC ..................................... 123 7. ANALIZA POTENCIJALA PRIVREDNOG RAZVOJA KNJAŽEVCA ........ 135 3 U V O D Ekonomska stvarnost Timočke Krajine i svih opština na nje- nom području je veoma zabrinjavajuća. Privreda se nalazi u dubo- koj recesiji. Od nadprosečno razvijenog područja (naročito u peri- odu 1975 – 1995. god.), po većini ekonomskih kriterijuma, posle- dnje dve decenije dospelo je na dno lestvice nerazvijenih u Srbiji. Industrijska proizvodnja je smanjena za 64,4 %, ratarska za 43,5 %, a stočarska za 53,2 %. U odnosu na Srbiju, investicije su smanjene za 85,8 %, zaposlenost za 39 %, nacionalni dohodak za 58,1 %. Timočka Krajina je od industrijskog postala agrarni region. U formiranju društvenog proizvoda, industrija učestvuje sa 29,1 %, a poljoprivreda sa 37,2 %. Na području Timočke Krajine nalaze se raznovrsni prirodni i materijalni resursi, čijim se aktiviranjem može pokrenuti novi ra- zvoj u novim ekonomskim uslovima. Njihova održiva eksploatacija podstakla bi rast industrijske proizvodnje, zaposlenosti i standarda života na ovom području. Studija Potencijali privrednog razvoja opštine Knjaževac predstavlja separat u okviru obimne studije Potencijali razvoja Timočke Krajine. Studijom se, po prvi put, na jednom mestu evidentiraju i kva- ntitativno i kvalitativno iskazuju raspoloživi i, u odgovarajućoj meri, istraženi prirodni resursi, koji u narednom periodu mogu da imaju ključnu ulogu u pokretanju novog ciklusa razvoja opštine. 4 Sadržaj studije temelji se na podacima iz projekata višede- cenijskog istraživanja i valorizacije prirodnih resursa na području opštine. Na kraju pojedinih poglavlja dat je popis korišćenih li- teraturnih izvora, što je od izuzetnog značaja za potpuniji i deta- ljniji uvid u značaj i perspektivnost pojedinih resursa. Sa takvim sadržajem, ona predstavlja naučno-stručno ute- meljen dokument za delovanje lokalnih subjekata i Vlade u pod- sticanju zainteresovanosti potencijalnih investitora za ulaganje ka- pitala na području opštine Knjaževac. Prirodni resursi su brojni i raznovrsni, ali ocenjujući njihovu kvalitativnu i kvantitativnu vrednost, nisu atraktivni niti značajno izdašni. Objektivizirano imaju umerenu snagu, ali i kao takvi pre- dstavljaju osnovni i prioritetni faktor razvoja, s obzirom na to da su u dosadašnjem razvoju značajno doprineli razvoju, iako nisu opti- malno korišćeni i valorizovani. Od posebne vrednosi su obnovljivi prirodni resursi (šume, poljoprivredno zemljište, vode, vetar…) i imaju prednost nad neobnovljivim (ugalj, nemetali…) jer se sa ma- lim investicionim ulaganjima mogu aktivirati. Materijalni resursi su slabija strana razvojnih potencijala, ko- je karakteriše tehničko-tehnološko zaostajanje, što utiče na kon- kurentnu sposobnost proizvodnje. Jaku stranu materijalnih resu- rsa predstavljaju neiskorišćeni i slobodni građevinski objekti i infrastruktura. Ljudski resursi u prvom redu nezaposleni kao rezervna ra- dna snaga, na kraći rok, predstavljaju najznačajniji resurs koji se uz prekvalifikaciju i edukaciju može najbrže aktivirati. Na duži rok, ljudskom resursu stoji velika pretnja zbog nepovoljne starosne strukture i negativnog prirodnog priraštaja. 5 OPŠTI PODACI O OPŠTINI KNJAŽEVAC 6 1. OPŠTI PODACI O OPŠTINI KNJAŽEVAC Opština Knjaževac nalazi se u istočnom delu Srbije, uz gra- nicu sa Republikom Bugarskom, na prostoru koji je geografski i istorijski poznat kao Timočka Krajina. Pretežni deo opštine je brd- sko-planinsko područje u opsegu nadmorskih visina od 190 do 2.169 mnv. Prostor okružuju sa svih strana, osim sa severne, pla- ninski venci Stare planine, Tresibabe, Device, Rtnja i Tupižnice, dok centralni deo čini Knjaževačka kotlina sastavljena od dolina Svrljiškog, Trgoviškog i Belog Timoka. U planinskom delu domina- ntno mesto zauzima masiv Stare planine, čiji je najviši vrh Midžor (2.169 mnv). Klima je umereno kontinentalna. Područje opštine Knjaže- vac bogato je vodnim potencijalom zahvaljujući velikom slivnom području. Raznovrsnost reljefa i sastav zemljišta doprinosi pravom bogatstvu biljnog i životinjskog sveta što područje čini rezervatom lekovitog bilja i divljih životinja. Posebnu geografsku i prirodnu pojavu i najmarkantniji orije- ntir opštine Knjaževac su vrh Midžor i sportsko-turistička atrakcija Babin zub na Staroj planini. Ona poseduje velike potencijale, koji su izuzetno vredni sa stanovišta raznovrsnosti biljnog i životi- njskog sveta, geomorfoloških, geoloških, hidroloških, hidrogeolo- ških osobenosti i pojava. Područje Stare planine stavljeno je pod režim posebne zaštite (Službeni glasnik Republike Srbije broj 19/97) i dobilo status zaštićenog prirodnog dobra prve kategorije. Istovremeno, za ovo područje projektovan je status prirodnog dob- ra od međunarodnog značaja - kao rezervata biosfere. 7 Površina opštine je 1.202 km2, od čega poljoprivredno ze- mljište zauzima 69.202 ha ili 57 % a pod šumama je 43.243 ha ili 36 %. Poljoprivredne površine su 80 % u privatnom vlasništvu sa veličinom poseda individualnog gazdinstva od 5,3 ha što je nedo- voljno za intenzivnu robnu i visoko produktivnu proizvodnju. U 86 naselja, prema popisu iz 2002. god., živi 37.172 stano- vnika. Prema proceni RZS od 30. 06. 2008. god broj stanovnika iznosi 33.051 koji žive u 13.382 domaćinstva (prosečno po 2,47 člana). Gustina nastanjenosti iznosi 27 stanovnika po jednom km2 (u Srbiji 83, a u Regionu 36,5). Najveći broj stanovnika na podru- čju opštine bio je 1953. god. kada je iznosio 61.973 ili 51,55 sta- novnika na 1 km2. Broj stanovnika, u odnosu na najveći,