Nr. 7/8, juli/augustus 2001

Herstel tweede koppel stenen in de Korenlust Stellendam

Op bezoek op molen ’t Lam in Woudsend

Maandblad over molens en hun opvolgers 4de jaargang, nr. 7/8 Inhoud pagina

Molens Actueel 179 Op bezoek op molen ’t Lam in Woudsend 190 Willem Roose COLOFON ’t Betere Werk: Vlucht molen Middelveldsche Akerpolder 194

Redactie & administratie: FORUM: Molens, molentjes en de molenwerf 194 Moerdijkstraat 39 2751 BE Moerkapelle, Tel./fax: +31 (0)79-5931303 Column: Molenvakanties 194 E-mail adres: [email protected] Clusteren: een meer dan bittere noodzaak 196 Verschijning: Bart Slooten elf maal per jaar, als regel op de eerste woensdag van de maand. Gedurende de maanden juli en augustus verschijnt Papiermolen 198 één gecombineerd nummer Zoeker 201 Uitgave: De 'Molenwereld' is een uitgave van de Stichting Molenwereld Herstel tweede koppel stenen in de Korenlust Stellendam 202 Benedenrijweg 521 2987 VA Ridderkerk Wim Ziekman/JSB Tel.: 0180-411018

Uitgever: dhr. Sj. J. Veerman Neptunushof 28 2931 XS Krimpen a/d Lek Redactioneel Tel.: 0180-524509 E-mail adres: [email protected] Om te beginnen: allereerst onze felicitaties voor collega-redacteur Willem Roose bij het uitkomen van zijn boek ‘Molens in Nederland’. Eindredacteuren: Het is een prachtig kijk- en informatief leesboek geworden. dhr. J.S. Bakker In de maanden juli en augustus komt er maar één nummer van Moerdijkstraat 37 2751 BE Moerkapelle, de Molenwereld uit; dit nummer dus. Willem Roose doet daarin Tel/fax 079-5931303 E-mail adres: [email protected] verslag van een bezoek aan collega-molenaar Cees Noten - dhr. W.A. Roose boom op de molen ’t Lam in Woudsend, een molen voor fijn - Vest 65 2801 VE Gouda proevers. Deze molen biedt een veelheid aan details die je op Tel.: 0182-522041 legio andere molens vergeefs zult zoeken en het vakmanschap E-mail adres: [email protected] en de liefde voor het vak én de molen van de vorige molenaars Advertenties: Siegert verraden. Cees Notenboom gaat in dat spoor verder. J. Ottevanger In de jaarvergadering van De Hollandsche Molen en een Molenviergang 2 2761 BK Zevenhuizen maand later ook in die van het Gilde van Vrijwillige molenaars Tel.: 0180-638180 / Fax: 0180-638179 brak Bart Slooten een lans voor het clusteren van onderhouds - E-mail adres: [email protected] subsidie voor molens. Zijn pleidooi hiervoor treft u ook in dit num - Abonnementen: mer van de Molenwereld aan. Tel.: +31 (079)-5931303 (na 18.00 uur) / Fax: +31 (079)-5931303 Verder vraagt Wim Ziekman aandacht voor het ‘uitkleden’ en Nederland ƒ 97,50 ( f 44,24) per jaar (incl. 6% BTW) weer ‘aankleden’ van de korenmolen van Stellendam. Verder wordt uw aandacht gevraagd voor twee boekbesprekingen en België: 1850 Bfr ( f 45,86) per jaar (incl. 6% BTW) verder natuurlijk veel molennieuws. Overige landen Europa ( f 58,99) Andere landen prijs op aanvraag JSB Afsluitdatum van de kopij voor het septembernummer van de De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden Molenwereld : 10 augustus 2001 ; kort nieuws (Molensactueel) voldaan. mag een weekje later. Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd tenzij een abonnement uiterlijk 1 december van het lopende abonnementsjaar schriftelijk wordt opgezegd De in het lopende abonnementsjaar (van januari t/m december) reeds verschenen nummers worden na ontvangst van het abonnementsgeld direct toegezonden, indien nog voorradig

Prijs losse nummers: in Nederland ƒ 12,50; in België 250 Bfr (exclusief porto)

Donateurs van de Stichting Molenwereld ontvangen het blad gratis bij een minimum-donatie van ƒ 125,- Op schenkingen en legaten aan de Stichting Molenwereld is artikel 24 lid 4 van de Successiewet van toepassing

Bankrelatie: Voor Nederland: Postbank 4506935 / Rabobank 3750.30.867 Voor België: Postcheque 000-1746998-28

Kopij: Zenden aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle

Lay-out en Druk: Vis Offset, Alphen aan den Rijn

ISSN 1387-2974 Bij de omslag voorzijde: De zorg voor de molenbiotoop is een nim - © COPYRIGHT 2001 Stichting Molenwereld Moerkapelle mer aflatend gespreksonderwerp. Als er in één streek in Nederland Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of woorden gepaard gaan met daden dan is dat in de Alblasser - openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever waard/Vijfheerenlanden, waar samenwerking en goede organisatie vruchten afwerpen, zoals hier bij de Middelmolen in Molenaarsgraaf (foto Wim van Veen)

Bij de omslag achterzijde: De korenmolen De Graanhalm in Haam - stede (foto Jeroen van Dijke). MOLENS ACTUEEL Informatie bestemd voor deze rubriek: schriftelijk: Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303 telefonisch: W. Roose, tel. 0182-522041 E-mail adres: [email protected]

renmolen Woldzigt te Roderwolde, waar zien. Dit alles onder toezicht van wethou - het boekwerkje werd overhandigd aan der Nico Bakker van de gemeente De oliemulder Janko Doornbos door secreta - Marne. De restauratie omvatte onder ris Jan Schenkel van de Molenstichting meer een grote herstelbeurt van voorna - Drenthe en Ties Kalk, bestuurslid van de melijk de kap, wiekenkruis en stelling en Stichting de Groninger Molen. Aanslui - nog wat overige kleine herstellingen. De tend onthulden de beide heren een verwachting is dat de gehele restauratie tweetalig informatiepaneel dat overigens rond 1 juli voltooid zal zijn. De werkzaam - bij iedere molen staat, en ter plaatse op - heden die worden uitgevoerd door de heldering geeft over de geschiedenis en firma Doornbosch uit Adorp, hebben dan de functie van de molen. Door deze han - ruim een jaar geduurd. Met de restauratie deling was de route aan Nederlandse is een bedrag van meer dan 250.000 gul - zijde officieel geopend. Een vertegen - den gemoeid. Wethouder Bakker liet we - woordiger van het Emsland ontbrak tij - ten dat hij bijzonder content is met de res - Duits-Nederlands molenproject dens deze presentatie omdat ze het niet tauratie maar liet ook weten dat het nu afgerond. eens konden worden over een tevoren een zaak is om de molen goed te blijven vast te stellen datum. Dit is dan ook de onderhouden. Belangrijk is hierbij dat de Als onderdeel van het project ‘Toerisme oorzaak van het voortijdig uitgeven van molen geregeld zal moeten draaien. Er zonder Grenzen’, is op initiatief van de de brochure in Duitsland. H.Noot . schijnt zich al een vrijwillig molenaar te Eems Dollard Regio (EDR) het ‘molenpro - hebben aangemeld, zodat we in de toe - ject’ in 1996 opgestart. komst deze zo markant gelegen molen Na lange tijd van voorbereiding werd in Nieuwe wieken voor standerd - hopelijk veelvuldig zullen zien draaien. 1999 een werkgroep gevormd bestaande molen Bourtange H.Noot. uit medewerkers van Molenstichting Drenthe, Stichting De Groninger Mo - Op woensdag 6 juni j.l., is de standerdmo - len, Landkreis Emsland en het Recre - len van het vestingplaatsje Bourtange atieschap Drenthe onder voorzitter - weer voorzien van twee nieuwe houten schap van de Eems-Dollardregio. borstroeden. Vorig jaar augustus, kwam tij - Het molenproject betreft een molenroute dens het draaien één der wieken met luid langs de in het project opgenomen 35 geraas naar beneden. Achteraf is geble - molens (wind- en watermolens) gelegen ken dat de lariks wieken waren aangetast in delen van Emsland, Groningen en door zwamvorming, wat van buitenaf niet Drenthe. te zien is geweest. Na inspectie bleek dat Het project omvat de productie van: het raadzaam was om maar een geheel – 35 informatieborden, die inmiddels bij nieuw wiekenkruis aan te brengen zodat de deelnemende molens zijn geplaatst; men weer jaren zonder problemen vooruit – een molenkaart waarin de molens kort kan. Eén en ander betekende wel een on - worden beschreven; verwachte extra schadepost van bijna – een brochure waarin naast een gedetail - tachtigduizend gulden. In de plaatselijke leerde beschrijving van de deelnemende kranten en in de molenwereld is/wordt molens algemene informatie is te vinden. over en weer nogal heftig gediscussieerd De tekst op de borden, op de kaart en in over de oorzaak van de wiekbreuk. Dat dit de brochure is tweetalig, te weten in het soort discussies toch z’n voordelen heeft, Nederlands en in het Duits. Hiermee wordt blijkt wel uit het feit dat de borststukken een extra impuls gegeven aan het grens - van de roeden anderhalve meter langer overschrijdend toerisme in genoemde ge - zijn gemaakt. De wieken- en heklatten zijn bieden. Tevens wordt hiermede een respectievelijk gemaakt van de houtsoor - nieuwe impuls gegeven om de belang - ten bilinga en bankirai. De klus is uitge - stelling voor molens op te wekken en te voerd door het molenmakersbedrijf Mo - vergroten. lema uit Heiligerlee. H.Noot Het molenproject is tot stand gekomen met financiële bijdragen van de EU uit In - tereg, het ISP, van de provincies Gronin - Molen van Mensingeweer heeft gen en Drenthe, het Recreatieschap kap en wieken terug Drenthe en de Landkreis Emsland. Op vrijdag 15 juni j.l., is de tweetalige bro - Onder grote publieke belangstelling is op chure ‘Molens in het Emsland, Groningen woensdag 23 mei, de grote achtkante en Drenthe’ officieel gepresenteerd. De stellingmolen Hollands Welvaart te Men - De molen van Mensingeweer krijgt zijn presentatie vond plaats in de olie- en ko - singeweer weer van kap en wieken voor - kap weer terug (foto H. Noot).

4de jaargang 2001 nr. 7/8 179 Jubilaris op molen De Lelie volstaan. Op diverse plaatsen in de keer - geling welke destijds is overeengekomen te Eenrum muur zaten scheuren en de keibestrating met eigenaar, Molenstichting Hunsingo. MOLtussen mEolen en keermNuur was verzakt en SH.Noot. Tijdens het Groninger Molenweekend op gescheurd. Door de scheuren konA er re - CTUEEL 9 en 10 juni is op ludieke wijze herdacht genwater door of langs de keiverharding dat vrijwillig molenaar Tom Baars precies in de onderconstructie komen, met als Molen De Hoop te Haren nog dit twintig jaar geleden voor de eerste keer gevolg dat bij vorst dit water zou bevrie - jaar gerestaureerd. draaide op molen De Lelie te Eenrum. Na - zen en uit zou zetten. En dat zou weer lei - dat de molen wegens bouwvalligheid tus - den tot verdrukking van de keermuur en De eigenaar van korenmolen De Hoop te sen 1955 en 1980 langdurig heeft stilge - vervolgens verdere scheurvorming ver - Haren, de heer Van Ham, heeft goede staan, besloot de toenmalige gemeente oorzaken. De verwachting was dan ook hoop dat nog dit jaar een begin zal wor - Eenrum om tot restauratie over te gaan dat de keermuur elke winter verder zou den gemaakt met de restauratie van zijn waarna de molen is overgedragen aan worden weggedrukt en daardoor steeds molen, een restauratieplan ligt inmiddels de Stichting De Groninger Molen. Tom zwakker zou worden. De nieuw ge - klaar. Van Ham zegt dat de gemeente Baars, die op korte afstand van de molen bouwde keermuur is samengesteld uit be - zich reuze inspant om tot restauratie van woont, volgde met interesse de restaura - tonelementen, waarna het geheel is be - zijn molen te komen door voorfinancie - tie en besloot vanwege het ontbreken metseld. Hierbij is de vorm en de kleur af - ring, maar een groot deel van de beno - van een molenaar de cursus voor vrijwillig gestemd op het gelijktijdig gereconstru - digde restauratiekosten komen uit zijn ei - molenaar te gaan volgen. Tegelijk met eerde Molenbergplein. De grondvorm gen zak. De gelden uit de monumenten - het einde van de restauratie heeft hij met van de nieuwe keermuur is niet zo als pot die voor de molen zijn gereserveerd, goed gevolg examen gedaan en kon hij vroeger rond, maar ellipsvormig. Daar - komen pas in 2005 beschikbaar. ‘Wil ik die gelijk op De Lelie aan de slag, want het naast is de keiverharding vervangen door gebruiken dan zal ik wel een sprinkler - was precies in 1981 dat de eerste Gronin - een passende bestrating. H.Noot installatie moeten installeren, die nog ger Molendag werd georganiseerd, nu weer duurder is dan de hele subsidie.’ De dus precies twintig jaar geleden. Van - heer Van Ham heeft in de afgelopen ja - wege dit feit stond er op zaterdagmorgen Extra geld voor molens op stad ren al heel wat geld gestoken in de res - een delegatie van De Stichting De Gro - Groninger grondgebied tauratie van de molen en de bijbeho - ninger Molen op de stoep om de jubilaris rende gebouwen. ‘Onze dierenspeciaal - te feliciteren. Als blijk van waardering De gemeentelijke bijdrage aan het on - zaak loopt goed, dus blijft er wat over om kreeg hij een cadeaubon aangeboden. derhoud van molens op het grondge - dit monument te kunnen opknappen.’ Hierna ging Baars met ‘huisbakker’ Elshof bied van de gemeente Groningen gaat Volgens hem is het jammer dat ze bij res - aan de slag met het bakken van oer - omhoog. Het aandeel stijgt van 25 naar tauraties in het verleden op advies van broodjes, leliekoekjes en appeljubileump - 40 procent. Dit blijkt uit het bestedings - de rijksdienst voor de monumentenzorg jes, nieuwe koekjes ter ere van het jubi - programma van het Investeringsbudget verplicht waren om nieuw eikenhout te leum. Op zondagmorgen was er een bij - Stedelijke Vernieuwing Monumenten. De gebruiken. We hebben ze nog gewaar - eenkomst van alle vrijwilligers en kreeg de molens op Gronings grondgebied zijn de schuwd, maar het was een harde voor - molenaar een ingelijste foto aangebo - poldermolens De Noordermolen te waarde. Nu zijn alle spruiten van de kap den. De ‘appeljubileumkoekjes’ waren Noorddijk, De Jonge Held te Leegkerk en verpulverd en zal alles opnieuw moeten uitsluitend tijdens het molenweekend op De Zuidwendinger te Vierverlaten. De im - worden vervangen. Sinds 1917 is de mo - molen De Lelie verkrijgbaar en vonden posante korenmolen Wilhelmina te Noor - len al in het bezit van de familie Ekkel - beide dagen gretig aftrek bij de vele derhoogebrug valt onder een andere re - kamp (De heer van Ham is getrouwd met vrienden, bekenden en toeristen die mo - lenaar Baars kwamen feliciteren. Het ge - heel sloot mooi aan bij de expositie in de molen ‘Van Maalderij tot Bakkerij’, die de rest van het jaar nog bekeken kan wor - den tijdens de dagen dat de molen voor Rouw na vreugd op de Eolus in Fransum bezichtiging is open gesteld. H.Noot Op zaterdag 26 mei vierden Bernard Dijk en Riek Dijk-Rienks het feit dat ze vijftig jaar getrouwd waren en beide vijftig jaar molenaar op poldermolen Eolus te Fransum zijn Molen Adam Delfzijl heeft geweest. nieuwe keermuur Al vroeg in de ochtend werd de molen in de vreugd gezet door collega Piet van De noodzaak kwam zo’n vier jaar gele - Tongeren. Ook molen De Onderneming te den tijdens een inspectie al aan ’t licht, Vierhuizen, waarop de heer Dijk al tiental - maar nu is er daadwerkelijk wat aange - len jaren instructeur is, stond in de vreugd. daan: de molen Adam in Delfzijl heeft Aan de bijzondere gebeurtenis werd aan - een nieuwe keermuur gekregen. De muur dacht besteed in een uitzending van Ra - is van essentieel belang voor de stabiliteit dio Noord. Op de druk bezochte receptie van de Delfzijlster korenmolen, omdat de in Aduarderzijl waren familie, vrienden, fundering ervan boven het straatniveau collega-molenaars en oud-cursisten uit van het Molenbergplein ligt. De keermuur het hele land gekomen om het jubile - verkeerde in een zodanig slechte staat, rende echtpaar te feliciteren. dat deze volgens de gemeente Delfzijl Niemand kon toen bevroeden dat dit enorme feest zo snel overschaduwd zou wor - volledig moest worden gereconstrueerd, den door rouw. Bernard Dijk is namelijk de complicaties van een zware hartoperatie inclusief de keiverharding tussen molen niet te boven gekomen en op dinsdag 19 juni overleden. Stonden de molens waar - en keermuur. De kosten bedroegen bijna mee hij en zijn vrouw zo mee verbonden waren in mei in de vreugd, de maand erop een kwart miljoen gulden. De oude muur verkondigden zij rouw. De crematie heeft op zaterdag 23 juni plaatsgevonden. Met rond de molen dateerde uit 1958 en is de Bernard Dijk is en molenaar heengegaan die niet alleen veel betekend heeft voor zijn afgelopen decennia diverse keren her - eigen molen en zijn polder, maar ook iemand die een immense rol gespeeld heeft bij steld. Uit een inspectie in 1997 bleek ech - de opleiding van vrijwillige molenaars in het noorden van het land. Zijn plaats is daar ter dat de optredende gebreken een zo - in meer dan een opzicht erg leeg. danige vorm hadden aangenomen dat Harry van Hoorn . niet meer met wat lapwerk kon worden

180 4de jaargang 2001 nr. 7/8 een dochter van molenaar Ekkelkamp) fase afgesloten met de oplevering van de en ze zien het als een morele verplichting koren- en pelmolen Ropta in Metslawier. om de molen zo lang mogelijk in goede Het interieur van deze molen is zeer de staat te houden. Een voorbeeld waar moeite waard, want het is heel authen - menig moleneigenaar een voorbeeld tiek. Dit komt doordat de molen zijn func - aan kan nemen. H.Noot . tie vrij vroeg verloor en direct erna als mo - numenten behouden en onderhouden bleef. De verknoeier heeft hier niet veel Tjasker Midwolda verplaatst kans gekregen. Daardoor is de Ropta-mo - naar Scheemda len ook een waardig afsluiting van dit res - taurautieproject. Op vrijdag 1 juni j.l., is door wethouder Ida Verkerk van de gemeente Scheemda de opening verricht van de verplaatste Acties behoud Bullepolder paaltjasker uit Midwolda, die thans een plaatsje heeft gekregen in de schaduw Milieudefensie heeft het project De van grote broer De Dellen aan het Ter - Groene Grens opgezet. Zij vraagt met ac - munterzijldiep te Nieuw Scheemda. Sinds ties hierin nadrukkelijk aandacht voor de de bouw in 1993 in het natuurgebied bij groene ruimte rond steden en dorpen, het Midwolderbos te Midwolda, is het bedreigd als ze zijn door allerhande uit - molentje weinig aan draaien toe geko - breidingsplannen die in veel gevallen een men. De hoge bomen in de omgeving De verplaatste tjasker, nu bij de molen aanslag zijn op de landschappelijke, his - zorgden ervoor dat de wind uit de buurt De Dellen in Nieuw- Scheemda, bij de torische en natuurwaarden in deze ge - bleef. Het bestuur van de Molenstichting ingebruikstelling (foto Anja Hoogduin). bieden. De Bullepolder bij Lekkum zou zo Oldambt, de eigenaar van de tjasker, moeten worden opgeofferd aan Leeuw - vonden het maar niks en besloten de af - arden (zie Molenwereld 1999-3-51). Van - gelopen winter om de tjasker uit het na - daar, dat Milieudefensie Lekkum een van tuurgebied te halen met de bedoeling de centrale plaatsen voor De Groene hem te t.z.t. te verplaatsen naar Nieuw Molenbeschermingszone Grens is. De bewoners van Lekkum heb - Scheemda. Op nationale molendag 12 voor molen Eva te Usquert. ben ludieke acties hebben opgezet om mei j.l. heeft schrij ver dezes nog een be - woningbouw in de Bullepolder te voorko - zoek gebracht aan De Dellen en toen De gemeente Eemsmond is positief inge - men. Daarbij komt dat de plannen, zeker was de toekomstige locatie alleen nog gaan op het verzoek van de stichting Mo - op termijn, een regelrechte bedreiging maar met piketjes gemarkeerd. M.a.w., lenvrienden Eva om een molenbescher - vormen voor de Bullemolen, die nu nog binnen drie week was de verplaatsing- en mingszone in te stellen voor de onlangs een sieraad in de open polder is. ingebruikneming een feit. Het moet ge - gerestaureerde achtkante stellingmolen zegd, het is een pracht locatie. Het mo - Eva te Usquert. De gemeente Eemsmond lentje heeft een uitstekende windvang en is bezig met het moderniseren van de hui - draaide tijdens mijn aanwezigheid op dige bestemmingsplannen van het dorp Overijsselse Molendag - tweede pinksterdag als een tierelier. Het Usquert. In het nieuwe ontwerpbestem - zaterdag 1 september verdient overigens wel aanbeveling om mingsplan wordt rekening gehouden met i.p.v. een ‘luier’ een houten uitstroombak de richtlijnen van het door De Holland - Voor de negende keer in successie een met goot te installeren, dit om te voorko - sche molen in 1982 uitgegeven rapport Overijsselse Molendag op de eerste za - men dat de tjasker zichzelf ondermijnt. “De Inrichting van de Omgeving van Mo - terdag van september. Het is inmiddels Op z’n oude standplaats was er een soort lens” , kortweg het biotooprapport ge - een bekend element geworden in onze van betonnen vloer aangebracht om bo - noemd. H.Noot . provincie. Maar ook daarbuiten geniet vengenoemde problemen te voorko - deze dag nogal wat bekendheid, gelet men, maar eigenlijk was ook dit geen ge - op de vele bezoekers van elders. zicht. Vrijwillig molenaar Lemminga, die Molenrestauraties Dongeradeel Overijssel heeft bijna elk type molen, uit - De Dellen als basis heeft, zal de tjasker in voltooid gezonderd de paltrok en de torenmo - bedrijf stellen als ook De Dellen in werking len. Tevens vindt men er twee hedrijfs - is. In de zomermaanden, bij voldoende In december 1993 bracht de gemeente vaardige windoliemolens, twee bedrijfs - wind zal dat iedere maandagavond zijn. Dongeradeel haar monumenten onder in vaardige wateroliemolens, een wind - H.Noot de Stichting Monumentenbehoud Donge - houtzaagmolen en een waterhoutzaag - radeel om op die manier de basis te leg - molen. Deze molens zijn te bezoeken te gen voor een slagvaardig en effectief mo - Zwolle, Rijssen, Haaksbergen, Deventer Geld voor herbouw Entreprise numentenbehoud. Onder die monumen - en Denekamp. ten kwamen naast 26 kerktorens ook 7 Veel molens hebben allerlei leuke activi - Eind mei kwam in de gemeenteraad van molens voor. In 1994 werd begonnen met teiten georganiseerd om deze dag iets Slochteren de herbouw van de op 19 juni de eerste fase van een ambitieus restau - extras te geven. 2000 tot op de onderbouw afgebrande ratieprogramma dat beoogde om alle ze - U kunt de molens bezoeken van 10.00 molen Entreprise in Kolham ter sprake. ven molens weer in prima staat te bren - tot 16.00 uur. De plaatselijke VVVs kun - Wethouder Bos liet weten dat de ge - gen. Als eerste molen werd De Hoop in nen u alle inlichtingen verstrekken. meente de mogelijkheid onderzocht om Holwerd onderhanden genomen omdat Ook kunt u de Werkgroep Overijsselse de herbouw mede te financieren. De die er het slechtst aan toe was. In deze Molendag bellen op 0541—625954. VVD-fractie stelde voor om 50.000 gulden eerste fase die zich uitstrekte over de jaren Werkgroep Overijsselse Molendag . beschikbaar te stellen en kreeg daarbij 1994 tot 1997 ging het vooral om de bui - de steun van andere fracties. Uiteindelijk tenkant van de molens. Met dit werk, uit - liet men de hoogte van het bedrag in het gevoerd door molenmaker Jellema was midden. Dat is maar verstandig ook, want een kleine zeven ton gemoeid. Daarna Evaluatie van de Overijsselse als dat een maximum zou zijn dan lost dat werd in 1996 gestart met de tweede fase, Molendag 2000 de problemen bij geraamde herbouw - het aanpakken van de binnenkant van kosten van ruwweg anderhalf miljoen gul - de molens. Dit ging vooral de korenmo - Het bijzondere van de achtste Molendag den niet structureel op. lens aan. Op 25 april werd deze tweede was, dat niet alleen de molens maar ook

4de jaargang 2001 nr. 7/8 181 het thema ‘Natuur de volle aandacht mers aan de Hamaland molentoertocht kreeg. Door een goede samenwerking bedroeg ca. 800. In totaal zijn er 7.500 be - tussen molenaar en de betrokken natuur - zoekers geteld, die aan de Molendag organisatie, kon de bezoeker van diverse hebben deelgenomen. activiteiten genieten. De werkgroep vindt het resultaat positief, Speciale aandacht ging uit naar ‘Molens en vindt een en ander zeker een reden én Natuur in de natuurgebieden; de om ook voor 2001 aan de Molendag Weerribben, het Vechtdal, de Duursche weer een thema te koppelen. Ook blijkt Waarden en het gebied Buurser Zand / dat speciale activiteiten meer mensen Haaksberger Veen. Wandel-, fiets-, en trekken, zeker gezien de bezoekersaan - vaarroutes, en goede voorlichting door tallen bij bepaalde molens. Onontbeerlijk molenaar en boswachter, maakten het is zeker een goede publiciteit zowel door voor de bezoeker tot een unieke belevenis. de media als via posters en folders. Werk - Tevens was er voor de Molendag een groep Overijsselse Molendag . speciale molenroute uitgezet, en wel de Hamaland Molentoertocht. Een deel van Salland en het uiterwaardenlandschap Westermolen Dalfsen 2000 van de IJssel, vormden een rustiek decor voor de tien deelnemende stellingmolens. Het jaar 2000 is voor de Westermolen in Enkele stellingmolens lagen in het Gel - Dalfsen een goed jaar geweest. Er is niet derse, en dat maakte de tocht alleen alleen meer gedraaid dan in het voor - maar interessanter. gaande jaar, maar ook gemalen. Uiteraard waren er ook allerlei activiteiten Dit kwam naar voren tijdens de jaarlijkse bij de molen georganiseerd. De water - ‘grote molenvergadering’ van bestuur, molen in Lage (Duitsland) had er een molenaars en molenhulpdienst. waar dorpsfeest van gemaakt, en in Mar - Elke zaterdag en op vele donderdagen De gerestaureerde molen van Kampen kelo werd het dorsen begeleid door de werd er weer met de Westermolen ge - (foto G.H. Varwijk). muziek van een harmonicaspeler. Wijhe draaid en ook tarwe en maïs gemalen. Zo had de Wiejese Diekdagen, Olst de knie - is er voor het plaatselijke mengvoederbe - pertjes, de Leemansmolen in Vriezenveen drijf Feijen bijna vijf ton maïs gemalen. een creatieve markt en de Hegeman in Daarnaast ging er ook nog 1700 kg tarwe historische inventarisatie is gemaakt door Dijkerhoek maalde als nooit tevoren. Ook over de steen, deels voor de eigen mo - de heer Paul Groen uit Montfoort. Bij dit in Sint Jansklooster bij de Monnikenmolen lenwinkel, deels voor een bakker en een ondrrzoek en ook vanuit archiefgegevens werd gedorst en brood gebakken, terwijl restaurant. In het afgelopen jaar is flink alsmede plaatselijke inspectie zijn er di - je bij de Mallumse Molen je eigen pan - meer gedraaid. Het aantal uren nam verse ontdekkingen gedaan, die, zoals nenkoeken kon bakken. steeg van 160 naar 250 en dat liet ook zijn het in de bedoeling ligt, in de nabije toe - Ondanks de slechte weersvoorspelling zijn sporen na bij de teller op de molenas: in komst in een handzaam boekje over de de bezoekersaantallen niet tegengeval - 1999 30.952 omwentelingen, in 2000 ruim molen worden verwerkt. len: Lage 500, Ommen (de Besthmener - 35.000. Het werk is vrij ingrijpend geweest. De molen) 300, de Rosmolen Kampen 250 en Dankzij sponsors konden er twee nieuwe voeghouten zijn met kunsthars gerepa - de Oostendorper Watermolen 1.100 be - ansichtkaarten van de molen worden uit - reerd. Zij waren over de volle lengte in het zoekers. gebracht, genomen vanuit de toren van midden totaal tot stof vergaan door de Een goede berichtgeving aan de regio - de N.H. kerk. bonte knaagkever, De windpeluw is ver - nale media zorgde voor een effectieve Helaas liep het aantal bezoekers aan de nieuwd, het voor- en achterkeuvelens, publicatie van de molen- en natuuractivi - molen wat terug, evenals het aantal do - alsmede de lange-en korte spruit ook, teiten. Verschillende radio- en TV-stations nateurs. evenals de staartbalk en met de schoren. hebben in hun programma aandacht be - De ‘molenhulpdienst’, al meer dan tien Van de stenen is het oude scherpsel ver - steed aan het hele molengebeuren. jaar actief, heeft weer onschatbare dien - wijderd, waarna er een nieuw zwaai - De opening van de Overijsselse Molen - sten bewezen. Deze vrijwilligers zorgen op scherpsel is opgezet. dag werd verricht door de heer J. Ooster - zaterdagen voor de winkel onder in de De roeden zijn ver vangen, en voorzien van hof, lid van Gedeputeerde Staten van molen en verlenen ook anderszins hand- Van Busselstroomlijnneuzen met remklep - Overijssel. In zijn toespraak gaf hij o.a. blijk en spandiensten. Wel is deze ploeg op dit pen. De oude roeden (twee buitenroe - van grote waardering voor al het vrijwilli - moment voor uitbreiding vatbaar. den!) waren Potroeden, welke afkomstig gerswerk, en bedankte hij hun voor alle in - waren van molen De Vooruitgang in Oef - zet. Belangrijk vond hij ook de belangstelling felt, evenals de bovenas. Eén roede zal van het publiek voor de molen, en de steun Restauratie korenmolen Kampen worden bewaard voor het nageslacht. die de provincie aan het recreatief-toeris - voltooid Het achtkant is voorzien van een nieuw tisch beleid wil geven. Tevens werd hem het rietdek, de kap is in de jaren ’70 opnieuw eerste exemplaar van de Molenkaart van Na enige jaren van voorbereiding, is het gedekt. Ook is de tweede koningspil weer Overijssel aangeboden door de waarne - er dan toch van gekomen: de molen van in bedrijf gesteld. Deze bijkoning werd, mend voorzitter de heer G.J. Perfors. Kampen is gerestaureerd. Het molenma - toen de molen nog in bedrijf was, aange - De Overijsselse Molendag 2000 in cijfers: kersbedrijf Groot Wesseldijk uit Laren heeft dreven door een gasmotor. Nu wordt deze aangedreven met een elektromo - tor. Het gehele boventafelement is ver - Aantal molens in Overijssel: Aantal molens dat open was: nieuwd. Het spoorwiel is voorzien van een 46 windmolens (excl. 6 tjaskers) 39 windmolens nieuw gang kammen en voorts zijn alle 10 watermolens (incl. Mallumse M.) 8 watermolens werkzaamheden uitgevoerd die voor een 1 rosmolen 1 rosmolen goed functioneren nodig zijn. De restauratie is eind maart voltooid en sinds april draait de molen weer. Hij zou op Door de slechte weersvoorspelling heeft het werk op perfecte wijze uitgevoerd. 21 april officieel in bedrijf worden gesteld, het aantal bezoekers aan de specifieke Een jaar geleden, op 30 augustus is de maar vanwege de mkz-crisis werd dit uit - natuurgebieden niet aan de verwachting kap van de molen getakeld; de start van gesteld. Kampen ligt in een weidegebied voldaan; namelijk 300. Het aantal deelne - de restauratie. Het bestek en een bouw - niet ver van de brandhaard van deze

182 4de jaargang 2001 nr. 7/8 ziekte. Op woensdag 13 juni werd het als - wezigheid van zwaar en lang hout in de na blikseminslag af, maar wordt snel her - nog molenfeest in Kampen toen wethou - bossen in de omgeving van Putten/Nijkerk bouwd. De nieuwe molen doet nog korter derM drs. R. de Boer het offOiciële startsein gaf Lde beslissiEng voor zo’n hNouten én kwets - Sdienst dan zijn voorganger, want in 1882 voor de herboren molen. J.Lieftink . baar gevlucht ingegeven. Het is ookA mo - Ckomt Thet stooUmgemaaEl in beEdrijf, waL arna gelijk, dat men de molen uiteindelijk bij de de molen wordt gesloopt. Zijn voet wordt bouw al van de plannen afweek en de gebruikt voor de machinistenwoning. Stoomgemaal De Tuut bij molen ijzeren as en roeden gaf. Ook de De Stichting Stoomgemaal Arkemheem Appeltern in bedrijf gesteld wateras en het scheprad zijn volledig van wil de woning wel overnemen en dat zou hout, alhoewel de tandwielen conisch zijn dan de weg vrijmaken voor de herbouw In het Gelders rivierengebied zijn tussen uitgevoerd. Uitgesproken modern daaren - van de windmolen. Of dat zinvol is op 1850 en 1967 niet minder dan 34 stoom - tegen is de keuze voor een kruilier. nauwelijks tien meter afstand van het gemalen in bedrijf geweest, waarvan Op 9 juli 1874 brandt de Hertog Reijnout stoomgemaal is een tweede. acht in het Land van Maas en Waal. In 1967 doofde het vuur, naar het zich liet aanzien definitief, in de ketel van het ge - maal De Tuut. Wonder boven wonder bleef de installatie in tact en verdween niet in het schroot. In 1983 werd het stoomgemaal op de rijksmonumentenlijst geplaatst, waarna in 1984 de Monumen - tenstichting Baet en Borgh zich over het gemaal ontfermde. Bijna twintig jaar stil - stand had het gemaal geen goed ge - daan en zo begon men vol goede moed aan de restauratie die in eerste instantie het gebouw betrof. Rond 1990 kwam het project, hoofdzakelijk wegens geldge - brek, stil te liggen. In 1996 werd het bootje weer vlot getrokken en het jaar erop werd een nieuwe schoorsteen gemetseld ter vervanging van de oude die in 1966 we - gens bouwvalligheid was gesloopt. In 1997 begon men met de revisie van de eerste stoomketel plus stoommachine. Daarna volgde de tweede. Uiteindelijk stelde de Commissaris van de Koningin, de heer Kamminga, het gerestaureerde gemaal op 18 mei in bedrijf. De Tuut kan geen waterstaatkundige rol meer spelen, maar is gerestaureerd als werkend monu - ment met een publieksfunctie. Voor na - dere informatie: www.de-tuut.nl

Herbouw watermolen bij stoom - gemaal Arkenheem?

Het stoomgemaal van de polder Arken - heem bij Nijkerk is een van de laatst in be - drijf zijnde stoomgemalen van Nederland geweest. Pas in 1983 neemt een volauto - matisch elektrisch gemaal het werk over. De bemaling van deze grote polder be - gon, als zo vaak, met een windmolen. Ontwerptekening voor de molen Hertog Reijnout bij Nijkerk, een in meer dan een Naast het bewaard gebleven stoomge - opzicht merkwaardige watermolen. maal is nog steeds een restant van de windmolen herkenbaar. In de bekende Belvedère-nota wordt de aanbeveling gedaan de molen te reconstrueren. De oorspronkelijke molen, Hertog Reijnout, werd in 1863 gebouwd door de bekende molenmaker W.F. Looman uit Deventer, naar ontwerp van A.J. Brevet. Het is ei - genlijk een heel merkwaardige watermo - len. De achtkantstijlen lopen, zoals bij een Noordhollandse molen, door tot op de begane grond, maar hij heeft verticaal staande gemetselde veldmuren. De mo - len is ontworpen met een volledig houten haspelkruis. Dat is op zich al heel bijzonder, niet alleen vanwege het feit op zich, maar ook vanwege de tijd. De gietijzeren as was Tweemaal Hertog Reijnout; links het molenrestant en rechts het stoomgemaal met toen al gemeengoed; er waren er al zo’n ervoor de kolenloods. Tussen het gemaal en de molen de twee schepraderen van het duizend gegoten! Wellicht heeft de aan - gemaal (foto P. Grund).

4de jaargang 2001 nr. 7/8 183 Hoop voor De Bataaf is het exact twee eeuwen heleden dat MOLhet eeErste graan opN de toen nageSl - Lange tijd had de gemeente Winterswijk nieuwe Bataaf is gemalen. Hans Donder - de reputatie van ‘knekelhuis van molen - winkel, de directeur van de VVV isA voorzit -CTUEEL resten’. Veel molenliefhebbers zagen dit ter van de stichting. In het bestuur heb - met gekromde tenen aan, want het wa - ben ook twee leden van de familie Te Lin - ren eigenlijk stuk voor stuk heel goed res - tum zitting. taurabele molens, die bovendien een Al in januari heeft men plaatsing op de belangwekkende historie hadden. Geluk - Rijksmonumentenlijst aangevraagd. Als kig stonden er in Winterswijk op het laat - dit rond is wil Te Lintum de molen voor een ste moment mensen van de daad op en symbolisch bedrag overdragen aan de nu voltrekt zich daar een soort molen - stichting. De restauratiekosten worden wonder. De Venemansmolen en de geraamd op anderhalf miljoen gulden. Sevink Mölle malen weer na vele tiental - Een historisch bijzonderheid van De Ba - len jaren er verwaarloosd en onttakeld bij taaf is dat het de eerste molen in Neder - te hebben gestaan. Het heeft er veel van land is geweest die het wieksysteem Ten weg dat nu De Bataaf aan de beurt is, Have heeft gekregen. Dat was in 1938, ooit een van de mooiste en de sterkste toen de molen na acht jaar stilstand weer Achterhoekse Molens die tot 1958 in in bedrijf kwam: driemaal is scheeps - bedrijf was. Helaas werd hij in 1964 ont - recht... takeld, uitgesloopt en ingericht als silo. Nog een bijzonderheid was, dat dit De Bataaf werd in 1801 gebouwd door werkte in combinatie met Dekkerwieken. zestien scholtenboeren. De opbrengsten Nadien werkte Ten Have altijd met werden gestort in een fonds, waaruit de stroomijnneuzen, verwant aan die van Nederlandse Hervormde gemeente van Van Bussel (zie hierover Molenwereld De molen van de polder Lopik, Lopi - Winterswijk het salaris van de predikant 2000-1-18,19), al zijn in plaats daarvan la - kerkapel en Zevenhoven met erachter (mede) kon bekostigen. In 1849 nam de ter ook wel fokwieken toegepast. het helaas gesloopte zomerhuis (foto familie Te Lintum de molen over en is Het ware daarom te wensen dat de mo - 1973). sindsdien eigenaar gebleven. Nu is dat A. len, als eens de eersteling, bij de restaura - te Lintum en hij heeft in de molen een tie dit oorspronkelijke Ten Havesysteem mengvoederbedrijf uitgeoefend. Gezien weer zou krijgen. ongelukken uit. De roeden zijn gestoken zijn leeftijd, 68 jaar, en het ontbreken van bij de bouw van de molen in 1973. een opvolger houdt hij het bedrijf voor De ijzeren roe is dus betrekkelijk jong en gezien. Dat maakt de weg vrij voor een Steun voor molen Lopik De Vries meent daarom dat een lasfout nieuwe toekomst voor de molen. De fa - de oorzaak van het euvel wass. De roe milie Te Lintum heeft besloten de molen Van de drie watermolens van de polder roestte daardoor bij de askop door en onder te brengen in een stichting die dan Lopik, Lopikerkapel en Zevenhoven is nog brak nu, een kwart eeuw later, af. De roe - de weg moet vrij maken voor een restau - een molen overgebleven. Deze wip be - den van De Kat zijn destijds door de ratie. Inmiddels zijn de eerste stappen ge - hoort tot de mooiste van de waarden en Stichting De Uitgeester Molens in eigen zet: op 2 juni heeft de Stichting Molen De wordt met enthousiasme bemalen door beheer vervaardigd. De Kat staat nu de Bataaf haar plannen gepresenteerd. Dat vrijwillig molenaar Erik Stoop. Op dit mo - eerste tijd stil, ook al omdat het ongeluk is een historische datum, want op die dag ment kan de molen nog wel draaien, vragen oproept over de toestand van maar het werken is de molen ontzegd de andere roe en men daarom niet zon - door de slechte toestand van de water - der meer durft verder te malen met de lopen. Dat is jammer, want op molenge - andere roe. bied is er weinig imposanter dan zo’n grote, hard malende wip met open scheprad. De molen is eigendom van de Molens Aarlanderveen Stichting De Utrechtse Molens, die -om in toegankelijker de lijn te blijven- als zoveel molenstichtin - gen poldermeester is. (‘Hij is poldermees - De gemeente Alphen a/d Rijn wil de mo - ter’, een gezegde in sommige streken lenomgeving van de molenviergang in voor iemand die platzak is. Er is ook een Aarlanderveen toegankelijker en pu - nog veel ongunstiger betekenis: dronken. blieksvriendelijker maken. De gemeente Dat laatste wordt hier uiteraard niet be - wil meer parkeergelegenheid, een be - doeld) tere bewegwijzering en betere informa - Ter ondersteuning van de broodnodige tievoorziening voor dit bijzondere molen - restauratie is nu in Lopik en Cabauw de complex. Zo wil men bij de aansluiting werkgroep Vrienden van de Cabauwse van de Achtermiddenweg op de Kerk - molen opgericht, die het instandhouden vaartseweg acht à tien parkeerplaatsen van de molen wil ondersteunen. De Lions - maken, zodat ongewenste en gevaarlijke club IJsselstein-Lopikerwaard heeft reeds parkeersituaties zoals die nu soms ont - 20.000 gulden voor de molen toegezegd. staan worden vermeden. Bij de parkeer - plaats moet een abri met informatiep - anelen komen. Om dit alles te kunnen re - Roedebreuk De Kat Uitgeest aliseren heeft de gemeente subsidie aan - gevraagd bij de provincie. Op zondagavond 27 mei, omstreeks half zes kreeg vrijwillig molenaar Gerbrand de Vries de schrik van zijn leven. Terwijl hij uit Restauratie Steekter Wip het zuidwesten stond te malen brak een duurder roe bij de askop af. Het eind viel naar be - De Bataaf in afwachting van betere neden zonder veel schade te veroorza - De restauratie van de Steekter Molen aan tijden. ken en gelukkig bleven ook persoonlijke de spoorlijn Alphen-Woerden blijkt fors

184 4de jaargang 2001 nr. 7/8 ling gehouden over de houthandel. Dor - verkeer richting Utrecht werd gestremd. Schermer-maaldag drecht kreeg in 1299 stapelrechten. Dat Gekomen bij het viaduct werd het bo - èn de ligging van de stad zorgden ervoor venhuis van de dieplader gepikt, opge - Op zondag 2 september 2001 wordt dat Dordt een centrum voor de houthan - hesen en vervolgens over het viaduct de Schermer-maaldag gehouden. del werd in de lage landen. In enorm vlot - heen getild en aan de andere zijde weer Op deze maaldag zullen alle Scher - ten kwam het Rijnse hout in Dordrecht op de dieplader gezet. Een goede halve mer molens draaien, wat maar een aan, waarvandaan verdere distributie in kilometer verder moest het molendeel keer per jaar gebeurt. De Museum - kleinere vlotten plaats vond. Een groot van de A27 af. molen te Schermerhorn en de koren - deel bleef ter plaatse en werd in Dor - Het verkeer in beide richtingen werd stil - molen De Otter te Oterleek zijn voor drecht zelf verwerkt (zie Molenwereld gelegd omdat de molenkop van de oos - bezoek geopend. 1998-11); vandaar dat er bij Dordrecht telijke rijbaan over de westelijke rijbaan Het oorspronkelijk Schermer polder - veel zaagmolens stonden. Voor de laatste gehesen moest worden naar de lager ge - landschap met malende molens: wat Dordtse zaagmolen, moet men naar Arn - legen Driemolenweg waar hij op een jaren lang voor onmogelijk werd ge - hem, waarin het Openluchtmuseum de dieplader werd geplaatst. houden kan toch: draaien. J. Kors ooit in Dordrecht gebouwde paltrok Het Vervolgens ging donderdag 28 juni de Spinnewiel staat. dieplader ’s morgens vroeg via de smalle De tentoonstelling in de Grote Kerk is met Zederikkade naar de herstelde onder - duurder uit te pakken. In 1998 dacht het name gewijd aan de vlotterij en ingericht bouw. toenmalige waterschap De Gouwelan - onder verantwoordelijkheid van het Daar kregen alle onderdelen als de koker, den het met 375.000 gulden klaar te kun - Stadsarchief. Daarnaast is er ook aan - de voeghouten, de spil, de as, de roeden nen spelen. Dat was al eerder opgelopen dacht voor de houthandel en hout als en de trap die dag hun plaats, zodat er in tot ongeveer 550.000 gulden en nu komt bouwmateriaal. een dag tijd weer een complete Vlietmo - er nog eens 125.000 gulden bij, zodat het len stond. prijskaartje van 1998 bijna is verdubbeld tot zeven ton. De extra kosten worden Grote sprong voorwaarts met de voorgefinancierd door het waterschap herbouw Vlietmolen Krijgt molen Ooltgensplaat Wilck en Wiericke, de rechtsopvolger van alsnog een kans? De Gouwelanden. De Vlietmolen, gelegen aan de Zederik bij De toestand van de kop, die in onderde - Lexmond, werd in de vroege morgen van Van de korenmolen van Ooltgensplaat is len naar de werkplaats van Verbij in 1 november 1997 door brand verwoest. niet veel meer over dan een vervallen Hoogmade werd vervoerd, bleek veel De herbouw is zo ver gevorderd dat op romp. Hij was tot 1930 in bedrijf. Tijdens de slechter dan verwacht. Die is dan ook vrij - donderdag 28 juni de bovenbouw ge - Tweede Wereldoorlog liep de molen wel geheel vernieuwd. Ook de koker plaatst kon worden. Voor dat echter zo schade op, waarna in 1948 de roeden moest geheel vernieuwd worden. Als al - ver was moest de kop van deze wip van eruit gingen. Hij bleef verder zo helemaal les volgens plan verloopt kan de molen de werkplaats van molenmaker De Gel - compleet staan en veel molenliefhebbers over enige maanden weer malen. der Favier aan de Bazeldijk in Meerkerk vleiden zich met de gedachte dat hij vast naar de Zederikkade vervoerd worden. nog wel eens hersteld zou worden. Deze De nieuwe bovenbouw voor de Vlietmo - hoop werd in 1977 eigenlijk de bodem in - Tentoonstelling over houthandel len was zo hoog dat hij niet onder het via - geslagen. In die tijd werd de korenmolen in Dordrecht duct van de A27 bij Meerkerk naar de van Dirksland gerestaureerd. Landheer Noordseweg door kon. Het molentrans - schonk nu het binnenwerk van zijn molen Tot en met eind oktober wordt er in de port werd daarom woensdagavond om voor die in Dirksland. In augustus werd de Grote Kerk in Dordrecht een tentoonstel - half tien toegelaten op de A27 zelf; het molen van de Plaete uitgesloopt en ont -

Verbetering van de molenbiotoop; geen woorden maar daden

In de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden wordt hard ge - werkt aan verbetering van de molenbiotopen. De resultaten van de houtkap zijn bij een aantal molens zeer goed zichtbaar tot volle tevredenheid van de begeleidingscommissie die de orga - nisatie in handen heeft. De grootste hoeveelheden hout zijn door het Hoogheemraadschap Alblasserwaard en Vijfheerenlanden verwijderd of worden nog verwijderd. Het Hoogheemraadschap zal de bomen op haar grondgebied zoveel mogelijk verwijderen. Hiernaast blijft er nog genoeg groen over op particuliere terrei - nen in een straal van 400 meter rond de molen. Hiervoor moet een oplossing gezocht worden. De begeleidingscommissie zal met de grondeigenaren contact opnemen om toestemming krij - gen over de kap of snoei, tevens worden deze zomer kapver - gunningen aangevraagd. Daarom doet de begeleidingscom - missie een oproep aan alle (leerling-) molenaars en andere lief - hebbers om niet alleen te signaleren, maar ook de handen uit de mouwen te steken om een aantal zaterdagen of doordeweek met een groep mensen te helpen zagen. Het gezaagde hout mag dan door de zaagploeg voor niets meegenomen worden indien gewenst. De ervaringen van het afgelopen zaagseizoen Het resultaat van de zaagwerkzaamheden bij de Middel - zijn zeer positief; je komt weer eens bij een ‘andere’ molen en je molen te Molenaarsgraaf (foto Wim van Veen). spreekt je collega’s weer eens op een andere manier. Er hebben zich reeds 13 mensen aangemeld ook buiten de Alblasserwaard! We beginnen in oktober van dit jaar.

U kunt zich aanmelden bij Wim Meerkerk, tel 0183-582646 of 06-28473896; E-mail: [email protected]. Wim Meerkerk .

4de jaargang 2001 nr. 7/8 185 houden om geld bijeen te brengen. Aan golfplaten (dakplaten) van de onder - enthousiasme ter plaatse ontbreekt het bouw brokkelen af, waardoor lekkage dus niet. optreedt. Boktor en houtworm blijken te tieren. De kans is groot, dat er nog eens enkele tonnen nodig zijn voor wat in feite Molententoonstelling Puttershoek neerkomt op een nieuwe restauratie. De kunstenaarsvereniging Streefkerk is ook Van 5 juni t/m 31 augustus is er een ten - gedupeerd, want die zou de molenon - toonstelling ‘Molens in de Hoeksche derbouw gaan gebruiken als expositie - Waard’ in Zorgcentrum ‘t Huys te Hoecke, ruimte. Dat kunnen ze voorlopig waar - ‘t Laning 1 te Puttershoek. Niet minder schijnlijk wel vergeten vanwege de lekka - dan 28 exposanten werken mee aan ges. Het is wel een enorme tegenvaller deze tentoonstelling. Deze omvat een voor de eigenaar van de molen, Molen - groot scala aan olieverf- en acrylschilde - stichting Alblasserwaard en Vijfheerenlan - rijen, aquarellen, foto’s en tekeningen die den (SIMAV). Deze stichting ziet zich ook in de wandelgangen van het zorgcen - nog eens gesteld voor financiële tegen - trum hangen. Verder worden er ook vi - vallers bij de restauratie van de Acht - deo’s getoond. De opening werd verricht kante Molen van Streefkerk en de Kooi - door J. Eeland, vrijwillig molenaar op de wijkse Molen in Oud-Alblas. Om die reden Maasdamse korenmolen en bestuurslid zijn minder urgente zaken uit het restaura - van de Molenstichting Binnenmaas. tieprogramma geschrapt. Het lijkt wel alsof het oude schippersbijge - loof ook voor de molen van Streefkerkse Onderzoek voor toekomst molen molen geldt: ‘Scheepsnamen moet je De molen van Ooltgensplaat, wachtend Spijkenisse niet veranderen, want dat brengt onge - op verdere ontluistering ... of herstel? luk.’ (foto C. Bakker, april 1968). Het centrumplan dat Spijkenisse grootste - delijke allures moet geven vormt een re - gelrechte bedreiging voor de korenmo - takeld tot een kale romp; goed voor len Nooitgedacht. Tegenover de molen Dirksland, maar jammer, jammer van de moet het nieuwe theater komen met een oudste molen van Flakkee en een van de toneeltoren van maar liefst 25 meter oudste van de eilanden. Herstel lijkt door hoog. Ook woningbouw in de omgeving deze ‘kannibalisering’ uitgesloten. Toch van de molen moet het karakter van lijkt het erop alsof de stelling van Mole - hoogbouw krijgen (zie Molenwereld 2001- naar -medewerker Van Lambalgen weer 2-36). Een gespecialiseerd onderzoeksbu - opgeld doet: ‘Zolang er een romp is, is er reau moet advies nu uitbrengen. De ge - hoop.’ De gemeente Oostflakkee heeft meente wil ontheffing krijgen van de bio - de romp vorig jaar op de gemeentelijke tooprichtlijnen van de provincie zodat de monumentenlijst geplaatst en er is een bouwplannen door kunnen gaan en de stichting in oprichting die de molen wil molen blijft waar hij nu staat. Het provin - herstellen. De beide basisscholen ter ciebestuur wil daar niet erg aan, al was plaatse hebben al een sponsorloop ge - het maar om precedentwerking te voor - komen. Als het eindrapport van het onderzoeks - Duiker voor de Moppemolen bureau op tafel ligt dan moet het overleg komt er van alle direct betrokken partijen een opening bieden aan een oplossing. Het De Moppemolen liep, bij wijze van spre - zal duidelijk zijn dat niet alleen het belang ken, kans om van een werkmolen een van de molen op spel staat, maar ook speelmolen te worden doordat hij door de grote en financiële belangen van ande - aanleg van de HSL en het verbreden van ren (theater, woningbouw, gemeente). de A4 dreigde afgesneden te worden van Voeg daarbij de inzet en de teneur en de zijn polder (zie Molenwereld 2001-1,3 en 6). kwaliteiten van het rapport en de heksen - De oplossing was een duiker, maar de fi - ketel is compleet. Daarbij komt dat er nanciering leek onhaalbaar. De Rijnlandse plaatselijk nogal verdeeldheid is over het De gerestaureerde korenmolen van Molenstich ting heeft toen het hoofd op centrumplan. Zo staat Groen Links uiterst Streefkerk (foto J.L.J. Tersteeg, 24 het blok gelegd, maar nu is het lek dan gereserveerd tegenover het megalo - maart 2001). toch vrijwel boven, beter gezegd, de dui - mane karakter van het plan: er wordt te ker eronder. Na intensief overleg met de veel waardevols opgeofferd, waaronder provincie (goed voor zes ton), de HSL-or - de molen. Nieuwe molenkaart ganisatie (een ton) en het waterschap (een ton) plus drie ton gegarandeerd De heer H. van Steenbergen heeft weer door de Rijnlandse Molenstichting, ligt er Nieuwe zorgen rond korenmolen een molenkaart uitgegeven; deze keer nu 1,1 miljoen gulden op tafel voor het Streefkerk De kaart kost ƒ 1,- per stuk, te vermeer - doel. De gemeente Alkemade wil niet deren met de porto ( ƒ 0,80 bij maximaal achter blijven en heeft ook een ton toe - De korenmolen van Streefkerk, oorspron - vijf stuks). Ze zijn te bestellen door het be - gezegd, zodat er nu 1,2 miljoen is. Daar - kelijk In Liefde Draaiende geheten, maar drag over te maken op Postbankreke - mee is men er nog niet, want er ontbreekt wiens naam nu gemaltraiteerd is tot De ning 747404 van H. van Steenbergen, A. nog een ton of zeven. Alle partijen heb - Liefde heeft een grote restauratie onder - Camuserf 38, 3315 BH Dordrecht, onder ben er het vertrouwen in dat dit ook wel in gaan. Die restauratie is een aaneenscha - vermelding van het gewenste (en bij orde komt. Het bij elkaar brengen van de kelingen van problemen geweest. Nu is overschrijving vanaf een bankrekening: partijen is niet eenvoudig geweest, van - de molen goed en wel klaar of men zit het adres). Voor nadere informatie: tel. wege het ermee gemoeide bedrag. weer met nieuwe zorgen. De asbesten 078-6164297.

186 4de jaargang 2001 nr. 7/8 Goede zorgen voor de Middel - vergiet wordt. Tot die tijd moeten we zelf aangewezen provinciale monumenten - Mburgse molens OLmaar oEnderhoud moNeten plegen. Sorganisatie. Daarnaast kan Het Meldpunt Onlangs is er nog een zak met tarwe van derden op verzoek juridisch ondersteu - Het kan niet op in Middelburg: Vorig jaar vier meter hoog op de kuip vanA de mo C- neTn. GeblUeken is dEat het EparticuL liere ini - werd de Ons Genoegen voorzien van torsteen gevallen tiatief in Limburg voldoende geschakeerd nieuwe roeden en stelling. De Seismolen die daardoor gelijk is gebroken (de steen is om onderling expertise uit te wisselen; in werd in twee jaar tijd van wrak tot maal - ligt open wegens scherpen). Michel Del - hun gezamenlijke streven naar behoud vaardige molen gerestaureerd en uit - lebeke . een pré. eindelijk op 20 april geopend. Rond De Het tijdig kunnen signaleren van bedrei - Koning en rond de Buiten Verwachting in gingen vereist een netwerk in de hele Nieuw en Sint Joosland! werd een stoep Stadzicht en molenzicht provincie. In dit netwerk zullen ondermeer aangebracht. Laatstgenoemde molen in Tholen leden van heemkundeverenigingen, krin - krijgt twee witte zomerzeilen even als de gen van het LGOG en vrijwillige mole - Ons Genoegen. Ten westen van Tholen komt de nieuwe naars een rol spelen. Ook samenwerking Niet alleen de molens werden verwend, wijk Stadzicht. Dit voorziet ook in een flat met plaatselijke organisaties zoals Stich - maar ook de molenaars. Zij kregen alle - van vier (met kap) of vijf woonlagen (zon - ting Historisch Sittard en de Stichting maal een warme bodywarmer. der kap). Die hoogte is in strijd met de Ruimte Roermond is hierin essentieel. Het Bovendien komt er in de Ons Genoegen richtlijnen voor een molenbiotoop. De ge - particulier initiatief, dat in het Monumen - een molenmuseum en misschien krijgt meente tilt daar niet zwaar aan omdat tenhuis verenigd is, bestaat uit de Boer - deze in 1964 uit gebrande molen weer het om minder dan een verdieping gaat derijenstichting Limburg, Bond Heem - een koppel stenen! en de vrij grote afstand tot het slachtoffer, schut afdeling Limburg, Gilde van Vrijwil - Nu wacht alleen de molen van Arnemui - molen De Hoop. Bovendien gaat het lige Molenaars, afdeling Limburg, Molen - den op een opknapbeurt evenals de maar om een klein stukje. stichting Limburg, MonumentenKontakt molenromp van Sint-Laurens. Michel Del - Midden Limburg, Stichting Limburgse Kas - lebeke . telen, Stichting Ondergrondse Werken en Nieuw: meldpunt bedreigde mo - de Vereniging de Terebinth afdeling Lim - numenten in Limburg burg. Restauratie De Pere in Souburg De titel ‘Red Mich’ verwijst naar de wan - Tijdens een bijeenkomst op donderdag hoopskreet van een Neers initiatief om de Na lang wachten krijgt de molen van 12 april is in het Gouvernement wordt een Friedese molen te redden van haar on - Oost-Souburg, gemeente Vlissingen, een tweetal nieuwe instrumenten gepresen - dergang. Een succesvolle actie: de res - opknapbeurt, althans dat is de hoop die teerd. Op de eerste plaats wordt het offi - tauratie van de Friedese molen start bin - ik als vrijwillig molenaar samen met eige - ciële startsein gegeven van Het Meld - nen afzienbare tijd. In Neer is sprake van naar Krijn Zandburg heb. Sinds de restau - punt voor bedreigde monumenten. Ged - voldoende draagvlak bij de verschillende ratie in 1988 is de molen nog maar één epiuteerde drs. M.J.A. Eurlings en mr. dr. actoren in het monumentenveld om pro - keer op geschilderd, en een nieuw A.H.A. Lutters, voorzitter van de Bond blemen via overleg op te lossen. Dat is laagje verf zou wonderen doen. De toen Heemschut, afdeling Limburg zullen dit niet altijd het geval. Er doen zich ook za - vernieuwde stelling is al een stuk slechter gezamenlijk doen. Het Meldpunt is een ken voor waarbij de dialoog te kort schiet. geworden (misschien van het vele ma - initiatief van de Bond Heemschut afde - Wanneer het redden van een monument len), terwijl er pas een stuk van een fok is ling Limburg in samenwerking met de pro - niet anders mogelijk is, dan in juridische afgevlogen tijdens het draaien. vinciale en regionale monumentenorga - zin, is ‘Red Mich’ de aangewezen lei - Veel onderhoud moeten we zelf doen en nisaties. draad. Particuliere organisaties kunnen betalen. De Oranjemolen van Vlissingen Daarnaast wordt ter ondersteuning van als er sprake is van bedreigde monumen - wordt letterlijk en figuurlijk opgehemeld. dit initiatief een eerste exemplaar van ten ‘Red Mich’ als hulpmiddel gebruiken, In een nieuwe folder staat dat deze mo - ‘Red Mich ’ uitgereikt. ‘ Red Mich ’ is de ti - bij voorkeur is samenwerking met Het len zaterdags maalt, terwijl De Pere elke tel van een juridische leidraad die de par - Meldpunt. Dan staat gebruik open van dag maalt! Hopelijk word er snel ingegre - ticuliere monumentenorganisaties bij het de verschillende mogelijkheden die pro - pen, voordat bijvoorbeeld de romp een behoud van monumenten Limburg kun - cedures op grond van de Monumenten - nen gebruiken. Het is een uitgave van het wet 1988, monumentenverordeningen. Monumentenhuis Limburg. De heer J. van De uitgave bestaat uit enkele cahiers. Holstein, directeur Monumentenhuis Lim - Hierin worden ondermeer de diverse mo - burg, overhandigt het eerste exemplaar numentenprocedures en de leemtes in aan gedeputeerde drs. M. Eurlings. de regelgeving op provinciaal en locaal Het provinciaal Meldpunt voor bedreigde niveau besproken. monumenten heeft een loketfunctie. Hier Met deze formule nemen de partijen in kunnen zowel het georganiseerde parti - Limburg een voorsprong op ontwikkelin - culiere initiatief als de verontruste burger gen elders, doordat nu een leidraad door en de overheid terecht. Men kan melding het labyrint aan regelgeving ter beschik - doen van dreigende aantasting of teloor - king staat. Bovendien kan men door mid - gang van een pand, een complex, een del van een pro-actief meldpunt signalen stadgezicht, een monumentaal land - met betrekking tot bedreigde monumen - schap of archeologische objecten en ter - ten registreren, deze naar de relevante reinen. Het Meldpunt komt daarmee te - organisaties doorsluizen en de bedreigin - gemoet aan de behoefte van het parti - gen wegnemen. Hoezeer de belangen culier initiatief aan ondersteuning op het daarbij ook kunnen botsen, kernpunt is en terrein van procedures en beleid. De pro - blijft, dat de deur naar de dialoog steeds vinciale afdeling van de Bond Heem - open blijft staan. Bond Heemschut, afde - schut is verantwoordelijk voor Het Meld - ling Limburg . punt. Een alarmnummer staat open voor mel - Het Limburgse provinciaal Meldpunt be - ding van gesignaleerde bedreigingen. dreigde monumenten: Deze worden vervolgens onderzocht en Telefoon: 0475-350974 (bereikbaar van Molen De Pere in Oost-Souburg (foto afgewerkt. In het geval van categorale maandag t/m vrijdag van 8.30 - 22.00 uur) Michel Dellebeke). objecten wordt er samengewerkt met de Adres: Postbus 277, 6040 AG ROERMOND

4de jaargang 2001 nr. 7/8 187 – Op 16 juni hield de openbare Koedijks - MOLENSlandenschool in Meppel een boeken - Molentocht door Ost-Friesland op markt die 1740 gulden opbracht. Dit geld 15 september 2001 ACgaaTt naar hUet onderEhoudsfEonds vaL n mo - len De Weert in deze plaats. De Vereniging Vrienden van de Groninger – In Heemse , gemeente Hardenberg, Molens organiseert op zaterdag 15 sep - staat de in 1950 onttakelde Haarmolen te tember een excurasie naar Oost-Friesland. koop. De stenen beltmolen is nu ingericht In dit gebied zijn de laatste jaren veel mo - voor bewoning. lens (door Groninger molenmakers) geres - – In Staphorst staat even ten noorden van taureerd, waarbij ook molenrestanten de korenmolen De Leyen een voormalige weer volledig herbouwd zijn. Mooie voor - mengvoederfabriek met woonhuis te beelden hiervan zien we in Hinte en Tan - koop. In dit complex staat nog steeds de nenhausen. complete romp van een achtkante ba - Uit het rijke aanbod van molens hebben we liemolen, waarmee de basis voor dit be - een dusdanig interessant programma sa - drijf werd gelegd. mengesteld dat u dit als molenliefhebber – Tijdens Nationale Molendag heeft het eigenlijk niet mag missen. We passeren zo’n Actiecomité Houd Rhenen laag op de Bin - 15 molens op korte afstand en aan min - De molen van Spetzerfehn, die dank zij nenmolen in Rhenen 1950 handtekeningen stens drie ervan brengen we een bezoek. de familie Steenblock nog altijd in be - (goed voor tien procent van de bevolking) We vertrekken om 8 uur precies vanaf het drijf is. burgemeester Top aangeboden tegen de NS-Hoofdstation te Groningen. Om ca. hoogbouwplannen in deze gemeente die 8.30 uur arriveren we bij de tweede op - ook de biotoop van de molen bedreigen stapplaats, het NS- station in Winschoten. en sluit zodra het maximum aantal deelne - (zie Molenwereld 2001-4-93 en 5-121). Na de tunnel onder de Ems gaan we rich - mers bereikt is. De uiterlijke aanmeldings - – Op 4 mei heeft Commissaris van de Ko - ting Emden en passeren achtereenvol - datum: is 5 augustus. ningin J. Franssen in Kinderdijk het nieuwe gens de molens van Leegmoor, Riepe en Annulering uiterlijk 15 augustus. gemaal voor de Overwaard officieel in Wrantepott. De excursieprijs is inclusief broodmaaltijd bedrijf gesteld. Ten opzichte van het be - In Hinte brengen we een bezoek aan de en kof fie of thee, maar exclusief overige staande gemaal is dit eigenlijk een bo - molen en drinken we koffie in het bijge - consumpties. Moet u zich houden aan vengemaal om ook bij zeer hoge waters - bouw van de molen. Tussen 1992 en 1997 een bepaald dieet, wilt u dat dan door - tanden op de Lek te kunnen lozen. is deze molen geheel nieuw opgebouwd geven aan de excur siecom mis sie. – Op 7 juni heeft molenmaker Verbij de vij - vanaf de stenen onderbouw en ziet er De deelnemers krijgen in de bus een uit - zel in de Hofmolen bij Warmond gestoken, weer prachtig uit. Hinte geniet ook be - gebreide beschrijving met routekaartje. In terwijl de molen op 15 juni werd opgele - kendheid vanwege zijn borg. Deze borg de bus mag niet gerookt worden! verd . vormt met de beide schathuizen en dui - Wilt u zelf zorgen voor Duits geld t.b.v. – Op 16 juni is de Stadsmolen in Axel met ventil een harmonisch geheel. Na de kof - privé uitgaven!! een waar volksfeest in gebruik gesteld. In fie komen we langs de molens van Wir - Denkt u ook aan een geldig reisdocu - het volgende nummer hopen we er op dum, Upgant-Schott en Marienhafe. In ment!! terug te komen. Leezdorf bezoeken we de Bartlings Mühle. In verband met reserveringen moeten we – Het Bestemmingsplan Princenhage (zie De stenen kunnen zowel met windkracht, een aantal weken van tevoren het aantal Molenwereld 2001-6- 155) is behandeld in een dieselmotor of een elektromotor aan - deelnemers weten. Wij verzoeken u de Commissie Ruimtelijke Ordening van gedreven worden. In de molenaarswo - daarom niet te lang te wachten met aan - de gemeente Breda. Na overleg is de ning is een tentoonstelling over de levens - melden. Iedereen die zich vóór de uiterlijke bouwhoogte van het verzorgingstehuis omstandigheden van de veenarbeiders in aanmeldingsdatum opgegeven heeft ont - Haga teruggebracht tot 28 m. de 19 e en 20 e eeuw. In het voormalige vangt een schriftelijke bevestiging. pakhuis gaan we de broodmaaltijd ge - Indien u nog vragen heeft, worden deze bruiken. Na de maaltijd rijden we naar Au - gaarne beantwoord door: Molenkalender rich langs de molens van Berumerfehn, Gerard Koster, tel: 050- 5032537 of Har - Südcoldinne en Tannenhausen. Nadat we mannus Noot, tel: 050- 5342115. Vereni - 14 juli Flakkeese Molendag Aurich gepasseerd zijn komen we langs de ging Vrienden van de Groninger Molens. 25 augustus Drentse Molendag molens van Ost-Grossfehn en Spetzerfehn 1 september Overijsselse Molendag en Bagband. In Bagband brengen we 2 september Schermer-maaldag een bezoek aan de molen met zelfzwich - in ‘t kort: 15 september excursie naar Oost-Fries - ting en zelfkruiing. De stelling van de molen land van de Vrienden is via een loopbrug verbonden met het – Op zaterdag 9 juni is de korenmolen van de Groninger Molens molenhuis. In het tot Teestube verbouwde Welgelegen in Heerenveen weer in ge - 10 november Molendag Tielerwaard molenhuis kunnen we nog even in een bruik genomen na het steken van de ontspannen sfeer genieten van een kopje nieuwe roeden. De stichting die de molen ‘Ostfriesentee’. In het naast de molen ge - beheert, had ter verhoging van de feest - legen bakhuis wordt regelmatig het origi - vreugde, inwoners van Heerenveen wier Tentoonstellingen nele ‘Bagbander Mühlenbrot’ gebakken. naam iets met een molen te maken had We proberen tegen 19.00 uur terug te zijn uitgenodigd ter verhoging van de feest - 16 februari - 31 december 2001 : ‘Wind bij het NS-Hoofdstation te Groningen. vreugde en gevraagd molens mee te ne - /Kracht/Metingen’ in museummolen De De excursieprijs is vastgesteld op ƒ 72,- per men. Dat leverde droog- en koffiemolens Nieuwe Palmboom, Noordvest 34, Schie - persoon! Aanmelding uitsluitend door bet - op en zelfs een betonmolen ontbrak niet. dam aling op gironummer 3866034 ten name – Op 6 juli opent Commissaris van de Ko - vanaf 24 maart Exposities ‘Molengeschie - van de Vereniging Vrienden van de Gro - ningin van Friesland het Woudagemaal bij denis van Schieland’ en ‘Molenhistorie ninger Molens te Zuidbroek. Lemmer . Het Wetterskip Fryslân heeft na - van Schiedam’ in Historisch Centrum Ons Op het giro- of bankformulier tevens ver - melijk besloten dat dit Werelderfgoed Verleden te Zevenhuizen. melden: excursie 2001 plus het aantal permanent voor het publiek te bezichti - 5 juni t/m 31 augustus ‘Molens in de Hoek - deelnemers. Als u in Winschoten opstapt gen moet zijn. In de nabije toekomst moet sche Waard’ in Zorgcentrum ‘t Huys te ook vermelden: ‘opstap Winschoten’. De hiervoor een bezoekerscentrum worden Hoecke, ‘t Laning 1, Puttershoek. inschrijving is in volgorde van binnenkomst ingericht. Tot eind oktober Tentoonstelling over houthandel in de Grote Kerk in Dordrecht

188 4de jaargang 2001 nr. 7/8 4de jaargang 2001 nr. 7/8 189 Mens en molen Multi-functionele molenaar Cees Notenboom Op bezoek op molen ’t Lam in Woudsend (en een beetje op ‘De Hoop’ in Stiens...) Reeds 25 jaar is Cees Notenboom als mole - naar actief. Sinds een paar jaar is hij beroeps - molenaar op de zeer traditi oneel ingerichte molen ’t Lam in het Friese Woudsend. In de zomer van 1999 ging ‘Molenwereld’ pols - hoogte nemen op ‘t Lam, omdat de geruchten de ronde deden dat Cees op het punt stond om tevens molenaar te worden op de ‘hyper- modern’ ingerich te molen ‘De Hoop’in Stiens. De Hoop versus ‘t Lam: Twee jaar later weten we wie gewonnen heeft, maar eigenlijk wisten we dat in 1999 ook al...; een verslag van een bezoek aan ‘t Lam in 1999, geactuali - seerd naar de stand van zaken in 2001. Willem Roose ’t Lam omstreeks 1920. Windstilte heeft voor schrijver dezes het Letterlijk ‘zielloos’ is ’t Lam overigens zeker op molen De Onderneming in Witmar - grote voordeel dat-’ie tijdens reportages niet; Zelden zo’n sfeer volle, interessante sum. Nadat de restauratie van ’t Lam in als deze ‘geen wind mist’; Voor de ‘geïn - molen gezien (waarover straks meer). 1980 was afgerond, werd hij samen met terviewde’ komt het deze keer echter Eerst maar eens - mijn fototoestel angst - Siemen Jager vrijwillig molenaar op deze bijzon der ongelegen. Bezuiden Lelystad vallig tegen de regen be schermend - molen. Een paar pogingen om daadwer - staan alle windturbines stil, maar noorde - naar de molen rennen. Wachtend op kelijk met de molen te malen, moesten lijker is er toch enige beweging in deze wind staat Cees mij op de maalzolder op abrupt worden afgebroken, omdat de ‘molen-opvolgers’ te ontwaren (best een te wachten. Tijd heeft hij vandaag wel, restauratie weliswaar in een draaivaar - aardig ‘ijkpunt’ bedenk ik mij...). Als na de want afgezien van een nauwelijks in ge - dige, maar geenszins in een maalvaar - afslag Lemmer echter de regen met bak - bruik zijnde graan reini ger, gaat hier alles dige molen had geresulteerd. Toch bleef ken tegelijk uit de hemel valt en daarmee ‘op de wind’. Onder het genot van een de wens om daadwerkelijk beroep - ook het laatste zuchtje wind verloren lijkt paar bakken koffie en na een uitvoerig smolenaars te worden en halverwege de te zijn gegaan, vrees ik het ergste. Inder - gesprek over de laat ste nieuwtjes op jaren ’80 vertrok hij naar Schiedam, om, in daad, bij aankomst in Woudsend staat molenge bied, komen we ter zake. loondienst van Stichting Molen De Vrij - ‘t Lam maar zielloos te ‘plakken’ met heid, op deze molen van zijn hobby zijn volle zeilen èn in de stromende regen: Cees startte zijn ‘molenaarscarrière’ in beroep te maken. Veel slechter had ik dit bezoek niet kun - 1976 als leerling van molenaar Sierkstra Aanvankelijk gingen de zaken op deze nen plannen... ‘Echte bakkersmolen’ goed. Voor maar - liefst vier molenaars was er volop werk op de molen. De kentering kwam in de loop van de jaren ’90: Het nieuwtje van het ‘Bruin van de Molen’ was er zo langza - merhand wel van af en ‘de verkering tus - sen het Echte Bakkersgilde en de am - bachtelijke korenmolenaars ging uit’, zo - als ik het een andere collega onlangs zeer treffend hoorde zeggen. Cees No - tenboom over deze periode: ‘De omzet ging in die tijd snel naar beneden. Ik had de bui al zien hangen. Begin 1994 ben ik vertrokken en twee maanden later moest een andere collega van mij opstappen’. Inkepingen in de hondsoren voor vroe - Spoorwiel met rechtsachter de schijf - ger teer-/schilder luik. loop voor de pletter, buil, mengketel VOF ‘Mole ’t Lam’ en vroeger de mosterdsteen; Let op de Molen De Vrijheid ging in afgeslankte lichte helling van deze spil. vorm verder en begin 1999 werd de ex -

190 4de jaargang 2001 nr. 7/8 ploitatie overgenomen door de Vlaar - logische rogge dat op ’t Lam is gemalen dingse molenaar Boekestijn (zie Molen - wordt bij de lokale bakkers o.a. verkocht wereld 1999-5). Daar kwam in 2000 een als ‘Fries roggebrood’ en de ‘Gaaster - abrupt einde aan door het onverwachts landse Bol’. Het project beperkt zich tot overlijden van Niek Boekestein jr.en kort het zuidwesten van Frie sland; de zand - daarop kwam De Vrijheid buiten bedrijf. gronden van Gaasterland: ‘De beste Cees keerde terug naar Friesland, waar rogge kwam vroeger uit Gaasterland’ al - hij als eerste ging werken bij een nieuw fi - dus Cees, die dankzij het roggepro ject liaal van vervoerder Van der Kooi in weer gedeeltelijk ‘van de wind kon le - Drachten. De Vrijheid huurde een vracht - ven’. auto van datzelfde bedrijf en toen Cees reuk kreeg van het nieuwe Friese filiaal, Stiens was dat een extra reden om op te stap - Gelijktijdig met de recessie op De Vrijheid pen. Later ging hij (part-time) op de boer - in Schiedam gingen ook de zaken op de derij van zijn vader in K ubaard werken. Echte Bakkersmolen van Friesland, De Op molengebied zat hij echter ook niet Hoop in Stiens, slechter, al speelde er hier stil. ’t Lam was in 1993 maalvaardig ge - nog iets anders mee. De oorspronkelijke, res-tau reerd en samen met Siemen Jager in 1978 herbouwde, molen was afge - richtte hij in dat jaar VOF ‘Mole ’t Lam’ brand op 1 januari 1991 en moest dus we - op; een b edrijfje dat hij in 1999 voortzette derom herbouwd worden. Bij deze her - met zijn vriendin Marjon (en zonder Sie - bouw ging men erg voortvarend aan de men) en de molen huurt van de ge - slag: De molen werd voorzien van een meente. volledig computergestuurde inrichting, waar bij alleen twee koppel stenen op de ‘Soune Ground’ wind konden draaien (mits bevoorraad Met deze onderneming had Cees de door - uiteraard - computergestuurde be - Zeer bijzondere afhouder met maar - eerste schreden gezet voor een tweede voorradingssyste men). Over deze inrich - liefst 6 aparte touwtjes en bijbeho - carrière als beroepsmolenaar. Aanvan - ting wordt in molenk ringen nogal verschil - rende gewichtjes; ‘Fijnafstelling’ heet kelijk maalde hij alleen op zaterdag voor lend gedacht; feit was dat er met de zo iets... een paar bakkers en een aantal parti - nieuwe molen van Stiens een molen ge - culiere klanten, maar daar kwam in 1997 bouwd was die (alleen) geschikt was voor

sloot Gert een andere baan te nemen en Cees Notenboom werd gevraagd om de zaak over te nemen. Cees: ‘Dat aanbod kwam goed van pas. Mijn zus had samen met mijn zwager de boerderij overgenomen en ik was zo - doende mijn baan kwijt’. Naast de omzet van de molen zelf, kwam De Hoop hem ook goed van pas voor zijn eigen bedrijfje in Woud send: ‘In Stiens kan ik prima ge - bruik maken van de graanopslag voor ’t Lam en daarnaast komt de graanreini - ging mij ook goed van pas’, aldus Cees, die hierna ook nog eens fijntjes opmerkt dat De Hoop in feite totaal niet geschikt is voor kleinschalig heid: ‘In Stiens kan ik ei - genlijk niet één of twee zakjes graan in de steenkaar storten en dat vervolgens gewoon simpel opzakken op de maalzol - der’. Toch liep het anders: De omzet in Stiens reduceerde de afgelo pen jaren tot (bijna) nul en Cees vond in de zomer van 2000 een graanopslagplaats in Dronten waar hij zijn graan geschoond en wel kan kopen. De molen van Stiens had als zo - danig geen waarde meer voor hem.

Tarwesteen met kaar met extra opslag - grote productie. Na de herbouw kwam Exploitatie capaciteit. de exploitatie weer in handen van BV Mo - Een eenmanszaak èn een BV beide in len De Hoop (met de aande len in handen handen van één persoon lijkt een niet erg van bakkers van het Echte Bakkersgilde, logische constructie en dat is het ook verandering in, toen Cees een samen - particu lieren en de ge meente Stiens), niet, zo beaamt Cees hierover in 1999: ‘Ik werking aanging met ‘Soune Ground’. twee molenaars zouden full-time de pro - ben inmiddels officieel de directeur van Voor de niet-Friezen onder u: Dat bete - ductie verzor gen, alleen... die productie de BV en in de praktijk ben ik de baas, kent letterlijk ‘gezonde grond’ en is een bleef uit. Praatte men tijdens de herbouw maar de aandelen zijn nog steeds niet stichting ter bevordering van de biologi - nog over verwachte omzetten van bijna mijn eigendom’. Het lag destijds in be - sche land bouw in Friesland. In 1997 werd dertig ton (!) per week, in de praktijk doeling dat Cees op korte termijn de een biologisch roggeproject opge start mocht men in de handen wrij ven als een aandelen zou kopen en dat gebeurde waarbij intensief wordt samengewerkt tiende van die omzet gehaald werd. één ook. Toch heeft hij er niet lang plezier van tussen lokale boeren, bakkers en natuur - mole naar, Gert Klijn stra, kon het werk in gehad. Momenteel (zomer 2001) doet lijk molenaar Cees. Lokaal geteelde bio - drie dagen per week aan. Begin 1999 be - Cees verwoede pogingen om weer van

4de jaargang 2001 nr. 7/8 191 Cees Notenboom is actie op de maal - Ingenieuze, zelfgemaakte (ascania)buil op de eerste zolder. zolder van ‘zijn’ Lam. de hem niet zo geliefde molen af te ko - druk op de groene knop was voldoende constructie in het noorden van het land. men. Een collega beroepsmolenaar geweest om volop productie te draaien Volgens Cees een prima systeem, mits re - heeft wel belangstelling voor de molen in en nu doen we dus - afgezien van dit gelmatig gesmeerd: ‘Zelf heb ik het idee verband met de graanopslag en de reini - prettige gesprek - helemaal niets. Het is dat neutenkruiwer ken bij restauraties te ging, maar aan deze overname zijn nogal weliswaar gestopt met regenen, maar de snel worden vervangen door Engelse krui - wat haken en ogen verbonden. Zo blijkt wind laat nog steeds volledig verstek werken, omdat de molen te zwaar een deel van de loods op het grondge - gaan. Cees’ enthousiasme lijkt er niet on - kruit...’. Waarvan acte. bied van een particulier te zijn gebouwd. der te lijden en volledig stoïcijns over deze Het meest opvallende detail in de kap is Het ligt in de bedoeling dat de gemeente niet erg van pas komende windstilte (ach echter de lange spruit die halfhouts inge - (via grondruil etc.) eerst het hele ja, ik ken het gevoel...) leidt hij mij via de laten ònder de voeghouten ligt: Een zeld - ‘molencom plex’in handen krijgt voordat smalle trapjes naar de kapzolder: Het is zame constructie die vroeger (o.a.) ook de hele kwestie kan worden afgerond. tijd geworden voor het onvermijdelijke op de nog bestaan de Nylânnermolen in Cees zal in dat geval het bedrijf - zijnde ‘dolen op de molen’. Workum voorkwam. Ook heel bijzonder: inventa ris en loods - aan de collega-mo - Met z’n vlucht van twintig meter is ’t Lam De gebrui kelijke blokvang die naast koe - lenaar verkopen en vervolgens zal de BV zeker geen reus onder zijn soortgenoten, bouten tevens van een stut is voorzien. In - worden opgedoekt. Al met al een triest maar vlot en behendig begeven wij ons cidenteel is deze constructie ook elders einde van een mole naarsbedrijf dat am - desalniettemin naar de krappe kapzol - toege past, maar waarom? Vertrouwde per tien jaar geleden met veel bombarie der. men de koebouten niet? Cees heeft een de nieuwe molen in bedrijf nam... vermoeden dat dit er mee te maken Oudste molen van het noorden? heeft, meer be paald: Een stalen strip die ‘Leuk is thuis...’ Onderweg vertelt Cees mij met trots dat ’t slechts met draadna gels aan het buikstuk Terug naar mijn bezoek aan ’t Lam in 1999. Lam wel eens de oudste nog bestaande vastzit, vormt de verbinding met de koe - Cees en ik weten van elkaar dat we De molen van het noorden des lands zou bouten... Hoop in Stiens, met al z’n ‘computer zooi’, kunnen zijn; in de 16e eeuw stond ter nu niet bepaald de ideale molen vinden. plaatse een standerdmo len, maar in 1698 Twee tegenover elkaar geplaatste inke - Met m’n meest cynische grijns daarom werd reeds melding gemaakt van de hui - pingen aan de onderzijde van de twee maar de vraag: ‘... en de molen van Stiens dige molen. Tot 1960 hield molenaar Sie - hondsoren (onder het ondertafelement) is dus tegenwoordig jouw molen?!’. Cees gert de molen in bedrijf. Uiteraard werd in het zuidoostelijke veld van het acht - (resoluut): ‘Néé, ’t Lam is mijn molen, dat is toen gebruik gemaakt van de direct kant, doen vermoe den dat hier vroeger de ultieme molen, een molen zoals het naast de molen gele gen en later afge - een luik heeft gezeten. Dit zag men vroe - moet zijn; Leuk is thuis’. Met die laatste op - broken motormaalderij, maar Cees ver - ger vaak in de Zaanstreek en diende als merking refereert Cees overduide lijk naar moedt dat tot die tijd ook van de wind - teer-/schilderluik voor spantring, rooster - de inmid dels legendarische uitspraak van kracht gebruik is gemaakt. In laatstge - houten etc. De plaatsing op het zuid-oos - collega Erik Dudink in Mole nwereld 1998- noemd jaar werd de molen verkocht aan ten is ook logisch: Uit deze hoek is immers 5... Hoewel hij de molen in Stiens zeker niet een particu lier die hem o.a. als brandstof- de minste wind en het beste weer te ver - als mislukking wil bestempelen, wil hij best opslagplaats (!) ge bruikte. Hoewel de wachten. kwijt dat ‘ze met die verwachtingen van molen reeds twee jaar later aan de ge - ’t Lam bezit overigens wel meerdere dertig ton per week na tuur lijk wel zijn afge - meente werd verkocht én hoewel er in Zaanse kenmerken, zo als de ‘wolkjes’ op gaan als een gieter...’ die twee jaar het een en ander zou zijn de windpeluw, de kleuren van het schil - uitge sloopt of verdween, krijg ik niet erg derwerk en de keep aan de bovenzijde Dolen op de molen de indruk dat ’t Lam hier érg onder te lij - van de overring voor het (voormali ge) Afgegaan als een gieter of niet, en mooi den heeft gehad; wat een sfeer volle mo - broekstuk (De ene molendeskundige be - of niet; het zou ergens toch ontzettend len is dit! Cees en ik staan inmid dels op de vestigde dit laatste overigens, terwijl een handig zijn geweest als we ons nu in de kapzol der. andere dit ontkende; maar dit even ge - molen van Stiens hadden bevonden. Eén De kap kruit op neuten, een gebruikelijke heel ter zijde...). Waarschijnlijk zijn de

192 4de jaargang 2001 nr. 7/8 Zaanse kenmerken te verklaren uit het feit erop staande planken, slingerde al jaren wind - via de pelspil - zal kunnen worden dat er in de 17e eeuw nauwe handels - doeloos in de molen, totdat Cees ont - aangedreven. betrekkingen waren tussen de Zaan streek dekte dat het precies op de kaar van de en Friesland. tarwe steen paste: Op deze wijze kon men Op de eerste zolder (‘mosterdzolder’) Het smalle, lage achterkeuvelens doet vroeger (en nu dus ook weer) de opslag - staat weliswaar een kleine motorische hoge ouderdom vermoeden. capaciteit iets vergroten. maalstoel, maar die is afgesloten en De rijn van de roggesteen is van een bij - wordt nooit gebruikt. Een mengketel en Een echte luizolder onbreekt, maar er is zondere uitvoe ring: Het is een zgn ‘beugel - een buil worden (uiteraard!) op de wind uiteraard wèl een luiwerk: Een sleeplui - rijn’, waarvan - zo merkt Cees geamus - aangedreven, maar sinds kort kunnen zij werk waaraan duidelijk te zien is dat het seerd op - in de vakliteratuur wordt be - (‘alleen in gevallen van nood hoor!’) ook vroeger een kammenluiwerk was. weerd dat deze 1) alleen bij onderaandrij - motorisch worden aangedreven. De buil Even onder de luitafel bevindt zich het ving kan worden toegepast en 2) (dus) niet is een zelfgemaakt exemplaar, naar het spoorwiel: twee schij flopen drijven de bij windaandrijving wordt toegepast. Mole - voorbeeld van een soortgelijke (ascan i - twee koppel stenen aan; een derde, licht naarstheorie en molenaarspraktijk blijven a)buil in de molen in het Duitse Dedesdorf hellende spil dreef vroeger de mosterd - soms toch twee totaal verschillende za - (ten noorden van Bremen); Via een inge - steen op de eerste zolder aan. Vermoe - ken... nieus schuivenstelsel kunnen niet alleen delijk diende deze spil vroeger als De tarwesteen is voorzien van een ‘ge - de bloem, de griezen en de zemelen van ‘tweede koning’ met onder de maalzol - wone’ Engelse rijn. Op de buiten rijn staat elkaar gescheiden worden, maar kan bij - der een tweede spoorwiel(tje) met bijbe - de tekst ‘OC TROOI VAN I. CLAR ING BOULD voorbeeld ook alleen de gries, of de ze - horende schijfloop. Verklaringen van oog - 183 (?)’. Is deze Claringbould wellicht de melen uitgezeefd worden. getuigen spreken over een koppeltje ste - uitvinder van deze rijn? Het lijkt zeer aan - Voor het mengen van kleine partijtjes nen op de eerste zolder dat door een nemelijk dat ‘De rijn van Klarenbald’ (zoals (meergranen)meel is een soort ‘meng - riem werd aangedreven; Wellicht die - de Engelse rijn ook wel wordt genoemd) ton’ geplaatst die met de hand wordt zelfde mosterdsteen, die toen voor an - een Nederlandse verbastering is van ‘Cla - rondgedraaid. dere doeleinden werd gebruikt? Feit is ringbould’. Een flink afgemalen linkse steen (door - dat dit koppeltje stenen al geruime tijd De maalzolder ligt op stellinghoogte en snede ca. 1 meter) op de eerste zolder (ca. een halve eeuw) uit de molen verd - wederom maakt Cees mij op een aantal trekt mijn aandacht. Het is volgens Cees wenen is. Cees vermoedt dat de derde opmerkelijke details attent: Een kastje inge - zeer goed mogelijk dat dit van het voor - spil na de ‘mosterdtijd’ een (thans ve - bouwd boven een korbeel, een gat in een malige koppel mosterdstenen afkomstig rdwenen) k oekenbreker aandreef. Thans andere korbeel waar (vanouds) precies is. Bij een aandrijfconstructie met een drijft ‘ie de p letter, de buil én de mengke - een horloge in past en ook de afhouder ‘tweede koning’ (zie hierboven) mòet im - tel aan. Een vierde spil drijft sinds 2000 de van de steen is op z’n minst opmerkelijk te mers wel sprake zijn van een linksdraai - nieuwe pels teen aan ‘waar ook regelma - noemen (zie foto). Het is overdu idelijk dat ende steen. Bij een eventuele, latere tig daadwerkelijk gerst mee wordt ge - hier iemand - ruim drie eeuwen geleden - riemaandrij ving blijft dit eveneens zeer peld!’, wil Cees nog even nadrukkelijk met veel liefde en oog voor detail een mo - goed mogelijk, omdat bij een dergelijke kwijt als ik hem voor een update van dit len heeft gebouwd! ‘Er hangt een prach - aandrijving de draairichting gemakkelijk artikel opbel... tige, oude sfeer in deze molen en het leuke te wijzi gen is. Op de steenzolder liggen twee koppel is dat ook ik telkens weer nieuwe verassin - 16er blauwe stenen; één voor rogge en gen tegenkom’, aldus Cees die zelf op Toekomst één voor tarwe. Cees raakt steeds meer deze zolder een kleine pletter installeerde Cees raakt niet snel uitgepraat over zijn in zijn element en wijst mij op een aantal die op de wind loopt en een reiniger die... molen, maar één vraag houdt hem on - interessante details. Zo zijn er voor het be - door een motor wordt aangedreven: ‘Dat dertussen toch wel bezig: “Waait het schermingshek dat het luitouw van het is écht het enige dat hier elektrisch wordt inmid dels al?”. We gaan de stelling op en spoorwiel afschermt zeer oude heklatten aangedreven’, zegt Cees op een bijna ex - zowaar: Een licht briesje uit het noorden is gebruikt. Een drie kwart raamwerk, be - cuserende toon, om daar onmiddellijk aan opgestoken! Hoewel ik genoeg molens staande uit een plank met twee haaks toe te voegen dat hij straks ook op de ken die op zo’n windje de steen niet mee zouden trekken (niet die van mezelf trou - wens!), loopt Cees vol vertrouwen naar boven om de steen in z’n werk te zetten. Na het lichten van de vang komt de mo - len langzaam op gang en even later kan er - op gemakje weliswaar - toch gema - len worden. Vanachter de maalbak wijst Cees, door de openstaande stellingdeur, naar het kleine witte gebouwtje direct ten zuiden van de molen:’Dat is de voor - malige mole naarswoning en die huur ik er sinds kort bij; Het wordt een kantoor tje en er komt ook een winkel tje; Dan kan dat winkeltje hier op de maalzolder weg’. Inmid dels is dit gerea liseerd; aan de ope - ning van dit bezoe kerscen trum/wi nkel in september 2000 is in dit blad destijds aan - dacht besteed. Het gebouw tje doet in - middels ook dienst als ont vangstruimte en er is een exposi tie over de molens van de gemeente Wymbritseradi el. Als de wind iets draait, wordt ik toch wel benieuwd hoe licht (of zwaar?) zo’n neu - tenkruiwerk werkt. Ik mag me even uitle - ven van Cees en ik moet toegeven: Deze Eerste zolder met van links naar rechts de mengketel, de ‘mengton’ en het (buiten molen kruit best ge makke lijk. Tijdens het bedrijf zijnde) maalstoeltje. Het touw met de zak rechts op de foto is de licht: Zo kruien komt Cees even in het deurgat kan men deze (bij buiïg weer) ook vanaf deze zolder bedienen! staan: ‘Wist je dat dit kruirad het laatste

4de jaargang 2001 nr. 7/8 193 ’t Lam in vol be - drijf: Voor de mo - len het nieuwe katoor/ winkel - tje/bezoekers- ontvangstruimte. Het moderne molenleven Molenvakanties

Eerdere jaren schreef ik ’s zomers vaak columns waarin ik mij min of meer excuseerde voor het feit dat ik ook die zomervakantie weer niets beters had weten te bedenken dan ‘molens kijken’. Voor men - sen die echter denken dat ik daarom een heel saai persoon ben, wil ik deze uitspraak graag nuanceren: Niet onbelangrijk is dat ik weinig tot niets heb met plaatsen die over het algemeen als favoriete vakan - tiebestemmingen te boek staan. Veel mensen gaan bijvoorbeeld in de zomer naar het zuiden, naar de zon. Nu heb ik persoonlijk niet zoveel met warm weer, sterker nog, als het ’s zomers boven de – pak - weg – 23 graden komt, loop ik al te puffen en te hijgen en ben zichtbaar opgelucht als er weer een fris buitje valt. Stuur mij dus naar de Costa-weet-ik- veel-wat en u kunt er gegarandeerd van zijn dat u mij na twee dagen al kunt wegdragen. Een andere favoriete vakantiebestemming is de win - tersport. Ik heb echter een grote hekel aan sport en restant is van de afge brande molen in besluit dat ik maar eens naar huis ga. Een bovendien loop ik in het dagelijks leven al genoeg te Stiens? Dat is hier gekomen toen ze daar urenlang bezoek aan één van de mooi - sjouwen en te klimmen dat ik in mijn vakantie li - een kruilier kregen’, zegt hij grijnzend. Ach ste molens van Nederland komt zo ten chamelijke inspanning volledig vermijd (behalve ja, de molen van Stiens; die ándere molen einde. Als ik vanuit de auto nog eenmaal molens beklimmen dus). Bovendien stoor ik mij – van Cees die tegelijkertijd nooit helemaal omkijk, zie ik hem nog steeds malen met als zelfverklaard intellectueel – aan het uitgelaten zijn molen zal worden, zoveel is mij inmid - volle zeilen: Cees vermaakt zich van - proletensfeertje tijdens een doorsnee wintersportva - dels duide lijk en ik begrijp het hele maal. daag nog wel een paar uurtjes... kantie: Overdag jezelf via de zwaartekracht naar Het loopt inmiddels tegen etenstijd en ik beneden laten glijden op een piste (hoezo sportief?) en je ’s avonds bezatten op een of andere après-ski - party onder de tergende klanken van debielensongs als ‘Heeee baby OE!!! Ah!!! I wanna kwo-o-o-o-o-w FORUM if you be my girl!’. Molens, molentjes en de Nee, geen massavermaak voor mij, of wellicht beter: ’t Betere Werk helemaal geen vermaak voor mij. Het komt er na - molenwerf melijk op neer dat ik gewoon helemaal niets leuk Veel molenerven worden ‘opgesierd met vind. En het allerergste is dat ik eigenlijk al mijn een of meer extra molentjes. Soms gaat hele leven niets leuk vind. Als mijn ‘collega-kinde - Vlucht molen het om zeer opvallende modellen die al - ren’ vroeger verstoppertje, tikkertje, oorlogje, of wat Middelveldsche leen maar afleiden van die enige echte voor debiel spel dan ook in onze tuin speelden, authentieke. stond ik mijn tuinmolentje op te zeilen… Familie - Akerpolder Tijdens een wandeltocht in Zuid-Holland vakanties waren dankzij mij ook altijd regelrechte trof ik tot mijn verbijstering een molen aan rampen: Gezellig met het hele gezin naar Center - In Molenwereld 2001-6-151 stond dat de die was omgeven door wel zon twintigtal parks (dat toen nog ‘Sporthuis Centrum’ heette) en molen van de Middelveldsche Akerpolder geknutselde bijdragen. Op een andere terwijl iedereen naar het tropisch zwemparadijs wel eens de Stommeermolen bij Aalsmeer plaats zag ik een op zich zelf fraaie, wer - ging, zat ik in onze bungalow een beetje te chagrij - naar de kroon kon steken als grootste mo - kende watermolen vergezeld van twee nen dat zwemmen niet voor mensen bedoeld is, om - len van Noord-Holland in vlucht. Dat blijkt bijzonder uit de kluiten gewassen bastaar - dat zij anders wel van zwemvliezen waren voor - inderdaad niet veel te schelen. De Stom - den. zien. Absolute ramp tijdens dit soort vakanties was meermolen heeft een vlucht van 28,30 m, Wat hiervan te denken? altijd ‘mijn dag’: Een hele dag ‘molens kijken’ terwijl de Amsterdamse molen uitkomt op Eigenlijk behoort de molenwerf mijns in - waarbij mijn broertje reeds halverwege de dag al 28,00 m. De heer E. Stoop deelde ons dit ziens zo veel mogelijk te passen bij de mo - zijn stripboeken had uitgelezen en de rest van de laatste mee. Het blijkt namelijk dat de Mid - len zelf en is al dat extra geknutsel niet al - dag strontchagrijnig op de achterbank van de auto delveldsche Akerpolder op 10 januari 1886 leen volkomen overbodig maar in feite zat terwijl de ene na de andere molen op zijn net - een nieuwe binnenroe bij Pot bestelde. buiten gewoon storend. Het doet nogal vlies passeerde… Deze had een vlucht van 28,00 m en kreeg wat afbreuk aan het eigenlijke monu - Ik vind dus gewoon niets leuk. Ik herinner mij mijn nummer 1468 mee. Diens voorganger ment. Wat de beherende instanties zoals afkeurende blikken wanneer mijn enthousiaste moe - heeft in de molen van de Middelveldsche monumentenzorg hier in het algemeen der vroeger voorstelde ‘een spelletje’ te doen. ‘Een Akerpolder dus maar tien jaar gedraaid. van vinden is de vraag. Juichen ze al spelletje’? Bah! Knikkertje, tikkertje, scrabble, scou - Of de roe uit 1886 na de sloop van de mo - deze handvaardigheid toe of is hier ting, voetballen, tennissen, dansen, dammen, scha - len in 1921 nog een vervolgcarrière maakte sprake van het bekende Nederlandse ken, sjoelen, ik kan werkelijk geen volksvermaak is niet bekend, maar heel goed mogelijk. gedoogbeleid? verzinnen dat ik wél leuk vind. jsb. J. Keuken - Stichting Historisch Niedorp Mensen die mij een heel saai persoon vinden, heb - Nieuwe Niedorp ben misschien dus toch wel gelijk… Prettige vakantie! WvdL

194 4de jaargang 2001 nr. 7/8 4de jaargang 2001 nr. 7/8 195 Behoud

Bart Slooten secretaris van Stichting De Westfriese Molens Clusteren: een meer dan bittere noodzaak

Sprookjesachtige wintersfeer bij de Ba - buurster Molen bij Tjerkwerd, een der ruim veertig molens van de Stichting ‘Te veel om te sterven, te weinig om te leven’. De Fryske Mole. De instandhouding van hun molens bezorgt stichtingsbe - Dat is het idee dat veel molenorganisaties hebben sturen vaak eerder koude rillingen (foto over de onderhoudssubsidie die zij krijgen voor Gerben D. Wijnja, januari 1996). het instandhouden van de molens. Toch kan er door een simpele ingreep met hetzelfde geld meer gedaan worden.

Restauratie en onderhoud Al jaren is de financiering van restauraties (en niet alleen die van molens) een pro - Restauratie is door de jaren heen onder - bleem. Ook dit probleem kent twee kan - hevig geweest aan discussie. Hoe restau - ten: de juiste hoogte is nooit precies te be - reer je, wat restaureer je weg, wat be - palen (vanwege de zojuist genoemde te - houd je van latere wijzigingen enz. Deze genvallers) en de structureel te lage bud - discussie is vatbaar voor vele meningen gettering is het tweede facet van deze en de communis opinio in deze wijzigt problematiek. zich in de loop der tijden. Ook het Rijk onderkent dit blijkbaar. Aller - Wat zich echter niet wijzigt, is de behoefte eerst tracht men na jaren van draconische aan financiering om een en ander te be - bezuinigingen de (deels zelf veroorzaakte) talen. Uiteraard hangt de vereiste hoeveel - achterstand in de algemene onderhoud - heid geld af van hoe je restaureert en van stoestand van de monumenten nu weg te de onderhoudstoestand, maar over één werken door een inhaalslag (de zgn. kan - ding zijn we het allemaal eens: geld moet jerregeling) en door een verhoging van het er zijn. totale budget. Maar ook (en dat is voor de Het nadeel van een beleid gericht op res - molens veel belangwekkender) denkt men tauratiecycli is tweeërlei: ten eerste weet je na over een principieel ander beleid. Res - nooit hoe de onderhoudstoestand is als de tauratie en onderhoud moeten meer geïn - restauratienoodzaak zich doet gelden. De tegreerd worden. Met andere woorden: er beruchte tegenvallers gaandeweg de res - dient meer aan onderhoud gedaan te Meer van of meer met hetzelfde? tauratie spreken wat dat betreft voor zich. worden, zodat de cyclus van (matig) on - En ten tweede is een verslechtering van de derhoud en daarna weer restauratie (zo De bovengenoemde cyclus kan op twee algehele onderhoudstoestand gaande - gemiddeld 1 keer per 25-30 jaar) wordt manieren doorbroken worden. Ten eerste weg de tijd tussen twee restauraties in in - doorbroken. zou het Rijk de beschikbare gelden kunnen herent aan deze manier van instandhou - Ik heb in molen- en monumentenland nog verhogen . We weten echter allen dat vele ding. Immers, restauratie is in wezen het in niemand ontmoet die deze ommezwaai doeleinden gediend en gefinancierd wor - één keer wegwerken van achterstallig on - niet toejuicht. Het is immers veel beter om den door de overheid en dat deze weg derhoud. (Daarmee wordt niet ontkend jaarlijks een ruim budget voor regulier on - die van de meeste weerstand zal zijn, zeker dat er types restauratie zijn die met ach - derhoud tot je beschikking te hebben, dan als het economisch wat minder goed zou terstallig onderhoud niet van doen heb - steeds te moeten laveren tussen een tekort gaan. ben: funderingsherstel en restauratie na aan onderhoudsgelden en de onzeker - Een tweede manier echter die ook voor een ramp behoren bijv. tot deze catego - heid van de financiering van een onvermij - het Rijk zeer aantrekkelijk is, is clustering van rie). delijke restauratie. onderhoudsgeld.

196 4de jaargang 2001 nr. 7/8 Zeker voor een deel van de molenwereld weinig onderhoud (wat bijv. speelt bij klei - zou dat een goed begin zijn tot doorbre - nere molens of bij molens die net gerestau - king van de onderhoud-restauratiecyclus. reerd zijn) zouden dan tot het verleden be - Er zijn zo langzamerhand nogal wat stich - horen. tingen en verenigingen met een behoorlijk Voor de moleneigenaren zou een veel rus - aantal molens in eigendom en onderhoud. tiger financieel beleid mogelijk zijn. Niet We hoeven maar te denken aan De Fryske voor niets staat “dezelfde hoeveelheid Mole, de Rijnlandse Molenstichting, Stich - geld” hierboven schuin gedrukt. Dit is im - ting Instandhouding Molens Alblasser - mers van wezenlijk belang in de hele rede - waard en Vijfheerenlanden , De Zaansche nering: het Rijk zou door invoering ervan Molen en daarmee is de reeks niet volledig. geen cent meer hoeven uit te geven. (Dat Deze grote moleneigenaren zouden zeer de subsidiabele bedragen van tijd tot tijd gebaat zijn met clustering van onder - aangepast dienen te worden aan de houdsgeld. voortschrijdende bouwinflatie is een an - Er van uitgaande dat de beschikbare sub - dere zaak en staat uiteraard los van al of sidiabele bedragen optimaal worden be - niet invoeren van clustering van deze on - nut, zou een stichting met zeg 40 maal - derhoudsbedragen). vaardige molens de beschikking hebben De vreugde is groot als na jaren van over 40 x ƒ 7500,- = ƒ 300.000,- op jaarbasis enorme inspanning op 3 juli 1998 de waarover het Rijk (en naar we hopen ook Ceres in Bovenkarspel in gebruik wordt andere overheden) subsidie verlenen. Wel - gesteld, een van de dertien molens van iswaar moet je dan ook je eigen aandeel de Stichting De Westfriese Molens. Het weten te financieren, maar dat moet je in in goede staat houden eist veel creativi - de huidige constellatie ook. En de molenei - teit, ook in het omgaan met het be - genaren zijn zich er over het algemeen wel schikbare geld, zowel door stichtingen van bewust dat géén onderhoud plegen als overheden (foto JSB). slecht is voor de financiële situatie van de organisatie. Immers ieder jaar uitstel bete - kent meer onderhoud daarna, maar de subsidie over het bedrag dat je niet hebt derhoudstoestand van de molens ver - Als er een stichting is die weet wat de besteed, ben je voorgoed kwijt en de on - slechtert daardoor ook, waardoor er later consequenties zijn van onvoldoende weer meer geld nodig zal blijken te zijn voor middelen voor onderhoud dan is dat het onderhoud enz. zodat het niet beste - de Stichting tot Instandhouding van den van het subsidiabele onderhoudsbe - Molens in de Alblasserwaard en de Vijf - drag op den duur funest is voor de kas van heerenlanden. Het geschonden molen - de moleneigenaar om over de molens complex van Streefkerk is de mede maar te zwijgen. Kortom je raakt in een daardoor ontstaan verliezen niet te bo - neerwaarste spiraal, die alleen onderbro - ven gekomen (foto JSB, 23 augustus ken kan worden door restauratie. Maar 1969). deze geeft in hoogte en tijd weer vele fi - nanciële onzekerheden, zodat het niet de oplossing zou moeten zijn: noch voor de Anno 1984 moleneigenaar, noch voor het Rijk, want uiteindelijk blijkt een en ander altijd duurder Het is dan ook onbegrijpelijk, dat het Rijk uit te vallen en organisatorisch ingewikkel - nog steeds niet tot besluitvorming in deze is der te zijn dan een goed en geldelijk vol - gekomen. Ik schrijf nog steeds niet daar bij doende onderbouwd onderhoudspro - de opening van de Buurtermolen te Rijp - gramma voor de lange termijn. wetering op 14 april 1984 (!) door de toen - Clustering ligt dus voor de hand. Nu zijn er malige minister van Cultuur Elco Brinkman is twee vormen van clustering, die per object gezegd dat binnenkort een uitspraak over (i.c. dus per molen) en in de tijd. deze problematiek zou zijn te verwachten. Als het mogelijk zou worden om per object We zijn nu 17 jaar verder! te mogen clusteren, dan kun je in je onder - Voor de afgelopen jaarvergadering van houdsprogramma schuiven met de subsi - De Hollandsche Molen heb ik als secretaris diabele onderhoudsbedragen, want de van stichting De Westfriese Molens (binnen - ene molen heeft in een bepaald jaar min - kort eigenares van 13 molens) een brief ge - der (of meer) aan onderhoud nodig dan stuurd over deze zaak. Het bestuur heeft de ander. Zou je ook mogen clusteren in de toegezegd dit opnieuw in het reguliere tijd, dan kan je geld dat je in een bepaald overleg met Monumentenzorg te bespre - jaar overhoudt kunnen doorschuiven naar ken. Het is echter onbegrijpelijk dat het Rijk Grote en kostbare restauraties, zoals andere jaren en als een soort appeltje voor nog steeds niet tot invoering heeft beslo - hier bij de Waterloosmolen bij Rijpwe - de dorst op rekening kunnen laten staan. ten. Het komt immers alle monumenten ten tering van de Rijnlandse Molenstich - Clusteren zou dus een wezenlijke verbete - goede en de invoering kost in principe ting, ook eigenaar van een veertig mo - ring van het huidige systeem inhouden en geen cent extra, terwijl de gelden waar de lens, zijn niet altijd te vermijden. Toch zowel het Rijk als de moleneigenaren zou - molens via de subsidieregeling recht op is effectief gebruik van de beschikbare den er wel bij varen. De moleneigenaren hebben, optimaal zullen worden besteed. middelen voor onderhoud een min - om de hierboven uiteengezette redenen Mijn oproep is dan ook aan alle molenei - stens zo belangrijke basisvoorwaarde en het Rijk omdat dezelfde hoeveelheid genaren om onze brief te ondersteunen voor geslaagd molenbehoud. In dit op - geld veel doeltreffender zal worden ge - door een adhesiebetuiging naar De Hol - zicht is het beleid van de provincie bruikt dan nu het geval is. Kunstgrepen als landsche Molen te sturen, zodat die zich Zuid-Holland voorbeeldig. Poolen van onderhoud laten uitvoeren aan het eind gesteund weet door heel veel moleneige - het (provinciale) onderhoudsgeld is van het jaar en dat dan over twee rekenin - naren in het overleg met Monumenten - daar een al jaren bestaand onderdeel gen verdelen of het verliezen van (een zorg. En het Rijk zou ik willen vragen: help van. (foto J.L.J. Tersteeg). deel van) het subsidiabele bedrag door te ons, denk niet langer, maar doe!

197 4de jaargang 2001 nr. 7/8 J.S. Bakker was en het met minder hulpmiddelen Duizend moest stellen. Anderzijds ook bewonde - ring voor het vele onderzoek van Cou - wenhoven en de publicatie ervan. De Zaanse Molens omschrijvingen gaan ook verder dan in Duizend Zaanse Molens en doen daar - door eerder denken aan Boorsma’s Over uitgebreid PAPIER MOLEN Zaansche Windmolens . Op zich geno - men is dat alleen maar een winstpunt omdat dit veel meer licht geeft over de geschiedenis van de molen, ook in alge - Onlangs verscheen van de hand van Ron vinden zich in het Gemeentearchief van mene zin. Couwenhoven 250 Zaanse Molens . Het Zaanstad Al lezend dringt zich ook het besef op, boek is een studie naar aanleiding van Bovendien voerde hij een uitgebreid lite - dat het laatste woord over de Zaanse het bekende meesterwerk Duizend ratuur onderzoek uit, omdat na Boorsmas Molens met 250 Zaanse Molens niet is ge - Zaanse Molens van Pieter Boorsma, publicatie in 1950 tal van andere onder - zegd. Dat kan ook niet en de auteur be - waarin in 1950 de inventarisatie van het zoekers aanvullende gegevens aantrof - weert dat ook niet; eerder het tegen - Zaanse molenbestand werd vastgelegd. fen, die in 1968 niet in de herdruk werden overgestelde: er is nog meer. Zo komt bij In 1968 verscheen de vrijwel ongewijzigde opgenomen. Al deze gegevens zijn nu leven en welzijn in november van zijn heruitgave van deze molenbijhel. dus gebundeld in 250 Zaanse Molens. hand een nieuw boek, Zaanse Molen - branden uit; 250 Zaanse Molens maakt er alleen maar nieuwsgierig naar.

Vragen en aanvullingen Soms zijn er wat dingen die grote vragen oproepen, met name als gevolg van de molentechniek. Zo staat in 250 Zaanse Molens vermeld dat de zaagmolen De Zwarte Bruinvisch van Zaandam-W in Ure - terp als korenmolen werd herbouwd. Het probleem is dat de molen in Ureterp een achtkant was (zie Molenwereld 2001-6), terwijl de Zaanse molen volgens Boorsma een zeskant zou zijn geweest. Een vergelijkbaar probleem doet zich voor met De Walrot, ook in Zaandam-W. Deze molen, die nu in IJlst staat, zou een tot zaagmolen verbouwde oliemolen zijn. Constructief is dat nauwelijks voorstelbaar vanwege de vereiste vierkante onder - bouw voor een achtkante zaagmolen. Als De Walrot ooit oliemolen is geweest, dan moet hij als zaagmolen ooit hele - maal nieuw gebouwd zijn op plaats van de oliemolen. De paltrok De Dood in Zaandam-W roept raadsels op. Volgens Couwenhoven is deze in 1805 verplaatst naar Zoeter - Tien jaar geleden begon Couwenhoven Al met al is 250 Zaanse Molens een waar - woude (nu grondgebied Leiden). In mej. notities te maken over aanvullingen, die devolle uitbreiding van de kennis over de dr. M.A. Verkade e.a., Zaandam 150 jaar hij op de gegevens van Boorsma vond. Zaanse molens. Iemand die Duizend stad 1811-1961 , pag. 37 staat dat deze Uiteindelijk was de lijst gegroeid tot zo’n Zaanse Molens in de kast heeft staan en molen op 24 januari 1785 verkocht was honderd aanvullingen en een reeks mo - de waarde ervan beseft moet daar ei - aan A.F. Zoda in Leiden voor ƒ 1050,- en lens, die niet in zijn boek voorkwam. In no - genlijk ook 250 Zaanse Molens bij hebben. naar Leiden was overgebracht. Dat komt vember vond hij een nieuwe stroom ge - Het is niet alleen een uitbreiding van Boor - uitstekend overeen met het feit dat A.T. gevens in het gemeente-archief, waar - sma’s meesterwerk, maar ook een verdie - Sodaa op 25 januari 1783 toestemming door er uiteindelijk 250 aanvullingen — ping ervan. Zo geeft Couwenhoven in het krijgt om twee paltrokken te bouwen. dus een kwart van het totaal - werden ge - eerste hoofdstuk ‘Elfhonderd Zaanse Mo - Heeft Sodaa de molen nog tot 1805 in vonden inclusief 29 molens, die niet door lens’ een kwantitatief overzicht van de Zaandam laten staan? In Leiden stond de Boorsma beschreven zijn. Hiervan zijn er Zaanse molenontwikkeling, waarschijnlijk molen naast de achtkante zaaggmolen 20 volstrekte nieuwkomers. Ze zijn nergens de allereerst redelijk betrouwbare. Deze De Haan en heette De Eendragt. Hij werd eerder beschreven. Bovendien kon hij de wijkt sterk af van die in Molenwereld 2000- niet lang na 1880 gesloopt. brandkroniek van Boorsma aanvullen met 4, mede als gevolg van de verschillende In 1865 viel het doek over de loodwitmo - 36 branden, brandjes en blikseminslagen. uitgangspunten. len De Rob in Koog nog niet definitief. De De aanvullingen verlengt de levensduur molen werd als korenmolen herbouwd in Onderzoek van sommige Zaanse molens aanzienlijk, het Zeeuwse Gapinge, waar hij in 1896 af - Couwenhoven deed onder meer onder - tot een mensenleeftijd toe. Ook kon Cou - brandde. (De herkomst uit Goes van De zoek in de archieven van het Olieslagers - wenhoven nu van sommige molens de Rob, zoals Van Hoogstraten die noemt in contract, het Papiermakerscontract, de preciese plaats aangeven waar zij ge - De molens van Zeeland is onjuist). notariële actes van meer dan honderd staan hebben. Soms kon een dubbeltel - De afbeelding op pagina 99 betreft niet andere verzekeringscontracten, het oud - ling worden aangetoond. De Almanak, maar is de zaagmolen De rechterljk archief van de Banne Westza - Enerzijds versterkt dit boek de bewonde - Eendracht in Koog a/d Zaan. nen en de Transportregisters van de ring voor het werk van Boorsma, die met De spelling van het oude Hollands Banne Westzanen. Al deze bronnen be - Duizend Zaanse Molens zijn tijd ver vooruit speelde de schrijver parten bij de oliemol

198 4de jaargang 2001 nr. 7/8 en De Ketel in Jisp. Uit de vermelding ‘koeckerolymolentgen’ trekt Couwenho - Jubileumboek ven de conclusie dat dit waarschijnlijk een hennepkoeksmolen was. Dat is mo - gelijk, maar niet op grond van deze nota - Zijper Molens tie. In het oud-Hollands mocht men na - melijk van een korte klinker een lange Ter gelegenheid van het veertig jarig be - maken door achter die klinker iedere wil - staan van stichting De Zijper Molens is een lekeurige andere klinker te zetten. Ge - jubileumboekje uitgegeven, geschreven makshalve nemen wij dezelfde, maar dat door Frank van Loo. hoefde toen niet. Het koeckerolymolent - Het is een fraai geïllustreerd boekje ge - gen is niets ander dan een kokeroliemo - worden, deels in zwart-wit, deel in kleur. lentje, ofwel een wip; op zich ook een in - Merkwaardigerwijze heeft het boekje teressant gegeven. Als je op zulke dingen geen inhoudsopgave, maar al bladerend niet bedacht bent, kun je zelfs tegen be - is er het volgende in te vinden: het begint ter weten in -en dat is ongetwijfeld bij met een greep uit de (molen)geschiede - Couwenhoven ook het geval- lelijk de nis tussen 1561 en 1961 met veel wetens - mist in gaan. (Ooit heb ik mij suf gepie - waardigheden en mooie oude foto’s. kerd over de plaats ‘Kufhouck’. En het Dan volgt de hoofdmoot: de 40-jarige ge - was zo simpel: Kiifhouck en aangezien schiedenis van de stichting, waarin de een i en een j uitwisselbaar zijn: Kijfhoek. In vaak moeilijke strijd (vooral in financiële 250 Zaanse Molens speelt precies de - zin) wordt beschreven om tot restauratie zelfde kwestie bij Suijdervlut - Suijdervliit - van alle molens te komen. Ook wordt hier Zuidervliet.) de recente geschiedenis van de beide molens beschreven die tot voor kort nog Bijlagen in particuliere handen waren, maar nu In een bijlage worden de molenrestanten stichtingseigendom zijn. vermeld die sinds het uitkomen van het Ook dit hoofdstuk kent tal val belangwek - boek van Boorsma zijn verdwenen. Jam - kende foto’s, uiteraard niet zo oud als in mer genoeg miste ik het verdwijnen van het eerste hoofdstuk, maar oud genoeg de onderbouw en schuren van de pelmo - om af en toe een glimlach van nostalgie len De Witte Klok, ooit eigendom van de op te wekken. grootvader van de auteur, de bekende Dan volgen twee bijlagen die met be - Pieter Jansz. Couwenhoven. (Bestaat trou - stuursleden en die van vrijwillige mole - wens de schuur van De Zwarte Ruiter in naars. Zaandijk nog?) In deze bijlage zijn ook Het laatste hoofdstuk is een kleurrijk geïllu - enige mutaties in het (ex-)Zaanse molen - streerd overzicht van alle bestaande en bestand na 1950 opgenomen, maar die verdwenen Zijper watermolens met als vormen geen compleet overzicht. slot twee kaartjes. Een register op molens completeert het Een gemiste kans is de afwezigheid van boek. Helaas volgde Couwenhoven uitleg met plattegrondjes van de beide Boorsma niet na met een register op per - systemen van in- en uitmalen zoals die in sonen en een register op onderwerpen. de Zijpe gebruikelijk waren. Weliswaar niet 250 Zaanse Molens is geïllustreerd met be - uitsluitend Zijps, maar toch wel heel ken - kende en minder bekende afbeeldingen merkend voor dit gebied. en gelukkig is er ook kaartmateriaal in op - Er ontbreekt een overzichtskaartje genomen. Het boek telt 142 pagina’, is waarop de polderafdelingen met gebrocheerd en voorzien van een noten - grootte, polderpeil, opvoerhoogte en apparaat. Al met al is 250 Zaanse Molens plaats van molen en/of gemaal. Het een ‘must’ voor de liefhebbers van kaartje voorin is een vereenvoudigde Zaanse molens. Voor de prijs hoeft men vorm daarvan, maar een iets uitgebrei - het zeker niet te laten! dere versie had voor de waterstaatslief - hebber leuk geweest als overzicht. 250 Zaanse Molens is in eigen beheer uit - En de fraaie doorsneetekening van een gegeven door de Stichting Archief Ron schepradmolen op blz. 53 had van mij Couwenhoven, die zich onder andere be - paginagroot mogen worden afgebeeld zig houdt met het bevorderen van publi - (’t is nu wel heel klein) en bovendien ver - caties over de historie van de Zaanstreek, gezeld mogen gaan van eenzelfde soort en de firma Feniks Design uit Zaandam. tekening van een vijzelmolen. Het boek is niet via de reguliere boekhan - Al met al genomen heeft de stichting een del verkrijgbaar, maar kan besteld worden leuk gedenkboekje uitgegeven, dat als via intemet (www.duizendzaansemo - tijdsdocument zeker het aanschaffen lens.nl) of bij de auteur (Flevomeer 34, 1509 waard is en naarmate het ouder wordt, GP Zaandam, tel. 06-51273980). al leen maar aan historische waarde zal De prijs van het boek bedraagt inclusief winnen. verzendkosten ƒ 40,-. Het boekje kost ƒ 25,— en is bij de stichting te bestellen: Stichting De Zijper Molens; postbus 9; 1750 AA Schagerbrug. Wordt u Af te halen: donateur (en u steunt daarbij een heel alle onderdelen van een grote goed cultureel doel) dan kunt u zich op centrifugaalbuil, het houtwerk kan hetzelfde adres opgeven (nog niet beta - alleen als model dienen, verder enig len). De donateurskosten zijn ƒ 35,— ( E 15 ,—) ijzerwerk van een jakobsladder. en u ontvangt dan het boekje gratis. Inlichtingen 023-5391739. Bart Slooten.

4de jaargang 2001 nr. 7/8 199 Molens restaureren en onderhouden vraagt om vakmanschap en jarenlange ervaring. Die vindt u bij de leden van de Nederlandse Vereniging van Molenmakers. De bedrijven die het logo van de NVVM voeren staan borg voor..... kwaliteit en deskundigheid.

Doornbosch B.V. Adorp 050-3061724 Fa. Dunning-Bremer B.V. Adorp 050-3061221 Jellema CV Birdaard 0519-332357

Bouw ‘75 B.V. Workum 0515-542133

J.K .Poland B.V. Broek op Langedijk 0226-333440 Kistemaker & Korver VOF Middenbeemster 0299-683743 Wintels Denekamp 0541-351210

Saendijck B.V. Zaandijk 075-6285602 Groot Roessink VOF Voorst 0575-501272

Verbij Hoogmade B.V. De Gelder Favier B.V. Groot Wesseldijk B.V. Hoogmade 071-5018478 Tricht 0183-3 53508 Laren 0573-401671

Vaags Coppes Aalten 0543-473359 Bergharen 0487-531239

Herrewijnen VOF Spijke - nisse Bos 0181-634558 Almkerk 0183-401218 Gebr. Straver v/h M. Straver Beijk B.V. Almkerk 0183-401415 Afferden 0485-531910

Nederlandse Vereniging Van Molenmakers

200 4de jaargang 2001 nr. 7/8 Zoeker

De ‘Zoeker’ uit het juninummer van de Molenwereld wordt door de heer Esselink uit Delft thuisgebracht als de Nesmolen van de Nessepolder ten noorden van Bo - skoop, ook bekend als de molen van Slootjes. De molen dateerde van 1658 en stond aan de Otweg in de gemeente Al - phen a/d Rijn. In 1906 werd de bemaling overgenomen door de polder Kerk en Za - nen. Kort daarna werd de molen afge - Zoeker broken. Het was een schepradmolen. In 1904 had de molen thuis als de molen van de Nes - nog niet, maar ik ben er nu vrij zeker van hij ijzeren assen en een houten en een ij - sepolder aan de Otweg. Melvin van Rhijn dat het molen De Wachter is in Dilsen in zeren roe. De vlucht was 19,25 m, terwijl uit Waddinxveen denkt echter dat het de Belgisch Limburg. Die verloor zijn kruis in het scheprad een diameter had van 5,00 in 1903 gesloopte molen aan de Oude 1908 waarbij een zekere Moors veronge - m bij een schoepbreedte van 36 cm. De Gouwe onder Waddinxveen is, de ‘molen lukte. Blijkens de familierelatie met de la - Nesmolen was onderseinmolen voor de van Gilles Eindhoven’. Hij lijkt er wel wat tere molenaars Boutsen vermoedelijk een Gouweboezem. Hij nam, samen met de op, maar is het echter niet, want deze molenaar of knecht op de molen. Er werd molen van de polder Reeuwijk aan de mist een speciaal kenmerk: de lange toen een ijzeren as gestoken, fabrikaat L. Breevaart onder Gouda het sein over van spruit. van Aerschot, die volgens laatste mole - het hoofdsein op de Gouweboezem, naar Theo Boutsen voor deze molen was waar aan de Gouwe een seinpaal stond. Verder komt de heer Jurgens uit Hoorn te - gegoten. Het model van de as lijkt me eer - Als seinmolenaar kreeg de molen ƒ 25,- rug op een onbekende uit de rubriek ‘Wie der ontworpen voor een standerdmolen: salaris extra per jaar. brengt me thuis?’ in De Molenaar. Hij een lang en dun aslichaam en vrij kleine Ook de heren Broerse uit Wormer, A. Hoek schrijft: ashuizen. Blijkens de lijst op de paginas 82 uit Kinderdijk, H. Monseer uit Waddinx - ‘Het gaat om de foto in jaargang 1990 en 83, opgenomen in het roeden-thema - veen, G. Ottevanger uit ‘s-Heer-Hendriks - nummer 18; een molen waarvan het kruis nummer van Molenecho ‘s, werden toen kinderen, Hans Roest uit Sassenheim en op de berg ligt als gevolg van breuk van twee Verhaeghe- Decuyper roeden gesto - drs. H.A. Visser uit Papendrecht brengen de houten as. In die tijd kende ik de molen ken, nummers 663 en 664; lengte 26,44 meter. De roeden werden in juni 1909 ge - leverd aan (molenmaker) Kluskens uit Ne - derweert voor molenaar Breuls. De molen is op windkracht in bedrijf gebleven tot 1954, toen de molen bij krachtige wind en malend met twee koppels stenen de kam - men van het spoorwiel verspeelde. Om - dat zowel de eigenaar als de molenaar (huurder) niet meer in de molen wilden in - vesteren is die schade nooit hersteld. In 1992 is de molen geheel onttakeld waarbij de romp werd afgedekt met een beton - nen plaat. Op 30 april 1874 stond een be - richt in de Tilburgse Courant over een mo - len in Dilsen, die door het hemelsvuur ver - nield was. “De Wachter” was volgens Lim - burgse molens in heden en verleden in 1871 gebouwd.’

We danken alle inzenders hartelijk. Hierbij de volgende ‘Zoeker’, bij uitzondering een schilderij. Schilderijen en tekeningen nemen we bij uitzondering op, maar dit schilderij is dermate ‘naar het leven afge - maald’ en zo intrigerend, dat we er een uitzondering voor maken. Het is een zaagmolencomplex waarvan we nu al - leen maar kunnen dromen met hout - loods, woningen en zelfs een echte thee - koepel. Gezien de hoge walkant gaan de gedachten uit naar een molen aan een grote rivier met sterk wisselende wa - terstanden (eb en vloed); maar welke?

Reacties a.u.b. te richten aan de redac - tie van de Molenwereld , Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303, e-mail [email protected]

4de jaargang 2001 nr. 7/8 201 Behoud Herstel tweede koppel stenen in de Korenlust Stellendam

De Korenlust in Stellendam is een van de langzamerhand ‘uitgeklede’ korenmolens van ons land. In 1964 had de molen nog drie koppel stenen en een buil, een pel - steen was omstreeks 1926/1927 al verdwe - nen. Na 1964 verdwenen de buil en een koppel stenen. Nu is er een keer ten goede gekomen en op 27 oktober 2000 De Korenlust in Stellendam met een opvallend grote achterbaard. Let ook op het achterkeuvelens. De rolverdeling is er waarschijnlijk groten - kon een nieuw koppel vijftiender kunst - deels opgeschilderd (zie bij de vangstok) Meer over dit soort ‘nepra - stenen in bedrijf worden genomen. men’ in De Molenaar 1995-22-23.

Wim Ziekman/JSB Een volledige en complete herinrichting en als zodanig dus nog herkenbaar. van de molen is gewenst, maar omdat de Er is vanuit gegaan dat alles wat nog middelen van de Molenstichting Goeree- bruikbaar was van de oude steen op - Op 9 maart 1999 werd de Vriendenkring Overflakkee beperkt zijn moest gezocht nieuw gebruikt zou worden. Dit niet alleen Korenlust Stellendam opgericht. De stel - worden naar een andere geldbron. vanwege de beperkte financiële midde - lingkorenmolen uit 1856 is eigendom van De molenstichting bestaat pas tien jaar len, maar ook om het oorspronkelijke ka - de Molenstichting Goeree-Overflakkee, en is eigenaar van elf van de twaalf mo - rakter van de molen zo weinig mogelijk en was oorspronkelijk uitgerust met drie lens op Goeree-Overflakkee. Nadat me - aan te tasten. Zo zal het oude eiken rink - koppels stenen, een pelsteen en een buil. dio maart 1999 binnen het dorp Stellen - hout opnieuw worden gebruikt. Hiervan was slechts de zeventiender dam huis aan huis en bij bedrijven een De bos van staakijzer, de kuipstukken en blauwe steen maalvaardig; de vijftiender rondschrjven van de Vriendenkring was het kuipdeksel waren te slecht voor her - kunststeen was incompleet en onbruik - verspreid kwam er geld binnen. Ook een gebruik, en deze onderdelen zijn door vrij - baar. Het derde koppel, de pelsteen en artikel in de landelijke molenbladen had willigers nieuw vervaardigd, evenals het de buil zijn in de loop der jaren verwijderd. als reactie dat er geld op de rekening ge - ontbrekende kaar, schuddebak, kaarbo - stort werd, in totaal circa 3000 gulden. men etc. Overigens was de oorspronke - lijke afspraak met Henk Star van molen - Tweede steen makerij De Vier Windstreken dat hij alleen Eind april kwam het bericht van de Rabo - de steenbus zou leveren en plaatsen, bank West-Flakkee, dat die bereid was de maar in de praktijk heeft hij bij het hele aankoop en transportkosten van het project met raad en daad terzijde ge - tweede koppel stenen voor haar reke - staan. ning te nemen. (Deze bank is ook sponsor Bij nadere inspectie bleek de viertaksrijn geweest van de Molenstichting geweest haarscheurtjes te vertonen. Omdat op bij de aankoop van de molen De Zwaan korte termijn reparatie en vervanging niet in Ouddorp enkele jaren geleden). Begin mogelijk bleek, is er een geïmproviseerd mei werd een koppel vijftiender kunstste - pennetjeswerk geïnstalleerd, wat goed nen (kwarts met flint) met zacht bodemsel blijkt te werken! Toch zal in de toekomst besteld bij Molensteenmakerij Hans Titu - weer een viertaksrijn ingebouwd worden. laer. Deze stenen zijn op 29 oktober 1999 Omdat de oorspronkelijke situatie (voor in de Korenlust door de voorzitter van de zover nog zichtbaar en te achterhalen) raad van bestuur van de Rabobank West- hersteld moest worden, duurde een en Flakkee, de heer R. van Putten, officieel ander heel wat langer dan bij nieuw - overgedragen aan de Molenstichting bouw het geval zou zijn geweest Boven - Goeree-Overflakkee. Hierbij sprak deze dien leidde het krappe budget tot veel - zijn waardering uit voor de molens als mo - vuldig hergebruik van gebruikt hout etc. nument, en benadrukte dat de bank zich Bij demontage van rinkhout en kuipdelen ook verantwoordelijk voelt voor dit cul - bleken twee van de kuipdelen voorzien tuurgoed. Burgemeester Boonstra, voor - te zijn van een uitloopgat. Een van de De molen na de in 1965 voltooide res - zitter van de molenstichting, bedankte de twee gaten, die blijkbaar niet meer ge - tauratie. Voor de molen het inmiddels bank en sprak ook zijn waardering uit. bruikt werd, zat achter de kuipbekleding, gesloopte motorhok. Naast de molen Deze mening werd geheel gedeeld door en moet geweest zijn voor een linksdraai - staat een vrachtwagen van De Jager. wethouder Visser als vertegenwoordiger ende steen. Omdat de voorganger van Deze vishandelaar, wiens bedrijf naast de van de gemeente Goedereede, die te - de huidige molen een 35 jaar oude stan - molen gevestigd was, hees vanaf de balie vens de wens uitsprak dat het derde kop - derdmolen was, is veel van de onderde - een tenen bal in de hoogste molenwiek, pel maalstenen ook terug zou keren! len bij de nieuwe molen in 1856 gebruikt, zodat de thuispelsters en -pellers in het Inmiddels zijn de oude, kapotte maalste - zoals kruisplaten, steenlijsten, kapspanten dorp op de hoogte waren dat er garna - nen afgevoerd naar de de molenvloer. etc. Het is dus zeer waarschijnlijk, dat de len gehaald konden worden. Daar zijn ze opgenomen in de bestrating kuip uit de oude standerd afkomstig is!

202 4de jaargang 2001 nr. 7/8 Vroegere indeling de standerdmolen hebben als draagbal - De molen was vroeger voorzien van drie ken gediend, evenals een oud stuk hou - koppel stenen van verschillende diame - ten roe. De ijzerbalk van de pelspil is nog ter: zeventiender, vijftiender en een verd - in de molen, en ook is in een van de wenen koppel zestiender kunststenen, die draagbalken van de steenzolder nog blijkbaar alle drie steenschijven hadden sporen van geleidingsbevestiging van met een zelfde aantal staven. Dit is tame - pelspil te zien. lijk merkwaardig. Op de molen zijn nog Zo ziet U dat er nog heel veel werk verzet drie steenschijven aanwezig, alle drie met moet worden voor de molen weer in zijn 24 staven. (Nader onderzoek wees uit dat oorspronkelijke staat is teruggebracht, in - de molen vroeger voorzien geweest moet wendig althans. De latere toevoegingen zijn met een ijzerbalk (voor het tweede die oorspronkelijk niet op de molen aan - koppel) die op een iets andere plaats, wezig waren, zijn zo veel mogelijk in een dichterbij het spoorwiel gezeten moet mijns inziens acceptabele stijl uitgevoerd. hebben. Deze schijf had waarschijnlijk Als U zin heeft om eens te komen kijken een kleiner aantal staven, om toch de dan bent U van harte welkom: de molen juiste overbrenging voor het kleinere kop - pel te krijgen. De nieuwe steen gaat omhoog. Het rinkhout van het tweede koppel is op een plaats wat ingekeept om ruimte te bieden voor het rinkhout van het derde is bijna iedere zaterdag open van 09.00 koppel, dat hier vlak tegenaan lag. Ook tot 17.00 uur. Soms echter ook draait de het feit dat de ijzerbalk van het dit koppel molen door de week, en dan bent U ook nog aanwezig is maakt een betrouwbare welkom. Alleen ‘s zondags draait de mo - schatting mogelijk. Het zijn zestienders ge - len nooit. weest. Het is de bedoeling dat in de toekomst Feest actie ondernomen wordt om ook het Op 27 oktober 2000 is het feest rond de derde koppel weer in de molen te leg - Stellendamse molen. Die dag stelt de heer gen. In enkele balken van de steenzolder Van Putten van de Rabobank West-Flak - zijn nog sporen zichtbaar waar vroeger kee het tweede koppel officieel in ge - de hangers voor de pasbalk hebben ge - bruik. Daar blijft het niet bij. Dankzij de zeten, en waar vroeger de meelpijp van steun van diezelfde Rabobank verschijnt het derde koppel liep. er die dag ook een boekje over de molen. In de molen is het restant van een wiel ge - Jan van Wezel uit Stellendam, de secreta - vonden, waarmee vroeger door middel ris van de Molenstichting Goeree- Over - van een touw de buil werd aangedreven. In meerdere molens kan men zien dat flakkee, heeft de geschiedenis van de Ko - Ook de plaats waar het wiel gezeten er vroeger ook gepeld is, zoals in de renlust nagegaan en veel historisch mate - heeft op de koningspil ter hoogte van de Leemansmolen in Vriezenveen, waar riaal aan het licht gebracht, waarmee de luizolder is nog zichtbaar. De buil zal ho - zelfs de zoldervloer dit verleden over - basis is gelegd voor het boekje, waarvan pelijk ook, zij het in kleinere vorm en op duidelijk verraadt met rechts het deksel Cathy Westdorp de redactie verzorgde. een iets andere plaats, weer terug komen voor de schootemmer en daarnaast het Op 27 oktober overhandigt de heer Van in de Korenlust. deksel boven de steen. Zelfs de pelkuip Putten het eerste exemplaar van het mo - is nog aanwezig en de schuif ervan lenboekje aan burgemeester Boonstra, Motor staat op de zolder. die voorzitter is van de molenstichting. In de molen staat een oude Deutz-diesel - Dit boekje is voor ƒ 12,50 verkrijgbaar bij motor (liggende één-cilinder). Deze mo - de VVV Ouddorp, de Rabobank West- tor zal opgesteld worden op de plaats Flakkee en vrijwillig molenaar Wim Ziek - waar vroeger ook een motor gestaan man, Fordstraat 13, 3255 VK Oude Tonge. heeft. Dat was onderin de molen naast De opbrengst komt geheel ten goede de toegangsdeur aan de westzijde. Een aan de Molenstichting Goeree-Overflak - onlangs aangeschafte maalstoel niet kee en de Vriendenkring Korenlust. kleine kunstmaalsteentjes (80 cm diame - Na veel werk door vele mensen en dankzij ter) staat hiernaast. De motor moet deze steun van vele kanten was het eerste pro - maalstoel via een riem gaan aandrijven. ject van de Vriendenkring Korenlust gere - Vanaf de maalzolder kan door een klein aliseerd. En we gaan door: het volgende kaar en een pijp maalgoed ingevoerd project is de plaatsing van een roestvrij worden. stalen mengketel, die op de windkracht In de molen is een reeds grotendeels af - moet gaan werken! Ook hiervoor is weer gebouwde roestvrijstalen mengketel (in - geld en veel inzet nodig. houd ca. 250 1.) aanwezig. Deze zal aan Tot slot: nogmaals hartelijk dank aan do - de draagbalken van de steenzolder op - nateurs en sponsors van de Vriendenkring gehangen gaan worden (??? JSB). Over Korenlust die herbouw van het tweede de aandrijving zijn we het nog niet eens: koppel stenen mogelijk gemaakt hebben: met een elektromotor of door windkracht met name de Rabobank West-Flakkee, (via een drijftiem of schijfloop). Van Damme Doeland Stellendam, Molen - In 1998 en 1999 zijn respectievelijk een makerij De Vier Windstreken uit Oude nieuw berghok en een kantoortje ge - Tonge en Matthijs Jansen uit Stellendam. bouwd c.q. vernieuwd. Hopelijk zal in de Als U de Vriendenkring wilt steunen kunt U toekomst eens gekeken gaan worden of dat doen door geld over te maken naar het mogelijk is de oorsponkelijk aanwe - de Molen stichting Goeree Overflakkee, zige pelsteen weer aan te brengen. De gironr. 3690654, of bankrek.nr. 3089.07.582 plaats waar de pelkist gezeten heeft is onder vermelding van: Vriendenkring Ko - nog duidelijk zichtbaar. De kruisplaten van Het gecompleteerde koppel stenen. renlust Stellendam.

4de jaargang 2001 nr. 7/8 203