PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, , , A’R

PRIS 75c | Rhif 403 | Tachwedd 2017

Y Cylch Meithrin Dathlu gwragedd yn 50 oed Calangaeaf ar wib! t.6 t.17 t.14-15 t.7 Lansio llyfr newydd

Cafodd llyfr newydd Wynne Melville Jones ei lawnsio gan Ben Lake, Aelod Seneddol , mewn arddangosfa o ddarluniau Wynne yn Oriel Rhiannon brynhawn Sadwrn Hydref 28ain. Daeth pobol o bell ac agos i’r achlysur a darparwyd adloniant gan Bois y Fro, Côr Merched Soar a’r cyflwynydd oedd Sulwyn Thomas. Mae’r llyfr a gyhoeddwyd gan wasg Y Lolfa erbyn yn y siopau yn cynnwys dros gant o ddarluniau ac yn adrodd y stori y tu ôl i nifer o’r lluniau. Mae’r gyfrol 120t. Darluniau o Gymru sy’n ddwyieithog yn cynrychioli pum mlynedd o waith ac am bris o £12.99 gall wneud anrheg Nadolig delfrydol. Lluniau: Iestyn Hughes

Sefydlu

Dyma’r rhai a gymerodd ran yng Nghyfarfod Sefydlu’r Parch Ddr Watcyn James yn weinidog ar Ofalaeth y Garn Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Rhifyn Rhagfyr – Deunydd i law: Rhagfyr 8. Dyddiad cyhoeddi: Rhagfyr 20 Aelod o Fforwm Papurau Bro Ceredigion

TACHWEDD 15 Nos Fercher Yr Athro â [email protected] yn ISSN 0963-925X Peredur Lynch yn trafod ei gyfrol Neuadd Rhydypennau o 7.00-8.00 Caeth a rhydd (Gwasg Carreg Gwalch) GOLYGYDD – Ceris Gruffudd Cymdeithas y Penrhyn yn festri Horeb RHAGFYR 9 Dydd Sadwrn Ffair Nadolig Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch am 7.30 Neuadd Rhydypennau. Stondinau ( 828017 | [email protected] amrywiol ac ymweliad gan Siôn Corn yn TEIPYDD – Iona Bailey TACHWEDD 17 Dydd Gwener Diwrnod Neuadd Rhydypennau 10.00-4.00. CYSODYDD – Elgan Griffiths (627916 Plant Mewn Angen GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION RHAGFYR 9 Bore Sadwrn Ffair Nadolig Y TINCER – Bethan Bebb TACHWEDD 17 Nos Wener Gareth Owen Plaid Cymru Gogledd Ceredigion ym Penpistyll, Cwmbrwyno, Goginan ( 880228 ‘Rhyw lun o hunangofiant’. Cymdeithas Morlan o 11.00 ymlaen IS-GADEIRYDD – Richard Owen, Lenyddol y Garn yn y festri am 7.30 31 Glan Ceulan, Penrhyn-coch ( 820168 RHAGFYR 10 Nos Sul Cyngerdd Côr ABC YSGRIFENNYDD – Anwen Pierce TACHWEDD 25 Bore Sadwrn Bore coffi ‘Naw Llith a Charol’ yn Eglwys Padarn 3 Bryn Meillion, Bow Street ( 828337 a stondin amrywiol yn Festri’r Garn; elw Sant, Llanbadarn Fawr am 7.30 Mynediad TRYSORYDD – Hedydd Cunningham tuag at Feiciau Gwaed Cymru a Chapel y am ddim. Rhoddion os dymunir i Tyddyn-Pen-y-Gaer, , Garn; 10.00–12.00 HAHAV Hosbis yn y Cartref Aberystwyth. ( 820652 [email protected] Pwnsh poeth a mins peis i ddilyn. HYSBYSEBION – Cysyllter â’r Trysorydd TACHWEDD 26 Nos Sul Cyflwyniad o bryddest Lyn Ebenezer ‘Tir Neb’ yn RHAGFYR 13 Nos Fercher Ail sesiwn TASG Y TINCER – Anwen Pierce Theatr Arad Goch am 7.30. Noson wedi’i Dewch i Ganu Carolau, dan arweiniad TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette threfnu gan Ffrindiau Pantycelyn. Gwennan Williams. Croeso i bawb; Llys Hedd, Bow Street ( 820223 yn Neuadd Rhydypennau 7.00-8.00 TACHWEDD 28 Nos Fawrth Cyfarfod [email protected] ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Cyffredinol Blynyddol a Fforwm ecodyfi Mrs Beti Daniel - 7.30 yn y Clwb Bowlio, Machynlleth. RHAGFYR 15 Nos Wener Dathlu’r Glyn Rheidol ( 880 691 Croeso i bawb. [email protected] Nadolig dan ofal Alan Wynne Jones Y BORTH – Grace Bailey, Pencarreg, Cymdeithas Lenyddol y Garn yn y festri Stryd Fawr, Y Borth ( 871462 RHAGFYR 1 Nos Wener Noson Goffi, am 7.30 BOW STREET Raffl Fawr ac Adloniant gan Merched Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Bro’r Mwyn yn Neuadd yr Eglwys, Capel RHAGFYR 17 Prynhawn Sul Marchnad Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 Bangor am 7.00 Nadolig PATRASA Penrhyn-coch yn Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 Neuadd y Penrhyn o 3.00-6.00 Dydd Sadwrn Euros Childs Maria Owen, Gerddi Gleision ( 822074 RHAGFYR 2 yn Arad Goch. Bydd tocynnau ar werth RHAGFYR 17 Nos Sul Noson Ganu CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN yn Siop Inc, Andys Records a Siop y Carolau’r Pentref yng nghwmni Mrs Aeronwy Lewis Pethe yn fuan, ond ar gael i’w harchebu Band Pres Ysgol Rhydypennau, rhai o Rheidol Banc, Blaengeuffordd ( 880 645 ar-lein yn unig am y tro. gantorion Côr ABC a grŵp o gantorion CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI o’r pentref, dan arweiniad Gwennan Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 RHAGFYR 5 Nos Fawrth Sesiwn gyntaf Williams. Mynediad am ddim yn Neuadd Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 Dewch i Ganu Carolau, dan arweiniad Rhydypennau am 6.30. Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch Gwennan Williams. Cyfle i ymuno â’ch ( 623 660 ffrindiau a’ch cymdogion yn hwyl yr ŵyl RHAGFYR 18 Nos Lun Gyrfa chwist DÔL-Y-BONT drwy ddysgu ac ymarfer ambell garol dofednod ffres yn Neuadd y Penrhyn, Mrs Llinos Evans – Dôlwerdd ( 871 615 i’w canu fel côr mewn noson garolau Penrhyn-coch am 8.00 DOLAU Nadolig yn Neuadd Rhydypennau ar Mrs Margaret Rees – Seintwar ( 828 309 nos Sul 17 Rhagfyr. Does dim angen RHAGFYR 21 Nos Iau Plygain GOGINAN unrhyw brofiad o ganu arnoch chi! draddodiadol dan nawdd Cymdeithas y Mrs Bethan Bebb Croeso i bawb. Os am fentro, cysylltwch Penrhyn yn Eglwys St Ioan am 7.00. Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 LLANDRE Mrs Nans Morgan Dolgwiail, Llandre ( 828 487 Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir gan PENRHYN-COCH y Lolfa, Tal-y-bont. Nid yw’r Pwyllgor o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw Mairwen Jones – 7 Tan-y-berth ( 820 642 farn a fynegir yn y papur hwn. Dylid cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd TREFEURIG lleol neu i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr neu ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. Mrs Edwina Davies Y mae pawb sy’n ymwneud â’r Tincer yn gwneud hynny’n wirfoddol ac yn ddi- Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 dâl er budd y gymuned leol. Nhw fel unigolion sy’n derbyn pob risg a chyfrifoldeb (cyfreithiol ac fel arall) gan dderbyn mai ar y telerau hynny y maent yn cyfrannu at y papur a’i ddosbarthiad.

2 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

CYFEILLION Y TINCER Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer mis Hydref 2017 30 MLYNEDD YN OL £25 (Rhif 231) Elen Eilliams, Penrhiwlas, Goginan £15 (Rhif 57) Eirwen Sedgewick, Rheidol House, Capel Bangor £10 (Rhif 192) Elizabeth Lewis, Dolgamlyn, Capel Bangor

Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau o’r tîm dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre pnawn Mercher Hydref 18.

Cofiwch ei bod yn amser ail ymaelodi cyn Ionawr.

Gall hyd yn oed y Parti cerdd dant Ysgol Gynradd Rhydypennau yn mwynhau eu hunain ar lwyfan (Gŵyl Cerdd Dant Aberhonddu) Llun: Arvid Parry- Jones (o Dincer syniad symlaf gael Tachwedd 1987). Daeth y parti yn ail yn y gystadleuaeth dan 12 am y cyflwyniad o yr effaith fwyaf… gerdd Carol Fai, Byron Howells - gynt o Goginan -( brawd Mrs Gwyneira Marshall, Penrhyn-coch) ar y gainc Perthog (Alan Wynne Jones) Rhaid Ydych chi’n awyddus i wneud llongyfarch yr hyfforddwraig Carys Jones a’r parti mewn cystadleuaeth gwahaniaeth go iawn i’ch cymuned arbennig o dda. wledig – gan ei gwneud yn lle gwell fyth Cysylltiadau eraill â’r ardal hon oedd i gerdd Vernon Jones ‘Molawd i fyw a gweithio ynddi? A oes gennych Brycheiniog’ enillodd iddo wobr pan oedd yr Ŵyl yn Aberhonddu yn y syniadau a allai helpu eich amgylchedd 1970au gael ei gosod fel darn cystadleuaeth y corau cerdd dant. leol gan gynnwys ynni adnewyddadwy, Hefyd enillodd Carys Roberts, Crud yr awel, y wobr gyntaf ar yr unawd datblygu syniadau o ran technoleg telyn dan un ar bymtheg oed a chafodd Angharad Rees, Tregerddan, yr ail ddigidol neu helpu i gefnogi adnoddau a wobr ar yr alaw werin. gwasanaethau eich cymuned leol? Hoffai Grŵp Gweithredu Lleol Cynnal y Cardi, a weinyddir gan Gyngor Sir Ceredigion, glywed gan bobl leol sydd â syniadau cymunedol arloesol. Cyllidwyd Calendr FFRINDIAU CARTREF y prosiect hwn drwy raglen Cymunedau TREGERDDAN Gwledig Llywodraeth Cymru - Rhaglen 2018 Cyfarfod Blynyddol Datblygu Gwledig 2014 - 2020, a ariennir yn y Cartref gan Lywodraeth Cymru a’r Gronfa Mae calendr elusennol dwyieithog Nos Fercher, 29.11.2017 Amaethyddol Ewrop ar gyfer Datblygu 2018 o luniau a dynnwyd gan Dr Am 7 o’r gloch Gwledig. J.P. Ibbotson, Llandre, ar werth yn Croeso cynnes i bawb Gall Cynnal y Cardi eich cynorthwyo lleol. Nid dyma y flwyddyn gyntaf gyda datblygu prosiectau, gwerthuso, i John Ibbotson gyhoeddi calendr astudiaethau dichonolrwydd, hwyluso, o’i luniau a’r tro hwn mae yn dathlu Camera’r Tincer Cofiwch am hyfforddiant, mentora, ymgynghori a harddwch machlud arfordir Gogledd gamera digidol y Tincer – mae ar gael phrosiectau peilot. Ceredigion. Codwyd dros £3,000 i unrhyw un yn yr ardal fydd am ei Croesawir pob syniad – bach a mawr yn y gorffennol ar gyfer gwahanol fenthyg i dynnu llun ar gyfer y papur – ac ar sail dreigl, a dydd Llun 11 Rhagfyr elusennau – eleni argraffwyd mwy o gyngerdd, cinio neu ddigwyddiad 2017 yw’r dyddiad cau nesaf er mwyn gan obeithio codi swm sylweddol o a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i cedwir gan Mrs Mair Lewis, 40 mynegi diddordeb. arian at elusen eleni – Parkinson’s Maes Ceiro, Bow Street (828102). Os Am wybodaeth bellach ynghylch bod UK. Mae Dr Ibbotson yn athro yn byddwch am gael llun eich noson goffi yn gymwys am gefnogaeth, sut i mynegi Ysgol Pen-glais a gellir prynu y yn Y Tincer defnyddiwch y camera. diddordeb a gweithgarwch LEADER Calendr yn rhai o dafarnau y Borth, Cynnal y Cardi yng Ngheredigion, Garej Tŷ Mawr, Penrhyn-coch, trwy ewch i wefan Cynnal y Cardi, www. ei dudalen Facebook am £8 neu cynnalycardi.org.uk neu ffoniwch y tîm gellwch gysylltu â Dr John Ibbotson Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu ar 01545 572063 neu anfonwch ebost at ar y ffôn - 01970 820881 [email protected] [email protected]

3 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Bu Gwyneth a’i brawd ieuengaf, Gerald, CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN yn cydfyw yn Sunnycroft am nifer o flynyddoedd, y naill yn gysur ac yn help Oedfaon Capel Pen-llwyn capel ar Hydref 19ed. Y pregethwr gwâdd i’r llall. Tua 3 mlynedd yn ôl gorfu iddi Tachwedd oedd y Parchg Wyn Morris, ein cyn ymgartrefu ym Mhlas Cwmcynfelin, lle y 19 2.00 Llwyn-y-groes Y Parchg Roger weinidog, pryd y cafwyd eitem gan blant yr gwnaeth lawer iawn o ffrindiau a hithau yn Ellis Humphreys ysgol Sul. Arweiniwyd y gwasanaeth gan Y fawr ei pharch gan bob un. Roedd ei brawd 5.00 Dyffryn Parchg Ddr Watcyn James, a Delyth Davies yn ymwelydd cyson â’r cartref, ac nid âi 26 10.00 Y Parchg Ddr John Tudno wrth yr organ.Wedi yr oedfa ‘roedd yna noson heibio heb iddo ddangos ei wyneb Williams gwpanaid a sgwrs yn y festri. a byddai’r deiliaid yn edrych ymlaen at bysgod a sglodion ganddo weithiau! Rhagfyr Genedigaeth Câi pob ymwelydd groeso mawr gan 3 2.00 Dr Rhidian Griffiths Llongyfarchiadau i Mr a Mrs Raymond a Gwyneth ac roedd mor ddiolchgar am 10 10.00 Bugail Nia Davies, Ceunant, Stad Pen-llwyn, ar eu bob ymweliad, nid oedd dim yn rhoi mwy 17 11.15 Bugail Gwasanaeth Nadolig y ŵyr bach newydd, Osian Jac, mab i Steffan o bleser iddi na dweud am ymweliadau plant a Laura anwyd fore Gwener 3 Tachwedd. cyson ei Gweinidog â hi, mawr oedd ei 24 10.00 Dr Rhidian Griffiths Dymuniadau gorau iddynt i gyd. Mae’n chonsyrn am hynt a helynt y capel a’r 25 9.00 Oedfa Deulu Nadolig yr ofalaeth siwr bydd mam-gu wrth ei bodd yn mynd pentref yn ogystal. yn y Garn ag Osian bach am dro, drwy’r pentre. Diolchwn am gael ei hadnabod. 31 10.00 Oedfa’r ofalaeth yn y Garn Diolchwn am y gofal arbennig a roddwyd Teyrnged Gwyneth iddi gan ei theulu ac yn y cartref yng Eglwys Dewi Sant Nos Sul wedi angladd Gwyneth, rhoddwyd Nghwmcynfelin a chyflwynwn y teulu yn Rhagfyr 1 Nos Wener iddi, gan un o’r blaenoriaid y deyrnged dyner iawn i ofal eu Tad nefol gan gofio Noson Goffi, Raffl Fawr ac Adloniant gan hardd hon, ac yn ôl ein harfer safasom ar geiriau’r Salmydd “Duw sydd noddfa a Merched Bro’r Mwyn ein traed er cof amdani….. nerth i mi, cymorth hawdd ei gael mewn Neuadd yr Eglwys, Capel Bangor am 7 Gyda thristwch y cofnodwn farwolaeth cyfyngder”. Mrs. Gwyneth Smart ddechrau’r mis hwn. Cydymdeimlwn yn ddiffuant â Michelle Rhagfyr 17 Nos Sul Bu Gwyneth yn rhan o’n bywydau yma a’r bechgyn, Gerald, Margaret a’r teulu a Gwasanaeth Carolau ym Mhen-llwyn ar hyd y blynyddoedd gan Michael a’r teulu yn ei hiraeth. Eglwys Dewi Sant, Capel Bangor am 6 iddi ddod i fyw i Sunnycroft yn ifanc iawn Rhagfyr 25, Dydd Nadolig pan symudodd Doris a Richard Ingram, ei Taith Gerdded Gwasanaeth Cymun Bendigaid am 9.30 rhieni, o Langurig i fyw ym Mhen-llwyn. Yr Ar y 4ydd o Dachwedd, ar fore digon Eglwys Dewi Sant, Capel Bangor ail oedd Gwyneth o bump o blant; cofiwn oer, bu plant Ysgol Sul Pen-llwyn, ac am ei chwmni yn yr ysgol leol ac hefyd yn oedolion, ar daith gerdded, o amgylch Llyn Gwellhad buan yr ysgol Sul. Ar ôl cael ei derbyn yn gyflawn Nantyrarian. Deallwn fod Mrs Eluned Scott, Brynawel, aelod yn y capel, bu’n ffyddlon tu hwnt i’r Pob pum mlynedd mae Eglwys a Mrs Kath Davies, Sŵn y nant, Dolpandy, oedfaon, fel ei mam o’i blaen, ac roeddynt Bresbyteraidd Cymru yn dewis lle i helpu wedi cael triniaeth feddygol yn Ysbyty eu dwy yn gaffaeliad mawr i ganiadaeth trigolion; Ynysoedd y Pilipinas, fydd yn Treforus yn ddiweddar. Dymunwn i’r y cysegr yn ein plith. Edrychai ymlaen yn elwa y flwyddyn hon, ar ôl y corwyntoedd ddwy, ddymuniadau gorau am wellhad flynyddol at dderbyn y copi diweddaraf o ofnadwy a gawsant rhyw flwyddyn yn buan iawn. ddetholiad yr Ysgol Sul, a chai gryn bleser ôl, pan ddifrodwyd bron popeth oedd yn pori drwyddo weddill y flwyddyn. ganddynt. Enw yr ymgyrch eleni yw Swydd newydd Ar ôl priodi aeth y teulu bach i fyw i Stad Corwynt Cariad. Mae pob capel a’u Pob lwc i Rowan Edwards, Stâd Penllwyn, Pen-llwyn lle ganwyd iddynt ferch, sef targedau i godi swm o arian yn ôl nifer eu sydd wedi dechrau yn ei swydd newydd ar Michelle. Mawr fu gofal ei mam ohoni, haelodau, a hynny os yn bosibl cyn diwedd fferm Trawscoed ac wrth i iechyd Gwyneth ddirywio tua y flwyddyn. 7 mlynedd yn ôl, pan y gorfu iddi gael Cafwyd lawer o hwyl ar y daith, y rhai Cyfarfod Diolchgarwch triniaeth dialysis dair gwaith yr wythnos, bach wrth eu boddau yng nghwmni y Mae gennym gymaint i ddiolch amdano.a cafodd hithau ofal amhrisiadwy gan ei gweinidog. Bu rhan fwyaf o’r criw yn chynhaliwyd y cyfarfod blynyddol, yn y merch a’r teulu. ddewr iawn a mynd o amgylch y llyn

Taith gerdded Capel Pen-llwyn yn Nantyrarian

4 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403 ddwywaith, a mwynhau yn y caffi, wedi cyrraedd ‘nôl. Wrth gwrs bu rhaid i rai ohonom aros yn y caffi i groesawu y Colofn BEN LAKE AS cerddwyr yn ôl wedi’r daith!! Wel dyna oedd eu esgus beth bynnag.!! Mae’n anodd credu, ond ar 9 Rhagfyr i wrando. Petai mwy o wleidyddion Diolch o galon i bawb sydd wedi noddi, byddaf yn nodi 6 mis ers cael fy ethol ar draws y sbectrwm gwleidyddol ac os carai rywun arall gyfrannu, yn Aelod Seneddol dros Geredigion. yn barod i wrando ar anghenion a byddem yn dra diolchgar pe byddech Dyma gyfle felly i edrych yn ôl ac phryderon pob etholwr yn gyfartal, yn ei roi, os gwelwch yn dda, i Miss Delyth adlewyrchu ar fy misoedd cyntaf yn y gallai hynny fod yn drawsnewidiol i Davies, Maencrannog. Llawer o ddiolch. swydd. wleidyddiaeth yng Nghymru a’r DU. Gorfoledd, pryder, a rhwystredigaeth; Ers cael fy ethol, rwy’ wedi treulio cryn Llwyddiant dyma rai o’r emosiynau dwi wedi’u dipyn o amser yn gwrando ar eraill; Balch iawn ydym i glywed am lwyddiant profi ers cael fy ethol. Dwi hefyd wedi gwrando ar etholwyr sydd angen cyngor Mr a Mrs Geraint Williams, Cefnllidiart, dod i ddeall bod dwy ochr i fy mywyd a chefnogaeth ar faterion o bwys; mewn cystadleuaeth wedi ei threfnu yn gwleidyddol erbyn hyn: gwleidyddiaeth gwrando ar anghenion a dyheadau ddiweddar, gan Mr Simon Pitt, Cymdeithas llawn protocol, traddodiad a seremoni cymunedau, busnesau bach, sefydliadau Tir Glas. Daethant yn gyntaf mewn yn San Steffan a gwleidyddiaeth sy’n ac elusennau; a gwrando ar gyngor gan hylendid llaeth buchesi bychain yng canolbwyntio ar wrando, ymgysylltu gydweithwyr yn San Steffan. Nghymru. Hefyd ‘roedd Geraint yn ail yn ac ymgyrchu yma yng Ngheredigion. Ond rwyf am sicrhau fy mod i’n nosbarth y ffermydd mwyaf a’r lleiaf, a Does dim gwobr i’r sawl sy’n dyfalu pa gwrando ar lais pob un o drigolion hynny eto trwy Gymru. Tipyn o gamp yn fath o wleidyddiaeth dwi’n uniaethu â Ceredigion. Mae eich barn yn bwysig wir. Llongyfarchiadau mawr i Mr a Mrs hi fwyaf! i mi, a dyna pam rwy’ wedi paratoi Geraint a Marie a’r teulu, a dymuniadau Nid yw ymgyfarwyddo â’r drefn holiadur sydd wedi cael ei ddosbarthu gorau i’r gamp i barhau. Da iawn chi. wleidyddol yn San Steffan wedi bod yn i gartrefi ar draws y sir. Cwblhewch a rhwydd. Mae traddodiadau, defodau ac dychwelwch yr holiadur os gwelwch arferion y sefydliad yn gwbl wrthun i yn dda gan ddatgan eich barn ar beth mi. Ond mae treulio amser yn teithio ddylai fy mlaenoriaethau fod dros y 6 i bob cwr o Geredigion yn cwrdd ag mis nesaf, yn San Steffan a Cheredigion. etholwyr wedi bod yn bleser llwyr. Bydd colofn Elin Jones yn ymddangos Rwy’n grediniol mai un o brif bob yn ail fis gyda un Ben Lake o hyn nodweddion gwleidydd da yw’r gallu ymlaen.

CLARACH

Dyma Griff Lewis, Clarach, yn gwisgo crys gwyrdd arweinydd y gyfres wedi ei Cyfarfod misol Merched y Wawr Cangen fuddugoliaeth yn rownd gyntaf cyfres Melindwr traws seiclo y National Trophy yn Derby Ar noson dywyll ar Dachwedd 7fed fis Hydref. Nid ar chwarae bach y mae daeth aelodau tair cangen atom sef, cyrraedd y brig yn erbyn 65 o seiclwyr Aberystwyth, Llanfihangel Genau’r -glyn eraill o Gymru a Lloegr mewn camp a Phontarfynach i gymryd rhan mewn mor anodd â thraws seiclo, ond fel y noson gwis. Braf oedd gweld cymaint wedi gwyddom eisoes mae Griff yn prysur troi allan ac ar ôl i bawb leoli croesawyd gwneud enw iddo’i hun ar ddwy olwyn. ni gan ein llywydd. Lynne Davies. Mr Mae’r gyfres yn parhau hyd fis Ionawr, Hywel Wyn Jones oedd meistr y cwis gyda ac edrychwn ymlaen at ddilyn hynt Griff, chymorth caredig Mr Dafydd Evans - gŵr sydd hefyd yn blogio am ei brofiadau ein trysoryddes Llinos Evans. wrth rasio. Cafodd pawb gyfle i ateb cwestiynau yn eu tîmau. Pwy oedd wedi clywed am Bigoli neu Fregola? Math o basta maen GWASANAETH debyg! Pen Dafad ddaeth i’r brig gyda ANIFEILIAID tîmau Pen Draw, Pen Dam a Phen Dinas yn TEIPIO canlyn. Cafwyd lluniaeth i ddilyn a chyfle GWAITH PRYDLON A CHYWIR TEW i fwynhau cymdeithasu.Tynwyd y raffl ac PRISIAU CYSTADLEUOL yna derbyniwyd diolchiadau am noswaith PROSESYDD GEIRIAU eu hangen i’w lladd PRINTYDD LLIW addysgiadol a hollol bleserus.Yn y cystadlu mewn lladd-dy lleol mae’r hwyl! IONA BAILEY Cysylltwch â Mae’n anodd credu bod ein cyfarfod PEN-Y-BRYN nesaf yn cael ei gynnal yng Ngwesty’r SWYDDFFYNNON TEGWYN Richmond gyda cinio Nadolig. Noder y LEWIS dyddiad - Nos Fercher Rhagfyr 6ed. 01974 831580 01970 880627

5 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

PENRHYN-COCH

Oedfaon Horeb Cymdeithas y Penrhyn D. Litt i Daniel Tachwedd Braf oedd croesawu Richard E. Huws Mewn cynulliad arbennig o Brifysgol 19 10.30 Clwb Sul Horeb atom i Gymdeithas y Penrhyn ar y 18fed Cymru a gynhaliwyd yn y Deml Heddwch, 2.30 Y Parchg Wyn Rh Morris o Hydref i drafod ei lyfr newydd Enwau Caerdydd, ddydd Mercher, 8 Tachwedd, 26 10.30 Clwb Sul ar y cyd gyda Sant Ioan Tai a Ffermydd Bont-goch, Elerch, anrhydeddwyd Daniel Huws, Tyddyn – yn Horeb Ceredigion. Seilo - cyn Geidwad Llawysgrifau a 10.30 Oedfa – Y Parchg Peter Thomas Fel y dywed y broliant, yr hyn a geir Chofysgrifau Llyfrgell Genedlaethol yn y gyfrol yw “astudiaeth o enwau tai Cymru - gyda gradd D.Litt., er anrhydedd. Rhagfyr diflanedig a holl dai a ffermydd presennol Mae’r radd yn cydnabod ei ragoriaeth 3 10.00 Ym Methel Aberystwyth Oedfa’r cymuned Bont-goch”. Yn ddifyr iawn, fel prif awdurdod y genedl ar lawysgrifau adfent cawsom ein tywys, trwy gyfrwng sleidiau Cymraeg a Chymreig, ac fel awdur y tair 10.30 Ysgol Sul - Horeb amrywiol, ar daith gerdded o gwmpas cyfrol arfaethedig, A Repertory of Welsh 10 10.30 Y Parchg Peter Thomas Oedfa y plwy, gan gychwyn yng nghartref yr Manuscripts and Scribes, y bwriedir eu gymun awdur, Pantgwyn. Diddorol oedd oedi o cyhoeddi gan Wasg Prifysgol Cymru, Ysgol Sul - festri flaen tai, tyddynnod, adfeilion ac olion, a Canolfan Uchafradd Cymreig a Cheltaidd 17 2.00 Gwasanaeth Nadolig, yn chraffu ar ddyddiadau ac arwyddocâd eu y Brifysgol, a Llyfrgell Genedlaethol Cymru cynnwys y plant henwau. Cyfeiriodd at weithfeydd mwyn yn 2019-20. 24 10.30 Oedfa Nadolig Y Parchg Peter a phlwm, capel ac eglwys a bywyd y Ganed Mr Huws yn Llundain yn 1932, ac Thomas tyddynwyr a’r bonedd yn ardal Bont-goch. fe’i haddysgwyd yn Ysgol y Sir Llangefni 25 8.00 Cymun fore’r Nadolig Y Parchg Edrychwn ymlaen at daith gerdded o ac Ysgol Bryanston. Wedi graddio mewn Peter Thomas gwmpas Bont-goch ym mis Tachwedd, Archaeoleg ac Anthropoleg ym Mhrifysgol 31 10.30 Y Parchg Peter Thomas dan arweiniad Richard Huws. Caergrawnt - lle bu’n gyfaill a chyfoeswr i’r bardd Ted Hughes - aeth Daniel Huws Cinio Cymunedol Penrhyn-coch Cydymdeimlad ymlaen i ennill cymhwyster archifol ym Bydd y Clwb yn cyfarfod yn Neuadd yr Estynnwn ein cydymdeimlad dwys â Mhrifysgol Llundain, cyn cael ei benodi i Eglwys dyddiau Mercher 22 Tachwedd Dilys Binks a’r teulu ar golli ei brawd staff Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn 1961. a 13 Rhagfyr. Cysylltwch â Job John Morgan; hefyd â theulu’r diweddar Fe’i dyrchafwyd yn Geidwad Llawysgrifau McGauley 820 963 am fwy o fanylion Mrs Barnard, Glan Ceulan. a Chofysgrifau y Llyfrgell yn 1981, ac neu i fwcio eich cinio. ymddeolodd yn 1992. Gwellhad buan Dyfarnodd Prifysgol Cymru radd M.A. er Urdd y Gwragedd, Sant Ioan Dymunwn wellhad buan i Ronnie Evans anrhydedd i Mr Huws yng Ngorffennaf 2002, Diolch i Medwyn Parry a’r a fu yn yr ysbyty yn cael triniaeth yn a hynny’n bennaf ar sail ei gyfrol bwysig gwirfoddolwyr eraill, a ddaeth i godi ddiweddar. Medieval Welsh Manuscripts (Caerdydd & ymwybyddiaeth gwaith pwysig Aberystwyth, 2000), cyfrol a gydnabyddir yn Beiciau Gwaed Cymru i Urdd y Croeso gyfeirlyfr hanfodol yn y maes. Gwragedd St Ioan ar nos Lun 6ed Croeso cynnes i Moira Wrigley a’r Ers ei ymddeoliad, cynhyrchodd nifer Tachwedd. Yn y lluniau gwelir rhai o teulu sydd wedi symud i Ger y Llan o helaeth o gyhoeddiadau ar lawysgrifau aelodau Urdd y Gwragedd St Ioan yn Fanceinion. Un o blant y pentref sydd Cymraeg a Chymreig. Yn goron ar lafur edmygu ‘ Elsa’, sef un o feiciau modur wedi dod yn ôl i’w hen cynefin ac wedi oes, bu’n gweithio’n gyson ers 1992 ar Gwaed Cymru a gwelir Mrs Glenys cadw yr enw ‘Llys Gwyn’ sef enw ei A Repertory of Welsh Manuscripts and Jenkins ar gefn ‘Elsa’. chartref teuluol. Scribes up to 1800, catalog cynhwysfawr

6 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

a manwl o bob llawysgrif Gymraeg, ac o darddiad Cymreig, o’r cyfnod cyn-1800, PÊL-DROED PENRHYN-COCH ynghyd ag astudiaeth o lawysgrifen y Menywod Penrhyn-coch Trefnwyr Angladdau Cymry tros gyfnod o saith canrif. Pan 15/10 Cynghrair – Prifysgol gyhoeddir y tair cyfrol yn 2019-20, bydd Aberystwyth 3 Penrhyn-coch 3 y gwaith hwn yn chwyldroi ysgolheictod 22/10 Cwpan Canolbarth Cymru – C T Evans llenyddol a hanesyddol Cymru, ac yn Y Trallwng 0 Penrhyn-coch 9 Gwasanaeth Angladdol gosod seiliau newydd i astudiaethau 5/11 Cynghrair – Penrhyn-coch 1 Teuluol Cyflawn, wedi o lawysgrifau a thestunau Cymreig Prifysgol Aberystwyth 5 ei arwain yn bersonol gydag ar gyfer cenedlaethau i ddod. Trwy anrhydeddu’r awdur â doethuriaeth, mae Tim 1af Penrhyn-coch urddas. Capel Gorffwys Prifysgol Cymru’n cydnabod aruthredd Cynghrair - Huws Gray Preifat, Gwasanaeth ysgolheictod Daniel Huws, ac yn edrych 14/10 Penrhyn-coch 2 Hotspur Dydd a Nos. ymlaen at weld ffrwyth ei lafur yn y man. Caergybi 1 Dywedodd Linda Tomos, Prif-weithredwr 28/10 Penrhyn-coch 2 Tref Rhuthun 2 01970 820013 a Llyfrgellydd y Llyfrgell Genedlaethol: 4/11 Cwpan Cymru - Penrhyn-coch 4 [email protected] ‘Ychydig iawn o gyn-aelodau staff sy’n Caerffili 1 treulio chwarter canrif o’u hymddeoliad Brongenau, yn ymweld yn gyson â’u hen fan gwaith, Llandre, gan wneud darganfyddiadau newydd Aberystwyth yn rheolaidd. Rydym wrth ein boddau SY24 5BS fod y byd academaidd yng Nghymru yn anrhydeddu un o’n pobl ni, a hynny gydag un o’u hanrhydeddau mwyaf. Ni allwn feddwl am deilyngach gwrthrych i’w anrhydeddu yn y fath fodd.’

Yn brif arbenigwr Cymru ar balaeograffeg, mae Daniel Huws hefyd yn hyddysg ym maes cerddoriaeth werin

Cymru, ac mae hefyd yn fardd Saesneg nodedig. PLYGAIN MORLAN 7.30, nos Fercher, 20 Rhagfyr Llongyfarchiadau Dewch i ddathlu’r Nadolig yn Llongyfarchiadau i Gwenan Hedd, ein Plygain draddodiadol. Garej Tŷ Mawr, ddaeth yn gyntaf mewn Croeso cynnes i bawb. cystadleuaeth i rai 16 a dan hynny ym Mhencampwriaethiau Cwiltio yr Alban Gwneir casgliad yn ystod y 2017 yng Nghaeredin diwedd mis Medi; gwasanaeth i elusen. daeth Seren Wyn, Sian Fflur a Gwenan

Hedd yn drydydd. Y wobr oedd basged yn llawn o nwyddau gwnïo.

morlan.cymru

Morlan, Morfa Mawr, Aberystwyth SY23 2HH 01970-617996; [email protected]

Cylch Meithrin Trefeurig yn dathlu calan gaeaf.

7 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403 Lluniau: Iestyn Hughes Y BORTH

Arddangosfa gwahanol gapeli yn ystod Mae arddangosfa o waith arddangosfa Cofio a Myfyrio Stuart Evans i’w gweld yn mis Tachwedd 2014. Drwy’r Oriel Cletwr, Tre’r-ddôl tan ffilm cawsom ein hatgoffa o’r Dachwedd 30. tryblith o emosiynau creulon hydreiddiodd bob cwr o’r Pen blwydd arbennig gymdeithas yn ystod y Rhyfel Dymuniadau gorau i Susan Mawr a’r annhrefn personol Williams, 38 Heol Aberwennol, a’i dilynodd. Cawsom hefyd ar ddathlu pen blwydd glywed a gweld un a fu yno, arbennig ddiwedd Hydref. sef Caledfryn Evans, Tal-y- bont, yn rhannu’r profiad Libanus 1877 erchyll. Rhwng ansawdd Nos Iau, Tachwedd 9fed, ar rhagorol y llun ar y sgrîn drothwy cofio’r Cadoediad, fawr, y sain glân oedd yn roedd pob sedd yn sinema hydreiddio’r neuadd, a’r seddi bwtîc foethus Libanus hynod gyffyrddus, bu’n brofiad 1877 wedi ei llenwi ar amheuthun, ac yn enwedig gyfer dangosiad o Cofia’n felly o gofio’r gyfeillach dros Gwlad, sef ffilm o’r ddrama de a choffi a chacennau ar y a berfformiwyd mewn dechrau!

Cyw yn dod â hwyl a hud y Nadolig i Aberystwyth!

Mae Cyw a’i ffrindiau yn dod y ddolen ar wefan s4c.cymru/ i’r ardal cyn hir fel rhan o daith cyw i ddymuno Nadolig Llawen i Mae’n bosibl archebu blant ar hyd a lled Cymru. tocynnau ar gyfer grwpiau os Bydd rhai o gyflwynwyr a ydych chi’n dymuno trefnu chymeriadau hoffus S4C - trip ar gyfer eich ysgol, mudiad Cyfeillion Huw, Elin, Ben Dant a’i ffrind meithrin neu grŵp chwarae. Cadi, Seren o blaned Asra ac, Mae croeso mawr i bawb yn wrth gwrs, Cyw ei hun - yn dod Sioe Cyw! i Aberystwyth ar 5 o Ragfyr ac Bydd ffi bwcio o £1.00 ar bob maen nhw’n eich gwahodd chi archeb sy’n cael ei wneud dros i ymuno â nhw yn yr hwyl! y ffôn neu ar-lein. Cysylltwch Bydd tair sioe yn cael â Galeri ar 01286 685 222 os eu cynnal yn Ysgol Gyfun gewch unrhyw anawsterau. Gymunedol Penweddig, Mae Sioe Nadolig Cyw Aberystwyth ar 5 o Ragfyr. yn boblogaidd iawn pob Mae’r sioeau yn dechrau am blwyddyn a’r tocynnau yn 11.30, 1.45 neu 5.45. gwerthu’n gyflym, felly I brynu eich tocyn, dilynwch peidiwch ag oedi! Dychweler at y Trefnydd Bethan Bebb, Pen Pistyll, Cwmbrwyno, Goginan, Aberystwyth, Ceredigion, SY23 3PG

8 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Colofn Enwau Lleoedd Cyngor Tua diwedd y ddeunawfed ganrif aeth bod Nant Torri Gwddwg arall, ar dir Cymuned Stad Gogerddan ati i fapio’i thiroedd Aberpeithnant, ychydig yn is i lawr yn fanwl, ac yn ffodus, mae’r mapiau y cwm tuag at Bonterwyd, a chan Melindwr hynny wedi eu diogelu yng nghasgliad fod eu tad wedi ei fagu yn y lluest y Llyfrgell Genedlaethol. Un ohonynt honno, dylai eu tystiolaeth fod yn Cyfarfu’r Cyngor ar nos Iau, yr yw’r map a luniwyd yn 1788 i ddibynadwy. Yn anffodus, er gwaethaf 21ain o Fedi o dan gadeiryddiaeth ddarlunio hyd a lled lluest Maesnant, pob ymdrech, rwyf wedi methu canfod y Cynghorydd Andrea Jones. ychydig uwchlaw cangen ddwyreiniol ei lleoliad. Cafwyd ymddiheuriad oddi wrth un cronfa Nant-y-moch heddiw. Dynodir Nid dyma’r unig dystiolaeth Cynghorydd. ffin ogledd-ddwyreiniol y lluest gan o’r ymadrodd mewn enwau yn Ar hyn o bryd dim ond 9 Cynghorydd Nant y Llyn, ffrwd gref sy’n llifo o Lyn Ngheredigion. Gwn am enghraifft arall sydd ar Gyngor Cymuned Melindwr; Llygad Rheidol i , ond o’r enw am nant sy’n cwympo dros ei os oes gan rywun diddordeb, dylai yr hyn sydd o ddiddordeb i mi yw phen ar dir fferm Ty’nrhelyg, yn union gysylltu â’r Clerc. llednant iddi, sef Nant Torri Wddwg. i’r de-orllewin o bentref . Adroddodd y Clerc fod cyfrifon Ceir enghraifft arall dros y ffin yn sir 2016/17 wedi eu derbyn gan yr Drefaldwyn, ym mlaen afon Hafren. Archwilwyr, Grant Thornton, a Yno digwydd yr enw Cymraeg Hafren diolchwyd i’r Cynghorydd Jean Torri Gwddwg, a fersiwn Saesneg Watson am ei gwaith wrth baratoi’r gyfatebol, Severn Break Its Neck, am cyfrifon. raeadr tra nerthol. Roedd dau fater cynllunio wedi dod i  symud i sir Faesyfed, ychydig i’r sylw’r Cyngor: gogledd o bentref Llanfihangel Nant Penlanolau, Capel Bangor – codi tŷ Melan ceir pistyll a adnabyddir wrth Pencnwch, Cwmrheidol – estyniad yr enw Saesneg Water Break Its Neck, Nid oedd dim gwrthwynebiad i’r lle mae’r dŵr yn disgyn tua phedwar cynlluniau. ugain o droedfeddi i lawr wyneb serth Mae’r Cyngor yn awyddus i gael gwell clogwyn. cysylltiad band eang yn yr ardal ac Mae’n debygol mai cyfeiriad at yr mae wedi cysylltu â BT ynglŷn â’r un pistyll sydd yn yr ymateb isod i mater hwn. ‘Parochial Queries’ yr hynafiaethydd Edward Lhuyd tua diwedd yr ail ganrif Datblygiad sy’n mynd yn ei flaen ym ar bymtheg: Mhant y Crug, Capel Seion i godi “y mae’r avon a elwir avon cwm cartrefi newydd. y reiswm yn torri i gwddwf ag yn Mae’r datblygwyr wedi gofyn i Gyngor syrthio o ben craig o bob tu cant a Cymuned Melindwr awgrymu enw i’r hanner o latheini o uchder”. ystâd newydd hon. Os oes gennych Mapiau Stad Gogerddan cyfrol 37, Tybed felly a oedd enw Cymraeg ar y unrhyw awgrymiadau a wnewch tudalen 46, Maesnant. pistyll hefyd ar un adeg, yn cynnwys yr gysylltu â Jean Watson, Cynghorydd Trwy ganiatâd Llyfrgell Genedlaethol ymadrodd torri gwddf? Pant y Crug, y Clerc neu aelod o’r Cymru Daw’r enghraifft olaf y gwn i amdani Cyngor. o sir Ddinbych. Dengys map chwe modfedd yr Arolwg Ordnans mai enw nant fechan sy’n llifo rhyw filltir a Map stad Gogerddan yw’r unig hanner i’r dwyrain o Landegla yw Nant ffynhonnell ysgrifenedig sy’n ei Torri Gwddf. Er nad wy’n gyfarwydd chofnodi, ond gwn fod yr enw Nant â’r ardal, hyd y gellir barnu o archwilio Torri Gwddwg yn parhau ar lafar yn mapiau ac awyrluniau, mae’r nant hon yr 1960au gan Tomos Morgan oedd eto yn disgyn dros ei phen ac wedi yn hanu o Hengwm Annedd yn uwch creu hafn ddofn yn y tir. i fyny’r cwm, a John a Jim James, y Felly dyma ddull llawn dychymyg Eich cigydd ddau frawd adnabyddus oedd yn byw o ddisgrifio rhaeadrau, pistyllau, neu yn Nant-y-moch cyn boddi eu cartref. nentydd sy’n disgyn bendramwnwgl. lleol Er mai ffrwd fechan ydyw, mae’n Tybed a wyddoch chi am enghreifftiau en y garn cwympo’n sydyn o’i tharddle i’w haber, pellach? P - - ac mae’n ymddangos mai dyna yw Angharad Fychan Ffôn 828 447 arwyddocâd yr enw. Mae’r ymadrodd Llun: 9-5.30 yn awgrymu bod y dŵr yn disgyn Paratowyd gyda chefnogaeth Maw-Sad 8.00-5.30 bendramwnwgl gan dorri ei wddwg yn Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru a’r y broses. Cynllun GWARCHOD Honnai John a Jim, Nant-y-moch, www.cymdeithasenwaulleoedd.cymru Gwerthir ein cynnyrch mewn rhai siopau lleol

9 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Brenda Jones wnaeth longyfarch ein BOW STREET llywydd Lila Piette ar ddod yn fam-gu a chroesawu Annetta Morgan nôl i’n Capel y Garn plith. Yna cafwyd paned a chlonc a Suliau’r Garn chyfle i weld yr arddangosfeydd. Noson 10 a 5 ddiddorol. Tachwedd 19 Gweinidog ( nos ym Methlehem, Capel y Garn Llandre) Gwasanaeth Sefydlu’r Parchedig Ddr R 26 Terry Edwards Watcyn James Nos Wener, Hydref 13eg, cafwyd Rhagfyr cyfarfod bywiog yng Nhapel y Garn Alun, Gwynant a Dilwyn, meibion 3 Noddfa Gweinidog pan ddaeth aelodau Gofalaeth y Garn, y ddiweddar Mrs. Maud Phillips yn 10 Dr Rhidian Griffiths sef eglwysi’r Babell, y Garn, Madog, cyflwyno siec o £1050.33 i Iwan Davies, 17 Gwasanaeth Nadolig y plant – Nasareth, Pen-llwyn, Rehoboth a Seion, trysorydd Cyfeillion Cartref Tregerddan a Mrs. Elaine Evans, rheolwr y cartref. Noddfa ‘Gwasanaeth y Gair a’r ynghyd i sefydlu’r Parchg Watcyn James Casglwyd yr arian er cof am Mrs. Phillips. Geiriau’ yn Weinidog arnynt. Braf oedd cael 24 Bore yn unig – Gweinidog croesawu aelodau o eglwys Burry Green 25 9.00 Oedfa Deulu undebol – ar Benrhyn Gŵyr, lle bu Dr James yn Gweinidog cynorthwyo gyda gwaith yr eglwys cyn 31 Oedfa gymun undebol – Gweinidog derbyn yr alwad i’r Garn. llygaid sy’n peri i bobl fod yn rhannol Mrs Marian Beech Hughes, Llywydd neu’n hollol ddall a’r amryfal ffyrdd y Suliau Noddfa Henaduriaeth Ceredigion a Gogledd gall gwirfoddolwyr y Gymdeithas eu Tachwedd Penfro, oedd yn llywyddu. cynorthwyo i ymdopi â’u hanghaffael. 26 Oedfa am 2.00. Gweinidog. Cyflwynwyd yr emyn cyntaf gan y Diolchwyd yn gynnes iddo am ei holl Cymundeb. Parchg Elwyn Pryse, cyn-Weinidog ar waith dros gyfnod hir. Tro chwiorydd yr Ofalaeth; darllenwyd o’r Ysgrythur Llandre a’r Dolau oedd hi i wneud y Rhagfyr gan Mrs Ina Williams, Capel Seion ac te. Ein cyfarfod nesaf fydd y Bore Coffi 3 Oedfa am 10.00. Gweinidog. Y Garn offrymwyd gweddi gan y Parchg Eifion blynyddol ar Dachwedd 25 yn y festri. yn uno. Roberts, Capel y Morfa. Yna cafwyd 10 Oedfa am 10.00. Gweinidog. cyfnod o addoliad dan arweiniad Grŵp “Gwreiddiau” Cymundeb. gan y Parchg Ddr Andras Iago, mab Bore Iau, 2 Tachwedd, daeth criw bywiog 17 Oedfa am 10.00. Y Garn yn Uno. y gweinidog newydd a gweinidog o wahanol eglwysi Gofalaeth y Garn 24 Gwylnos Noswyl Nadolig am 11.30yh Gofalaeth Bro Dinbych. ynghyd ar gyfer cyfarfod cyntaf grŵp 25 Uno yn y Garn am 9.00 Yn dilyn y ddefod sefydlu, offrymwyd newydd, dan arweiniad y Parchg Watcyn 31 Uno yn y Garn am 10.00 gweddi dros y Gweinidog gan y Parchg James. Bwriad y grŵp, a fydd yn cwrdd Iain Hodgins, gweinidog Burry Green. bob bore Iau rhwng 10.15 a 11.30 o’r I gyfarch y Parchedig William John Croesawyd Dr James a Mrs Lowri James gloch, yw archwilio ein “gwreiddiau” yn Edwards ar gyflawni hanner can ar ran yr Ofalaeth gan yr Arglwydd y ffydd. Bydd cyfle am sgwrs a phaned mlynedd yn y Weinidogaeth Elystan Morgan; offrymodd y Parchg i ddechrau, ac yna mewn awyrgylch Aneirif ei archifau – gweinidog Wyn Morris, y cyn-Weinidog, weddi ar anffurfiol bydd cyfle i geisio dealltwriaeth A’i nwyd mewn adnodau; ran eglwysi’r Ofalaeth; a chyflwynwyd fwy eglur o ffydd a chanfod gobaith yng Dewr ei nawdd a chadarnhau yr emyn olaf gan Mr Bob Williams, ngair Duw ar gyfer heddiw. Mae croeso Yr iaith a’i rhagoriaethau. Cadeirydd Pwyllgor yr Ofalaeth. cynnes i bawb droi i mewn atom – rhai Gan y Parchg Athro Densil Morgan, sy’n gadarn eu ffydd, yn llawn amheuon Ymlaen hanner can ‘mlynedd – ein herio Llanbedr Pont Steffan, y cafwyd y siars neu â diddordeb mewn archwilio beth yw Trwy’r Gair a’i huodledd; i’r eglwysi – siars daer ac eneiniedig “gwreiddiau” ffydd. esgor ar hyrwyddo’r hedd i ni i gyd gadw’n ffydd a’n gobaith a a rhannu’r hen Wirionedd. chydweithio tuag at gynnydd a ffyniant. Cydymdeimlad Ymatebodd y Gweinidog drwy ddiolch Estynnwn ein cydymdeimlad gydag Jon Meirion, Aures a Gareth Wyn i bawb am y croeso a’r dymuniadau da Auriel Evans a’r teulu ar farwolaeth (aelodau Capel y Wig, ac ar iddo ef a Lowri, a chan edrych ymlaen yn ei hewythr - John Edwards - ym ran hen batriarchiaid y Cilie) Diolch i Jon hyderus tuag at hyrwyddo a chyflawni Mhontarfynach. Meirion am ganiatâd i’w cyhoeddi gwaith Teyrnas Crist yn y fro. Brwd a chynnes fu’r gymdeithas dros Geiriadur Merched y Wawr Rhydypennau baneidiau yn y Festri wedyn. Llongyfarchiadau i Joe Mitchell, Ar nos Lun, y 9fed o Hydref, cafwyd Bryncastell, ar gwblhau’r geiriadur noson allan. Aethpwyd i’r Drwm lle Cymdeithas y Chwiorydd Cymraeg-Gwyddeleg cyntaf erioed. cawsom noson hyfryd yn gwylio Yng nghyfarfod mis Tachwedd o ffilm o Aberystwyth amser maith yn Gymdeithas y Chwiorydd, Mr Maldwyn Arlunydd ifanc ôl. Gwelwyd newidiadau mawr gydag James, Cadeirydd Cymdeithas Deillion Llongyfarchiadau i Elin Pierce Williams, ambell i llun yn achosi dryswch!!! Ceredigion oedd y siaradwr. Cawsom Brynmeillion, ar ennill tocyn anrheg Ar ôl gweld y ffilm trafodwyd busnes y gyflwyniad cynhwysfawr ganddo i’r Toys R Us am dynnu llun. Trefnwyd y gangen dan lywyddiaeth ein his-lywydd gwahanol fathau o anhwylderau ar y gystadleuaeth gan gwmni Howdens.

10 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Plant a rhieni Ysgol Sul Unedig Bow Street Ysgol Sul derfynol ar gyfer y categori Cyfamod ac yn eu gwasanaeth diolchgarwch yng Aeth criw o blant a’u rhieni o ysgol Sul mae’r wobr am Gyfamod yn cydnabod Nghapel y Garn Bow Street i grochendy Ynys-las (Blue y rhai sydd yn chwarae rôl allweddol Island Ceramics) ddiwedd Hydref, yn cefnogi a darparu ethos cyfamod y am sesiwn o greu a phaentio. Cafwyd Lluoedd Arfog ac sy’n anelu at sicrhau cyd- amser bendigedig yn dewis darnau o ddealltwriaeth rhwng y Lluoedd Arfog a’r grochenwaith o’r cynnyrch helaeth oedd gymuned y maent yn byw ac yn gweini ar gael yno, ac roedd yn anodd dewis y ynddynt. Gwasanaethodd y Cynghorydd lliwiau o baent, o’r holl rai oedd ar gael! Paul Hinge, am dros 14 mlynedd yn y Diolch i Zana, y perchennog, am ei help Fyddin. Mae’n Hyrwyddwr y Lluoedd Arfog a’i hamynedd. Aeth dwy awr ar wib, ac ar ar ran Cyngor Sir Ceredigion ar hyn o y diwedd roedd pawb wedi creu darnau bryd, safle y mae wedi cynnal ers i CCLlA hyfryd – tylluan, cadw-mi-gei, draig, Ceredigion gael ei sefydlu. Mae hefyd ci, plât â phengwin arno, sawl coeden yn Ymddiriedolwr Cymdeithas Catrawd Nadolig, ac ambell beth arall lliwgar. Daeth Ffiwsilwyr y Cymry Brenhinol ac wedi yr ymweliad i ben yn Oriel Tir a Môr, y derbyn MSM a Rosette ar gyfer ei waith ar Borth, lle cafwyd llond plât o ginio blasus. gyfer y Gatrawd a Chymrodyr. Cofiwch fod croeso i blant o bob Cyhoeddir enillwyr Gwobrau’r Lluoedd Bedydd Celt Meredydd, mab Steffan ac oed ymuno â’r ysgol Sul – dewch i festri Arfog yng Nghymru 2017 mewn Elen Roberts, yng Nghapel y Garn Capel y Garn am 10 ar fore Sul am sesiwn seremoni arbennig yn Stadiwm Dinas o chwarae, gwneud crefftau, adrodd stori Caerdydd ar 30 Tachwedd. – a diod a bisgedi!. Diolchgarwch a Bedydd yng Nghapel y Hyrwyddwr y Lluoedd Arfog i Garn Geredigion yn cael ei enwebu yng Roedd gwasanaeth bore Sul, 15 Hydref Ngwobrau’r Lluoedd Arfog yng yn oedfa arbennig o ddiolch mewn Nghymru 2017 sawl ffordd. I ddechrau cyflwynodd Enwebwyd y Cynghorydd Paul Hinge plant yr ysgol Sul eu diolch arbennig - Hyrwyddwr y Lluoedd Arfog ar ran nhw am roddion y cynhaeaf – ar ffurf Cyngor Sir Ceredigion - yn rownd darlleniadau, gweddi a chân. derfynol ar gyfer Gwobrau’r Lluoedd Yna cyflwynodd y Gweinidog, y Parch Arfog yng Nghymru 2017. Cyflwynir Ddr Watcyn James, gopi o beibl.net: 365 y gwobrau i bobl ar draws Cymru o storïau o’r Beibl, yn rhodd i Osian, Tŷ sydd yn cael eu henwebu yn y pedwar Capel, a dymuno’n dda iddo a’i rieni, categori - Chwaraeon, Ieuenctid a James a Kate January McCann, sydd wedi Chadét, Cyfamod a Prif Wobr y Lluoedd symud i’w cartref newydd yn Nerwen-las. Arfog. Mae’r gwobrau’n cydnabod y rhai Yn dilyn hynny, cyflwynodd Steffan ac Y Parch Ddr Watcyn James yn cyflwyno sydd wedi darparu’r cyfraniad mwyaf Elen Roberts, Mynydd Gorddu, eu mab Beibl i Osian, Tŷ Capel y Garn eithriadol yn y categorïau hynny. bychan, Celt Meredydd, i’w fedyddio gan Mae’r Cynghorydd Hinge yn y rownd y Gweinidog. Roedd yn braf cael cwmni Lois a Math, chwaer a brawd Celt, yn y R.J.Edwards gwasanaeth, yn ogystal ag aelodau eraill Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings o’r teulu, ac rydym yn falch o dderbyn Penrhyn-coch

Celt yn rhan o deulu’r eglwys yn y Garn. Contractiwr, masnachwr gwair a gwellt Arbenigwr ar ailhadu Cyflenwi a gwasgaru RHAGHYSBYSIAD calch, slag a Fibrophos Recordio Dechrau canu, dechrau canmol Lori, turiwr a malwr (Arweinydd: Alwyn Evans) i’w llogi Cyflenwi cerrig mán nos Iau 18 Ionawr 2018 yng Nghapel y Morfa, Aberystwyth am 6.30 01970 820149 07980 687475

11 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

LLANDRE

Noson Nadoligaidd elw’r noson i Gronfa Uned Cemotherapi Cynhelir NOSON 5 SEREN eleni i roi Ysbyty Bron-glais. Bydd pris mynediad yn cychwyn ar ddathliadau Nadolig y fro yn £3. a’r plant am ddim. Gofynnir yn garedig Bethlehem ar nos Wener Tachwedd 24ain i chi am eich cymorth gyda’r trefniadau, am 6. Bydd diodydd tymhorol, stodinau cyfraniadau a’ch cefnogaeth ar y noson Bwyd, Poteli a Llyfrau. Trefnir raffl a hon sy’n un o nosweithiau hwyliog y chyhoeddir enwau enillwyr gwobrau fro yn flynyddol. Trefnir y noson gan mawr y Clwb 50. Darperir adloniant Banc Bro Llanfihangel Genau’r-glyn ac cerddorol gan Barti Camddwr. Cyflwynir edrychwn ymlaen at gael eich cwmni.

MADOG

Cydymdeimlad eu priodas yng nghapel Trinity Hall, Cydymdeimlwn â Mr Dei Powell, Nant- Caergrawnt, ar yr 16eg o Fedi, â’r dathlu i y-Bwla, sydd wedi colli cyfnither yn ddilyn yn Rectory Farm, Caergrawnt. Llandrindod.

Arddangos yng Nghaerdydd Dydd Sadwrn 4 Tachwedd cynhaliwyd bore coffi ym Morlan er budd Aberaid a lansiwyd arddangosfa o brintiau newydd gan Ruth Jên. Bydd yr arddangosfa – Creaduriaid – ymlaen ym Morlan tan 29 Hydref. Yng Nghaerdydd bydd Brethyn Cartref - arddangosfa arall o waith newydd Ruth ymlaen yn yr Eglwys Norwyaidd, Bae Caerdydd o 18-23 Tachwedd rhwng 11 a 4.

Cwrdd Diolchgarwch Cynhaliwyd cyfarfod diolchgarwch Madog eleni pnawn Sul y 15fed o Hydref. Roedd y gwasanaeth o dan ofal ein gweinidog newydd, sef y Parchedig Ddr. Watcyn James. Braf oedd cael croesawu ei briod Lowri hefyd atom. Roedd yn oedfa fendithiol a chynnes iawn. Gobeithio y byddwch yn hapus iawn yn ein plith. Addurnwyd y capel yn hardd ar gyfer yr achlysur gan Aldwyth Lewis, Margaret Hughes ac Eirian Hughes. Yr GOGINAN SIOP organyddes oedd Angharad Rowlands. Dymuniadau gorau SGIDIAU Priodas Mae Elen Williams, Penrhiwlas, yn treulio Llongyfarchiadau a phob dymuniad peth amser yng Nghartref Tregerddan GWDIHW da i Gwen Sims Williams, Gwarcwm a ar ôl derbyn llawdriniaeth ar ei llygad. Shan Jones Robert John Sing o Perth, Awstralia, ar Danfonwn ein dymuniadau gorau iddi. 8 Ffordd Portland, Aberystwyth CLWB 50 BANC BRO SY23 2NL GENAU’R-GLYN 01970 617092 Dyma enillwyr y tri HYDREF Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau, mis diwethaf. 1af. Gwenda James GWASANAETH cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg. MEDI 2il. Mair England GOFAL TRAED 1af. Catrin a Iestyn 3ydd. Lorraine Hill CROESAWIR ARCHEBION GAN Ceiropodydd /podiatrydd UNIGOLION AC YSGOLION Davies TACHWEDD graddedig 2il. Janet Evans 1af. Gwynfryn Evans ac wedi cofrestru efo’r 13 Stryd y Bont, Aberystwyth 3ydd. Llinos Mair 2il. Dewi Hughes H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, 01970 626 200 Evans 3ydd. J.G. Jones. Dip.Pod.Med.

12 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

ABER-FFRWD A Cyngor Cymuned CHWMRHEIDOL Trefeurig Llyfr y flwyddyn Nadolig. Yr oedd hefyd wedi Mae llyfr diweddaraf Peter dod a esiamplau o waith llaw Cyfarfu’r Cyngor nos yn bresennol ynghyd Lord The Tradition:a new bendigedig yn wau, crosio a Fawrth, 19 Medi, yn Neuadd â’r Clerc. Derbyniwyd history of Welsh art 1400- gwaith gwnïo. Cafwyd noson y Penrhyn, Penrhyn- ymddiheuriadau gan Mel 1990 (Parthian Books) wedi ei hyfryd iawn. Gwnaethpwyd coch gyda’r Cadeirydd, Evans a Kevin Jenkins. enwebu at gyfer gwobr Llyfr y te gan Elizabeth Lewis ac Richard Owen, yn y Cydymdeimlwyd ag y Flwyddyn yn y categori Ann Ellis. Enillwyd y gwobrau gadair, a’r cynghorwyr Edwina Davies ar golli ei Llyfrau Ffeithiol Saesneg. raffl gan Rhian Barr, Ann Ellis Delyth James, Shân mam yn ddiweddar. Dymuniadau gorau gan ac aelod newydd Kirsty sydd James, Tegwyn Lewis, Dai Materion yn codi: Maes obeithio yr aiff yn ei flaen i newydd gartrefu yn Llain Mason, ac Eirian Reynolds Seilo - roedd cyfarfod wedi’i ennill y brif wobr. fach, Aber-ffrwd. yn bresennol ynghyd drefnu rhwng Dai Mason a â’r Clerc. Derbyniwyd Russell Hughes-Pickering. Genedigaeth Cydymdeimlad ymddiheuriadau gan Edwina Penderfynodd y Cyngor y Llongyfarchiadau i Hugh Estynnwn ein cydymdeimlad Davies, Mel Evans, Kevin byddai’n fodlon cyfrannu a Micha, Tŷ Melyn, ar dwysaf â Paul a Norma Jenkins a Gwenan Price. tuag at dacluso’r safle er enedigaeth Elis Hugh yn Stephens, Blaenddol, ar Rhoddwyd croeso cynnes mwyn ei wneud yn fwy ystod y mis. farwolaeth chwaer yng i Delyth James, aelod addas fel maes parcio i nghyfraith Paul yn Redditch newydd o’r Cyngor. drigolion y stad. Tan -rallt, Urdd Y Benywod ar ôl cystudd hir. Materion yn codi: Maes Pen-bont - roedd Dai Cafwyd noson gartrefol iawn Seilo - penderfynwyd gofyn Mason wedi bod yn casglu yng nghwmni Mair Jones o Cofion am gyfarfod safle gyda tystiolaeth am y tir ger Lanilar. Yr oedd wedi paratoi Anfonwn ein cofion at Russell Hughes-Pickering Tan-rallt; penderfynwyd y yn helaeth ar ein cyfer a Aneurin Morgan Y Bungalow, mor fuan â phosib i drafod y byddai Dai yn cydweithio chafwyd cyfle i flasu bisgedi sydd yn Ysbyty Bron-glais ar maes parcio y tu cefn i Faes gyda’r Cadeirydd ac eraill a danteithion eraill ar gyfer y hyn o bryd. Seilo. Tan-rallt, Pen-bont i lunio datganiad am y - roedd Dai Mason yn y defnydd o’r tir. O leiaf, broses o gasglu gwybodaeth byddai hwnnw ar gael gan drigolion lleol am sut wedyn fel tystiolaeth i’r yr arferid defnyddio’r tir dyfodol. Car wedi’i barcio ger Tan-rallt. Llwybr ger yn agos i Ger-y-llan - Gwelfor - roedd y Cadeirydd roedd y Clerc wedi holi’r wedi derbyn llythyr gan heddlu am y car dan sylw, un o drigolion Penrhyn- a oedd yn cael ei barcio coch yn cwyno am gyflwr am hydoedd ar y ffordd yn y llwybr ger Gwelfor. Roedd agos i Ger-y-llan. Yr ateb y Cadeirydd wedi cysylltu a gafodd oedd nad oedd gyda Gareth Owen, y yn fater i’r heddlu gan nad swyddog yng Nghyngor oedd y car mewn ardal Ceredigion oedd yn gyfrifol waharddedig. am lwybrau, ac roedd ef Sul y Cofio - fe wnaed y wedi dweud fod cryn waith trefniadau arferol ar gyfer clirio wedi bod o gwmpas gwasanaeth Sul y Cofio. y llwybr. Yn awr roeddynt Gŵyl Coed Nadolig Hydref yng Nghwmrheidol. Llun: Maldwyn Pryse yn disgwyl i weld a fyddai Eglwys St Ioan - o’n sychu rhywfaint ar ôl y penderfynodd y Cyngor gwaith a wnaed, er mwyn gymryd rhan eleni eto yn yr gweld beth fyddai’r ffordd Ŵyl a gwnaed trefniadau ar orau o’i wella. gyfer y goeden. Cyfarfu’r Cyngor nos Lle gwag ar y Cyngor - Fawrth, 17 Hydref, yn Festri roedd y Cyngor wedi cael Horeb gyda’r Cadeirydd, gwybod fod David Binks Richard Owen, yn y gadair, wedi penderfynu peidio a’r cynghorwyr Edwina â chymryd ei sedd ar y Davies, Delyth James, Cyngor. Penderfynwyd Shân James, Tegwyn cyfethol Mrs Iona Davies, Lewis, Dai Mason, Gwenan Llain Gwyddil, Cefn Llwyd Price ac Eirian Reynolds yn ei le.

13 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403 Addysg Feithrin Rhydypennau

Aeth hanner can mlynedd cynlluniau ar droed i wella’r heibio ers agor yr Ysgol Neuadd ac fe gafwyd cartref Feithrin gyntaf yn yr ardal dros dro yn Ysgoldy’r Eglwys ar y 5ed o Fedi 1967, dan yn Llandre. Doedd y fangre ofal y ddiweddar Gwerfyl ddim yn ddelfrydol, braidd Morgan, Talar Deg a yn ynysig, cyn dyddiau Bethan Jones, Dryslwyn. ffonau symudol ac eto heb Cynhaliwyd hi am dri bore’r gyfleusterau ar gyfer plant wythnos mewn ystafell was tair blwydd oed. Ond roedd yn yr Ysgol Gynradd, trwy yr Ysgol Feithrin yn ffynnu garedigrwydd y Pwyllgor ac ar un cyfnod, ar ôl symud Addysg a chefnogaeth frwd yn ôl i Neuadd Rhydypennau y prifathro, Mr Eddie Jones. roedd dros ddeg ar hugain o Chwech o blant fentrodd blant ar y llyfrau a rhaid oedd yno y bore cyntaf hwnnw, eu rhannu yn ddwy garfan dau Gymro bach, sef Lleucu yn cwrdd ar wahanol adegau. Phillys Richards, Eddie Jones, Lina Davies, merch Gwerfyl a Dafydd Galwyd cyfarfod cyhoeddus i Gwenda James, Mari Wyn, (Potter wedyn) Ann Jones 1979 Rhys, mab Bethan a phedwar ethol pwyllgor i lywio’r ffordd o blant bach o gartrefi di- ymlaen a sicrhau ei dyfodol. Gymraeg. Digon llwm oedd pethau ar y cychwyn heb Cadeirydd: Mrs Gwenda gyllid a’r athrawon yn gofalu James am gyfarpar trwy fenthyg a Trysorydd: Pamela Hughes begera. Ond ni phallodd y Ysgrifennydd: Mrs Brenda brwdfrydedd a buan roedd Jones angen sicrhau ystafell Aelodau eraill: Menna helaethach er mwyn gallu Morgan, Gwerfyl Morgan, ymateb i’r galw ac fe gafwyd Linda Davies, Elen Evans, hynny trwy garedigrwydd Gwen Davies ac N. Griffiths Pwyllgor Neuadd Rhydypennau. Wrth i Gwerfyl Roedd yna fywyd a chyffro yn adael ar enedigaeth Rhodri, yr ardal yr adeg hynny gyda daeth Gwenda James i’r adwy theuluoedd ifanc Cymraeg Dosbarth 1974/5 gyda Nia Griffiths (Lewis wedyn), Bethan Jones a llawer o rieni cefnogol iawn eu hiaith yn ymgartrefu a Gwenda James fel cynorthwywyr. Roedd yn y stadau newydd ac fe angen sawl pâr o ddwylo gan ddaeth yr Ysgol Feithrin dan pentref yn cael eu gwireddu, yn gynorthwywraig fod yr unig doiled y tu allan, adain y Mudiad Meithrin sicrhawyd bod yr hen ysgol gydnabyddedig. Dychwelodd angen padell o ddŵr i olchi Cenedlaethol pan sefydlwyd yn cael ei chadw ac nid ei yr Ysgol Feithrin yn ôl i’w dwylo a gofyn clirio’r offer yn 1971. Cafwyd grantiau at gwerthu, er mwyn ei throi yn chartref cyntaf gydag ystafell i fwthyn gwag yn y maes dalu rhent a phrynu offer Uned Feithrin. Mabwysiadwyd helaethach, cyfleusterau parcio ar ddiwedd pob sesiwn newydd a phob cefnogaeth yr Ysgol Feithrin wirfoddol dan do, dodrefn a chyfarpar ac yn ôl yn y bore ym mhob gan y trefnwyr. gan y Pwyllgor Addysg, gyda’r newydd a fan y Llyfrgell tywydd. cyntaf yng Ngheredigion yn galw bob mis. Diwedd Daeth amser newid Gyda’r cynlluniau i godi ac fe benodwyd Bethan arbennig i chwe blynedd o aelwyd unwaith eto gan fod Ysgol Gynradd newydd yn y yn athrawes a Gwenda wirfoddoli!

Dosbarth 1979 David Rickets, Paul Swift a Dafydd Mason ca 1973 Llun: Bill Evans

14 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

“Mae ecodyfi’n gweithio i adfywio’r gymuned a’r economi werdd ym Mro Ddyfi ac yn ehangach. Rydym yn chwilio am bobl i ymuno a’r Bwrdd ar hyn o bryd, Dengmlwyddiant 1977 Llun: Bill Evans yn enwedig trigolion o Geredigion a phobl ifainc.

Cysylltwch ag Andy Rowland i drafod y cyfle: 01654 703965 neu [email protected]. Disgwylir cynigion/enwebiadau erbyn 26 Tachwedd.

Etholir aelodau’r Bwrdd yn ystod y Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol a gynhelir nos Fawrth 28 Tachwedd am 7.30, yn y Clwb Bowlio, Machynlleth. Mae’n gyfarfod agored, felly bydd croeso cynnes i bawb. Eleni mae’r Fforwm sy’n dilyn y cyfarfod bir ffurfiol yn clywed cyflwyniadau gan rhai o’r bobl ifainc aeth i’r Eidal i fynychu Fforwm Ieuenctid UNESCO. Hefyd, yn trafod elfen newydd o Brosiect Pumlumon, bydd o ddiddordeb i ffermwyr.”

Sioned Evans, Rhian Mason, Jayne Henley a Sioned Jones ca 1973 Llun: Bill Evans

Tymor y Nadolig yng Nghapel y Garn

25 Tachwedd 10–12 o’r gloch Paned a chroeso ar drothwy’r Adfent Stondin amrywiol – elw tuag at Feiciau Gwaed Cymru a Chapel y Garn

14 Rhagfyr 6.30 o’r gloch Gwasanaeth Nadolig Ysgol Rhydypennau

15 Rhagfyr 7.30 o’r gloch Dathlu’r Nadolig, dan ofal Alan Wynne Jones yng nghwmni Cymdeithas Lenyddol y Garn

17 Rhagfyr 10 o’r gloch Gwasanaeth Nadolig y Plant Y Cylch heddiw - Hayley Edwards (Arweinydd) a Lowri Powell yng Nghapel Noddfa gyda Jack Halestrap. Oliver Wright, a Charlie Bates 17 Rhagfyr 5 o’r gloch Gwasanaeth ‘Y Gair a’r Geiriau’ Eirian Reynolds, Darlleniadau a cherddoriaeth ar gyfer y Nadolig Tech. S.P. TACSI EDDIE 24 Rhagfyr 10 o’r gloch GWASANAETH Gwasanaeth dan arweiniad y Gweinidog, y Parch Ddr Watcyn James IECHYD Perchennog: A DIOGELWCH 25 Rhagfyr 9 o’r gloch Connie Evans, Oedfa deulu undebol ar fore’r Nadolig dan arweiniad y Gweinidog Arolygon Diogelwch Gwawrfryn, Asesiadau Peryglon 31 Rhagfyr 10 o’r gloch Archwiliadau Damweiniau Penrhyn-coch Oedfa gymun undebol Hyfforddiant 01970 828 642 dan arweiniad y Gweinidog 01970 820124 Croeso cynnes i bawb 07709 505741 07790 961 226

15 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Ysgol Penrhyn-coch

Babi Celt asesu’r Ysgol am y drydydd faner werdd. Cafodd plant y Cyfnod Sylfaen ymwelydd Roedd yn rhaid paratoi tystiolaeth ar Ynni arbennig - sef Celt Roberts, Fferm Mynydd a Dŵr fel dau faes craidd ac wrth gwrs Gorddu, a’i fam Elen ac fe fuon nhw dangos yr holl brofiadau mae’r Ysgol wedi yn gwylio ac yn trafod sut oedd gofalu eu gwneud eisoes ar y meysydd eraill. amdano. Cafon nhw sesiwn wrth eu Roedd yn rhaid i’r criw werthu yr hyn boddau yn rhoi bath iddo! Wel am hwyl- maent wedi ei wneud fel monitro gwastraff diolch iti Celt ac i Mam am ymweld â ni! dŵr pob dosbarth ar ddiwedd pob dydd a chymharu data, datblygiad yng Ngardd yr CLWB YR URDD Ysgol a sut rydyn wedi bod yn hyrwyddo Gosod blodau Byw’n iach. Llwyddwyd i ennill y drydedd Bu aelodau yr Urdd - plant y Cyfnod Sylfaen faner, llongyfarchiadau i chi i gyd. - yn dysgu oddi wrth Glenys Morgan am sut i wneud addurn bwrdd ar y thema Ysgol Greadigol Diolchgarwch. Buon nhw’n torri blodau, Y tymor nesaf mi fyddwn yn dechrau yn dewis addurniadau ac yn creu trefniant ar y flwyddyn cyntaf o’r Ysgol greadigol. taclus - diolch Glenys am arddangos. Prosiect sy’n defnyddio doniau pobl broffesiynol greadigol fel spardun i’r plant Addurno cacennau yn eu haddysg er mwyn iddynt greu a Cafodd aelodau CA2 sesiwn flasus iawn datblygu eu doniau hwy. Cyfnod cyffrous yn addurno cacennau a melysion Calan iawn ac edrychwn ymlaen i’ch hysbysu o’r Gaeaf - diolch i Shan James am baratoi a datblygiadau yn y dyfodol. chynorthwyo’r plant. Sioe Arad Goch Diwrnod heb drydan ! Gwyliwyd Sioe gyfoes iawn gan actorion Penderfynodd plant y Cyngor Gwyrdd profiadol ar y thema Bwlian-enw’r sioe drefnu diwrnod heb drydan i geisio cael yr oedd ‘Nid fi’-roedd yna dri chymeriad yn ymdeimlad o adeg yr Ail Ryfel Byd i blant dynwared sefyllfaoedd bob dydd mewn a theuluoedd yn y cyfnod yma. Buodd y Ysgol. Cafwyd gweithdy a thrafodaeth plant yn cofnodi am wythnos cyn hynny gyda’r actorion am y teimladau gwahanol cyfanswm dyddiol ein defnydd o drydan er brofodd y tri chymeriad. mwyn cael cymharu a fyddai gwahaniaeth yn y diwrnod yma. Roedden nhw wedi Diolchgarwch cytuno na fyddai’n bosib stopio’r gogyddes Aeth y Cyfnod Sylfaen i ymweld â’r rhag defnyddio trydan ond ar y llaw arall Parchedig Lyn Dafis yn yr eglwys am neges roedden nhw moen paratoi cinio syml gan y diolchgarwch tra buodd disgyblion CA2 ystyried dogni i blant CA2 ac felly gyda yng Nghapel Horeb gyda’r Parchedig Peter chymorth Mrs Watkins cafodd pawb ddewis Thomas. Cyflwynodd y ddau dosbarth brechdan jam neu gaws, ffrwyth neu darn neges yn seiliedig ar yr Ail Ryfel Byd - braf o gacen ffrwythau. Penderfynwyd ar reol gweld y plant yn llefaru a canu. arall hefyd - doedd dim un aelod o’r staff yn medru defnyddio’r tegell o gwbwl yn Cyfnod Sylfaen ar y fferm ystod y dydd!! Diolch fyth bod ambell i un Roedd yna gyffro wrth i Lleucu a Gruffudd wedi dod a fflasg ganddyn nhw! Roedd ap Llywelyn wahodd eu dosbarthiadau i hi’n ddiwrnod o arbrofi, dysgu, cyd- gartref Mam-gu a Tad-cu Gellinebwen. weithio a chyd dynnu - dysgwyd llawer am Cafwyd croeso a phrofiadau diddorol wrth orddefnyddio a gwastraffu heb eisiau. wylio’r gwartheg yn cael eu godro ac i ddysgu mwy am ddefnydd y llaeth wrth Sbri diri a Sgiliau aml ddefnydd iddo gael eu droi mewn i gaws! Cafodd Roedd rhaid ymweld â Mr Urdd yn ngŵyl pawb flas o’r caws arbennig a mwynheuodd Sbridiri yn Ysgol Pen-glais –canu, bach o pawb de blasus yn y Tŷ fferm! Diolch am y ddawnsio a joio!! croeso ac am yr addysg amaethyddol! Cafodd disgyblion blwyddyn 1 a 2 fore o gadw’n heini yng ngweithgareddau aml Tesco sgiliau yn y Brifysgol –pêl fasged, rygbi… Yn dilyn ymweliad y fferm aethpwyd ar digon o gêmau hwyliog! drip tra gwahanol i Tesco - archfarchnad fawr yn y dre i’r sesiwn ‘Fferm Ii’r fforc’- fe Eco Sgolion fuodd y disgyblion ymhob twll a chornel Mae wedi bod yn hanner tymor brysur o’r siop, cafwyd blasu mwy o gaws a chig iawn i’r Plant gwyrdd oherwydd daeth ac i goroni’r cwbwl fe fuon nhw wrth y til- Bethan Phillips swyddog Eco Sgolion i ‘bip-bip’!

16 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Ysgol Craig yr Wylfa

Dai Jones Sbri Di-ri’r Urdd Daeth Dai Jones MBE ar Bu plant y Cyfnod Sylfaen yn Sbri Di-ri’r ymweliad â’r Ysgol i drafod am ei daith Urdd ym Mhen-glais ar ddechrau’r mis. 8 awr fel plentyn ar y trên o Lundain Roeddent wedi mwynhau cyd-ganu a i Lanilar yn y flwyddyn 1946. Wel am dawnsio gyda phawb yna. Am fore llawn ddyn aml dalentog ac amryddawn. hwyl gyda Mr Urdd a’i griw! Sgwrsiodd am fywyd ar ôl yr Ail Ryfel Byd yng nghefn gwlad Llanilar ac yn Diolchgarwch Llundain. Fe wnaeth e drafod hefyd Ar gyfer ein Cwrdd Diolchgarwch ysgol am ei hoff atgo. Llenwodd yr ystafell â’i eleni, casglwyd bwyd ar gyfer Stordy straeon a’i gwmni bendigedig. Cafodd Jubilee, . Cynhaliodd y y disgyblion gyngor hyfryd ganddo ar plant wasanaeth Cwrdd Diolchgarwch ddiwedd y sgwrs, “Gwnewch eich gorau. arbennig. Diolch i bawb a gyfrannodd Daw rhywbeth o rywbeth, ond, ddaw fwyd tuag at yr elusen. Aeth dau ddisgybl dim o ddim.” Diwrnod bythgofiadwy! o gyfnod allweddol 2, gyda Miss Ann i ddosbarthu’r bwyd i’r Stordy ym @ebol-lawnsio llyfr Nadolig Cwtshlyd Mhenparcau. Douglas Buodd cwmni llyfrau @atebol a’r Parti Calan Gaeaf awdures Mared Llwyd yn lawnsio ei Ar ôl ysgol ar y diwrnod olaf o’r hanner chyfieithiad hi o Nadolig Cwtshlyd tymor cyntaf, cynhaliwyd parti Calan Douglas i blant y Cyfnod Sylfaen – Gaeaf. Roedd y plant wedi gwisgo i fyny cawsant fore cyffrous iawn yn cael yn frawychus iawn ac wedi mwynhau’n BANC BRO clywed y stori am y tro cyntaf yn ogystal fawr. LLANFIHANGEL a rhoi eu barn nhw i’r awdures - diolch GENAU’R-GLYN i’r cwmni am y cyfle ac am y profiad. NOSON Gwasanaeth Nadolig Ysgol NADOLIGAIDD Penrhyn-coch Gwasanaeth Nadolig ychydig yn 5 SEREN wahanol i’r arfer sydd eleni yn Ysgol L L L L L Penrhyn-coch! Bydd ‘Dilyn y Seren’ yn ein harwain yn llythrennol ar Bethlehem, Llandre daith drwy bentref Penrhyn-coch, Nos Wener Tachwedd 24ain lle bydd disgyblion yn adrodd stori’r 6.30 geni a chanu carolau mewn lleoliadau DIODYDD TYMHOROL gwahanol ar hyd y pentref, yn cynnwys STONDINAU BWYD, ymweliadau gyda’r parc, y cae pêl POTELI A LLYFRAU droed, Eglwys Sant Ioan, Garej Tŷ Mawr ENILLWYR CLWB 50 a’r ysgol! Oherwydd natur RAFFL y daith, mae tocynnau yn brin, felly CERDDORIAETH gwnewch yn siŵr eich bod yn arbed lle ar gyfer y perfformiad unigryw hwn Mynediad: Oedolion £3. Plant am ddim drwy gysylltu gyda’r ysgol! Edrychwn ymlaen at eich cwmni ar Ragfyr 6 ed a Cyflwynir yr elw i gronfa Uned 7fed am 6.30yh. Rhif ffôn yr ysgol yw Cemotherapi Ysbyty Bron-glais Dewch o bedwar ban y fro i gefnogi 01970 828566.

SIOP A GWASANAETH Crefftau Pennau​ SWYDDFA BOST Coffi Boreuol PENRHYN-COCH CYFIEITHU Byrbrydau Poeth neu Oer Perchennog: Lawrence Kelly Cinio AR AGOR Linda Griffiths Te Prynhawn Llun – Sadwrn Crefftau Ac Anrhegion 7 y bore – 9 yr hwyr Maesmeurig Sul Cwmsymlog Ar gau 7 y bore – 7 yr hwyr Aberystwyth Ceredigion ar ddydd Papurau dyddiol a’r Sul, SY23 3EZ Llun llyfrgell fideo, cardiau cyfarch Brecwast ar gael siop drwyddiedig 01970 828454 01970 820 050 01970 828312 [email protected]

17 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Ysgol Rhydypennau

Diolchgarwch Ar ddydd Iau, 26 Hydref, cynhaliwyd ein Gwasanaeth Diolchgarwch blynyddol. Yn dilyn ein trefn arferol, aethpwyd allan o neuadd yr ysgol ac i Eglwys Genau’r-glyn, Llandre ble ymunodd nifer o drigolion y gymuned â ni. Yn ystod ein gwasanaeth cafwyd gwledd o ganu a llefaru graenus. Braf hefyd oedd mwynhau cwmni cyn athrawes yr ysgol, Mrs Helen Jones, am iddi gytuno i fod yn siaradwr gwadd ein Cit hoci Diolchgarwch gwasanaeth eleni. Hoffwn fel ysgol ddiolch i aelodau’r Eglwys - yn enwedig Mr Roger Haggar - am hwyluso’r trefniadau yn ystod yr wythnosau’n arwain at ein gwasanaeth. Diolch i Mrs Wendy Jones, staff y gegin a Phwyllgor yr Henoed am drefnu’r lluniaeth blasus yn dilyn ein gwasanaeth. A diolch hefyd i bawb am eu cyfraniadau haul ar gyfer ein helusen eleni - sef ‘Heart Foundation Cymru’ Derbyn yn y goedwig Meithrin yn y goedwig

Ymweliad Fe ddaeth P.C. David Goffin a Karen Roberts (Swyddog Gwasanaeth Tân) i ymweld â phlant yr ysgol rhai diwrnodau cyn cau am yr hanner tymor. Rhybuddiwyd ac atgoffwyd y plant am beryglon cyffredinol noson Tân Gwyllt a Chalan Gaeaf. Diolch i’r ddau am eu cyngor doeth.

Mynd am Dro Fe aeth plant y Meithrin a’r Derbyn ar daith mewn bws. Pwrpas y daith oedd cyrraedd Coedwig Gogerddan. Yn y goedwig, gwelwyd nifer o bethau diddorol iawn yn cynnwys bywyd gwyllt a phlanhigion amrywiol. Cafwyd cyfle hefyd i arsylwi ar yr holl ddail sydd wedi disgyn o’r coed yn ystod yr hydref a bu’r plant wrthi’n ddiwyd yn cymharu eu siapiau a’u lliwiau.

Noddi Hoci Derbyn yn y goedwig Diolch o galon i Alison Jones am gynnig noddi tîm hoci’r ysgol. Mae’r cit yn edrych yn smart iawn!

Aelwyd yr Urdd Mae nosweithiau Aelwyd yr Urdd bellach wedi ail ddechrau ar ôl yr hanner tymor. Rydym yn cwrdd nawr bob nos Iau ac mi fydd y gweithgareddau difyr yn parhau tan y Pasg.

Clwb Cant Dyma ganlyniad fis Tachwedd 1af £25 Emyr Morgan, Llys Alaw, Bow Street. 2il £15 Delyth Morgan, Pwll-glas. 3ydd £10 Llinos Bonsall, Ysgol Ymweliad yr Heddlu a’r Gwasanaeth Tân Diolch Helen Jones Rhydypennau.

18 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403

Ysgol Pen-llwyn

Ymweliad â’r fferm Bu dosbarth 1 ar ymweliad â fferm Cwmwythig yn ddiweddar a chawson fore diddorol iawn yno.

Ymweliad â Tesco Bu dosbarth 1 yn ogystal ar ymweliad âTesco fel rhan o’n gwaith dosbarth. Croesawyd ni yno gan aelod o staff. Buom yn addurno hetiau, yn teimlo mor oer oedd yr oergell, ac yna’r rhewgell. Trên bach y Rheidol Dai Jones, Llanilar Cawsom weld pysgodyn yn cael ei lanhau a chawson hwyl fawr wrth sganio nwyddau tu ôl i’r til! (Diolch i’r cwsmeriaid amyneddgar!)

Trên bach y faciwîs Bu dosbarth 2 a 3 ar drên bach Cwmrheidol fel rhan o’u hastudiaeth ar yr Ail Ryfel Byd. Cawsant gyfle i glywed caneuon o adeg y Rhyfel, blasu pecyn bwyd tebyg i adeg y dogni a gwisgo i fyny yng ngwisg y 40au. Bu’n brofiad gwerthfawr. Ras hwyl Gŵyl Aml-sgiliau Cyffrous iawn fu’r bore gawsom yng nghaeau chwarae’r Brifysgol. Cawsom lawer o hwyl a bwrlwm yn blasu pob math o chwaraeon (pêl-droed, rygbi, beicio, dawnsio) gan ddod yn ôl yn barod i ginio.

Ymweliad y Gwasanaeth tân a’r heddlu Cawsom ein dysgu am beryglon tân gwyllt a sut i gadw ‘n saff ar y noson. Mam-gu Iris

Gwasanaeth Diolchgarwch Cynhaliwyd ein gwasanaeth diolchgarwch yng Nghapel Pen-llwyn Taith i Tesco gyda’r tri dosbarth yn cymryd rhan drwy ganu , gweddïau a chyflwyniadau llafar. Yna bu‘r Parchg Ifan Mason Davies yn rhoi gair i’r plant am ragoriaeth ffrwythau gwir dros ffrwythau esgus. Diolch yn fawr am ddod atom.

Gemau o’r cyfnod

Taith Ifaciwis Y Parchg Ifan Mason Davies yn y gwasanaeth diolchgarwch 19 Y Tincer | Tachwedd 2017 | 403 Tasg y Tincer

Daeth pentwr o luniau trwy’r drws yn ystod mis Hydref – diolch i Caio Llywelyn Mason Lewis, Tal-y-bont; Seren Lockyer, Penrhyn-coch; Dylan Herron, Bow Street; Betsi ac Elsi Magor, Llanfyllin; Cennydd Davies, Llanilar; Elis Wyn Jenkins, Penrhyn-coch; Miriam Llwyd, Llandre. Dy enw di, Elis, ddaeth o’r het y tro hwn. Llongyfarchiadau! Daliwch ati, bawb. Mae eich gwaith bob tro yn werth ei weld! Gobeithio i bawb fwynhau’r gwyliau hanner tymor. Ces i daith i sw Caer, a chael amser hyfryd. Bydd rhaid mynd eto’n fuan am nad oedd y pengwiniaid yno y tro hwn. Maen nhw wrthi’n adeiladu cartre a phwll nofio newydd iddyn nhw – dwi’n siŵr bydd y lle newydd yn smart iawn! Fuoch chi’n gwylio’r tân gwyllt ar noson Guto Ffowc ddechrau’r mis? Cawson ni sioe werth chweil ar Gae Piod, Bow Street, diolch i’r Clwb Pêl- droed! A hithau’n ganol Tachwedd, mae’n amser apêl Plant mewn Angen unwaith eto. Falle eich bod chi’n cael mynd i’r ysgol yn eich pyjamas, neu’n cynnal digwyddiad i godi arian yn eich pentre. Dwi’n siŵr y bydd rhai ohonoch chi’n mynd i’r ysgol yn eich dillad Pydsi, neu’n coginio cacennau Pydsi er mwyn eu gwerthu. Yn 2016, codwyd dros £2.5 miliwn i’r elusen, a hynny yng Nghymru’n unig. Ffantastig! Y mis hwn, lliwiwch y llun o Pydsi. Pa liwiau fydd ar ei sgarff, tybed? Anfonwch eich gwaith at y cyfeiriad arferol, Tasg y Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Street, Ceredigion SY24 5BP, erbyn Rhagyfr 1af. Ta tan toc!

Enw

Cyfeiriad

Ysgol

Elis Rhif ffôn Oed

MYNACH GARDEN MAINTENANCE Torri Porfa, Sietynau, Tirlinio a Garddio CINIO DYDD SUL Gwasanaeth cyfeillgar a PRYDAU BAR JONATHAN phrisiau rhesymol PARTÏON LEWIS Ffoniwch Meirion: BWYDLEN BWYTY Saer Coed / Adeiladydd ADLONIANT 01970 880 652 07792 457816 07773 442 260 01974 261758 BRONLLYS, CAPEL BANGOR Rhif 403 | TACHWEDD 2017 : mynachhandyman AR AGOR O 5:30 P.M. ABERYSTWYTH e-bost NOSWEITHIAU IAU A GWENER @yahoo.com AM BRYDIAU TEULUOL