Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektywą do roku 2024

WRZESIEŃ 2016 Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP ...... 5

1.1 PRZEDMIOT OPRACOWANIA ...... 5

1.2 PODSTAWA PRAWNA ...... 5

1.3 CEL I ZAKRES PROGRAMU ...... 6

1.4 METODYKA PRACY ...... 7 2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZCIANKA ...... 8

2.1 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z AKTÓW PRAWA MI ĘDZYNARODOWEGO ...... 8

2.2 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DYREKTYW UE ORAZ POLITYKI KRAJOWEJ ...... 12

2.3 POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA ...... 16

2.4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO LATA 2012 – 2015

Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2016 – 2020...... 17

2.5 STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO DO ROKU 2020 ...... 24

2.6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU CZARNKOWSKO - TRZCIANECKIEGO NA LATA

2013 – 2016 ...... 25

2.7 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU CZARNKOWSKO - TRZCIANECKIEGO NA LATA 2011- 2020 ...... 30

2.8 STRATEGIA ROZWOJU GMINY TRZCIANKA NA LATA 2015- 2030 ...... 32

2.9 PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO NA LATA 2012- 2017 .. 36

2.10 PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREFY WIELKOPOLSKIEJ ...... 41

2.11 PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREFY WIELKOPOLSKIEJ ZE WZGL ĘDU NA OZON ...... 42 3. PRIORYTETY OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZCIANKA ...... 45 4. CHARAKTERYSTYKA GMINY TRZCIANKA ...... 46

4.1 POŁO ŻENIE ADMINISTRACYJNE ...... 46

4.2 POŁO ŻENIE FIZYCZNO - GEOGRAFICZNE ...... 47

4.3 UŻYTKOWANIE GRUNTÓW ...... 47

4.4 DEMOGRAFIA ...... 47

4.5 GOSPODARKA ...... 48 5. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY TRZCIANKA ...... 50

5.1 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 50 5.1.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 50 5.1.2 Cel ...... 54 5.1.3 Strategia realizacji celu oraz kierunki działa ń do roku 2024 ...... 54 5.1.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 55

5.2 HAŁAS ...... 56 5.2.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 56 5.2.2 Cel ...... 63 5.2.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 63 5.2.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 64

1

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.3 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 66 5.3.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 66 5.3.2 Cel ...... 68 5.3.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 69 5.3.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 69

5.4 WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE ...... 70 5.4.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 70 5.4.1.1 Wody powierzchniowe ...... 70 5.4.1.2 Wody podziemne ...... 75 5.4.2 Cel ...... 83 5.4.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 83 5.4.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 83

5.5 POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEBY ...... 85 5.5.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 85 5.5.2 Cel ...... 91 5.5.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 91 5.5.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 92

5.6 PRZYRODA ...... 93 5.6.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 93 5.6.1.1 Lasy ...... 93 5.6.1.2 Formy ochrony przyrody i inne obszary cenne przyrodniczo ...... 94 5.6.2 Cel ...... 103 5.6.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 103 5.6.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 104

5.7 ENERGIA ODNAWIALNA ...... 107 5.7.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 107 5.7.2 Cel ...... 113 5.7.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 114 5.7.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 114

5.8 POWA ŻNE AWARIE ...... 114 5.8.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 114 5.8.2 Cel ...... 116 5.8.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 116 5.8.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 117

5.9 GOSPODARKA ODPADAMI ...... 118 5.9.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 118 5.9.2 Cel ...... 123 5.9.3 Kierunki działa ń do 2024 roku ...... 124 5.9.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 124

5.10 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 127

2

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.10.1 Analiza stanu istniej ącego ...... 127 5.10.2 Cel ...... 128 5.10.3 Kierunki działa ń do roku 2024 ...... 128 5.10.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020 ...... 128 6. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 131

6.1 INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 131 6.1.1 Instrumenty prawne ...... 131 6.1.2 Instrumenty finansowe ...... 132 6.1.3 Instrumenty społeczne ...... 132 6.1.4 Instrumenty strukturalne ...... 133 6.1.5 Monitoring i ocena realizacji Programu ...... 133 6.1.6 Kontrola i monitoring Programu ...... 134 6.1.7 Harmonogram wdra żania Programu ...... 134 6.1.8 Ocena i weryfikacja Programu...... 134 6.1.9 Wska źniki realizacji Programu...... 135 7. ASPEKTY EKONOMICZNE WDRA ŻANIA PROGRAMU ...... 138

7.1 KOSZTY WDRO ŻENIA PRZEDSI ĘWZI ĘĆ PRZEWIDYWANYCH DO REALIZACJI W LATACH 2017 – 2020 ...... 138

7.2 STRUKTURA FINANSOWANIA ...... 138

7.3 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI W OCHRONIE ŚRODOWISKA ...... 138 8. ODDZIAŁYWANIE PROGRAMU NA ŚRODOWISKO ...... 140 9. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 141

SKRÓTY

ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ASCOBANS – Porozumienie o ochronie małych waleni Morza Północnego i Bałtyku (ang. Agreement on the Conservation of Small Cetaceans of the Baltic and North Sea) EUROBAT – Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie (ang. Agreement on the Conservation of Populations of European Bats) GSM – Global System for Mobile Communications, najpopularniejszy obecnie standard telefonii komórkowej GUS – Główny Urz ąd Statystyczny GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych IUNG – Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa JCW – jednolite cz ęś ci wód JCWPd – jednolite cz ęś ci wód podziemnych KDPR – Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych KPO ŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych MEW – Małe Elektrownie Wodne NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

3

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

NZ Ś – Nadzwyczajne Zagro żenia Środowiska ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego PCB – Polichlorowane Bifenyle (Polychlorinated Biphenyls) PEM – promieniowanie elektromagnetyczne PIG – Pa ństwowy Instytut Geologiczny POE – Pozarz ądowe Organizacje Ekologiczne POP – Program Ochrony Powietrza PO Ś – Program Ochrony Środowiska PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDW – Ramowa Dyrektywa Wodna RLM – Równowa żna Liczba Mieszka ńców RPOWW – Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SJCW – scalone jednolite cz ęś ci wód UNFCCC – Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (Konwencja Klimatyczna, ang. United Nations Framework Convention on Climate Change) WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna WZMiUW – Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZDR – zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii ZZR – zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii

POJ ĘCIA obszar ograniczonego u żytkowania – zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672 ze zm.) tworzy si ę m.in. dla lotniska i trasy komunikacyjnej w przypadku gdy z przegl ądu ekologicznego albo z oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko albo z analizy porealizacyjnej wynika, że mimo zastosowania dost ępnych rozwi ąza ń technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mog ą by ć dotrzymane standardy jako ści środowiska, w tym dopuszczalnej warto ści hałasu poza teren danego obiektu.

4

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

1. WSTĘP 1.1 Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 . Dokument ten przedstawia szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na terenie gminy, szczegółowo charakteryzuje jej wybrane elementy oraz towarzysz ące im zagro żenia. Omawia zagadnienia z zakresu zasobów przyrody i krajobrazu, powierzchni ziemi i gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza, hałasu, pól elektromagnetycznych, aspektów dotycz ących potencjału energii odnawialnej na terenie gminy oraz powa żnych awarii. Zgodnie z zapisem ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672 ze zm.) organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które nast ępnie s ą uchwalane przez sejmik województwa, rad ę powiatu lub rad ę gminy (art. 17, art. 18). Programy te sporz ądzane, podobnie jak polityka ekologiczna pa ństwa co 4 lata, powinny okre śla ć cele i priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe (art. 14). Kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadami zrównowa żonego rozwoju musi by ć realizowane w związku z dynamik ą procesów w nim zachodz ących i w zwi ązku z okoliczno ściami wpływaj ącymi na te procesy.

1.2 Podstawa prawna W sporz ądzonym opracowaniu uwzgl ędniono wymagania obowi ązuj ących przepisów prawnych dotycz ących zagadnie ń ochrony środowiska. Podstaw ę prawn ą Programu stanowi ą ustawy (wymienione ni żej) oraz akty wykonawcze do tych ustaw: − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672 ze zm.), − ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2016 r., poz. 353 ze zm.), − ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r., poz. 1651 ze zm.), − ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (Dz. U. z 2013 r., poz. 856 ze zm.), − ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2016 r., poz. 250 ze zm.), − ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r., poz. 469 ze zm.), − ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r., poz. 139 ze zm.), − ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2015 r., poz. 2100 ze zm.), − ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r., poz. 1139 ze zm.),

5

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 ze zm.), − ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2004 r., Nr 3, poz. 20 ze zm.), − ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 909 ze zm.), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r., poz. 290 ze zm.), − ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686 ze zm.), − ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2016 r., poz. 778 ze zm.), − ustawa z dnia 6 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 466).

1.3 Cel i zakres Programu Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska Program zawiera cele i priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki wraz z niezb ędnymi mechanizmami do osi ągni ęcia wyznaczonych celów. Program definiuje cele i zadania na najbli ższe cztery lata. W Programie uwzgl ędniono monitoring realizacji ustale ń Programu oraz nakłady finansowe potrzebne na wdro żenie zało żeń Programu. Ponadto podczas opracowywania Programu uwzgl ędniono zało żenia zawarte w Polityce ekologicznej Państwa, Programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2012 – 2015, zaktualizowanej Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do roku 2020 (Wielkopolska 2020), Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013 – 2016, Strategii Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015 – 2030. Celem programu ochrony środowiska jest konieczno ść ochrony środowiska lokalnego poprzez okre ślenie kierunków działa ń długookresowych do 2024 r. oraz wytyczenie celów wraz z konkretnymi zadaniami do realizacji w latach 2017 – 2020 zwi ązanych z t ą ochron ą. Nadrz ędnym celem Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 jest zrównowa żony rozwój społeczno-gospodarczy gminy Trzcianka uwzgl ędniaj ący ochron ę środowiska. Opracowanie dokumentu oraz uchwalenie go przez Rad ę Miejsk ą Trzcianki pozwoli na wypełnienie przez Burmistrza ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie gminy, poprawy jako ści życia mieszka ńców gminy, jako ści środowiska przyrodniczego oraz zrównowa żonego rozwoju gminy. Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel w opracowaniu zawarto diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Trzcianka, główne problemy ekologiczne (presja) oraz sposoby ich rozwi ązania ł ącznie z harmonogramem działa ń i źródłami ich finansowania.

6

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

1.4 Metodyka pracy Sposób opracowania Programu został przyporz ądkowany metodologii wła ściwej dla planowania strategicznego. W pierwszym etapie pracy zgromadzono materiały źródłowe, dane dotycz ące aktualnego stanu środowiska przyrodniczego gminy. Pozyskano je w wyniku ankietyzacji gminy Trzcianka oraz opracowa ń statystycznych Głównego Urz ędu Statystycznego a tak że z raportów nadrz ędnych instytucji samorz ądowych i wyspecjalizowanych jednostek zajmuj ących si ę problematyk ą ochrony środowiska – Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Urz ędu Marszałkowskiego itp. Na tej podstawie opracowano charakterystyk ę aktualnego stanu środowiska przyrodniczego gminy Trzcianka. Uwzgl ędniono poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego wraz z hałasem, promieniowaniem elektromagnetycznym, oraz odnawialnymi źródłami energii. Wskazano obszary działalno ści ludzkiej wywieraj ące presj ę na otoczenie, która powoduje zmiany ilo ściowo – jako ściowe, czego rezultatem s ą problemy środowiskowe. Ostatnim etapem prac było okre ślenie działa ń maj ących na celu popraw ę, napraw ę lub przeciwdziałanie pogarszaniu si ę stanu środowiska przyrodniczego gminy poprzez okre ślenie celów strategicznych, celów długo i krótkoterminowych oraz kierunków działa ń. Zarówno cele jak i zadania strategiczne zostały okre ślone w taki sposób, aby były zgodne z opracowaniami wy ższego szczebla, w tym m.in. z polityk ą ekologiczn ą państwa, wojewódzkim programem ochrony środowiska i powiatowym programem ochrony środowiska. Projekt Programu zostaje skierowany do zaopiniowania przez Zarz ąd Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego. Ko ńcowym etapem proceduralnym, zamykaj ącym prace nad Programem jest jego przyj ęcie przez Rad ę Miejsk ą Trzcianki w formie uchwały.

7

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

2. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZCIANKA

2.1 Uwarunkowania wynikaj ące z aktów prawa mi ędzynarodowego 1

Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berne ńska) z 19 wrze śnia 1979 r. Konwencja ta ma na celu ochron ę zagro żonych i gin ących gatunków ro ślin i zwierz ąt, w tym tak że wędrownych oraz ich naturalnych siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku pa ństw oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie. Polska ratyfikowała Konwencj ę Berne ńsk ą w dniu 13 wrze śnia 1995 r. W Polsce Konwencja ta obowi ązuje od 1 stycznia 1996 r. Pa ństwa b ędące stron ą Konwencji zobligowały si ę do wprowadzenia środków ustawodawczych i administracyjnych oraz innych działa ń maj ących na celu ochron ę siedlisk dzikiej fauny i flory w szczególno ści siedlisk gatunków wymienionych w zał ączniku I i II Konwencji. Szczególn ą uwag ę nale ży zwraca ć na obszary wa żne dla gatunków w ędrownych, wymienionych w zał ączniku II i III, które znajduj ą si ę na szlakach ich w ędrówek i pełni ą rol ę terenów zimowania, odpoczynku, żerowania, rozmna żania lub pierzenia. Dla obszarów tych oraz siedlisk naturalnych poło żonych na obszarach przygranicznych, strony powinny nawi ąza ć współprac ę z pa ństwami granicz ącymi na tych obszarach. Jednocze śnie pa ństwa, które ratyfikowały Konwencj ę Berne ńsk ą w swoich politykach planowania i rozwoju powinny wzi ąć pod uwag ę potrzeb ę ochrony przedmiotowych obszarów. Stały Komitet Konwencji Berne ńskiej 6 grudnia 1996 r. przyj ął Rezolucj ę nr 4 (1996), w której przedstawiono list ę zagro żonych naturalnych siedlisk, które wymagaj ą szczególnych działa ń ochronnych.

Konwencja o ochronie w ędrownych gatunków dzikich zwierz ąt (Konwencja Bo ńska) z 23 czerwca 1979 r. Celem Konwencji jest ochrona zagro żonych wygini ęciem w ędrownych gatunków dzikich zwierz ąt, wymienionych w zał ącznikach I i II do Konwencji, które migruj ąc przekraczaj ą jedn ą lub wi ęcej granic jurysdykcji pa ństwowej w ró żnych cyklach życiowych. Pa ństwa b ędące stron ą tej konwencji zobowi ązane s ą do podj ęcia działa ń maj ących na celu unikni ęcie zagro żenia jakiegokolwiek gatunku wędrownego, w tym sprzyjanie badaniom nad gatunkami wędrownymi, współdziałanie w tych badaniach i popieranie ich, podejmowanie stara ń dla zapewnienia bezzwłocznej ochrony zagro żonych gatunków w ędrownych (zał ącznik I Konwencji) oraz podejmowanie stara ń w celu zawarcia porozumie ń dotycz ących ochrony i zarz ądzania gatunkami w ędrownymi (zał ącznik II Konwencji). Jako organ decyzyjny Konwencji powoływana zostaje Konferencja Stron Konwencji. Rol ę organu doradczego pełni Rada Naukowa Konwencji. Mi ędzy poszczególnymi sesjami Konferencji Stron Konwencji decyzje w niektórych sprawach podejmuje tzw. Komitet Stały, wybrany podczas poprzedniej Konferencji. Polska jest stron ą Konwencji Bo ńskiej od 1 maja 1996 roku a tak że członkiem Komitetu Stałego Konwencji.

1 na podstawie informacji dost ępnych na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska i Generalnej dyrekcji Ochrony oraz http://www.zb.eco.pl/

8

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

W ramach Konwencji Bo ńskiej zawarto tak że nast ępuj ące porozumienia mi ędzynarodowe: − Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie (EUROBAT) z 4 grudnia 1991 r. Celem Porozumienia jest ochrona populacji nietoperzy w Europie oraz ich siedlisk. Polska jest stron ą tego porozumienia od 10 maja 1996 r.

− Porozumienie o ochronie małych waleni Morza Północnego i Bałtyku (ASCOBANS) z 17 marca 1992 r. Celem porozumienia jest ochrona wszystkich gatunków, podgatunków i populacji waleni z ębowych wyst ępuj ących w obu morzach z wył ączeniem kaszalota. Polska jest stron ą tego porozumienia od 1996 roku.

Konwencja o ró żnorodno ści biologicznej (sporz ądzona w Nairobi) z 22 maja 1992 r. Konwencja ta ma na celu: ochron ę ró żnorodno ści biologicznej, zrównowa żone u żytkowanie elementów ró żnorodno ści biologicznej oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzy ści wynikaj ących z wykorzystania zasobów genetycznych. Polska ratyfikowała t ą Konwencj ę w 1996 roku. Zachowanie ró żnorodno ści biologicznej polega głównie na ochronie in-situ , czyli w miejscu naturalnego wyst ępowania danego elementu, poprzez tworzenie obszarów chronionych, okre ślanie odpowiedniego sposobu zarz ądzania obszarami chronionymi oraz obszarami, usytuowanymi poza terenami chronionymi, istotnymi dla ró żnorodno ści biologicznej, odtwarzanie ekosystemów , utrzymywaniu lub odtwarzaniu populacji cennych i zagro żonych gatunków, zapobieganie wprowadzaniu gatunków obcych lub organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Konwencja ta zobowi ązuje do przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć oraz informowania i szybkiego reagowania na szkody powstałe w środowisku przyrodniczym poza granicami danego kraju. Stwierdzono tak że suwerenne prawa poszczególnych pa ństw do ich zasobów naturalnych. Członkowie Konwencji zobowi ązani s ą jednocze śnie do ułatwiania innym stronom dost ępu do tych zasobów w sposób zrównowa żony, czyli nie zagra żaj ący stabilno ści tych zasobów. Konwencja wspiera tak że wymian ę informacji pochodz ących ze źródeł ogólnie dost ępnych, które dotycz ą ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej oraz współprac ę techniczn ą i naukow ą w tej dziedzinie.

Konwencja o ochronie i u żytkowaniu cieków transgranicznych i jezior mi ędzynarodowych (sporz ądzona w Helsinkach) z dnia 17 marca 1992 r. Konwencja ta ustala zakres dwustronnych i wielostronnych umów o współpracy na wodach granicznych w odniesieniu do ochrony środowiska, zapobiegania i przeciwdziałania zanieczyszczeniu środowiska oraz zapewnienia racjonalnego wykorzystania wód przez pa ństwa b ędące członkami Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych. Konwencja ta weszła w życie z dniem 6 pa ździernika 1996 r. Pa ństw, będących stron ą tej Konwencji, dotyczy: − oczyszczanie ścieków w stopniu zapewniaj ącym odpowiedni ą jako ść wód granicznych, − licencjonowanie i monitoring zrzutu ścieków, − zakaz produkcji lub u żytkowania substancji niebezpiecznych, które mog ą by ć szkodliwe dla środowiska wodnego,

9

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− wprowadzenie klasyfikacji wód transgranicznych opartej o wspólne kryteria, − zastosowanie najlepszych dost ępnych technologii dla ochrony przed punktowymi zrzutami zanieczyszcze ń, − zastosowania ocen oddziaływania na środowisko, w tym na potrzeby środowiska wodnego w aspekcie transgranicznym. Konwencja ta została podpisana przez Polsk ę w dniu 18 marca 1992 r., natomiast ratyfikowana w dniu 17 lutego 2000 r.

Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści (Konwencja Genewska) z 13 listopada 1979 r. Celem Konwencji jest ochrona człowieka i jego środowiska przed zanieczyszczeniem powietrza poprzez podejmowanie działa ń polegaj ących na zapobieganiu powstawaniu, d ąż enie do ograniczenia zanieczyszcze ń oraz jego zmniejszenie, w tym tak że transgraniczne zanieczyszczenie powietrza na dalekie odległo ści. Polska jest stron ą Konwencji Genewskiej od 17 pa ździernika 1985 r. Do Konwencji tej sporz ądzono 8 protokołów, w tym przez Polsk ę został podpisany i ratyfikowany tylko jeden. Protokół do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści dotycz ący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszcze ń na dalekie odległo ści w Europie (EMEP) z 28 wrze śnia 1984 r. Protokół ratyfikowało 37 pa ństw, w tym Polska 13 grudnia 1988 r. Polska podpisała tak że nast ępuj ące protokoły do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści: − Protokół do Konwencji Genewskiej z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści dotycz ący kontroli emisji tlenków azotu i ich transgranicznego przemieszczania - podpisany przez Polsk ę 1 listopada 1988 r. − Protokół do Konwencji Genewskiej z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści o dalszym ograniczaniu emisji siarki - podpisany przez Polski 14 czerwca 1994 r. Jednak że, pomimo tego, i ż Polska nie podpisała protokołu w sprawie ograniczenia emisji siarki lub jej przepływów transgranicznych przynajmniej o 30%, to wypełnia wynikaj ące z niego zobowi ązania, zmniejszaj ąc emisj ę SO2 o ponad 30%. − Protokół do Konwencji Genewskiej z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści dotycz ący kontroli emisji trwałych zwi ązków organicznych - podpisany przez Polsk ę w czerwcu 1998 r. − Protokół do Konwencji Genewskiej z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści dotycz ący kontroli emisji metali ci ęż kich - podpisany przez Polsk ę w czerwcu 1998 r.

Konwencja w sprawie ochrony warstwy ozonowej (Konwencja Wiede ńska) z 22 marca 1985 r. Konwencja ta zakłada prowadzenie regularnych pomiarów zawarto ści ozonu w atmosferze, pomiarów promieniowania ultrafioletowego sło ńca zakresu UV-B oraz bada ń skutków wywołanych w środowisku w zwi ązku z osłabieniem warstwy ozonowej. Polska jest stron ą tej Konwencji od 11 pa ździernika 1990 r. Zgodnie z postanowieniami Konwencji Polska bierze udział w badaniach i pomiarach całkowitej zawarto ści ozonu w atmosferze i pionowego rozkładu ozonu w atmosferze, wyznaczania pól całkowitej zawarto ści ozonu nad Europ ą na podstawie danych satelitarnych oraz w pomiarach

10

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 promieniowania ultrafioletowego słońca zakresu UV-B. Wyniki bada ń s ą przekazywane nast ępnie do centrów mi ędzynarodowych. Do Konwencji tej sporz ądzono Protokół Montrealski w sprawie substancji zuba żaj ących warstw ę ozonow ą z 16 wrze śnia 1987 r. Protokół ten ma na celu redukcj ę zu życia oraz produkcji substancji zubo żaj ących warstw ę ozonow ą. Protokół ten obliguje do ograniczenia zu życia i produkcji substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą zgodnie z zało żonym harmonogramem. Zało żono redukcj ę wielko ści zu życia freonów z roku 1989 o 35% po roku 2004, o 90% po 2015 r. oraz całkowit ą redukcj ę ich zu życia do 2030 r. W Polsce nie produkuje si ę substancji kontrolowanych zuba żaj ących warstw ę ozonow ą z wyj ątkiem czterochlorku w ęgla, który jest tu wytwarzany w niewielkich ilo ściach. Polska jest stron ą tego Protokołu Montrealskiego od 11 pa ździernika 1990 r. Ratyfikowała tak że kolejne jego poprawki z Londynu (1990 r.), Montrealu (1997 r.) oraz Pekinu (1999 r.).

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC Konwencja Klimatyczna) z 5 czerwca 1992 r. Głównym celem Konwencji jest powstrzymywanie dalszych zamian klimatu w skali globalnej, w tym długoterminowego jego ocieplania b ędącego skutkiem wzrostu st ęż enia gazów cieplarnianych w atmosferze. Polska ratyfikowała t ą Konwencj ę w dniu 28 lipca 1994, przez co jest zobligowana m.in. do: − opracowania i wdro żenia krajowej strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych opartej o mechanizmy ekonomiczne i działania administracyjne oraz kontrol ę wdra żania tej strategii, − przekazywania do Sekretariatu Konwencji w Bonn corocznej inwentaryzacji emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych zgodnej z wytycznymi IPCC (Mi ędzyrz ądowego Zespołu ds. Zmian Klimatu), − opracowania długookresowych scenariuszy redukcji emisji dla wszystkich sektorów gospodarczych, oddzielnie dla ka żdego gazu, − prowadzenia bada ń i monitoringu w zakresie zmian klimatu, − opracowania okresowych raportów rz ądowych (co dwa lata) dla Konferencji Stron zawierających szczegółowe informacje o wypełnianiu ww. zobowi ąza ń. Kluczowym uzupełnieniem do Konwencji Klimatycznej tej Protokół z Kioto z grudnia 1997 r., który wszedł w życie dopiero 16 lutego 2005 r. Został on ratyfikowany przez 187 krajów, w tym przez Polsk ę. Protokół został przyj ęty podczas trzeciej sesji Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej. Głównym zało żeniem tego Protokołu jest redukcja w latach 2008- 2012 emisji gazów cieplarnianych przez kraje uprzemysłowione wymienione w Zał ączniku I do Konwencji min. o 5%, w odniesieniu do roku bazowego 1990. Protokół ten zobowi ązuje do prowadzenia regularnego monitoring wielko ści emisji gazów cieplarnianych oraz sporz ądzanie corocznych raportów. W Protokole jako gazy cieplarniane wymieniono: dwutlenek w ęgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), sze ściofluorek siarki (SF6), fluorow ęglowodory (HFCs), perfluorow ęglowodory (PFCs). Polska, b ędąca krajem z gospodark ą przej ściow ą, zobowi ązała si ę do redukcji w latach 2008- 2012 emisj ę gazów cieplarnianych w postaci dwutlenku w ęgla (CO2), metanu (CH4) i tlenku azotu (NO) o 6% w stosunku do bazowego roku 1988. W odniesieniu do gazów przemysłowych, czyli sze ściofluorku siarki, fluorow ęglowodorów i perfluorow ęglowodorów za rok bazowy przyjmuje si ę rok 1995.

11

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.2 Uwarunkowania wynikaj ące z dyrektyw UE oraz polityki krajowej Program ochrony środowiska odzwierciedla pewne ogólne zasady, które le żą u podstaw polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej oraz odwołuje si ę do polityki ekologicznej pa ństwa. Najwa żniejsze dyrektywy unijne dotycz ące ochrony środowiska zostały transponowane do prawa polskiego głównie do ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Pozostałe przepisy zawarto w wielu innych ustawach i rozporz ądzeniach.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Okre ślone w Traktacie cele polityki ekologicznej (art. 191) dotycz ą m.in.: − zachowania, ochrony i poprawy jako ści środowiska naturalnego (m.in. bioró żnorodno ści). Do najwa żniejszych instrumentów prawnych słu żą cych ochronie przyrody i bioró żnorodno ści w Unii Europejskiej s ą tzw. dyrektywa ptasia i dyrektywa siedliskowa, − ochrona zdrowia człowieka, − racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, − promowanie na płaszczy źnie mi ędzynarodowej środków zmierzaj ących do rozwi ązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego, w szczególno ści przeciwdziałania globalnemu ocieplaniu klimatu.

VI Program Działa ń na Rzecz Ochrony Środowiska (6th European Action Plan – EAP) Podstaw ę polityki ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej stanowi VI Program Działa ń na Rzecz Ochrony Środowiska (6th European Action Plan – EAP). Przedstawia on strategi ę środowiskow ą, która podkre śla istotno ść działa ń szczególnie w sferach: zmian klimatycznych, ochrony przyrody i ró żnorodno ści biologicznej, środowiska naturalnego i zdrowia oraz zrównowa żonego wykorzystania zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki odpadami. Priorytetowe pola działania pozwol ą na skuteczn ą walk ę z problemami napotkanymi zarówno na szczeblu wspólnotowym, krajowym jak i lokalnym. W odniesieniu do celów głównych stworzono strategie tematyczne w sprawie zanieczyszczenia powietrza, zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich recyklingu, środowiska morskiego, gleby, pestycydów, wykorzystywania zasobów naturalnych i środowiska miejskiego. Ponadto program działania kładzie nacisk na: − egzekwowanie obowi ązuj ącego prawodawstwa w zakresie środowiska; uwzgl ędnienie we wszystkich obszarach polityki UE (takich jak rolnictwo, rozwój, energia, rybołówstwo, przemysł, rynek wewn ętrzny, transport) potencjalnego wpływu na środowisko; − zaanga żowanie przedsi ębiorstw i konsumentów w poszukiwanie rozwiąza ń problemów zwi ązanych ze środowiskiem; − dostarczenie społecze ństwu informacji niezb ędnych do dokonywania wyborów przyjaznych dla środowiska; − uświadamianie obywatelom znaczenia rozwa żnego wykorzystywania gruntów w celu ochrony siedlisk przyrodniczych i krajobrazów oraz zmniejszenia zanieczyszczenia w miastach.

12

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zasady polityki ekologicznej Nadrz ędn ą zasad ą polityki ekologicznej pa ństwa jest zasada zrównowa żonego rozwoju, której istot ą jest równorz ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczno ść integrowania zagadnie ń ochrony środowiska z polityk ą w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada ta uzupełniona jest szeregiem zasad pomocniczych i konkretyzuj ących, m.in.: − Zasad ą prewencji , która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno by ć podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć . Zasada ta oznacza w szczególno ści: zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń poprzez stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro żeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), wprowadzanie pro środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra żonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care itp. − Zasad ą integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi , oznaczaj ącą uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi; − Zasad ą zanieczyszczaj ący płaci , odnosz ącą si ę do odpowiedzialno ści za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro żeń. Odpowiedzialno ść t ę ponosi ć powinny wszystkie jednostki u żytkuj ące środowisko, a wi ęc tak że konsumenci, zwłaszcza, gdy maj ą mo żliwo ść wyboru mniej zagra żaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych; − Zasad ą regionalizacji , oznaczaj ącą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie i strefy przybrze żne, doliny rzeczne i obszary wodno – błotne, szczególnie w strefach przygranicznych); − Zasad ą subsydiarno ści , oznaczaj ącą planowanie oraz realizacj ę zada ń dotycz ących ochrony środowiska na odpowiednich poziomach zarz ądzania, tak aby problem mógł zosta ć rozwi ązany na najni ższym szczeblu w sposób skuteczny i efektywny. Wynika ona z Traktatu Maastrich o Unii Europejskiej. − Zasad ą równego dost ępu do środowiska przyrodniczego , która traktowana jest w nast ępuj ących kategoriach: sprawiedliwo ści mi ędzypokoleniowej – tzn. zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokole ń, sprawiedliwo ści mi ędzyregionalnej i mi ędzygrupowej – tzn. zaspokajania potrzeb materialnych i społecze ństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dost ępu do zasobów i walorów środowiska z równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczno ści lokalnych i jednostek, równowa żenia szans pomi ędzy człowiekiem a przyrod ą, poprzez zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania jednostek

13

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

ludzkich, przy zachowaniu trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych wraz ze stał ą ochron ą ró żnorodno ści biologicznej; − Zasad ą uspołeczniania polityki ekologicznej , która realizowana jest poprzez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków dla społecze ństwa w procesie kształtowania modelu zrównowa żonego rozwoju, z równoczesnym rozwojem edukacji ekologicznej; − Zasad ą skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej , odnosz ącą si ę do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska, a nast ępnie do oceny osi ągni ętych wyników. Oznacza to potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

Traktat lizbo ński Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. i zmienia traktaty UE i WE, ale ich nie zast ępuje. Wyposa ża on Uni ę w ramy prawne oraz instrumenty potrzebne do sprostania przyszłym wyzwaniom i spełnienia oczekiwa ń społecze ństwa. Ma on na celu dynamiczny wzrost społeczno-gospodarczy. Uwzgl ędnia wszystkie obszary polityki UE, w tym ochron ę środowiska. Obejmuje nast ępuj ące zagadnienia: − zmian klimatu, bezpiecze ństwa dostaw energii i rozwoju energetyki odnawialnej, − zapobiegania kl ęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka (zagro żenia terroryzmem), − ochrony zdrowia publicznego oraz usług publicznych - dla zapewnienia spójno ści społecznej i regionalnej.

Zrównowa żony rozwój , czyli zgodnie z zapisani ustawy Prawo ochrony środowiska: „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo żliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń” jest podstaw ą polityki ekologicznej Unii Europejskiej, a od 1997 r. stał si ę tak że norm ą konstytucyjn ą w Polsce. Polska jako członek Unii Europejskiej jest zobowi ązana do wdra żania prawa unijnego, w tym dyrektyw, a tak że realizacji postanowie ń zawartych w porozumieniach mi ędzynarodowych oraz dokumentach strategicznych i programowych UE, które sukcesywnie s ą uwzgl ędniane w podstawach prawnych oraz krajowych dokumentach strategicznych. Rozwój zrównowa żony, który stał si ę priorytetem w dokumentach strategicznych UE okre ślany jest jako – rozwój w kierunku gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów, bardziej przyjaznej dla środowiska i bardziej konkurencyjnej (wg KE) i oznacza m.in.: − budowanie konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej, która b ędzie korzysta ć z zasobów w sposób racjonalny i oszcz ędny, − ochron ę środowiska naturalnego, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobieganie utracie bioró żnorodno ści, − opracowania nowych, przyjaznych dla środowiska technologii i metod produkcji,

14

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− poprawienie warunków dla rozwoju przedsi ębiorczo ści, zwłaszcza w odniesieniu do M ŚP, − pomaganie konsumentom w dokonywaniu świadomych wyborów, itd.

Podstawowe dokumenty, w oparciu o które realizowana jest polityka ekologiczna Europy to: Strategia powstrzymania utraty stanu ró żnorodno ści biologicznej, Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Unii Europejskiej oraz Strategia ,,Europa 2020’’ na rzecz inteligentnego, zrównowa żonego i zintegrowanego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu.

Strategia powstrzymania utraty i poprawy stanu ró żnorodno ści biologicznej w Europie do roku 2020 , uchwalona przez Komisj ę Europejsk ą 3 maja 2011 r., wyznacza cele, których realizacja ograniczy ć ma presj ę na środowisko przyrodnicze w UE i zniwelowa ć przyczyny utraty ró żnorodno ści biologicznej. Zało żono tu: − pełne wdro żenie przepisów w zakresie ochrony przyrody i sieci rezerwatów przyrody dla zapewnienia istotnej poprawy stanu ochrony siedlisk i gatunków, − popraw ę stanu i odbudow ę ekosystemów i ich funkcji, w szczególno ści poprzez wi ększe wykorzystanie zielonej infrastruktury, − zapewnienie zrównowa żonej działalno ści w sektorach rolnictwa i le śnictwa, − zachowanie i ochron ę zasobów rybnych, − kontrol ę inwazyjnych gatunków obcych b ędących coraz powa żniejszym zagro żeniem dla ró żnorodno ści biologicznej w UE, − zwi ększenie wkładu UE we wspólne działania o wymiarze globalnym maj ące na celu zapobieganie utracie ró żnorodno ści biologicznej.

Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Unii Europejskiej , przyj ęta przez Rad ę Europejsk ą w dniach 15-16 czerwca 2006 r., wyznaczyła środowiskowe ramy dla działa ń UE w obszarach priorytetowych tj. m.in. w dziedzinie: zmian klimatycznych, zdrowia publicznego oraz zasobów naturalnych. W śród zagro żeń dla zrównowa żonego rozwoju Europy wskazano m.in.: globalne ocieplenie, spadek bioró żnorodno ści oraz degradacj ę gleb. W dokumencie wskazano konieczno ść podejmowania skutecznych działa ń w zakresie: − zahamowania zmian klimatycznych (globalnego ocieplenia), − promocji zrównowa żonych wzorców produkcji i konsumpcji, − lepszego zarz ądzania i unikania nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych, − promocji wysokiej jako ści zdrowia publicznego na niedyskryminuj ących zasadach oraz lepszej ochrony przed zagro żeniami zdrowia. Kierunki przyj ęte w Strategii wpisuj ą si ę w priorytety Strategii Zrównowa żonego Rozwoju UE. Zmierzaj ą do ograniczania presji na środowisko, zrównowa żonej gospodarki zasobami (wodnymi, surowcami, energii) oraz podnoszenia jako ści życia, co ma bezpo średnie przeło żenie na popraw ę warunków sanitarnych i ochrony przed zagro żeniami zdrowia. Oznacza to m.in. konieczno ść ograniczania presji ze wszystkich sektorów gospodarczych na środowisko, w tym z sektora komunalnego.

15

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Strategia ,,Europa 2020’’ na rzecz inteligentnego, zrównowa żonego i zintegrowanego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu , opublikowana jako Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 3 marca 2010 r., kontynuuje zało żenia Strategii Lizbo ńskiej. Wyznaczone cele dotycz ą ró żnych obszarów rozwoju: Zatrudnienia; Bada ń i rozwoju; Zmian klimatu i energii; Edukacji; Ubóstwa i wykluczenia społecznego (…). Cel - Zmiany klimatu i energia - wskazuje na konieczno ść ograniczania emisji gazów cieplarnianych (o 20 %), zwi ększenie udziału energii powinno pochodzi ć ze źródeł odnawialnych (o 20%) oraz popraw ę efektywno ści energetycznej (o 20 %). Aktualizowana Strategia uwzgl ędnia cele polityki ekologicznej Unii Europejskiej: w sposób bezpo średni przez przyj ęte cele ramowe w priorytecie ochrona środowiska. Przyj ęte kierunki działa ń dotycz ą: − przygotowania terenów inwestycyjnych pod wzgl ędem prawnym i technicznym dla rozwoju produkcji energii odnawialnej i opartej o HT, − stworzenia warunków do budowy biogazowi i gminnej sieci gazu, − likwidacji i ogranicze ń niskiej emisji.

2.3 Polityka ekologiczna Pa ństwa Zało żenia polityki ekologicznej pa ństwa wynikaj ą z VI Programu Działa ń Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2002 – 2012, gdzie podkre ślono, że realizacja zrównowa żonego rozwoju ma nast ąpi ć poprzez popraw ę środowiska i jako ści życia obywateli UE. Komisja Europejska w śród czterech priorytetowych obszarów działa ń wymienia " środowisko i zdrowie". Strategicznym celem polityki ekologicznej pa ństwa w tym obszarze jest zapobieganie zagro żeniom zdrowia w środowisku i ograniczenie ryzyka dla zdrowia wynikającego z nara żenia na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe. Cele polityki ekologicznej pa ństwa nakre ślaj ą konkretne wyzwania i obszary zainteresowania dla gminnego programu ochrony środowiska.

W sferze racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych podstawowe cele to: − zachowanie bogatej ró żnorodno ści biologicznej przyrody na ró żnych poziomach organizacji wraz z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró żnorodno ści ą biologiczn ą, − racjonalne u żytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej z zachowaniem bogactwa biologicznego, − racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, d ąż enie do maksymalizacji oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwi ększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, stanowi ących rezerw ę wody pitnej dla wszystkich pokole ń przed zanieczyszczeniem, − ochrona powierzchni ziemi, a w szczególno ści ochrona gruntów u żytkowanych rolniczo poprzez rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, zgodnych z zasadami zrównowa żonego rozwoju, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno- błotnych przez czynniki antropogenne oraz zwi ększenie skali rekultywacji gleb

16

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

zdegradowanych i zdewastowanych poprzez przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej, − racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz ochrona tych zasobów przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą.

W zakresie poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego główne cele to: − dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska,

− poprawa jako ści powietrza: redukcja emisji SO 2, NO X i pyłu drobnego, − ochrona zasobów wodnych, utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, zachowanie i przywrócenie ci ągło ści ekologicznej cieków, − racjonalna gospodarka odpadami, − zmniejszenie nara żenia społecze ństwa na ponadnormatywne działanie hałasu i zabezpieczenie przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, − stworzenie efektywnego nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek.

2.4 Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012 – 2015 z perspektyw ą na lata 2016 – 2020 Cele i kierunki działa ń polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego przedstawiono w perspektywie do 2023 roku. Program, podobnie jak poprzedni nawi ązuje do przyj ętej przez Sejm RP „Polityki ekologicznej Państwa na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016”. W opisie realizacji strategii dla poszczególnych zagadnie ń zawarto najwa żniejsze działania, jakie b ędą podejmowane w najbli ższych latach. Realizacja zało żonych celów szczegółowych b ędzie miała miejsce poprzez przypisane im kierunki działa ń. Cele szczegółowe zostały uj ęte w nast ępuj ących blokach tematycznych: a) Ochrona przyrody ° cel do 2023 r. – Zachowanie ró żnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u żytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych. ° kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Rozbudowa systemu obszarów chronionych w województwie wielkopolskim. 2. Opracowanie planów ochrony obszarów chronionych. 3. Tworzenie planów zada ń ochronnych dla obszarów Natura 2000. 4. Utrzymanie ró żnorodno ści siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. 5. Utrzymanie ró żnorodno ści gatunków, w tym opracowanie i wdra żanie planów ochrony dla gatunków zagro żonych. 6. Wzmocnienie znaczenia ochrony ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 7. Wdra żanie programów rolno środowiskowych.

17

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

8. Renaturalizacja i poprawa stanu zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza wodno-błotnych, rzecznych i le śnych. 9. Prowadzenie szkole ń i edukacji ekologicznej w zakresie ochrony przyrody i ró żnorodno ści biologicznej. 10. Ochrona korytarzy ekologicznych i przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej. 11. Utrzymanie i rozwój terenów zieleni. b) Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów ° cel do 2023 r. – Prowadzenie zrównowa żonej gospodarki le śnej i zwi ększanie lesisto ści. ° kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Realizacja zrównowa żonej gospodarki le śnej. 2. Tworzenie spójnych kompleksów le śnych, szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów. 3. Ujmowanie w dokumentach planistycznych gruntów do zalesie ń, wyznaczanie w mpzp granic polno-le śnych. 4. Zalesianie nieefektywnych (nieprzydatnych rolnictwu) gruntów rolnych. 5. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej lasów. 6. Doskonalenie gatunkowej i funkcjonalnej struktury lasów. 7. Doskonalenie ekonomiczne i przyrodnicze lasów prywatnych. 8. Realizacja gospodarki le śnej w oparciu o plany urz ądzenia lasów i uproszczone plany urz ądzenia lasów, szczególnie dla lasów prywatnych. 9. Kontynuacja i rozwój monitoringu środowiska le śnego w celu rozpoznania stanu lasu, przeciwdziałania po żarom, rozwojowi szkodników i chorób. 10. Prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa żonego rozwoju przez nadle śnictwa (tworzenie izb przyrodniczych, le śnych ście żek dydaktycznych, innych form edukacji przyrodniczej) oraz inne podmioty w tym organizacje i stowarzyszenia. 11. Kontynuacja zada ń z zakresu gospodarki wodnej na terenach le śnych – realizacja programu małej retencji. 12. Systematyczna zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów, w cel dostosowania ich do charakteru siedliska i zwi ększenia ró żnorodno ści genetycznej i biologicznej biocenoz le śnych. 13. Odbudowa zniekształconych siedlisk le śnych. 14. Opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego gmin. c) Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ° cel do 2023 r. – Zrównowa żone u żytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą. ° kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Realizacja harmonogramu wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej w regionie wodnym Warty. 2. Wdra żanie Dyrektywy Powodziowej w regionie wodnym Warty.

18

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

3. Obj ęcie ochron ą w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych rzek. 4. Przebudowa, rozbudowa i budowa wałów przeciwpowodziowych. 5. Budowa i modernizacja zbiorników retencyjnych. 6. Odbudowa zniszczonych obiektów hydrotechnicznych. 7. Realizacja programu małej retencji. 8. Modernizacja melioracji szczegółowych. 9. Budowa przepławek dla ryb. 10. Bie żą ce utrzymywanie wła ściwego stanu technicznego urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej, głównie obwałowa ń obszarów zalewowych i zbiorników retencyjnych, a tak że stacji pomp. 11. Utrzymywanie wła ściwego stanu urz ądze ń melioracji podstawowej i szczegółowej, w tym udra żnianie koryt rzek. d) Ochrona powierzchni ziemi ° Cel do 2023 r. – Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo. 2. Wdra żanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb, w tym erozji gleb. 3. Wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego. 4. Ochrona gruntów rolnych i le śnych zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i le śnych . 5. Minimalizacja negatywnego wpływu działalno ści gospodarczej na stan powierzchni ziemi. 6. Kontynuacja i rozwój monitoringu środowiska glebowego w województwie. 7. Prowadzenie rejestru terenów zdegradowanych. 8. Rewitalizacja terenów zdegradowanych. 9. Identyfikacja obszarów osuwiskowych oraz rezygnacja z wprowadzania nowej oraz utrwalania istniej ącej zabudowy na terenach zagro żonych osuwiskami. e) Gospodarowanie zasobami geologicznymi ° Cel do 2023 r. – Zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji. ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznania i dokumentowania złó ż kopalin. 2. Uwzgl ędnianie ochrony złó ż kopalin w opracowaniach planistycznych. 3. Sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin.

19

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 f) Jako ść wód i gospodarka wodno-ściekowa ° Cel do 2023 r. – Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wod ę ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Budowa nowych i przebudowa istniej ących oczyszczalni ścieków wraz z systemami gospodarowania osadami ściekowymi. 2. Budowa nowych i przebudowa istniej ących systemów kanalizacji zbiorczej. 3. Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, na terenach gdzie budowa systemów Zbiorczych jest nieuzasadniona ze wzgl ędu na uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne. 4. Rozbudowa infrastruktury gospodarki wodno ściekowej w zakładach przemysłowych. 5. Realizacja programów działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. 6. Rozbudowa sieci wodoci ągowej, budowa nowych i modernizacja istniej ących uj ęć i stacji uzdatniania wody. 7. Kontrola stanu funkcjonowania i obsługi bezodpływowych zbiorników na ścieki bytowe oraz oczyszczalni przydomowych. g) Jako ść powietrza ° Cel do 2023 r. – Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Osi ągni ęcie poziomów dopuszczalnych i docelowych niektórych substancji w powietrzu poprzez wdro żenie programów ochrony powietrza. 2. Wzmocnienie systemu monitoringu powietrza. 3. Ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie w ęgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zast ępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi no śnikami ciepła, w tym odnawialnych źródeł energii (np. wody geotermalne, energia słoneczna, energia wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł). 4. Termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych. 5. Wprowadzanie zintegrowanej gospodarki energetycznej w miastach poprzez wykorzystanie do celów komunalnych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych. 6. Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 7. Modernizacja układów technologicznych ciepłowni i elektrociepłowni, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania. 8. Instalowanie urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń powstałych w procesie spalania, a tak że poprawa sprawno ści obecnie funkcjonuj ących urz ądze ń redukuj ących zanieczyszczenia.

20

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 h) Hałas ° Cel do 2023 r. – Zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Realizacja programów ochrony środowiska przed hałasem. 2. Systematyczna aktualizacja map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem. 3. Rozszerzanie monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach b ędących pod wpływem oddziaływania okre ślonej kategorii dróg, linii kolejowych oraz terenów wskazanych w powiatowych programach ochrony środowiska. 4. Realizacja inwestycji zmniejszaj ących nara żenie na hałas komunikacyjny (budowa obwodnic, modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, rewitalizacja odcinków linii kolejowych i wymiana taboru na mniej hała śliwy, itp.). 5. Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodz ącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urz ądze ń ograniczaj ących emisj ę hałasu). 6. Przestrzeganie warto ści dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. i) Pola elektromagnetyczne ° Cel do 2023 r. – Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Kontynuacja bada ń, które pozwol ą na ocen ę skali zagro żenia polami elektromagnetycznymi oraz poszerzenie wiedzy na temat stopnia ich oddziaływania. 2. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi. 3. Opracowanie i wdro żenie systemu pomiarów i ich ewidencji (baza danych w systemie GIS) w celu monitorowania zmian wielko ści i stopnia zagro żenia środowiska polami elektromagnetycznymi. 4. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 5. Edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagro żenia emisj ą pól elektromagnetycznych. j) Powa żne awarie ° Cel do 2023 r. – Minimalizacja skutków powa żnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych. 2. Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe.

21

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

3. Usuwanie skutków zagro żeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków powa żnej awarii. 4. Wsparcie jednostek stra ży po żarnej w zakresie wyposa żenia do prowadzeni działa ń ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom oraz zagro żeniom środowiska i zdrowia człowieka wynikaj ącym z nadzwyczajnych zdarze ń. k) Edukacja dla zrównowa żonego rozwoju ° Cel do 2023 r. – Kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa żona polityka konsumpcyjna ° Kierunki działań do 2023 r.: 1. Prowadzenie działa ń zwi ązanych z edukacj ą dla zrównowa żonego rozwoju przez jednostki samorz ądu terytorialnego. 2. Wspieranie merytoryczne i finansowe działa ń z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach, parkach krajobrazowych i narodowych oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzie ży. 3. Współpraca samorz ądów wszystkich szczebli z mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony. 4. Wspieranie działalno ści O środków Edukacji Przyrodniczej prowadzonej przez Parki Narodowe, Parki Krajobrazowe współpracuj ące z placówkami akademickimi i instytutami badawczymi oraz organizacjami naukowymi. 5. Promowanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej. 6. Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i lokalnego oraz przedstawicieli przedsi ębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dost ępu do informacji o środowisku. 7. Promowanie postaw opartych na idei zrównowa żonej i odpowiedzialnej konsumpcji. l) Uwzgl ędnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych ° Cel do 2023 r. – Zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Zapewnienie spójno ści celów okre ślonych w dokumentach strategicznych z kierunkami działa ń okre ślonymi w programach ochrony powietrza. 2. Obj ęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów sektorowych (zgodnie z ustaw ą o udost ępnianiu informacji o środowisku) strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko. 3. Popularyzacja szkole ń w zakresie metodologii wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych.

22

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 m) Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym ° Cel do 2023 r. – stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Wprowadzenie w planach zagospodarowania przestrzennego dopuszczalnych sposobów ogrzewania, dla obszarów, w których stwierdzone zostały przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych niektórych substancji w powietrzu. 2. Uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń przepisów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wyników monitoringu środowiska (w szczególno ści w zakresie powietrza, hałasu i wód) oraz identyfikacja konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarz ądzania nimi. 3. Uwzgl ędnianie progów tzw. „chłonno ści” środowiskowej i „pojemno ści” przestrzennej wraz z systemem monitorowania zmian. 4. Zachowanie korzystnych warunków w zakresie stanu środowiska na istniej ących terenach o wysokich walorach. n) Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska ° Cel do 2023 r. – minimalizacja skutków powa żnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Analiza mo żliwo ści wprowadzenia w województwie nowych rynkowych instrumentów wspieraj ących działania w zakresie ochrony środowiska. 2. Promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem środków pomocowych UE. 3. Promocja w śród mieszka ńców województwa etykiet informuj ących o produktach ekologicznych. 4. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w prowadzeniu kampanii promocyjnych etykiet. ekologicznych, zrównowa żonej konsumpcji oraz tworzenia „zielonych miejsc pracy”. 5. Promocja polskich firm, zwłaszcza lokalnych, produkuj ących urz ądzenia ochrony środowiska. o) Rozwój bada ń i post ęp techniczny ° Cel do 2023 r. – kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa żona polityka konsumpcyjna ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Rozwój środowisk akademickich w zakresie rozwoju kierunków zwi ązanych z ochron ą środowiska. 2. Integracja środowisk społeczno- gospodarczych regionu na rzecz innowacji. 3. Wsparcie dla powi ąza ń o charakterze klastrów. 4. Promowanie i wspieranie przedsi ębiorstw wprowadzaj ących innowacje.

23

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 p) Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku ° Cel do 2023 r. – zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem ° Kierunki działa ń do 2023 r.: 1. Udział pracowników administracji w szkoleniach na temat odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku. 2. Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIO Ś w Poznaniu, pozwalaj ące na pełn ą realizacj ę zada ń kontrolnych.

2.5 Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku Dokumentem b ędącym podstaw ą programowania rozwoju województwa, a po średnio równie ż rozwoju poszczególnych powiatów i gmin województwa, jest strategia rozwoju.

W roku 2012 opracowano aktualizacj ę Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku (Wielkopolska 2020) w zwi ązku z zasadniczymi zmianami uwarunkowa ń społecznych i gospodarczych w porównaniu z 2005 rokiem. W Strategii opisano cele w układzie hierarchicznym (w podziale na cel generalny, cele strategiczne i operacyjne) oraz w układzie horyzontalnym.

Z punktu widzenia programu ochrony środowiska wa żne s ą cele dotycz ące sfery przestrzennej i środowiska: Cel generalny:

Efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjno ści województwa, słu żą ce poprawie jako ści życia mieszka ńców w warunkach zrównowa żonego rozwoju.

Cel strategiczny nr 1 – Poprawa dost ępno ści i spójno ści komunikacyjnej regionu.

Cele operacyjne:

1.1 Zwi ększenie spójno ści sieci drogowej.

1.2 Wzrost ró żnorodno ści oraz upowszechnianie efektywnych form transportu.

1.5 Rozwój transportu zbiorowego.

Cel strategiczny nr 2 – Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi.

Cele operacyjne:

2.1 Wsparcie ochrony przyrody.

2.2 Ochrona krajobrazu.

2.3 Ochrona zasobów le śnych i racjonalne ich wykorzystanie.

2.4 Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji.

2.5 Ograniczanie emisji substancji do atmosfery.

24

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.6 Uporz ądkowanie gospodarki odpadami.

2.7 Poprawa gospodarki wodno-ściekowej.

2.8 Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego.

2.9 Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa.

2.10 Promocja postaw ekologicznych.

2.11 Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym.

2.12 Poprawa stanu akustycznego województwa.

Cel strategiczny nr 3 – Lepsze zarz ądzanie energi ą.

Cele operacyjne:

3.1 Optymalizacja gospodarowania energi ą.

3.2 Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii.

3.3 Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego regionu.

2.6 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013 – 2016 Na podstawie analizy aktualnego stanu środowiska w powiecie czarnkowsko- trzcianeckim oraz zagro żeń maj ących wpływ na jako ść poszczególnych jego elementów okre ślono cele strategiczne oraz przypisane im kierunki działa ń, które maj ą zahamowa ć degradacj ę środowiska, poprawi ć komfort życia mieszka ńców a tak że umo żliwi ć zrównowa żony rozwój Powiatu. Zało żone do realizacji przedsi ęwzi ęcia są nawi ązuj ą jednocze śnie do ustale ń Polityki ekologicznej Państwa, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego oraz Strategii Rozwoju Powiatu. Cele strategiczne i kierunki działa ń zostały uj ęte w nast ępuj ących blokach tematycznych:

Gospodarka wodno- ściekowa Nadrz ędny cel strategiczny: osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym. Dla realizacji tego celu przewidziano nast ępuj ące cele szczegółowe i priorytetowe kierunki działa ń: a) gospodarka ściekowa i ochrona wód Cele szczegółowe: ° przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, ° zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska wodnego, ° wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie ograniczania ilo ści odprowadzanych ścieków. Priorytetowe kierunki działa ń: ° wyeliminowanie odprowadzania nieoczyszczonych lub niewystarczaj ąco oczyszczonych ścieków (komunalnych i przemysłowych) do wód i do ziemi, poprzez: − budow ę, modernizacj ę i rozbudow ę oczyszczalni ścieków,

25

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− realizacj ę sieci kanalizacji sanitarnej oraz egzekwowanie przył ączania si ę do realizowanych i istniej ących sieci kanalizacyjnych, − wprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i systemu kontroli ich opró żniania, − inspirowanie programów maj ących na celu ograniczenie spływu azotu z terenów rolniczych, − wspieranie budowy zbiorników retencyjnych dla gnojówki lub gnojowicy, zapewniaj ących ich przetrzymanie na 4 miesi ące, − wspieranie budowy płyt pod obornik posiadaj ących instalacj ę odprowadzaj ącą wyciek do szczelnych zbiorników bezodpływowych. ° wspieranie rozbudowy infrastruktury gospodarki wodno- ściekowej w zakładach przemysłowych. b) gospodarka wodna Cele szczegółowe: ° zmniejszenie zu życia wody do celów socjalnych i przemysłowych, ° przeciwdziałanie zanieczyszczaniu wód podziemnych, ° poprawa zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę. Kierunki działa ń: ° wspieranie działa ń podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wod ą, ° rozbudowa sieci wodoci ągowej oraz budowa stacji uzdatniania wody, ° kontrola eksploatacji uj ęć wody i likwidacja studni nieu żytkowanych, ° rozpoznanie potrzeby ustanowienia stref ochronnych uj ęć wody i ewentualne, ° wdro żenie ogranicze ń przewidzianych dla ochrony wód.

Ochrona powietrza Nadrz ędny cel strategiczny: spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa. Cele szczegółowe: ° ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza ze źródeł niskiej emisji, ° ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych. Kierunki działa ń: ° stymulowanie działa ń maj ących na celu ograniczenie niskiej emisji, ° propagowanie wykorzystania ekologicznych źródeł energii w tym ze źródeł odnawialnych, ° termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej, ° wspieranie modernizacji układów technologicznych i cieplnych w zakładach, ° propagowanie zintegrowanej gospodarki energetycznej, ° wspieranie i udział w kontroli przestrzegania poziomów emisji, ° inicjowanie i prowadzenie inwestycji drogowych poprawiaj ących stan nawierzchni, ° inicjowanie zmian w organizacji ruchu drogowego maj ących na celu ograniczenia nadmiernej emisji w centrach miast i terenach rekreacyjnych.

26

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ochrona powierzchni ziemi i gospodarka odpadami Główne cele strategiczne w zakresie ochrony powierzchni ziemi to: ° ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, ° zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji. Kierunki działa ń: ° przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo, ° wdra żanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb, w tym erozji gleb, ° wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego, ° ochrona gruntów ornych (przeciwdziałanie przeznaczaniu gruntów ornych na cele nierolnicze), ° eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, ° ochrona złó ż kopalin przed zabudow ą infrastrukturaln ą m.in. poprzez uwzgl ędniani złó ż kopalin w opracowaniach planistycznych, ° sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin.

Najwa żniejsze cele strategiczne w zakresie gospodarki odpadami to: ° gospodarowanie odpadami w oparciu o ponadgminne zakłady zagospodarowania odpadów, ° wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Kierunki działa ń: ° informowanie społecze ństwa o stanie wdra żania gospodarowania odpadami w instalacjach regionalnych, ° informowanie i współpraca ze słu żbami ochrony środowiska w zakresie prawidłowego składowania odpadów oraz wyeliminowaniem niewła ściwej gospodarki odpadami niebezpiecznymi, ° informowanie społecze ństwa o zagro żeniu zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, ° zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest przez fundusze ochrony środowiska, ° wspieranie inicjatyw zmierzaj ących do usuwania wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest.

Oddziaływanie hałasu Podstawowe, strategiczne cele w zakresie ochrony środowiska przed hałasem to: ° zmniejszenie nara żenia mieszka ńców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu maj ącego najwi ększy zasi ęg przestrzenny, ° niedopuszczenie do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna.

27

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Kierunki działa ń: ° zinwentaryzowanie źródeł nadmiernego hałasu, ° ustalenie i konsekwentne przestrzeganie ogranicze ń w zakresie korzystania ze środowiska, w tym w szczególno ści kreowanie komfortu akustycznego na terenach o walorach turystyczno-krajobrazowych, ° modernizacja i renowacja nawierzchni dróg, ° tworzenie warunków do rozwoju transportu zbiorowego, ° działania organizacyjno- inwestycyjne na rzecz usprawnienia systemu transportu zbiorowego, ° budowa ście żek rowerowych, ° prowadzenie nasadze ń zieleni ochronnej przy drogach.

Promieniowanie elektromagnetyczne Cel strategiczny w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym to: ° minimalizacja oddziaływania promieniowania oraz bieżą ca kontrola źródeł emisji. Kierunki działa ń: ° wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących ochrony przed polami elektromagnetycznymi, ° edukacja ekologiczna społecze ństwa wskazuj ąc rzeczywista skal ę zagro żeń emisj ą pól elektromagnetycznych, ° propagowanie wiedzy na temat wyników aktualnych pomiarów i kierunku zmian obserwowanych w tych badaniach.

Powa żne awarie Cel strategiczny w zakresie ochrony przed wyst ąpieniem powa żnej awarii to: ° zapobieganie powa żnym awariom oraz minimalizacja skutków awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska. Kierunki działa ń: ° wykreowanie wła ściwych zachowa ń ludno ści w sytuacji wyst ąpienia zagro żenia, ° udział w wyznaczaniu dróg transportu materiałów niebezpiecznych, ° wyznaczenie miejsc unieszkodliwiania odpadów powstałych w czasie usuwania awarii, ° wsparcie jednostek stra ży po żarnej w zakresie wyposa żenia do prowadzenia działa ń ratowniczych, ° organizacja szkole ń i ćwicze ń maj ących na celu współdziałanie słu żb ratowniczych i ludno ści.

Przyroda Główne cele strategiczne w zakresie ochrony to: ° zachowanie ró żnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u żytkowanie, ° zwi ększenie lesisto ści oraz zrównowa żony rozwój lasów.

28

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Kierunki działa ń: ° inspirowanie prac badawczych na obszarach o du żej ró żnorodno ści biologicznej w celu obj ęcia ich ochron ą prawn ą, ° wzmacnianie znaczenia ochrony ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej w planowaniu przestrzennym, ° intensyfikacja wdra żania i promocji programów rolno środowiskowych, ° utrzymanie i rozwój terenów zielonych, ° prowadzenie zalesie ń gruntów porolnych, ° tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obr ębie korytarzy ekologicznych i wododziałów, ° zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów, ° wdra żanie programów małej retencji na terenach le śnych, ° ochrona bioró żnorodno ści w lasach prywatnych.

Edukacja ekologiczna Cel strategiczny w zakresie edukacji ekologicznej to: ° kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa żona polityka konsumpcyjna. Kierunki działa ń: ° prowadzenie działa ń zwi ązanych z edukacj ą dla zrównowa żonego rozwoju przez jednostki samorz ądy terytorialnego, ° wspieranie merytoryczne i finansowe działa ń z zakresu edukacji ekologiczne prowadzonej przez szkoły, ° promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzie ży, ° inspirowanie i finansowanie wydawnictw i materiałów edukacyjnych, ° wspieranie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, ° współpraca z samorz ądami wszystkich szczebli, mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony.

Aspekty ekologiczne w planowaniu przestrzennym Cele strategiczne w zakresie planowania przestrzennego: ° kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno- przestrzennej Powiatu, ° wykorzystanie walorów przestrzeni w sposób równowa żny dla rozwoju gospodarczego i trwałego zachowania warto ści środowiska. Kierunki działa ń: ° uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń przepisów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, ° uwzgl ędnianie w planach progów tzw. „chłonno ści” środowiskowej i „pojemno ści przestrzennej oraz monitorowanie zmian,

29

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

° zachowanie korzystnych warunków w zakresie stanu środowiska na istniej ących terenach o wysokich walorach.

2.7 Strategia Rozwoju Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2011- 2020 Program ochrony środowiska jest jednym z programów realizacyjnych Strategii Rozwoju Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2011- 2020, co oznacza, że zapisy strategii dotycz ące ochrony środowiska stanowi ą wytyczne do sformułowania celów ekologicznych, kierunków działa ń i konkretnych przedsi ęwzi ęć . Punktem wyj ścia do sformułowania celów strategicznych, a nast ępnie przypisanych im celów szczegółowych oraz działa ń i przedsi ęwzi ęć rozwojowych (strategicznych) było wcze śniejsze okre ślenie wizji oraz misji powiatu. Wizj ę powiatu, stanowi ącą nadrz ędny, główny, a jednocze śnie najbardziej ogólny i dalekosi ężny cel jego rozwoju sformułowano nast ępuj ąco: Powiat z przestrzeni ą dostosowan ą do oczekiwa ń społecznych, wyposa żony w niezb ędn ą infrastruktur ę, charakteryzuj ący si ę zrównowa żonym rozwojem społeczno- ekonomicznym, osi ągni ętym dzi ęki optymalnemu wykorzystaniu zasobów społecznych, gospodarczych, kulturowych i przyrodniczo – krajobrazowych, a przez to zapewniaj ący prac ę oraz wzrost poziomu i jako ści życia mieszka ńcom.

Misj ę powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego, stanowi ąca ogólny plan działania jego samorz ądu, my śl przewodni ą podejmowanej przez niego działalno ści na rzecz realizacji wizji rozwoju i celów strategicznych okre ślono nast ępuj ąco: Misj ą samorz ądu powiatowego jest współtworzenie z udziałem mieszka ńców i strategicznych partnerów, systemu kreowania i wdra żania, na podstawie niniejszej Strategii, polityki zrównowa żonego rozwoju społeczno-ekonomicznego, z optymalnym wykorzystaniem lokalnych potencjałów wzrostowych oraz inicjowanie przedsi ęwzi ęć przyczyniaj ących si ę do zaspokojenia potrzeb i oczekiwa ń społecznych wyra żonych w wizji, a w szczególno ści poprawienia infrastruktury drogowej.

W przedmiotowej Strategii wyznaczono 4 cele strategiczne, maj ące charakter priorytetów. Cele strategiczne maj ą zosta ć osiągane poprzez realizacj ę celów operacyjnych, cz ąstkowych wzgl ędem strategicznych. Cele szczegółowe b ędą natomiast uzyskiwane poprzez realizacj ę przypisanych im działa ń i przedsi ęwzi ęć rozwojowych (strategicznych). Dla niniejszego Programu najwa żniejsze znaczenie maj ą nast ępuj ące cele strategiczne i operacyjne oraz zwi ązane z nimi działania:

Cel strategiczny 1 Dostosowanie przestrzeni powiatu do potrzeb społecznych i rozwijaj ącej si ę gospodarki.

Cel szczegółowy 1.1 Poprawianie stanu infrastruktury transportowej i teleinformatycznej oraz całego systemu komunikacyjnego.

30

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Działania strategiczne: 1.1.1 Modernizowanie dróg, budowanie obwodnic, parkingów przydro żnych zatok autobusowych, ście żek pieszo-rowerowych i chodników. 1.1.3 Poprawianie rozwi ąza ń komunikacyjnych i in żynierii ruchu w wi ększych o środkach osadniczych. 1.1.4 Zapewnienie poprzez uzgodnienia z przewo źnikami, niezb ędnego transportu zbiorowego, w tym umo żliwiaj ącego dojazd młodzie ży ponadgimnazjalnej do szkół, a pracownikom do oddalonych miejsc pracy.

Cel szczegółowy 1.2 Zachowanie i ulepszenie dziedzictwa natury i kultury.

Działania strategiczne: 1.2.1 Intensyfikowanie przedsi ęwzi ęć edukacyjno-promocyjnych na rzecz społecznej akceptacji przepisów ochrony środowiska i egzekwowanie dost ępnymi środkami prawnymi postrzegania tych przepisów. 1.2.3 Opiekowanie si ę zabytkami kultury ich rewitalizowanie, nie wykluczaj ąc udziału w tym działaniu partnerstw. 1.2.5 Ochrona i kształtowanie krajobrazów. 1.2.6. Promowanie i wspieranie wymiany eternitu na budynkach. 1.2.7. Podejmowanie przedsi ęwzi ęć na rzecz ograniczania emisji do środowiska substancji szkodliwych. 1.2.8. Koordynowanie i upowszechnianie wiedzy ekologicznej, wspieranie finansowe NGO w tym zakresie. 1.2.9. Podejmowanie, w partnerstwie z oddziałami Inspektoratu Ochrony Ro ślin, ODR i ARiMR, przedsi ęwzi ęć na rzecz zach ęcania rolników do stosowania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, szczególnie w strefach przyrodniczo wra żliwych. 1.2.10. Promowanie dla Doliny Noteci alternatywnych kierunków gospodarowania, zgodnie z zasadami ekorozwoju i wskazaniami Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego (turystyka, przyjazne środowisko, rolnictwo i przemysł) 1.2.11. Wspieranie wykorzystania wysypiska w Trzciance jako elementu systemu segregacji odpadów w Północno- Zachodniej Wielkopolsce.

Cel szczegółowy 1.3 Rozwijanie infrastruktury i działalno ści turystycznej. Działania strategiczne: 1.3.1. Przebudowywanie i remontowanie dróg i ście żek zwi ększaj ących dost ępno ść do miejsc atrakcyjnych turystycznie. 1.3.2. Wyznaczanie i znakowanie szlaków turystycznych, ekologiczno-dydaktycznych, w tym szlaku wzdłu ż doliny Noteci, promuj ącego jej przyrod ę i wielokulturowa histori ę.

31

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cel strategiczny 2 Zapewnienie rozwoju kapitału ludzkiego, jego bezpiecze ństwa i jako ści.

Cel szczegółowy 2.1 Poprawienie infrastruktury edukacyjnej i systemu kształcenia dla lepszego powi ązania z rynkiem pracy.

Działania strategiczne: 2.1.7. Termomodernizacja budynków szkolnych. 2.1.8. Budowa i przebudowywanie dróg dojazdowych i wewn ętrznych przy szkołach.

Cel szczegółowy 2.5 Zapewnienie porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego.

Działania strategiczne: 2.5.4. Doposa żanie policji, stra ży po żarnej i ratownictwa medycznego w tabor samochodowy i sprz ęt specjalistyczny. 2.5.5. Udzielanie policji, stra ży po żarnej i jednostkom ratownictwa pomocy w utrzymaniu i remontach budynków, a jednostkom OSP dodatkowo wsparcia organizacyjnego. 2.5.6. Budowanie i utrzymywanie bezpiecznej infrastruktury drogowej i okołodrogowej, w tym wła ściwego profilowania jezdni, montowania świateł i oznakowa ń, budowy ście żek rowerowych i chodników. 2.5.7.Upowszechnianie i promowanie bezpiecznych zachowa ń użytkowników dróg.

2.8 Strategia Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015- 2030 Program ochrony środowiska jest jednym z programów realizacyjnych Strategii Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015- 2030, co oznacza, że zapisy strategii dotycz ące ochrony środowiska stanowi ą wytyczne do sformułowania celów ekologicznych, kierunków działa ń i konkretnych przedsi ęwzi ęć . W Strategii jako wizj ę gminy czyli „obraz przyszło ści, któr ą jednostki samorz ądu terytorialnego chc ą wykreowa ć” sformułowano nast ępuj ąco: Gmina Trzcianka jednostk ą przyjazn ą mieszka ńcom i środowisku, wspieraj ącą lokaln ą aktywno ść i dbaj ącą o dziedzictwo kulturowe. Trzcianka miejscem atrakcyjnym dla turystów i otwartym na inwestorów. Za cel główny Strategii przyj ęto: Rozwój społeczno- gospodarczy gminy Trzcianka zapewniaj ący popraw ę jako ści życia jej mieszka ńców.

W niniejszej Strategii wyznaczono 4 cele strategiczne, maj ące charakter priorytetów. Cele strategiczne będą osi ągane poprzez realizacj ę celów operacyjnych, cz ąstkowych wzgl ędem strategicznych. Cele szczegółowe z kolei b ędą realizowane poprzez przypisane im działania.

32

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Dla niniejszego Programu najwa żniejsze znaczenie maj ą nast ępuj ące cele strategiczne i operacyjne oraz zwi ązane z nimi działania: Cel strategiczny 1 Wysoki standard życia społeczno ści lokalnej.

Cel operacyjny 1.6 Zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa w śród mieszka ńców. Działania: − budowa ci ągów pieszo-rowerowych wzdłuż głównych szlaków drogowych, − zminimalizowanie negatywnych skutków wzrastaj ącego nat ęż enia ruchu drogowego na drogach gminy, − współpraca mi ędzy jednostkami bezpiecze ństwa w gminie i w regionie, − wspieranie programów informacyjnych i edukacyjnych dotycz ących bezpiecze ństwa − adresowanych do mieszka ńców gminy.

Cel strategiczny 2 Zrównowa żony rozwój gospodarczy z uwzgl ędnieniem rozwoju turystyki i kultury. Cel operacyjny 2.2 Wielofunkcyjny rozwój wsi . Działania: − tworzenie warunków sprzyjaj ących powstawaniu gospodarstw ekologicznych.

Cel strategiczny 3 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej i komunikacyjnej Cel operacyjny 3.1 Sprawny, bezpieczny i funkcjonalny system komunikacyjny w gminie. Działania: − współpraca przy przygotowaniu dokumentacji do realizacji budowy obwodnicy, − poprawa układu drogowego przez modernizacj ę dróg na terenie gminy, − współpraca z zarz ądcami dróg powiatowych i wojewódzkich w celu poprawy stanu technicznego dróg i otoczenia drogowego stanowi ących o ś komunikacyjn ą gminy, − zwi ększenie bezpiecze ństwa na drogach, − remont dróg gruntowych, − stworzenie zintegrowanego centrum komunikacji PKP i PKS, − modernizacja linii kolejowej przebiegaj ącej przez gmin ę, − poszerzenie oferty poł ącze ń kolejowych, − modernizacja dworca towarowego przy torach kolejowych, − zwi ększenie liczby miejsc parkingowych na obszarze miasta i gminy, − etapowa i systematyczna budowa nowych chodników i ście żek rowerowych, − rozbudowa ście żek rekreacyjnych wzdłu ż Noteci,

33

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− rozbudowa o świetlenia ulicznego i drogowego w gminie. Cel operacyjny 3.2 Nowoczesna infrastruktura techniczna i ochrona środowiska. Działania: − rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej, − rozbudowa sieci wodoci ągowej, − oczyszczenie rowów i przepustów melioracyjnych, − oczyszczenie okolicznych jezior, − rozbudowa sieci gazowej, − wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, − wymiana energochłonnych opraw o świetleniowych na nowoczesne energooszcz ędne, − termomodernizacja budynków oraz instalacja urz ądze ń do pozyskiwania energii odnawialnej.

Cel operacyjny 3.3 Rozwój i poprawa stanu infrastruktury turystyczno- rekreacyjnej. Działania: − inwestycje w infrastruktur ę poprawiaj ącą stan zagospodarowania obszarów atrakcyjnych pod wzgl ędem turystycznym i rekreacyjnym, − poprawa stanu technicznego istniej ących szlaków turystycznych, − dostosowanie turystycznego zaplecza do potrzeb osób niepełnosprawnych, − tworzenie nowych szlaków dla potrzeb turystyki pieszej, rowerowej i turystyczno- edukacyjnej. Cel operacyjny 3.4 Zapewnienie i utrwalenie ładu przestrzennego. Działania: − opracowanie i aktualizacja planów zagospodarowania przestrzennego, − działania na rzecz porz ądku w przestrzeni gminy, − dbało ść o estetyk ę otoczenia w gminie, − poprawa stanu technicznego obiektów u żyteczno ści publicznej.

Cel strategiczny 4 Ochrona i zachowanie zasobów środowiska przyrodniczego. Cel operacyjny 4.1 Ekologiczne gospodarstwa rolne. Działania: − wspieranie powstawania ekologicznych i specjalistycznych gospodarstw rolnych, wsparcie dla organizacji szkole ń i kursów z zakresu tematyki rolnictwa ekologicznego, − ukierunkowanie gospodarstw rolnych na produkcj ę zdrowej żywno ści ciesz ącej si ę − du żym popytem w kraju i za granic ą, − pomoc rolnikom w ramach wypełniania wniosków o dofinansowanie unijne na realizacj ę inwestycji i dopłat obszarowych,

34

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− wspieranie modernizacji gospodarstw rolnych z przeznaczeniem na gospodarstwa agroturystyczne produkuj ące ekologiczn ą żywno ść dla turystów. Cel operacyjny 4.2 Troska o stan środowiska przyrodniczego w gminie. Działania: − minimalizacja zanieczyszcze ń powietrza ze wszystkich źródeł (z uwzgl ędnieniem ograniczenia niskiej emisji), − ochrona zagro żonych gatunków fauny i flory, − poprawa stanu środowiska akustycznego gminy, − ochrona cennych przyrodniczo obszarów gminy, − ochrona wód powierzchniowych oraz podziemnych i gleby, − oznakowanie pomników przyrody, − wykonanie tablic informuj ących o pomnikach przyrody, − zachowanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych poprzez ochron ę lasów i ekosystemów rzecznych i ł ąkowych, − współpraca z s ąsiednimi gminami w zakresie ochrony środowiska, − racjonalizacja zu życia energii, surowców i materiałów, wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, − stały monitoring stanu czysto ści środowiska, − rzetelna informacja dla mieszka ńców o zagro żeniach środowiska zwi ązanych z realizacj ą inwestycji, − działania w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Cel operacyjny 4.3 Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł produkcji energii. Działania: − promocja odnawialnych źródeł energii w śród mieszka ńców, − wsparcie dla opracowania programu uzyskania energii z wykorzystaniem sieci rzek, − upowszechnianie monta żu kolektorów słonecznych jako źródła pozyskiwania energii − na potrzeby uzyskiwania ciepłej wody u żytkowej, − wspieranie produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych, − wspieranie przedsi ęwzi ęć wykorzystuj ących odnawialne źródła energii w gospodarstwach domowych, − edukacja mieszka ńców. Cel operacyjny 4.4 Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Działania: − tworzenie programów edukacji ekologicznej dla dzieci i młodzie ży, edukacja, − społeczno ści lokalnej w zakresie nowych technologii ochrony środowiska i zagro żeń − ekologicznych,

35

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnej ( Światowy Dzie ń Wody, Światowy Dzie ń Ziemi, Światowy Dzie ń Ochrony Środowiska, Sprz ątanie Świata itp.), − opracowanie folderów, ulotek po święconych zagadnieniom ekologicznym np. „ABC gospodarki wodno-ściekowej”, „ABC selektywnej zbiórki odpadów”, − organizacja imprez, wystaw, konkursów aktywizuj ących społeczno ść lokaln ą w trosce środowisko przyrodnicze, − wsparcie dla organizacji szkole ń dla rolników w zakresie wdra żania ekologicznych metod produkcji rolnej, − propagowanie ekologicznego stylu życia, − organizowanie kampanii informacyjnych dla społeczeństwa dotycz ących zagro żeń ekologicznych.

2.9 Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012- 2017 Zgodnie z zało żeniami KPGO 2014, Polityki ekologicznej Pa ństwa, Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego oraz polityki unii europejskiej w zakresie gospodarki odpadami, przyj ęto cele dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i odpadów innych ni ż niebezpieczne). a) Odpady komunalne Cele główne: 1. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne i zast ępcze instalacje do przetwarzania odpadów. 2. Zamkni ęcie wszystkich składowisk odpadów niespełniaj ących wymaga ń przepisów prawnych. 3. Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. 4. Selektywne zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. 5. Zwi ększenie ilo ści zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych. 6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Cele szczegółowe: 1. Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów wszystkich mieszka ńców najpó źniej do 2015 r. 2. Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie. W stosunku do ilo ści tych odpadów wytwarzanych w województwie wielkopolskim w roku 1995, dopuszcza si ę do składowania nast ępuj ące ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji: − w 2013 r. nie wi ęcej ni ż 50%, − w 2020 r. nie wi ęcej ni ż 35%.

36

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

3. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo żliwo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich ilo ści wytwarzanych do ko ńca 2020 r. Natomiast dla roku 2020 przyj ęto nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania: − papieru i tektury - 15%, − szkła – 25%, − metali – 15%, − tworzyw sztucznych – 15%. 4. Wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ący poziom systemu selektywnego gromadzenia odpadów wielkogabarytowych: − rok 2013: 25%, − rok 2020: 50%. 5. Wydzielenie odpadów budowlano-remontowych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy przygotowania do ponownego u życia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych: − rok 2020: 70%. 6. Wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych: − rok 2013: 10%, − rok 2020: 50%. 7. Selektywne zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji kuchennych i ogrodowych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania tych odpadów: − rok 2020: 20%, 8. Selektywne zbieranie odpadów z terenów zielonych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania tych odpadów: − rok 2013: 70%, − rok 2020: 90%. 9. Zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 60% wytworzonych odpadów do ko ńca 2014 r. b) Odpady pozostałe (grupy 01- 19 ) Zało żone cele do roku 2023 1. Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. 2. Sukcesywne zwi ększanie udziału odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem.

37

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 c) Odpady niebezpieczne Zało żone cele do roku 2023 1. Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów niebezpiecznych. 2. Wzrost efektywno ści systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsi ębiorstw. 3. Sukcesywne zwi ększanie udziału odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania. 4. Edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagro żeń wynikaj ących z niekontrolowanego przedostawania si ę odpadów niebezpiecznych do środowiska. d) Odpady zawieraj ące PCB Zało żone cele do roku 2023 1. Sukcesywna likwidacja odpadów zawieraj ących PCB o st ęż eniu poni żej 50 ppm. e) Oleje odpadowe Zało żone cele do roku 2023 1. Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. 2. Dąż enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych. f) Odpady medyczne i weterynaryjne Zało żone cele do roku 2023 1. Upowszechnienie systemu zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych na obszarze całego województwa. 2. W okresie do 2023 r. podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni ż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. g) Zu żyte baterie i akumulatory Zało żone cele do roku 2023 1. Rozbudowa systemu zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania: − do 2012 r. – poziom zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści co najmniej 25%; − do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych. − osi ągni ęcie poziomów wydajno ści recyklingu – co najmniej 65% ich masy. 2. Dąż enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zu żytych baterii i zu żytych akumulatorów.

38

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 h) Zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny Zało żone cele do roku 2023 Utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu żytego sprz ętu w wysoko ści: 1. Dla zu żytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: − poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 80% masy zu żytego sprz ętu, − poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 75% masy zu żytego sprz ętu. 2. Dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: − poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 75% masy zu żytego sprz ętu, − poziomu recyklingu cz ęś ci składowych materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści co najmniej 65% masy zu żytego sprz ętu. 3. Dla zu żytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: − poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 70% masy zu żytego sprz ętu, − poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści co najmniej 50% masy zu żytego sprz ętu. 4. Dla zu żytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytych lamp w wysoko ści co najmniej 80% masy zu żytych lamp. 5. Osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści co najmniej 4 kg/mieszka ńca/rok. i) Pojazdy wycofane z eksploatacji Zało żone cele do roku 2023 1. Wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta żu w skali roku: − 85% i 80% do ko ńca 2014 r., − 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. j) Odpady zawieraj ące azbest Zało żone cele do roku 2023 1. Zakłada si ę osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009- 2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla województwa wielkopolskiego”.

39

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 k) Przeterminowane środki ochrony ro ślin Zało żone cele do roku 2023 1. Uszczelnienie systemu zbierania przeterminowanych środków ochrony ro ślin i opakowa ń po tych środkach pochodz ących z bie żącej produkcji i stosowania w rolnictwie. l) Zb ędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych Zało żone cele do roku 2023: 1. Zakłada si ę sukcesywne zagospodarowanie odpadów materiałów wybuchowych, poprzez kontynuacj ę dotychczasowego sposobu zagospodarowania zb ędnych środków bojowych.

Odpady pozostałe m) Zu żyte opony Zało żone cele do roku 2023: 1. W perspektywie do 2023r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. n) Odpady z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych i infrastruktury drogowej Zało żone cele do roku 2023: 1. Do 2023 r. poziom przygotowania do ponownego u życia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosi ć minimum 70% wagowo. o) Komunalne osady ściekowe Zało żone cele do roku 2023: 1. W perspektywie do 2023 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: − ograniczenie składowania osadów ściekowych, − zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi (w tym współspalanie, produkcja paliwa alternatywnego), − maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego, chemicznego oraz środowiskowego. p) Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni ż komunalne Zało żone cele do roku 2023: 1. W okresie do roku 2023 zakłada si ę zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni ż 45% masy wytworzonych odpadów.

40

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

r) Odpady opakowaniowe Zało żone cele do roku 2023: 1. Jako cel na rok 2014 przyj ęto osi ągni ęcie okre ślonych poziomów odzysku i recyklingu. W latach nast ępnych nale ży utrzyma ć te poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych przyjęte do osi ągni ęcia do 2014 r.:

Odpad powstały z: Minimalny poziom [%] Lp. Rodzaj opakowa ń odzys ku recyklingu 1 Opakowania razem 60 1 55 1 2 Opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5 1, 2 3 Opakowania z aluminium - 50 1 4 Opakowanie ze stali, w tym z blachy stalowej - 501 5 Opakowania z papieru i tektury - 60 1 6 Opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami - 60 1 7 Opakowania z drewna - 15 1 1 Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego, 2 Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje si ę produkt wykonany z tworzywa sztucznego. źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012- 2017

s) Odpady z wybranych gał ęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy W zakresie gospodarki odpadami z wybranych gał ęzi gospodarki przyj ęto nast ępuj ące cele: 1. Zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, 2. Likwidacja mogilnika zlokalizowanego na składowisku odpadów w miejscowo ści Kłoda, gmina Szydłowo – obiekt nale żą cy do Philips Lighting Poland S.A. w Pile, 3. Zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem.

2.10 Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej Program ochrony powietrza (POP) dla strefy wielkopolskiej, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w powietrzu został sporz ądzony w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia wymaganej jako ści powietrza. W Programie przedstawiono podstawowe kierunki działa ń na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 i benzo(a)pirenem. Kierunki te, w du żym stopniu pokrywaj ą si ę z działaniami na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza innymi substancjami, w zwi ązku z czym powinny by ć realizowane kompleksowo w ramach Programów ochrony powietrza dla poszczególnych stref województwa wielkopolskiego. 1. W zakresie działa ń systemowych: − koordynacja realizacji Programu, − utrzymanie systemu zarz ądzania sprawozdaniami w ramach monitorowania realizacji Programu, − prowadzenie bazy pozwole ń,

41

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− dyskusja na rzecz zmian legislacyjnych likwiduj ących bariery w realizacji Programów ochrony powietrza, 2. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej: − modernizacja lub likwidacja ogrzewania w ęglowego w budynkach u żyteczno ści publicznej nale żą cych do mienia wojewódzkiego – tam gdzie jest to technicznie uzasadnione. 3. W zakresie ograniczenia emisji liniowej: − poprawa stanu technicznego dróg istniej ących w strefie wielkopolskiej – utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; modernizacja dróg. − utrzymanie działa ń ograniczaj ących emisj ę wtórn ą pyłu poprzez regularne utrzymanie czysto ści nawierzchni (czyszczenie metod ą mokr ą). czyszczenie ulic metod ą mokr ą po sezonie zimowym. 4. W zakresie działa ń ci ągłych i wspomagaj ących: − współpraca z organizacjami ekologicznymi w zakresie opracowania i prowadzenia akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza (jedna kampania rocznie, przed sezonem grzewczym u świadamiaj ące wpływ zanieczyszcze ń powietrza na zdrowie oraz szkodliwo ść spalania odpadów w piecach domowych). − uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. preferowania w nowobudowanych budynkach ogrzewania z sieci cieplnej lub niskoemisyjnych źródeł ciepła). − kontrola zakładów emituj ących do powietrza benzo(a)piren oraz pył zawieszony PM10.

2.11 Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon Program ochrony powietrza (POP) dla strefy wielkopolskiej, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy ozonu w powietrzu został sporz ądzony w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia wymaganej jako ści powietrza. W Programie przedstawiono podstawowe kierunki działa ń na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza ozonem. Kierunki te, w du żym stopniu pokrywaj ą si ę z działaniami na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza innymi substancjami, w zwi ązku z czym powinny by ć realizowane kompleksowo w ramach Programów ochrony powietrza dla poszczególnych stref województwa wielkopolskiego. 1. W zakresie działa ń systemowych: − doskonalenie systemu zarz ądzania jako ści ą powietrza w zakresie ozonu na poziomie wojewódzkim, w ramach systemu ochrony powietrza, poprzez uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach podejmowanych na rzecz ochrony powietrza konieczno ści ograniczania emisji prekursorów ozonu; − rozwini ęcie działa ń w zakresie edukacji społecze ństwa (kampania edukacyjno- informacyjna nt. stanu zanieczyszczenia powietrza ozonem, przyczyn jego powstawania, szkodliwo ści ozonu dla ludzi i ro ślin, mo żliwych działa ń własnych społecze ństwa dla poprawy stanu jako ści powietrza);

42

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− promocja działa ń na rzecz podniesienia efektywno ści energetycznej i oszcz ędzania energii; − prowadzenie polityki rozwoju województwa w kierunkach ograniczenia emisji zanieczyszcze ń oraz integracja wszystkich programów rozwojowych z uwzgl ędnieniem celów długoterminowych ochrony powietrza; − praktyczne wprowadzenie zasad zielonych zamówie ń publicznych, uwzgl ędniaj ących wpływ na środowisko, a nie tylko cen ę produktu przy wyborze produktów i usług dla celów publicznych; − uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego mo żliwych korytarzy przepływu powietrza; − podj ęcie inicjatyw w sprawie okre ślenia metodyki uwzgl ędniania naturalnej emisji NMLZO; − podj ęcie inicjatyw w kierunku rozpocz ęcia negocjacji nt. ograniczenia napływu zanieczyszcze ń transgranicznych. 2. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej: − budow ę obwodnic i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów najwi ększego zaludnienia; − usprawnienie ruchu drogowego w miastach (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”, inteligentne systemy zarz ądzania ruchem); − zast ępowanie indywidualnych środków transportu transportem publicznym; − rozbudow ę systemów transportu publicznego; − rozbudow ę systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ście żek rowerowych; − promowanie ekologicznych środków transportu w tym zast ępowanie floty autobusów miejskich autobusami o mniej uci ąż liwym dla środowiska nap ędzie (w tym gazowym i elektrycznym) i spełniaj ących normy emisji spalin EURO 4, 5 i 6; − zakup w ramach zamówie ń publicznych jedynie ekologicznych środków transportu, spełniaj ących normy podane wy żej; − wprowadzanie stref ograniczonego ruchu; − eliminacja z ruchu pojazdów nie spełniaj ących norm, poprzez wzmo żone kontrole; − popularyzacja tzw. „eko- drivingu” w ramach szkolenia kierowców; − wprowadzanie pasów zieleni wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych. 3. W zakresie ograniczenia emisji punktowej:

− analiza pozwole ń udzielonych najwi ększym emitentom NO x, NMLZO, CO i zaostrzenie kontroli tych zakładów; − negocjacje z wybranymi zakładami z punktu widzenia wpływu na zanieczyszczenie, nt. ewentualnej redukcji emisji prekursorów ozonu; − wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (ISO, EMAS), w tym wykorzystanie najlepszej dost ępnej techniki (BAT).

43

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

4. W zakresie ograniczenia emisji LZO przy stosowaniu rozpuszczalników i innych substancji: − zaostrzenie kontroli przestrzegania przepisów dotycz ących eksploatacji urz ądze ń oraz usług w zakresie składowania, dystrybucji paliw, rozpuszczalników i innych substancji, ze szczególn ą uwag ą na szczelno ść instalacji oraz odzysk i unieszkodliwianie ew. przecieków; − popularyzowanie farb i lakierów o niskiej zawarto ści LZO. 5. W zakresie ograniczenia emisji rozproszonej – komunalnej: − redukcje emisji z gospodarki komunalnej maj ą mniejszy wpływ na powstawanie ozonu, gdy ż najwi ększe wielko ści emisji notuje si ę w okresie grzewczym, a najwy ższe st ęż enia ozonu w sezonie letnim. Nale ży je jednak w analizie uwzgl ędni ć jako działania dodatkowe, które s ą zaplanowane do realizacji ze wzgl ędu na redukcj ę emisji pyłu PM10 i B(a)P; − eliminacja indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów w ęglowych i zast ępowanie ich dostaw ą ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i elektrycznym z priorytetem na obszarach przekrocze ń norm jako ści powietrza; − eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalaj ących w ęgiel niskiej jako ści; − wspieranie i promocja wykorzystania działa ń termomodernizacyjnych (izolacja budynków, wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach publicznych, komunalnych i prywatnych; − wprowadzanie mechanizmów ograniczaj ących stosowane paliw w ęglowych (czasowe, w strefach zagro żonych przekroczeniami norm); − wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania. Dla budownictwa indywidualnego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych; − budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie; − rozbudowa sieci gazowych, szczególnie na terenach budownictwa rozproszonego; − usprawnienie zarz ądzania energi ą, zarówno na poziomie dostawców, jak i odbiorców, w przyszło ści wprowadzanie inteligentnych liczników oraz inteligentnych systemów energetycznych energetyki rozproszonej; − przy rewitalizacji obiektów zabytkowych, uwzgl ędnianie ich niskoemisyjnego ogrzewania; − w rzemio śle, drobnej wytwórczo ści i usługach preferowanie technologii o niskiej emisji prekursorów ozonu.

44

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

3. PRIORYTETY OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZCIANKA Istotnym elementem zarz ądzania jest planowanie, które umo żliwia bardziej efektywne gospodarowanie zasobami. Proces planowania strategicznego i operacyjnego pozwala okre śli ć: − stan aktualny, − cele do osi ągni ęcia, − sposób, w jaki nale ży go zrealizowa ć.

Stan aktualny i cele nakre ślaj ą ramy procesu planowania strategicznego, natomiast sposób, w jaki chcemy je osi ągn ąć definiuje zakres planowania operacyjnego. Planowanie strategiczne okre śla długoterminow ą wizj ę i misj ę gminy oraz wyznacza cele strategiczne. Planowanie operacyjne transformuje cele strategiczne na realne zadania, których wykonanie zbli ży do osi ągni ęcia celów strategicznych. W celu opracowania dokumentów strategicznych przyjmuje si ę na ogół trójstopniow ą hierarchi ę celów: cel nadrz ędny, cele systemowe, kierunki działa ń. Na proces planowania nakładaj ą si ę równie ż uwarunkowania wynikaj ące z istniej ących programów sektorowych, planów i programów wy ższego szczebla. Formułowane cele i zadania s ą pochodn ą obecnego stanu i zagro żeń środowiska na terenie gminy. Specyfika przewa żaj ącej działalno ści gospodarczej oraz charakterystyka funkcjonalna gminy warunkuje kierunki działa ń i zadania, jakie nale ży wykona ć, aby we wła ściwy sposób przeciwdziała ć degradacji środowiska, d ąż yć do poprawy jego stanu, a tym samym do poprawy jakości życia mieszka ńców gminy.

Cel nadrz ędny gminy Trzcianka został zdefiniowany, jako:

ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ SPOŁECZNO – GOSPODARCZY GMINY TRZCIANKA

UWZGL ĘDNIJ ĄCY OCHRON Ę ŚRODOWISKA

Cel ten pozostaje w korelacji z misj ą i wizj ą gminy Trzcianka, jak równie ż z zało żeniami strategicznych dokumentów wy ższego szczebla – omówionych w rozdziale 2 niniejszego opracowania.

Cele systemowe wyznaczaj ą stan, jaki nale ży osiągn ąć w horyzoncie czasowym 4 – 8 letnim. Cele opracowano na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego, obszarów problemowych wyst ępuj ących na terenie gminy Trzcianka, kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska. Na cele systemowe składaj ą si ę kierunki działa ń, a w ramach tych – konkretne zadania, poprzez które b ędą realizowane. Cele systemowe zostały okre ślone w rozdziale 5 z podziałem na poszczególne komponenty. W harmonogramie działa ń na lata 2017 – 2020 uj ęto poszczególne zadania niezb ędne do osi ągni ęcia zało żonych celów wraz z szacunkowymi kosztami realizacji zadania w poszczególnych latach, potencjalnymi źródłami finansowania zadania oraz jednostk ą odpowiedzialn ą za ich realizacji.

45

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

4. CHARAKTERYSTYKA GMINY TRZCIANKA 4.1 Poło żenie administracyjne Gmina miejsko- wiejska Trzcianka zlokalizowana jest w w północno- zachodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego, nale ży do powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego. S ąsiaduje z nast ępuj ącymi gminami: od północy z gminami Człopa, Wałcz (powiat wałecki, woj. zachodnio- pomorskie), od wschodu z miastem i gmin ą Piła oraz gmin ą Uj ście, od południa z gmin ą Czarnków a od zachodu z gmin ą Wiele ń.

Rys. 1 Poło żenie gminy Trzcianka w powiecie Gmina zajmuje obszar 373,72 km², co stanowi czarnkowsko- trzcianeckim źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzcianka na lata 1,25 % powierzchni województwa. Samo miasto 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020, www.gminy.pl Trzcianka zajmuje obszar 18,30 km 2, co stanowi

1,01% powierzchni powiatu. Gmin ę zamieszkuje 24 465 mieszka ńców (dane za 2014 r., wg GUS 2015). G ęsto ść zaludnienia wynosi 65 os/km 2, przy średniej 116 os/km 2 dla województwa wielkopolskiego.

Przez teren gminy Trzcianka przebiegaj ą drogi wojewódzkie nr 178 Wałcz – Trzcianka – Czarnków – Oborniki i nr 180 Kocie ń Wielki – Trzcianka – Piła, krzy żuj ące si ę na terenie miasta Trzcianka. Na terenie gminy znajduj ą si ę drogi powiatowe o numerach: 1163P, 1167P, 1315P, 1316P, 1317P, 1318P, 1319P, 1320P, 1324P, 1325P, 1327P, 1328P, 1329P, 1330P, 1331P, 1332P, 1333P, 1335P. Przez gmin ę przebiegała linia kolejowa nr 203 o znaczeniu mi ędzynarodowym relacji Tczew – Rys. 2 Poło żenie powiatu czarnkowsko - trzcianeckiego Kostrzyn (Kostrzyn nad Odr ą) umo żliwiaj ąca w województwie wielkopolskim poł ączenie z Berlinem. Obecnie Trzcianka posiada źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Trzcianka na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020, www.gminy.pl tak że bezpo średnie poł ączenia z Krzy żem, Pił ą i Chojnicami.

46

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2 Poło żenie fizyczno- geograficzne Zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizyczno-geograficzne wprowadzonym przez J. Kondrackiego (Geografia regionalna Polski, 2002, Warszawa: PWN ISBN 83-01-13897-1) gmina Trzcianka w cało ści zlokalizowana jest na terenie podprowincji Pobrze że Południowobałtyckie (313), makroregionu Pradolina Toru ńsko – Eberswaldzka (315.3) w obr ębie mezoregionów: Kotlina Gorzowska (315.32) i Dolina Środkowej Noteci (315.33) oraz makroregionu Pojezierze Południowopomorskie (314.6-7) w obr ębie mezoregionów: Pojezierze Wałeckie (314.64) i Dolina Gdwy (314.68).

4.3 Użytkowanie gruntów Poni żej przedstawiono zestawienie poszczególnych rodzajów gruntów na terenie gminy Trzcianka.

Tab. 1 Wykaz gruntów na terenie gminy Trzcianka Grunty le śne Pow. Grunty Grunty Użytki oraz Użytki Tereny ogólna zabudowane pod Nieu żytki rolne zadrzewienia ekologiczne ró żne gruntów i zurbanizowane wodami i zakrzewienia [ha] 37 372 15 761 18 878 1 426 725 62 337 183 źródło: dane z Urz ędu Miejskiego Trzcianki

Zdecydowan ą wi ększo ść stanowi ą grunty le śne oraz zadrzewienia i zakrzewienia. Drugie miejsce zajmuj ą u żytki rolne. Grunty zabudowane i zurbanizowanych stanowi ą tylko ok. 3,8% całkowitej powierzchni.

4.4 Demografia Obszar gminy zamieszkuje 24 389 mieszka ńców (stan na 2015 r.) co stanowi 0,9% mieszka ńców województwa wielkopolskiego.

Tab. 2 Ludno ść gminy Trzcianka w latach 2006- 2015 J. m. 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Miasto i gmina Trzcianka ogółem ogółem osoba 23481 23595 23667 23774 24491 24474 24509 24 426 24 465 24 389 Obszar miejski ogółem osoba 16749 16819 16864 16903 17432 17400 17382 17 301 17 323 17 268 Obszar wiejski ogółem osoba 6732 6776 6803 6871 7059 7074 7127 7 125 7 142 7 121 źródło: bank danych regionalnych GUS

47

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 1 Zmiana liczby ludno ści gminy Trzcianka w latach 2006 – 2015 źródło: opracowanie własne na podstawie banku danych lokalnych GUS, 2016

Z przedstawionych wy żej danych wynika, i ż po stopniowym wzro ście liczby ludno ści w latach 2005 – 2010, w ostatnich latach liczba mieszka ńców gminy utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Ludno ść zamieszkuj ąca teren miasta stanowi ok. 71% ogółu ludno ści gminy.

4.5 Gospodarka Gmin ę Trzcianka cechuje potencjał rolniczo-przemysłowy. Ok. 42,2 % powierzchni gminy to grunty rolne, ok. 50,3 % stanowi ą grunty le śne. Dominuj ą gospodarstwa indywidualne. Wg banku danych regionalnych GUS (stan na koniec 2015 roku) na terenie gminy znajdowało si ę 2 230 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Rejestrze Gospodarki Narodowej (REGON) wg sektorów własno ściowych, w tym: ° w sektorze publicznym: 105 podmiotów, ° w sektorze prywatnym: 2125 podmiotów, w tym: − osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą: 1 666 podmiotów, − spółek handlowych: 140 podmiotów, − spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego: 37 podmiotów, − spółdzielnie: 13 podmiotów, − fundacje: 6 podmiotów, − stowarzyszenia i organizacje społeczne: 67 podmiotów.

48

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Do najwi ększych zakładów produkcyjnych na terenie gminy należą : − Joskin Polska Sp. z o. o. – produkcja maszyn rolniczych, − SAPA Aluminium Sp. z o. o – produkcja profili aluminiowych, − Northstar Poland Sp. z o. o. – produkcja kominków i piecyków, − Spółdzielnia Inwalidów „Przyszło ść ” – przetwórstwo tworzyw sztucznych i produkcja artykułów gospodarstwa domowego, − Henkel Polska Sp. z o. o. Zakład Produkcyjny Wrz ąca – produkcja materiałów chemii budowlanej CERESIT, − LUBMOR Sp. z o.o. – produkcja elementów do wyposa żenia statków, − Xella Prefbet Polska Sp. z o. o. – materiałów i surowców budowlanych.

49

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY TRZCIANKA 5.1 Powietrze atmosferyczne 5.1.1 Analiza stanu istniej ącego Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy Trzcianka nale ży do tzw. dzielnicy nadnoteckiej, obejmuj ącej pas szeroko ści 50- 70 km po obydwóch stronach rzeki. Dzielnica ma charakter po średni, przej ściowy, mi ędzy chłodn ą i deszczow ą dzielnic ą pomorsk ą, a suchsz ą i cieplejsz ą dzielnic ą środkow ą. Do ść du ża ilo ść wiatrów ma kierunek głównie zachodni. Charakterystyczne s ą mgły, obfite rosy pot ęguj ące si ę jesieni ą zwłaszcza przy mie ście Trzcianka, co zwi ązane jest z wi ększ ą ilo ści ą zanieczyszcze ń pyłowych. Du że powierzchnie le śne oraz rozległa Dolina Noteci sprzyjaj ą tworzeniu si ę zró żnicowanego mikroklimatu. Gmina Trzcianka poło żona w nieckowatym zagł ębieniu charakteryzuje si ę specyficznym mikroklimatem. Ukształtowanie terenu powoduje lokalne spadki temperatury szczególnie w okresie zimowym oraz wzrost wilgotno ści. Obecno ść torfowisk i bagien w Dolinie zwi ększa wilgotno ść powietrza, za ś na wy żej poło żonych polach wyst ępuj ą porywiste wiatry. W obszarach przyle śnych wyst ępuje mikroklimat łagodniejszy. Opady s ą tu wi ększe ni ż na pozostałych obszarach Wielkopolski. Opady roczne wynosz ą około 550 mm. Średnia temperatura powietrza wynosi 7°C. Najzimniej jest w styczniu, najcieplej w lipcu. Temperatury te s ą przeci ętnie ni ższe ni ż w Wielkopolsce od 0,5 do 1°C. Pokrywa śnie żna utrzymuje si ę 50- 60 dni, za ś dni mro źnych jest od 30 do 35, a z przymrozkami około 100. Okres wegetacji (ze średni ą t ° dobow ą powy żej 5 °C) trwa 200- 215 dni, jest nieco krótszy ni ż przeci ętny w Wielkopolsce (215 – 227 dni) i zaczyna si ę kilka dni pó źniej ni ż w pozostałej cz ęś ci Wielkopolski. 2

Rys. 1 Ró ża wiatrów dla Regionu Pilskiego źródło: Operat FB Ryszard Samo ć

2 na podstawie Strategii Rozwoju Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego na lata 2011- 2020, Stan Środowiska Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego w 2003 r. – Zał ącznik do Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na Lata 2005 – 2012

50

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Roczna ocena jako ści powietrza dla gminy Trzcianka w 2015 r. Roczn ą ocen ę jako ści powietrza za rok 2015 (WIO Ś w Poznaniu) przeprowadzono z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Ocena jako ści powietrza odnosi si ę na nast ępuj ących stref: − aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, − miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, − pozostały obszar województwa. Teren gminy Trzcianka nale ży do strefy wielkopolskiej.

Ocena pod k ątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO 2, dwutlenek siarki SO 2, pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5, ołów Pb, benzen C 6H6, tlenek w ęgla CO, arsen As, benzo(a)piren B(a)P, kadm Cd, nikiel Ni, ozon O3.

W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin nale ży uwzgl ędni ć: dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu NO x, ozon O3. Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowi: − dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, − dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powi ększony o margines tolerancji, − poziom docelowy, − poziomy celów długoterminowych. Wynikiem oceny, zarówno pod k ątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony ro ślin dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, powinno by ć zaliczenie strefy do jednej z 3 klas A, B, C: − A – je żeli st ęż enia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych; − B – oznacza, że st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji, − C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe; W przypadku poziomu celu długoterminowego dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas: − klasa D1 – je żeli st ęż enia ozonu na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, − klasa D2 – je żeli st ęż enia ozonu na terenie strefy przekraczaj ą poziom celu długoterminowego. Zaliczenie strefy do okre ślonej klasy zale ży od st ęż eń zanieczyszcze ń wyst ępuj ących na jej obszarze i wi ąż e si ę z wymaganiami dotycz ącymi działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza lub na rzecz utrzymania tej jako ści.

51

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia

Tab. 3 Klasyfikacja strefy wielkopolska z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO2 SO 2 CO C6H6 PM2,5 PM10 BaP As Cd Ni Pb O3

Strefa A A A A C C C A A A A A/D2 wielkopolska źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2015”, WIO Ś Pozna ń, 2016

Interpretuj ąc wyniki klasyfikacji nale ży pami ęta ć, że wynik taki nie powinien by ć uto żsamiany ze stanem jako ści powietrza na obszarze całej strefy. Klasa C mo że oznacza ć np. lokalny problem zwi ązany z dan ą substancj ą. Na wi ększo ści stanowisk pomiarowych stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 dotyczyły st ęż eń dla 24 – godzin w roku kalendarzowym. W strefie wielkopolskiej wyj ątek stanowiły stanowiska w Borówcu przy ul. Drapałka oraz w Lesznie przy ul. Kiepury. Stęż enia pyłu PM10 wykazuj ą wyra źną zmienno ść sezonow ą – przekroczenia dotycz ą tylko sezonu zimnego (grzewczego). W sezonie letnim nie odnotowano przekrocze ń dopuszczalnego poziomu substancji. Wg WIO Ś mo żna zatem przypuszcza ć, i ż powodem przekrocze ń w sezonie grzewczym jest niska emisja z sektora komunalno-bytowego wpływaj ąca na wyra źne pogorszenie warunków aerosanitarnych. Du ży wpływ na sytuacj ę aerosanitarn ą miast ma równie ż ich poło żenie geograficzne, rodzaj i charakter zabudowy miejskiej, jej lokalizacja oraz mo żliwo ść przewietrzania obszaru. Zaliczenie strefy do klasy C oznacza, że nale ży wi ększ ą uwag ę skupi ć na zadaniach zwi ązanych z ograniczeniem emisji niskiej oraz edukacji ekologicznej mieszka ńców w zakresie zagro żeń dla zdrowia jakie wi ąż e si ę z niezadowalaj ącym stanem powietrza atmosferycznego.

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony ro ślin Rezultatem ko ńcowym oceny stref pod k ątem ochrony ro ślin, podobnie jak pod k ątem ochrony zdrowia, jest okre ślenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń w danej strefie.

Tab. 4 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO x SO 2 O3 Strefa wielkopolska A A A/D2 źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2015”, WIO Ś Pozna ń, 2016

Presja na środowisko w zakresie stanu czysto ści powietrza atmosferyczna powstaje na skutek czynników naturalnych i antropogenicznych. Spo śród czynników antropogenicznych najwa żniejszymi są emisje zanieczyszcze ń: − ze źródeł komunikacyjnych, − z domowych kotłowni, − ze źródeł przemysłowych.

52

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

1. Zanieczyszczenia komunikacyjne powstaj ą w wyniku eksploatacji dróg nale żą do czynników najbardziej obci ąż aj ących powietrze atmosferyczne. Szczególnie uci ąż liwe s ą zanieczyszczenia gazowe powstaj ące w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Ilo ść emitowanych zanieczyszcze ń zale ży od nat ęż enia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich nap ędu. Zdecydowanie większa ilo ść zanieczyszcze ń wprowadzana jest do powietrza z emisji samochodów benzynowych. Mo żliwo ść wyst ępowania emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych dotyczy głównie obszarów przyległych do dróg najcz ęś ciej ucz ęszczanych. – w tym przypadku s ą to: drogi wojewódzkie nr 178 Wałcz – Trzcianka – Czarnków – Oborniki i nr 180 Kocie ń Wielki –Trzcianka – Piła, krzy żuj ące si ę na terenie miasta Trzcianka, których łączna długo ść w obr ębie gminy Trzcianka wynosi 65,15 km. Przez obszar gminy przebiegaj ą drogi powiatowe o numerach: 1163P, 1167P, 1315P, 1316P, 1317P, 1318P, 1319P, 1320P, 1324P, 1325P, 1327P, 1328P, 1329P, 1330P, 1331P, 1332P, 1333P, 1335P, których długo ść na tym terenie wynosi ogółem 82,19 km. Łączna długo ść dróg gminnych wynosi 91,69 km. Drogi powiatowe i gminne s ą mniej obci ąż one ruchem komunikacyjnym.

2. Emisja niska to emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodz ąca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni w ęglowych, w których spalanie w ęgla odbywa si ę w nieefektywny sposób. Do źródeł niskiej emisji nale ży zaliczy ć przede wszystkim indywidualne posesje, ciepłownie miałowo- węglowe a tak że mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Du ża ilo ść emitorów wprowadzaj ących zanieczyszczenia z kominów o niewielkiej wysoko ści powoduje, że zjawisko to mo że by ć uci ąż liwe, gdy ż zanieczyszczenia gromadz ą si ę wokół miejsca powstawania, a s ą to najcz ęś ciej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej. Niska emisja jest szczególnie uci ąż liwa w tzw. sezonie grzewczym. Najmniej ekologicznym paliwem w tym przypadku jest w ęgiel. Rzeczywista emisja zanieczyszcze ń z jednego źródła mo że si ę ró żni ć w zale żno ści od: − spalania paliw o ró żnej kaloryczno ści i jako ści (np. zró żnicowana zawarto ść zwi ązków siarki w w ęglu), − stanu technicznego pieców, − spalania w domowych piecach cz ęś ci odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Budynki u żyteczno ści publicznej na terenie gminy Trzcianka ogrzewane s ą głównie gazem, natomiast budynki mieszkalne w ęglem kamiennym lub brunatnym oraz drewnem. Ze wzgl ędu na du żą ilo ść tego typu źródeł emisji nie jest mo żliwe monitorowanie ka żdego z nich, a tym samym okre ślenie dokładnej ilo ści dostaj ących si ę z nich do atmosfery zanieczyszcze ń. Gmina jest do pewnego stopnia zgazyfikowana. W sie ć gazow ą wyposa żone jest tylko miasto Trzcianka. Sie ć jest zasilana z gazoci ągu magistralnego wysokiego ci śnienia średnicy Dn 400 Krobia – Pozna ń – Piła odroczk ą Dn 200 Ł ęgi Ujskie – Trzcianka, która zasila stacj ę redukcyjno-pomiarow ą, zlokalizowan ą we wschodniej cz ęś ci Trzcianki. Gaz jest rozprowadzany do odbiorców za pomoc ą gazoci ągów średniego ci śnienia z zastosowaniem indywidualnych reduktorów domowych. Miasto jest zasilane gazem grupy GZ-50.3

3 Strategia Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015 – 2030

53

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Obecnie długo ść czynnej sieci gazowej ogółem na terenie gminy Trzcianka wynosi 75,541 km (wg danych GUS, stan na koniec 2014 r.). Z sieci gazowej korzysta 16,3% mieszka ńców (wg danych GUS na koniec 2014 r.). Ponad jedna trzecia, bo 465 na 1 320 odbiorców gazu wykorzystuje go do ogrzewania pomieszcze ń (wg danych GUS na koniec 2014 r.).

3. Zanieczyszczenia przemysłowe na terenie gminy Trzcianka stanowi ą niewielki procent. Wyst ępuj ą tu zakłady przemysłowe, jednak nie tworz ą one skoncentrowanego o środka przemysłowego, ani te ż nie charakteryzuj ą si ę szczególnie wysok ą emisj ą. Jedynym o środkiem miejskim jest miasto Trzcianka, na terenie którego skoncentrowana jest wi ększo ść zakładów. Wśród substancji emitowanych przez nieliczne zakłady zlokalizowane na terenie gminy przewa żaj ą zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pyły. Wielko ść emisji zale ży od ilo ści i jako ści u żywanego paliwa, wyposa żenia w urz ądzenia oczyszczaj ące gazy odlotowe oraz skuteczno ść działania tych urz ądze ń.

5.1.2 Cel Poprawa stanu powietrza na obszarze gminy Trzcianka.

5.1.3 Strategia realizacji celu oraz kierunki działa ń do roku 2024 Z punktu widzenia ochrony powietrza istotne s ą nast ępuj ące kierunki działa ń: 1. Prowadzenie monitoringu jako ści powietrza i ocena poziomu zanieczyszcze ń w powietrzu zgodnie z wymaganiami ustawowymi. 2. Edukacja ekologiczna mieszka ńców na temat zanieczyszcze ń z niskiej emisji i szkodliwo ści spalania odpadów w kotłowniach domowych. 3. Modernizacja systemów ogrzewania na terenie gminy poprzez zastosowanie źródeł ciepła innych ni ż w ęglowe (stopniowa likwidacja kotłowni wyposa żonych w stare wyeksploatowane kotły opalane w ęglem na rzecz podł ączania do sieci cieplnej, instalowania kotłowni gazowych, olejowych lub opalanych biomas ą czy ekogroszkiem). 4. Wymiana niskosprawnych kotłów w ęglowych na wysokosprawne kotły retortowe opalane węglem. 5. Termomodernizacja istniej ących budynków, stosowanie energooszcz ędnych materiałów i technologii przy budowie nowych obiektów. 6. Tworzenie programu gazyfikacji i jego sukcesywna realizacja. 7. Budowa i modernizacja istniej ących dróg i linii kolejowych oraz systematyczne usprawnianie komunikacji zbiorowej. 8. Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidacj ę barier technicznych. 9. Utrzymywanie i budowa stref zieleni wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych.

54

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ze wzgl ędu na stwierdzenie ponadnormatywnego poziomu ozonu w powietrzu został sporz ądzony Program ochrony powietrza (POP) dla strefy wielkopolskiej. Analogiczny program dla strefy wielkopolskiej został sporz ądzony z uwagi na przekroczenia dopuszczalnego st ęż enia pyłu PM10 i benzo(a)pirenu. W Programach tych przedstawiono podstawowe kierunki działa ń maj ące skutkowa ć ograniczeniem zanieczyszczenia powietrza ozonem, pyłem PM10 i benzo(a)pirenem. Kierunki te, w du żym stopniu pokrywaj ą si ę z działaniami na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia powietrza pozostałymi substancjami. Powinny by ć zatem realizowane kompleksowo w ramach Programów ochrony powietrza dla poszczególnych stref województwa wielkopolskiego.

5.1.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN odpowiedzial Termin Źródło Zadanie na za realizacji 2017 2018 2019 2020 finansowania realizacj ę Realizacja działa ń przedstawionych w POP dla strefy środki własne wielkopolskiej gminy, środki oraz w POP Gmina do 2020 b.d. b.d. b.d. b.d. pomocowe, dla strefy fundusze wielkopolskiej ekologiczne ze wzgl ędu na ozon WIO Ś w środki Monitoring jako ści zadanie Poznaniu, b.d. b.d. b.d. b.d. bud żetu powietrza ci ągłe WSSE, PSSE pa ństwa Edukacja mieszka ńców nt. zanieczyszcze ń Gminy, z niskiej emisji, środki własne, szkoły, oszcz ędno ści energii zadanie WFO ŚiGW, organizacje b.d. b.d. b.d. b.d. elektrycznej ci ągłe środki pozarz ądowe, i cieplnej oraz zewn ętrzne media szkodliwo ści spalania odpadów w piecach domowych Budowa dróg na osiedlach domków Gmina do 2020 r. 100 000 100 000 100 000 100 000 środki własne jednorodzinnych Rewitalizacja Placu Gmina do 2017 r. 100 000 - - - środki własne Pocztowego Przebudowa Zarz ąd Dróg środki własne drogi powiatowej Powiatowych do 2017 r. b.d. - - - ZDP, bud żet nr 1316P w Czarnkowie powiatu Stradu ń – Trzcianka Projekty w zakresie ochrony powietrza i energetyki (m.in. Gmina, rozbudowa układów środki ZOZ, Szkoły, energetycznych, własne, Sapa do 2023 b.d. b.d. b.d. b.d. modernizacja fundusze Aluminium kotłowni, zewn ętrzne Sp. z o.o. modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych itp.)

55

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN odpowiedzial Termin Źródło Zadanie na za realizacji 2017 2018 2019 2020 finansowania realizacj ę Termomodernizacja obiektów środki Gmina do 2017 6 800 000 - - - użyteczno ści własne publicznej źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016, Wieloletnia Prognoza Finansowa dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2015- 2042, Wieloletnia Prognoza Finansowa dla gminy Trzcianecka na lata 2016- 2030, b.d. – brak danych

5.2 Hałas 5.2.1 Analiza stanu istniej ącego Stan klimatu akustycznego jest jednym z najistotniejszych czynników okre ślaj ących jako ść środowiska, bezpo średnio odczuwalnym przez człowieka i maj ącym fundamentalne znaczenie dla mo żliwo ści odpoczynku i regeneracji sił. Nara żenie na hałas mo że stwarza ć zagro żenie dla zdrowia. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112). Podstaw ą okre ślenia dopuszczalnej warto ści poziomu równowa żnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do okre ślonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania. Dla poszczególnych terenów podano dopuszczalny równowa żny poziom hałasu w porze dnia (6:00 – 22:00) i nocy (22:00 – 6:00) oraz dopuszczalne warto ści wska źników długookresowych dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i przedziałów czasowych. Dla hałasów drogowych i kolejowych dopuszczalne warto ści poziomów hałasu wynosz ą w porze dnia – w zale żno ści od funkcji terenu – od 50 do 68 dB, w porze nocy 45 – 60 dB. Warto ści te są wymagane zarówno w przypadku wska źników oceny hałasu stosowanych w polityce długookresowej, jak i w odniesieniu do jednej doby .

56

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tab. 5 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny poziom hałasu w [dB]

Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe 1 działalno ść b ędąca źródłem hałasu

LAeq D LAeq N przedział przedział Lp. Rodzaj terenu czasu LAeq D LAeq N czasu odniesienia przedział przedział odniesienia równy 8 czasu czasu równy 1 najmniej odniesienia odniesienia najmniej korzystnym równy 16 równy 8 korzystnej godzinom dnia godzinom godzinom godzinie kolejno po nocy sobie

nast ępuj ącym 1. a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska, 50 45 45 40 b. tereny szpitali poza miastem 2. a. tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub 61 56 50 40 czasowym pobytem dzieci i młodzie ży2) c. tereny domów opieki społecznej d. tereny szpitali w miastach 3. a. tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2) d. tereny mieszkaniowo- usługowe 4. tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 68 60 55 45 100 tys. mieszka ńców 3) 1- warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei liniowych, 2- w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcj ą, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy, 3- strefa śródmiejska miast powy żej 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100 tys., mo żna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je żeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

57

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tab. 6 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku – wska źniki stosowane przy prowadzeniu długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwi ęku A w [dB] Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe 1 działalno ść b ędąca źródłem hałasu

LN LDWN LN LDWN przedział Lp. Rodzaj terenu przedział przedział przedział czasu czasu czasu czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy równy równy równy wszystkim wszystkim wszystkim wszystkim porom dobom w porom dobom w nocy roku nocy roku

1. a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska, 50 45 45 40 b. tereny szpitali poza miastem 2. a. tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub 64 59 50 40 czasowym pobytem dzieci i młodzie ży c. tereny domów opieki społecznej d. tereny szpitali w miastach 3. a. tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. tereny zabudowy zagrodowej 68 59 55 45 c. tereny rekreacyjno- wypoczynkowe d. tereny mieszkaniowo- usługowe 4. tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 100 70 65 55 45 tys. mieszka ńców 2 1- warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei liniowych, 2- strefa śródmiejska miast powy żej 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100 tys., mo żna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je żeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

Spełnienie wymogów rozporz ądzenia nie gwarantuje mieszka ńcom warunków, w których nie wyst ępuje uci ąż liwe oddziaływanie hałasu. Przyj ęte standardy stanowi ą kompromis pomi ędzy oczekiwaniami i realnymi mo żliwo ściami ograniczania hałasów komunikacyjnych.

Hałas komunikacyjny Klimat akustyczny gminy Trzcianka w zdecydowanej większo ści kształtowany jest przez hałas komunikacyjny drogowy. Na terenie Gminy nie wyst ępuj ą autostrady ani drogi krajowe. Przez gmin ę Trzcianka przebiegaj ą drogi wojewódzkie nr 178 Wałcz – Oborniki i 180 Piła – Kocie ń Wielki, których długo ść w obr ębie gminy wynosi 65,15 km. Na obszarze Gminy znajduj ą si ę drogi powiatowe o numerach: 1163P, 1167P, 1315P, 1316P, 1317P, 1318P, 1319P, 1320P, 1324P, 1325P, 1327P, 1328P, 1329P, 1330P, 1331P, 1332P, 1333P, 1335P, których długo ść na tym terenie wynosi ogółem 82,19 km. Łączna długo ść dróg gminnych wynosi 91,69 km. Drogi powiatowe i gminne s ą mniej obci ąż one ruchem komunikacyjnym.

58

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 1 Sie ć drogowa na terenie gminy Trzcianka źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka 2007

W roku 2014 WIO Ś w Poznaniu po raz kolejny przeprowadził okresowe pomiary poziomu hałasu w otoczeniu dróg krajowych i wojewódzkich na terenie Wielkopolski. Obowi ązek realizacji bada ń akustycznych wynika z zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 175). W powiecie czarnkowsko-trzcianeckim badaniami obj ęto m.in. otoczenie drogi wojewódzkiej nr 178 i 180. W powiecie czarnkowsko-trzcianeckim badaniami obj ęto otoczenie drogi wojewódzkiej nr 178 i 180. Pomiary wykonano na terenie miasta Trzcianka oraz w gminie Czarnków, w mie ście Czarnków. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli nr 7. Brak jest danych o poziomie hałasu zwi ązanego z ruchem pojazdów oraz nat ęż eniu ruchu pojazdów poruszaj ących si ę na drogach powiatowych i gminnych przebiegaj ących przez teren gminy Trzcianka.

59

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 5 Wyniki okresowych pomiarów hałasu komunikacyjnego prowadzonych przez zarz ądzaj ącego w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 178 i 180 w 2014 r. Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2014, WIO Ś Pozna ń

Tab. 7 Wyniki pomiarów poziomu hałasu i nat ęż enia ruchu pojazdów prowadzonych przez zarz ądzaj ącego w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 178 i 180 na terenie gminy Trzcianka w 2014 r. Równowa żny Odległo ść Nr poziom Lokalizacja punktu zabudowy* punktu hałasu pojazdy (m) ogółem L (dB) ci ęż kie

Trzcianka, ul. Fałata 21, droga wojewódzka nr 180 , na granicy terenu zabudowy 63,4 280 15 mieszkaniowej jednorodzinnej, w odległo ści 7 5 m od jezdni 10

jw. pora nocna 56,9 33 4

Trzcianka, ul. 27 Stycznia 64, droga wojewódzka nr 178 , na granicy terenu 61,7 322 27 zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, 8 w odległo ści 5 m od jezdni 10

jw. pora nocna 55,8 41 2

* odległo ść mierzona od kraw ęż nika jezdni

źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2014, WIO Ś Pozna ń

Jak wynika z powy ższej tabeli, w punktach pomiarowych zarówno przy drodze wojewódzkiej nr 178 i 180 stwierdzono znaczne przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej.

Na podstawie art. 179 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposób okre ślenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007 r. Nr 1, poz. 8), drogi, po których przeje żdża ponad 3 mln pojazdów rocznie, linie kolejowe, po których przeje żdża ponad 30 tys. poci ągów rocznie oraz lotniska cywilne, na których ma miejsce ponad 50 tys. operacji rocznie obejmuje obowi ązek wykonania mapy akustycznej.

60

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Kwalifikacja odcinków dróg do wykonania mapy akustycznej przeprowadzona została na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010. W powiecie czarnkowsko- trzcianeckim w 2011 r. mapy akustyczne wykonano dla drogi wojewódzkiej nr 178 w kilometra żu od km 28+800 do 29+800 km oraz od 44+100 km do 47+400 km (odcinek nr 1 i 2).

Rys. 6 Lokalizacja odcinków na drodze wojewódzkiej nr 178 na terenie powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego dla których sporz ądzono mapy akustyczne źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2011, WIO Ś Pozna ń

Pomiary średniego dobowego ruchu na drogach wojewódzkich prowadził w 2010 r. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu. W porównaniu z rokiem 2005 w województwie Wielkopolskim na drogach wojewódzkich w 2010 r. zarejestrowano wzrost ruchu o 18%. 4 Wyniki pomiarów na drogach wojewódzkiej nr 178 i 180 przedstawiono w tabeli nr 8. W 2015 roku przeprowadzono kolejn ą seri ę pomiarów średniego dobowego ruchu na drogach wojewódzkich, jednak w chwili opracowywania projektu niniejszego Programu dane te nie były zostały jeszcze opublikowane.

Tab. 8 Średni Dobowy Ruch na drogach wojewódzkich w obr ębie gminy Trzcianka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Pojazdy sam. ci ęż arowe Długo ść sam. lekkie sam. silnikowe moto- auto- ci ągniki [km] osob. ci ęż arowe

Nr pkt Nr ogółem cykle bez z busy rolnicze mikrobusy (dostawcze) przycz. przycz.

Droga wojewódzka nr 178, odcinek SK. DO RÓ ŻY WIELKIEJ – TRZCIANKA

5,1 3198 42 2762 192 80 90 26 6 30054

Droga wojewódzka nr 178, odcinek TRZCIANKA – PRZEJ ŚCIE

1,1 9182 174 7924 744 119 138 55 28 30055

Droga wojewódzka nr 178, odcinek TRZCIANKA – TERESIN

4,2 4081 57 3440 347 90 114 29 4 30056

4 Synteza wyników pomiaru ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 r.

61

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Pojazdy sam. ci ęż arowe Długo ść sam. lekkie sam. silnikowe moto- auto- ci ągniki [km] osob. ci ęż arowe

Nr pkt Nr ogółem cykle bez z busy rolnicze mikrobusy (dostawcze) przycz. przycz.

Droga wojewódzka nr 180, odcinek SIEDLISKO – TRZCIANKA

7,9 2888 32 2477 225 64 72 12 6 30067

Droga wojewódzka nr 180, odcinek TRZCIANKA – PRZEJ ŚCIE

1,9 6837 96 5988 472 103 123 34 21 30068

Droga wojewódzka nr 180, odcinek TRZCIANKA – WRZ ĄCA

8,9 3747 22 3054 405 124 105 26 11 30069

źródło: Pomiar Ruchu na Drogach Wojewódzkich w 2010 r.

Do czynników maj ących wpływ na poziom emisji hałasu drogowego nale żą : nat ęż enie ruchu, struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza udziału w nim transportu ci ęż kiego, stan techniczny pojazdów, rodzaj i stan techniczny nawierzchni, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczaj ących. Przyczyn ą hałasu drogowego jest przede wszystkim interakcja pomi ędzy opon ą a nawierzchni ą a tak że d źwi ęki samego pojazdu (m. in. silnika, systemu nap ędowego, systemu wydechowego). Kontakt opony z nawierzchni ą staje si ę głównym źródłem hałasu wyst ępuje u wi ększo ści samochodów przy pr ędko ści powy żej 55 km/h, a w przypadku samochodów ci ęż arowych przy pr ędko ści powy żej 70 km/h. Powstawanie hałasu powodowane jest przez m. in.: − zwi ększenie szeroko ści opony – ka żde dodatkowe 10 mm szeroko ści powoduje wzrost hałasu o 0,2 – 0,4 dB, − szorstko ść nawierzchni - cho ć równie ż bardzo gładkie nawierzchnie mog ą generowa ć hałas, − szybkie tłoczenie i rozpr ęż anie powietrza w miejscu kontaktu opony z nawierzchni ą. Nat ęż enie d źwi ęku mierzy si ę w decybelach dB, skali logarytmicznej, gdzie podwójne zwi ększenie gło śno ści odpowiada wzrostowi nat ęż enia d źwi ęku o 3 dB. Oznacza to, że poziom d źwi ęku wynosz ący 68 dB jest dwa razy gło śniejszy ni ż poziom d źwi ęku wynosz ący 65 dB. Z natury tej skali wynika, że zmniejszenie hałasu o zaledwie kilka decybeli stanowi bardzo du żą ró żnic ę.

Hałas kolejowy Hałas kolejowy powstaje w wyniku eksploatacji linii kolejowych. W ocenie hałasu kolejowego uwzgl ędnia si ę nast ępuj ące czynniki, wpływaj ące na poziom hałasu w otoczeniu linii kolejowych: − rodzaj taboru kolejowego, − rodzaj jednostki nap ędowej, − konstrukcja i stopie ń zu życia szyn,

62

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− rodzaj podło ża i konstrukcja podkładów, − parametry ruchu poci ągów (szczególnie pr ędko ść poci ągów), − długo ść składów, − warunki otoczenia linii kolejowych, − warunki meteorologiczne. Warto ść dopuszczalna równowa żnego poziomu hałasów kolejowych dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo- usługowej i zagrodowej wynosi w porze dnia 65 dB, w porze nocy natomiast 56 dB. Bardziej rygorystyczne kryteria poprawno ści klimatu akustycznego w środowisku obowi ązuj ą jedynie dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie ży, terenów szpitali i stref ochronnych „A” uzdrowisk. Subiektywnie mniejsza dokuczliwo ść hałasów kolejowych ni ż drogowych, a tak że ograniczona cz ęstotliwo ść kursowania poci ągów sprawiaj ą, że problem hałasów kolejowych ma mniejsze znaczenie. Zmniejszenie niekorzystnego wpływu hałasu kolejowego na klimat akustyczny mo żna uzyska ć dzi ęki: − poprawie stanu technicznego taboru kolejowego, − modernizacji torowiska − zastosowaniu pasów zieleni oraz ekranów akustycznych wzdłu ż linii kolejowych.

Hałas przemysłowy Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla ka żdego obiektu i zale żny jest od rodzaju wykorzystywanych maszyn i urz ądze ń. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska zapewnienie wła ściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych i warsztatów rzemie ślniczych jest obowi ązkiem ich wła ściciela (lub innego podmiotu posiadaj ącego do nich tytuł prawny). Hałas przemysłowy na terenie gminy Trzcianka nie stanowi wi ększego problemu. Nieliczne i niedu że zakłady prowadz ą działalno ść na niewielk ą skal ę, przez co nie mo żna mówi ć o uci ąż liwo ści powodowanej przez hałas przemysłowy.

5.2.2 Cel Niedopuszczenie do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja jest korzystna, jak równie ż zmniejszenie oddziaływania hałasu na mieszka ńców i środowisko poprzez jego obni żenie do poziomu obowi ązuj ących standardów.

5.2.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Polityka w zakresie ochrony przed hałasem powinna skupi ć si ę na st ępuj ących kierunkach działa ń: 1. Propagowanie budowy ście żek rowerowych. 2. Propagowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zapobiegaj ących powstawaniu i przenikaniu hałasu do środowiska obejmuj ące: prowadzenie nasadze ń zieleni ochronnej przy drogach, stosowanie ogranicze ń pr ędko ści, stosowanie tzw. cichych nawierzchni przy budowie lub modernizacji dróg (asfalt porowaty (pa), dwuwarstwowe nawierzchnie porowate,

63

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

mnu- mieszanka o nieci ągłym uziarnieniu lub sma- mastyks grysowy, mieszanka z dodatkiem gumy). 3. Ograniczanie emisji hałasu przemysłowego m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urz ądze ń ograniczaj ących emisj ę hałasu. 4. Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji obiektów przemysłowych przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego i w procedurach inwestycyjnych. 5. Stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania, czyli podziału na strefy od najbardziej nara żonej na hałas do strefy o najbardziej rygorystycznych wymogach ochrony akustycznej. 6. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem oraz obszarów ograniczonego użytkowania. Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego mo żna uzyska ć poprzez popraw ę stanu nawierzchni drogi, a tak że popraw ę płynno ści ruchu uzyskan ą poprzez takie zabiegi, jak: − poszerzenie drogi, − wydzielenie pasów do skr ętu w rejonie skrzy żowa ń, − budowa zatok w rejonie przystanków komunikacji, − budowa przestrzeni parkingowych, − zmiana geometrii łuków, − zmiana geometrii skrzy żowa ń w tym budowa skrzy żowa ń wielopoziomowych i inne działania o podobnym charakterze. Zmniejszenie uci ąż liwo ści akustycznych w środowisku nale ży osi ąga ć poprzez zastosowanie np.: tłumików, ekranów i obudów akustycznych, zwi ększenie izolacyjno ści akustycznej przegród zewn ętrznych budynków produkcyjnych oraz zwi ększenie chłonno ści akustycznej ścian wewn ątrz tych budynków, wymian ę hała śliwych urz ądze ń na cichsze, zmian ę lokalizacji głównych źródeł hałasu, zmian ę ruchu komunikacyjnego na terenie zakładu.

5.2.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 Przeprowadzenie środki inwentaryzacji źródeł Gmina bd bd bd bd bd własne emisji hałasu Wprowadzanie do mpzp zapisów sprzyjaj ących ograniczeniu zagro żenia zadanie Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - hałasem ci ągłe (rozgraniczenie terenów o zró żnicowanej funkcji)

64

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 Wspieranie ruchu środki rowerowego poprzez własne, likwidacj ę barier zadanie Gmina bd bd bd bd środki technicznych oraz ci ągłe zewn ętrzne, tworzenie ście żek kredyty rowerowych Modernizacja ci ągów wg pieszych i wykonanie Gmina bd bd bd bd środki własne potrzeb nasadze ń Bie żą ca kontrola zakładów pracy WIO Ś w zadanie b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. środki własne w zakresie emisji Poznaniu ci ągłe hałasu Wzmocnienie działalno ści kontrolnej organów samorz ądowych zadanie w porozumieniu Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe z WIO Ś w zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystaj ące ze środowiska Rejestr obszarów, na których wyst ępuje przekroczenie norm WIO Ś w zadanie poziomu hałasu b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. środki własne Poznaniu ci ągłe pochodz ącego z w ęzłów komunikacyjnych Działania obni żaj ące ponadnormatywny środki Zakłady pracy - bd bd bd bd hałas w zakładach własne pracy Budowa dróg na osiedlach domków Gmina do 2020 r. 100 000 100 000 100 000 100 000 środki własne jednorodzinnych Rewitalizacja Placu Gmina do 2017 r. 100 000 - - - środki własne Pocztowego Przebudowa Zarz ąd Dróg środki własne drogi powiatowej Powiatowych do 2017 r. bd - - - ZDP, bud żet nr 1316P w Czarnkowie powiatu Stradu ń – Trzcianka źródło: ankietyzacja gminy, Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016, Wieloletnia Prognoza Finansowa Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2015- 2042, Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Trzcianka na lata 2016- 2030, b.d.k. – bez dodatkowych kosztów, b.d. – brak danych

65

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.3 Promieniowanie elektromagnetyczne 5.3.1 Analiza stanu istniej ącego Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 3 definiuje pole elektromagnetyczne, jako pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Do źródeł promieniowania elektromagnetycznego wielkiej cz ęstotliwo ści (powy żej 100 kHz) zaliczono urz ądzenia radiokomunikacyjne i radiolokacyjne – stacje bazowe telefonii komórkowej. Natomiast w śród źródeł o cz ęstotliwo ści 50 Hz wyró żniono urz ądzenia przemysłowe, wykorzystywane w gospodarstwach domowych oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi specyficzny czynnik fizyczny, towarzysz ący pracy ró żnego typu urz ądzeniom radiokomunikacyjnym. Zbyt długie oddziaływanie pól elektromagnetycznych o du żych mocach mo że powodowa ć zakłócenia w funkcjonowaniu organizmów. Dlatego te ż konieczna jest ochrona człowieka przed skutkami działania pola elektromagnetycznego, eliminuj ąca mo żliwo ść wyst ępowania szkodliwych oddziaływa ń w miejscach dost ępnych dla ludzi. Mo żna to osi ągn ąć poprzez odpowiednie usytuowanie anten nadawczych oraz dobór parametrów urz ądze ń nadawczych tak, aby warto ść nat ęż enia pola elektromagnetycznego w miejscach przebywania ludzi były w pełni bezpieczne dla stanu ich zdrowia. W przypadku stacji bazowej telefonii komórkowej działaj ącej w zakresie cz ęstotliwo ści mikrofalowych dopuszczalny poziom promieniowania niejonizuj ącego, okre ślony średni ą g ęsto ści ą mocy pola elektromagnetycznego, wynosi 0,1 W/m 2. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie gminy Trzcianka są linie energetyczne oraz stacje telefonii komórkowej. Dla linii energetycznych w nale ży przestrzega ć wskazanych odległo ści wzgl ędem lokalizacji domów mieszkalnych, co swoje uregulowania powinno znale źć w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Stacje bazowe telefonii komórkowej powstają na samodzielnych masztach lub na dachach wysokich budynków. Za emisj ę oraz monitoring promieniowania elektromagnetycznego odpowiedzialny jest inwestor. Gmina Trzcianka zasilana jest w energi ę elektryczn ą z linii przesyłowych 110 kV: Pozna ń – Czarnków- Trzcianka oraz Piła – Krzewina- Trzcianka. We wschodniej cz ęś ci gminy przebiega równie ż linia przesyłowa 110 kV, która ma charakter tranzytowy. Przy wschodniej granicy miasta zlokalizowana jest stacja GPZ Trzcianka 110/15 kV, któr ą zasilaj ą linie o mocy 110 kV. Natomiast stacja transformatorowa 110/15 kV zasila stacje transformatorowe 15/0,4 kV liniami średniego napi ęcia 15 kV. Wykaz nadajników telekomunikacyjnych zlokalizowanych na terenie gminy Trzcianka przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tab. 9 Wykaz nadajników telekomunikacyjnych na terenie gminy Trzcianka Lp. Lokalizacja Opis

1 Trzcianka, ul. 27 Stycznia 42/43 Orange GSM900 UMTS2100

2 Trzcianka, ul. 27 Stycznia 42/43 T-Mobile GSM1800 GSM900

Trzcianka, ul. Konarskiego 1 - teren 3 T-Mobile, GSM1800 GSM900 posterunku energetycznego – maszt własny

66

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

4 Trzcianka, ul. Żeromskiego 39 - wie ża ko ścioła Play, GSM900 UMTS2100 UMTS900

Trzcianka, ul. Władysława Sikorskiego 9 - 5 T-Mobile GSM1800 GSM900 UMTS2100 budynek szpitala Trzcianka, ul. gen. Władysława Sikorskiego 9, 6 Orange GSM? komin na terenie Szpitala Powiatowego Trzcianka, ul. Kopernika 32 - maszt Netii na 7 Plus GSM900 terenie zakładów SAPA Aluminium

Trzcianka, ul. Kopernika 32 - maszt Netii na 8 T-Mobile, GSM900 terenie zakładów SAPA Aluminium

9 Trzcianka, ul. Kopernika 32 Aero 2 UMTS900

Trzcianka, ul. Władysława Sikorskiego 9 - 10 GSM1800 GSM900 maszt PTK Centertel

11 Trzcianka, ul. Roosevelta 8d - maszt własny T-Mobile GSM900 UMTS2100 UMTS900

Trzcianka, ul. Władysława Sikorskiego 9 - 12 T-Mobile GSM1800 GSM900 maszt PTK Centertel Trzcianka, ul. Władysława Sikorskiego 9 - 13 Orange GSM? UMTS2100 maszt własny

14 Trzcianka, ul. Roosevelta 8d - maszt własny Play GSM900 UMTS2100 UMTS900

Trzcianka, maszt T-Mobile - teren składowiska 15 Plus GSM900, odpadów (pd)

Trzcianka, maszt własny - teren składowiska 16 T-Mobile GSM1800 GSM900 UMTS2100 odpadów (pd)

17 Smolarnia, Dz. Nr 97/1 T-Mobile GSM900

18 Wrz ąca (Stobno), maszt PTK Centertel T-Mobile GSM900

19 Wrz ąca (Stobno), maszt własny Orange GSM900

20 Stobno, teren zakładów HENKEL-CERESIT Plus GSM900

21 Stobno, teren zakładów HENKEL-CERESIT Aero 2 UMTS900

Stobno, maszt Plusa – teren zakładów 22 T-Mobile GSM900 HENKEL-CERESIT Stobno, maszt Plusa – teren zakładów 23 Orange GSM900 HENKEL-CERESIT

Stobno, maszt Plusa – teren zakładów 24 NetWorkS! UMTS900 HENKEL-CERESIT Orange 25 Niekursko, maszt własny GSM900 T-Mobile 26 Niekursko, dz. nr 146/1 GSM900 27 Siedlisko, maszt Plusa Aero 2 UMTS900,

28 Siedlisko, maszt Plusa Plus GSM900

29 Siedlisko, maszt PTK Centertel T-Mobile GSM900,

30 Siedlisko, maszt PTK Centertel Orange GSM900 źródło: http://mapa.btsearch.pl/ - stan na wrzesie ń 2013 r.

67

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zasi ęg wyst ępowania pól elektromagnetycznych o warto ściach granicznych, czyli warto ściach, które nie mog ą by ć przekraczane w środowisku, w otoczeniu anten stacji bazowych telefonii komórkowych są zale żne od mocy doprowadzonej do tych anten i charakterystyk promieniowania tych anten. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii komórkowej GSM900 intensywno ść pól elektromagnetycznych jest niewielka i nie przekracza w żadnym przypadku od kilku od kilkunastu μW/m 2 (poni żej 0.02 W/m 2).

Tab. 10 Intensywno ść pola elektromagnetycznego w ró żnej odległo ści od anten nadawczych Gęsto ść strumienia energii [W/m 2] na ziemi Źródło emisji Moc [W] Zasi ęg [km] 100 m od anteny 1000 m od anteny

Stacja bazowa GSM900 40 32 0,0003 0,00001 źródło: Stacje bazowe telefonii komórkowej i zdrowie El żbieta Sobiczewska, Stanisław Szmigielski, Zakład Ochrony Mikrofalowej, Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, Warszawa 2007

Operatorzy stacji bazowych telefonii komórkowej, na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003, Nr 182, poz. 1883), zostali zobowi ązani do dotrzymania poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie s ą dotrzymane. Dla inwestycji, które zgodnie z Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. zaliczaj ą si ę do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko ocena wpływu na środowisko jest przeprowadzana na etapie uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia. W roku 2014 wykonano kolejn ą seri ę bada ń poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku, prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Podobnie jak w latach ubiegłych w żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7 V/m dla zakresu cz ęstotliwo ści od 3 MHz do 300 GHz). Na terenie gminy Trzcianka badania prowadzone były w m. Stobno przy drodze wojewódzkiej nr 180. Poziom składowej elektrycznej pola zmierzony w tym punkcie pomiarowym wyniósł 0,03 V/m. Najwy ższy zmierzony poziom składowej elektrycznej pola o warto ści 1,94 V/m zmierzono w Poznaniu (Rondo Żegrze). Był to jednocze śnie jedyny punkt, w którym stwierdzono warto ść wy ższ ą od 1 V/m.

5.3.2 Cel Minimalizacja oddziaływania oraz bie żą ca kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego.

68

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.3.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1. Monitoring potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych i prowadzenie bazy danych (m.in. w kontek ście rozwijaj ących si ę sieci stacji bazowych telefonii komórkowej). 2. Współprac ę gminy ze słu żbami kontrolno- pomiarowymi oraz identyfikowanie miejsc wymagających bada ń poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku, współpraca przy inwentaryzacji źródeł elektromagnetycznych. 3. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 4. Edukacj ę ekologiczn ą mieszka ńców w zakresie rzeczywistej skali zagro żenia emisj ą pól elektromagnetycznych. 5. Propagowanie lokalizacji linii elektromagnetycznych o napi ęciu 110 kV i wy ższym poza terenami przeznaczonymi pod zabudow ę mieszkaniow ą oraz miejscem dost ępu dla ludno ści.

5.3.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Uwzgl ędnianie w mpzp zagadnie ń zwi ązanych zadanie Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - z ochron ą przed polami ci ągłe elektromagnetycznymi Przestrzeganie procedury oceny oddziaływania na środowisko na etapie zadanie udzielania decyzji Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe środowiskowych dla lokalizacji przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z emisja pól elektromagnetycznych Prowadzenie konsultacji społecznych w trakcie trwania procedur zadanie lokalizacyjnych Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe przedsi ęwzi ęć emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne Propagowania wiedzy na temat wyników Gmina, zadanie b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - bada ń pomiarów WIO Ś, WSSE ci ągłe i kierunku zmian Pa ństwowy monitoring PEM w środowisku na terenach WIO Ś, WIO Ś zadanie przeznaczonych b.d. b.d. b.d. b.d. WFO ŚiGW, w Poznaniu ci ągłe pod zabudow ę NFO ŚiGW mieszkaniow ą oraz miejsc dost ępnych dla ludzi

69

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Prowadz ący Inwentaryzacja i kontrola instalacje, zadanie źródeł emisji pól użytkownicy b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe elektromagnetycznych urz ądze ń, WIO Ś w Poznaniu Prowadzenie rejestru terenów zagro żonych niejonizuj ącym WIO Ś w zadanie b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - promieniowaniem Poznaniu ci ągłe elektromagnetycznym oraz jego aktualizacja źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016 b.d.k. – bez dodatkowych kosztów

5.4 Wody powierzchniowe i podziemne 5.4.1 Analiza stanu istniej ącego 5.4.1.1 Wody powierzchniowe W uj ęciu hydrograficznym miasto i gmina w cało ści przynale ży do dorzecza Noteci. Jej najwa żniejszym dopływem jest rzeka Trzcinica. Ponadto w granicach gminy wyst ępuj ą takie cieki jak: Łomnica, Kotu ń, Glinica (Kopaniec), Bukówka, Rudawka, Rudnica, Łaga, Wrz ąska To ń, Niekurska Struga. Note ć jest prawobrze żnym dopływem Warty. Rzeka jest regulowana i stanowi drog ę wodn ą ł ącz ącą Wisł ę z Odr ą. Rzeka jest obwałowana, utworzone s ą poldery ł ąk meliorowanych przez sie ć kanałów. Na terenie gminy wyst ępuje 12 jezior o powierzchni powy żej 1 ha (ł ączna ich powierzchnia to 297,5 ha): − Stradu ńskie (Smolarskie) – 96,7 ha, − Długie (Logo) – 61,3 ha, − Sarcz (Miejskie) – 51,1 ha, − Bukowo Du że – 15,4 ha, − Karpie (Dzierz ąż no Małe) – 14,5 ha, − Le śne (Stobie ńskie) – 11,0 ha, − Szczupacze – 10,9 ha, − Bąblino – 10,1 ha, − Okunie – 10,0 ha, − Moczytko – 8,5 ha, − Wygoda – 5,0 ha, − Rychlicki Staw – 3,0 ha.

70

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jako ść wód powierzchniowych Monitoring stanu wód, od uzyskania członkostwa Polski w Unii Europejskiej, prowadzony jest według tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Nadrz ędnym celem RDW jest osi ągni ęcie dobrego stanu wód do roku 2015. Badania jako ści wód powierzchniowych prowadzone s ą w zale żno ści od presji na środowisko wodne w trzech zakresach: − diagnostycznym (MD) z cz ęstotliwo ści ą raz na 6 lat, − operacyjnym (MO) z cz ęstotliwo ści ą raz na 3 lata, − badawczym (MB) – cz ęstotliwo ść ustalana jest w zale żno ści od potrzeb. Punkty kontrolno-pomiarowe monitoringu operacyjnego dziel ą si ę na celowe i operacyjne (dotycz ące wód zagro żonych). Obecnie przedmiotem bada ń monitoringowych jako ści wód powierzchniowych s ą jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych (JCW). Poj ęcie to, wprowadzone przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą, oznacza oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumie ń, rzeka lub kanał, cz ęść strumienia, rzeki lub kanału, wody przej ściowe lub pas wód przybrze żnych.

Zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronie RZGW w Poznaniu oraz zapisami Planu Gospodarowania Wodami dla obszaru dorzecza Odry (zatwierdzonym na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 22 lutego 2011 r. przez Prezesa Rady Ministrów) na terenie gminy Trzcianka wyodr ębniono jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych nale żące do scalonych cz ęś ci wód powierzchniowych (SCWP) W1505 i W1506. Do scalonej cz ęść wód powierzchniowych (SCWP) W1505 zaliczaj ą si ę poszczególne JCW rzeczne o nast ępuj ących kodach europejskich: − Łomnica PLRW600018188732 – silnie zmieniona cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne (budowle pi ętrz ące) – derogacja czasowa z uwagi na brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty zwi ązane z renaturyzacj ą cieku. − Glinica PLRW60018188734 – silnie zmieniona cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne (regulacje) – renaturyzacja utrudniona z uwagi na długi czas procesu inwestycyjnego oraz pozyskania środków - cz ęść wód poło żona w obszarów NATURA 2000. − Trzcianka PLRW6000181887369 – naturalna cz ęść wód, stan wód umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Słaby stopie ń skanalizowania w zlewni, a aktualnie zało żone tempo rozbudowy kanalizacji nie wpłynie istotnie na jako ść wód – derogacja do 2021 r. − Rudnica PLRW60001818873 – naturalna cz ęść wód, stan dobry, JCW nie jest zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. − Note ć od Gwdy do Kanału Romanowskiego PLRW600018188739 – silnie zmieniona cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne (budowle pi ętrz ące + regulacje) – 100% długo ści cieku obj ęte zabudow ą

71

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

podłu żną; długi czas procesów inwestycyjnych oraz pozyskania środków na renaturyzacj ę z uwagi na poło żenie w obszarze NATURA 2000. − Kanał Romanowski PLRW6000181887389 – sztuczna cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne – derogacja czasowa z uwagi na brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty zwi ązane z renaturyzacj ą cieku, długi czas procesu inwestycyjnego i pozyskania środków z uwagi na poło żenie w obszarze NATURA 2000. − Kr ępica PLRW60001714369 – silnie zmieniona cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne (budowle pi ętrz ące) – derogacja czasowa z uwagi na brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty zwi ązane z renaturyzacj ą cieku. Do scalonej cz ęść wód powierzchniowych W1506 zaliczaj ą si ę JCW rzeczne: − Bukówka do Dzierz ąż nej PLRW600024188789 – naturalna cz ęść wód, stan dobry, JCW nie jest zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. − Bukówka od Dzierz ąż nej do uj ścia PLRW600024188789 – naturalna cz ęść wód, stan dobry, JCW nie jest zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. − Note ć od Bukówki do Drawy PLRW60002118879 – silnie zmieniona cz ęść wód, stan umiarkowany, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Silne zmiany morfologiczne (budowle pi ętrz ące, regulacje) - derogacja czasowa z uwagi na brak mo żliwo ści technicznych oraz dysproporcjonalne koszty zwi ązane z renaturyzacj ą cieku. Na terenie gminy Trzcianka wyró żni ć mo żna nast ępuj ące JCW jeziorne: − Sarcze PLLW10672 (SCWP W1505) – naturalna cz ęść wód, stan zły, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nast ąpi ć poprawa stanu wód, nawet przy zało żeniu całkowitej eliminacji presji. W jeziorach zanieczyszczenia kumuluj ą si ę, głównie w osadach dennych, które w jeziorach eutroficznych s ą źródłem zwi ązków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszcze ń. − Długie PLLW10675 (SCWP W1505) – naturalna cz ęść wód, stan zły, JCW nie jest zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. − Stradu ń PLLW10676 (SCWP W1506) – naturalna cz ęść wód, stan zły, JCW zagro żone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nast ąpi ć poprawa stanu wód, nawet przy zało żeniu całkowitej eliminacji presji. W jeziorach zanieczyszczenia kumuluj ą si ę, głównie w osadach dennych, które w jeziorach eutroficznych s ą źródłem zwi ązków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszcze ń.

Ocena stanu wód definiowana jest, jako wypadkowa stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód, gdzie: − stan ekologiczny – okre ślany jest dla naturalnych jednolitych cz ęś ci wód. Stan ekologiczny mo że by ć: bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby, zły.

72

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− potencjał ekologiczny − okre ślany jest dla sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych cz ęś ci wód. Na ocen ę stanu/potencjału ekologicznego składa si ę: ° ocena elementów biologicznych, prowadzona w zakresie klas I–V, ° ocena elementów fizyczno-chemicznych : − dla rzek w zakresie klas: I; II; stan / potencjał poni żej dobrego, − dla jezior - stan dobry i stan poni żej dobrego, ° ocena wska źników jako ści wód z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne) – stan dobry i stan poni żej dobrego, ° ocena elementów hydromorfologicznych.

Poni żej przedstawiono wyniki monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i jeziornych wyodr ębnionych na terenie gminy Trzcianka.

Trzcianka W ramach monitoringu operacyjnego prowadzonego w 2013 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Trzcianka PLRW6000181887369 w punkcie pomiarowo-kontrolnym Trzcianka - Radolin. Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów biologicznych: III (stan umiarkowany), − klasa elementów fizykochemicznych: stan poni żej dobrego. − klasa elementów hydromorfologicznych: II (stan dobry) , Stan ekologiczny okre ślono jako umiarkowany. Ogólny stan wód oceniona jako zły.

Note ć od Gwdy do Kanału Romanowskiego W ramach monitoringu operacyjnego prowadzonego w 2013 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Note ć od Gwdy do Kanału Romanowskiego PLRW600021188739 w punkcie pomiarowo-kontrolnym Note ć – poni żej uj ścia Kanału Romanowskiego znajduj ącym si ę na terenie gminy Czarnków, powiat czarnkowsko- trzcianecki. Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów biologicznych: III (potencjał umiarkowany), − klasa elementów hydromorfologicznych: II (potencjał dobry), − klasa elementów fizykochemicznych: II (potencjał dobry), Potencjał ekologiczny okre ślono jako umiarkowany. Ogólny stan wód oceniono jako zły.

Kr ępica W ramach monitoringu operacyjnego prowadzonego w 2010 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Kr ępica PLRW60001714369 w punkcie pomiarowo- kontrolnym Kr ępica –

Kalisz znajduj ącym si ę na terenie miasta Kalisz. Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki:

73

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− klasa elementów biologicznych: IV (potencjał słaby), − klasa elementów hydromorfologicznych: I (potencjał bardzo dobry), − klasa elementów fizykochemicznych: poni żej stanu dobrego, − klasa elementów fizykochemicznych – specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne: II (potencjał dobry), Potencjał ekologiczny okre ślono jako słaby. Ogólny stan wód oceniono jako zły.

Bukówka od Dzierz ąż nej do uj ścia W ramach monitoringu obszarów chronionych prowadzonego w 2011 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Bukówka od Dzierz ąż nej do uj ścia PLRW600024188789 w punkcie pomiarowo- kontrolnym Bukówka – Herburtowo znajduj ącym si ę na terenie gminy Wiele ń, powiat czarnkowsko- trzcianecki.

Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów biologicznych: II (stan dobry), − klasa elementów fizykochemicznych: II (stan dobry), − klasa elementów hydromorfologicznych: I. Stan ekologiczny wód oceniono jako dobry.

Note ć od Bukówki do Drawy W ramach monitoringu operacyjnego prowadzonego w 2014 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Note ć od Bukówki do Drawy PLRW60002118879 w punkcie pomiarowo- kontrolnym Note ć – poni żej Drawska znajduj ącym si ę na terenie gminy Drawsko, powiat czarnkowsko- trzcianecki. Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów fizykochemicznych: II (potencjał dobry), − klasa elementów chemicznych: II (potencjał dobry). W wyniki bada ń wykonanych w 2011 i 2013 roku dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów biologicznych: IV (potencjał słaby), − klasa elementów hydromorfologicznych: I (potencjał dobry), − klasa elementów fizykochemicznych: II (potencjał dobry), − klasa elementów fizykochemicznych – specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne: II (potencjał dobry), Potencjał ekologiczny okre ślono jako słaby natomiast stan chemiczny jako dobry. Ogólny stan wód oceniono jako zły.

Jezioro Długie W 2014 r. przez WIO Ś w Poznaniu wykonano badania stanu chemicznego wód jeziora Długie w ramach monitoringu operacyjnego w zakresie zanieczyszcze ń odprowadzanych w zlewni lub substancji szkodliwych dla środowiska wodnego, dla których odnotowano przekroczenia norm

74

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 w latach wcze śniejszych. Na podstawie przeprowadzonych bada ń stan chemiczny jeziora oceniono jako dobry.

Jezioro Stradu ń W 2013 r. przez WIO Ś w Poznaniu w ramach monitoringu operacyjnego wykonano badania stanu ekologicznego wód jeziora Stradu ń. Dla poszczególnych elementów otrzymano nast ępuj ące wyniki: − klasa elementów biologicznych: IV (stan słaby), − klasa elementów fizykochemicznych: stan poni żej dobrego, − klasa elementów hydromorfologicznych: I klasa.

5.4.1.2 Wody podziemne Obszar gminy Trzcianka poło żona jest w zasi ęgu dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: GZWP nr 138 Pradolina Toru ńsko- Eberswaldzka i GZWP nr 127 Subzbiornik Złotów- Piła- Strzelce Kraje ńskie . U żytkowe wody podziemne na omawianym obszarze zwi ązane s ą z czwartorz ędowymi i trzeciorzędowymi poziomami wodono śnymi. Czwartorz ęd obejmuje wi ększ ą cze ść Wielkopolski tworz ąc główne pi ętro wodono śne. W jego obr ębie mo żna wyró żni ć dwa główne pietra wodonośne. Pierwszy z nich zwi ązany jest z piaskami, żwirami wodnolodowcowymi i piaskami zastoiskowymi zlodowacenia północnopolskiego, oraz górnym poziomem utworów (piasków, żwirów) zlodowacenia środkowopolskiego i lokalnie wyst ępuj ącymi piaskami i żwirami rzecznymi interglacjału eemskiego. Poziom ten nie jest ci ągły. Zasobne w wod ę s ą tak że osady aluwialne współczesnych dolin rzecznych, czyli głównie Noteci. Drugi poziom zwi ązany jest z piaskami i żwirami rzecznymi interglacjału mazowieckiego oraz dolnym poziomem piasków i żwirów zlodowacenia środkowopolskiego. Poziom ten przechodzi w trzeciorz ędowy (mioce ński), tworz ąc wspólny czwartorz ędowo- trzeciorz ędowy poziom wodono śny. Z reguły warstwa wodono śna jest dobrze izolowana. W obr ębie doliny Noteci poziom wodono śny wyst ępuje do ść płytko na kilkunastu do kilkudziesi ęciu metrach i ł ączy si ę z gł ębiej zal ęgaj ącymi utworami Pradoliny Toru ńsko- Eberswaldzkiej, wcinaj ącej si ę w wysoczyzn ę morenow ą na 20- 40 m. Czwartorz ędowe warstwy wodono śne (w pobli żu Czarnkowa i Krzy ża) charakteryzuj ą si ę średnimi współczynnikami filtracji Ksr = 5*10 -4 i średnimi warto ściami wodoprzepuszczalno ści Tsr = 40, a rz ędne zwierciadła wody od 30 do 60 m n.p.m. Pi ętro trzeciorz ędowe wyst ępuj ące prawie w całej Wielkopolsce rozpoznane jest głównie do stropowych warstw miocenu i pliocenu, natomiast sp ągowe partie zbadane s ą fragmentarycznie. W okolicach Czarnkowa, Piły i Chodzie ży w sp ągowych partiach zbiornika trzeciorz ędowego, lokalny poziom wodono śny tworz ą utwory oligoce ńskie. Poziom mioce ński wykształcony w postaci zespołu warstw piaszczystych przewarstwionych iłami, mułkami i w ęglami brunatnymi wyst ępuje najcz ęś ciej na gł ęboko ści poni żej 50 m, czasami w strefie 150 - 200 m. W rejonie Trzcianki i Czarnkowa na terenie zaburze ń glacitektonicznych spotykany jest ju ż na gł ęboko ści kilkunastu metrów. Strefami drena żu s ą doliny rzek Warty i Noteci oraz gł ębokie rynny jeziorne. Utwory pliocenu, najmłodszego trzeciorz ędu tworz ą jedynie lokalne poziomy wodono śne o malej mi ąż szo ści. Trzeciorz ędowe warstwy

75

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 wodono śne charakteryzuj ą si ę średnimi współczynnikami filtracji Ksr = 2*10 -4 i średnimi warto ściami wodoprzepuszczalno ści Tsr = 2 – 35, a rz ędne zwierciadła wody od 0 do 10 m n.p.m.

Według podziału Polski na Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych (JCWPd) obowi ązuj ącego do 2015 r. teren gminy Trzcianka poło żony był w obr ębie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych JCWPd nr 36. Zgodnie z obowi ązuj ącym od 2016 r. nowym podziałem JCWPd na 172 cz ęś ci oraz subcz ęś ci gmina Trzcianka poło żona jest w obr ębie JCWPd nr 34. Obszar JCWPd nr 34 obejmuje region Warty. W utworach czwartorz ędowych jeden poziom wodono śny zwi ązany głównie z Pradolin ą Toru ńsko- Eberswaldzk ą. Poziom mioce ński stanowi jedna warstwa wodono śna dobrze izolowana od poziomu czwartorz ędowego. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich wynosi ok. 160 m. 5 Na poni ższych rysunkach przedstawiono układ JCWPd według poprzedniej oraz obecnej numeracji.

Rys. 2 Lokalizacja JCWPd nr 36 na terenie gminy Trzcianka zgodnie z podziałem obowi ązuj ącym do 2015 r. źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,4819,v,artykul_6351.pdf

5 http://www.psh.gov.pl/plik/id,5217,v,artykul_5773.pdf

76

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Q, M – wody porowe w utworach piaszczystych

Rys. 3 Profile JCWPd nr 36 źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,4819,v,artykul_6351.pdf

77

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 4 Lokalizacja JCWPd nr 34 na terenie gminy Trzcianka zgodnie z podziałem obowi ązuj ącym od 2016 r. źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,5217,v,artykul_5773.pdf

78

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Q, M – wody porowe w utworach piaszczystych Cr – wody szczelinowo-porowe Rys. 5 Profile JCWPd nr 34 źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,5217,v,artykul_5773.pdf

Jako ść wód podziemnych Badania realizowane w ramach krajowego monitoringu wód podziemnych, wykonywane s ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (PIG) w Warszawie na zlecenie GIO Ś. Na postawie bada ń przeprowadzonych w 2012 r. stan ilo ściowy wód JCWPd nr 36 oceniono jako dobry, natomiast podczas bada ń wykonanych w 2014 r. stan chemiczny tych wód oceniono równie ż jako dobry.6 Podczas bada ń jako ści wód podziemnych w obr ębie JCWPd nr 36 przeprowadzonych przez PIG w 2014 r. w ramach monitoringu operacyjnego na terenie gminy Trzcianka wyznaczono 4 punkty

6 na podstawie informacji przedstawionych na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, http://mjwp.gios.gov.pl/mapa

79

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 pomiarowo- kontrolne, w tym 3 na terenie miejscowo ści Stradu ń i jeden w miejscowo ści Radolin. W 2015 r. w ramach monitoringu operacyjnego na terenie gminy Trzcianka wyznaczono jeden punkt pomiarowo-kontrolny w miejscowo ści Radolin. Wyniki przeprowadzonych bada ń przedstawiono w tabeli nr 11.

Tab. 11 Wyniki monitoringu operacyjnego dla JCWPd 36 przeprowadzonego na terenie gminy Trzcianka w 2014 r. Użytkowanie Klasa Klasa Miejscowo ść Opróbowanie Przyczyna zmiany jako ści terenu surowa ko ńcowa tylko O2 wskazuje na III klas ę Stradu ń lasy wiosna III II jako ści (parametr terenowy) geogenicze pochodzenie wska źnika, tylko Fe w III klasie jako ści, gł ęboko ść otworu 163 m, na gł ęboko ści od 114 do 137 m, lasy wiosna III II Stradu ń bezpo średnio nad ujmowanym poziomem, wyst ępuj ą iły z w ęglem brunatnym, mułowce i mułki z węglem brunatnym

lasy jesie ń V V

geogenicze pochodzenie wska źnika, tylko Fe w III klasie wiosna III II jako ści, gł ęboko ść otworu 61 m, w profilu na gł ęboko ści od 14 do 22 m wyst ępuj ą mułki Stradu ń lasy geogenicze pochodzenie wska źnika, tylko Fe w III klasie jesie ń III II jako ści, gł ęboko ść otworu 61 m, w profilu na gł ęboko ści od 14 do 22 m wyst ępuj ą mułki

Stradu ń lasy wiosna III III

wiosna III III Radolin lasy geogeniczne pochodzenie jesie ń IV III wska źników, gł ęboko ść otworów 55 m, poziom izolowany

źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2015 r. wg bada ń PIG, http://poznan.wios.gov.pl/monitoring-srodowiska/wyniki-badan-i-oceny/monitoring- wod-podziemnych/

Tab. 12 Wyniki monitoringu operacyjnego dla JCWPd 36 przeprowadzonego na terenie gminy Trzcianka w 2015 r. Użytkowanie Klasa Klasa Miejscowo ść Opróbowanie Przyczyna zmiany jako ści terenu surowa ko ńcowa geogeniczne pochodzenie Radolin lasy jesie ń IV III wska źników, gł ęboko ść otworów 54 m, poziom izolowany źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2015 r. wg bada ń PIG, http://poznan.wios.gov.pl/monitoring-srodowiska/wyniki-badan-i-oceny/monitoring- wod-podziemnych/

80

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Głównym zagro żeniem dla jako ści wód w gminie s ą nieoczyszczone (lub oczyszczone w niewystarczaj ącym stopniu) ścieki komunalne z terenów wiejskich oraz zanieczyszczenia obszarowe. S ą to głównie ścieki (o charakterze bytowym) z terenów wiejskich (w tym terenów turystycznych), odprowadzane w sposób niezorganizowany, zanieczyszczenia spłukiwane z terenów rolnych i le śnych oraz terenów tras komunikacyjnych (drogowych i kolejowych). Ładunek zanieczyszcze ń wprowadzany do środowiska z tych źródeł zale ży od szeregu czynników, m.in.: stopnia skanalizowania danego obszaru (wprost od ilo ści nieszczelnych zbiorników bezodpływowych nieczysto ści ciekłych), poziomu kultury rolnej, stopnia zurbanizowania i intensywno ści ruchu komunikacyjnego danego obszaru. Długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 191,8 km, natomiast sieci kanalizacyjnej jest du żo mniejsza i wynosi 80,1 km (wg danych GUS, stan na koniec 2015 r.). Z sieci wodoci ągowej korzysta 93,6% mieszka ńców (wg danych GUS na koniec 2014 r.), natomiast z sieci kanalizacyjnej 76,7% mieszka ńców (wg danych GUS na koniec 2014 r.). Na terenie miasta Trzcianka oprócz kanalizacji sanitarnej funkcjonuje równie ż kanalizacja deszczowa.

Tab. 13 Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy Trzcianka Opis Jednostka 2014 2015 Ludno ść ogółem osoba 24 465 24 389 Długo ść czynnej sieci wodoci ągowej km 190,6 191,8 Liczba przył ączy wodoci ągowych prowadz ących szt. 3 104 3 133 do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 685,9 704,4 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 22 892 b.d. Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 79,7 80,1 Liczba przył ączy kanalizacyjnych prowadz ących szt. 1 923 1 935 do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Ścieki odprowadzone dam 3 645,0 587,0 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 18 779 b.d. źródło: na podstawie danych GUS

W gminie Trzcianka znajduje si ę 7 uj ęć wody, które s ą obsługiwane przez Zakład In żynierii Komunalnej Sp. z o.o. w Trzciance. Uj ęcie miejskie obsługuje miasto Trzcianka oraz wsie: Dłu żewo, Niekursko, Sarcz, Stradu ń i Smolarnia. Na pozostałym terenie gminy uj ęcia wody i grupowe lub lokalne wodoci ągi znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Radolinie, Stobnie, Siedlisku, Białej, Rudce i Pokrzywnie. 7 Na terenie gminy na południowo-zachodnim obrze żu Trzcianki w miejscowo ści Osiniec funkcjonuje mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych z podwy ższonym usuwaniem zwi ązków biogennych – azotu i fosforu ogólnego. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych z tej oczyszczalni jest rzeka Trzcinica. Wg danych GUS na koniec 2015 r. z oczyszczalni korzystało 65,5% mieszka ńców Gminy. W Gminie funkcjonuj ą tak że przydomowe oczyszczalnie ścieków.

7 Strategia Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015 – 2030

81

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

W miejscowości Trzcianka znajduje si ę tak że oczyszczalnia ścieków poprodukcyjnych w zakładzie SAPA Aluminium Sp. z o. o. Ponadto na terenie Zakładu Obróbki Aluminium „ZOBAL” Krzysztof Zakrzewski w Trzciance funkcjonuje neutralizator ścieków przemysłowych o przepustowo ści do 35 m³/d.

Traktat Akcesyjny przewiduje, i ż przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych będą w Polsce w pełni obowi ązywały od dnia 31 grudnia 2015 r. Podstawowym instrumentem wdro żenia postanowie ń dyrektywy 91/271/EWG jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK). Celem Programu, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa żenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordynuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo- kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach. Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne KPO ŚK podlega okresowej aktualizacji, nie rzadziej jednak ni ż raz na dwa lata. Ostatnia czwarta Aktualizacja KPO ŚK została zatwierdzona przez Rad ę Ministrów w dniu 21 kwietnia 2016 r. Z dniem 1 wrze śnia 2016 r. Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej rozpocz ął prace nad pi ątą aktualizacj ą Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK). Dla celów wdra żania KPO ŚK na terenie gminy Trzcianka wyznaczono aglomeracj ę Trzcianka , która została zaliczona do aglomeracji priorytetowych dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego. Aglomeracja znajduj ąca si ę na terenie Gminy nale ży do regionu wodnego Warty w dorzeczu Odry. Obecnie obszar tej aglomeracji obejmuje miejscowo ści: Trzcianka, Radolin, Teresin, Stradu ń, Smolarnia, Biała. Równowa żna liczba mieszka ńców aglomeracji (RLM) dla aglomeracji Trzcianka wynosi 21 177 RLM. 8

Na jako ść wód zasadniczy wpływ maj ą równie ż zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł rolniczych. Tą drog ą do wód dostaj ą si ę zwi ązki biogenne, środki ochrony ro ślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Powa żnym zagro żeniem dla jako ści wód jest niewła ściwe stosowanie nawozów naturalnych: gnojowicy i obornika, a tak że rolnicze wykorzystywanie ścieków i osadów ściekowych bez zachowania wymogów ochrony środowiska. Presja na środowisko mo że przejawia ć si ę w ilo ści pogłowia inwentarza żywego poszczególnych gatunków zwierz ąt przypadaj ącego na jednostk ę powierzchni użytków rolnych. Zbyt du ża obsada zwierz ąt powoduje, że produkowana jest zbyt du ża ilo ść nawozów naturalnych w stosunku do mo żliwo ści ich przechowywania. Na terenie gminy (wg danych Powszechnego Spisu Rolnego 2010 r.) funkcjonuje 314 gospodarstw o powierzchni do 1 ha wł ącznie oraz 627 gospodarstw powy żej 1 ha, w tym 186 gospodarstw rolnych o powierzchni 15 ha i powy żej. Łączna liczba wszystkich gospodarstw rolnych na terenie omawianej gminy wynosi 941.

8 zgodnie z uchwał ą Nr II/38/14 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 22 grudnia 2014 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Trzcianka

82

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zagro żenie dla wód podziemnych stanowi ą równie ż miejsca nielegalnego składowania odpadów („dzikie wysypiska”) odpadów komunalnych. Nale ży je sukcesywnie likwidowa ć – wywozi ć na legalne składowiska odpadów. Powstawaniu takich miejsc b ędzie zapobiega ć obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem odbioru odpadów.

5.4.2 Cel Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód.

5.4.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Z punktu widzenia ochrony zasobów wodnych istotne są nast ępuj ące kierunki działań: 1. Budowa, rozbudowa i systematyczna modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej. 2. Wspieranie budowy oczyszczalni przydomowych w miejscach, w których budowa kanalizacji sanitarnej nie jest uzasadniona ekonomicznie. 3. Ograniczanie negatywnego wpływu zanieczyszcze ń z rolnictwa na jako ść wód. 4. Budowa systemów podczyszczaj ących wzdłu ż modernizowanych i nowo powstaj ących dróg. 5. Wzmo żenie działa ń kontrolnych i egzekucyjnych posiadania przez wła ścicieli nieruchomo ści, dokumentacji stwierdzaj ących korzystanie z usług usuwania ścieków ze zbiorników bezodpływowych przez uprawnione do tego podmioty w celu eliminacji nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych. 6. Działania edukacyjne społeczno ści lokalnej w zakresie: − wysokiej szkodliwo ści dla środowiska i zdrowia ludzi zanieczyszcze ń wydostaj ących si ę z nieszczelnych zbiorników do gromadzenia ścieków oraz wylewania ich zawarto ści na tereny upraw i działek nie obj ętych systemami kanalizacji, − zwi ększania racjonalno ści wykorzystania wody oraz środków wpływaj ących negatywnie na jej stan (w tym np. środków pior ących, detergentów, środków ochrony ro ślin). 7. Odbudowa i utrzymanie odpowiedniego stanu systemów melioracyjnych.

5.4.4 Harmonogram zadań na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Wprowadzenie zadanie rejestru zbiorników Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe bezodpływowych

Kontrola opró żniania zadanie zbiorników Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe bezodpływowych Kontrola i likwidacja nieszczelnych zbiorników zadanie Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne na nieczysto ści ciekłe ci ągłe (szamb)

83

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 Na terenach skanalizowanych zadanie Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne kontrole podł ącze ń do ci ągłe kanalizacji sanitarnej Projekty w zakresie gospodarki wodno-ściekowej (sieci Gmina, wodoci ągowe, stacje Zakład In żynierii uzdatniania wody, Komunalnej wg potrzeb b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne sieci kanalizacyjne, Sp. z o.o. oczyszczalnie ścieków, w Trzciance przydomowe oczyszczalnie ścieków, inne) Organizowanie na terenach wiejskich Gminy, ODR, zadanie spotka ń propaguj ących b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne szkoły ci ągłe zapisy Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Budowa zbiorników środki własne, zadanie na gnojowice i płyt Rolnicy b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze ci ągłe obornikowych pomocowe Wła ściciele uj ęć , Ustanawianie stref RZGW, zadanie ochronnych uj ęć wód b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne Marszałek, ci ągłe podziemnych Starosta Tworzenie systemów Władze środki własne, zadanie ochrony Województwa, b.d. b.d. b.d. b.d. inne fundusze ci ągłe przeciwpowodziowej Powiatu i Gminy w tym z UE Kontrola uj ęć wody, Gmina, aktualizacja pozwole ń Zakład In żynierii zadanie wodnoprawnych, Komunalnej b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe zapoznanie si ę z wynikami Sp. z o.o. jako ści wody surowej w Trzciance Gmina, Zakład In żynierii Weryfikacja stref zadanie Komunalnej b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ochronnych ci ągłe Sp. z o.o. w Trzciance RZGW / PIG, Marszałek, Starosta, Likwidacja Zakład In żynierii zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne nieczynnych studni Komunalnej ci ągłe Sp. z o.o. w Trzciance wła ściciele uj ęć Zakład In żynierii Monitoring Komunalnej zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne jako ści ścieków Sp. z o.o. ci ągłe w Trzciance

84

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 WZMiUW/ RZGW, Władze Województwa, Konserwacja cieków środki własne, Powiatu, Gminy, zadanie naturalnych i kanałów oraz b.d. b.d. b.d. b.d. inne fundusze Rejonowy ci ągłe urz ądze ń wodnych w tym z UE Zwi ązek Spółek Wodnych w Trzciance Rejonowy środki własne, Bie żą ca konserwacja Zwi ązek Spółek zadanie bud żet gminy, b.d. b.d. b.d. b.d. rowów melioracyjnych Wodnych w ci ągłe fundusze Trzciance pomocowe

źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016 b.d.k. – bez dodatkowych kosztów, b.d. – brak danych

5.5 Powierzchnia ziemi i gleby 5.5.1 Analiza stanu istniej ącego Budowa geologiczna W budowie geologicznej gminy Trzcianka wyró żniamy osady pochodzenia wodnolodowcowego, piaszczysto-żwirowe, które zajmuj ą ponad połow ę Równiny Trzcianeckiej. Na pozostałym obszarze dominuj ą piaski, żwiry i głazy lodowcowe, a tak że gliny zwałowe. W okolicach Przył ęku, Siedliska i Trzcianki wyst ępuj ą osady czwartorz ędowe o mi ąż szo ści mniejszej ni ż 20 m. Dolina Noteci wypełniona jest głównie torfami i osadami holoce ńskimi. Natomiast wy ższe partie doliny składaj ą si ę z mułków, piasków i żwirów rzecznych. 9

Zasoby kopalin Obecnie na terenie gminy Trzcianka prowadzone jest wydobycie piasków budowlanych i kruszywa naturalnego ze złó ż: − Piła- Jezioro Piaszczyste , zło że piasków do produkcji betonu komórkowego − 38,70 ha, − Trzcianka , zło że piasków poza piaskami szklarskimi − 1,24 ha. Na omawianym terenie znajduje si ę tak że rozpoznane szczegółowo zło że w ęgla brunatnego Trzcianka o powierzchni 9161 ha, obejmuj ące teren gmin Trzcianka, Czarnków, Człopa i Wiele ń. Jako kopalina towarzysz ąca wyst ępuje tu rozpoznane wst ępnie zło że glin ceramiki budowlanej i pokrewnych. Odkryte w rejonie Trzcianki zło ża w ęgla brunatnego (na obszarze około 340 km 2), mimo pozornie dogodnych warunków eksploatacji w systemie odkrywkowym, z uwagi na uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne i techniczne nie zostały uwzgl ędnione w rozwoju gminy. Wielko ść zasobów okre śla si ę na 226 mln ton. W ęgiel znajduje si ę na gł ęboko ści od 18 do 60 m pod powierzchni ą terenu przy grubo ści zło ża od 2 do 6 m. W przypadku eksploatacji w ęgla metod ą odkrywkow ą nastąpiłyby nieodwracalne zakłócenia stosunków wodnych – powstanie leja depresyjnego i przesuszenie kompleksów le śnych.

9 Strategia Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015- 2030

85

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

W dolinach niektórych cieków i innych obni żeniach zalegaj ą torfy, gytia i kreda. Nie s ą jednak eksploatowane. Wcze śniej na terenie miasta i gminy Trzcianka prowadzono wydobycie wapieni jeziornych (kredy jeziornej itp.) ze zło ża Wrz ąca o powierzchni 0,71 ha. Południowo-zachodnia cz ęść gminy znajduje si ę w zasi ęgu wyst ępowania zbiornika gł ębinowych wód geotermalnych. Tu ż przy granicy z gmin ą Trzcianka w miejscowo ści Kotu ń (gm. Szydłowo) znajduje si ę odwiert (obecnie nieu żytkowany) wód hipertermalnych chlorkowo- sodowych, bromkowych, fluorkowych i borowych, z formacji dolnojurajskiej. Wody te mog ą by ć wykorzystywane do k ąpieli leczniczych i rekreacyjnych lub dla celów spo żywczych. Stwierdzono wod ę 0,65% zmineralizowan ą, hipertermaln ą o temperaturze +25,3°C. Rokuje to ewentualne perspektywy rozwoju funkcji uzdrowiskowej w gminie Trzcianka z uwagi na blisko ść odwiertu, warto ści termalno-mineralne wody, a tak że mo żliwo ści wykorzystania w lecznictwie sanatoryjnym du żych zasobów torfów – borowin.10

Tab. 14 Wykaz zasobów kopalin na terenie gminy Trzcianka – tys. m 3 (stan na 31.12.2014 r.) Stan Zasoby Wydobycie Nazwa zło ża zagospodarowania geologiczne - 3 Powiat przemysłowe w tys. m zło ża bilansowe piaski kwarcowe do produkcji betonów komórkowych Piła-Jezioro czarnkowsko- E 3 200,17 2 931,99 36,80 Piaszczyste trzcianecki piaski i żwiry czarnkowsko- Trzcianka E 440 - 4 trzcianecki węgiel brunatny czarnkowsko- Trzcianka R 300 077 - - trzcianecki, wałecki kreda czarnkowsko- Wrz ąca Z 26 - - trzcianecki E - zło że eksploatowane, R - zło że o zasobach rozpoznanych szczegółowo, P - zło że o zasobach rozpoznanych wst ępnie, Z - zło że, z którego wydobycie zostało zaniechane źródło: Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2014 r., https://www.pgi.gov.pl/wydawnictwa/serie-wydawnicze/bilans-zasobow-kopalin.html

Gleby Gleby gminy Trzcianka charakteryzuj ą si ę niskim wska źnikiem jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wska źnik ten oblicza si ę oceniaj ąc w punktach nast ępuj ące czynniki środowiska: gleb ę, agroklimat, rze źbę terenu i warunki wodne. Według danych IUNG w Puławach gleby gminy klasyfikuj ą si ę poni żej średniej ogólnopolskiej wynosz ącej 65,3 punktów (na 100).

Tab. 15 Ocena punktowa jako ści gleb liczona w skali 100 punktowej wg IUNG Puławy dla gminy Trzcianka Bonitacja Przydatno ść rolnicza Wska źnik bonitacji Wyszczególnienie Grunty Użytki Grunty Użytki jako ści i orne zielone orne zielone przydatno ści gleb

Trzcianka 32,3 42,2 31,7 38,5 52 źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000- 2004

10 Strategia Rozwoju Gminy Trzcianka na lata 2015- 2030

86

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podział na klasy bonitacyjne jest odzwierciedleniem warto ści rolniczej gleb. Podstaw ą zaliczenia gleb do danej klasy bonitacyjnej s ą przede wszystkim ich wła ściwo ści i warunki przyrodnicze terenu, wpływaj ące zasadniczo na ich urodzajno ść . Klasy bonitacyjne ustalane s ą oddzielnie dla gruntów ornych i u żytków zielonych. W obr ębie gleb gruntów ornych wydzielono 9 klas bonitacyjnych z podziałem na 3 grupy:

Klasa I Gleby orne najlepsze Klasa II Gleby orne bardzo dobre Najlepsze grunty orne i u żytki zielone klas I do III Klasa III a Gleby orne dobre Klasa III b Gleby średnio dobre Klasa IV a Gleby orne średniej jako ści Średniej jako ści grunty orne i u żytki zielone klasy IV Klasa IV b Gleby orne średniej jako ści (gorsze) Klasa V Gleby orne słabe Klasa VI Gleby najsłabsze Najsłabsze grunty orne i u żytki zielone klas V do VI z Klasa VI rz Gleby pod zalesienia

Szczegółow ą klasyfikacj ę gleb gminy, pod wzgl ędem jako ści bonitacyjnej przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tab. 16 Klasy bonitacyjne gruntów ornych i u żytków zielonych na terenie gminy Trzcianka Klasy bonitacyjne gruntów ornych [%] Wyszczególnienie I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIRZ

Trzcianka 0 0 2 4 11 10 38 32 3

Trzcianka miasto 0 0 0 0 0 3 51 44 2

źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000- 2004

Na obszarze gminy Trzcianka dominuj ą gleby V i VI klasy bonitacyjnej. Grunty w klasie I i II nie wyst ępuj ą wcale. Gleby III klasy zajmuj ą tylko 6% powierzchni gruntów ornych.

Przydatno ść rolnicz ą gleb okre ślaj ą kompleksy , b ędące typami siedliskowymi rolniczej powierzchni produkcyjnej, z którymi zwi ązany jest odpowiedni dobór uprawianych ro ślin. Charakterystyk ę kompleksów przyj ęto ze wzgl ędu na siedliska zwi ązane z upraw ą zbó ż ozimych, uznanych za najbardziej wła ściwe ro śliny wska źnikowe: ° siedliska odpowiednie do produkcji pszenicy i ro ślin towarzysz ących okre ślaj ą: − kompleks 1 − pszenny bardzo dobry, − kompleks 2 − pszenny dobry, − kompleks 3 − pszenny wadliwy; ° siedliska odpowiednie do produkcji żyta i ro ślin towarzysz ących to: − kompleks 4 − żytni bardzo dobry, − kompleks 5 − żytni dobry,

87

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− kompleks 6 − żytni słaby, − kompleks 7 − żytni najsłabszy; ° siedliska odpowiednie do produkcji zbó ż i ro ślin pastewnych: − kompleks 8 − zbo żowo-pastewny, − kompleks 9 − zbo żowo-pastewny słaby; ° kompleksy u żytków zielonych: − kompleks 2z − u żytki zielone średnie, − kompleks 3z − u żytki zielone słabe i bardzo słabe.

Tab. 17 Charakterystyka kompleksów rolnych, o ró żnej przydatno ści rolniczej gminy Trzcianka Grunty orne w % powierzchni

Wyszczególnienie owo- owo- ż ż ytni ytni ytni ytni Ż Ż Ż Ż słaby słaby dobry dobry dobry mocny b. słaby b. słaby wadliwy b. dobry b. dobry Pszenny Pszenny Pszenny pastewny pastewny pastewny Zbo Zbo

Trzcianka 0 2 2 4 13 39 33 0 7

Trzcianka miasto 0 0 0 0 1 55 39 0 5

źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000- 2004

Na terenie gminy najwi ększy udział maj ą gleby nale żą ce do kompleksu żytniego słabego i bardzo słabego. Kompleks żytni słaby obejmuje głównie gleby brunatne wyługowane i bielicowe. Ze wzgl ędu na du żą przepuszczalno ść słabo zatrzymuj ą wod ę, st ąd s ą okresowo lub stale zbyt suche. Składniki niewykorzystane przez ro śliny s ą bardzo szybko wymywane z gleby. Kompleks żytni bardzo słaby tworz ą głównie gleby brunatne (wyługowane lub kwa śne) albo silnie przesuszone piaski murszowate. Gleby tego kompleksu wykazuj ą zdecydowanie niekorzystne wła ściwo ści dla produkcji rolnej. Poziom próchnicy jest bardzo płytki o bardzo małej zawartości próchnicy, odczyn przewa żnie kwa śny. Uprawia si ę na nich żyto, łubin żółty. Zaliczane s ą głównie do klasy VI, wyj ątkowo do V.

Badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000- 2004 obj ęły równie ż ustalenie zawarto ści metali ci ęż kich oraz odczyny gleb. Wyniki tych bada ń zamieszczono w poni ższych tabelach.

Tab. 18 Całkowita zawarto ść metali ci ęż kich oraz siarki siarczanowej w glebach gminy Trzcianka wg bada ń w latach 2000- 2004 Zawarto ść całkowita w mg/kg S-SO4 Gmina mg/100g Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As gleby gmina 6,3 66,7 0,627 15,5 5,43 8,33 385 6533 2,600 0,0 Trzcianka źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004

88

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Siarka siarczanowa (S-SO 4) jest składnikiem pokarmowym, ale jej nadmiar świadczy o antropogenicznym zanieczyszczeniu środowiska glebowego. Zawarto ść siarki w glebach oznaczana jest na postawie liczb granicznych opracowanych przez IUNG w Puławach. Przedstawione wyniki bada ń skonfrontowano z zapisami Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. z 2002 r., Nr 165, poz. 1359). Wyniki bada ń mieszcz ą si ę w granicach zawarto ści naturalnej, sk ąd stwierdza si ę brak zanieczyszczenia metalami ci ęż kimi. Wyj ątek stanowi cynk- Zn i kadm- Cd, dla których stwierdzono I stopie ń zanieczyszczenia świadcz ący podwy ższonej zawarto ści tych pierwiastków w glebie. Gleby te mog ą by ć przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem produkcji warzyw przeznaczonych dla dzieci. Nie stwierdzono zanieczyszczenia siark ą siarczanow ą.

Tab. 19 Potrzeby wapnowania i odczyn gleb wyst ępuj ących na terenie gminy Trzcianka wg bada ń w latach 2000- 2004 Odczyn gleb [%] Potrzeby wapnowania [%]

Powierzchnia ne ne

przebadanych ś ne ne ne tne tne ś ś ę użytków rolnych dne w ha ę bardzo bardzo zb kwa kwa oboj Liczba prób wskazane wskazane zasadowe zasadowe potrzebne potrzebne konieczne konieczne ograniczone ograniczone lekko lekko kwa

2328 582 38,0 30,2 20,8 9,3 1,7 26,3 19,6 16,7 11,2 26,3

źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000- 2004

Jak wynika z powy ższej tabeli na obszarze gminy Trzcianka przewa żaj ą gleby bardzo kwa śne i kwa śne. Wi ększo ść gleb wymaga wapniowania. Przewa żaj ą gleby o niskiej zawarto ści fosforu i potasu oraz średniej zawarto ści magnezu.

Tab. 20 Zawarto ść fosforu, potasu i magnezu w glebach gminy Trzcianka wg bada ń w latach 2000 – 2004 Zawarto ść pierwiastka Bardzo niska Niska Średnia Wysoka Bardzo wysoka w % Fosfor 13,1 55,5 20,8 7,2 3,4 Potas 25,4 46,2 20,6 5,2 2,6 Magnez 23,4 22,9 33,7 12,0 8,1 źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004

Negatywny wpływ na jako ść gleb wywiera działalno ść człowieka na obszarach u żytkowanych rolniczo oraz zurbanizowanych. Do terenów o przekształconej glebie zaliczono obszary zabudowane i zurbanizowane w tym tereny mieszkalne i rekreacyjno-wypoczynkowe oraz komunikacyjne. W gminie, w strukturze u żytkowania dominuj ą grunty rolne, ma ona charakter rolniczy, dlatego oddziaływanie tego sektora ma znacz ący wpływ na jako ść gleb. Wi ększo ść mineralnych nawozów azotowych stosowanych w rolnictwie wpływa zakwaszając na gleb ę, przyczyniaj ąc si ę do pogorszenia jej struktury i warunków powietrzno- wodnych. Ogranicza to rozwój ro ślin i prowadzi do spadku plonów, sprzyja wymywaniu wapna i magnezu, a uaktywnieniu pierwiastków toksycznych np. glinu

89

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 i manganu. Na zakwaszenie gleb wpływa równie ż intensyfikacja rolnictwa, zwi ązana z usuwaniem masy ro ślinnej z ziemi. Kwa śne gleby maj ą niewielk ą mo żliwo ść przeciwdziałania gwałtownym zmianom odczynu, poniewa ż ich zdolno ść buforuj ąca jest zbyt mała dla zneutralizowania wzrostu st ęż enia jonów wodorowych. Nadmierne nawo żenie gleb azotem mineralnym mo że przyczyni ć si ę do powstawania w glebie zwi ązków nitrozytowych i ska żenia środowiska nitrozo-aminami. Potencjalnym źródłem zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego jest prowadzenie produkcji zwierz ęcej, szczególnie na wi ększ ą skal ę. Mo żna wyró żni ć trzy podstawowe etapy, zwi ązane z prowadzeniem produkcji zwierz ęcej, decyduj ące o emisjach zanieczyszcze ń do środowiska: − utrzymanie zwierz ąt, − przechowywanie nawozów naturalnych, − nawo żenie u żytków rolnych. Azot i fosfor zawarte w paszach dla zwierz ąt hodowlanych nie s ą przez nie całkowicie wykorzystywane i w du żym stopniu s ą wydalane wraz z odchodami. Odchody te, w formie obornika, gnojówki lub gnojowicy, s ą warto ściowym nawozem naturalnym. Jednak nieprawidłowe ich przechowywanie i stosowanie na polach prowadzi do zanieczyszczenia środowiska. 11 Zanieczyszczenie metalami ci ęż kimi nast ępuje przede wszystkim na skutek emisji pyłów pochodz ących ze źródeł motoryzacyjnych. W miar ę upływu czasu nast ępuje znaczna ich kumulacja w glebach bezpo średnio przyległych do dróg. Du że ilo ści tych pierwiastków s ą silnie sorbowane przez kompleks sorpcyjny i skumulowane w poziomach próchnicznych. Du ża zawarto ść metali ci ęż kich wpływa nie tylko toksycznie na ro śliny, ale oddziałuje niekorzystnie mi ędzy innymi na struktur ę i zwi ęzło ść gleb. Powszechnie spotykanym problemem jest wyst ępowanie miejsc nielegalnego składowania odpadów, „dzikich wysypisk”) zwłaszcza w okolicznych lasach, na granicy polno-le śnej i przydro żnych rowach. Potencjalnym zagro żeniem dla zasobów kopalin jest ich nielegalna eksploatacja, z pomini ęciem koncesji, tj. w sprzeczno ści z ustaw ą Prawo geologiczne i górnicze . Stanowi to zagro żenie nie tylko dla samych zasobów geologicznych ale przede wszystkim dla innych komponentów środowiska, w tym dla sfery przyrodniczej i krajobrazu. Do najwa żniejszych zagro żeń jakie mo że spowodowa ć nielegalna eksploatacja kopalin nale żą : − nieracjonalne wykorzystanie zasobów kopalin, − brak działa ń w zakresie spełnienia podstawowych wymogów ochrony środowiska w trakcie eksploatacji, − nieregularne rozproszenie obszarów eksploatacji i poszczególnych wyrobisk, − zubo żenie walorów przyrodniczych i krajobrazowych terenu bez uwzgl ędnienia zapisów prawa lokalnego, − brak działa ń maj ących na celu zrekultywowanie terenu poeksploatacyjnego.

11 Analiza oddziaływania rolnictwa na środowisko wodne w województwie zachodniopomorskim Potencjalne ograniczenia w rozwoju produkcji zwierz ęcej , WIO Ś Szczecin

90

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.5.2 Cel Ochrona i wła ściwe wykorzystanie istniej ących zasobów glebowych oraz rewitalizacja terenów zdegradowanych ekologicznie. Efektywne wykorzystanie eksploatowanych złó ż zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, ochrona zasobów złó ż nieeksploatowanych oraz terenów przewidzianych pod przyszł ą eksploatacj ę.

5.5.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Dążą c do osi ągni ęcia wytyczonych celów nale ży bra ć pod uwag ę nast ępuj ące kierunki działa ń: 1. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego gminy ochrony gruntów warto ściowych dla rolnictwa. 2. Monitoring u żytków rolnych w celu przeciwdziałania nadmiernemu zakwaszaniu gleb. 3. Ochrona gleb o wysokiej przydatno ści rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze. 4. Przeprowadzenie remontów dróg, których stan zagra ża lub wpływa niekorzystnie na przylegaj ące gleby. 5. Promowanie ogranicze ń w gospodarowaniu środkami chemicznymi w rolnictwie. 6. Propagowanie prowadzenia rodzinnych gospodarstw rolnych produkuj ących m.in. zdrow ą żywno ść . 7. Prowadzenie wielokierunkowej edukacji rolników i u żytkowników gruntów – wdra żanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej. 8. Waloryzacja terenów pod wzgl ędem ich przydatno ści do produkcji zdrowej żywno ści oraz promocji takiej żywno ści. 9. Zachowanie śródpolnych zadrzewie ń, zakrzewie ń, kompleksów le śnych i nieu żytków podmokłych, jako wa żnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów warunkuj ących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych. 10. Wła ściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo – zalesianie gruntów rolnych niskich klas oraz nieu żytków. 11. Promocja rolnictwa ekologicznego. 12. Wła ściwe przechowywanie nawozów organicznych (gnojówka, gnojownica, obornik). 13. Wdra żanie i przestrzeganie zasad kodeksu dobrych praktyk rolniczych. 14. Ścisła współpraca organów administracji geologicznej z władzami samorz ądowymi w zakresie gospodarowania zasobami kopalin na wszystkich etapach prac geologicznych i górniczych. 15. Optymalne wykorzystanie kopalin (kopalin głównych i towarzysz ących). 16. Prowadzenie geologicznych prac poszukiwawczych oraz prac rozpoznawczych na terenach perspektywicznych. 17. Ochrona zasobów perspektywicznych kopalin poprzez stosowanie odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 18. Zapobieganie nielegalnej eksploatacji kopalin.

91

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.5.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 Proponowanie proekologicznych zasad środki własne, zadanie gospodarki rolnej i le śnej Gmina, ODR b.d. b.d. b.d. b.d. Fundusze ci ągłe poprzez organizowanie pomocowe szkole ń, publikacje itp. Kształtowanie struktury upraw ODR, wła ściciele zadanie przeciwdziałaj ących b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne gruntów ci ągłe erozji i pogarszaniu si ę jako ści gleb Wykorzystanie gleb o ni ższej klasie ODR, wła ściciele zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne przydatno ści do gruntów ci ągłe produkcji biomasy Promowanie zasad środki własne, zadanie KDPR - szkolenia Gmina, ODR b.d. b.d. b.d. b.d. Fundusze ci ągłe rolników, publikacje pomocowe Informacje w prasie, na stronach środki własne, Powiat, Gmina, zadanie internetowych b.d. b.d. b.d. b.d. Fundusze ODR ci ągłe dotycz ących promocji pomocowe rolnictwa ekologicznego Wprowadzenie do mpzp konieczno ści ochrony zadanie gleb klasy I- IV Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe i racjonalnego gospodarowania ich zasobami Kontrole w zakresie Okr ęgowy Urz ąd wykonywania Górniczy postanowie ń udzielonych zadanie w Poznaniu, b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - koncesji oraz eliminacja ci ągłe Marszałek, nielegalnych Starosta eksploatacji Konsekwentne wpisywanie w plany mpzp obszarów udokumentowanych zadanie złó ż kopalin Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe i niedopuszczanie do zmiany przeznaczenia terenu Promocja programów zadanie Gmina, ODR b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - rolno środowiskowych ci ągłe Wspieranie i promocja zadanie gospodarstw Gmina b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe ekologicznych Monitoring gleb zgodnie z wymaganiami GIO Ś, IUNG zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. prawnymi w Puławach ci ągłe (w cyklach 5-letnich)

92

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020 Ochrona i wprowadzenie zadrzewie ń i zakrzewie ń środki własne, śródpolnych Gmina, rolnicy zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. WRPO, i przydro żnych indywidualni ci ągłe WFO ŚiGW spełniaj ących rol ę przeciwerozyjn ą

Rekultywacja wyrobisk zadanie Koncesjonariusze b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne poeksploatacyjnych ci ągłe

źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016 b.d. – brak danych, b.d.k. – bez dodatkowych kosztów

5.6 Przyroda 5.6.1 Analiza stanu istniej ącego 5.6.1.1 Lasy Wg GUS (dane za rok 2015) całkowita powierzchnia gruntów le śnych na terenie gminy Trzcianka wynosi 18 805,28 ha. Lasy ogółem zajmuj ą powierzchni ę 18 387,81 ha. Wska źnik lesisto ści w gminie jest wysoki i kształtuje si ę na poziomie 48,8%. Około 97% stanowi ą lasy publiczne. Pozostał ą cz ęść stanowi ą lasy prywatne.12 Lasy stanowi ące własno ść Skarbu Pa ństwa znajduj ą si ę w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych (17 722,72 ha) oraz Agencji Nieruchomo ści Rolnej (40,73 ha – lasy nale żą ce do zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa). Administracyjny nadzór nad lasami gminy b ędącymi w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych prowadzi Nadle śnictwo Trzcianka, Nadle śnictwo Krzy ż oraz Nadle śnictwo Zdrojowa Góra wchodz ące w skład Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Pile. Lasy nie stanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa znajduj ą si ę pod nadzorem Starosty Czarnkowsko- Trzcianeckiego. W lasach gminy głównym elementem lasotwórczym jest sosna pospolita. Inne drzewa iglaste to świerk pospolity i modrzew europejski. Drzewa li ściaste prezentowane s ą przez buk zwyczajny, d ąb szypułkowy i bezszypułkowy, olsze. Przewa żaj ą siedliska borowe, głównie bór świe ży i bór mieszany świe ży. W obni żeniach i dolinkach cieków wyst ępuj ą olsy (gatunkiem lasotwórczym jest tu olsza czarna) oraz bór mieszany wilgotny. Wiek lasów jest zró żnicowany. Przewa żaj ą drzewostany w wieku 30- 60 lat. Niewiele jest starodrzewia, najwi ęcej ich jest w śród lasów ochronnych. 13 Lasy na terenie gminy stanowi ą bardzo istotny element środowiskotwórczy na tle rolniczego krajobrazu, tworz ąc ostoje zwierzyny w tym miejsca gniazdowania wielu. W lasach i na polach wyst ępuje wiele zwierzyny łownej: jelenie, sarny, dziki, zaj ące, ba żanty, kuropatwy, a tak że lisy, borsuki, kuny, jenoty i pi żmaki. Spotykane s ą tak że bobry, bociany czarne i orły bieliki. Naturalnym bogactwem trzcianeckich lasów s ą jagody (borówki, poziomki, maliny, żurawiny) oraz grzyby. Na obszarze gminy cz ęść lasów zakwalifikowanych jest jako ochronne.

12 dane GUS za rok 2014 13 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzcianka

93

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.6.1.2 Formy ochrony przyrody i inne obszary cenne przyrodniczo Obszary Natura 2000 Najwa żniejsz ą form ę ochrony przyrody stanowi ą obszary obj ęte programem NATURA 2000. W granicach gminy Trzcianka mo żna rozró żni ć trzy obszary Natura 2000: si ę obszary specjalnej ochrony ptaków Nadnoteckie Ł ęgi (kod obszaru PLB300003) oraz dwa specjalne obszary ochrony siedlisk pod nazw ą: Dolina Noteci (kod obszaru PLH300004) i Ostoja Pilska (kod obszaru PLH300045).

Rys. 14 Rozmieszczenie obszarów Natura 2000 w granicach gminy Trzcianka źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020

Poni żej przedstawiono opis niniejszych obszarów Natura 2000 podany na podstawie formularzy SDF dost ępnych na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska i RDO Ś w Poznaniu.

PLB300003 Nadnoteckie Ł ęgi. Obszar ten obejmuje cz ęść doliny Noteci mi ędzy miejscowo ści ą Wiele ń a uj ściem Gwdy. Pokrywaj ą go ł ąki zalewowe, torfowiska niskie, po śród których wyst ępuj ą kanały i rowy odwadniaj ące, niegdysiejsze koryta rzeczne oraz wypełnione wod ą doły potorfowe. Cz ęść terenu jest poro śni ęta krzewami i drzewami. Ł ąki s ą intensywnie użytkowane. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E 33. Wyst ępuj ą co najmniej 23 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 7-9 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) podró żniczka (PCK) i kulika wielkiego (PCK); w stosunkowo wysokiej liczebno ści (C7) wyst ępuj ą b ąk (PCK), bocian biały, dziwonia i derkacz. W okresie w ędrówkowym g ęś zbo żowa wyst ępuje w koncentracjach <3000

94

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 osobników (C7). Jedno z nielicznych w Polsce (istniej ące do 1951) stanowisko kaldezji dziewi ęciornikowatej Caldesia parnassifolia.

PLH300004 Dolina Noteci. Obszar obejmuje fragment doliny Noteci mi ędzy miejscowo ści ą Wiele ń a Bydgoszcz ą. Obszar jest w du żej cz ęś ci zaj ęty przez torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych łąk i trzcinowisk, z enklawami zakrzewie ń i zadrzewie ń. Na zboczach doliny znajduj ą si ę płaty muraw kserotermicznych. W okolicach Goraja, Pianówki i Góry oraz Ślesina wyst ępuj ą kompleksy buczyn i dąbrów, w tym m. in. siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnej d ąbrowy i mieszanych lasów zboczowych. Teren przecinaj ą kanały i rowy odwadniaj ące. Liczne s ą starorzecza i wypełnione wod ą doły potorfowe. Miejscami wyst ępuj ą rozległe płaty ł ęgów. Ł ąki s ą intensywnie u żytkowane. Obszar obejmuje bogat ą mozaik ę siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (16 rodzajów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze zachowanym kompleksami ł ąkowymi, cho ć ł ącznie zajmuj ą one poni żej 20% powierzchni obszaru. Notowano tu te ż 8 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W okolicach Nakła na pocz ątku XX w. wyst ępowała bogata populacja Coenagrion ornatum. Rekomenduje si ę jego restytucj ę na tym terenie. Obszar cz ęś ciowo pokrywa si ę z wa żną ostoja ptasi ą o randze europejskiej E-33. Ostoja jest te ż wa żnym korytarzem ekologicznym o randze mi ędzynarodowej. Dla Specjalnego Obszar Ochrony Siedlisk Dolina Noteci obowi ązuje plan zada ń ochronnych ustanowiony zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 28 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 200 Dolina Noteci PLH300004 (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2014 r., poz. 22924 ze zm.).

PLH300045 Ostoja Pilska. Ostoja Pilska chroni zespół najcenniejszych obszarów przyrodniczych poło żonych w północnej Wielkopolsce, niedaleko Piły, szczególnie bogatych w siedliska Natura 2000. Cech ą ostoi Pilskiej jest du ża zmienno ść typologiczna siedlisk hydrogenicznych, zwłaszcza jezior ramienicowych i dystroficznych i torfowisk (przej ściowych i wysokich), siedlisk lasów ł ęgowych usytuowanych w dolinach strumieni oraz siedlisk towarzysz ących du żej rzece nizinnej – Gwdzie. Cało ści dopełniaj ą ubogie bory skupione głównie na obszarze śródl ądowego pola wydmowego poło żonego na południowy zachód od Piły oraz nieco żyźniejsze typy lasów, w tym kwa śne d ąbrowy i buczyny, tak że bory i lasy bagienne. Ostoja Pilska pod wzgl ędem liczby typów siedlisk Natura 2000, stanowi jeden z bogatszych obszarów Wielkopolski i szerzej Zachodniej Polski. Licznie reprezentowane s ą rzadkie i zagro żone w skali regionu i kraju gatunki ro ślin, zwierz ąt i innych królestw świata żywego, w tym wiele podlegaj ących ochronie prawnej oraz rzadkie i zagro żone wymarciem w regionie i kraju zbiorowiska ro ślinne. Ostoja Pilska składa si ę z dziewi ęciu obszarów usytuowanych wokół Piły: 1) Rynna Jezior Ku źnickich, 2) Rynna jezior Okoniowe – Płotki – Jeleniowe – Bagienne, 3) Ł ęgi i gr ądy nad Gwd ą poni żej Dobrzycy, 4) Obszar pomi ędzy Jeziorem Wapi ńskim i jeziorem Kleszczynek a Jeziorem Czarnym k. Jeziorek, 5) Rezerwat Torfowisko Kaczory oraz Jezioro Czarne k. Kaczor, 6) Meandry i starorzecza Gwdy poni żej Motylewa,

95

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

7) Obszar wydm śródl ądowych i Jezioro Le śne (Stobie ńskie), 8) Kwa śne d ąbrowy Zawada – Koszyce. Na terenie gminy Trzcianka znajduje si ę znaczna cz ęść Meandrów i starorzecza Gwdy poni żej Motylewa. Obszar ten obejmuje silnie meandruj ący odcinek Gwdy pomi ędzy Motylewem a Uj ściem, z licznymi, klasycznie wykształconymi starorzeczami, oraz siedliskami towarzysz ącymi du żej nizinnej rzece – ni żowymi, nadrzecznymi zbiorowiskami okrajkowymi oraz zwykle niewielkimi powierzchniowo siedliskami charakterystycznymi dla zalewanych mulistych brzegów. Obszar ten stanowi w dalszym ci ągu wa żne siedlisko cennych gatunków ryb reofilnych, cho ć w wi ększo ści wykazuj ących obecnie znaczny regres populacji lub wr ęcz zanik wyst ępowania. Na uwag ę zasługuj ą zwłaszcza bole ń (gatunek Natura 2000), brzana, świnka (prawdopodobnie ju ż nie wyst ępuje), strzebla potokowa, jelec, kle ń, ja ź i kiełb. W Gwdzie spotka ć tak że mo żna rzadkiego i chronionego w Polsce mał ża – gałeczk ę rzeczn ą.

Obszary chronionego krajobrazu Na terenie gminy Trzcianka znajduj ą si ę fragmenty dwóch obszarów chronionego krajobrazu: Dolina Noteci i Puszcza Drawska . Cz ęść południowo-wschodnia gminy le ży w zasi ęgu obszaru chronionego krajobrazu Dolina Noteci (dolina rzeki chroniona jest na przestrzeni od wschodniej granicy województwa wielkopolskiego do Wielenia. Cz ęść północno-zachodnia gminy – w zasi ęgu OChK Puszcza nad Draw ą, wewn ątrz którego znajduje si ę Drawie ński Park Narodowy (ju ż poza granicami gminy Trzcianka). OChK Dolina Noteci (o powierzchni 72.020 ha) le ży na terenie Pradoliny Toru ńsko – Eberswaldzkiej. W krajobrazie dominuj ą ł ąki oraz pola z enklawami zakrzewie ń i zadrzewie ń, rzadziej lasy i jeziora. Okolice Goraja, Pianówki, Góry oraz Ślesina porastaj ą buczyny i d ąbrowy, w tym m. in. d ąbrowy ciepłolubnej. Teren, poprzecinany jest kanałami i rowami odwadniaj ącymi, pełen jest starorzeczy. Szczególne znaczenie maj ą Nadnoteckie Ł ęgi w dolnym biegu rzeki. To w wi ększo ści torfowiska niskie i zalewowe ł ąki - łęgi. Region ten jest wa żną ostoj ą ptaków wodno-błotnych – m.in. b ąków, bocianów białych, błotniaków ł ąkowych, żurawi, ptaków siewkowatych, remiz, podró żniczków. Wi ększo ść powierzchni OChK Dolina Noteci pokrywa si ę z obszarem Natura 2000 – Dolina Noteci . OChK Puszcza nad Draw ą (o powierzchni 29.210 ha) le ży na pograniczu województw wielkopolskiego i zachodniopomorskiego, stanowi ąc otulin ę dla Drawie ńskiego Parku Narodowego. Krajobraz obszaru tworz ą rynny polodowcowe, dzi ś wypełnione głównie wodami jezior i rzek. Na obszarze tym dominuj ą lasy sosnowe. D ąbrowy, licz ące obecnie około 150 lat, porastaj ą kilkaset hektarów w pobli żu Drawy, w nadle śnictwie Krzy ż. Ro śnie w nich tak że bardzo rzadko w Polsce wyst ępuj ące drzewo, obj ęte ścisł ą ochron ą gatunkow ą – jarz ąb brekinia. Na terenie obszaru spotka ć te ż mo żna lasy bukowe i gr ądowe. W lasach gnie żdżą si ę cenne gatunki ptaków – rybołowy, bieliki, orliki krzykliwe, kanie i puchacze, a na śródle śnych jeziorach – gągoły i tracze nurog ęsi. Na terenach bagiennych spotka ć mo żna m.in. sow ę błotn ą, za ś w okolice Tuczna zlatuj ą wiosn ą i jesieni ą tysi ące żurawi. Na terenie obszaru chronionego s ą te ż rezerwaty przyrody, w tym m.in. Mszary Tuczy ńskie , Le śne Źródła , Stary Załom , znajdujące si ę poza obszarem gminy Trzcianka. 14

14 www.regionwielkopolska.pl

96

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 13 Obszary Chronionego Krajobrazu w granicach gminy Trzcianka źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020

Użytki ekologiczne Obecnie na terenie gminy Trzcianka znajduje si ę 9 u żytków ekologicznych o ł ącznej powierzchni ok. 61,96 ha. Zostały one ustanowione w 2012 r. przez uchwały Rady Miejskiej Trzcianki. Nadzór nad wszystkimi u żytkami ekologicznymi w gminie sprawuje Nadle śnictwo Trzcianka.

Tab. 21 Użytki ekologiczne zlokalizowane na terenie gminy Trzcianka Nazwa u żytku Rodzaj u żytku Pow. Obr ęb Lp. Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid.

użytek ekologiczny Zespół olsów, szuwarów i ł ęgów ustanowiony w celu ci ągn ących si ę wzdłu ż rzeki zachowania zespołu Bukówki oraz fragment Bobrowe 1. olsów, szuwarów i 1,02 Wrz ąca zdegenerowanego olsu Bagienko łęgów ci ągn ących si ę torfowcowego, zespołu ro ślinno ści wzdłu ż rzeki Bukówki naturalnej, typowej dla brzegu rzeki oraz ochrony fragmentu i ostoi bobra.

Wi ększ ą cz ęść terenu zajmuje płytkie rozlewisko, szuwary użytek ekologiczny wielkoturzycowe, mozgowe, ustanowiony w celu pałkowe oraz młode olsy i zachowania rozległego, łozowiska. Fragmentarycznie 2. Ginterowo podmokłego obni żenia 26,29 Stradu ń wyst ępuj ą dawno nieu żytkowane, terenu pomi ędzy zarastaj ące ł ąki oraz pozostało ści jeziorami Stradu ńskim mechowisk. Obiekt stanowi bardzo i Długim cenne miejsce bytowania ptactwa wodno-błotnego oraz bobra.

97

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Nazwa u żytku Rodzaj u żytku Pow. Obr ęb Lp. Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid. użytek ekologiczny ustanowiony w celu zachowania zespołu olsów, szuwarów i Zespół olsów, szuwarów i ł ęgów łęgów ci ągn ących si ę ci ągn ących si ę wzdłu ż rzeki wzdłu ż rzeki Bukówki Bukówki oraz zdegradowany ols 3. Nad Bukówk ą oraz ochrona 11,96 Smolarnia torfowcowy, zespół ro ślinno ści fragmentu naturalnej, typowej dla brzegu rzeki zdegradowanego olsu i ostoi bobra. torfowcowego, zespołu ro ślinno ści naturalnej, typowej dla brzegu rzeki i ostoi bobra

użytek ekologiczny ustanowiono w celu zachowania śródpolnego, płytkiego Śródpolne, płytkie rozlewisko rozlewiska z z ro ślinno ści ą szuwarow ą, otoczone ro ślinno ści ą Szuwar lu źnym drzewostanem brzozowym. 4. szuwarow ą, otoczone 5,31 Łomnica Łomnicki Astatyczny zbiornik wodny, b ędący lu źnym drzewostanem miejscem bytowania ptactwa brzozowym. Astatyczny wodno-błotnego. zbiornik wodny, b ędący miejscem bytowania ptactwa wodno- błotnego

użytek ekologiczny ustanowiono w celu zachowania śródpolnego obni żenia Śródpolne obni żenie terenu terenu zaj ętego przez zaj ętego przez ro ślinno ść Szuwar przy ro ślinno ść szuwarow ą, szuwarow ą, okresowo silnie 5. 3,66 Stradu ń Bruku okresowo silnie podtapianego, które jest miejscem podtapianego, które żerowania ptactwa wodno-błotnego jest miejscem i zwierzyny le śnej. żerowania ptactwa wodno-błotnego i zwierzyny le śnej

użytek ekologiczny ustanowiony w celu Śródle śna polana nad Bukówk ą zachowania śródle śnej zaj ęta przez szuwary Szuwar polany nad Bukówk ą wielkoturzycowe, pozostało ści ł ąk 6. 3,65 Stradu ń Stradu ński zaj ętej przez szuwary wilgotnych oraz naloty olszy czarnej, wielkoturzycowe, która jest miejscem żerowania pozostało ści ł ąk bobra i zwierzyny le śnej. wilgotnych oraz

Niewielkiego śródle śne rozlewisko, charakteryzujace si ę du żymi wahaniami poziomu wody, użytek ekologiczny poro śni ęte miejscami płatami ustanowiony w celu Szuwar szuwaru wielkoturzycowego i 7. zachowania 5,18 Niekursko Niekurski fragmentami łozowiskiem. Jest to niewielkiego stanowisko cennej flory, mi ędzy śródle śnego rozlewiska innymi w ątrobowca - wgł ębika pływaj ącego oraz miejsce bytowania ptactwa wodno-błotnego i płazów

98

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Nazwa u żytku Rodzaj u żytku Pow. Obr ęb Lp. Opis ekologicznego ekologicznego [ha] ewid. użytek ekologiczny ustanowiony w celu zachowania niewielkiego rozlewiska Niewielkie rozlewisko poro śni ęte Szuwar poro śni ętego szuwarem i łozowiskiem, b ędące 8. 4,69 Biała Osiniecki szuwarem i miejscem bytowania ptactwa łozowiskiem, b ędącego wodno-błotnego i płazów miejscem bytowania ptactwa wodno- błotnego i płazów użytek ekologiczny Niewielkie, śródpolne rozlewisko, ustanowiony w celu poro śni ęte szuwarem oraz Szuwar 9. zachowania 0,2 Stobno łozowiskiem, b ędące miejscem Stobnie ński niewielkiego, bytowania ptactwa wodno-błotnego śródpolnego rozlewiska i płazów. Źródło: RDO Ś Pozna ń

Pomniki przyrody W gminie Trzcianka zlokalizowane s ą liczne pomniki przyrody, które stanowi ą pojedyncze drzewa i grupy drzew. Ich charakterystyk ę i lokalizacj ę przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tab. 22 Wykaz istniej ących pomników przyrody na terenie gminy Trzcianka Lp. Gatunek drzewa Lokalizacja 1. Lipa drobnolistna (8 drzew) Smolary 2. Lipa drobnolistna Biała 3. Lipa drobnolistna (25 drzew) Dłużewo 4. Lipa drobnolistna Dłu żewo 5. Lipa drobnolistna Ogorzałe 6. Sosna pospolita Smolary 7. Sosna pospolita Smolary 8. Sosna pospolita Smolary 9. Sosna pospolita Smolary 10. Sosna pospolita Smolary 11. Sosna pospolita Smolary 12. Sosna pospolita Smolary 13. Sosna pospolita Smolary 14. Sosna pospolita Smolary 15. Sosna pospolita Smolary 16. Sosna pospolita Smolary 17. Sosna pospolita Smolary 18. Dąb szypułkowy Trzcianka 19. Dąb szypułkowy Trzcianka 20. Dąb szypułkowy Karcze 21. Dąb szypułkowy (5 drzew) Rychlik 22. Dąb szypułkowy (2 drzewa) Runowo 23. Dąb szypułkowy (3 drzewa) Jeziorki

99

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

24. Dąb szypułkowy (8 drzew) Wrz ąca 25. Dąb szypułkowy (2 drzewa) Wrz ąca 26. Dąb szypułkowy Przył ęki 27. Platan klonolistny Trzcianka 28. Platan klonolistny Biała 29. Klon zwyczajny Trzcianka 30. Klon zwyczajny Trzcianka 31. Klon zwyczajny Trzcianka 32. Klon jawor Trzcianka 33. Kasztanowiec biały (nie istnieje) Trzcianka 34. Wi ąz szypułkowy (2 drzewa) Karcze 35. Buk pospolity (3 drzewa) Trzcianka 36. Buk pospolity (nie istnieje) Trzcianka 37. Buk pospolity Smolary 38. Buk pospolity (2 drzewa) Smolary 39. Buk pospolity Teresa 40. Buk pospolity Pa ńska Łaska 41. Jałowiec pospolity (3 drzewa) Smolary 42. Jałowiec pospolity Ró ża 43. Cis pospolity (3 drzewa) Trzcianka 44. Cis pospolity (4 drzewa) Teresa 45. Miłorz ąb dwuklapkowy Teresa 46. Żywotnik zachodni Trzcianka źródło: ankietyzacja gminy

Rezerwaty przyrody – postulowane W gminie Trzcianka proponuje si ę utworzenie dwóch rezerwatów przyrody: − rezerwat faunistyczno-le śny w dolinie Bukówki: ostoja bobrów, Staw Rychlicki z otaczaj ącym cennym drzewostanem poparkowym, − rezerwat przyrodniczo- krajobrazowy obejmuj ący fragment zbocza doliny Trzcinicy (na obszarze dawnej winnicy i parku podworskiego z małym ogrodem botanicznym). Uznanie obszaru za rezerwat przyrody nast ępuje w drodze aktu prawa miejscowego, w formie zarz ądzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Obszar wa żny dla ptaków podczas gniazdowania i migracji Teren gminy Trzcianka znajduje si ę tak że w obr ębie obszaru wa żnego dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji Dolina Noteci . Jest to jedno z najwa żniejszych w zachodniej Polsce miejsc gniazdowania ptaków wodno- błotnych. W obr ębie woj. wielkopolskiego gniazduje m.in. b ąk (13 par), bocian biały (150 – 160 par), łab ędź niemy (45 – 60 par), g ęgawa (20 – 25 par), błotniak stawowy (13 par), błotniak ł ąkowy (9 – 10 par), derkacz (ok. 180 – 200 samców), żuraw (66 – 70 par), kulik wielki (27 par), rycyk (około 20 par). Obszar ten stanowi tak że żerowisko bielików (3 – 4 par), orlików

100

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 krzykliwych (1 – 2 par), kani rudych (1 – 2 par) i trzmielojadów (2 – 3 par) gniazduj ących poza dolin ą. Jedna z najwa żniejszych w Polsce tras migracyjnych ptaków. W czasie w ędrówek na wielkopolskim odcinku doliny Noteci gromadzi si ę do około 250 bocianów białych, 1000 łab ędzi niemych, 100 – 150 łab ędzi czarnodziobych, 300 – 400 łab ędzi krzykliwych, 15 000 – 20 000 g ęsi zbo żowych i białoczelnych, 2500 świstunów, 50 bielików, 4000 żurawi, 3500 łysek, 10 000 czajek. 15 W obr ębie obszaru ustanowiono nast ępuj ące formy ochrony przyrody: OSOP Natura 2000 Nadnoteckie Ł ęgi oraz Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego , SOO Natura 2000 Dolina Noteci , Obszar chronionego krajobrazu Dolina Noteci . Ponadto na terenie gminy Trzcianka znajduje si ę strefa ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania orlika krzykliwego, rybołowa, bielika i kani rudej.

Parki podworskie i pałacowe, historyczne ogrody Parki podworskie i pałacowe stanowi ą miejsce wyst ępowania warto ściowych drzew lub ich zespołów oraz innej ro ślinno ści. Na terenie gminy Trzcianka znajduje si ę 5 obiektów tego typu wpisanych do rejestru zabytków. Za zabytki uznano parki podworskie w miejscowo ściach: Dłu żewo, Niekursko, Rychlik oraz parki pałacowe w miejscowo ściach: Biała i Trzcianka.

Lasy w omawianej gminie nara żone s ą na niekorzystne oddziaływanie czynników biotycznych i abiotycznych. Najwi ększe oddziaływanie na środowisko przyrodnicze zwi ązane jest z działalno ści ą człowieka. W cz ęś ciach lasu u żytkowanych na cele turystyczne pojawiaj ą si ę nielegalne miejsca pozostawiania odpadów. Powa żny problem stanowi tak że za śmiecanie lasów przez okolicznych mieszka ńców i turystów, powstawanie miejsc nielegalnego składowania odpadów („dzikich wysypisk”). Istotnym problemem jest równie ż zagro żenie po żarowe lasów, którego najwi ększe nat ęż enie wyst ępowania ma miejsce wczesn ą wiosn ą, z powodu wypalania traw, oraz latem, ze wzgl ędu na wysokie temperatury powietrza i nisk ą wilgotno ść ściółki. Po żary wywołuj ą katastrofalne skutki ekologiczne i są szczególnie niebezpieczne dla obszarów chronionych. W lasach Nadle śnictw Trzcianka, Krzy ż i Zdrojowa Góra wyst ępuje najwy ższa I kategoria zagro żenia po żarowego (du że zagro żenie po żarowe). Negatywnym zjawiskiem dotycz ącym cz ęść lasów gminy s ą uszkodzenia przemysłowe, decyduj ące o złym stanie sanitarnym lasów. Przyczyn ą takiego stanu lasów, s ą transgeniczne zanieczyszczenia pochodz ące z terenów przemysłowych miast. Do zagro żeń biotycznych, maj ących najwi ększy wpływ na miejscowe drzewostany, nale żą gradacje szkodników pierwotnych sosny (głównie brunatnicy mniszki), jak równie ż szkodników wtórnych. Zagro żenie od patogenów grzybowych wyst ępuj ą głównie dla drzew rosn ących na gruntach porolnych. Szkody wyrz ądzane s ą równie ż przez zwierzyn ę łown ą. Do zagro żeń abiotycznych nale żą okresowe susze, pó źne przymrozki, sporadycznie szkody powodowane przez silne wiatry lub opady śniegu. Zagro żenia wzgl ędem obszarów Natura 2000 s ą nast ępuj ące (na podstawie formularza SDF):

15 Obszary wa żne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego

101

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− Nadnoteckie Ł ęgi – potencjalne zagro żenie stanowi osuszanie oraz trzebie ż drzew i krzewów a tak że eutrofizacja zbiorników wodnych. − Dolina Noteci – zagro żeniem jest zarówno intensyfikacja u żytkowania ł ąk, zwłaszcza ich nawo żenie, jak równie ż zarastanie ich w procesie sukcesji przez zaro śla wierzbowe. Potencjalnym zagro żeniem dla środowiska jest osuszanie terenu, wycinka drzew i krzewów oraz eutrofizacja i zanieczyszczenie wód, m.in. napływ zanieczyszczonych wód z Gwdy. W sąsiedztwie obszaru znajduj ą si ę liczne zakłady przemysłowe, np. pozyskuj ące żwiry (Walkowice), browar (Czarnków), zakłady drzewne (Czarnków), mog ące by ć źródłem zanieczyszcze ń. Planuje si ę tak że rozwój turystyki sezonowej (letnie rejsy po rzece). Dolina podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniej ące obiekty i urz ądzenia zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą wymagaj ą utrzymywania ich w nale żytym stanie technicznym. Prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej dotycz ą ró żnych fragmentów doliny rzecznej. Przy ich wykonywaniu powinna zostać zachowana dbało ść o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny i nie pogorszenie stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, których ochrona jest celem utworzenia obszaru Natura 2000. − Ostoja Pilska – podstawowym zagro żeniem dla walorów przyrodniczych siedlisk hydrogenicznych obszaru jest wzrost trofii jezior wywołany w znacznym stopniu niewła ściw ą gospodark ą w ędkarsko-ryback ą. Wi ększo ść jezior charakteryzuje si ę dominacj ą ryb karpiowatych nad rybami drapie żnymi, co sprzyja rozwojowi fitoplanktonu i prowadzi mi ędzy innymi do ograniczenia siedlisk ramienic. Drobne zbiorniki wodne na obszarach le śnych s ą zwykle przy tym intensywne wykorzystywane w ędkarsko (zarybiane m.in. karpiem Cyprinus carpio, tak że wapnowane), co prowadzi do zaburzenia funkcjonowania tych ekosystemów, procesu cz ęsto niemo żliwego do zahamowania. Konieczny jest monitoring składu i struktury ichtiofauny jezior ramienicowych i dystroficznych i przebudowa ich rybostanu w kierunku dominacji ryb drapie żnych (konieczne zarybienia rybami drapie żnymi i/lub odłów ryb karpiowatych). Nale ży przy tym wprowadzi ć zakaz stosowania zan ęt i wprowadzania obcych gatunków ryb. Stosunkowo wysok ą trofi ę posiada tak że rzeka Gwda. Jej stan sanitarny równie ż nie jest zadowalaj ący (wg danych WIO Ś Pozna ń za 2005). Tym samym uregulowania wymaga gospodarka wodno-ściekowa w zlewni rzeki. Rzeka Gwda poni żej Motylewa stanowiła w przeszło ści wa żne siedlisko wielu cennych gatunków ryb reofilnych. Obecnie populacje ryb reofilnych wykazuj ą znacz ące spadki liczebno ści, w niektórych przypadkach do zaniku wł ącznie. Powa żnym zagro żeniem jest post ępuj ąca rozbudowa sieci elektrowni wodnych w całym dorzeczu Gwdy i zwi ązane z tym powstawanie spi ętrze ń. Post ępowanie takie ogranicza ci ągło ść ekologiczn ą rzeki i stanowi zagro żenie dla rozwoju ichtiofauny. Postuluje si ę wprowadzenie zakazu powstawania nowych elektrowni wodnych poza historycznymi miejscami, a istniej ące musz ą zosta ć wyposa żone w profesjonalne przepławki z rozbudowanymi korytami o zmiennym przepływie wody. Istotnym zagro żeniem jest obserwowany w ekosystemach hydrogenicznych spadek poziomu lustra wody powierzchniowej i gruntowej (zwłaszcza w drobnych jeziorach i torfowiskach), wywołany zarówno czynnikami regionalnymi, jak i globalnymi. Istotne jest zachowanie warunków

102

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

hydrologicznych i poprawa uwodnienia ich zlewni poprzez inwestycje w mał ą retencj ę (rozumian ą jako podnoszenie poziomu lustra wody w drobnych ciekach i rowach i opó źnianie jej odpływu). W ekosystemach le śnych istotnym zagro żeniem jest spontaniczny pojaw, a czasami świadome wprowadzanie, obcych ekologicznie i geograficznie gatunków ro ślin, w tym gatunków drzewiastych (np. d ąb czerwony Querqus rubra, olsza szara Alnus incana, świerk Picea abies). Niektóre z nich wykazuj ą silne tendencje do ekspansji, co stanowi ć mo że powa żne zagro żenie dla rodzimej ro ślinno ści. Zagro żeniem dla pozostałych form ochrony przyrody jest nieprzestrzeganie zakazów zawartych w decyzjach w sprawie obj ęcia terenów i obiektów ochron ą.

5.6.2 Cel Ochrona obiektów cennych przyrodniczo oraz walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego. Zachowanie i wzrost bioró żnorodno ści istniej ących zasobów le śnych.

5.6.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Dążą c do osi ągni ęcia wytyczonych celów nale ży bra ć pod uwag ę nast ępuj ące kierunki działa ń: 1. Upowszechnianie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci u żytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieo żywionej, pomników przyrody. 2. Wspieranie zalesiania gruntów porolnych i zdegradowanych gatunkami rodzimymi. 3. Wspomaganie urz ądzania i utrzymania terenów zieleni, zadrzewie ń i zakrzewie ń oraz parków. 4. Przeprowadzanie prac inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania zagro żeń ró żnorodno ści biologicznej (wykonanie nowych i aktualizacja istniej ących waloryzacji przyrodniczych). 5. Bie żą ca ochrona i doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych, w tym wdro żeniu sieci natura 2000. 6. Prowadzenie bie żą cej weryfikacji mo żliwo ści rozwoju gospodarczego gminy z uwzgl ędnieniem obszarów natura 2000. 7. Ochrona i renaturalizacja ci ągów i poł ącze ń ekologicznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem dolin rzecznych. 8. Selektywny dost ęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochronie tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem. 9. Przestrzeganie wymaga ń ochrony środowiska w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych. 10. Promowanie zasad zrównowa żonej gospodarki rolnej w tym zasad KDPR. 11. Uwzgl ędnianie wymaga ń ochrony przyrody w strategiach rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego. 12. Kreowanie wła ściwych postaw społecznych w ramach szeroko rozumianej edukacji ekologicznej.

103

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

13. Propagowanie zagospodarowania przestrzennego gminy i wyznaczeniu terenów w mpzp z uwzgl ędnieniem optymalnego kształtowania struktury przestrzennej rozmieszczania lasów i zró żnicowania struktury gatunkowej lasów. 14. Przystosowanie lasów do pełnienia zró żnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych. 15. Wspieranie prowadzenia racjonalnej przyrodniczo i społecznie gospodarki le śnej. 16. Aktualizacja planów urz ądzania lasu (dla lasów skarbu pa ństwa) oraz opracowywaniu i aktualizacji uproszczonych planów urz ądzania lasu dla lasów prywatnych. 17. Obj ęcie szczególnym nadzorem lasów pozostaj ących poza własno ści ą Skarbu Państwa, 18. Monitoring środowiska le śnego i przeciwdziałaniu stanom niepo żą danym (po żary, szkodniki, choroby). 19. Wspieranie proekologicznej gospodarki le śnej, prowadzonej przez nadle śnictwa w oparciu o plany urz ądzenia lasu. 20. Bie żą ce utrzymanie istniej ących terenów zieleni oraz ich rozwoju.

5.6.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Promocja walorów Gmina, Powiat, przyrodniczych, Nadle śnictwa zadanie b.d b.d b.d b.d środki własne poprzez wydawnictwa Trzcianka, Krzy ż ci ągłe i albumy i Zdrojowa Góra Podnoszenie wiedzy o zasobach Gmina, Powiat, przyrodniczych regionu Nadle śnictwa zadanie poprzez organizowanie b.d b.d b.d b.d środki własne Trzcianka, Krzy ż ci ągłe konkurów, spotka ń i Zdrojowa Góra z le śnikami, rajdów pieszych i rowerowych Obj ęcie ochron ą Gmina, Powiat, konserwatorsk ą nowych Nadle śnictwa zadanie b.d lub b.d lub b.d lub b.d lub obiektów – pomniki środki własne Trzcianka, Krzy ż ci ągłe b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. przyrody, u żytki i Zdrojowa Góra ekologiczne Ustalenie lokalizacji w ramach zalesie ń i zadrzewie ń oraz kosztów uwzgl ędnienie działa ń opracowania dot. ochrony krajobrazu Gmina na bie żą co b.d. b.d. b.d. b.d. miejscowych rolniczego i terenów planów dla cennych przyrodniczo Gminy w mpzp Podejmowanie działa ń Gmina, Powiat, ochronnych i Nadle śnictwa środki własne, konserwatorskich Trzcianka, Krzy ż zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. PROW, piel ęgnacji zieleni i Zdrojowa Góra, ci ągłe WFO ŚIGW urz ądzonej oraz na organizacje terenach chronionych pozarz ądowe Wydawanie zezwole ń na wycink ę zadanie drzew wył ącznie Gmina, Powiat b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe w uzasadnionych przypadkach

104

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Gmina, Powiat, Zakup sadzonek Nadle śnictwa drzew i krzewów Trzcianka, Krzy ż zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne i wykonywanie nasadze ń i Zdrojowa Góra, ci ągłe uzupełniaj ących organizacje pozarz ądowe Gmina, Powiat, Preferowanie gatunków Nadle śnictwa rodzimych przy Trzcianka, Krzy ż zadanie b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - doborze materiału i Zdrojowa Góra, ci ągłe ro ślinnego do nasadze ń organizacje pozarz ądowe Gmina, powiat, Nadle śnictwa Zalesianie gruntów zadanie Trzcianka, Krzy ż b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne porolnych i nieu żytków ci ągłe i Zdrojowa Góra, AMiRR Zwi ększanie bioró żnorodno ści lasów Nadle śnictwa poprzez wprowadzanie zadanie Trzcianka, Krzy ż b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne gatunków li ściastych ci ągłe i Zdrojowa Góra w enklawy i miejsca wycinki drzew iglastych Budowa zbiorników retencyjnych w lasach Nadle śnictwa oraz odbudowa zastawek zadanie Trzcianka, Krzy ż b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne pi ętrz ących na ci ągłe i Zdrojowa Góra ciekach przepływaj ących przez tereny le śne Promocja w śród rolników korzy ści z zachowania Gmina, Powiat, zadanie drobnoprzestrzennych organizacje b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe form krajobrazu – miedze, pozarz ądowe zadrzewienia śródpolne, oczka wodne itp Rozwój tradycyjnych form gospodarowania zadanie sprzyjaj ących zachowaniu Rolnicy b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe trwało ści zasobów przyrodniczych RDO Ś Realizacja działa ń w Poznaniu, przedstawionych wła ściciel lub w planie zada ń zarz ądca zadanie b.d lub b.d lub b.d lub b.d lub środki własne ochronnych nieruchomo ści, ci ągłe b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. dla obszaru Natura Nadle śnictwa 2000 Dolina Noteci Trzcianka, Krzy ż i Zdrojowa Góra Opracowywanie planu RDO Ś – zada ń ochronnych środki Regionalny dla obszarów Natura do 2023 b.d. b.d. b.d. b.d. bud żetowe, Konserwator 2000 Nadnoteckie Ł ęgi fundusze ue Przyrody i Ostoja Pilska

105

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Ochrona przyrody RDLP Piła, środki własne, na terenie lasów Nadle śnictwa zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. fundusz le śny, Nadle śnictw Trzcianka, Trzcianka, Krzy ż ci ągłe inne źródła Krzy ż i Zdrojowa Góra i Zdrojowa Góra Realizacja ochrony lasów RDLP Piła, w oparciu o plany Nadle śnictwa urz ądzenia lasów Trzcianka, Krzy ż środki własne, zadanie i uproszczone plany i Zdrojowa Góra b.d. b.d. b.d. b.d. inne źródła ci ągłe urz ądzenia lasów (w tym Władze Powiatu, finansowania opracowanie brakuj ących wła ściciele lub ich aktualizacja) prywatni Zalesienia gruntów Lasów Fundusz Le śny, Pa ństwowych w ramach Bud żet zadanie Krajowego Programu RDLP Piła b.d. b.d. b.d. b.d. Pa ństwa, ci ągłe Zwi ększania inne źródła Lesisto ści (fundusze UE) Nadle śnictwa Trzcianka, Krzy ż Ochrona, piel ęgnacja i Zdrojowa Góra, zadanie i utrzymanie terenów b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne Gmina, ci ągłe le śnych wła ściciele prywatni Sporz ądzanie przez Nadle śnictwo środki Trzcianka planów zalesie ń zadanie RDLP Piła b.d. b.d. b.d. b.d. bud żetowe, dla gruntów ci ągłe inne źródła niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa Zwi ększanie mo żliwo ści NFO ŚiGW, retencyjnych oraz WFO ŚiGW, przeciwdziałanie powodzi RDLP Piła Do 2023 r. b.d. b.d. b.d. b.d. inne źródła i suszy w ekosystemach (fundusze UE) le śnych NFO ŚiGW, Program restytucji brekinii WFO ŚiGW, w Nadle śnictwach RDLP Piła Do 2023 r. b.d. b.d. b.d. b.d. inne źródła Trzcianka i Zdrojowa Góra (fundusze UE) Przestrzeganie wymaga ń przepisów ochrony środowiska zadanie Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - przy konstruowaniu ci ągłe planów przestrzennego zagospodarowania Opracowanie progów w ramach chłonno ści dla kosztów obszarów o wysokich opracowania standardach jako ści Gmina na bie żą co b.d. b.d. b.d. b.d. miejscowych środowisk i uwzgl ędnienie planów dla ich w trakcie Gminy opracowywania mpzp

106

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Konsekwentne przestrzeganie Rozdzielno ści lokalizacji przedsi ęwzi ęć , które mog ą zadanie pogorszy ć jako ść Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe środowiska, od terenów rekreacyjnych i turystycznych oraz zabudowy mieszkaniowej źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016 b.d. – brak danych, b.d.k. – bez dodatkowych kosztów

5.7 Energia odnawialna 5.7.1 Analiza stanu istniej ącego Odnawialne źródła energii to takie, których u żywanie nie wi ąż e si ę z długotrwałym ich deficytem. Do najbardziej znanych i wykorzystywanych źródeł energii odnawialnych nale żą : − biomasa, − energia wiatru, − energia słoneczna, − energia wody, − energia geotermalna, − pompy ciepła. Wszystkie odnawialne źródła energii mo żna wykorzystywa ć w gospodarce komunalnej i lokalnej. Wybór źródła lub źródeł zale ży od lokalnych warunków środowiska geograficznego, gdy ż nie wszystkie źródła wyst ępuj ą lub s ą osi ągalne i jednakowo opłacalne w ka żdym miejscu kraju.

Biomasa W polskich warunkach najłatwiejsza do pozyskania jest energia z biomasy. Biomasa mo że by ć przekształcona na energi ę ciepln ą, elektryczn ą lub paliwa płynne. Energi ę z biomasy mo żna uzyska ć poprzez: Spalanie materii ro ślinnej – najwi ększe zastosowanie maj ą tu produkty i odpady rolnicze i le śne: słoma ro ślin zbo żowych, drzewa i gał ęzie ze ścinek i ci ęć sanitarnych lasów, gał ęzie z ci ęć produkcyjnych, odpady z przemysłu drzewnego, plantacje lasów energetycznych li ściastych. W Polsce na potrzeby produkcji biomasy mo żna uprawia ć ro śliny szybko rosn ące: − wierzba wiciowa, − ślazowiec pensylwa ński lub inaczej malwa pensylwa ńska, − topinambur czyli słonecznik bulwiasty, − ró ża wielokwiatowa znana te ż, jako ró ża bezkolcowa, − rdest sachali ński,

107

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− trawy wieloletnie, jak np.: miskant olbrzymi, czyli trawa słoniowa, miskant cukrowy, spartina preriowa, palczatka Gerarda, proso rózgowe. Wytwarzanie oleju nap ędowego z ro ślin oleistych (np. rzepak) uprawianych specjalnie dla celów energetycznych. Fermentacj ę alkoholow ą materiału organicznego (np. ziemniaków, buraków cukrowych, zbó ż) celem wytworzenia alkoholu etylowego do paliw silnikowych. Beztlenow ą fermentacj ę odpadowej masy organicznej tj.: odpadów ro ślinnych z rolnictwa, le śnictwa, oraz z przemysłu przetwórstwa spo żywczego, odchodów zwierz ęcych, z której otrzymuje si ę biogaz. W czasie fermentacji beztlenowej nawet do 60% biomasy jest zamieniane w biogaz. Otrzymany w procesie fermentacji biogaz mo że zosta ć zagospodarowany na ró żne sposoby: do produkcji energii elektrycznej, do produkcji energii cieplnej, w systemach skojarzonych do wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, do nap ędów pojazdów, do produkcji metanolu lub przesłany do sieci gazowej. Przewiduje si ę, i ż znaczny udział w produkcji czystej energii w gminie Trzcianka będzie stanowiła energia z biomasy. Wynika to głównie ze znacznego udziału gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gminy. Rolnictwo stanowi znacz ący sektor w gospodarce Gminy. Ponadto do tej pory prowadzono upraw ę wierzby energetycznej, której powierzchnia wyniosła ok. 130 ha. Wielkoobszarowe uprawy energetyczne negatywnie wpływaj ą na krajobraz, a niektóre gatunki ro ślin mog ą by ć inwazyjne. Przed dokonaniem wyboru miejsca planowanego pod upraw ę biomasy powinna by ć dokonana uprzednio ocena przyrodnicza w celu wykluczenia spod inwestycji terenów stanowi ących istotny element środowiska przyrodniczego np. murawy kserotermicznej, terenów podmokłych, wrzosowiska. Wskazane jest prowadzenie uprawy biomasy na terenach nie wyró żniaj ących si ę szczególnymi walorami przyrodniczymi. W przypadku lokalizacji biogazowni cz ęsto inwestorzy musz ą liczy ć si ę z niezadowoleniem mieszka ńców, podyktowanym obawami zanieczyszczenia powietrza odorami z funkcjonowania inwestycji, obawami zwi ązanymi z mo żliwo ści ą obni żenia si ę walorów krajobrazowych danego terenu oraz warto ści okolicznych nieruchomo ści.

Energia wiatru Energia kinetyczna przemieszczaj ących si ę mas powietrza jest przekształcana w energi ę elektryczn ą za pomoc ą turbin wiatrowych. Wykorzystywana jest równie ż, jako energia mechaniczna w wiatrakach i pompach wiatrowych oraz jako źródło nap ędu w jachtach żaglowych. Pr ędko ść wiatru zale ży od ukształtowania terenu. Zgodnie z podziałem Polski ze wzgl ędu na strefy energetyczne, wg prof. Haliny Lorenc z IMGW, gmina Trzcianka, zgodnie z poni ższym rysunkiem znajduje si ę w III strefie energii wiatru – korzystnej, dlatego mo żliwo ść wykorzystania tego typu odnawialnych źródeł energii będzie uzasadniona.

108

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 6 Strefy energii wiatru wg prof. Haliny Lorenc źródło: http://www.baza-oze.pl/enodn.php?action=show&id=18

Warunki lokalizacji elektrowni wiatrowych zale żą głównie od warunków meteorologicznych oraz istniej ącego i projektowanego zagospodarowania przestrzennego terenu. Na terenie gminy Trzcianka w miejscowo ści Biała funkcjonuj ą 3 elektrownie wiatrowe – 2 o mocy do 2MW i 1 o mocy do 1MW. Planowana jest budowa w tym miejscu kolejnej elektrowni wiatrowej. Przy lokalizacji elektrowni wiatrowych nale ży wykluczy ć teren istniej ącej i projektowanej zabudowy, w tym tereny przewidziane do lokalizacji inwestycji celu publicznego, przy czym nale ży zachowa ć tak ą odległo ść od terenów wymagaj ących ochrony przed hałasem, który zapewni dotrzymanie akustycznych standardów jako ści środowiska okre ślonych w przepisach odr ębnych na terenach podlegaj ących ochronie lub odległo ść mniejsz ą, ale przy zastosowaniu środków ograniczaj ących emisj ę hałasu co najmniej do poziomów dopuszczalnych. Ich budow ę powinna poprzedza ć ocena oddziaływania turbin na środowisko, w tym na ptaki i nietoperze, uwzgl ędniaj ąca trasy przelotowe, jak równie ż siedliska. Elektrowni wiatrowych nie nale ży lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni ż 200 m od terenów zadrzewionych oraz nie mniejszej ni ż 400 m od zabudowa ń. W przypadku nieodpowiedniej lokalizacji, elektrownie wiatrowe wykazuj ą negatywne oddziaływanie na ptaki powoduj ąc modyfikacj ę ich zachowania, ograniczaj ąc ich wykorzystanie przestrzeni oraz w najgorszym przypadku powoduj ąc śmier ć w wyniku kolizji z siłowniami. Wszystkie te oddziaływania przyczyniaj ą si ę ostatecznie do obni żenia zrealizowanej rozrodczo ści lub prze żywalno ści ptaków,

109

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 zmniejszaj ąc przez to liczebno ść lokalnych populacji. Elektrownie wiatrowe mog ą mie ć negatywny wpływ na populacje nietoperzy i ich siedliska poprzez: − degradacj ę, zakłócenia lub niszczenie siedlisk i korytarzy migrowania, − degradacj ę, zakłócenia lub niszczenie miejsc rozrodu, − zwi ększone ryzyko kolizji nietoperzy w locie, − dezorientacj ę nietoperzy na skutek emisji ultrad źwi ęków. Dokumentem wskazuj ącym na wła ściwe planowanie w zakresie elektrowni wiatrowych są Tymczasowe wytyczne dotycz ące ocen oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzie ń 2009). W chwili obecnej w fazie projektu jest opracowanie pt.: Wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze oraz Wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki z 2011 r. Na podstawie powy ższych dokumentów wnioskuje si ę, jakie tereny nale ży wykluczy ć z lokalizacji turbin wiatrowych.

Energia słoneczna Wyró żni ć mo żna nast ępuj ące sposoby wykorzystania energii słonecznej: − wykorzystanie promieniowania bezpo średniego i rozproszonego w procesach niskotemperaturowych (pasywne i aktywne systemy ogrzewania – kolektory słoneczne), − wykorzystanie promieniowania bezpo średniego w procesach wysokotemperaturowych (piece i elektrownie słoneczne); − bezpo średnie przetwarzanie energii promieniowania słonecznego na energi ę elektryczn ą w ogniwach fotowoltaicznych. Z punktu widzenia wykorzystania energii promieniowania słonecznego najistotniejszymi parametrami są roczne warto ści nasłonecznienia (insolacji) - wyra żaj ące ilo ść energii słonecznej padaj ącej na jednostk ę powierzchni płaszczyzny w okre ślonym czasie. Na poni ższym rysunku przedstawiono rozkład sum nasłonecznienia na jednostk ę powierzchni poziomej wg Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej dla poszczególnych rejonów Polski. Liczby wskazuj ą całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ci ągu roku dla wskazanych rejonów kraju.

110

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 7 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok źródło: http://www.viessmann.pl/content/dam/internet-pl/strefa_projektanta/Poradnik_SolarHandBuch_2010_08.pdf

Gmina Trzcianka poło żona jest w północnej cz ęś ci Polski, w której suma nasłonecznienia na jednostk ę powierzchni poziomej wynosi poni żej 1000 kWh/m 2/rok. Wielko ść potencjalnej energii u żytecznej pochodz ącej z promieniowania słonecznego dla tej cz ęś ci kraju w ci ągu całego roku przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tab. 23 Potencjalna energia u żyteczna w kWh/m 2/rok dla regionu zachodniej cz ęś ci Polski z górnym dorzeczem Odry Rok Półrocze letnie Sezon letni Półrocze zimowe Jednostka (I – XII) (IV – IX) (VI – VIII) (X – III) [kWh/m 2/rok] 985 785 438 204 źródło: http://www.energia-odnawialna.pl/wykorzystanie_es.htm

Dane przedstawione w powy ższej odnosz ą si ę do skali regionalnej. W rzeczywistych warunkach terenowych, wskutek lokalnego zanieczyszczenia atmosfery i wyst ępowania przeszkód terenowych, rzeczywiste warunki nasłonecznienia mog ą odbiega ć od podanych. W przypadku budowy elektrowni fotowoltaicznej istnieje potencjalne ryzyko powodowania śmiertelno ści ptaków w wyniku kolizji z panelami fotowoltaicznymi, które wskutek efektu odbicia

111

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 lustrzanego b ędą imitowały tafl ę wody. Budowa elektrowni słonecznych wi ąż e si ę tak że z rozbudow ą linii i sieci elektrycznych, które stanowi ą zagro żenie dla ptaków w wyniku: pora żenia pr ądem, kolizji oraz zmniejszenia dost ępno ści obszarów wykorzystywanych jako miejsca postoju i zimowiska. Śmiertelno ść powodowana pora żeniem pr ądem wyst ępuje głównie w przypadku źle zaprojektowanych słupów sieci średniego napi ęcia. Na terenie gminy Trzcinka maj ą powsta ć 4 farmy fotowoltaiczne – 2 w Trzciance oraz po jednej w m. Łomnica i Biała.

Energia wody Energetyka wodna przekształca energi ę potencjaln ą cieków wodnych w energi ę elektryczn ą za pomoc ą turbin. Energetyczne zasoby wodne Polski s ą niewielkie ze wzgl ędu na niezbyt obfite i niekorzystnie rozło żone opady, du żą przepuszczalno ść gruntu i niewielkie spadki terenów. Najbardziej rozpowszechnione w kraju s ą małe elektrownie wodne (MEW). Według przyj ętej nomenklatury s ą to elektrownie o mocy zainstalowanej nie wi ększej ni ż 5 MW. Na terenie gminy w miejscowo ści Trzcianka istnieje niedziałaj ąca obecnie elektrownia wodna na rzece Trzcinicy. Elektrownie wodne wykazuj ą niekorzystny wpływ na populację ryb, którym uniemo żliwia si ę wędrówk ę w gór ę lub w dół rzeki oraz niszcz ące oddziaływanie na środowisko nabrze ża. Ponadto hydroelektrownie uzale żnione od dostaw wody mog ą by ć niezdolne do pracy na przykład w czasie suszy.

Energia geotermalna Energia geotermalna jest wewn ętrznym ciepłem Ziemi nagromadzonym w skałach oraz w wodach wypełniaj ących pory i szczeliny skalne. 16 Mo że ona by ć wykorzystywana do redukcji energii cieplnej i elektrycznej. Polska nale ży do krajów europejskich posiadaj ących najwi ększe zasoby wód geotermalnych. Wody geotemalne na obszarze Polski charakteryzuj ą si ę niskimi i średnimi warto ściami temperatury wody, gł ęboko ści zalegania złó ż oraz ich mineralizacj ą. W polskich warunkach zasoby wód geotermalnych s ą najcz ęś ciej wykorzystywane do ogrzewania pomieszcze ń, ogrzewania hodowli szklarniowej oraz w kąpieliskach. Przeszkod ą w wykorzystaniu wód geotermalnych do celów cieplnych s ą jednak wysokie koszty inwestycyjne oraz ryzyko niepowadzenia podczas ich poszukiwa ń (warunki dogodne do jej wykorzystania wyst ępuj ą tylko w niewielu miejscach). Poza tym mo że si ę zdarzy ć, że przy pobieraniu energii geotermalnej z gł ębi ziemi wydostan ą si ę szkodliwe gazy i minerały, których nast ępnie trudno si ę pozby ć.

16 http://www.biomasa.org/index.php?d=artykul&kat=45&art=40

112

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rys. 8 Rozkład temperatury na gł ęboko ści 2000 m p.p.t. źródło: Program Ochrony Środowiska Dla Powiatu Pleszewskiego na lata 2014 – 2017 z perspektyw ą na lata 2018 – 2021 (Szewczyk, 2010)

Pompy ciepła Pompy ciepła to urz ądzenia, które pobieraj ą niskotemperaturow ą energi ę z otoczenia, którym mo że by ć grunt, woda lub powietrze, lub ciepło odpadowe, a nast ępnie podnosz ą jej potencjał na wy ższy poziom temperatury dzi ęki dodatkowej energii doprowadzonej z zewn ątrz. Pompy ciepła słu żą do ogrzewania i klimatyzowania budynków, s ą te ż wykorzystywane do przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Obecnie w pompach ciepła stosuje si ę nietoksyczne, niepalne i w pełni biologicznie degradowalne czynniki robocze. Cała instalacja pracuje cicho, a b ędące cz ęś ci ą pomp rury mog ą by ć eksploatowane nawet przez 30 – 50 lat. Wszystkie te zalety sprawiaj ą, że pompy ciepła s ą coraz cz ęś ciej wykorzystywane w budynkach mieszkalnych i publicznych.

Rada Miejska Trzcianki uchwaliła Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Trzcianka, w którym przedstawione s ą m. in. działania maj ące na celu zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych. Dost ępny jest on na stronie BIP Urz ędu Miejskiego Trzcianki.

5.7.2 Cel Zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

113

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.7.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Do podstawowych działa ń w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych nale żą: 1. Podniesienie świadomo ści społecznej i wspieranie budowy instalacji wykorzystuj ących energi ę odnawialn ą. 2. Przygotowanie listy priorytetów w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 3. Wspieranie tworzenia sprawnie funkcjonuj ącego systemu konsultacji dotycz ących oze. 4. Wspieranie inicjatyw podejmowanych w zakresie zast ępowania, jako no śnika energii, paliwa stałego źródłami energii odnawialnej. 5. Popularyzacja i wdro żenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w sferze rozwi ąza ń technologicznych, organizacyjnych i finansowych.

5.7.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Prowadzenie działa ń środki własne, informacyjnych środki w zakresie mo żliwo ści zdanie inwestorów, Gminy, ODR b.d. b.d. b.d. b.d. wykorzystania ci ągłe WFO ŚiGW, odnawialnych źródeł fundusze energii pomocowe

środki własne, Wspieranie realizacji środki przedsi ęwzi ęć zdanie inwestorów, Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. z zakresu energii ci ągłe WFO ŚiGW, odnawialnej fundusze pomocowe

Budowa RESWIND środki własne, elektrowni wiatrowej Sławomir Wójcik b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze w miejscowo ści Biała Piła pomocowe

źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016 b.d. – brak danych

5.8 Powa żne awarie 5.8.1 Analiza stanu istniej ącego Powa żna awaria jest to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja, powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, mog ących spowodowa ć natychmiastowe lub powstałe z opó źnieniem zagro żenie życia lub zdrowia ludzi b ądź zagro żenie środowiska. Natomiast przez powa żną awari ę przemysłow ą rozumie si ę powa żną awari ę w zakładzie. Podstawowym aktem prawnym w zakresie powa żnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska , w której zawarte s ą: przepisy ogólne, instrumenty prawne słu żą ce przeciwdziałaniu powa żnej awarii przemysłowej, obowi ązki prowadz ącego zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, obowi ązki

114

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 organów administracji zwi ązane z awari ą przemysłow ą oraz zagadnienie współpracy mi ędzynarodowej w przypadku wyst ąpienia awarii przemysłowej o zasi ęgu transgranicznym. Wyst ąpienie powa żnej awarii przemysłowej zwi ązane jest z bezpo średnim zagro żeniem środowiska naturalnego. Zgodnie z ustaw ą PO Ś w razie wyst ąpienia takiej awarii, Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra ży Po żarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska podejmuje działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków. O podj ętych działaniach informuje Marszałka Województwa. Ustawa Prawo ochrony środowiska dzieli zakłady przemysłowe, w których ze wzgl ędu na ilo ść znajduj ących si ę w nich substancji niebezpiecznych mo żliwe jest wyst ąpienie powa żnej awarii na dwa rodzaje: − zakłady o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZDR), − zakłady o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZZR). Mianem "nadzwyczajnych zagro żeń środowiska" (NZ Ś) okre śla si ę negatywne skutki zdarze ń losowych takich jak awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosuj ących, produkuj ących lub magazynuj ących materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji. NZ Ś stanowi ą: − zanieczyszczenie poszczególnych elementów środowiska w zakładach przemysłowych, transporcie, rozładunku i przeładunku materiałów niebezpiecznych i innych substancji, − po żary na rozległych obszarach lub długo trwaj ące, a tak że towarzysz ące awariom z udziałem materiałów niebezpiecznych, − zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku katastrof budowli hydrotechnicznych, − zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku kl ęsk żywiołowych. Przeciwdziałanie powa żnym awariom jest jednym z podstawowych zada ń Inspekcji Ochrony Środowiska. Zadanie to wypełniane jest poprzez: − prowadzenie rejestru zakładów, których działalno ść mo że by ć przyczyn ą wyst ąpienia powa żnej awarii, − kontrol ę podmiotów, których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii, − prowadzenie szkole ń dla organów administracji oraz podmiotów, o których mowa powy żej; − współdziałanie w akcjach zwalczania powa żnych awarii z organami wła ściwymi do ich prowadzenia, − badanie przyczyn powstawania powa żnych awarii i nadzór nad usuwaniem ich skutków dla środowiska. Na terenie gminy Trzcianka nie ma obiektów zakwalifikowanych do zakładów o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii. Na terenie gminy swoj ą działalno ść prowadzi jednak zakład, który ze wzgl ędu na stosowanie w procesach technologicznych toksycznych środków przemysłowych, mo że w okre ślonych sytuacjach stworzy ć nadzwyczajne zagro żenia dla życia i zdrowia ludzi – SAPA Aluminium sp. z o.o. w Trzciance (kwas siarkowy do 51 t, siarkawy do 21 t, azotowy do 24 t, fluorek

115

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 niklu, wodorotlenek sodu itd.).17 W przynajmniej ostatnich 3 latach nie odnotowano wyst ąpienia żadnej powa żnej awarii. Pewne zagro żenie stanowi równie ż przebiegaj ący przez teren gminy podziemny gazoci ąg przesyłowy wysokiego ci śnienia z Piły do Trzcianki. Niebezpiecze ństwo wynika z przesyłania du żej ilo ści medium pod du żym ci śnieniem, które przy rozszczelnieniu gazoci ągu mo że spowodowa ć wybuch gazu i po żar.18 Ponadto do zakładów stanowi ących potencjalne źródło wyst ąpienia awarii przemysłowej mo żna zaliczy ć: ka żdą ze stacji paliw, które znajduj ą si ę na terenie gminy oraz transportem substancji niebezpiecznych. Potencjalnym zagro żeniem środowiska i zdrowia człowieka jest transport substancji niebezpiecznych przez obszar gminy. Przez teren powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego transportem samochodowym najcz ęś ciej przewo żone s ą: kwas solny, amoniak, kwas siarkowy, dwutlenek siarki, akrylonitryl, czteroetylek ołowiu, gazy wybuchowe oraz substancje ropopochodne. 19 Przez teren gminy Trzcianka przebiegaj ą drogi wojewódzkie nr 178 Wałcz – Trzcianka – Czarnków – Oborniki i nr 180 Kocie ń Wielki –Trzcianka – Piła, krzy żuj ące si ę na terenie miasta Trzcianka. Przez gmin ę przebiegała linia kolejowa nr 203 o znaczeniu mi ędzynarodowym relacji Tczew – Kostrzyn (Kostrzyn nad Odr ą) umo żliwiaj ąca poł ączenie z Berlinem. W przypadku wyst ąpienia ska żenia środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych (transport drogowy lub kolejowy), gdy trudno jest ustali ć sprawc ę zdarzenia – obowi ązki usuni ęcia zagro żenia spoczywaj ą na Staro ście. St ąd istotne znaczenie miałoby wyznaczenie miejsca tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków zdarzenia. Decyzja, co do miejsca powinna by ć podj ęta na poziomie województwa w porozumieniu z wła ściwymi samorz ądami terytorialnymi. Z punktu widzenia nara żenia mieszka ńców na skutki ewentualnych ska żeń środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych, wa żne jest opracowanie programu informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu awarii i sposobu zachowa ń w takiej sytuacji.

5.8.2 Cel Kształtowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych. Opracowanie systemu skutecznego informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu zagro żenia środowiska.

5.8.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Do podstawowych działa ń w zakresie przeciwdziałania skutkom powa żnych awarii przemysłowych nale żą : 1. Aktualizacja informacji o zakładach, w których mo żliwe jest wyst ąpienie powa żnej awarii. 2. Edukacja społecze ństwa w zakresie wła ściwych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żenia.

17 Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo żarowej dla powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego na lata 2011 – 2020 18 Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo żarowej dla powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego na lata 2011- 2020 19 Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo żarowej dla powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego na lata 2011- 2020

116

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

3. Współpraca ze słu żbami ratowniczymi oraz instytucjami odpowiedzialnymi za wła ściwe unieszkodliwienie odpadów w zakresie ustalenia miejsc tymczasowego gromadzenia i unieszkodliwienia odpadów powstałych podczas usuwania awarii. 4. Dofinansowanie jednostek ratowniczych w zakresie zakupu sprz ętu i materiałów do prowadzenia akcji ratowniczych. 5. Współpraca ze słu żbami ratowniczymi w zakresie organizowania i przeprowadzenia szkole ń w zakresie ratownictwa. Obowi ązki dotycz ące awarii przemysłowych spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Szczegółowy opis tych obowi ązków podaje ustawa Prawo ochrony środowiska. Zapobieganie awariom miejscowym, prowadzi si ę głównie poprzez ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych, kierowanie ich oznakowanymi trasami, omijaj ącymi centrum miasta, informowanie i edukowanie społecze ństwa o sposobach zapobiegania zagro żeniom, a tak że o sposobie post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia. Powstałe zagro żenia w transporcie drogowym, jak i kolejowym, zwalczane s ą przez odpowiednie jednostki stra ży po żarnej. Stra ż Po żarna podejmuje dora źne środki: − dokonuje zabezpieczenia miejsca wypadku, − ewakuuje ludno ść , − w przypadku powa żnych awarii, kiedy niezb ędna jest pomoc specjalistycznych jednostek i specjalistycznego sprz ętu, jednostka stra ży współpracuje z ró żnymi innymi sekcjami, które podejmuj ą działania w swoim zakresie. W przypadku wyst ąpienia ska żenia środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych (transport drogowy lub kolejowy), gdy trudno jest ustali ć sprawc ę zdarzenia – obowi ązki usuni ęcia zagro żenia spoczywaj ą na Staro ście. St ąd istotne znaczenie miałoby wyznaczenie miejsca tymczasowego magazynowania odpadów powstałych w czasie usuwania skutków zdarzenia. Decyzja, co do miejsca powinna by ć podj ęta na poziomie województwa w porozumieniu z wła ściwymi samorz ądami terytorialnymi. Z punktu widzenia nara żenia mieszka ńców na skutki ewentualnych ska żeń środowiska podczas transportu materiałów niebezpiecznych, wa żne jest opracowanie programu informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu awarii i sposobu zachowa ń w takiej sytuacji.

5.8.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna za realizacji finansowania realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Aktualizacja informacji Gmina, o zakładach, Powiat, zadanie w których mo żliwe jest organizacje b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe wyst ąpienie powa żnej pozarz ądowe, awarii słu żby ratownicze Edukacja społecze ństwa Gmina, w zakresie wła ściwych organizacje zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne zachowa ń w sytuacji pozarz ądowe, ci ągłe wyst ąpienia zagro żenia słu żby ratownicze

117

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Dofinansowanie jednostek ratowniczych Gmina, w zakresie zakupu sprz ętu organizacje zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne i materiałów do pozarz ądowe, ci ągłe prowadzenia akcji słu żby ratownicze ratowniczych Współpraca ze słu żbami ratowniczymi oraz instytucjami odpowiedzialnymi za wła ściwe Gmina, Powiat, unieszkodliwienie słu żby ratownicze, zadanie odpadów w zakresie zakłady b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe ustalenia miejsc zagospodarowania tymczasowego odpadów gromadzenia i unieszkodliwienia odpadów powstałych podczas usuwania awarii Wykonywanie systematycznej kontroli pojazdów zadanie przewo żą cych Policja b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe ładunki niebezpieczne przez patrole drogowe policji Informowanie i ostrzeganie społecze ństwa Wojewoda, zadanie b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - o wyst ąpieniu KW PSP ci ągłe powa żnych awarii Wyznaczenie miejsc postoju dla samochodów Wojewoda, wg potrzeb b.d.k b.d.k. b.d.k. b.d.k. - przewo żą cych Gmina materiały niebezpieczne źródło: na podstawie ankietyzacji gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012 – 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013 – 2016 b.d. – brak danych

5.9 Gospodarka odpadami 5.9.1 Analiza stanu istniej ącego W gminie Trzcianka funkcjonuje system zbiórki odpadów niesegregowanych oraz selektywna zbiórka surowców wtórnych. Selektywna zbiórka odpadów obejmuje odpady opakowaniowe: papier i tektur ę, tworzywa sztuczne, metal, opakowania wielomateriałowe, odpady biodegradowalne oraz szkło białe i kolorowe. Odpady wielkogabarytowe oraz sprz ęt elektryczny i elektroniczny odbierany b ędzie 2 razy w roku. Przeterminowane leki oddawane mieszka ńcy gminy mog ą odda ć w aptece. Na terenie nieczynnego składowiska odpadów w Trzciance powstał punkt selektywnej zbiórki odpadów, w którym od mieszka ńców mog ą oddawa ć nast ępuj ące odpady: − odpady wielkogabarytowe, − odpady elektryczne i elektroniczne, − odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, − odpady zbierane selektywnie (nie mieszcz ące si ę do pojemników), − odpady budowlane w tym pokrycia z eternitu – azbestocementu, − dętki i opony rowerowe i samochodowe,

118

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− odpady niebezpieczne powstaj ące w gospodarstwach domowych (np. farby, lakiery, kleje, żywice, rozpuszczalniki, kwasy, alkalia i opakowania po nich, zu żyte smary i oleje, lampy fluorescencyjne, urz ądzenia zawieraj ące rt ęć ). Na terenach wiejskich z typow ą zabudow ą zagrodow ą problem z odpadami biodegradowalnymi praktycznie nie istnieje. Indywidualni wła ściciele nieruchomo ści oddzielaj ą odpady organiczne do kompostowania dla własnych potrzeb. Odpady zielone jak i odpady organiczne z gospodarstw s ą cz ęsto wykorzystywane u źródła ich powstawania poprzez wykorzystywanie ich do celów: nawo żenie gruntów, kompostowanie w przydomowych kompostownikach, konsumpcja przez zwierz ęta gospodarskie. W poni ższej tabeli przedstawiono ilo ści odpadów zebranych na terenie gminy Trzcianka w latach 2013 – 2015.

Tab. 24 Ilo ści odpadów komunalnych w podziale na frakcje na terenie gminy Trzcianka w latach 2012 – 2015 Ilo ść odpadów [Mg] Rodzaj odpadu 2013 r. 2014 r. 2015 r.

20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady 4533,0 4721,0 4790,0 komunalne

20 02 03 Inne odpady ulegaj ące biodegradacji 273,3 392,0 490,7

17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z 261,9 560,5 15,4 rozbiórek i remontów

17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych 4,5 95,4 118,6 i elementów wyposa żenia inne ni ż wymienione w 17 01 06

20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 28,4 82,2 98,1

15 01 07 Opakowania ze szkła 189,3 211,0 303,6

20 01 35 Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 5,9 6,1 7,2 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki

15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych 74,6 235,6 389,5

15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 95,2 - -

19 12 12 Inne odpady (w tym substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów inne 37,1 42,9 193,4 ni ż wymienione w 19 12 11

20 01 36 Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21, 2,2 6,4 8,4 20 01 23 i 20 01 35

17 01 02 Gruz ceglany - - 14,0

17 01 80 Usuni ęte tynki, tapety, okleiny itp. - - 18,2

17 01 82 Inne niewymienione odpady - - 31,0

17 02 02 Szkło - - 13,1 źródło: dane z Urz ędu Miejskiego Trzcianki

119

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie gminy Trzcianka od połowy lat 90-tych funkcjonowało gminne składowisko odpadów w Trzciance. W 2013 r. zaprzestano przyjmowania odpadów na składowisko. Obecnie trwaj ą prace zwi ązane z rekultywacj ą składowiska, które maj ą si ę zako ńczy ć w 2019 r. Po zako ńczeniu rekultywacji składowisko podlega ć b ędzie monitoringowi poeksploatacyjnemu przez 30 lat.

W Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012 – 2017 obszar województwa został podzielony na 9 tzw. Regionów gospodarowania odpadami komunalnymi. Gmina Trzcianka została przydzielona do Regionu I. W Regionie I brak jest instalacji mechaniczno- biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych (MBP). W gminie Szydłowo w miejscowo ści Kłoda funkcjonuje składowisko spełniaj ące kryteria (na dzie ń 31 grudnia 2011 r.) dla instalacji regionalnej. Wymagania dla instalacji regionalnej do przetwarzania selektywnie zbieranych odpadów zielonych i innych bioodpadów spełnia natomiast kompostownia zlokalizowana przy oczyszczalni ścieków w Pile nale żą ca do Spółki Wodno- Ściekowa Gwda , której prowadz ący posiada stosowne pozwolenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na wprowadzenie do obrotu nawozu organicznego lub środka wspomagaj ącego upraw ę ro ślin. Dla Regionu I planowana jest budowa nast ępuj ących instalacji regionalnych: 1. Zakład Zagospodarowania Odpadów Nowe – Toniszewo – Kopaszyn: ° Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzanie odpadów ° Składowisko odpadów innych ni ż niebezpiecznych i oboj ętnych 2. Obiekt Zagospodarowania Odpadów w Złotowie (Stawnicy): ° Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzanie odpadów, ° Instalacja termicznego przekształcania odpadów w Chodzieży – Recykling Park Sp. z o. o. Instalacjami zast ępczymi w Regionie I w przypadku gdy znajduj ąca si ę w nim instalacja regionalna ulegnie awarii lub nie mo że przyjmowa ć odpadów z innych przyczyn b ędą miedzy sob ą instalacje regionalne z Regionu I. Ze wzgl ędu na niewystarczaj ące moce przerobowe (niezb ędne do przetworzenia odpadów komunalnych) funkcjonuj ących instalacji w Regionie I, gminy przynale żne do Zakładu Zagospodarowania Odpadów Nowe Toniszewo-Kopaszyn realizowanego ze środków WRPO b ędą korzysta ć z instalacji zast ępczych poło żonych na ich terenie, do czasu realizacji Zakładu. W tabeli nr 26 zestawiono istniej ące instalacje zast ępcze do odzysku odpadów komunalnych ustanowione dla Regionu I.

120

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tab. 25 Istniej ące instalacje zast ępcze do odzysku odpadów komunalnych w obr ębie Regionu I Zdolno ści Nazwa i adres Adres Rodzaj odpadu przerobowe Rodzaj instalacji podmiotu instalacji /kod roczne zarz ądzaj ącego [Mg/rok] Sortownia odpadów

Zakład Usług Komunalnych i Studzieniec sortownia odpadów Transportowych Henryk Siwi ński, 64-610 200301 8 000 zmieszanych ul. Boguniewska 8, Rogo źno 64-610 Rogo źno

sortownia odpadów ALTVATER Piła Sp. z o.o. ul. Ł ączna Kłoda gm. 200301 70 000 zmieszanych 4a, 64-920 Piła Szydłowo

Kompostownia odpadów

020103, 020106, Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o., kompostownia Zofiowo, 020204, 030101, ul. Browarna 6, 8 000,00 pryzmowa gm. Czarnków 030105, 190801, 64-700 Czarnków 190805, 200201 źródło: opracowanie własne na podstawie Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012 – 2017

Instalacjami zast ępczymi w Regionie I s ą ponadto nast ępuj ące składowiska odpadów: − składowisko odpadów komunalnych w m. Sławienko, gm. Lubasz, − składowisko odpadów komunalnych w Sierakówku, gm. Połajewo − składowisko odpadów komunalnych w m. Marianowo, gm. Wiele ń, − międzygminne składowisko odpadów komunalnych w Mi ędzybłociu, gm. Złotów, − składowisko odpadów komunalnych w m. Zofiowo, gm. Czarnków.

W 2009 r. powiat czarnkowsko-trzcianecki wraz z gminami, wchodz ącymi w jego skład, rozpocz ął realizacj ę programu pn. Likwidacja wyrobów zawieraj ących azbest z budynków mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych na terenie powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego . Przedmiotem programu jest demonta ż, transport i unieszkodliwianie wyrobów zawieraj ących azbest z budynków mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych na terenie powiatu. 20

Niewła ściwe post ępowanie z odpadami wi ąż e si ę nierozerwalnie z niewystarczaj ącym poziomem świadomo ści ekologicznej ludno ści. Cz ęść odpadów powstaj ących na terenie gminy mo że trafi ć do środowiska w sposób niekontrolowany poprzez ich spalanie lub deponowanie w miejscach do tego celu nieprzeznaczonych powoduj ąc jego zanieczyszczenie. Spalanie tworzyw sztucznych powoduje zanieczyszczenie powietrza poprzez emisję m.in. chloru, dioksyn i furanów. Zagro żenie dla wód podziemnych i gleby stanowi ą miejsca nielegalnego składowania odpadów („dzikie wysypiska”) odpadów komunalnych. Stanowi ą one zagro żenie dla środowiska w tym dla zdrowia i życia ludzi poprzez: − zanieczyszczenie gruntu i wód podziemnych, w tym wód pitnych, − zagro żenie po żarowe,

20 www.czarnkowsko-trzcianecki.pl

121

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− niszczenie środowiska i stwarzanie zagro żenia dla zwierz ąt, − źródło potencjalnych chorób i epidemii, w tym również chorób wywołanych bezpo średnim kontaktem z wyrobami zawieraj ącymi azbest, − mo żliwo ść samozapłonu gazów. Nale ży je sukcesywnie likwidowa ć – wywozi ć na legalne składowiska odpadów. Na terenie gminy znajduje si ę obecnie 1 miejsce nielegalnego składowania odpadów („dzikie wysypisko”) zlokalizowane w m. Radolin przy drodze powiatowej Biała-Radolin. Istotnym problemem w Polsce jest zapewnienie, wynikaj ących ze zobowi ąza ń unijnych odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, pojazdów wycofanych z eksploatacji, zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, przez tworzenie sieci instalacji i urz ądze ń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Uzyskanie odpowiednich poziomów recyklingu i odzysku niektórych grup odpadów jest mo żliwe tylko przy wst ępnej segregacji odpadów u źródła ich powstawania. W dniu 1 lipca 2011 r. została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 391 ze zm.), która zmienia dotychczasowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Nowy system zakłada, że samorz ąd, który jest odpowiedzialny za wszystko to, co służy lokalnej społeczno ści, powinien by ć równie ż odpowiedzialny za odebranie i wła ściwe zagospodarowanie odpadów. W nowym systemie gospodarki odpadami komunalnymi gmina b ędzie miała wpływ na ka żdy z jego elementów i dzi ęki temu b ędzie mogła kształtowa ć sposób gospodarowania odpadami komunalnymi na swoim terenie. Jednak najpierw ka żda gmina b ędzie zobowi ązana zorganizowa ć system gospodarki odpadami komunalnymi, zgodnie z zapisami ustawy oraz z uwarunkowaniami miejscowymi. Dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów nało żyła na kraje członkowskie konieczne do osi ągni ęcia poziomy ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. Dla Polski od wyznaczonych terminów została wprowadzona 4 – letnia derogacja, wobec powy ższego samorz ąd gminny jest obowi ązany ograniczy ć mas ę odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania: a) do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie wi ęcej ni ż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, b) do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie wi ęcej ni ż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Poziomy na kolejne lata i sposób ich obliczania okre ślono w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz.U. z 2012 r., poz. 676).

122

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tab. 26 Poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. 16 lipca 16 lipca Rok 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2013 2020 Dopuszczalny poziom masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania 75 50 50 50 45 45 40 40 35 w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. [%] Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz.U. z 2012 r., poz. 676).

Gminy s ą zobligowane równie ż do zwi ększenia poziomu przygotowania ponownego u życia i recyklingu surowców wtórnych. Poziomy na kolejne lata i sposób ich obliczania okre ślono w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 645).

Tab. 27 Poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego u życia papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego u życia [%] 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 2019 r. 2020 r. Papier, metal, tworzywa sztuczne, 10 12 14 16 18 20 30 40 50 szkło * *Poziomy s ą liczone ł ącznie dla wszystkich podanych frakcji odpadów komunalnych. Źródło: Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 645)

Tab. 28 Poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego u życia innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych Poziom recyklingu, prz ygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami [%] 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 2019 r. 2020 r. Inne ni ż niebezpieczne odpady 30 36 38 40 42 45 50 60 70 budowlane i rozbiórkowe Źródło: Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 645)

Ustawa daje równie ż mo żliwo ść przeniesienia zada ń do realizacji w tym zakresie na zwi ązki mi ędzygminne, je żeli statut zwi ązku zawiera odpowiednie zapisy.

5.9.2 Cel Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów poprzez zwi ększenie stopnia odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

123

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.9.3 Kierunki działa ń do 2024 roku Do podstawowych działa ń w zakresie gospodarki odpadami nale żą : 1. Coroczna analiza funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy. 2. Budowa punktu zbiórki odpadów problemowych. 3. Edukacja ekologiczna w zakresie segregacji i mo żliwo ści ponownego wykorzystania odpadów oraz wpływu odpadów na środowisko. 4. Bie żą ca kontrola nad powstaj ącymi miejscami nielegalnego składowania odpadów („dzikimi wysypiskami”) i egzekwowanie kar za składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych. 5. Prowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej szkodliwo ści wyrobów azbestowych i sukcesywne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy.

5.9.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Urz ąd Marszałkowski, Powiat, Gmina, przedsi ębiorstwa w ramach komunalne i działalno ści przedsi ębiorcy, własnej, Realizacja zada ń WIO Ś, fundusze wg PGO zapisanych w PGO zarz ądzaj ący ochrony dla woj. b.d. lub b.d.k. dla województwa składowiskiem, środowiska, Wlkp. wielkopolskiego Policja, Urz ąd WFO ŚiGW, Kontroli NFO ŚiGW, Skarbowej, fundusze UE, Wła ściciele, kredyty użytkownicy, zarz ądcy nieruchomo ści Bie żą ca inwentaryzacja i likwidacja miejsc zadanie nielegalnego Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe składowania odpadów („dzikich wysypisk”) terenie gminy Podj ęcie działa ń na środki własne, rzecz rekultywacji zadanie Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze terenów ci ągłe pomocowe zdegradowanych Informowanie o rodzajach odpadów niebezpiecznych powstaj ących środki własne, w gospodarstwie zadanie Gmina, ODR b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze rolnym, poprzez ci ągłe pomocowe szkolenia, wydawanie ulotek, materiałów informacyjnych

124

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Wydawanie ulotek środki własne, Powiat, informuj ących o do 2032 r. b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze Gmina szkodliwo ści azbestu pomocowe Aktualizacja programów usuwania azbestu poprzez środki własne, doskonalenie Gmina do 2032 r. b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze i uzupełnieni pomocowe inwentaryzacji azbesty koniecznego do usuni ęcia Wspólnie z powiatem opracowywanie corocznych wniosków o dofinansowanie Powiat, do 2032 r. Około 270 000 rocznie środki własne dotycz ących Gmina usuwania wyrobów azbestowych na terenach wiejskich Propagowanie inicjatyw zmierzaj ących do prawidłowego środki własne, usuwania azbestu Powiat, Gmina do 2032 r. b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze – materiały pomocowe informacyjne, informacje na stronach internetowych Dokonywanie corocznej analizy Gmina raz na rok b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne gospodarki odpadami komunalnymi Współpraca z Urz ędem Marszałkowskim zadanie w zakresie zapisów Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. – ci ągłe aktualizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami Kampania informacyjna i edukacja ludno ści w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami (w tym zadanie środki odpadami Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. ci ągłe własne niebezpiecznymi powstaj ącymi w gospodarstwie rolnym), mo żliwo ści ich selektywnej zbiórki i wpływu odpadów na środowisko

125

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Jednostka Szacunkowe koszty Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna realizacji finansowania za realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Weryfikowanie poprawno ści kwartalnych co kwartał sprawozda ń Gmina w ka żdym b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne przedkładanych przez roku przedsi ębiorców odbieraj ących odpady komunalne Przygotowywanie sprawozda ń do 31 dotycz ących marca zebranych odpadów Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne danego za ka żdy rok roku do Marszałka Województwa Prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (zgodnie środki własne, zadanie z nowelizacj ą ustawy Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze ci ągłe o utrzymaniu pomocowe czysto ści i porz ądku w gminach ) Gmina, Rekultywacja Zakład In żynierii środki własne, składowiska odpadów Komunalnej do 2019 r. 300 000 300 000 100 000 - fundusze w Trzciance Sp. z o.o. pomocowe w Trzciance Monitoring Zakład In żynierii zrekultywowanego Komunalnej do 2038 r. - - b.d. b.d. środki własne składowiska Sp. z o.o. w Trzciance w Trzciance Aktualizacja programów usuwania azbestu poprzez środki własne doskonalenie gminy , Gmina do 2032 r. b.d. b.d. b.d. b.d. i uzupełnieni fundusze inwentaryzacji pomocowe azbesty koniecznego do usuni ęcia Realizacja zada ń w zakresie gospodarowania azbestem, środki własne, okre ślonych w Gmina, fundusze do 2032 r. b.d. b.d. b.d. b.d. „Programie usuwania Powiat ochrony azbestu i wyrobów środowiska zawieraj ących azbest dla województwa wielkopolskiego” źródło: ankietyzacji gminy, PGO dla województwa wielkopolskiego na lata 2012- 2017, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016, Wieloletnia Prognoza Finansowa dla gminy Trzcianka na lata 2016- 2030, b.d. – brak danych, b.d.k. – bez dodatkowych kosztów

126

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

5.10 Edukacja ekologiczna 5.10.1 Analiza stanu istniej ącego Warunkiem niezb ędnym do realizacji celów zawartych w PO Ś dla gminy Trzcianka jest udział społecze ństwa. W zwi ązku z powy ższym konieczne jest są działania edukacyjne zarówno dzieci i młodzie ży jak i dla dorosłej cz ęś ci społecze ństwa podnosz ąca świadomo ść ekologiczn ą i słu żą ca kreowaniu postaw pro środowiskowych. Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego, zgodnie z hasłem: my śl globalnie – działaj lokalnie . Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada obowi ązek uwzgl ędniania problematyki ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a tak że kursów prowadz ących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Programy szkolne powinny uwzgl ędnia ć zagadnienia zwi ązane z ekologicznymi źródłami energii, selektywn ą zbiórk ą odpadów oraz prawidłow ą gospodark ą wodno-ściekow ą. W odniesieniu do osób dorosłych w tym rolników i organizatorów turystyki istotne jest zach ęcenie do zdobywania dodatkowej wiedzy ekologicznej, zaanga żowanie mieszka ńców w procesy decyzyjne. Wa żna jest tak że edukacja w miejscu pracy, wpływaj ąca na podejmowanie przez pracowników wła ściwych decyzji maj ących bezpo średni lub po średni wpływ na stan środowiska. W obszarze działalno ści edukacyjnej w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na terenie gminy Trzcianka stale i na bie żą co realizuje si ę programy, akcje i konkursy w szkołach. Bardziej dost ępna dla wszystkich mieszka ńców niezale żnie od grupy wiekowej jest edukacja w zakresie gospodarki odpadami. W 2012 r. gmina uruchomiła stron ę internetow ą Urz ędu Miejskiego Trzcianka Eko.Trzcianka , na której zamieszcza si ę informacje zwi ązane z gospodark ą odpadami, ochron ą środowiska i ochron ą przyrody na terenie gminy. Co roku w szkołach przeprowadzana jest akcja Sprz ątanie Świata – Polska , podczas której dzieci i młodzie ż (wyposa żona w worki na odpady oraz r ękawice ochronne) prowadzi prace porz ądkowe na terenach obiektów szkolnych, parkach, ulicach, poboczach dróg itd. Młodzie ż szkolna ma mo żliwo ść brania udziału w wielu konkursach wiedzy tematycznej z zakresu ochrony środowiska i ekologii organizowanych przez ró żne instytucje. Uczniowie bior ą udział w corocznej Ponadpowiatowej Olimpiadzie Ekologicznej Subregionu Pilskiego. Edukacj ę ekologiczn ą dla dzieci i młodzie ży prowadz ą na swoim terenie Nadle śnictwo Trzcianka, Nadle śnictwo Krzy ż i Nadle śnictwo Zdrojowa Góra. W gminie na terenie Nadle śnictwa Trzcianka znajduje si ę ście żka przyrodniczo-edukacyjna Nad Bukówk ą, poło żona koło miejscowo ści Smolarnia, na obrze żu Puszczy Drawskiej. Trasa wiedzie wzdłu ż Stawu Rychlickiego i rzeczki Bukówki. W ramach ście żki oznakowano trzy trasy na których umieszczono tablice informacyjne. 21 Powiatowy Zespól Doradztwa Rolniczego w Trzciance prowadzi szkolenia dla rolników dotycz ące m.in. aspektów ochrony środowiska w rolnictwie. Zarz ąd Koła Miejskiego Polskiego Zwi ązku W ędkarstwa w Trzciance w ramach Tygodnia Czysto ści Wód organizuje co roczn ą akcj ę sprz ątania brzegów jezior znajduj ących si ę na terenie gminy.

21 http://www.lasy.com.pl/web/trzcianka

127

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

W roku 2014 w ramach edukacji ekologicznej, organizowano konkurs plastyczny o segregacji odpadów. W 2015 r. zorganizowano konkurs wiedzy o segregacji odpadów dla uczniów szkół podstawowych. W tym samym roku obył si ę tak że konkurs promuj ący adopcj ę zwierz ąt bezpa ńskich przebywaj ących w schronisku skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych. W 2016 r. w Młodzie żowym Domu Kultury w Trzciance odbył si ę konkurs plastyczny organizowany dla dzieci i młodzie ży w wieku od 3 do 19 lat pt. Pi ękno Ziemi Czarnkowsko-Trzcianeckiej . Celem konkursu było m.in. rozwijanie wra żliwo ści estetycznych inspirowanych kultur ą i krajobrazem powiatu czarnkowsko- trzcianeckiego. 22 Na terenie gminy Trzcianka swoj ą działalno ść prowadz ą Nadnoteckie Koło Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody Salamandra – Trzcianka oraz Stowarzyszenie Ekologiczne Przyjaciół Ziemi Nadnoteckiej – Koło Terenowe w Trzciance.

5.10.2 Cel Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszka ńców gminy, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa żona polityka konsumpcyjna.

5.10.3 Kierunki działa ń do roku 2024 Do podstawowych działa ń w zakresie edukacji ekologicznej społecze ństwa nale żą : 1. Prowadzenie aktywnej edukacji ekologicznej dzieci i młodzie ży w formalnym systemie kształcenia. 2. Wspieranie działa ń edukacji szkolnej przez instytucje samorz ądowe i pa ństwowe. 3. Aktywna edukacja ekologiczna na terenach o du żych walorach przyrodniczych. 4. Edukacja ekologiczna w miejscach pracy. 5. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej rolników, organizatorów turystyki i agroturystyki. 6. Promowanie przez środki masowego przekazu stylu życia i zachowa ń przyjaznych środowisku. 7. Zapewnienie społecze ństwu niezb ędnych informacji o stanie środowiska naturalnego.

5.10.4 Harmonogram zada ń na lata 2017- 2020

Jednostka Szacunkowe koszty w PLN Termin Źródło Zadanie odpowiedzialna za realizacji finansowania realizacj ę 2017 2018 2019 2020

Gmina, Powiat, Prowadzeni akcji Nadle śnictwa środki własne, edukacyjnych Trzcianka, Krzy ż, zadanie w tym promuj ących wła ściwe b.d. b.d. b.d. b.d. Zdrojowa Góra, ci ągłe Fundusz Le śny, zachowania inne podmioty WFO ŚiGW w środowisku gospodarcze

22 http://mdktrzcianka.wix.com/mdktrzcianka#!wiosna/bnygx

128

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Prowadzenie zaj ęć Gmina, Powiat, edukacyjnych w Nadle śnictwa środki własne, oparciu o system ście żek, Trzcianka, Krzy ż zadanie w tym b.d. b.d. b.d. b.d. promowanie i Zdrojowa Góra, ci ągłe Fundusz Le śny, i dofinansowywanie inne podmioty WFO ŚiGW form edukacji w terenie gospodarcze Gmina, Powiat, Utrzymanie i rozbudowa środki własne, szkoły (TL-Goraj) ście żek przyrodniczych w tym Nadle śnictwa i edukacyjnych, ście żek zadanie Fundusz Le śny, Trzcianka, Krzy ż, b.d. b.d. b.d. b.d. rowerowych, ci ągłe WFO ŚiGW, Zdrojowa Góra, inne tworzenie punktów fundusze podmioty widokowych pomocowe gospodarcze Gmina, Powiat, szkoły (TL-Goraj) Wspieranie imprez Nadle śnictwa środki własne, i pikników masowych zadanie Trzcianka, Krzy ż, b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze promuj ących zagadnienia ci ągłe Zdrojowa Góra, inne pomocowe ochrony środowiska podmioty gospodarcze Gmina, Powiat, Współorganizowanie szkoły (TL-Goraj) rajdów pieszych Nadle śnictwa środki własne, i rowerowych, zadanie Trzcianka, Krzy ż, b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze uwzgl ędniaj ących ci ągłe Zdrojowa Góra, pomocowe w programie zagadnienia inne podmioty ochrony środowiska gospodarcze Gmina, Powiat, szkoły (TL-Goraj) Coroczne Nadle śnictwa środki własne, zadanie czyszczenie rzek Trzcianka, Krzy ż, b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze ci ągłe z nagromadzonych śmieci Zdrojowa Góra, inne pomocowe podmioty gospodarcze Inspirowanie i wspieranie finansowe Gmina, Powiat, wydawania ró żnego Nadle śnictwa środki własne, rodzaju publikacji zadanie Trzcianka, Krzy ż, b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze dotycz ących ochrony ci ągłe Zdrojowa Góra pomocowe środowiska, broszur

informacyjnych, pomocy edukacyjnych Współpraca z organizacjami Gmina, Powiat, pozarz ądowymi Nadle śnictwa zadanie w zakresie prowadzonych b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne Trzcianka, Krzy ż, ci ągłe przez nie akcji ochronnych Zdrojowa Góra i promuj ących ochron ę zagro żonych gatunków Stworzenie forum internetowego na stronach urz ędu z mo żliwo ści ą przyjmowania uwag ze zadanie strony społecze ństwa Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ciągłe dotycz ących spostrze żeń i sugestii odno śnie stanu środowiska i działa ń podejmowanych dla jego ochrony

129

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Inicjowanie i współfinansowanie zadanie cykli publikacji w mediach Gmina b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne ci ągłe dotycz ących stanu środowiska Zakup sprz ętu edukacyjnego dla szkół Gmina wg potrzeb b.d. b.d. b.d. b.d. środki własne i przedszkoli Gmina, Powiat, Wspieranie i Nadle śnictwa środki własne, dofinansowywanie Trzcianka, Krzy ż zadanie b.d. b.d. b.d. b.d. fundusze konkursów i Zdrojowa Góra, ci ągłe pomocowe o tematyce ekologicznej inne podmioty gospodarcze Współorganizowanie akcji środki własne, Sprz ątanie Świata, Gmina, Powiat, Raz do fundusze Dzie ń Ziemi, Dzie ń Wody, b.d. b.d. b.d. b.d. szkoły roku pomocowe, Europejski Dzie ń bez sponsorzy samochodu itp. Edukacja ekologiczna i środowiskowa poprzez KW PSP w Poznaniu Środki UE, produkcj ę filmów i zadanie wspólnie z KP PSP b.d. b.d. b.d. b.d. środki prospektów na potrzeby ci ągłe w Czarnkowie bud żetowe organizowanych akcji i kampanii edukacyjnych Umieszczanie na stronach zadanie internetowych Gmina b.d.k. b.d.k. b.d.k. b.d.k. - ci ągłe gminy programów ochrony środowiska źródło: ankietyzacja gminy, Programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012- 2015, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013- 2016, b.d. – brak danych, b.d.k. – bez dodatkowych kosztów

130

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

6. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Program ochrony środowiska dla gminy Trzcianka zostaje przyj ęty do realizacji na podstawie uchwały Rady Miejskiej Trzcianki. Efektywne wdro żenie i zarz ądzanie niniejszym Programem wymaga du żego zaanga żowania administracji samorz ądowej, a tak że współpracy pomi ędzy wszystkimi instytucjami zaanga żowanymi w zagadnienia ochrony środowiska na szczeblu gminnym. Jedn ą z głównych funkcji władz samorz ądowych jest funkcja reguluj ąca polegaj ąca na stanowieniu prawa lokalnego w formie uchwał i decyzji administracyjnych zwi ązanych z zagadnieniami obj ętymi Programem. Kolejn ą jest funkcja wykonawcza oraz działania kontrolne. W realizacji Programu b ędą uczestniczy ć oprócz władz gmin, wiele innych podmiotów, w tym głównym beneficjentem b ędzie społeczno ść lokalna. Wł ączanie do procesu szerokiego grona uczestników zapewnia jego akceptacj ę i równomierne obci ąż enie poszczególnych partnerów w postaci środków i obowi ązków. Dlatego równie wa żną funkcj ą władz gminy jest kreowanie i wspieranie tych działa ń ukierunkowanych na popraw ę środowiska, które prowadzone s ą z udziałem partnerów – podmiotów zewn ętrznych. Bezpo średnim wykonawc ą programu b ędą podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi przez Program, jak równie ż samorz ąd gminy, jako realizatorzy inwestycji w zakresie ochrony środowiska na swoim terenie. Podmioty te b ędą równie ż przekazywały informacje w ramach monitoringu realizacji zada ń Programu i efektów w środowisku. Bezpo średnim odbiorc ą programu b ędzie społecze ństwo Gminy. Bardzo wa żna jest równie ż współpraca z samorz ądem gminnym, bowiem zagro żenia dla środowiska maj ą pochodzenie lokalne, ale mog ą one oddziaływa ć tak że na znacznie wi ększych obszarach. Współpraca taka, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska mo że przynie ść tak że korzy ści ekonomiczne. Program ochrony środowiska jest narz ędziem wdra żania polityki ekologicznej pa ństwa a tak że cz ęś ci ą procesu programowania i realizacji zrównowa żonego rozwoju w gminie. Oznacza to, że w Program musz ą by ć wpisane zasady zarz ądzania środowiskiem. System zarz ądzania powinien składa ć si ę z podstawowych elementów: instrumentów zarz ądzania, monitoringu, sprawozdawczo ści z realizacji Programu, harmonogramu działa ń.

6.1 Instrumenty realizacji Programu Zarz ądzanie Programem b ędzie si ę odbywa ć z wykorzystaniem instrumentów, które pozwol ą na jego weryfikacj ę w oparciu o wyniki monitorowania procesów zachodz ących w otoczeniu realizowanej polityki środowiskowej. Instrumenty słu żą ce realizacji Programu wynikaj ą z ustaw: Prawo ochrony środowiska , o zagospodarowaniu przestrzennym , o ochronie przyrody , o odpadach , Prawo geologiczne i górnicze , Prawo budowlane . Zaliczamy do nich instrumenty prawne, finansowe, społeczne i strukturalne.

6.1.1 Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorz ądowych, przedsi ębiorstw i innych podmiotów zwi ązane z ochron ą środowiska musz ą być osadzone w realiach obowi ązuj ącego planu wojewódzkiego

131

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 i planów miejscowych. Do instrumentów prawnych zaliczono równie ż: pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, koncesje geologiczne, raporty i przegl ądy ekologiczne. Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli jako ściowy i ilo ściowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo wa żna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych, jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

6.1.2 Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych nale żą : − opłaty za korzystanie ze środowiska – za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za pobór wód i odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za składowanie odpadów, wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów, − administracyjne kary pieni ęż ne – pobiera si ę je w tych samych sytuacjach, co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów – organ gminy. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy ższe ni ż opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje mo żliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęż nych, − kredyty i dotacje z funduszy celowych: np. ochrony środowiska i gospodarki wodnej, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych i in.

6.1.3 Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne słu żą realizacji zasady uspołecznienia zarz ądzania rozwojem, poprzez budowanie i usprawnianie partnerstwa. Wyró żniono dwie kategorie działa ń z punktu widzenia władz samorz ądowych: − wewn ętrzne – dotycz ące działa ń samorz ądów, realizowane poprzez działania edukacyjne, − zewn ętrzne – konsultacje, debaty publiczne, kampanie edukacyjne itp. Do głównych instrumentów społecznych zaliczono: − edukacj ę ekologiczn ą, − współprac ę i budowanie partnerstwa (wł ączenie do realizacji programu jak najszerszej liczby osób, system szkole ń i dokształceń, współpraca zadaniowa z poszczególnymi sektorami gospodarki, współpraca z instytucjami finansowymi). Edukacja ekologiczna jest bardzo wa żnym instrumentem społecznym wspomagaj ącym wdra żanie programów ochrony środowiska. Głównym jej celem jest kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. W społecze ństwie zaczyna istnie ć coraz wi ększa potrzeba posiadania takiej wiedzy. W ci ągu ostatnich dziesi ęciu lat obserwuje si ę znaczny rozwój edukacji ekologicznej. Istotn ą rol ę odgrywaj ą tutaj pozarz ądowe

132

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 organizacje ekologiczne i szkoły wszystkich szczebli. Ponadto wa żny odd źwi ęk w społecze ństwie maj ą kampanie ekologiczne, które maj ą na celu u świadamianie i nagła śnianie problemów ekologicznych społeczeństwu. Podstaw ą skuteczno ści działa ń edukacyjnych jest rzetelne informowanie społecze ństwa na temat stanu środowiska np. poprzez wydawanie ogólnodost ępnych raportów. Istotne jest tak że komunikowanie si ę ze społecze ństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. Wśród instrumentów społecznych wyró żni ć nale ży współdziałanie. Uzgodnienia instytucjonalne i konsultacje społeczne s ą wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania realizuj ącego zasady zrównowa żonego rozwoju. Narz ędzia dla usprawniania współpracy i budowania partnerstwa, to tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. W śród nich istnieje podział na dwie kategorie wewn ętrzne: pierwsza dotyczy działa ń samorz ądów, druga polega na budowaniu powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi, a społecze ństwem.

6.1.4 Instrumenty strukturalne Wśród instrumentów strukturalnych wyró żnimy programy strategiczne, programy wdro żeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Projekty planów lub programów zawieraj ące planowane do realizacji przedsi ęwzi ęcia mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko lub których realizacja mo że spowodowa ć znacz ące oddziaływanie na środowisko podlegaj ą, zgodnie z ustaw ą z 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353 ze zm.) procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

6.1.5 Monitoring i ocena realizacji Programu Proponowane kierunki działa ń i osi ągania celów zawarte w Programie Ochrony Środowiska gminy Trzcianka wymagaj ą systematycznego wdra żania w życie i weryfikacji w zale żno ści od potrzeb. Bardzo istotnym elementem wdra żania Programu jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji poszczególnych zada ń. Podstaw ą oceny realizacji Programu powinien by ć monitoring stanu środowiska. Monitorowanie zachodz ących zmian powinno by ć prowadzone w oparciu o okre ślone wska źniki umo żliwiaj ące śledzenie zmian, ich post ęp i wielko ści w uj ęciu liczbowym b ądź opisowym. Monitoring realizacji zało żeń PO Ś pozwoli na racjonalne gospodarowanie środkami finansowymi, a tak że umo żliwi weryfikacj ę działa ń w uj ęciu dynamicznym tj. z bie żą cą diagnoz ą stanu środowiska. Istot ą monitorowania jest wyci ąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało wykonane, a tak że modyfikowanie dalszych poczyna ń w taki sposób, aby osi ągn ąć zakładany cel w przyszło ści. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wska źników, które b ędą odzwierciedlały efektywno ść prowadzonych działa ń.

133

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

6.1.6 Kontrola i monitoring Programu Kontrola i monitoring realizacji celów i zada ń Programu ochrony środowiska powinien obejmowa ć okre ślenie stopnia wykonania poszczególnych działa ń: okre ślenie stopnia realizacji przyj ętych celów; ocen ę rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami a ich wykonaniem oraz analiz ę przyczyn rozbie żno ści. Koordynator wdra żania Programu b ędzie ocenia ć, co dwa lata stopie ń wdro żenia. W latach 2017 – 2020 na bie żą co b ędzie monitorowany post ęp w zakresie wdra żania zdefiniowanych działa ń, a pod koniec 2020 r. nast ąpi ocena rozbie żno ści mi ędzy celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbie żno ści. Wyniki oceny b ędą stanowiły wykładni ę dla kolejnego Programu, w którym zostan ą zdefiniowane cele i zadania na lata 2021 – 2024. Ten cykl b ędzie si ę powtarzał, co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej czteroletniej i polityki długoterminowej o śmioletniej.

6.1.7 Harmonogram wdra żania Programu W poni ższej tabeli okre ślono harmonogram wdra żania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka.

Tab. 29 Harmonogram wdra żania Programu Zadanie 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

Program ochrony środowiska Cele krótkoterminowe X Cele długoterminowe X Mierniki realizacji Programu X X X X X X X X Monitoring realizacji Programu Mierniki realizacji Programu X X X X X X X X Ocena realizacji celów krótkoterminowych X Raport z realizacji Programu X X X X Weryfikacja Programu X źródło: opracowanie własne

6.1.8 Ocena i weryfikacja Programu Ocena realizacji celów i zada ń ochrony środowiska winna by ć realizowana w trybie: − co 4 lata ocena skuteczno ści realizacji polityki ekologicznej pa ństwa z wykorzystaniem okre ślonych mierników, − co 2 lata ocena realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska sporz ądzonych w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, ocena realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska przez organy inspekcji ochrony środowiska. Wska źnikiem okre ślaj ącym stopie ń realizacji poszczególnych zada ń b ędzie wysoko ść poniesionych nakładów finansowych oraz uzyskane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane

134

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 przez ocen ę stanu jako ści i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonan ą w ramach systemu monitoringu, ilustrowa ć b ędą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umo żliwia ć dokonywanie niezb ędnych korekt na bie żą co. Niniejszego Programu ochrony środowiska tyczy si ę obowi ązek oceny wdra żania Programu poprzez opracowanie raportu przez organ wykonawczy gminy, który powinien by ć przedkładany Radzie Miejskiej w cyklu dwuletnim.

6.1.9 Wska źniki realizacji Programu W poni ższej tabeli przestawiono monitorowania efektywno ści Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka.

Tab. 30 Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 Przyj ęta Nazwa wska źnika jednostka WODA Klasa/stan/ stan wód powierzchniowych i podziemnych w punkach pomiarowo-kontrolnych znajduj ących potencjał si ę na terenie gminy lub poło żonych najbli żej jej obszaru ekologiczny liczba kilometrów sieci wodoci ągowej w gminie km liczba przył ączy wodoci ągowych szt. udział mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej % wydajno ść uj ęć wody m3/d woda dostarczana gospodarstwom domowym dam 3/rok zu życie wody na mieszka ńca w danym roku m3/M/r liczba kilometrów melioracji podstawowych na terenie gminy km liczba kilometrów melioracji szczegółowych na terenie gminy km wielko ść powierzchni zmeliorowanej na terenie gminy km 2 udział powierzchni zmeliorowanej na terenie gminy % ŚCIEKI ilo ść ścieków oczyszczonych w oczyszczalniach ścieków na terenie gminy dam 3/rok ludno ść obsługiwana przez oczyszczalni ę ogółem osoba/ % osady wytworzone Mg/rok warto ści wska źników zanieczyszcze ń w ściekach surowych i oczyszczonych w oczyszczalni kg/rok ścieków: BZT5, ChZT, zawiesina, azot ogólny, fosfor ogólny długo ść czynnej sieci kanalizacji sanitarnej km liczba przył ączy kanalizacyjnych sanitarnych szt. udział mieszka ńców korzystaj ących z kanalizacji sanitarnej osoba/% liczba kilometrów kanalizacji deszczowej km POWIERZCHNIA ZIEMI mg/kg stopie ń i rodzaj zanieczyszczenia gleb mg/100g gleby wielko ść powierzchni zdegradowanej km 2 wielko ść powierzchni poddanej rekultywacji km 2

135

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Przyj ęta Nazwa wska źnika jednostka udział gleb w gminie o odczynie oboj ętnym i zasadowym % udział gleb w gminie wymagaj ących wapnowania % udział gleb o najwy ższych klasach bonitacyjnych % PRZYRODA udział powierzchni gminy obj ętych ochron ą na mocy ustawy o ochronie przyrody % udział powierzchni gminy obj ętych ochron ą w ramach sieci Natura 2000 % udział powierzchni lasów w ogólnej powierzchni gminy % Ilo ść i rodzaj obszarów podlegaj ących ochronie na mocy ustawy o ochronie przyrody szt./rodzaj POWIETRZE klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin dla strefy klasa wielkopolskiej: NO 2, SO 2, CO, C 6H6, PM2,5, PM10, BaP, As, Cd, Ni, Pb, O 3 klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin dla strefy klasa wielkopolskiej: NO x, SO 2, O 3 długo ść czynnej sieci gazowej km liczba przył ączy gazowych szt. udział mieszka ńców korzystaj ących z sieci gazowej osoba/% liczba podmiotów posiadaj ących decyzje odno śnie wprowadzania pyłów/gazów do powietrza jedn. moc kotłowni, w których wymieniono źródło zasilania kW Ilo ść budynków poddanych termomodernizacji jedn. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE warto ść pola elektromagnetycznego w punktach pomiarowych znajduj ących si ę na terenie V/m gminy lub poło żonych najbli żej jej obszaru liczba obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy szt. HAŁAS warto ść hałasu komunikacyjnego w otoczeniu dróg i linii kolejowych na terenie gminy dB długo ść wyremontowanych dróg na obszarach zabudowanych km ilo ść wybudowanych zabezpiecze ń przed hałasem komunikacyjnym szt. długo ść wybudowanych obwodnic w gminie km ENERGIA ODNAWIALNA udział energii odnawialnej w całkowitym zu życiu energii cieplnej w gminie % udział energii odnawialnej w całkowitym zu życiu energii elektrycznej w gminie % rodzaj i ilo ść instalacji wykorzystuj ących energi ę odnawialn ą na terenie gminy rodzaj/szt. powierzchnia plantacji ro ślin energetycznych ha GOSPODARKA ODPADAMI ilo ści odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane i selektywnie zbierane Mg/rok Ilo ść odpadów składowanych na składowisku w stosunku do całkowitej ilo ści wytworzonych % odpadów komunalnych ilo ść zdemontowanych i unieszkodliwionych odpadów zawieraj ących azbest na terenie gminy Mg/rok POWA ŻNE AWARIE I ZAGRO ŻENIA NATURALNE liczba zakładów o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej szt. liczba zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej szt. liczba powa żnych awarii spowodowanych przez przemysł i transport szt.

136

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Przyj ęta Nazwa wska źnika jednostka EDUKACJA EKOLOGICZNA liczba i rodzaj akcji o charakterze ekologicznym rodzaj/jedn. ilo ść zorganizowanych kampanii na rzecz ochrony środowiska jedn. źródło: opracowanie własne

137

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

7. ASPEKTY EKONOMICZNE WDRAŻANIA PROGRAMU 7.1 Koszty wdro żenia przedsi ęwzi ęć przewidywanych do realizacji w latach 2017 – 2020 Realizacja zada ń wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska wi ąż e si ę z nakładami finansowymi. Oszacowanie kosztów wdra żania programu podaje si ę zwykle w uj ęciu czteroletnim, odpowiadaj ącym okresowi realizacji celów krótkoterminowych. Szacunek kosztów w perspektywie do 2024 r. byłby obarczony zbyt du żym bł ędem i stałby si ę mało przydatny. Dla cz ęś ci przedsi ęwzi ęć nie s ą obecnie znane koszty ich realizacji. Pewne działania pozainwestycyjne realizowane b ędą w ramach działalno ści własnej danych jednostek. Dotyczy to przedsi ęwzi ęć , które s ą trudne do oszacowania, gdy ż uzale żnione s ą od bie żą cego zapotrzebowania i sytuacji. Wiele działa ń nieinwestycyjnych b ędzie równie ż realizowane w ramach codziennych obowi ązków pracowników Urz ędu Miejskiego Trzcianki, bez dodatkowych kosztów. Okre ślenie „bez dodatkowych kosztów” tyczy ć si ę mo że równie ż udziału merytorycznego, udost ępnienia zasobów, czy partycypowania w organizacji przedsi ęwzięcia.

7.2 Struktura finansowania W oparciu o prognoz ę źródeł finansowania realizacji polityki ekologicznej pa ństwa w latach 2009- 2012 mo żna spodziewa ć si ę, że struktura finansowania wdra żania Programu w najbli ższych latach będzie kształtowa ć si ę podobnie (tabela 31).

Tab. 31 Źródła finansowania ochrony środowiska Polityka Ekologiczna Pa ństwa Źródło finansowania 2009 – 2012 2013 – 2016 Środki własne przedsi ębiorstw 43% 45% Środki jednostek samorz ądu 11% 7% Polskie fundusze ekologiczne 21% 24% Bud żet pa ństwa 5% 7% źródło: Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016

7.3 Źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska Wdra żanie zało żeń niniejszego Programu b ędzie mo żliwe mi ędzy innymi dzi ęki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania działa ń proekologicznych s ą: − środki własne gminy, − środki własne powiatu, − środki z bud żetu pa ństwa, − środki własne przedsi ębiorstw, − celowe fundusze ekologiczne pochodz ące z: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, − dotacje, kredyty i po życzki pochodz ące zarówno z niekomercyjnych, jak i komercyjnych instytucji finansowych (m.in. Banku Ochrony Środowiska, Banku Gospodarstwa Krajowego),

138

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− środki Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programu rozwoju Obszarów wiejskich, Life+. − środki w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

139

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

8. ODDZIAŁYWANIE PROGRAMU NA ŚRODOWISKO Obowi ązek sporz ądzenia prognozy oddziaływania na środowisko programu ochrony środowiska wynika z art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2016 r., poz. 353 ze zm.). Zgodnie z art. 46 tej ustawy „przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagaj ą (...) projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le śnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczaj ących ramy dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko . Odpowiedzialnym za wykonanie Prognozy jest organ administracji publicznej – rady miejskiej – opracowuj ący projekt dokumentu lub wprowadzaj ący zmiany do przyj ętego ju ż dokumentu. Podstawowym celem prognozy jest ustalenie, czy zapisy projektu Programu ochrony środowiska nie naruszaj ą zasad prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Istot ą sprawy jest sytuacja, w której wzgl ędy ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju s ą rozwa żane na równi z innymi celami i priorytetami. Prognoza ma równie ż ułatwi ć identyfikacj ę mo żliwych do okre ślenia skutków środowiskowych spowodowanych realizacj ą postanowie ń ocenianego dokumentu oraz okre śli ć, czy istnieje prawdopodobie ństwo powstawania w przyszło ści konfliktów i zagro żeń w środowisku. Podlegaj ący ocenie dokument definiuje nie tylko priorytety i cele, które wyznaczaj ą kierunki działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska na terenie gminy, lecz tak że okre śla terminy ich osi ągni ęcia i wielko ść przewidywanych środków finansowych ( środki własne, bud żet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, fundusze UE). Ocena oddziaływania na środowisko ma w tej sytuacji charakter jako ściowy. Szczegółowe wymagania dotycz ące zakresu prognozy okre śla art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2016 r., poz. 353 ze zm.).

140

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

9. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Obowi ązek sporz ądzania programów ochrony środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672 ze zm.). Program podlega aktualizacji nie rzadziej ni ż co 4 lata. Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 został sporz ądzony w celu okre ślenia aktualnych warunków, wymaga ń oraz zada ń niezb ędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska.

W niniejszym opracowaniu sformułowano cel nadrz ędny w zakresie ochrony środowiska gminy Trzcianka – ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY GMINY TRZCIANKA UWZGL ĘDNIAJĄCY OCHRON Ę ŚRODOWISKA

Charakterystyka gminy Trzcianka: Powierzchnia 373,72 km 2 Ludno ść 24 389 os Ilo ść gospodarstw rolnych 941

Analiza stanu środowiska przyrodniczego gminy Trzcianka została opracowana dla nast ępuj ących elementów: powietrze atmosferyczne, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne, wody powierzchniowe i podziemne, powierzchnia ziemi i gleby, przyroda, energia odnawialna, powa żne awarie.

Powietrze atmosferyczne Pod wzgl ędem klimatycznym gmina Trzcianka nale ży do tzw. dzielnicy nadnoteckiej. Dzielnica na charakter po średni, przej ściowy, mi ędzy chłodn ą i deszczow ą dzielnic ą pomorsk ą, a suchsz ą i cieplejsz ą dzielnic ą środkow ą. Gmina Trzcianka poło żona w nieckowatym zagł ębieniu charakteryzuje si ę specyficznym mikroklimatem. Ukształtowanie terenu powoduje lokalne spadki temperatury szczególnie w okresie zimowym oraz wzrost wilgotno ści. Pod k ątem ochrony zdrowia strefa wielkopolska została zakwalifikowana do klasy A ze wzgl ędu na NO 2, SO 2, CO, C 6H6, As, Cd, Ni, Pb. Do klasy C została przydzielona ze wzgl ędu na pył PM2.5, pył PM10 i BaP.

W odniesieniu do ochrony ro ślin strefa wielkopolska ze wzgl ędu na SO 2 i NO x zaliczona została do klasy A. Ze wzgl ędu na O 3 do stref ę wielkopolsk ą zarówno pod katem ochrony zdrowia jak i ochrony ro ślin zaliczono do klasy A dla poziomu docelowego zaliczono oraz do klasy D2 dla poziomu celu długoterminowego. Za cel postawiono: popraw ę stanu powietrza na obszarze gminy Trzcianka. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017 – 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

141

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Hałas Klimat akustyczny środowiska gminy Trzcianka w zdecydowanej wi ększo ści kształtowany jest przez hałas komunikacyjny drogowy, który ze wzgl ędu na powszechno ść charakteryzuje si ę du żym zasi ęgiem oddziaływania. Przez gmin ę przebiegaj ą drogi wojewódzkie nr 178 Wałcz – Oborniki i 180 Piła – Ko ście ń Wielki oraz linia kolejowa nr 203 o znaczeniu mi ędzynarodowym relacji Tczew – Kostrzyn (Kostrzyn nad Odr ą). Nieliczne i niedu że zakłady prowadz ą działalno ść na niewielk ą skal ę, przez co nie mo żna mówi ć o uci ąż liwo ści powodowanej przez hałas przemysłowy. WIO Ś w Poznaniu przeprowadził w 2014 r. pomiary hałasu na terenie miasta Trzcianka w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 178 i 180. W obu punktach pomiarowych stwierdzono znaczne przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Za cel postawiono: niedopuszczenie do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja jest korzystna, jak równie ż zmniejszenie oddziaływania hałasu na mieszka ńców i środowisko poprzez jego obni żenie do poziomu obowi ązuj ących standardów. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017- 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie gminy Trzcianka są: − sie ć linii wysokiego napi ęcia 110 kV, − stacja GPZ Trzcianka 110/15 kV i stacja transformatorowa 110/15 kV, − stacje telefonii komórkowej. Pomiary pól elektromagnetycznych (wg WIO Ś, dane za rok 2014) na terenach dost ępnych dla ludno ści na obszarze województwa wielkopolskiego nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w żadnym z badanych punktów pomiarowych. Na terenie gminy Trzcianka badania prowadzone były w m. Stobno przy drodze wojewódzkiej nr 180. Poziom składowej elektrycznej pola zmierzony w tym punkcie pomiarowym wyniósł 0,03 V/m. Za cel postawiono: minimalizacj ę oddziaływania oraz bie żą cą kontrol ę źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zadań na lata 2017- 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Wody powierzchniowe i podziemne W uj ęciu hydrograficznym gmina Trzcianka w cało ści przynale ży do dorzecza Noteci. Przez teren Gminy przepływa najwa żniejszy dopływ Noteci – rzeka Trzcinica. W granicach gminy wyst ępuj ą tak że nast ępuj ące cieki: Łomnica, Kotu ń, Glinica (Kopaniec), Bukówka, Rudawka, Rudnica, Łaga, Wrz ąska To ń, Niekurska Struga. Na terenie gminy znajduje si ę 12 jezior o powierzchni powy żej 1 ha o ł ącznej powierzchnia 297,5 ha. W 2013 r. WIO Ś przeprowadził badania JCWP Trzcianka i Note ć od Gwdy do Kanału Romanowskiego Zarówno stan ekologiczny JCWP Trzcianka jak i potencjał ekologiczny JCWP Note ć od Gwdy

142

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 do Kanału Romanowskiego okre ślono jako umiarkowany. Ogólny stan wód w obu przypadkach oceniono jako zły. W wyniku bada ń wód JCW Kr ępica potencjał ekologiczny tych wód okre ślono jako słaby a ogólny stan wód oceniono jako zły. Podczas bada ń JCWP Bukówka od Dzierz ąż nej do uj ścia prowadzonych przez WIO Ś w 2011 r. stan ekologiczny wód oceniono jako dobry. W 2014 r. przez WIO Ś w Poznaniu zostały przebadane wody JCW Note ć od Bukówki do Drawy w wyniku których stwierdzono II klasa elementów fizykochemicznych i elementów chemicznych. W wyniku bada ń przeprowadzonych w 2011 i 2013 r. potencjał ekologiczny tych wód okre ślono jako słaby natomiast stan chemiczny jako dobry. Ogólny stan wód oceniono jako zły. Na podstawie bada ń wód jeziora Długie przeprowadzonych w 2014 r. przez WIO Ś stan chemiczny jeziora oceniono jako dobry. W wyniku bada ń stanu ekologicznego wód jeziora Stradu ń prowadzonych przez WIO Ś w 2013 r. stwierdzono IV klas ę elementów biologicznych i I klas ę elementów hydromorfologicznych. Klas ę elementów fizykochemicznych oceniono jako stan poniżej dobrego. Obszar gminy Trzcianka poło żona jest w zasi ęgu dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: GZWP nr 138 Pradolina Toru ńsko- Eberswaldzka i GZWP nr 127 Subzbiornik Złotów- Piła- Strzelce Kraje ńskie . U żytkowe wody podziemne na omawianym obszarze zwi ązane s ą z czwartorz ędowymi i trzeciorz ędowymi poziomami wodono śnymi. Według podziału Polski na Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych (JCWPd) obowi ązuj ącego do 2015 r. teren gminy Trzcianka poło żony był w obr ębie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych JCWPd nr 36. Zgodnie z obowi ązuj ącym od 2016 r. nowym podziałem JCWPd na 172 cz ęś ci oraz subcz ęś ci gmina Trzcianka poło żona jest w obr ębie JCWPd nr 34. Na postawie bada ń przeprowadzonych przez PIG w 2012 r. stan ilo ściowy wód JCWPd nr 36 (wg poprzedniej numeracji JCWPd) oceniono jako dobry. Podczas bada ń wykonanych w 2014 r. stan chemiczny tych wód równie ż oceniono jako dobry. Na podstawie wyników bada ń przeprowadzonych w 2014 i 2015 r. przez PIG na terenie gminy Trzcianka wody podziemne JCWPd nr 36 zakwalifikowano do II, III i V klasy jako ści. Za cel postawiono: osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017- 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Powierzchnia ziemi i gleby Na terenie gminy Trzcianka prowadzone jest wydobycie piasków budowlanych i kruszywa naturalnego. Wyznaczono trzy obszary perspektywiczne dla wydobycia kruszywa naturalnego. Znajduj ą si ę tu tak że zło ża torfy, których ewentualne wydobycie wykluczaj ą wzgl ędy ekologiczne. Grunty wyst ępuj ące na obszarze gminy, charakteryzuj ą si ę nisk ą przydatno ści ą rolnicz ą. Dominuj ą gleby V i VI klasy bonitacyjnej. Grunty w klasie I i II nie wyst ępuj ą wcale. Gleby klasy III obejmuj ą tylko 4% powierzchni u żytków rolnych.

143

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wg danych Okr ęgowej Stacji Chemiczno- Rolniczej w Poznaniu na terenie gminy Trzcianka w latach 2000- 2004 najwi ększy udział na tym terenie maj ą gleby bardzo kwa śne (38%) i kwa śne (30,2%). Wapniowanie okazało si ę konieczne w przypadku 26,3% gleb oraz potrzebne dla 19,6%. Agrochemiczne badania wskazuj ą brak wyst ępowania przekrocze ń dopuszczalnej zawarto ści metali ci ęż kich w glebach. Wyj ątek stanowił cynk- Zn i kadm- Cd, dla których stwierdzono I stopie ń zanieczyszczenia świadcz ący o jego podwy ższonej zawarto ści w glebie. Nie stwierdzono zanieczyszczenia siark ą siarczanow ą. Za cel postawiono: ochron ę i wła ściwe wykorzystanie istniej ących zasobów glebowych oraz rewitalizacja terenów zdegradowanych ekologicznie; efektywne wykorzystanie eksploatowanych złó ż zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, ochron ę zasobów złó ż nieeksploatowanych oraz terenów przewidzianych pod przyszł ą eksploatacj ę. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017- 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Przyroda Wg GUS (dane za rok 2015) całkowita powierzchnia gruntów le śnych na terenie gminy Trzcianka wynosi ponad 18,8 tys. ha. Lasy ogółem zajmuj ą powierzchni ę ok. 18,4 tys. ha, co daje wska źnik lesisto ści na poziomie 48,8 %. W obr ębie gminy znajduj ą się obszary cenne przyrodniczo i podlegaj ące ochronie takie jak: − obszary chronionego krajobrazu: Dolina Noteci i Puszcza Drawska − projektowane rezerwaty przyrody: faunistyczno-le śny w dolinie Bukówki i rezerwat przyrodniczo- krajobrazowy obejmuj ący fragment zbocza doliny Trzcinicy, − pomniki przyrody, − obszary NATURA 2000: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Nadnoteckie Ł ęgi PLB300003, Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Dolina Noteci PLH300004 i Ostoja Pilska PLH300045, − użytki ekologiczne, − obszar wa żny dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji Dolina Noteci , − strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania orlika krzykliwego, rybołowa, bielika i kani rudej, − parki podworskie i pałacowe. Za cel postawiono: ochron ę obiektów cennych przyrodniczo oraz walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego; zachowanie i wzrost bioró żnorodno ści istniej ących zasobów le śnych. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017 – 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Energia odnawialna Rolnictwo stanowi znacz ący sektor w gospodarce gminy, dlatego te ż przewiduje si ę, i ż znaczny udział w produkcji czystej energii w gminie Trzcianka będzie stanowiła energia z biomasy. Do tej pory prowadzono upraw ę wierzby energetycznej, której powierzchnia wyniosła 131,88 ha.

144

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

Gmina Trzcianka poło żona jest w III – korzystnej strefie energetycznej warunków wiatrowych, dlatego mo żliwo ść wykorzystania tego typu odnawialnych źródeł energii b ędzie uzasadniona. Na terenie gminy Trzcianka znajduj ą si ę 3 elektrownie wiatrowe – 2 o mocy do 2MW i 1 o mocy do 1MW. W miejscowo ści Trzcianka na rzece Trzcinicy znajduje się nieczynna elektrownia wodna. Istnieje ponadto mo żliwo ść wykorzystania baterii słonecznych oraz pomp ciepła do celów grzewczych i przygotowania cieplej wody u żytkowej w budynkach oraz energii cieplnej z biomasy. Planowana jest budowa jednej elektrowni wiatrowej oraz czterech farm fotowoltaicznych. Za cel postawiono: zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017 – 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Powa żne awarie Na terenie gminy brak jest obiektów zakwalifikowanych do zakładów o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii. Funkcjonuje tutaj natomiast jeden zakład, który ze wzgl ędu na stosowanie w procesach technologicznych toksycznych środków przemysłowych, mo że stanowi ć nadzwyczajne zagro żenie dla środowiska. Pewnym zagro żeniem jest równie ż przebiegaj ący przez teren gminy gazoci ąg przesyłowy wysokiego ci śnienia z Piły do Trzcianki, który przy rozszczelnieniu mo że spowodowa ć wybuch i po żar. Przez obszar gminy Trzcianka transportowane s ą materiały niebezpieczne przewo żone z wykorzystaniem transportu drogowego i kolejowego, stwarzaj ąc potencjaln ą mo żliwo ść wyst ąpienia nadzwyczajnego zagro żenie środowiska. Przewo żone s ą głównie: kwas solny, amoniak, kwas siarkowy, dwutlenek siarki, akrylonitryl, czteroetylek ołowiu, gazy wybuchowe oraz substancje ropopochodne. Za cel postawiono: kształtowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych; opracowanie systemu skutecznego informowania społecze ństwa o wyst ąpieniu zagro żenia środowiska. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017 – 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Gospodarka odpadami Na terenie gminy Trzcianka funkcjonuje system zbiórki odpadów niesegregowanych oraz selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych (papier i tektur ę, tworzywa sztuczne, metal, opakowania wielomateriałowe) odpadów biodegradowalnych oraz szkła. Przeterminowane leki oddawane mieszka ńcy Gminy mog ą odda ć w aptece. Dwa razy do roku organizowane b ędą zbiórki odpadów wielkogabarytowym oraz zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. Wy żej wymienione oraz pozostałe odpady problemowe, w tym odpady niebezpieczne, mieszka ńcy mog ą oddawa ć do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) w Trzciance. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter

145

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024 gminy cz ęść odpadów zielonych i odpadów organicznych jest wykorzystywana u źródła ich powstawania. W zwi ązku z nowelizacj ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach odpowiedzialno ść za odebranie i wła ściwe zagospodarowanie odpadów le ży po stronie samorz ądu gminnego. Zgodnie z projektem PGO dla województwa wielkopolskiego miasto i gmina Trzcianka została przydzielona do Regionu I. Za cel postawiono: minimalizacj ę ilo ści wytwarzanych odpadów poprzez zwi ększenie stopnia odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017- 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Edukacja ekologiczna W zakresie działalno ści edukacyjnej w gminie Trzcianka realizowane s ą programy, akcje i konkursy w szkołach. Prowadzona jest tak że edukacja w zakresie gospodarki odpadami. W 2012 r. Gmina uruchomiła stron ę internetow ą Urz ędu Miejskiego Trzcianka Eko.Trzcianka, na której udost ępnia si ę informacje zwi ązane z gospodark ą odpadami, ochron ą środowiska i ochron ą przyrody na terenie Gminy. Co roku w szkołach przeprowadzana jest akcja Sprz ątanie Świata – Polska. Uczniowie bior ą te ż udział w corocznej Ponadpowiatowej Olimpiadzie Ekologicznej Subregionu Pilskiego. Edukacj ę ekologiczn ą dla dzieci i młodzie ży prowadz ą na swoim terenie Nadle śnictwa Trzcianka, Krzy ż i Zdrojowa Góra. Powiatowy Zespól Doradztwa Rolniczego w Trzciance prowadzi szkolenia dla rolników dotycz ące m.in. aspektów ochrony środowiska w rolnictwie. Zarz ąd Koła Miejskiego Polskiego Zwi ązku W ędkarstwa w Trzciance w ramach Tygodnia Czysto ści Wód organizuje co roczn ą akcj ę sprz ątania brzegów jezior znajduj ących si ę na terenie gminy. Na terenie gminy Trzcianka swoj ą działalno ść prowadz ą Nadnoteckie Koło Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody Salamandra – Trzcianka oraz Stowarzyszenie Ekologiczne Przyjaciół Ziemi Nadnoteckiej – Koło Terenowe w Trzciance. Za cel postawiono: kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszka ńców Gminy, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa żona polityka konsumpcyjna. Wyznaczono te ż kierunki działa ń do roku 2024 i harmonogram zada ń na lata 2017 – 2020, które maj ą skutkowa ć osi ągni ęciem postawionego celu.

Program ochrony środowiska dla gminy Trzcianka zostaje przyj ęty do realizacji na podstawie uchwały Rady Miejskiej. Efektywne wdro żenie i zarz ądzanie niniejszym Programem wymaga du żego zaanga żowania administracji samorz ądowej, a tak że współpracy pomi ędzy wszystkimi instytucjami zaanga żowanymi w zagadnienia ochrony środowiska.

Zarz ądzanie Programem b ędzie si ę odbywa ć z wykorzystaniem instrumentów, które pozwol ą na jego weryfikacj ę w oparciu o wyniki monitorowania procesów zachodz ących w otoczeniu realizowanej polityki środowiskowej. Instrumenty słu żą ce realizacji Programu wynikaj ą z ustaw: Prawo ochrony

146

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

środowiska , o zagospodarowaniu przestrzennym , o ochronie przyrody , o odpadach , Prawo geologiczne i górnicze , Prawo budowlane . Zaliczamy do nich instrumenty prawne, finansowe, społeczne i strukturalne. Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Do instrumentów finansowych nale żą opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieni ęż ne, kredyty i dotacje z funduszy celowych, pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych i in. Do głównych instrumentów społecznych zaliczono edukacj ę ekologiczna i współprac ę i budowanie partnerstwa. Wśród instrumentów strukturalnych wyró żnimy programy strategiczne, programy wdro żeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Proponowane kierunki działa ń i osi ągania celów zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka wymagaj ą systematycznego wdra żania w życie i weryfikacji w zale żno ści od potrzeb. Bardzo istotnym elementem wdra żania Programu jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji poszczególnych zada ń. Podstaw ą oceny realizacji Programu powinien by ć monitoring stanu środowiska. Monitorowanie zachodz ących zmian powinno by ć prowadzone w oparciu o okre ślone wska źniki umo żliwiaj ące śledzenie zmian, ich post ęp i wielko ści w uj ęciu liczbowym b ądź opisowym. Ocena skutków realizacji celów i zada ń ochrony środowiska winna by ć realizowana w trybie: − co 4 lata ocena skuteczno ści realizacji polityki ekologicznej pa ństwa z wykorzystaniem okre ślonych mierników, − co 2 lata ocena realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska sporz ądzonych w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, ocena realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska przez organy inspekcji ochrony środowiska. Wdra żanie niniejszego Programu b ędzie mo żliwe mi ędzy innymi dzi ęki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania działa ń proekologicznych s ą: środki własne gminy i powiatu, środki z bud żetu pa ństwa, środki własne przedsi ębiorstw, celowe fundusze ekologiczne pochodz ące (NFO ŚiGW, WFO ŚiGW), dotacje, kredyty i po życzki pochodz ące zarówno z niekomercyjnych, jak i komercyjnych instytucji finansowych (m.in. BO Ś, BGK), środki Unii Europejskiej (RPOWW, POi Ś, PROW, Life+)

Przeprowadzona strategiczna ocena oddziaływania projektu Programu Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 na środowisko pozwala stwierdzi ć, że zapisy tego dokumentu nie naruszaj ą zasad prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego.

147

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

WYKORZYSTANE MATERIAŁY

− Polityka ekologiczna Państwa na lata 2009- 2012 z perspektyw ą do roku 2016 − Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego lata 2012 – 2015 z perspektyw ą na lata 2016 – 2020 − Program Ochrony Środowiska na lata 2014 – 2017 dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2013 – 2016,

− Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzcianka na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020, − zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do roku 2020 (Wielkopolska 2020), − Strategia Rozwoju Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 20411 – 2020 , − Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012 – 2017, − Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej, − Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, − Informacje dost ępne na stronie Głównego Urz ędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, − Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014 , WIO Ś Pozna ń, 2015, − Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2014, WIO Ś Pozna ń, − Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2011, WIO Ś Pozna ń, − Pomiar Ruchu na Drogach Wojewódzkich w 2010 r., − Monitoring pól elektromagnetycznych w 2015 r., WIO Ś Pozna ń, 2016, − BTSearch: baza stacji bazowych sieci komórkowych w Polsce, www.mapa.btsearch.pl, − E. Sobiczewska, S. Szmigielski Stacje bazowe telefonii komórkowej i zdrowie , Zakład Ochrony, Mikrofalowej, Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, Warszawa 2007, − Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (M.P. 2011 nr 40 poz. 451), − Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód (JCW) w latach 2010 – 2013 (ocena w trakcie weryfikacji przez GIO Ś), WIO Ś Pozna ń, 2014 − Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód za rok 2014 z uwzgl ędnieniem oceny spełnienia wymaga ń dla obszarów chronionych (w trakcie weryfikacji przez GIO Ś), WIO Ś Pozna ń, 2015, − Klasyfikacja wska źników jako ści wód jezior w województwie wielkopolskim za rok 2013, WIO Ś Pozna ń, 2014, − Wyniki i klasyfikacja wska źników jako ści wód jezior w województwie wielkopolskim za rok 2014, WIO Ś Pozna ń, 2015, − Informacje na temat jednolitych cz ęś ci wód podziemnych dost ępne stronie Pa ństwowej Słu żby Hydrogeologicznej, www.psh.gov.pl, − Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2015 r. wg bada ń PIG, − Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych zatwierdzona przez Rad ę Ministrów dnia 21.04.2016 r.,

148

Program Ochrony Środowiska dla gminy Trzcianka na lata 2017- 2020 z perspektyw ą do roku 2024

− uchwała Nr II/38/14 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Trzcianka , − Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004 , WIO Ś Pozna ń, 2005, − Analiza oddziaływania rolnictwa na środowisko wodne w województwie zachodniopomorskim Potencjalne ograniczenia w rozwoju produkcji zwierzęcej, WIO Ś Szczecin, 2005, − standardowe formularze danych dla obszarów Natura 2000 Nadnoteckie Ł ęgi PLB300003, Dolina Noteci PLH300004 i Ostoja Pilska PLH300045, www.natura2000.gdos.gov.pl, − Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego – nieruchome (opracowanie KOBIDZ w Warszawie), www.poznan.wuoz.gov.pl, − Informacje na temat obszarów Natura 2000 Nadnoteckie Ł ęgi PLB300003, Dolina Noteci PLH300004 i Ostoja Pilska PLH300045 dost ępne na stronie internetowej www.obszary.natura2000.org.pl, − Informacje dost ępne na stronach internetowych: www.baza-oze.pl, www.biomasa.org, www.energia-odnawialna.pl, − Podr ęcznik architekta, projektanta i instalatora, Kolektory słoneczne , Viessmann Sp. z o.o., www.viessmann.pl, − Strategia Rozwoju Ratownictwa i Ochrony Przeciwpożarowej dla Powiatu Czarnkowsko- Trzcianeckiego na lata 2011 – 2020, − Informacje dost ępne na stornie internetowej Nadle śnictw Trzcianka, Krzy ż i Zdrojowa Góra Regionalnej dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Pile, www.trzcianka.pila.lasy.gov.pl, www.krzyz.pila.lasy.gov.pl, www.zdrojowagora.pila.lasy.gov.pl, − Informacje dost ępne na stornie internetowej www.trzcianka.pl oraz www.mdktrzcianka.pl − Wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (projekt), Warszawa 2011 , − Tymczasowe wytyczne dotyczące ocen oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzie ń 2009), − Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki , Szczecin 2008, − Wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (Projekt) , Warszawa 2011, − Informacje dost ępne na stronach internetowych: www.mos.gov.pl, www.zb.eco.pl/ www.ochronaprzyrody.gdos.gov.pl.

149