11 DECEMBER 2017

Jongvolwassenentop

Samen slim en slagvaardig kansen creëren VOOR MINDER ZELFREDZAME JONGEREN

›› SAMENVATTING MANIFEST ›› VERSLAG VAN DE TOP ›› CIJFERS & FEITEN ›› VISIE BEWINDSLIEDEN terug naar inhoudsopgave IN DIT NUMMER VOORWOORD

18-/18+? → 16-27! De Aanpak 16-27 verwijst naar de ­levensfase 6 waarbinnen JONGVOLWASSENENTOP ondersteuning aan minder Meer dan 150 bestuurders zelfredzame en jongeren kwamen jongeren nodig is. Ondersteuning 27 november naar Utrecht die niet begint of eindigt bij het 18e levensjaar. Een geweldig signaal: jongeren niet meer loslaten

p 27 november vond minder zelfredzame jongvol- de Jongvolwassen- wassenen. Om knelpunten weg entop plaats, een te nemen en daar waar nodig landelijke bijeen- buiten de lijntjes te kleuren. Het komst waar bestuur- manifest (zie pag. 4) waarin de Oders uit het onderwijs, de zorg, betrokken organisaties hun visie gemeenten, het Rijk en werkge- geven op dit vraagstuk, werd vers- en werknemersorganisaties door iedereen omarmd. De ko- in gesprek gingen. Met elkaar en mende tijd gaan we dit verder jongeren. De vraag: hoe kunnen concretiseren in de vorm van een we minder zelfredzame jongeren landelijke en regionale werk- tussen de 16 en 27 jaar samen agenda’s, maar vooral ook door slim en slagvaardig ondersteu- te doen. 4 13 14 17 nen zodat zij binnen hun eigen Bijzondere dank aan de jonge- mogelijkheden zo duurzaam ren die hun ervaringen met het MANIFEST QUOTES FEITEN EN VISIE mogelijk kunnen participeren in zoeken en vinden van ondersteu- CIJFERS de maatschappij? ning met ons wilden delen. Dat Samenvatting De Jong- De visie van In dit magazine vindt u een maakte eens te meer duidelijk van het volwassenen- Wie zijn de vijf bewinds- impressie van de top. We hopen hoe belangrijk het is om goed manifest: top volgens jongeren die lieden die dat ook u, aangestoken door naar jongeren te luisteren en ze ons enthousiasme, aanhaakt. beter te betrekken bij het zoeken doen wat deelnemers steun nodig zich inzetten Uiteindelijk zijn het niet de be- naar oplossingen. Alleen dan nodig is hebben? voor jong- stuurders maar de professionals lukt het om dichtbij de jongere te die een verschil kunnen maken. blijven en worden regels en sys- 16 volwassenen Daarvoor moeten zij de ruimte temen bijzaak. IN BEELD krijgen. Niet om bestaande op- We hopen dat ook u zich Hoe was de sfeer? Kijk mee! lossingen uit te voeren, maar om aansluit bij deze gezamenlijke keer op keer de ‘weging’ te kun- zoektocht waarbij we elkaar nen maken van wat betekenisvol vinden in de gedeelde ambitie is voor een jongere. om jongeren slimmer en slag- vaardiger te ondersteunen naar GEDEELDE AMBITIE volwassenheid. Tekst, fotografie nauwe samenwer- Raad, VNO-NCW, MKB Alexander die de top sluit aan bij de ringen te leren. Zodat niet Wat een geweldig signaal: meer CO en opmaak: Maters king met bestuurders Nederland, FNV, CNV, begeleiding van de Aanpak 16-27 waar- iedere gemeente of pro- dan 150 bestuurders uit het hele De initiatiefnemers, & Hermsen, Aanpak van gemeenten, Rijk, SBB, GGZ Nederland, jongvolwassenen ver- in een deel van de fessional het wiel opnieuw land die afspreken jongvolwasse- Gemeenten, VNG, Divosa, 16-27 Fotografie: brancheorganisaties, Jeugdzorg Nederland, zorgde en met dank aan hiervoor genoemde hoeft uit te vinden. Meer nen niet meer los te laten tot ze Ingrado, MBO Raad, VNO-NCW, LOF Martine Hoving, Serge kennisinstituten en VGN, VOBC, Sociaal bureau Zunderdorp en initiatiefnemers al sa- informatie: www.16-27.nl. zelfstandig of met ondersteuning MKB Nederland, FNV, CNV, SBB, Ligtenberg Illustra- jongvolwassenen die Werk Nederland, Neder- Kessels&Smit voor de menwerkte met als doel verder kunnen. Niet eerder sloe- GGZ Nederland, Jeugdzorg ON ties: Digitale Klerken deelnamen aan de lands Jeugdinstituut, ondersteuning van de gezamenlijk jongeren De cijfers op p. 14 en 15 gen bestuurders uit de domeinen Nederland, VGN, VOBC, Sociaal Jongvolwassenentop. Movisie en de ministe- werkgroep in een kwetsbare positie zijn afkomstig van het zorg, onderwijs, arbeidsmarkt, Werk Nederland, NJi, Movisie © Utrecht, 2017 Deze top is een initiatief ries van VWS, OCW, J&V Jongvolwassenentop. op weg te helpen naar CBS, bewerkt en geduid veiligheid de handen ineen om en de ministeries van SZW, Dit magazine is tot van gemeenten, VNG, en SZW. zelfstandigheid en door het Nederlands betere kansen te creëren voor OCW, VWS, J&V. stand gekomen in Divosa, Ingrado, MBO Met dank aan Stichting De Jongvolwassenen- daarbij van elkaars erva- Jeugdinstituut.­ 2 3 MANIFEST MANIFEST

Samen slim en slagvaardig Samenvatting kansen creëren voor minder manifest zelfredzame jongeren Jongvolwassenentop eruit de meeste jongeren sla- organisaties. De systemen schuren nog besteding en het behoud daarvan. Daar- 27 november 2017 gen erin op eigen kracht, met teveel. Wetgeving en uitvoering van de bij hebben we ook aandacht voor het steun van ouders en hun om- bijbehorende systemen sluit niet altijd bieden van continuïteit in ondersteuning geving, hun talenten te benut- aan op de leefwereld van jongeren. We en zorg, het vinden van passende huis- ten en een plek in de maat- moeten voorkomen dat jongeren én vesting en een toereikend inkomen. Vschappij te vinden. Er zijn echter zo’n professionals daardoor tegen muren 155.000 jongeren tussen de 16 en 27 jaar oplopen. LEF die niet naar school gaan of werken. Ook Gemeenten, Rijk en maatschappelijke We gaan doen wat hiervoor nodig is. Dit hebben of hadden ongeveer 187.500 jon- partijen in de zorg, het onderwijs en het vraagt partnerschap en commitment geren in deze levensfase een of meerdere bedrijfsleven spreken zich uit om elkaar van alle benodigde partijen. Gemeen- vormen van jeugdhulp, jeugdreclassering op te zoeken en over de grenzen van de ten committeren zich aan een integrale of jeugdbescherming. Vaak hebben zij eigen wereld heen te stappen. We wer- aanpak van het vraagstuk via het (door) meerdere problemen tegelijk: fysieke of ken de komende vier jaar samen aan het ontwikkelen van een integrale, regionale mentale beperkingen, schulden, proble- oplossen van hetzelfde vraagstuk: werkagenda waarbij onderwijs, werk men thuis, problemen met huisvesting of & inkomen, zorg, bedrijfsleven en waar met justitie. Voor hen is het afronden van ‘Hoe kunnen we minder zelfredzame jon- nodig justitiepartners zijn betrokken. een opleiding, het vinden van werk of het geren tussen de 16 en 27 jaar ­samen slim Deze aanpak wordt ondersteund vanuit op eigen benen staan extra lastig. Dat is en slagvaardig ondersteunen zodat ook een landelijke werkagenda. Jeugdhulp zonde, want we willen dat iedereen de zij binnen hun eigen mogelijkheden zo aanbieders willen tijdig samen met de kans krijgt om zijn of haar talenten naar ­duurzaam mogelijk kunnen participeren in jeugdige werken aan een toekomstplan. eigen vermogen te ontwikkelen. de maatschappij?’. Het Rijk committeert zich aan het waar nodig aanpakken van de systeemwereld. SCHURENDE SYSTEMEN Samen willen we minder zelfredzame Het Rijk beziet wetten en regels in samen- Om jongeren zo dicht mogelijk bij hun ei- jongeren ondersteunen in hun weg naar hang en werkt aan mogelijke oplossingen gen leefwereld en integraal te ondersteu- onderwijs, werk of andere zinvolle dag- voor knelpunten in wet- en regelgeving/ nen, hebben gemeenten de afgelopen of op Rijksniveau. jaren meer taken gekregen op het gebied We doen dat met lef, we pakken en van arbeidsparticipatie, jeugdhulp en creëren de ruimte, en we gaan de maatschappelijke ondersteuning. Daar- komende vier jaar samen leren wat naast is er door de invoering van het werkt, door te doen. We houden elkaar passend onderwijs op school maatwerk Leren wat scherp, ieder doet wat nodig is en zoekt mogelijk gemaakt voor jongeren met een ‘‘ de grenzen op van de eigen mogelijk­ beperking. Maar we zijn nog niet klaar. heden. We houden met elkaar in de De hulpvragen van deze jongeren raken werkt ­gaten of we op de goede weg zitten en bijna altijd meerdere levensgebieden, we stellen het belang van de jongeren meerdere beleidsterreinen en meerdere door te doen en hun behoeften centraal.■

Gemeenten, VNG, Divosa, Ingrado, MBO Raad, VNO-NCW, MKB Nederland, FNV, CNV, SBB, GGZ Nederland, Jeugdzorg Nederland, VGN, VOBC, VO Raad, Sociaal Werk Nederland, NJi, Movisie en de ministeries van SZW, OCW, VWS, J&V.

4 5

JONGVOLWASSENENTOP JONGVOLWASSENENTOP ➜

Vlnr: Fahiem, JONGVOLWASSENENTOP 2017: Sam, dag- voorzitter Marceline Schopman Luister naar en Thomas. jongeren en geef professionals de ruimte Het is de eerste landelijke top waar de problemen die jongeren tussen 16 en 27 tegenkomen op weg naar volwassenheid als geheel worden besproken. Weg met de kloof tussen de organisaties die hen begeleiden. Betere verbindingen tussen onderwijs, arbeidsmarkt en zorg. Dát is de sfeer op de Jongvolwassenentop op 27 november in Utrecht. De middag in zeven impressies.

de individuen die we zijn.” verwachten we dat ze op hun 18e op eigen benen staan. Drie jongeren met een verhaal: ken lukt nog niet goed. Ik heb al veel vaker op podia als Fahiem (23) vertelt over zijn mbo-loopbaan. Na het Aan ieder van hen moeten we vragen: hoe kunnen we jou deze gestaan. Ik hoor veel goede bedoelingen, maar ook speciaal onderwijs werd hij daar maar moeizaam toe- helpen?” Margrite beaamt: “Het begint met luisteren naar ‘Het begint met luisteren’ veel praktische bezwaren zoals geldtekort. Wat ik vooral gelaten. Hij mocht op proef, maar kreeg in die tijd geen jongeren. We vragen heel veel van ze. Regel maar eens mis, is het menselijke. Je mag jongeren niet in de steek studiefinanciering en geen uitkering. Want voor op proef een huis, een opleiding, werk en een verzekering als je Waar lopen jongeren tegenaan? Welke oplossingen laten. Pak nu aan wat je aan kunt pakken.” is er geen studiefinanciering en als je naar school gaat een beperking hebt, of nauwelijks een netwerk. Dan mag zien ze? Drie jongeren doen, begeleid door de Stich- krijg je geen uitkering. Inmiddels doorliep hij verschillen- de hulp bij 18 niet ophouden.” ting Alexander, hun verhaal. VRAAG WAT WE NODIG HEBBEN de niveaus, maar steeds moest hij vechten om binnen te Sam (18) heeft autisme en heeft al vele hulpverleners komen. “Steeds weer kreeg ik de vraag: Is dit echt wat je Thomas (22) heeft het nodige meegemaakt. Op zijn 15e meegemaakt. Thuis en op school. Hij werkte mee aan het wilt? Wil je niet liever werken? Ik wil graag nu de beroeps- Meedoen is belangrijk: uit huis geplaatst, op zijn 17e dakloos en later ook nog het project 'Passend onderwijs vanuit autisme bekeken' begeleidende leerweg gaan volgen. Mocht dit door gaan game- en alcoholverslaafd. Inmiddels gaat het veel beter. omdat het onderwijs voor hem niet paste, terwijl ook hij is dit het hoogste haalbare voor mij. Mocht ik het halen ‘We moeten ons schamen Hij heeft onderdak, begeleiding en werkt als ervaringsdes- behoefte heeft aan scholing. uiteraard. Je voelt je ongewenst. Alsof ze niet geloven dat als het niet lukt’ 1kundige bij ExPex. Op verschillende bijeenkomsten vertelt hij zijn verhaal. ik dit echt wil. Ik heb een leerprobleem en dus wat meer “Op een gegeven moment zei jeugdzorg: wij hebben je Zodat er niet óver jongeren als hem gesproken wordt, tijd en extra hulp nodig. Maar dankzij een studiemaatje Dat het vandaag gaat over samenwerken is duidelijk. genoeg geholpen. Ik had niemand meer. Tot iemand van maar mét. Met succes: bij de Jongvolwassenentop kreeg heb ik nu ook niveau 3 gehaald. Op naar niveau 4! Ik vind Onder het manifest staan inmiddels de namen van een wijkteam bij me aanklopte, ik woonde toen op een hij een uitnodiging van staatssecretaris om dat iedereen een eerlijke kans moet krijgen.” twintig organisaties en daar moeten er nog meer bij. kamer. Zij zorgde dat ik in aanmerking kwam voor bege- knelpunten in het onderwijs te komen bespreken. Sams Luce van Kempen van de Nationale Jeugdraad en Zes bestuurders vertellen waarom zij het belangrijk leid wonen. Dat was mijn redding; ik heb toen ook mijn boodschap: “Een goede hulpverlener luistert echt. Denk Kinderombudsman Margrite Kalverboer reageren vanuit vinden om mee te doen. eindexamen gehaald. Het was beter geweest als ze eerder niet dat je wel weet wat jongeren nodig hebben. Dat kun- de zaal. Zij vinden de verhalen herkenbaar. Luce: “De hadden ingegrepen. Dan had ik mijn leven sneller op de nen ze zelf het beste aangeven. Als ik hulp bij het koken gemiddelde jongere gaat op zijn 24ste het huis uit. Van Staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS): “De overheid heeft rit gekregen. Nu eet en slaap ik nog steeds moeilijk, wer- vraag, moet je me niet bij de was gaan helpen. Zie ons als de jongeren die geen steun hebben vanuit hun omgeving 2het heel ingewikkeld gemaakt met alle wetten en regels. 6 7 JONGVOLWASSENENTOP JONGVOLWASSENENTOP

Maar daar mogen jongeren geen last van hebben. Samen- participeren, ook al kost dat sommigen misschien wat Ze kreeg namelijk geen verklaring omtrent gedrag. Ik ben Er zijn hier zoveel hokjes, dan pas je nergens precies in.” werking is dan de sleutel. Deze bijeenkomst is belangrijk, meer tijd.” toen tot aan Fred Teeven gegaan en die kon, via een ont- Jacco: “Hulpverleners worden te veel getraind in vinkjes want drie jaar na de decentralisaties gaat het nog niet Ton Heerts (MBO Raad en SBB): “Ons systeem is er op ge- heffing, iets voor haar doen. Nu staat ze voor de klas.” zetten. We moeten het wat losser krijgen, zodat zij kunnen goed. Ook ik denk dat het begint met luisteren naar jon- richt om jongeren op hun 18e los te laten maar misschien Robin: “Dat is herkenbaar. Succesverhalen zijn vaak af- doen wat nodig is.” geren. Genoeg mooie plannen, laten we het gaan dóen.” moeten we voor jongeren die langer een warme hand op hankelijk van die ene professional die besloot zich hard Robin: “Ja, en dus blijven praten met jongeren. Niet alleen Jantine Kriens (algemeen directeur VNG): “ Jongeren heb- de schouder verdienen (ook na hun 18e) juist meer doen, in te zetten voor een jongere, maar op beleidsniveau is voor inspiratie en een mooi verhaal. maar juist ook over ben recht op onze onverdeelde aandacht. Hún leven en in plaats van minder. En we moeten ons schamen als we die ondersteuning niet gegarandeerd. Dus vallen er veel beleid en de uitvoering ervan. Er zijn genoeg jongeren die hún wereld moet voor ons uitgangspunt van handelen daarin tekortschieten. En ik wil benadrukken: op het mbo jongeren buiten de boot, onder andere bij hun zoektocht in staat zijn boven hun individuele ervaring uit te stijgen zijn. Als een jongere het niet op eigen houtje redt is het is iedereen welkom. We zijn een rijk land, daar moet voor naar werk. In Nederland is de arbeidsparticipatie van en mee te denken over verbeteringen voor jongeren in het onze dure plicht samen te werken en elkaar scherp te elk kind een plek zijn.” jongeren met een aandoening het laagst van heel Europa. algemeen.” houden.” Victor Everhardt (wethouder Utrecht): “Ik wil een lans breken voor goede huisvesting voor jongeren. In Utrecht realiseren we vijfhonderd nieuwe woonruimtes voor studenten, statushouders en jongeren die uit een opvang komen. En denk ook aan het belang van werk. Ook daar Tweegesprek: ‘We moeten het zijn we mee bezig en niet vanuit de verschillende kokers allemaal wat losser krijgen’ Wouter Hart: ‘Geef het maar samen.” systeem minder aandacht en Michaël van Straalen (MKB Nederland en SBB): Bedrijven Tijdens een intermezzo praten de aanwezigen in en jongeren moeten elkaar beter vinden. Werken en leren tweetallen door over waar het voor hen om draait bij de jongeren meer’ zijn een gouden combinatie. Een aantal jongeren hebben de ondersteuning aan minder zelfredzame jongeren. individuele begeleiding nodig en werkgevers hebben hulp Wat bespreken Jongerenambassadeur en ervarings- Wouter Hart, schrijver van Verdraaide organisaties nodig bij het geven van deze extra begeleiding. Als jonge- deskundige Robin Kok van het Jongerenpanel Zorg én en Anders vasthouden, houdt een vurig pleidooi om ren durven te vragen wat ze nodig hebben en werkgevers, Perspectief van FNO en Jacco Groenveld van Reclas- te werken vanuit de ‘bedoeling’ van een organisatie. gefaciliteerd, de deuren opzetten, kunnen we elkaar hel- sering Nederland? “We moeten los van het systeem en de leefwereld van pen.” Zes bestuurders de jongere voorop zetten.” Hij vertelt deze middag Hans Spigt (Jeugdzorg Nederland): “We moeten over gren- op het podium. Robin: "Met ons programma Zorg én Perspectief onder- ook hoe. Vlnr: Hans3 Spigt, zen heen kijken. De wet verbiedt niet om potjes bij elkaar steunen we projecten die zich inzetten voor jongeren met Paul Blokhuis, 4 te leggen en jongeren, met wie voor hun 18e al contact een chronische aandoening. Projectleiders worden bege- ›› Jantine Kriens, LAAT HET PROCES LOS met jeugdzorg is, te blijven begeleiden. Wij gaan ze in Victor Everhardt, leid door jongeren met een chronische aandoening. Ken Een filmpje van een American Footballteam laat pijnlijk elk geval op hun 18e niet meer loslaten. Ik wil voor alle Michaël van je de verhalen van individuele jongeren?” zien hoe wij allemaal gewend zijn aan een vaste manier kinderen dezelfde kansen. Ik zeg toe dat ik er alles aan zal Straalen en Jacco: “Zeker. Ik heb bijvoorbeeld een jonge vrouw leren van doen. Als een speler doodleuk de bal oppakt en naar doen om ervoor te zorgen dat alle jeugdhulpinstellingen Ton Heerts. kennen die in detentie zat. Zij wilde biologielerares wor- de achterlijn kuiert om te scoren, staan de anderen als ➜ tijdig een toekomstplan opstellen. Iedereen moet kunnen den. Alles gehaald, maar een stageplek vinden lukte niet. aan de grond genageld. Wouter: “Wij zien dat als een verrassing, een uitzondering, terwijl hij precies doet wat de bedoeling is: scoren! Alleen kiest hij een andere vorm dan we gewend zijn. We kijken naar de wereld vanuit de vorm, het doen, onze rol. Maar laten we weer kijken naar de werkelijke vraag. In dit geval: wat hebben de jongeren nodig? En hoe kunnen we daar zo goed mogelijk voor zorgen?”

›› GA UIT VAN KEUZES DIE WERKEN Wouter: “Staar je dus niet blind op sturing, toezicht en financiering. Accepteer dat een systeem nooit perfect is. Deregulering is nooit het antwoord, want dan blijven

➜ Wouter Hart. we nog steeds bezig met regels. Het gaat om verbeteren, ontwikkelen. Om te doen wat werkt, als het gaat om de bedoeling. Kijk daarvoor naar keuzes die effect hebben ›› LAAT PROFESSIONALS WEGERS ZIJN en ga van daaruit verder. Stel bijvoorbeeld de vraag wie In deze visie zijn professionals geen uitvoerders van re- er naast de jongere staat die invloed kan hebben. Die zus, gels. Wouter Hart introduceert het woord ‘wegers’: laat die vriend, dié mag meedenken en meebeslissen. De professionals afwegen wat mogelijkheden zijn, wat kan eigen regie is uitgangspunt.” werken. Hij parafraseert Piet-Hein Donner, vice-president van de Raad van State: “Pas regels niet voor iedereen hetzelfde toe. Laat het individu bepalend zijn. Geef ieder het zijne. Tevreden gebruikers zijn belangrijker dan een tevreden bestuur of politiek. Het gaat erom dat je handelt in de geest van de regels, niet naar de letter van de wet.” Wouter besluit: “Laat professionals geen uitvoerders zijn van bestaande oplossingen maar aansluiten bij wat voor ‘‘We moeten weer een jongeren betekenisvol is. Regels zijn nooit bedoeld om goede oplossingen dwars te zitten. Laten we knelpun- kijken naar de ten omzetten in ‘doe-punten’. Dat is ook de ambitie van het manifest. Als jullie hier afspreken dat jullie zo willen werkelijke vraag werken, kan dat een omslag betekenen.” 8 9 JONGVOLWASSENENTOP JONGVOLWASSENENTOP

19 casussen, 3 voorbeelden Samenvattend: wat ga jij doen? Tijdens het tweede interactieve deel van de middag Wethouder Arjan Vliegenthart van Amsterdam: “Ik zeg bespreken de bestuurders aan 19 tafels praktijkiniti- vaak tegen mijn mensen: verzin concrete oplossingen. atieven. Er gebeurt immers overal in het land al van Stel daarbij de bedoeling van de regel centraal, niet de alles. regel zelf. We hebben wethouders nodig die tegen hun professionals zeggen: doe wat nodig is. En die daar dan Redenerend vanuit de behoeften van de jongere wordt al voor staan.” samengewerkt, ontstaan nieuwe aanpakken waarbij mu- Wethouder Corine Dijkstra van Gouda: “Ik wil voorkomen ren geslecht worden. Deze middag lichten bestuurders uit dat we gaan problematiseren. Dat vond ik daarnet mooi verschillende domeinen 19 van deze initiatieven toe. Met aan tafel: dat het ook kan gaan over wat er allemaal kan. andere bestuurders en jongeren gaan ze in gesprek: wat Er kan meer dan we soms durven denken als we denken 5is het verhaal? Welke impact beogen we? Wat maakt dat 6in termen van kansen.” het werkt? En: hoe brengen we het een stap verder? De Wethouder Eelco Eerenberg van Enschede: “Jongeren en rode draad: samen op zoek naar wat werkt voor jongeren. professionals weten vaak zelf het beste waar ons systeem Twee voorbeelden. vastloopt, wij zijn er om daar naar te luisteren en het dan ook op te lossen.” ›› TAFEL 9: OSS STELT WERK VOOROP Hanneke Berben, bestuurder van ROC Nijmegen: “Ieder Aan tafel 9 zet Kees van Geffen zijn casus uiteen. Hij is talent telt. Het is aan ons om de overgang tussen verschil- in Oss wethouder Werk en inkomen, Arbeidsmarkt en lende soorten onderwijs te verbeteren, zodat jongeren Onderwijs en kartrekker binnen het regionaal arbeids- zich kunnen ontwikkelen.” marktprogramma van Agrifood Capital werkt! In de regio Fred Paling, UWV: “Laten we de lijn van vandaag door- Noordoost-Brabant is de inzet helder: geen enkele jongere trekken. Met elkaar werken aan praktische oplossingen.

zonder startkwalificatie zit zonder werk, opleiding of an- ➜ Wethouder Kees van Geffen (Oss) licht zijn case toe. Dan gaat onze volgende top over resultaten. Over wat we dere zinnige dagbesteding. Tijdens de economische crisis bereikt hebben met en voor jongeren.” werd er in de regio een extra noodzaak gevoeld om jon- Sylvo Thijsen, directeur Staatsbosbeheer: “Wij hebben aan geren zonder startkwalificatie aan het werk te helpen en houder van de gemeente Alkmaar. Daar wordt voor jonge- tot 23 jaar op een nieuwe manier te ondersteunen richting één van de tafels over ons project verteld: het leerwerk- houden. In de overlegstructuur ging het al snel niet meer ren die gebruikmaken van jeugdhulp een perspectiefplan volwassenheid. Het consortium moet jongvolwassenen bedrijf ‘Veilig en vitaal aan het werk in het groen’. Er is bij alleen over werk, maar ook over het terugdringen van opgesteld. Het Team ROND18 pakt de regie als de partijen kunnen ondersteunen op alle leefvelden waar zij pro- ons en onze partners de wens om samen op een aantal voortijdig schoolverlaten, ondersteuning van kwetsbare er ondanks het perspectiefplan niet uitkomen. Het team blemen ervaren. De jongeren die Enschede wil bereiken plekken in Nederland leerwerkbedrijven op te zetten voor jongeren en ook werden de decentralisaties onderwerp gaat dan aan de slag om vanuit de mogelijkheden te zoe- hebben o.a. te maken met schulden, vroegtijdig school- de jongeren die ambitie hebben om in het groene domein van gesprek. Kees: “We wilden daarvoor hetzelfde overleg ken naar oplossingen. Ook als het gaat over geld. verlaten of zorgvragen. te gaan werken. Hierover gaan we graag met wethouders, gebruiken, geen nieuw overleg opzetten. In onze regio Ook hier is de praktijk weerbarstig. Hoe zorg je bijvoor- De SIB moet zorgen voor één aanpak op maat. Volgens ­ ondernemers en onderwijs in overleg.” vallen de arbeidsmarktregio en de RMC-regio gelukkig beeld dat een jongere in beeld blijft als hij of zij verhuist Eerenberg zijn er bij het welslagen van de interventie Directeur Accare Peter Dijkshoorn: "De samenwerking van grotendeels samen. Dit heeft sinds 2015 erin geresulteerd naar een andere gemeente? Mag je dan ongevraagd ge- alleen maar winnaars. De jongeren vinden hun plek in de vanmiddag laat zien hoe waardevol het is èn hoe lastig dat één van de vier programmalijnen van het regionaal gevens uitwisselen? In Elly’s ervaring is dat heel lastig. De samenleving, de gemeente heeft minder zorgkosten en om dicht bij de 'bedoeling' te blijven. We zijn hier van- arbeidsmarktprogramma gericht is op Voortijdig school- sleutel lijkt te liggen bij het betrekken van mensen uit de ook investeerders profiteren ervan. “Na twee jaar hulp­ daag met 200 mensen op de goede weg, maar dit is pas verlaten en arbeidstoeleiding kwetsbare jongeren”. Mo- persoonlijke omgeving van de jongere; een oma bijvoor- verlening wordt als het ware een prijskaartje gehangen een begin. Als we de vraag van echte mensen centraal menteel is een belangrijk thema: hoe voorkomen we dat beeld, of een vriendin. Dat netwerk biedt de continuïteit aan de bereikte resultaten, bijvoorbeeld het vinden van blijven stellen en dat morgen en overmorgen ook doen kwetsbare jongeren uit beeld raken? Kees: “We hebben die nodig is. een baan of het halen van een diploma. Daarvoor is een lukt ons dat." afgesproken dat de organisatie die de jongere als laatste En Elly heeft nog een vraag: hoe bereik je jongeren die effectenkaart opgesteld waarop de gemeente heeft Thomas, ervaringsdeskundige: “Het is makkelijk aan te onder zijn hoede heeft gehad, of dat nou een school of vragen hebben? Is een jongerenloket nog van deze tijd? aangegeven wat ze voor een bepaald effect bereid is te wijzen wat er allemaal niet goed gaat. Toch wil ik jullie nu iemand van de gemeente is, in de gaten houdt waar hij of Haar tafelgenoten denken dat een digitaal loket betalen. Op die manier kan het bedrijfsleven zijn investe- allemaal een compliment geven, want de bedoelingen zij blijft. Dat we in elk geval weten waar iemand is, ook al sowieso nodig is. Mits met de mogelijkheid om een ring terugverdienen.” zijn goed. Geef het ook door!” vraagt die zelf geen hulp. We volgen nu zo’n zeshonderd persoonlijke afspraak te maken – en dan graag één waar jongeren.” een jongere zich echt welkom voelt. Chatcontact kan Verder geeft Kees aan, dat een belangrijke voorwaarde in ook werken, is de ervaring. En scholen hebben een be- de regionale samenwerking tussen overheid, onderwijs, langrijke rol in het beschikbaar stellen van informatie werkgevers en zorg is dat er niet gepraat wordt over ‘wie en vraagbaak zijn. WAAROM DEZE JONGVOLWASSENENTOP? betaalt’. “De een brengt geld mee, de ander kennis of tijd. Daar doen we niet moeilijk over.” Toch loopt niet alles ›› TAFEL 2: GEMEENTE ENSCHEDE GAAT IN ZEE MET Allerlei organisaties tussen die organisaties voor jongeren. te delen. Maar liefst drie Het is de bedoeling dat naar wens. De regio Noordoost-Brabant heeft moeite om BEDRIJFSLEVEN werken hard om min- beter. Daarom hebben De Jongvolwassenen- bewindslieden spraken steeds meer organisa- de zorg in het overleg te betrekken. “Die is vooral lokaal Samen met vijf andere gemeenten, Deloitte en het NJi der zelfredzame jon- twintig organisaties be- top was de aftrap voor het publiek toe. En last ties zich aansluiten bij georganiseerd, terwijl wij op grotere schaal willen wer- zet de gemeente Enschede met de Social Impact Bond geren (van 16 tot 27) sloten in een manifest deze gezamenlijke but not least: drie jon- het manifest en dat er ken.” Enkele zorgpartijen bevestigen dat de aansluiting (SIB) een innovatief financieel instrument in om jongvol- in een kwetsbare po- op te schrijven wat ze missie. Meer dan twee- geren op het podium en door deze betrokken- tussen onderwijs, werk én zorg veel beter kan. Allen wa- wassenen in een kwetsbare positie te helpen. “Dit wordt sitie zo goed mogelijk willen bereiken. Zodat honderd bestuurders nog anderen in de zaal heid echt iets verbetert ren het erover eens dat er binnen de gemeente voldoende heel onorthodox want dit vraagt een omslag in denken te ondersteunen. ze van daaruit samen van gemeenten, bran- vertelden wat zij van de voor jongeren. Ko- oog moet zijn voor de verbinding tussen de verschillende en doen”, aldus de Enschedese wethouder Eelco Eeren- verder kunnen optrek- cheorganisaties, zorg- bestuurders verwach- mende tijd worden er portefeuilles en diensten. berg. Hij roept fondsen en banken op invulling te geven Veel gaat goed, maar er ken. De kern: wij willen en andere instellingen ten. Het eindigt niet nieuwe bijeenkomsten aan hun rol van maatschappelijk partner en zich bij de zijn ook knelpunten. Zo samen, slimmer, slag- werden uitgenodigd om met deze top. Sterker gepland en contacten ›› TAFEL 16: HOE ZORG JE VOOR CONTACT EN gemeente in te schrijven als investeerder. Samen met de kan de samenwerking vaardig kansen creëren hun kennis en inzichten nog: dit is het begin! verstevigd. CONTINUÏTEIT? investeerders en een afvaardiging van uitvoeringsorgani- Aan tafel 16 zit onder anderen Elly Konijn-Vermaas, wet- saties om de komende jaren 70 jongvolwassenen van 16 10 11 IN BEELD QUOTES

Denk niet in regels en wetten maar wees Bewindspersonen aan het jongeren tussen wal en schip vallen. Dat er perspectief creatief, kleur tegen ‘‘Natuurlijk moet het gaan over wat er beter kan. voor ze is: als een diploma niet lukt, dan een vakcertifi- de randjes aan en zo Maar ik wil jullie ook een schouderklopje geven. woord: meer ruimte geven aan caat. Ook als ze al werken, moeten ze kunnen doorleren. nodig voorzichtig Ik heb veel goede dingen gehoord. uitvoerders Als ik dan toch een lastige regeling moet noemen is dat de cascadebekostiging in het onderwijs. Die wil ik afschaf- buiten de lijntjes. THOMAS (ERVARINGSDESKUNDIGE) Namens de vier bij het manifest betrokken ministeries fen. Jongeren die meer tijd nodig hebben, moeten die En, als een wet echt spreken aan het eind de kersverse bewindslieden Ingrid krijgen. Ook overgangen naar andere soorten onderwijs van Engelshoven (OCW) en (VWS) de zaal moeten beter. Ieder in zijn eigen tempo. Gaat dit extra in- in de weg zit, kaart toe. Wat is voor hen de kern van het manifest? Welke rol spanning kosten van scholen? Ja, maar dat is geen reden dat dan aan. Wij zijn pakt het Rijk? om niets te doen. Onderwijs heeft een maatschappelijke vanuit het Rijk taak, het gaat niet alleen om het rendement.” maximaal bereid Laten we kijken naar Minister van OCW: om mee te denken 7“Scholen hebben in deze samenwerking een belangrijke WETTEN, PETTEN EN LOKETTEN rol. Het is de plek waar veel jongeren heel vaak zijn. Het is Minister Hugo de Jonge van VWS (spreekt ook namens in het weghalen van talenten, in plaats van een vindplaats, een plek om te signaleren. Er moet ook ter , minister voor Rechtsbescherming, Paul belemmeringen in plekke hulp worden geboden, niet alleen doorverwezen. Blokhuis, staatssecretaris VWS, en , staats- wet- en regelgeving.” naar wat jongeren Dus samenwerken zodat een jongere de zorg krijgt die secretaris van SZW): nodig is. “Wie van u was met 18 al volwassen? Ik kan u zeggen: ik Ingrid van Engelshoven Je hoort vaak dat regels in de weg staan. Maar als je vraagt niet. Ook na je 18e heb je een arm om je schouder nodig. (OCW) niet kunnen welke, blijkt dat knellende regels niet het enige probleem Voor veel jongeren geldt dat zij ook dan gebaat zijn bij ERIK DANNENBERG (DIVOSA) zijn. Het gaat er ook om de verantwoordelijkheid te willen richting en bij voldoende support in het maken van de nemen. Het is de taak van ons allemaal om te voorkomen dat goede keuzes. De verschillende wetten, petten en loket- ten helpen dan voor de jongere niet mee, we moeten veel meer denken vanuit de leefwereld van de jongere. Monique Post @MoniquePost1 In de jeugdzorg moeten we dus al nadenken over de Wat een inspirerende dag samen We moeten het echt met elkaar doen, periode na de 18e verjaardag. Met 16-jarigen al toekomst- met Sam! 2 ervaringsdeskundi- ‘‘ plannen maken. De decentralisaties moesten zulk maat- gen op pad die hun kracht met al deze verschillende partijen. werk mogelijk maken, maar het gebeurt te weinig. Waar- inzetten voor @Vanuitautisme HANNEKE BERBEN (ROC NIJMEGEN) om? Dat een wet ingewikkeld is, is geen excuus. In praktijk en een uitnodiging krijgen van kan er veel meer. Daarover moeten we doorpraten met @PaulBlokhuis om snel een keer wethouders, professionals en misschien wel belangrijker: te komen praten en van ideeën met de jongeren zelf.” wisselen! #jovotop Go sam! Van Engelshoven voegt toe: “Denk niet in regels en wet- Cornel Vader @vadercornel ten maar wees creatief, kleur tegen de randjes aan en zo #jovotop. Een eigen plek, iets om te doen, iemand die nodig voorzichtig buiten de lijntjes. En, als een wet echt Paul Blokhuis @PaulBlokhuis op je let en je doordacht steunt, in je onderhoud voor- in de weg zit, kaart dat dan aan. Wij zijn vanuit het Rijk Als je 18 wordt moet het een zien, een paar vrienden. Dat! maximaal bereid om mee te denken in het weghalen van feestje zijn. Het abrupt staken belemmeringen in wet- en regelgeving.” ■ van hulp en ondersteuning hoort daar niet bij. De overgang voor jongeren die te maken hebben met jeugdhulp moet soepeler en simpeler. We weten zoveel met zijn allen. Laten we het eindelijk Als je de mogelijkheid hebt om eens gaan doen. #jovotop het verschil te maken voor jongeren, doe het! Ook al past ‘‘Ook na je 18e het misschien niet lekker in een Maria Verkade @MariaVerkade verordening. heb je een arm “Ik wist wat ik nodig had, maar de HUGO DE JONGE (VWS) hulpverlening luisterde niet” Pijnlijk! om je schouder En herkenbaar #luisternaarjongeren nodig #destemvanjongeren #jovotop Mooi dat het vandaag Rick de Breij @rickdebreij Prachtige ambities worden uit- ging over wat er allemaal gesproken tijdens de #jovotop. #gewoondoen lijkt het nieuwe wél kan. Durven denken motto. Hoop dat er vandaag

mooie plannen worden ontwik- ➜ in kansen Minister Van Engelshoven keld om jongeren meer inspraak (OCW): “Wees creatief.” te geven. CORINE DIJKSTRA (GEMEENTE GOUDA) 12 13 CIJFERS & FEITEN CIJFERS & FEITEN

➜ Aantal (VSV-)jongeren met en zonder jeugdzorg dat in aanraking komt met een bepaalde Jongeren van 16-27 risicofactor (peildatum: 31 december 2016) Percentages NEET-jongeren per ­arbeidsmarktregio. Hoe donkerder de regio, hoe hoger het percentage. in cijfers & feiten ➜ Over welke jongeren gaat het manifest? Lees hier welke groepen steun nodig hebben.

oor jongeren veran- Aantal jongeren van 16-27 jaar dat in ➜ ciale problemen. Risicofactoren standen bij de betaling van huur dert er veel als ze aanraking komt met een bepaalde risi- komen vaker voor bij jongeren of energie, regelmatig rood staan cofactor (peildatum: 31 december 2016) ouder worden. Ze zijn die een vorm van jeugdzorg voor aanzienlijke bedragen of lichamelijk en geeste- hebben ontvangen. Zij zijn va- creditcardschulden. Dit betreft lijk volop in ontwikke- ker voortijdig schoolverlater 14,5% van alle jongvolwassenen Vling en groeien steeds meer toe Employment or Training). In en komen vaker in contact met in de leeftijd 18 tot en met 27 naar zelfstandigheid. Niet bij alle 2014 was 11.5% van de jongeren de politie dan jongeren zonder jaar. Niet-werkende, niet-onder- Copyright © jongeren gaat dit vanzelf. Sommi- NEET in Nederland. Jongeren jeugdzorgachtergrond. wijsvolgende jongvolwassenen 2017 Nederlands Jeugdinstituut. gen hebben ondersteuning nodig met een voorgeschiedenis in de hebben het vaakst schulden en © Kadaster/CBS 2014 bij het vinden van werk, een jeugdhulpverlening lopen relatief STAPELEN betalingsachterstanden. ■ opleiding of huisvesting of bij het gezien een grotere kans geen Jongeren die vroegtijdig stoppen regelen van hun financiën. Wie school of werk te hebben. met school én een jeugdzorg- Meer weten? Kijk op zijn deze jongeren? achtergrond hebben, hebben www.16-27.nl of mail naar JONGEREN EN meer kans om met de politie [email protected] of JEUGDHULP RISICOFACTOREN in aanraking te komen (65% [email protected] Op 31 december 2016 waren Sommige omstandigheden tegen 39% VSV-jongeren zónder ruim 2,5 miljoen jongeren tussen maken een soepele overgang jeugdhulpachtergrond). Ook zijn de 16 en 27 jaar. Tussen 2011 en naar volwassenheid extra lastig. VSV-jongeren met een jeugdzorg- 2016 hebben 187.576 jongeren Risicofactoren zijn bijvoorbeeld achtergrond vaker gedetineerd één of meerdere vormen van voortijdig schoolverlaten en geweest, hebben ze vaker psy- jeugdhulp, jeugdreclassering en/ psychosociale problemen. In chosociale problemen en zijn of jeugdbescherming gehad. Dat Nederland hebben 260.759 van onder hen meer tienermoeders. is bijna 7,5%. de ruim 2,5 miljoen jongeren 41% Jongeren zonder school en werk een geschiedenis als ‘voortijdig WONEN Jongeren zonder onderwijsin- schoolverlater’. En 606.356 jonge- van de daklozen Niet alle jongeren kunnen schrijving of werk noemen we ren hebben in voorgaande jaren zelfstandig wonen. Sommige NEET-jongeren (Not in Education, te maken gehad met psychoso- is jonger dan 30 jongeren hebben helemaal geen vaste woon- of verblijfplaats, anderen wonen met begeleiding.

➜ Relatief risico om NEET te De meest actuele schatting van worden (jongeren tussen het aantal zwerfjongeren van het 16 en 21 jaar oud, CBS (2016) is: 12.400. Jongeren peildatum 1 oktober 2014) van 18-30 jaar vormen 41% van het totale aantal daklozen in Nederland.

FINANCIËN In 2015 (Panteia) hadden onge- veer 304.000 jongvolwassenen in de afgelopen 12 maanden één of meer risicovolle schulden en achterstanden. Denk aan achter- 14 15 IN BEELD VISIE

Luce van Kempen (Nationale Jeugdraad): "Niet van alle jongeren kun je Minister Ingrid van Engelshoven (OCW) verwachten dat ze op hun 18e op eigen benen staan." in gesprek met jongvolwassenen. ➜ ➜

Hugo de Jonge Ingrid van Engelshoven Sander Dekker Tamara van Ark Paul Blokhuis Laten we het doen! Vijf bewindslieden zetten zich in voor jongvolwassenen. Lees hier hun visie en reactie op de top. HET WAS eweldig! Tijdens de Jong- en JenV stimuleren en ondersteunen MOOI! volwassenentop zagen we de totstandkoming van de lan- we hoeveel verschillende delijke werkagenda en de regionale Hoe was de sfeer? organisaties zich inzetten werkagenda’s. De top van 27 voor jongeren die het We gaan aan de slag met knelpunten november in beeld. Als het niet Gop eigen kracht niet redden. Er zijn ‘‘ in wet- en regelgeving en brengen zóveel goede voorbeelden van werk- samen met u mogelijke oplossingen wijzen die maken dat jongeren kun- kan zoals het in kaart. We bouwen voort op wat Minister Hugo de Jonge praat nog nen meedoen. Dat is goud waard. er goed werkt in de huidige onder- even door met de aanwezigen. ➜ We weten nu nóg beter waar het moet, dan steuning, op nieuwe initiatieven om draait: het krijgen van de juiste die al ontwikkeld zijn en we maken zorg, onderwijs, of een plek op de transparant hoe deze ingezet kunnen arbeidsmarkt. In de verhalen tijdens moet het worden. We ondersteunen vanuit de Top hoorden we dat dat is waar de Den Haag het delen van kennis en het jongeren ons het meest voor nodig zoals het kan uitwisselen van goede voorbeelden. hebben. En we weten dat we elkaar En we nodigen u uit voor verdiepen- nodig hebben om dat te kunnen bie- de bijeenkomsten waarin we nieuwe den. Alleen dan kunnen we minder aanpakken ontwikkelen. Laten we zelfredzame jongeren slim en slag- we liever niet voorop zetten. Dat vooral ook samen experimenteren vaardig ondersteunen. moet altijd de jongere zijn. En om dat met nieuwe oplossingen, ook als ze Want de groep van 16 tot 27 jaar heeft te kunnen doen, is er al veel mogelijk: niet helemaal in lijn zijn met bestaan- te maken met een breed scala aan de Participatiewet kent uitzonde- de regels. Dat kan als we een bekend wet- en regelgeving. Dan gebeuren er ringsmogelijkheden en pleegzorg kán motto omarmen: “als het niet kan soms gekke dingen. Een voorbeeld: al verlengd worden door gemeenten. zoals het moet, dan moet het zoals als je voor de wet volwassen wordt, Met lef en creativiteit kunt u door de het kan”.

➜ op je 18e verjaardag, dan moet dat Wmo, Jeugdwet en Participatiewet te Tot slot. Jongeren voorop zetten, dat Staatssecretaris Paul een feestje zijn. Het abrupt staken combineren, de jongeren de onder- lukt ons alleen als we goed in contact Blokhuis luistert naar Sam en andere jongeren. van hulp en ondersteuning hoort steuning geven die nodig is. zijn met ze. Dat kan op verschillende daar niet bij. Dat gebeurt nu soms Zo kunt u helpen om de overgang van manieren: door peer coaching, door toch. Dat is kwalijk. En een wet of een jeugd naar volwassenheid te versoe- goed te luisteren naar jeugdpanels en regel mag hiervoor nooit een excuus pelen. Wat daarbij van groot belang cliëntraden, via effectief gebruik van zijn. is: een gezamenlijke, integrale, regio- sociale media, en doordat we inge- nale werkagenda. Waarbij onderwijs, wikkelde regelgeving eenvoudiger DE JONGERE CENTRAAL werk en inkomen, zorg, bedrijfsleven uitleggen. Maar bovenal: door mét Iedereen moet, binnen eigen moge- en daar waar nodig ook justitiepart- jongeren oplossingen voor hun pro- lijkheden, zo goed mogelijk kunnen ners betrokken zijn. Dat is waar wij blemen te bedenken.

meedoen in de maatschappij. U bent graag in beeld zijn. Want daar waar Zo maken we samen het verschil, ➜ De top vond plaats daarbij van wezenlijk belang. Want ú kunt helpen, kunnen wij dat ook. voor heel veel jongeren in ons land. in het Spoorweg- u bent een belangrijk stukje van de Wij verbinden ons vanuit het Rijk aan Wij rekenen op u. Net zoals u op ons museum in Utrecht. systeemwereld. Dat is de wereld die deze aanpak. Vanuit VWS, SZW, OCW mag rekenen. ■ 16 17 TOT SLOT

Wij hebben het Manifest Samen, slim en slagvaardig kansen creëren voor minder zelfredzame jongeren al ondertekend.

Ministeries van VWS, OCW, SZW en J&V

Doet u ook mee?

Meer informatie: mail naar Marieke Lamers, [email protected] of Bas Wijnen, [email protected]. 18