DIAGNOZA POTENCJAŁU KULTUROTWÓRCZEGO I STYLU ŻYCIA W GMINIE MASŁÓW Anna Biernat Adam Kadenaci

TOWARZYSTWO INICJATYW TWÓRCZYCH „Ę”

Badanie oraz raport przygotowane i zrealizowane zostały przy udziale pracowniczek Gminnego Ośrodku Kultury i Sportu w Masłowie

Spis treści: I. Wstęp ...... 3 I.1 Co badaliśmy ...... 3 I.2 Jak badaliśmy ...... 4 II. MAPY SPOŁECZNOŚCI I MIEJSCOWOŚCI W GMINIE ...... 7 II.1 Warsztat I ...... 7 II.2 Warsztat II ...... 13 II.3 Warsztat III ...... 16 II.4 Warsztat IV ...... 20 III. PORTRETY WYBRANYCH GRUP MIESZKAJĄCYCH NA TERENIE GMINY ...... 22 III.1. Kobiety aktywne zawodowo ...... 22 III.2. Seniorki ...... 24 III.3. Mężczyźni ...... 26 III.4. Młodzież ...... 27 III.5. Rodzice i dzieci...... 30 IV. Pomysły, które powstały w ramach Generatora Pomysłów ...... 31 V. Rekomendacje ...... 33

I. Wstęp

Diagnoza potencjału kulturotwórczego jest elementem projektu „Kulturalnie poruszeni” realizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Masłowie (gmina Masłów, woj. świętokrzyskie) w ramach programu Domy Kultury + Inicjatywy lokalne 2016, dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Kultury.

Celem projektu jest wypracowanie nowej formy działania GOKiS-u, polegającej na wspieraniu mieszkańców/społeczności w realizacji ich własnych pomysłów.

Działania przeprowadzone w ramach diagnozy miały na celu lepsze poznanie przez GOKiS społeczności gminy i zebranie konkretnej wiedzy, jak również pokazanie/uświadomienie samym mieszkańcom potencjałów (zarówno indywidualnych, poszczególnych grup czy całych społeczności) i zmotywowanie ich do stworzenia pomysłów na własne działania. Spotkania z mieszkańcami kilku miejscowości miały szczególnie silny walor poznawczy zarówno dla mieszkańców jak i GOKiS-u. W części z nich nie funkcjonują świetlice (prowadzone przez GOKiS), więc była to czasami jedna z pierwszych okazji by się wzajemnie poznać oraz porozmawiać o tym jakie są potrzeby mieszkańców, ale też to w jaki sposób działa ta instytucja. Badanie służyło również promocji konkursu na inicjatywy mieszkańców.

Warte podkreślenia jest więc to, że tak samo ważne są wyniki diagnozy jak i sam proces jej prowadzenia (możliwość spotkania się z dużą grupą mieszkańców, poznania się, zaproponowania nowego sposobu współpracy z poszczególnymi społecznościami), jak również fakt, że na każdym jej etapie pracowniczki GOKiS-u były współautorkami i realizatorkami badania/działania. Wspólnie z badaczami prowadziły część warsztatów, przeprowadziły samodzielnie jeden z nich, zorganizowały sondę i pytanie na sznurku, jak również przygotowały pytania i wolontariuszy do wywiadów z młodzieżą.

Zależało nam by całe działanie, jak i raport miały wymiar jak najbardziej praktyczny i służyły pracowniczkom GOKiS-u nie tylko podczas realizacji tego projektu, ale także po jego zakończeniu.

I.1 Co badaliśmy

Wspólnie z pracowniczkami GOKiSu określiliśmy, że przez potencjał rozumiemy w i ramach badania szukamy odpowiedzi na następujące pytania:

 co mieszkańcy gminy: lubią robić/czym lubią się zajmować się,  na czym się znają, co potrafią,  jakie mają umiejętności/wiedzę,  co jest ich pasją?

Zbieraliśmy więc informacje o tym wszystkim, co może być punktem wyjścia do realizacji ich własnych działań. W diagnozie skupiliśmy się na poznawaniu potencjałów zarówno konkretnych osób (uczestników warsztatów), ale też konkretnych grup, czy całych społeczności. Mapowaliśmy również same miejscowości, określając potencjał, wynikający np. z historii, położenia geograficznego czy specyfiki danego miejsca.

Dodatkowo wspólnie z pracowniczkami GOKiS-u określiliśmy kilka grup w społeczności na których poznaniu szczególnie im zależało. Wstępnie wybraliśmy następujące grupy: dorośli związani ze sobą przez dzieci i pasje, seniorzy, oraz młodzież w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Były to grupy o których GOKiS ma małą wiedzę, lub ma swoje przypuszczenia, hipotezy, ale potrzebuje zweryfikować je u źródła. Poza rozpoznaniem potencjałów, zależało nam na lepszym poznaniu ich stylu życia, przekonań (co jest dla nich ważne), tego co ich ogranicza, potrzeby. Zdobyta wiedza ma służyć temu, by zastanowić się na co GOKiS powinien zwracać uwagę, planując działania dla/z tymi grupami, uwzględniając specyfikę każdej z nich. W trakcie badania, widząc kto jest obecny szczególnie na warsztatach przeorientowaliśmy nasze wstępne założenia i skupiliśmy się na rozpoznaniu kobiet pracujących zawodowo (większość z nich jest również mamami), seniorek, mężczyzn (aktywnych zawodowo, ojców), częściowo udało nam się również zdobyć wiedzę dot. młodzieży.

I.2 Jak badaliśmy

W ramach diagnozy zespół GOKiS-u wraz z badaczami zaplanował i przeprowadził następujące działania:

 cztery warsztaty dla mieszkańców 12 miejscowości położnych w gminie Masłów. W trakcie warsztatów wspólnie z ich uczestnikami tworzyliśmy mapy poszczególnych miejscowości, które były punktem wyjścia do rozmowy o aktywnych jednostkach i grupach, pasjonatach, historii, tradycjach, zwyczajach, ciekawych miejscach, tym co wyróżnia daną miejscowość, aktywnościach podejmowanych przez społeczność oraz ciekawych miejscach i miejscach spotkań. W spotkaniach brały udział w większości osoby, które urodziły się w tych miejscowościach, lub mieszkają w nich od dłuższego czasu. Znikoma była obecność tzw. nowych mieszkańców.  działanie animacyjne - pytanie na sznurku skierowane przede wszystkim do rodziców i dzieci uczestniczących w pikniku organizowanym przez GOKiS. W trakcie imprezy uczestnikom zostały zadane trzy pytania: „W jakich zajęciach chciałbyś uczestniczyć ze swoim dzieckiem?”, „W jakich zajęciach dla samych dorosłych chciałbyś uczestniczyć w czasie kiedy Twoje dziecko uczestniczy w angielskim?” oraz „Jak mógłbyś się włączyć w organizację takich zajęć?”. Pytania były punktem wyjścia do rozmów prowadzonych przez pracowniczki domu kultury. Rodzice zapisywali, a dzieci rysowały co lubią robić ze swoją mamą/tatą.

 wywiady z młodzieżą. Wywiady prowadziła trójka wolontariuszy w wieku 16,18,23 l., pochodzący z różnych miejscowości. Łącznie udało im się porozmawiać z 16 młodymi osobami, ich rówieśnikami.  sonda uliczna prowadzona przez pracowniczki GOKiSu z mieszkańcami gminy.

Warsztaty z mieszkańcami i pytanie na sznurku.

II. MAPY SPOŁECZNOŚCI I MIEJSCOWOŚCI W GMINIE

II.1 Warsztat I

W pierwszym warsztacie uczestniczyli przedstawiciele 5 miejscowości: Ciekot, Brzezinek, Barczy, Mochącic Scholasterii oraz Mąchocic Kapitulnych. W spotkaniu udział wzięło ok. 20 osób. Uczestnicy byli zróżnicowani, obecni byli zarówno mężczyźni, kobiety w wieku średnim, seniorki, a także młodzież.

Ciekoty Zamieszkuje je ok. 400 mieszkańców (100 numerów domów).

Aktywne osoby i grupy: Kapela Ciekoty, Zespół pieśni i tańca, Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza, Ochotnicza Straż Pożarna, stowarzyszenie agroturystyczne, W Ciekotach są członkowie Lokalnej Grupy Działania, która realizuje projekty na terenie gminy/powiatu, pracownia witraży, miłośnicy zwierząt, poetka ludowa.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje: Odbywają się tutaj Kusoki, tradycyjna zabawa ostatkowa. Do niedawna w imprezach brali udział turyści z Warszawy, Krakowa. Teraz coraz więcej osób z terenu. Mieszkańcy wymieniali jeszcze następujące imprezy: dożynki gminne, biesiady, Buskie Spotkania z Folklorem, przegląd kapel regionalnych, bieg śladami Stefana Żeromskiego, święcenie pokarmów w dworze, spływ kajakowy. Mieszkańcy wskazali dwa istotne dla tożsamości lokalnej wydarzenia historyczne. Wspominali o oddziale AK Barabasza, który działał na tych terenach. Jego dokonania były przedstawiane w pozytywnym świetle, jednak w literaturze można znaleźć też czarną kartę historii oddziałów AK działających na tym terenie (https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/okrzyki-pogromowe ). Drugim istotnym elementem historii jest dzieciństwo Stefana Żeromskiego. Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: Mieszkańcy wskazali następujące miejsca: świetlica, Żeromszczyzna, izba biesiadna, boisko i plac zabaw, kapliczka. Ważną funkcję pełnią ławeczki przed domami, na których ludzie się spotykają i rozmawiają ze sobą. Aktywności we wsi: Spacery, grzybobrania, wędkarstwo, jazda konna, ognisko, spotkania w świetlicy.

Barcza

Nazywana przez innych, że to koniec świata, „droga do nikąd”, „tam gdzie diabeł mówi dobranoc”. Rodziny tutaj mieszkają od wielu pokoleń, 250-300 osób. Miejscowość położona na skraju lasu. Ważnym miejscem jest tartak.

Aktywne osoby i grupy: Koło gospodyń wiejskich – kulinaria (m.in. roladki świętokrzyskie), śpiew, agroturystyka, Sołtys Stanisław Białowąs, Pszczelarz Henryk Saleta, Monika Białowąs – prowadzi agroturystykę.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje: chodzenie na tzw. „granie”, darcie pierza, przędzenie wełny, był kiedyś wsi Pan, który grał na harmonii, jeżdżenie furmankami do ślubu.

Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: We wsi jest pomnik przyrody, świetlica – dzieci i zabawy, kobiety z Koła Gospodyń Wiejskich spotykają się tam, tzw. kojec przy sklepie – spotykają się tam mężczyźni i wspólnie oglądają mecze, przystanek autobusowy – spotka się tam młodzież i pije piwo, plac zabaw – młodzież i dzieci.

Aktywności we wsi: Kijki – kobiety w średnik wieku chodzą na drogę do Klonowa, tańczenie zumby, młodzież gra w ping-ponga, częste są spotkania rodzinne w domach, ogrodach, jazda na rowerze, ławki przed domami – starsze osoby, majowe/jesień – osoby starsze spotykają się pod krzyżem na modlitwy w maju i na jesieni.

Mąchocice Kapitulne

Zamieszkuje je ok. 1000/2000 mieszkańców, dużo część mieszkańców stanowią osoby, które przeprowadziły się tutaj z Kielc. Miejscowość jest bardzo stara. Znajduje się tutaj słynna piekarnia Ernesta Nogi – zdobyła drugie miejsce w konkursie wojewódzkim.

Aktywne osoby i grupy: Ochotnicza Straż Pożarna, Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza, Koło Gospodyń Wiejskich Lubrzanka, Teatr kapitalny, Kabaret Golica, kluby sportowe, Bronisława Ryś –malarka, Zofia Wojak - tkactwo, haft, Anna Kmeć - plastyka, florystyka), Aneta Januchta (teatr), Emilia Kałuża, Ania Adwent – torty, Antonia Gołąbek – rękodzieło ludowe, pasieka Ryś, krawiec, krawcowa, architekt wnętrz. Stowarzyszenie Św. Jacek, Masłowskie Stowarzyszenie Sportowe, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieżowe.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje: Przy szkole są posadzone 3 Dęby Katyńskie na cześć urzędników państwowych, którzy zostali zabici w Katyniu.

Na terenie miejscowości znajduje się Ameliówka – przedwojenny pensjonat/uzdrowisko – Pani Ewa Kofroń ma dużą wiedzę na temat tego miejsca i stare zdjęcia, ale jest już osobą w podeszłym wieku i raczej nie ma ochoty do dzielenia się swoją wiedzą. Osobą do kontaktu jest jej córka.

Historyczne wydarzenia z II wojny światowej (radiostacja AK, Rydz Śmigły, partyzantka),ruiny starego młyna, średniowieczna miejscowość z bogatą historią, chleb z Mąchocic, 90 OSP - związana w 1925 roku, Panie z tych terenów robią pająki, regionalne ozdoby.

Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: Boisko, orlik, plac zabaw, przystanek, szkoła, świetlica, sklepy, plac zabaw, remiza, biblioteka, spacery.

Aktywności we wsi: We wsi jest kilka grup uprawiających nordic walking. Największa ma ok. 8-10 członków. Grupy raczej nie chodzą razem, bo startują z różnych punktów (miejsce startu jest powiązane z miejscem zamieszkania) i przebywają trasy różnej długości (możliwości fizyczne/chęci). Oprócz tego mieszkańcy wskazywali jeszcze na następujące aktywności: śpiew, spotkania w kole gospodyń wiejskich, zajęcia po szkole, majówki, zajęcia pożarnicze, warsztaty teatralne, wspólne grillowanie, wycieczki - wychodzi stąd sporo szlaków turystycznych.

Brzezinki

Aktywne osoby i grupy: Schola – katechetka Pani Jadwiga, Krzysztof Majcherczyk – zespół muzyczny, grupa sportowców, Koło Gospodyń Wiejskich, ZHP, Wojciech Haba - siatkówka, Aleksandra Gołąbek – torty, Ks. Proboszcz, Katarzyna Poniewierska – ciasta, Marian Zarzycki. Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje orszak trzech króli, rozgrywki piłkarskie.

Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: Boisko, OSP, szkoła, wiaty – leśniczówka na ogniska i grille, Margaretka (pensjonat), kościół, las na spacery, stadnina koni, rzeka Lubrzanka, diabelski kamień, siłownia.

Aktywności we wsi: Spacery, rozgrywki piłkarskie , jazda na rowerze, jazda konna, spotkania w stowarzyszeniu, grillowanie, spotkania młodzieży w OSP, dzieci chodzą na karate.

Mochącice Scholasteria

Do lat 70 droga prowadziła tylko do połowy wsi. W końcu mieszkańcom udało się wywalczyć dokończenie drogi. Znajduje się tam szkoła podstawowa (tysiąclatka). Jej powstanie było impulsem do rozwoju wsi. Część mieszkańców wyjechała za granicę do pracy. Ci, którzy

11 zostali na miejscu głównie pracują w Kielcach. We wsi powstała kolonia domów, do których sprowadzają się ludzie z Kielc. Zdaniem uczestników szybko się „aklimatyzują” i integrują.

Aktywne osoby i grupy: Stowarzyszenie Żeromszczyzna, Krzysztof Lewicki, Koło gospodyń Wiejskich, Panie które wyjechały do Kazachstanu, Siewierska Anna, poetka, śpiewaczka.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje/coś co wyróżnia miejscowość: Miejscowość można podzielić na dwie części: do lat 70 – jedna część wsi zajmowała się rolnictwem i przetwarzaniem mięsa, druga część wsi zajmowała się wyrobem skór, mieli garbarnie, to było nielegalne do końca PRL, Wieś wcześniej żyła z produkcji mleka. Teraz na wsi jest 7 osób nieoficjalnie produkujących kiełbasy, Podczas II Wojna Światowa koło wsi znajdowało się Pasmo Klonowskie, które pełniło funkcję obrony Kielc. Na tych terenach działała też partyzantka. Wieś została też nazwana przez mieszkańców „Zaplecze powstania styczniowego”. Wieś był też znana z mikroklimatu, któremu przypisywało się właściwości lecznicze. Badania geologiczne wykazały, że na tym terenie w dni słoneczne stężenie jodu w powietrzu jest takie, jak nad morzem przy sztormowej pogodzie. Między innymi ze względu na walory zdrowotne powstał tutaj słynny Pensjonat Ameliówka.

Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: Sklep, szkoła.

II.2 Warsztat II Na drugi warsztat w ramach diagnozy zostali zaproszeni mieszkańcy dwóch miejscowości: Domaszowic i Woli Kopcowej. W spotkaniu uczestniczyło ponad 20 osób. W zdecydowanej większości dominowały Panie, zarówno seniorki, kobiety w wieku średnim, ale obecnych było również kilku mężczyzn jak również kilku młodych chłopaków.

Domaszowice

Miejscowość położona bardzo blisko Kielc, dużo jest ludności napływowej, która w małym stopniu integruje się ze starymi mieszkańcami, ci którzy mieszkają tutaj od dawna czują się silnie zintegrowani. Z drugiej strony czują, że są wsią „zapomnianą” przez władze gminy i DK. Nie są zintegrowani z mieszkańcami innych wsi, mają silne poczucie odrębności.

We wsi jedyną instytucją jest kościół. Nie ma tutaj świetlicy gminnej. Został wybudowany budynek żłobka, ale ze względów proceduralnych (związanych z dotacją) nie można udostępnić tej przestrzeni oficjalnie pod świetlicę. Jedna ze stodół we wsi stała się miejscem, gdzie mieszkańcy się spotykają i razem działają. W Domaszowicach aż 40 mężczyzn należy do Zakonu Rycerzy Kolumba, świeckiej, charytatywnej organizacji kościelnej. Jeśli ktoś we wsi potrzebuje pomocy, wtedy może na nich liczyć.

Aktywne osoby i grupy: głównym inspiratorem działań jest kościół – ksiądz organizuje rajdy rowerowe, skupia wokół siebie młodzież, organizuje zajęcia sportowe, koło gospodyń wiejskich, Pan Edward Papież – zajmuje się przygotowaniem kościoła, niedzieli palmowej, szopki, grobów, organizuje również festyny wiejskie, Rycerze Kolumba – grupa mężczyzn niosąca pomoc ludziom potrzebującym, Pani Marta – dekoracje i stroiki, Pani Krystyna Lewandowska z biblioteki organizuje zajęcia dla dzieci, dziewczyny z gimnazjum śpiewają, Pan Janusz Komorowski – majsterkuje, robi w metalu, Pan Kamiński ma przetwórnię wędlin, Pani Grażyna zajmuje się gastronomią – umie zrobić wszystko.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje/coś co wyróżnia miejscowość: Przed Sylwestrem zawiesza się furtki od bram na drzewach, droga krzyżowa, piknik przy kościele, Walery Przyborowski - poeta, relikwia JP. II, procesja Emaus po rezurekcji.

Zapaska domaszowska na ramiona - element stroju tradycyjnego, obecnie zapomniana. Tym co je wyróżniało na tle innych była inna kolorystyka.

Miejsca spotkań/ciekawe miejsca: Spotkania w stodole u jednej z mieszkanek odbywają się imprezy wiejskie, plecenie wieńców dożynkowych, spotykają się kobiety z KGW, ławeczki przed domami, kościół – osoby starsze spotykają się na różańcu, dzieci spotykają się w ośrodku Rafael – tam mają łatwy dojazd, chociaż jest to już w Kielcach, łatwiej im tam dzieci wozić niż do gminy, w świetlicy – żłobku –

13 zespoły ludowe, ludzie spotykają się na robienie palmy wielkanocnej, na przystanku – młodzież od 15 do 20 lat/ ale też osoby 40+, na drodze do sołtysa spotykają się młodzi, którzy przyjeżdżają samochodami z różnych części gminy i spoza niej.

Aktywności we wsi: Mieszkańcy wymienili następujące aktywności: rozmowy z sąsiadami na ulicy, chodzenie z kijkami (przede wszystkim kobiety), jazda na rowerze (całe rodziny), praca w ogródkach (osoby starsze).

Wola Kopcowa

Szkoła i kościół są tu od bardzo dawna, co świadczy o wiodącym charakterze tej wsi. We wsi mieszka dużo przedsiębiorców. Działa tutaj też najwięcej stowarzyszeń. Bogata miejscowość. Mieszkańcy spędzają swój wolny czas nad rzeką lub zalewem. Przy KGW działał kiedyś teatrzyk amatorski. Był to teatr obwoźny, ponieważ scena została zbudowana na przyczepie i można było go wystawiać w różnych miejscach.

Młodzież spędzała kiedyś czas w domu ludowym, „było tam gęsto od młodzieży”. Na górze była niewykończona przestrzeń, która nazywała się Stan Surowy, gdzie młodzież sama świetnie organizowała sobie czas. Powstał tam Teatr Surowy, młodzież trenowała breakdance. Od kiedy w domu ludowym zaczęła funkcjonować świetlica „Promyczek”, to miejsce jest odwiedzane tylko przez dzieci. Świetlica prowadzi zajęcia tylko dla nich. Dla młodzieży nie ma oferty. Teraz młodzież spotyka się na przystanku Rekomendacja:

„Promyczek” działa do 16 30. Wieczorami budynek stoi pusty. Dom Kultury mógłby zacząć prowadzić tam Klub Młodzieżowy.

Aktywne jednostki/grupy, pasjonaci: Aniela Białek (robótki ręczne), K. Kis (artysta), W. Kis (malarka), wnuczka Mazurczaka (malarka), R. Cukrowicz (tancerz breakdance), S. Wiech (zespół muzyczny), KGW, OSP, Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza, świetlica Promyczek, Masłów Info, Stowarzyszenie Nowoczesna Gmina, przedsiębiorcy.

Zwyczaje/historie/tradycje/miejsca historyczne: W Śmigusa Dyngusa na polu stawiało się trzy krzyże (symbol męki pańskiej). Na ulicach odbywały się też procesje i „kolędowanie” podczas którego kolędnicy byli obdarowywani jajkami (Śnieguściorze). W Nowy Rok obwiązywało się drzewo słomą i groziło się mu siekierą. Miało to zapewnić duże plony. Popularne były też różne psoty sylwestrowe np. furmanki były stawiane na grzbiecie, czy kradło się furtki i chowało. W Świętego Marka nie stawia się płotów, żeby nie grodzić deszczu. Majówki – nabożeństwa przy kapliczkach na terenie wsi. Na terenie tej wsi znajdował się dworek Żeromskiego. We wsi znajduje się zabytkowa figurka Jana Nepomucena.

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań: Plaża przy Zalewie Cedzyna, rzeka, plac zabaw, sklepy, OSP, boisko, Ogródki Działkowe (6 tysięcy działek!).

Aktywności we wsi: Kiedy jest ładna pogoda spędzają czas nad zalewem lub rzeką. Część mieszkańców jest aktywna sportowo. Grają w piłkę, jeżdżą na rowerach, uprawiają nordic walking i ćwiczą na siłowni plenerowej. Mieszkańcy angażują się też w działalność KGW i lokalnych stowarzyszeń.

II.3 Warsztat III W warsztacie wzięli udział mieszkańcy z 4 wsi: Masłowa I, Masłowa II, Dąbrowy i Doliny Marczakowej. Był to jeden z najliczniejszych warsztatów i najbardziej zróżnicowany pod kątem uczestników.

Masłów I

Aktywne jednostki/grupy, pasjonaci: Carniwal Hears (zespół rokowy), Młodzieżowa Orkiestra Dęta, chór Masłowianie, Klub Seniora, OSP, Andrzej i Przyjaciele (zespół country).

Zwyczaje/historie/tradycje/miejsca historyczne: Darcie pierza, sylwestrowe psikusy (patrz Wola Kopcowa), tradycja chóru Masłowianie, gwara, lotnisko, Diabelski Kamień (legenda głosi, że diabeł zrzucił ten kamień na kościół, kiedy leciał na Łysą Górę).

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań: Młodzież ma różne plenerowe miejsca spotkań: za halą za GOKiSem, na wygonie, spychówka. Mieszkańcy spotykają się też na hali sportowej, w remizie i na placyku koło Masłowianki.

Aktywności we wsi: Wielu mieszkańców jest zaangażowanych w funkcjonowanie OSP w Masłowie. Spotykają się, razem trenują i spędzają wolny czas. W Masłowie mieści się budynek GOKiS-u, dzięki czemu mieszkańcy mają większą możliwość korzystania z jego oferty i korzystają z tego. Mieszkańcy

16 chętnie też biorą udział w festynach i pokazach organizowanych na lotnisku. Osoby, które są aktywne sportowo korzystają z sali gimnastycznej, jeżdżą na rowerach lub chodzą z kijkami. Dzieci spędzają dużo czasu na placu zabaw.

Masłów II

Aktywne jednostki/grupy, pasjonaci:

Zwyczaje/historie/tradycje/miejsca historyczne: Ulica Krajobrazowa była kiedyś podzielona na dwie części: obwoźną drogę (tam mieszkali Żydzi) i Podwiśniówkę. Ciekawym miejscem jest też stary cmentarz, ale mieszkańcy nie wiedzieli kto tam spoczywa. W Masłowie II działał kiedyś chór. W ramach dożynek mieszkańcy robią wieniec dożynkowy. Organizowane są też majówki, czyli nabożeństwa pod krzyżem.

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań: Szkoła, plac zabaw (rodzice z dziećmi i młodzież), kamieniołomy (miejsce spacerów), sklep, boisko. Mieszkańcy spotykają się też w mniejszym gronie w swoich domach.

Aktywności we wsi: Kobiety i osoby starsze uprawiają nordic walking. Dużo kobiet należy też do KGW i tam realizuje swoje pasje. Młodzież swój wolny czas spędza raczej w Kielcach.

Aktywne jednostki:

Pani Dorota (kartki okolicznościowe, bombki), Pani Maria (układanie kwiatów, projektowanie wnętrz), Pan Jan (gra na harmonii), Michał Kozubek (zespół weselny), Pan Marek Król (gra na instrumentach, śpiew), Pani Irena Piwko (szydełkowanie), Pan Radek (maluje, szyje), we wsi mieszkają też cieśle, stolarze i mechanicy samochodowi

Aktywne grupy: KGW (potrafią tradycyjnymi metodami wytwarzać sery, chleby, masło), grupy sportowe (piłka ręczna, siatkówka), strażacy (młodzieżowa grupa),

Dąbrowa

Aktywne jednostki/grupy, pasjonaci: Osoby wykonujące rękodzieło (T. Osuch, M. Kumor, A. Cedro); Kulinaria/gotowanie (M. Cedro, T. Maciejewska, D. Bandrowska); Paralotniarstwo i wyrób stolarstwa artystycznego (A. Januchta); poetka ludowa (M. Siuda); ksiądz proboszcz – organizator festynów i spotkań z seniorami; Odlewnictwo artystyczne Guzera (Jacek Guzera).

Zwyczaje/historie/tradycje/miejsca historyczne:

W Dąbrowie istnieją tradycje związane z wydobywaniem rudy żelaza. Emaus – tradycyjny odpust organizowany w Wielki Poniedziałek, Wydarzenia z okresu II Wojny Światowej – szkoła.

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań: Kaplica, kościół, szkoła, źródełko, świetlica.

Aktywności we wsi: Spotkania towarzyskie, spotkania zespołu śpiewaczego, festyny organizowane przy kościele lub przy świetlicy, spotkania przy kościele organizowane z okazji świąt religijnych.

Dolina Marczakowa

Aktywne jednostki/grupy, pasjonaci: Sabina Nowakowska, p. Anna Jarczak, p. Sabina, Dolinianki, seniorki.

Zwyczaje/historie/tradycje/miejsca historyczne: Święto pieczonego ziemniaka; festyn na Dzień Dziecka; Palma Wielkanocna tworzona przez KGW; wieniec dożynkowy; obchody Dnia Kobiet.

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań:

Boisko do gry w siatkówkę, boisko do piłki nożnej, plac zabaw, świetlica, miejsce gdzie organizowane są ogniska.

Aktywności we wsi: Spacery, jazda na rowerze, zajęcia fitness, gra w siatkówkę latem. Młodzież spotyka się w świetlicy.

II.4 Warsztat IV

Warsztat dla odbył się w miejscowości Wiśniówka. W spotkaniu wzięło udział 9 osób, w tym Panie działające w Klubie osiedlowym Babiniec i 4 panie nie związane z klubem osiedlowym – 3 liderki lokalne oraz starsza mieszkanka – skarbnica wiedzy o tym co się kiedyś w Wiśniówce działo. Podczas spotkania powstały dwie mapy Wiśniówki. Wiśniówka leży na peryferiach gminy, daleko od Masłowa, jeszcze dalej od Ciekot. Mieszkańcy nie biorą udziału w imprezach organizowanych przez GOKIS. Jeśli już to zaspokajają swoje potrzeby kult. w Kielcach. Jest to osiedle robotnicze (ciekawostka architektoniczna), gdzie 100% ludności było kiedyś zatrudnionych w kopalni/kamieniołomie. Teraz pracuje tam garstka ludzi z Wiśniówki, a reszta żyje z zasiłku i tęskni za „dawnymi czasami”. Kiedyś funkcjonowało tam kino, a na seanse “przyjeżdżali ludzie z Kielc”, była Kawiarnia, organizowane były potańcówki i hucznie obchodzone górnicze święta.

Aktywne osoby i grupy:

Pani Sołtys, osiedlowy klub Babiniec, Państwo Wosikowie – poezja, Pani Teresa Janiec – rękodzieło, poezja, kuchnia, Pan Janusz Domagała – trener Skalnika, Grupa piłki nożnej, klub bokserski, grupa siatkówki, Pani Jadzia, Pani Teresa.

Wydarzenia z przeszłości/tradycje/zwyczaje/coś co wyróżnia miejscowość: Historia kopalni kwarcytu, jednakowa zabudowa miejscowości – drewniane domy, historia kina za czasów działalności kopalni, barburki, koło teatralne - historyczne, kapela Wiśniówka – Pani Zofia Dulęba, comber babski – spotkania kobiet pracujących w kopalni, karczma piwna – impreza dla mężczyzn, Stanisław Grzechowski -102 letni pszczelarz, groby nieznanych żołnierzy, partyzantka, harcerstwo, orkiestra dęta, ping-pong, PTTK, obchody 11 listopada.

Ciekawe miejsca/miejsca spotkań: Pomnik 11 listopada, sklep, świetlica, boisko, biblioteka, kościół, ośrodek zdrowia, Klub Sportowy „Skalnik”, Osiedlowy Klub „Babiniec”

Aktywności we wsi: chodzenie z kijkami, spacery, bieganie – młodzi ludzie, pielęgnacja ogrodów, spotkania w „Babińcu”, oglądanie telewizji, przeglądanie Internetu.

III. PORTRETY WYBRANYCH GRUP MIESZKAJĄCYCH NA TERENIE GMINY

III.1. Kobiety aktywne zawodowo

Jak się widzą

Podczas wszystkich warsztatów kobiety stanowiły znaczącą większość uczestników. Na spotkaniach obecne były przede wszystkim kobiety w średnim wieku i seniorki. Trzeba zaznaczyć, że większość tych, z którymi rozmawialiśmy same określały się jako te aktywne, które poza pracą zawodową, wychowywaniem/opieką nad dziećmi starają się robić jeszcze coś dodatkowego dla siebie. Co ważne przeważająca część kobiet pochodzi z tych terenów, lub mieszka na terenie gminy od dłuższego czasu. Wyzwaniem na przyszłość jest więc poznanie m. in. tych z kobiet, które zostają w domu i tych, które są napływowe.

Podczas jednego z warsztatów pojawiło się określenie: góralice świętokrzyskie – kobiety zmotywowane, które wiedzą czego chcą, decydują o tym co ważne w rodzinach, ale potrzebują przewodnika, który pomagałby im wskazywać cele, kogoś kto by je inspirował. Praca zawodowa jak mówiły uczestniczki warsztatów daje im niezależność: mogą decydować o swoich wydatkach, są bardziej samodzielne. Widzą różnice w tym obszarze pomiędzy swoim pokoleniem, a sytuacją swoich matek. Znaczący wpływ na styl życia większości spotkanych przez nas kobiet ma bliskość Kielc. Te, które są aktywne zawodowo tam pracują, a seniorki często zajmują się dziećmi, których mamy dojeżdżają do Kielc do pracy. Praca poza swoimi miejscowościami sprawia, że kobiety obecne są na miejscu popołudniami i w weekendy. Większość z nich podkreślało, że mają relatywnie mało czasu zwłaszcza tylko dla siebie. Pomimo, że Kielce są ważnym punktem

22 odniesienia, to część z rozmówczyń podkreślała zalety mieszkania na wsi. Po całym dniu spędzonym w mieście wartością jest bycie na miejscu. Nasze rozmówczynie doceniały walory przyrodnicze tych okolic, możliwość odpoczynku. Specyfika mieszkania na wsi powoduje również, że czas wolny nie jest jasno wydzielony. Samo posiadanie domu, powoduje, że trzeba się nim zajmować. Np. praca w ogrodzie jest aktywnością na pograniczu obowiązku, a przyjemności. Dodatkowo w tych przypadkach, w których w rodzinach mąż wyjeżdża do pracy za granicę, kobiety przejmują dodatkowo jego obowiązki. Większość kobiet, którymi rozmawiałyśmy to również mamy. Często czas wolny jest czasem kiedy równocześnie kobiety zajmują się dziećmi. Rozmówczynie często podkreślały, że na pierwszym miejscu na ich liście priorytetów jest myślenie o potrzebach innych, szczególnie dzieci. Swoje potrzeby stawiają na końcu. Tym bardziej wydaje się, więc ważne by móc wspierać je w działaniu na rzecz ich samych. Do tej pory kobiety w wieku produkcyjnym/mamy rzadko korzystały z oferty Domu Kultury. Panie, których dzieci uczęszczają na zajęcia organizowane przez GOKiS, często przywoziły dzieci i albo decydowały się na powrót do domu, albo czekały w korytarzach Ośrodka Kultury na koniec dziecięcych zajęć. Uważamy, że dobrą propozycją dla mam dzieci korzystających z oferty Domu Kultury są zajęcia, które będą odbywać się w tym samym czasie, w którym odbywają się zajęcia dla dzieci.

Warsztat w Woli Kopcowej.

Co lubią robić w czasie wolnym

Sferę aktywności pozazawodowej kobiet możemy podzielić na kilka kategorii:

 aktywność fizyczna: dominuje nordic walking – kobiety w wielu miejscowościach samo się organizują w grupy i regularnie chodzą na tak zwane kijki. Bardzo popularna jest również jazda na rowerze, przy czym o ile kijki to spotkania kobiet w swoim gronie, to ta aktywność ma charakter bardziej rodzinny. Wśród aktywności fizycznych pojawiał się też fitness.  działania skupione wokół lokalnych zwyczajów, tradycji. Do tej kategorii możemy zaliczyć przygotowywanie tradycyjnych potraw, śpiew ludowy, oraz działania obrzędowe, np. robienia wieńców dożynkowych, palm wielkanocnych. Te aktywności są często realizowane w ramach kół gospodyń wiejskich, ale też spotkań bardziej nieformalnych. Wydają się bardzo ważne, ponieważ budują wspólnotę, motywują się do kolejnych działań.  aktywności rodzinne i okołodomowe: odpoczywanie w domu, praca w ogrodzie, spotkania z rodziną na grillu, wycieczki rowerowe, gotowanie.  aktywności indywidualne: oglądanie telewizji, Internet, czytanie książek.  Mając mało czasu wolnego, tylko dla siebie, priorytetem dla większości naszych rozmówczyń jest spotykanie się w gronie kobiet, sąsiadek, rodziny. Ta wspólnotowość motywuje do kolejnych działań. Potencjał/siła kobiet

 otwarte na nowe pomysły,  chętnie się angażują się, samoorganizują, mają inicjatywę,  działają grupowo - budują wspólnotę,  potrzebują lidera, inspiracji,  mają dużo umiejętności,  jeżeli już są na miejscu, to tu chcą spędzać czas wolny.

Bariery/to co ogranicza  ograniczony czas, trudny do zaplanowania,  czas wolny nie jest jasno wydzielony, często dzielony z opieką nad dziećmi.

III.2. Seniorki

Duża część seniorek zajmuje się wnukami, ale też dorabia do emerytury, zajmuje się gospodarstwem, ogrodem, domem. Nasze rozmówczynie podkreślały jednak, że w porównaniu do kobiet pracujących zawodowo mogą wygospodarować więcej czasu wolnego. Szczególnie wieczorami, w weekendy, jesienią i zimą.

Warsztat w Maslowie.

Co lubią robią w czasie wolnym

 indywidualnie: pracują w ogródku, zajmują się rękodziełem, surfują po internecie, oglądają telewizję, czytają książki  aktywność fizyczna: kijki, rower, siłownie plenerowe  działania wspólnotowe: śpiew, gotowanie, działania wokół świąt, działania wokół kościoła(spotkania przy kapliczkach, krzyżach, kółka różańcowe)

Na czym się znają/co umieją na ogrodzie, gospodarstwie, opiece nad wnukami, gotowaniu, robótkach ręcznych, rękodziele, śpiewie.

Co jest ich potencjałem chęć do działania wspólnotowego, spotykania się, doświadczenie, czas, umieją łączyć wiele obowiązków, mają pamięć o przeszłości – przekazują tradycje, zwyczaje. Podczas spotkań okazało się, że aktywne seniorki, będące członkiniami Kół Gospodyń i zespołów ludowych, mają bardzo ciekawe pomysły na wydarzenia kulturalne odnoszące się do historii swoich

25 miejscowości, historii najstarszych jej mieszkańców czy konkretnych wydarzeń. Wspomniane pomysły maja ogromna wartość, gdyż do tej pory działalność Kół Gospodyń i zespołów opierała się przede wszystkim na kulinariach i udziale w przeglądach zespołów ludowych.

Pomysły na działania zaproponowane przez seniorki: poznanie historii mieszkańców sołectwa przez robienie drzew genealogicznych wieczorki taneczne projekcje filmowe wymiany kulinarne wymiany książek spotkania z innymi zespołami spotkania z lekarzami stworzenie klubu seniora wieczorki wspomnieniowe

III.3. Mężczyźni

Praca Mężczyźni, z którymi rozmawialiśmy uprawiają bardzo różnorodne zawody. Na terenie gminy nie ma jednego dominującego, który by w jakimś stopniu determinował ich zachowania. Zdecydowana większość z nich pracuje w Kielcach. Nasi rozmówcy zauważali też zjawisko migracji zarobkowych (część mężczyzn przebywa na stałe lub czasowo za granicą), co powoduje, że nie ma ich tu fizycznie. Na terenie gminy istnieje też problem bezrobocia.

Warsztat w Ciekotach.

Czas wolny

Czas wolny pojawia się nieregularnie, ciężko jest go zaplanować z góry. Więcej czasu wolnego jest w weekendy. Praca i obowiązki rodzinne ograniczają według mężczyzn ich czas wolny.

Panowie traktują pracę w ogródku jako hobby. Ciekawe było to, że Panie miały odmienne zdanie. Dla nich jest to praca, co może świadczyć o tym, że biorą one na siebie większą odpowiedzialność za uprawianie ogrodu, a Panowie tylko je wspierają.

Swój wolny czas przeznaczają też na działania społeczne.

Sport jest ważną aktywnością mężczyzn. Wokół niego ogniskują się różne działania mężczyzn. Organizują mecze piłkarskie, w których uczestniczą razem z młodzieżą.

Wieczorami spędzają czas wolny na oglądaniu telewizji, przeglądaniu Internetu i czytaniu książek.

Bariery

Ograniczeniem w realizacji wspólnych działań przez mężczyzn jest brak chętnych. Czasem zdarza się, że ktoś wyjdzie z inicjatywą, ale szybko ona upada, bo brakuje chętnych do działania.

Według naszych rozmówców mężczyźni byli kiedyś dużo bardziej otwarci. Spotykali się, rozmawiali, dzielili się swoimi problemami wiedząc, że zawsze mogą liczyć na pomoc od innych mężczyzn. Niestety uległo to zmianie. Między mężczyznami jest dużo większa zawiść niż była kiedyś. Nie spotykają się tak jak kiedyś, nie dzielą się swoimi problemami. Żyją coraz bardziej na pokaz („muszę kupić nowy samochód, bo mój sąsiad ma nowy”).

III.4. Młodzież

Badaniu podlegała w przeważającej części młodzież ponadgimnazjalna. Mieliśmy też przedstawicieli młodych-dorosłych, który pracują, studiują lub łączą te dwie aktywności. Poniższy wizerunek młodzieży powstał na podstawie wiedzy zdobytej podczas warsztatów w miejscowościach (podczas dwóch z nich udało nam się wyłonić grupę młodzieżową) i wywiadu szeptanego, który był przeprowadzany przez młodych wolontariuszy w swoim środowisku.

Pytanie na sznurku.

Znaczenie Kielc

Młodzież jeździ do Kielc i to tam w większości koncentruje się ich życie. Tam spędzają swój czas wolny. Jednak podkreślają, że bycie w Kielcach jest dla nich męczące. Woleli by spędzać czas u siebie w miejscowościach, jeśli mieliby ciekawą ofertę/możliwości. Dodatkowo w Masłowie ciężko jest im znaleźć pracę, więc młodzież wiąże swoją przyszłość zawodową raczej z Kielcami.

Czas wolny

Młodzież ma czas wolny po szkole i w weekendy. Ale tego czasu wolnego jest niewiele. Kiedy już go mają poświęcają go na sport (siatkówka, piłka nożna, rowery) lub muzykę. Lubią też oglądać transmisje sportowe i grać na Play Station. Interesują się też fotografią. Młodzież angażuje się też w życie lokalnych OSP. Część z nich należy do Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych i sporo wolnego czasu poświęca właśnie temu. Na jednym z warsztatów dziewczyny wskazały, że jednym z podstawowych sposobów spędzania czasu wolnego jest jazda na rowerze.

Na podstawie badań można stwierdzić, że sport jest najbardziej popularnym sposobem spędzania wolnego czasu. Widać to dobrze na przykładzie wywiadu szeptanego. Najpopularniejsze są sporty zespołowe (piłka nożna, siatkówka) i dyscypliny indywidualne nastawione na rozwój fizyczny ciała (siłownia, kulturystyka). Chcieliby, żeby wydarzenia na terenie gminy kręciły się wokół tych dyscyplin. Wywiad szeptany pokazuje też, że młodzież

28 podziwia „lokalnych liderów sportowych” ( trenerzy drużyn piłkarskich, zawodnicy drużyny siatkarskiej Effector Kielce) i chciałaby nawiązać z nimi kontakt. W wywiadzie szeptanym pojawił się też pomysł warsztatów o zdrowym żywieniu. Naszym zdaniem jest to silnie powiązane z aktywnościami sportowymi podejmowanymi przez młodych. Osoby uprawiające sport kładą duży nacisk na odpowiednie odżywianie, które pomoże im osiągać lepszy efekt i zachować zdrowie.

Najczęściej młodzież spędza swój wolny czas z rówieśnikami, znajomymi będącymi na tym samym etapie edukacji (gimnazjum, liceum/technikum/zawodówka). Mimo niewielkiej różnicy wieku czują oni duże poczucie odrębności od swoich starszych/młodszych kolegów. Pokazuje to, że młodzież nie jest tak jednorodną grupą jak może nam się wydawać.

Miejscem gdzie spotyka się młodzież w Masłowie jest Pizzeria Viva, ale to kosztuje, więc nie zawsze można sobie na to pozwolić. W każdej miejscowości młodzież ma swoje plenerowe, alternatywne miejsca spotkań (przystanki, miejsca pod mostem, tereny z dala od innych zabudowań, drogi na uboczu miejscowości), gdzie nikt im nie przeszkadza. Brakuje im miejsc spotkań pod dachem, gdzie mieliby dużą autonomię działania. Nie przepadają za tym jak się im coś narzuca. Lubią mieć swobodę, wybór. Jeżeli GOKiS mógłby im taką przestrzeń udostępniać, to Ważne wydaje się wspólne wypracowanie reguły korzystania z takich miejsc.

Młodzież spędza dużo czasu w przestrzeni publicznej miejscowości. To sprawia, że dobrze zna jej problemy i ma pomysły jak ją usprawnić. Zdaniem młodzieży na wsiach brakuje chodników, co sprawia, że poruszanie po miejscowościach jest niebezpieczne, całonocnego oświetlenia miejscowości czy ścieżek rowerowych.

Potencjały

Młodzież potrafi się dobrze samoorganizować. Stereotyp chłopaka/dziewczyny, który całymi dniami siedzi przed komputerem jest nieprawdziwy. Młodzież spotyka się na terenie gminy i sama organizuje sobie czas wolny, oddolnie tworzy dla siebie ofertę. Brak zasobów (lokalowych, sprzętowych, finansowych) nie sprawia, że rezygnują ze wspólnych działań. Wyzwala to w nich kreatywność. Tworzą, na przykład, alternatywne miejsca spotkań. Ciekawym przykładem jest młodzież z Domaszowic, która spotyka się pod mostem.

Kielce mają bogatszą ofertę od gminy, jednak młodzież dostrzega też walory gminy. Lubią spędzać tutaj swój czas, czują się związani z gminą. Nie mamy tutaj do czynienia z sytuacją, w której duże miasto wchłania młodzież na cały dzień, a swoje miejscowości traktują tylko jako miejsce do spania. Młodzież jest obecna na terenie gminy i stanowi grupę, z którą można współpracować i budować działania.

Bariery

Dużą barierą na którą wskazuje młodzież jest kiepska komunikacja w gminie. Kwestie finansowe są dla nich ważne. Odpłatne zajęcia mogą nie być w zasięgu części młodzieży.

Sposoby dotarcia do młodzieży Najłatwiej jest dotrzeć do młodzieży przez OSP/MDP, ponieważ dużo z nich należy do tych organizacji. Ale nie zrzeszają one całej młodzieży. Wśród innych miejsc/organizacji skupiających młodzież możemy wyróżnić: Klub Bokserski „Skalnik”, wiata w Ciekotach, pod mostem w Domaszowicach, za halą w Masłowie.

III.5. Rodzice i dzieci

Podczas spotkań z mieszkańcami temat dzieci poruszany był przede wszystkim przez mamy i babcie. Rozmawiając o tym, w jaki sposób rodzice spędzają czas wolny z dziećmi, pojawiały się stwierdzenia, że kobiety zabierają dzieci często ze sobą i mimowolnie uczestniczą w aktywnościach podejmowanych przez nie, np. plecenie wieńców dożynkowych, robienie palm wielkanocnych. Do wspólnych aktywności całych rodzin należy natomiast jazda na rowerze.

Podczas pikniku organizowanego przez GOKiS spytaliśmy zarówno dzieci i jak i rodziców co lubią wspólnie robić, w jakich działaniach chcieli brać udział.

Co lubisz robić z mamą/tatą? W jakich zajęciach chciałbyś uczestniczyć ze swoim spacerować, grać w piłkę, dzieckiem? pływać łódką, bawić się z

psem, sprzątać, grać w gry zajęcia taneczne dla mam i

planszowe, naprawiać różne dzieci, wycieczki dla dzieci i

rzeczy. rodziców – np. rajd rowerowy, zajęcia plastyczne, zajęcia judo dla taty i syna, decoupage, szachy, konkursy artystyczne dla całych rodzin, spotkania miłośników zwierząt. : To co wspólne dla rodziców i dzieci:

sport – zajęcia ruchowe, zwierzęta, zajęcia manualne, spędzanie czasu

aktywnie na świeżym powietrzu. 30

Podczas pikniku zadano też pytanie rodzicom, których dzieci uczestniczą w zajęciach języka angielskiego, organizowanych przez GOKiS. Rodzice wskazali na zajęcia taneczne, zajęcia kulinarne, zajęcia muzyczne (karaoke), klub nordic walking. Odpowiedzi na pytanie o wspólne zajęcia pokazują, że możemy wyróżnić różne kategorie działań. Zajęcia rodzinne, w których może/chce uczestniczyć oboje rodziców i zajęcia dedykowane jednemu z rodziców (mama albo tata). Podział ten nie jest do końca ostry, ponieważ możemy przypuszczać, że będą ojcowie, którzy chętnie wezmą udział w zajęciach tanecznych i matki, które wezmą udział w zajęciach z judo. Jednak organizując zajęcia o takiej tematyce musimy założyć, że wśród uczestników będzie przeważała jedna ze płci.

Pytanie na sznurku.

IV. Pomysły, które powstały w ramach Generatora Pomysłów

Historia Domaszowic We wsi wiele rodzin mieszka tam od pokoleń. Grupa chce zebrać historyczne zdjęcia i opowieści mieszkańców Domaszowic i stworzyć z nich kolarze. Kolarze zostaną zaprezentowane podczas wspólnej imprezy, która odbędzie się u najstarszej mieszkanki wsi. Mieszka ona w domu z XIX wieku, a przy budynku znajduje się historyczny sad. Impreza odbędzie się właśnie w tym sadzie. Wszystko zostanie udekorowane w przedwojennym stylu. Impreza będzie świetną okazją do poznania historii wsi i integracji mieszkańców.

Dąbrowa w starych fotografiach i opowieściach mieszkańców Grupa chce zorganizować projekt, który zbierze historie miejscowości i zaprezentuje ją mieszkańcom wsi i gminy. Główną siłą organizującą całe działanie będą Panie z Koła Gospodyń Wiejskich. Pierwszym krokiem będzie zorganizowanie szkolenia z przedstawicielem instytucji zajmującej się badaniem historii, podczas którego członkinie KGW dowiedzą się w jaki sposób zbierać i archiwizować zdjęcia i historie mieszkańców. Potem będą odwiedzać mieszkańców wsi, wybierać z ich zbiorów historyczne zdjęcia i pytać się o historie związane z tym zdjęciem. Wyniki badań zostaną zaprezentowane w formie wystawy podczas otwarcia świetlicy w Dąbrowie.

Piknik integracyjny – pozyskanie potencjału do napisania monografii Woli Kopcowej Grupa chce zorganizować piknik integracyjny podczas którego mieszkańcy będą mogli zaprezentować swoje działania (NGO, KGW, OSP, szkoła). Piknik będzie też momentem startowym tworzenia monografii Woli Kopcowej. Podczas pikniku zostanie zaprezentowany plan badania i mieszkańcy zostaną poproszeni o pomoc w jego przeprowadzeniu. Odbędą się też pierwsze wywiady z najstarszymi mieszkańcami wsi.

Spotkania tematyczne dla rodziców w Szklanym Domu Dwie Panie wyszły z propozycją stworzenia oferty dla rodziców, którzy przywożą swoje dzieci na zajęcia do Szklanego Domu. W ramach projektu w Szklanym Domu odbywałyby się warsztaty teatralne i plastyczne dla dzieci. W tym samym czasie, rodzice, którzy przywiozą dzieci do DK będą mogły wziąć udział w spotkaniach tematycznych (wizaż, zdrowie, odżywianie, śpiew, architektura wnętrz itp.). Dzięki temu rodzice będą mogli aktywnie wykorzystać czas, kiedy są sami i nie muszą opiekować się swoimi dziećmi.

Do zakochania jeden krok… Cykl imprez łączący działania różnego typu. Grupa teatralna stworzy spektakl, który będzie łączył ze sobą wątki Romea i Julii oraz lokalnych historii miłosnych. Drugim działaniem będą rajdy piesze po okolicznej przyrodzie, których motywem przewodnim będzie miłość do natury i przyrody. Trzecie działanie będzie promowało ekologię oraz humanitarne traktowanie zwierząt.

Festiwal „Trzy sceny” + Kaszana Party Połączenie dwóch pomysłów w jeden projekt. Na terenie Ciekot zostanie zorganizowany weekendowy festiwal art-rockowy, na którym będą się prezentować zarówno zespoły z gminy jak i z innych części Polski. O dodatkowe atrakcje zadba Kaszana Party, czyli biesiadowe wydarzenia towarzyszące, które będą miały na celu integrowanie mieszkańców gminy i wszystkich widzów, którzy przyjadą na festiwal.

V. Rekomendacje

Realizacja działań bezpośrednio na wsiach Pod rozwagę warto też wziąć uruchomienie nowych świetlic tam gdzie mieszkańcy przejawiają dużą aktywności. Przykładem może być pomysł reaktywacji Klubu Młodzieżowego w Woli Kopcowej czy pomysł wykorzystania budynku żłobka w Domaszowicach jako świetlicy.

Monitorowanie i wspieranie oddolnych działań kulturalnych na terenie gminy

Ten głos pojawił się podczas warsztatów w Woli Kopcowej. Według mieszkańców dom kultury powinien pełnić rolę instytucji monitorującej działania kulturalne na terenie gminy i wspierającej (na różne sposoby) autorski działania kulturalne mieszkańców (NGO i grupy nieformalne). Nie wiemy w jakim stopniu obecnie DK spełnia tę potrzebę, jednak chcieliśmy podkreślić, że jest to istotny postulat. Zgodnie z założeniami projektu, w ramach których realizowana jest akcja „Kulturalnie Poruszeni”, dom kultury otwiera właśnie nową ścieżkę działania, polegającą na wspieraniu mieszkańców w realizacji ich własnych pomysłów. Jeśli ta droga będzie kontynuowana, wtedy monitorowani aktywności kulturalnych podejmowanych przez mieszkańców staje się kluczowe. Dzięki temu możemy wyłapać „lokalnych aktywistów”, których możemy wspierać w realizacji ich pomysłów. Warto, żeby przejawy takiej aktywności wychwytywać jak najszybciej, bo często są one ulotne (z różnych względów). Przykładem jest Stan Surowy, nieformalny Klub Młodzieżowy, który funkcjonował na poddaszu Domu Ludowego w Woli Kopcowej. To miejsce zrzeszało aktywną młodzież, jednak po zaaranżowaniu poddasza na inne funkcje grupa się rozpadła.

Wsparcie mogłoby przyjąć różne formy: od wsparcia finansowego/rzeczowego (sprzęt DK) przez wsparcie wiedzą i umiejętnościami zespołu DK po pomoc w promocji. Forma pomocy zależy od możliwości domu kultury i potrzeb mieszkańców realizujących działania kulturalne.

Działania związane z historią lokalną gminy/wsi

Zarówno podczas warsztatów jak i generatora pomysłów największym powodzeniem cieszyły się pomysły na działania, które były zakorzenione w historii lokalnej. Mieszkańcy wyrażali chęć zgłębiania historii ich miejscowości/gminy, odkrywania dawnych tradycji/obrzędów. Rekomendujemy realizację działań, których tematyka będzie związana z historią lokalną/wsi. Ta tematyka może pomóc w aktywizacji osób dorosłych oraz seniorów, ale stanowi też świetne źródło działań międzypokoleniowych.

Integracja mieszkańców z różnych wsi

Podczas Generatora Pomysłów większość pomysłów dotyczyła działań, które miały być realizowane w danej miejscowości. Z drugiej strony podczas warsztatów z mieszkańcami pojawiały się pomysły, których głównym celem była integracja mieszkańców z różnych wsi (cykl Kusoków, wspólne pikniki, rajdy turystyczne). Dom kultury, w miarę swoich możliwości

33 powinien wspierać realizację obu potrzeb. Rozszerzenie modelu funkcjonowania świetlic jest pomysłem, który może nam zaspokoić chęć integracji wewnątrz wsi. Integracja całej gminy musi się odbywać poprzez inne działania. Dobrym pomysłem jest tutaj korzystanie z zainteresowań mieszkańców. Przykładowo, w każdej wsi działają nieformalne grupy uprawiające nordic walking. Jest to chyba najpopularniejszy sport wśród dorosłych kobiet i seniorek. Można zorganizować cykl zajęć z profesjonalnym trenerem, które będą organizowane w różnych miejscowościach (a trasy będą opracowywane przez mieszkańców danej wsi). Do organizowania wydarzeń integrujących mieszkańców z terenu całej gminy można też skorzystać z walorów przyrodniczych gminy (wspólne rajdy rowerowe) lub tradycji (cykl Kusoków). Przy okazji tego typu wydarzeń warto zadbać o transport dla mieszkańców gminy, żeby zniwelować barierę dużych odległości i braku publicznego transportu.

Innym tematem jest integracja „rdzennych” mieszkańców gminy z mieszkańcami napływowymi. Mieszkańcy bardzo sceptycznie podchodzili do tej kwestii. Ich zdaniem w większości ludność napływowa traktuje gminę jak „sypialnię” i nie ma w nich chęci i potrzeby uczestniczenia w życiu gminy i integrowaniu się. Tej tezy nie udało nam się zweryfikować w ramach badań, ponieważ w warsztatach uczestniczyli mieszkańcy związani z gminą od dawna. Warto dalej eksplorować ten temat i sprawdzać czy jest taka potrzeba/chęci ze strony obu grup.

Uzupełniać ofertę dostępną w Kielcach

Wyzwaniem jakie stoi przed GOKiS jest bliskość Kielc. Część mieszkańców gminy pracuje tam lub się uczy. Stąd potrzeba refleksji i analizy nad tym jaka ma być rola GOKiSu, w jakich obszarach może ona tworzyć przestrzeń, ofertę dla mieszkańców, a gdzie nie wygra z ofertą Kielc. W szczególności, że część miejscowości (np. Domaszowice), leży na granicy z Kielcami i są one naturalnym punktem odniesienia. Przykładowo dzieci chodzą do szkół i na zajęcia popołudniowe w Kielcach. Miejscowości w gminie są więc zróżnicowane pod względem społecznym, geograficznym, tym czym zajmują się, w jaki sposób żyją ludzie. To wymaga od GOKiSu uważności na poszczególne społeczności, być może pracy na miejscu, ale też tworzenia przestrzeni możliwości do spotykania się grup.

Prezentacja tego co się dzieje w miejscowościach podczas dożynek gminnych

Ta rekomendacja jest związana z monitorowaniem i wspieraniem kulturalnych inicjatyw mieszkańców. W ramach stowarzyszeń, KGW i OSP mieszkańcy realizują liczne działania dla dobra wspólnego całej gminy. Mieszkańcy chcieliby mieć możliwość opowiedzenia o tym czym się zajmują w ramach pracy społecznej i pokazania efektów swojej pracy. Idealną okazją do tego są dożynki gminne, podczas których władze gminy opowiadają o swoich działaniach i sukcesach.

Działania sportowe dla młodzieży

Na podstawie warsztatów i wywiadów szeptanych możemy wywnioskować, że ulubioną aktywnością, której oddaje się młodzież w wolnym czasie, jest sport. Warto jest potraktować to jako potencjał, który dom kultury może przekuć w sukces i wokół tego budować swoje relacje z młodzieżą. GOKiS zajmuje się też sportem na terenie gminy, więc jest możliwość prowadzenia działań sportowych. Bardzo ważne jest, żeby wyboru działań sportowych dokonać wspólnie z młodzieżą. Tej grupie zależy na swobodzie i możliwości podejmowania decyzji, więc takie „otwarcie współpracy” mogłoby się spotkać z ich pozytywną reakcją. Wyboru można by dokonać na podstawie prostego badania przeprowadzonego przy wsparciu instytucji zrzeszających młodzież (Ochotnicza Straż Pożarna, Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze, Klub Bokserski „Skalnik”, szkoły).

Naszym zdaniem wniosek z badań młodzieży nie brzmi „młodzież nie ma potrzeb kulturalnych”. Ta grupa niechętnie opowiada o sobie i ma ograniczone zaufanie do instytucji kultury. Żeby dowiedzieć się więcej, trzeba zdobyć ich zaufanie, zacząć spędzać z nimi czas. Działanie sportowe skrojone pod potrzeby młodzieży może być dla GOKiSu szansą na nawiązane z nimi bliższej relacji. Grupa, która wytworzy się wokół takich zajęć może pomóc w dotarciu do potrzeb kulturalnych młodzieży (nawet nie przy pomocy badań, ale codziennych rozmów).

Temat sportu można też świetnie wykorzystać do działań kulturalnych. Część dyscyplin sportowych (np. skatebording, różne dyscypliny freestylowe) jest mocno związanych z filmem i fotografią. Osoby uprawiające te sporty nagrywają/dokumentują swoje dokonania, co często stanowi dla nich wstęp do głębszego zainteresowania się fotografią lub filmem. Dla młodzieży można np. zorganizować warsztaty fotografii sportowej lub montowania filmów sportowych, podczas których materiałem do pracy dla Was będą sporty, które uprawiają.