167
në Peshkopi Çdo muaj me super oferta
www.rrugaearberit.com gazetë e pavarur. nr. 5 (167) / maj 2020. Çmimi: 50 lekë. 20 denarë. Fotolajm
Ura e fshatit Fshat në ndërtim, një nga gjashtë urat e Rrugës së Arbrit, e dyta për nga rëndësia, pas Urës së Vashës. Skavica dhe Katundi i Ri, Ura është e gjatë 174 metra dhe e lartë 157 metra. Konstruksionet metalike të saj janë realizuar me elemente çeliku me karbon të sal- dueshëm. Përfundimi i saj do të shënojë simbolikisht edhe lidhjen e plotë të të gjitha segmenteve në ndërtim të rrugës, përjashtuar tunelin e Murrizit, 3.8 km të gjatë, që pritet të përfundojë pas fillimit dy hidrocentralet e reja në Dibër?! të qarkullimit në pranverën e vitit 2021. Foto e datës 25 maj 2020. Kryeministri: Ndërtojmë Skavicën me 100% financim shtetëror Drejtori i KESH: “Alternativa më e madhe përmbyt një sipërfaqe të madhe, por një proces konsultimi, shpronësimi dhe bashkëpunimi mund ti japë një opurtinitet më të madh zonës”
propozimi i WBIF: Hidrocentrali i Skavicës parashikohet të kushtojë 247 milionë e 500 mijë euro. Nga të cilat 40 milionë euro do të jetë financimi i qeverisë shqiptare dhe 206 milionë euro do të sigurohen përmes një kredie të BERZH. Ndërsa 1.5 milionë është grant nga WBIF - Korniza e Investimeve në Ballkanin Perëndimor, e cila po përdoret për hartimin e studimit të fizibilitetit dhe Vlerësimit të Ndikimit Social-Mjedisor
Intervistë Haki Kola:
Katastrofa ekologjike Një sondë e kompanisë “Altea & Geostudio 2000” duke kryer shpime në territorin ku do të ndërtohet diga e Skavicës. është ulur këmbëkryq Një historik i premtimeve qeveritare për në malet tona Skavicën. Qëndrimet “Pro” dhe “Kundër” Ike Haki Kola, ike mik i koment nga Abdurahim Ashiku gjelbërimit dhe i luleve... Faqe 18-19 Edi Rama, për Skavicën pyet Qerim Sula, një mal dibranët, jo partiakët e sharlatanët... që mbolli e rriti lisa Speciale / Lexoni në faqen 2,3,4 “Pa folklor nuk ka komb” Në brendësi: Serveti i Cerjanit, një hero i heshtur Orteku i punëve të mira Amaneti i Qerim Sulës: Xhevdet Krrashi që më mori fluturim maleve të Çidhnës Kur Dritëro Agolli vinte në Të gjurmojnë artin, ta gjurmojnë thesarin parkun “Dine Doda” Katër këngë që frymëzojnë me dashuri dhe atdhedashuri Fluturon e popullit, të nxjerrin në pah të bukurën, të merren me këngën popullore se është e bukura shqipja mbi Korab Hazis Ndreu, mjeshtri i alegorisë Heroi i kujt ka lindur më 6 maj? e kombit, pa art e pa kulturë nuk ka komb. Epoka e Gjergj Kastriotit, bazament i vetëdijes kombëtare shqiptare Nga Veriu në Jug, Sot arti ka më tepër liri, por është harruar ajo që buron nga populli, folklori, arti po bëhet biznes. Kënga burimore e veriut Gjenerale Manushaqe Shehu e angazhuar në shpërndarjen e ndihmave humanitare Libri ka ngelur pak në harresë, por jo vetëm ajo e veriut po edhe e “Matja në gur e në dru” një thesar i etnologjisë së brezave Geri Shatku - një portë dhe Shqipërisë. Sot nuk po punohet më me talentet e rinj, madje edhe folklori i popullit po manipulohet, keqpërdoret. Më ven shumë zemra bosh... Luan Shatku, modeli i basketbollistit shqiptar Kujtim Hoxha, keq që nuk shfrytëzohen aq sa duhet ato burime se populli është thesar i pashtershëm Faqe 16-17 ikja e parakohshme e mësuesit Fisnik Hyka, një njeri plot energji pozitive
Like Share Bej “ ” dhe “ ”. Pajtohu dhe qëndro me gazetën #rrugaearberit më pranë #Dibrës! cyan magenta yelloë black 1 2 - Maj 2020 nr. 167 Gazeta “Rruga e Arbërit” është një media e lirë dhe e hapur. Çdo kontribut me shkrime, abonime ose donacione është i mirëpritur! Bëj pajtimin tënd me PayPal përmes emailit
Gazetë e pavarur. Nr. 5 (167). Maj 2020 Gazeta doli nga shtypi, 4 qershor 2020. Gjendet në treg gjatë gjithë muajit Qershor 2020. hidrocentralet e reja në Dibër?! Redaksia e gazetës falënderon lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj për mesazhet dhe shkrimet e sjella për botim. Qeveria prezanton dy verisone të hidrocentralit të Skavicës, por nëse ajo do të vendosë për “Variantin A”, Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilët duan që shkrimet e tyre të botohen patjetër në numrin e radhës, të konfirmojnë më atëherë mbetet në fuqi edhe ndërtimi i hidrocentralit tjetër mbi Drin, në Katund të Ri me fuqi 50 MW parë sjelljen e materialit në numrat e telefonit të redaksisë ose emailin e gazetës. Nga Bujar Karoshi Shkrimet refuzohen për botim vetëm në rast se merrni Cila është WBIF? përgjigje me email. Për çdo rast tjetër shkrimet priten për remtimet për ndërtimin e Hidrocen- botim në numrat e radhës. WBIF (Korniza e Investimeve në Ballkanin Perëndimor) është një strukturë financimi Shkrimet në redaksi për numrin e radhës priten deri më tralit të Skavicës rikthehen sërish si datë 20 të muajit, përveç rasteve të bashkëpunëtorëve të premtime qeveritare dhe debati politik që ka nisur në dhjetor 2009 nga Komisioni Evropian, së bashku me Banka e Këshillit rregullt. P të Evropës për Zhvillim (CEB), Banka Evropiane për Rindërtimi dhe Zhvillimi (EBRD), e shoqëror. Gjithashtu, ju kujtojmë bashkëpunëtorëve se shkrimet Banka Evropiane e Investimeve (EIB), Donatorë dypalësh dhe përfitues të Ballkanit deri në dy faqe daktilografike kanë përparësi botimi. “Ta ndërtojmë me forcat tona dhe do Gjithashtu, kujtojmë se çdo shkrim i botuar ta ndërtojmë Skavicën me 100% shtetin”, Perëndimor me qëllim ofrimin e financimeve për projektet strategjike të investimeve. në një media tjetër apo rrjete sociale nuk ka deklaroi Kryeministri Edi Rama më 27 maj WBIF bashkon grante, kredi dhe kontribute përfituese për infrastrukturën zhvillimi përparësi botimi. 2020, gjatë ceremonisë së prezantimit të në sektorin e energjisë, mjedisit, social, transportit zhvillimin e sektorit privat. Ju lutemi, shkrimet që vijnë përmes email-it, të WBIF deri më tani ka mbështetur 33 projekte në Shqipëri me një vlerë të vlerësuar kenë patjetër zanoren “ë”. Parkut Fotovoltaik të Karavastasë. Ju falënderojmë që jeni pjesë e gazetës! Kjo deklaratë e Kryeministrit ka ngjallur prej 2.3 miliardë Euro reagime të dyanshme në rrjetet sociale, një Përmes ndihmës së WBIF Shqipëria ka përfituar 46 grante për asistencë teknike dhe Botues: pjesë e të cilave, e kundërshtojnë ashpër investime me një vlerë të përgjithshme prej 143.8 milion euro, nga të cilat 128.8 milion Musa Riçku ndërtimin e saj. Premtimet për ndërtimin euro nga BE dhe 15.0 milion euro nga donatorët e tjerë. Bujar Karoshi e Skavicës nga qeveria shqiptare dalin në Roli i këtij institucioni, përsa i përket hidrocentraleve mbi Drin, duket se do të jetë Shaqir Skarra publik periodikisht në fundet e mandatit i rëndësishëm në gjetjen e financimeve. Editor i faqes online: Agim Deva qeverisës, pa u detajuar me informacione të sakta për publikun. Transparenca për Në përshkrimin e projektit WBIF rekoman- Kontribuan për këtë numër: këto premtime ose ka qenë e pakët ose ka don ndërtimin e dy HEC-eve mbi Dri, Skavica Osman Xhili munguar fare. dhe Katundi i ri. Abdurahim Ashiku Por, gjatë fjalës së tij në Divjakë, Kryemin- “Për të rritur sigurinë e energjisë dhe Arben Kallamata istri Edi Rama nuk lëshoi vetëm një deklaratë, për të zvogëluar rrezikun e përmbytjeve në Muharrem Gjoka por i kushtoi Skavicës një pjesë të rëndë- rrjedhën e sipërme të kaskadës ekzistuese Halil Rama sishme në fjalën e tij. të hidrocentraleve në lumin Drin i Zi, janë Xhafer Martini Duke e quajtur të suksesshëm procesin e rekomanduar dy HEC-e të rinj: HEC-e me 50 Defrim METHASANI tenderimit dhe realizimit të Parkut Fotovol- MW në Katundi i Ri dhe 120 MW HEC në Enver Halili taik të Karavastasë, ai tha se “shpejt do të Skavicë”, shkruhet në dokumentin e publi- Bashkim Koçi dalim në një proces tjetër që është një proces kuar nga WBIF. Mevlud Buci i menduar dhe i vonuar me më shumë dekada “Në vitin 2017, WBIF ka aprovuar një Arsi Kolari sesa vetë kjo periudhë e 30 viteve, projektimi grant prej 1.5 milion Euro për zhvillimin e dhe ndërtimi i hidrocentralit të Skavicës”. studimit të fizibilitetit dhe vlerësimin e ndik- “Skavica ka qenë një objektiv historik i imit mjedisor dhe social për ndërtimin e HEC të gjitha qeverive shqiptare dhe të atyre të Skavica, një digë shtesë, dhe një hidrocentral para viteve ’90. Është një objekt strategjikisht prej 132 MW, në rrjedhën e sipërme nga HEC-i ekzistues Fierza. Aktivitetet e ndërti- absolutisht i domosdoshëm, i vështirë, i komp- mit planifikohen të fillojnë në vitin 2020”, likuar dhe për këtë arsye gjithmonë qeveritë e shkruhet në dokumentin e publikuar. Kërkohen korrespondentë në kanë pasur në plan, por asnjëherë nuk e kanë Peshkopi dhe Dibër të Madhe Televizioni SCAN can, në një kronikë të shtyrë procesin deri në fund, ne jemi përpjekur transmetuar para disa ditësh citonte burime Të interesuarit për korrespondentë/menaxherë duhet në këto vite të gjejmë aktorët e duhur që të nga Koorporata Energjitike Shqiptare, të cilat të kenë pasion gazetarinë. Përbën avantazh përvoja në mund të investoheshin për këtë projekt, por theksonin se studimi për Skavicën po kryhet shtypin e shkruar ose në qoftë se kanë mbaruar studimet tanimë kemi vendosur që, siç thoshin njëherë për gazetari dhe letërsi / marketing. Të jenë të angazhuar nga “grupi i konsulentëve të Konsorciumit për punën në grup dhe të jenë të pavarur politikisht gjatë e një kohë, ta ndërtojmë me forcat tona dhe kimi Europian i këtij projekti. Në atë kohë, IPF6 (Infrastructure Project Facility)”. kohës që bashkëpunojnë me gazetën. do ta ndërtojmë Skavicën me 100% shtetin. Majlinda Dhuka, Drejtore e Departamentit të Të interesuarit të shkruajnë email Sipas TV SCAN, “hartimi i studimit të në adresën
Disa Argumenta kundër: Skavica fundos 10 600 ha ose 55% të fondit të tokës në total. Ky rezervuar fundos nën ujë 8000 ha tokë nën kulturë, ose 64% të saj për tërë Dibrën. Ata që do të mbeten mbi kuotën e sipërfaqes të ujit, 443 m ku do të vështirësohet infrastruk- tura rrugore, shkollat, qendrat shëndetësore dhe mundësi të tjera që lidhen me përballimin e jetesës debat Skavica, projektet në vite
deja për ndërtimin e hidrocentralit të Ska- vicës fillon që në vitet 1960. Pas studimesh Ofertat e kompanive Ipër rreth dy dekada, rreth viteve 1980 filloi energjetike nga Kina të flitej publikisht për të. Sipas projektit të asaj kohe, hidrocentrali do të ndërtohej në grykën everia shqiptare ka marrë propozime, e Skavicës, ku shtrati i Drinit të Zi ngushtohet madje ka firmosur edhe Letra deri në 40 metra në një gjatësi 5-6 kilometra. Q Mirëkuptimi për ndërtimin e Skavicës së Që në atë kohë studimi kishte paraparë dy zgjidhje te cilat në vetvete përbënin dy pro- Madhe si pronë e KESH nga tre kompanitë jekte të ndryshme. më të mëdha në Kinë dhe në botë Zgjidhja e parë parashikonte ndërtimin (PoëerChina, GeZhouBa dhe Norinco), e një dige 163 metra të lartë, që krijonte që i propozuan qeverisë shqiptare (KESH- një liqen artificial me nivel normal të tij në it) financimin 100 për qind të Skavicës kuotën 445 metra mbi nivelin e detit. Vëllimi së Madhe (1 miliardë euro), me një i digës do të ishte 11 milionë metër kub. kredi të butë 35 vjeçare, 7 vjet periudhë Ky variant përmbyste luginën e Drinit të Zi mospagimi dhe në vazhdim 2 përqind në deri në kufi me ish-republikën Jugosllave të vit interes. Por qeveria nuk u ktheu kurrë Maqedonisë. Vëllimi i liqenit do të ishte 2.7 përgjigje kompanive të mësipërme. miliardë metër kub, sipërfaqja 60 km katror, Power China, kompania më e madhe e fuqia e instaluar 350 megavat, si dhe energ- hidroenergjisë në botë, me 53% të tregut jia e prodhuar në vit do të ishte 1 miliardë botëror ka dorëzuar një ofertë pranë kvh. Kosto e ndërtimin në këtë variant ishte qeverisë shqiptare më datë 30 tetor 2014. parashikuar 600 milionë USD. Ajo parashikon një financim 1 miliard Zgjidhja e dytë parashikonte një digë euro dhe do ta ndërtonte Skavicën me shumë më të lartë, 210 metra, po në Skavicë, një “Leasing Contract” 15 vjeçare. Pasi që e shfrytëzonte luginën e Drinit tërësisht. me çmim mesatar të energjisë 5 €c/Mwh Vëllimi i digës do të ishte 16.5 milionë metër dhe me prodhim 2 milionë MWh në vit, kub. Kjo digë krijonte një liqen me nivel Skavica do të gjeneronte 100 milionë normal në 485 metra mbi nivelin e detit Një sondë e kompanisë “Altea & Geostudio 2000” duke kryer shpime në territorin ku do të ndërtohet diga e Skavicës. euro në vit. Pra do të vetëshlyhej nga 12 dhe që kishte shtrirje e përmbyste deri në brendësi të territorit maqedonas. Diga ishte Industrisë, Damian Gjiknuri, që Skavica të Tenderi i HEC i Katundit të ri dështoi, deri në 15 vite. e parashikuar në të dy zgjidhjet të vendosej rikthehej në vëmendje. megjithëse kompania turke kishte marrë 8 Një ofertë të dytë të ngjashme qeveria në kuotën 305 m mbi nivelin e detit në ce- Por ndërkohë që kompani kineze kishin pikë bonus. ka marrë edhe nga kompania e dytë ketinën e luginës, të krijuar nga lumi Drin i dhënë oferta për Skavicën, qeveria shqiptare i HEC i Katundit të Ri do të ndërtohet në energjetike në Kinë, Ge Zhou Ba Zi (Gryka e Skavicës). Vëllimi i liqenit do të dha një kompanie turke bonus për ndërtimin një kuotë 445 metra. Parashikohej të kishte Ndërsa oferta e tretë që qeveria ka ishte 6.5 miliardë metër kub, më shumë se e një hidrocentralit tjetër mbi Drin, atë të një kapacitet ujëmbledhës prej 12.4 milionë marrë gjatë vitit 2014 është sërish nga dyfishi i Liqenit të Fierzës. Sipërfaqja 95.5 Katundit të ri, i cili hapi një debat të madh metër kub, me një fuqi të instaluar prej 49 një kompani kineze, NORINCO, një km katror, fuqia e instaluar 350 megavat, si në vend në lidhje investimet energjetike MW dhe prodhim vjetor prej 206 GWh. Ky grup i fuqishëm industrial kinez, i cili ka dhe energjia e prodhuar në vit do të ishte mbi Drin. hidrocentral do të përmbytë vetëm 87 hek- propozuar një financimin 100%, 1 miliard 1.3 miliardë kvh. Kosto e ndërtimin në këtë Përveç kundërshtarëve, kryesisht banorëve tarë tokë dhe do të zhvendosë nga banesat euro, me një kredi të butë 35 vjeçare, 7 variant ishte parashikuar 950 milionë USD. të zonës, për mosndërtimin e asnjë HEC, ka e tyre 150 persona. Vlera e Investimit e HEC vjet periudhë pa pagesë dhe në vazhdim Ky variant do të krijonte një kaskadë të në edhe qëndrime që ndahen në mënyrën nëse të Katundit të Ri do të ishte 99.5 milionë 2% në vit interes. Drin me rregullim disavjeçar. duhet të ketë një HEC të madh në Skavicë, dy euro, por shoqëritë turke “Suzer Group” Në lojë është edhe një kompani Me rënien e regjimit komunist, qeveritë gjermane, “Becker Büttner Held”, e cila në vend nuk patën kapacitete financiare për HEC më të vegjël në Skavicë dhe Katund të dhe “Nurol Holding” u tërhoqën nga gara. Ri, apo ndërtimin e tre HEC: Skavicë, Arras Përgatiti: ka dhënë detaje mbi modelin e financimit ta vazhduar projektin, kështu që gjithçka u të hidrocentralit të Skavicës. la në mes. dhe Katundi i Ri. Bujar Karoshi Në Maj 2005, qeveria shqiptare miratoi në vendim “Për fillimin e procedurës së dhënies Reagime: Një përmbledhje e argumenteve “Pro” ndërtimit të Skavicës me konçesion të ndërtimit të hidrocentralit të Skavicës sipas propozimit të pa kërkuar”. ërveç specialistëve të energjisë, zyrtarëve të KESH, firmave që duan ta ndërtojnë, edhe një Skavica krijon rezerva ujore për Sipas këtij vendimi, Skavica do ti jepej me Ppjesë e banorëve janë për ndërtimin e hidrocentralit. Por shumë prej tyre nuk janë në gjendje koncension grupit TGK (Tasara-Geo Tecna të argumentojnë idetë e tyre. gjithë hidrocentralet e vendosur -Kinglor). Agim Kasa, ish përgjegjës i statistikës në Dibër në vitet 1985-1992, në një shkrim në “Rruga pas saj: Fierza, Komani e Vau Por, më shumë se tre vite më vonë, më e Arbërit”, mars 2010, rreshton argumentet ekonomikë që bëjnë të domosdoshme ndërtimin i Dejës duke optimizuar tërë 17 dhjetor 2008, qeveria shqiptare hapi një e hidrocentralit. funksionimin e kaskadës së tender për ndërtimet e HEC të Skavicës, në “Pozicioni natyror – gryka e ngushtë ku rrjedh lumi dhe shpatullat e forta shkëmbore, e të cilën morën pjesë gjashtë kompani të Drinit. bëjnë atë një vend të përshtatshëm dhe të sigurt për ndërtimin e hidrocentralit. E jo vetëm për huaja, mes të cilave, përveç TGK, ishin edhe Korporata Energjetike e Koresë së Jugut, sho- këtë arsye, por Skavica krijon rezerva ujore për gjithë hidrocentralet e vendosur pas saj: Fierza, qëria norvegjeze STATKRAFT, dy kompani Komani e Vau i Dejës duke optimizuar tërë funksionimin e kaskadës së Drinit”. austriake VERBUND dhe KELAG GRUP, si Një tjetër zë, Ing. Emin Mysliu, jeta e të cilit është e lidhur ngushtë me hidrocentralet, e quan dhe konsorciumi gjerman “R.W.E” AG. Skavicën punën e pambaruar të të gjithë linjës së shfrytëzimit të rrjedhës së lumit Drini i Zi për Më datë 5 janar 2009, komisioni i vlerë- prodhimin e energjisë elektrike. Dhe për shkak të rëndësisë dhe kapacitetit të madh ujëmbled- simit të ofertave duhej të shpallte fituesit hës të rezervuarit, Skavica cilësohet si investim gjigant, i cili duke shtuar prodhimin e energjisë për vazhdimin në fazën tjetër, por kjo nuk elektrike me 350 – 400 megavat, rrit jo pak por 15 % prodhimin e energjisë elektrike në vend. ndodhi kurrë. Qeveria shqiptare e asaj kohe Duke mbështetur këtë mendim të Mysliut, Kaca në shkrimin e tij thekson se “hidrocentrali pranoi dështimin vetëm një vit më vonë, i Skavicës është një vepër e madhe dhe se ndërtimi i veprave të mëdha kërkon edhe sakrifica duke ia vendosur për këtë fajin krizës ekono- të mëdha”. mike që kishte filluar të godiste eurozonën. “Jam për ndërtimin e Skavicës, sepse mes dy alternativave zhvillimi ekonomik, me dobiprurëse Por, kryeministri i asaj kohe, Sali Berisha, për vetë ekonominë është prodhimi i energjisë elektrike se sa zhvillimi agrar i zonës orientuar duke mos pranuar gjendjen e keqe financia- nga bujqësia, blegtoria apo pemëtaria. Një histori shumëvjeçare, me gjithë format e ndryshme re në vend, theksonte se “situata është më të pronësisë mbi tokën nuk flet tjetër veçse për zonë me zhvillim të varfër ekonomik. Baseni premtuese që qeveria të konsiderojë vetë ujëmbledhës i Skavicës përmbyt tokën më pjellore të Dibrës, siç është Lugina e Drinit të Zi, që ndërtimin e kësaj vepre gjigante. Ministria e Ekonomisë dhe Energjetikës, KESH-i dhe ag- së bashku me Maqellarën na ka pëlqyer ta quajmë “hambari i Dibrës”, por nuk ka qene krejt jenci të tjera duhet ta shqyrtojnë me hollësi, kështu. Skavica duhet të ndërtohet, sepse nga ndërtimi i saj sigurohen më shumë të ardhura duhet të hapë tenderin për projektin, nga nga prodhimi dhe shitja e energjisë, prandaj duhet menduar si të jemi zgjidhje e problemit të studimet fillestare deri tek projekti i zbatimit, ndërtimit dhe jo te kthehemi në problem për ndërtimin e Skavicës”, – shkruan Kaca. ose të përcaktojë parimet dhe ta tenderoi me “Pavarësisht argumenteve, ai bie dakord se qeveria duhet ta rishikojë politikën e kompen- çelësa në dorë”. simeve dhe shpërnguljes së banorëve, në mënyrë që ata të mos kthehen në të braktisurit nga Që nga viti 2009 deri në mes të vitit 2014, shoqëria apo të grabiturit nga qeveria. Skavica është ajo që duhet do t’i japë më shumë dritë Skavica u harrua. U bë shkak një takim Luginës së Drinit të Zi”, thekson ai. Pamje nga Skavica përfaqësuesve të konsorciumit Poëer China Corporation me ministrin e energjisë dhe Një përmbledhje të opinioneve kundër lexoni në faqen 5. nr. Maj 2020 - 5 167 Dibranët nga ndërtimi i liqenit artificial të Dibrës, dhe hidrocentralit të Shpilesë nuk panë asgjë të mirë për këto 40 vjet pas humbjes së rreth 5000 hektarë të tokës më pjellore dhe që vaditej nga dy lumenj, burimi kryesor i ekzistencës të numrit më të madh të familjeve dibrane. Sot të mirat nga prodhimi i rrymës përfitohen vetëm nga qeveria maqedone që nuk do të ja dijë nëse këto familje u detyruan të largohen në opinion Turqi ose ShBA për të siguruar ekzistencën”.
Nga Abdurahim Ashiku Edi Rama e mprehu shpatën edhe një herë Edi Rama, për Skavicën pyet për batakun... Batakun që mbyt Dibrën, që zhduk një qytetërim, që e zhyt në mjerim. Batak që bie erë të qelbur, erë korrupsioni, erë vjedhjesh të përmasave të papara e të dibranët, jo partiakët e sharlatanët... padëgjuara... Aferim kryeministri im që di shumë mirë vizatim por je elifi matrak në mendim. Po si more vendose të mbytësh Dibrën duke ndërtuar Skavicën? Ke tetë vjet që llap e llap pa pushim për Rrugën e Arbrit sa na plase veshët e na nxore trutë nga vendi dhe nuk po shohim një makinë të kalojë edhe gurë mbi gurë nëpër të. I ndërron variantet si sulltani gratë e hare- mit... Po e ndërton me para të pista të korrupsionit, të PPP-ve e të DDD-ve. Kaq shumë të është rritur mendja sa del në pikë të mëngjesit si gjelat e Surrelit dhe këndon “Kikiriku do të ndërtoj Skavicën”!!! Dhe si do ta ndërtosh? Pamje nga lugina e Drinit të Zi, Fushë-Çidhën. Foto: Hajredin Toca “Me forcat e veta” !!! Si, si? Të paguash dëmshpërblim për 65 kilometra tërë sistemin ekologjik në hapësirën e gjolit që vaditej nga dy lumenj, burimi kryesor i “Me forcat tona”. katrorë tokë arë, pemëtore, të Skavicës? ekzistencës të numrit më të madh të familjeve Të kujt? pyje, kullota...? Apo për atë të Gjiknurit që hapi fjalë se do të dibrane. Të babës tënd ideologjik? Jo me çmimin 500 lekë për metra katrorë por çojë buldozerët e do të ndërtojë hidrocentralin Sot të mirat nga prodhimi i rrymës përfitohen Enverit? 100 euro për metra katrorë, pak, shumë pak sa në Katund të Ri? vetëm nga qeveria maqedone që nuk do të ja Ai edhe mund ta ndërtonte. Kishte në njërën sjell fitimi i energjisë elektrike që manjatët tuaj Berisha deklaroi për Skavicën: “Unë di të dijë nëse këto familje u detyruan të largohen dorë teskën e në tjetrën kakrrukun. të dashur do të vjelin nga Skavica? ndërtoj vepra botërore...” në Turqi ose ShBA për të siguruar ekzistencën”. Bënte një Dibër të re... Ti përcolle në efirin mediatik se “HEC-i i Dhe asnjë kazmë nuk hodhi. Mësoj se Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit ka Siç bëri një Kukës të ri, një Ulzë të re, një Skavicës do të ndërtohet nga shteti. Qeveria Ti thua se “HEC-i i Skavicës do të ndërtohet zbritur për të mbledhë firma për rindërtimin e Darëzezë të re njëqind metra larg detit në vila po sheh mundësinë për një investim të madh me forcat tona”. teatrit edhe në Peshkopi. dykatëshe mes pishave... të huaj në energjinë me erë. Përveç Skavicës, Aferim z. Kryeministër, aferim...! Bëhet fjalë për njëmijë metra katrorë truall Nuk e ndërtoi. ka edhe projekte të tjera. Shumë shpejt do të Një gjë nuk the dhe e di se nuk do ta thuash. e një godinë e vjetër... Arsyet ti i di sepse ishe në prehrin e tij. materializojmë këtë investim. Nuk the se a janë pyetur dibranët? Mirë bëjnë, janë në të drejtën e tyre Po ti a je i zoti ta ndërtosh? Projekti do jetë shumë shpejt në realitet. Ata që u mbytet toka dhe mbeten pa plëng demokratike... Madje me forcat tuaja? Faleminderit atyre që bënë të mundur këtë e shtëpi, pa nder e histori. Por nuk e di në se po të njëjtën thirrje dhe A je i zoti të ndërtosh një Dibër të Re? projekt. Falënderoj ministren dhe ndihmëset Atyre që pas kësaj do tu duhet të marrin ar- mbledhje firmash do të bëjnë tash kur kryemi- Të strehosh dyzetmijë banorë që u mbyten e saj, falënderoj edhe sipërmarrësit e huaj për ratinë e si çifuti në shkretëtirë nuk do ta gjejnë nistri ynë shkatërrues do të mbysë e zhbijë nga tokat, varret e të parëve, historia e betejave ndihmën e pakursyer”, kurrë “tokën e humbur”. faqja e dheut Luginën e Drinit të Zi... që Skënderbeu griu turqit osmanlinjme majë Cili shtet z. Rama? Shteti që po jep shpirt? Çoji emisarët tuaj matanë kufirit shqipta- Nuk e di a ka dibranë në Dibër e kudo që shpate në 18 nga 24 betejat e tij fitimtare në Po për cilin projekt flet z. Rama? ro-shqiptar, në Dibër të Madhe dhe pyet se janë, që do ti thonë ndal këtij seriali shkatër- Dibër, të betejave kundër pashallarëve më të Për atë të Enverit që i kishte kopsitur të çfarë shkaktoi ndërtimi i HEC të Shpilesë për ta? rimesh. mëdhenj të perandorisë Osmane që në fushë të gjitha deri tek mbytja e disa tokave në pjesën Po takuan Argëtim Fidën, ish kryetar i ko- Dyshoj... Gjoricës lanë “jo ma pak por dymbëdhjetëmijë” e Maqedonisë? munës së Dibrësdo të marrin këtë përgjigje: De këtë e mbështes në përvojën time kur koka të prera, të betejave 1913-1922 kundër Apo për atë të Berishës që e uli digën që “Dibranët nga ndërtimi i liqenit artificial të bëhej thirrja “PO DIBRËS! JO SKAVICËS!” serbëve që synonin jo luginën e bukur të Drinit të mos hynte në telashe e të paguante tokat e Dibrës, dhe hidrocentralit të Shpilesë nuk panë Dhe një këshillë: pyeti Dibranët, jo partiakët të Zi por edhe Durrësin, të betejave të Luftës së Maqedonisë? asgjë të mirë për këto 40 vjet pas humbjes së e sharlatanët... madhe antifashiste Nacionalçlirimtare...? Apo për atë me tri diga që shkatërronte rreth 5000 hektarë të tokës më pjellore dhe Athinë, 27 maj 2020 Reagime: Një përmbledhje e argumenteve KUNDër ndërtimit të HEC-it të Skavicës
Ali Hoxha është President Nderi i Shoqatës “Për të historisë së saj janë tradhti kombëtare. Kjo bra ka fuqi energjetike të fshehura, sidomos në një kulturë, me një histori të përbashkët dhe në mbrojtjen e pronave dhe të mjedisit të Pellgut të sepse energjia e prodhuar nga HEC-i i Skavicës hidrocentralet e vegjël. “Unë mendoj se në vend kufijtë e vet natyror ndahet në: Dibra e Epërme që Drinit të Zi”. Ai thekson tre argumentet kundër është projektuar jo për nevojat kombëtare, por të Skavicës të ndërtohen një sërë hidrocentralesh u kaloi sllavëve dhe në Dibra e Poshtme që i mbeti ndërtimit të Skavicës. për eksport dhe së dyti, për faktin se aq energji që të mesëm mbi degët e Drinit në Mallë, Veleshicë, Shqipërisë. Nuk është normale, që pas një shekulli Së pari, thotë ai, në aspektin ekonomik, Dibra parashikohet të prodhojë HEC-i i Skavicës, Dibra Setë, Gramë, Gjalagjosht, Murrë, Okshtun… dhe Dibra e Poshtme të rindahet në dysh nga veriu është “Myzeqeja”, hambari i zonës verilindore të i ka të gjitha resurset, që nga ujëvarat e saj mund qindra hidrocentrale të vegjël mbi degëzime më në jug. Një projekt i tillë prish unitetin ekonomik Shqipërisë. Ky pellg i Dibrës ka mbajtur me bukë të ndërtohen rreth 10 (dhjetë) HEC-e të vegjël, të vogla e mbi kanale ujitës. Kam përmendur një dhe etnokulturor të Dibrës së Poshtme duke sjellë jo vetëm gjithë Dibrën, por edhe Lumën, Mirditën të cilët do të jepnin po aq energjia elektrike sa studim të viteve ’80-të ku vetëm nga ngritja e hi- pasoja të rënda për të. Kjo vepër shkëput komuni- e Matin, bile dhe Tiranën. Por dëmi ekonomik, ç’parashikon HEC-i i Skavicës, pa u dëmtuar asnjë drocentraleve mbi kanalet ujitëse dhe ujësjellësin kimin e fshatrave kodrinor e malorë në perëndim për ne, qëndron në plan të dytë në krahasim me pëllëmbë tokë. Në këtë aspekt, tradhti kombëtare e Peshkopisë prodhimi i energjisë elektrike rritej me ata që mbetën në lindje”, thekson studiuesi i dëmin që shkaktohet në aspektin gjeopolitik dhe do të bënim edhe ata dibranë që do të braktisnin nga 15 milionë kilovatorë në 220 milionë që, siç historisë dhe kulturës, Murat Koltraka. etnokulturor. trojet e veta, “vetëm për një euro”, pasi do të thuhej atëherë, “Dibra ngrohej dhe gatuante me Të njëjtën ide me Koltrakën ndan edhe ish Në aspektin gjeopolitik Dibra e Poshtme do humbasin identitetin e vet.” energji elektrike”. deputeti i Dibrës, Idriz Xhomara. Në një shkrim të të shpërbëhej, sepse pjesa lindore e Dibrës do t’i Një shembull të ngjashëm u vjen nga matanë Gazetari Ashiku ka hartuar edhe një platformë tijin në gazetën “Rruga e Arbërit” në prill 2011, ai bashkëngjitej pjesës tjetër që ka mbetur nën push- kufirit. “Dibranët nga ndërtimi i liqenit artificial me 9 pika për t’i bërë ballë përpjekjeve për ta shkruan se “Ideja e ndërtimit të këtij hidrocentrali timin serbosllav qysh prej vitit 1913, kurse pjesa të Dibrës dhe hidrocentralit të Spiles nuk panë ndaluar ndërtimin e hidrocentralit, mes të cilave si rregullator i gjithë kaskadës të Drinit ka fillimin tjetër e Dibrës, në anën perëndimore të Drinit asgjë të mirë për këto 40 vjet pos humbjes të rreth spikat krijimi i një “Fondacioni për Mbrojtjen e që në vitin 1984. Pa vazhduar më tej gjithë zhvil- të Zi, do të copëtohej dhe do t’u bashkëngjitej 5000 ha tokës më pjellore dhe që vaditej nga dy Dibrës”, që do të marrë përsipër gjithë procesin limi i pellgut të Drinit është mbajtur peng i kësaj rretheve të Kukësit, të Mirditës dhe të Matit. Pra, lumenj, burimi kryesor i ekzistencës të numrit për kundërshtimin e ndërtimit të hidrocentralit. ideje. Në një zonë me tradita shumë punëtore praktikisht nuk do të ketë më Dibër më të madh të familjeve dibrane”, i shkruante Murat Koltraka, një ndër aktivistët e shoqatës pothuajse ka munguar ose është ndërprerë fare Në aspektin etnokulturor dëmi është i pallog- Argëtim Fida, në atë kohë kryetar i Komunës së “Për mbrojtjen e Pellgut të Drinit të Zi”, në një krijimi i pemtorëve, vreshtave, ndërtimi apo aritshëm, sepse nga përmbytja e këtij territori, Dibrës së Madhe, gazetarit Abdurahim Ashiku, sërë shkrimesh me argumentet kundër Skavicës riparimi i shtëpive apo çfarëdo investim tjetër. asgjësohet një qytetërim i tërë, një etni e tërë, do i cili është bërë një “zëdhënës” i përpjekjeve të thekson se “40 vite ndërtimi i kësaj vepre ka fren- Dhe tani pas më shumë se një çerek shekulli, kjo të zhdukej e gjithë Dibra me gjithë historinë e saj, kundërshtarëve të Skavicës. uar e mban të ndrydhura energjitë e komunitetit të mund të konsiderohet pa mëdyshje si një nga gjithë ato gjurmë të qytetërimit të lashtë iliro-pel- Ashiku është kundër ndërtimi të çdo varianti të 30 fshatrave të këtij rajoni, projekte për zhvillim efektet me negative si në aspektin ekonomik që lazge, si dhe Principata e Kastriotëve dhe terreni tij. “Si me një digë, si me tri diga, Dibra në rrënjë e mirëqenie, ecjen përpara të tyre në raport me e përmendëm më lartë si dhe në atë social duke ku u zhvilluan 19 betejat fitimtare të Skënderbeut, të saj shuhet”, – thotë ai. Gjithë mendimet dhe mundësitë që ata kanë. Ata nuk janë e fajtorë para akseleruar shumë shpërnguljen e banorëve të kundër superfuqisë më të madhe të botës në atë opinionet kundër ai i ka përmbledhur në një libër askujt, pse janë banorë të këtij vendi. Sipërfaqja kësaj treve”. kohë, nga 24 beteja gjithsej që ai bëri kundër publicistikë dhe vazhdimisht i kujton opinionit e tokës bujqësore në Dibër është rreth 19 000 ha, “Banorët e zonës së përmbytur do të marrin Perandorisë Osmane. Po kështu do të zhdukeshin qëndrimin e tij kundër. “Midis 70 specialistëve kurse toka nën kulturë është 12 500 ha. Skavica një shpërblim dhe sigurisht që do të zgjedhin dhe edhe të gjitha varret e mijëra dëshmorëve të rënë të angazhuar 50 vjet më parë për studimin e kas- fundos 10 600 ha ose 55% të fondit të tokës në vendin ku do të vendosen. Por problemi është për mbrojtjen e atdheut nga pushtuesit e të gjitha kadës së Drinit – topologë, gjeologë, hidrologë, total. Ky rezervuar fundos nën ujë 8000 ha tokë për ato që do të mbeten mbi kuotën e sipërfaqes kohërave, duke u përmbytur përgjithmonë nga uji ing, hidroteknikë, mekanikë, elektrikë etj., nuk nën kulturë, ose 64% të saj për tërë Dibrën. T’i të ujit, 485 m ku do të vështirësohet infrastruk- i atij “deti” artificial. përmendet asnjë specialist mjedisi: agronom, heqësh Dibrës 64% të tokës nën kulturë në ra- tura rrugore, shkollat, qendrat shëndetësore dhe Ai më tej bëhet më i ashpër, duke i quajtur zooteknik, inxhinier pyjesh, biolog, historian, jonin më pjellor që përbën bazën e ekonomisë mundësi të tjera që lidhen me përballimin e jetesës “tradhtarë të kombit ” të gjithë ata qeveritarë që arkeolog etj. Nuk merret mundimi dhe sot të bujqësore për të, do të thotë të zbrazësh Dibrën të cilët sipas meje do të kenë dhe detyrimin për bëjnë përpjekje për ta ndërtuar hidrocentralin e pyeten askush prej tyre, a thua se jeta ekziston nga dibranët” të mbartur, transmetuar dhe zhvilluar atë traditë, Skavicës. “Të gjitha përpjekjet dhe projektet për vetëm në saj të energjisë elektrike. Ashiku, ashtu “Nuk është rastësi as ai vendim fatal i vitit më kulturë dhe histori që përmendëm më lart”, mbyll shitjen, përmbytjen dhe asgjësimin e Dibrës dhe si dhe Ali Hoxha, mbështesin mendimin se Di- 1913, kur Dibra një etni, një gjak, një gjuhe, me shkrimin e tij Xhomara. 6 - Maj 2020 nr. Maj 2020 nr.- 5 167 167
Shpresojmë fshati të kthehet në një atraksion turistik, me kalldrëme e shtëpi të gurta, me urën të reportazh ndërtuar bukur, me buzëqeshje e respekte për njerëzit që do vijnë të vizitojnë fshatin e tyre. Serveti i Cerjanit, një hero i heshtur
Nga OSman Xhili gati tre metra të lartë. Nuk mund të futej me këmbë, se do të fundosej. Ai lëshohet me uk di, nëse atë ditë fundmaji shkova not mbi dëborë dhe ashtu si një luan e kalon të shoh fshatin e Cerjanit, Servetin, pjesën e vështirë për të shkuar te tufa që e Nfermerin e talentuar të këtij fsha- priste me padurim. ti, apo të dyja njëherësh. Normalisht, që ata janë të pandashëm, një binom me dy STani i FERmERiT gjymtyrë. Nuk isha vetëm në këtë udhëtim të mrekullueshëm. Ishte një ide e hershme, Dhe aty mbi fshat, ku i ka delet sot, mund bashkë me profesorin e nderuar, po nga ky ta quash stan e bjeshkë, por vetëm pas pak fshat, Hajredin Paci. Ai ka vite që banon në ditësh, Serveti do ti ngjisë delet akoma më qytetin e Peshkopisë, por shpirtin, mendjen, lart. Ai vend quhet “Livadh i Madh”. Të zemrën, por pse jo dhe fizikisht është çdo gjitha punët ai bënvetë. Vetë imjel, vet i ditë atje. Qershitë, dardhat, mollët, luleshtry- kullot dhentë, e po vetë e merr qumështin dhet, mjedrat, patatet dhe shumë të tjera e me kalë apo me motor dhe e dërgon poshtë presin çdo mëngjez dhe e përcjellin pasdite për ta kthyer në djathë. Mezi pres për ta njeriun që udha jetë e shpirt, që i vadit e i parë atë vend, që Serveti ma përshkruan si plehëron. Por tjetër herë do të flasim më gjerë të bukur, të rrafshët, me gurgullima uji e lule për profesorin e nderuar, tashmë në pension. shumëngjyrëshe. Atij i hanë duart për punë. Tojota e Avni Pacit deperton në rrugën, që E ka pastruar bjeshkën nga ferrat, ka bërë një dhe furgoni e ka të vështirë ta përshkojë. Si lug llamarine, ku pijnë ujë delet. Ka ndërtuar për ta bërë akoma më të plotë grupin tonë një stallë tjetër atje te stani dhe e ka rrethuar të vogël, është bashkuar dhe Islami, koms- vendin për ta mbrojtur nga egërsirat, Ka bërë hiu dhe miku i profesorit. Ai ka qenë gjithë dhe një dhomë të vogël, për vetë, por dhe për jetën elektriçist, ndaj dhe tani në moshë 80 profesorëve si Hajredin Paci e Besnik Lami, Sa pak ka ngelur nga krenaria e ndonjë mik, që mund të ngjitet atyre anëve. vjeçare lëviz si një djalë i ri në rrugët akoma Halim Lami, ekonomisti Ali Kaza, njerëz me dikurshme! atëherë kur kishte 160 Kur e pyet për të ardhmen, ai nuk vonon të bukura të fshatit. Një lëndinë e bukur në shumë vlera e kontribute. Më pas një brez i familje, sot ka vetëm dhjetë të tilla; gjatë në përgjigje. Serveti nuk mendon alter- hyrje, para se të shfaqen shtëpitë e para. Por tretë, po kaq i lavdishëm, si pedagogu dhe kur kishte katër klasë me 87 nxënës nativë tjetër, përveç blektorisë.Nuk mund ti makina nuk shkon dot më tej. Një përrua doktori i shkencave Hakik Paci, Selami Xhelili, bënte vetë të gjitha punët, po të mos ishte e sot janë vetëm tre nxënës në një i frikshëm shfaqet përpara e aty kalojnë Xhelil Paci e shumë të tjerë, që dhe pse larg Nertila, bashkëshortja e tij e palodhur. Ata vetëm kuajt, mushkat e njerëzit. Profesori më mendojnë të bëjnë diçka për fshatin e tyre. dhomë të lëshuar me qira. kanë shtëpi pritëse në Llixha dhe ajo me- tregon se dikur u bë një urë, por nuk jetoi Ecim nëpër rrugët e rrugicat e fshatit. Shtëpi Dyzet mijë kuintalë patate naxhon klientat jo të paktë në numër. Bën gjatë, vetëm pak javë. E humbi betejën në të braktisura, por që e ruajnë akoma rininë e prodhonte dikur ky fshat e tashmë pazarin në qytet, apo nget makinën për të përballjen e parë me ujin dhe u tret në të, si dikurshme. Fare pak punë duhet për t’u kthyer vetëm 1000 kuintalë. sjellë lart ndonjë furnzim e për të ulur posh- në atraksion turistik, ashtu si vëllai i tij, Rab- të mos kishte ekzistuar fare. Ikën 80 milionë Shumë e shumë intelektualë të të qumështin, apo të marrë ndonjë qingj të lekë, iku shpresa se do të kalonin mjetet dishti. Tuba të zeza uji gjithandej, në tokë, në therrur, që e gatuan poshtë, në qytet. shquar dolën nga këto troje të mbi të. Sërish do të zvarriteshin si skllevër, ajër e kudo. Nisen nga përrenjtë sipër fshatit e Këtë vit Serveti do të ngjisë lart rreth 400 duke bërë në këmbë një kilometër rrugë, me përfundojnë në parcelat e mbjella me patate. lartësive të mëdha. Qazim Xhelili e kokë, kurse dy vite më parë kishte 700 krerë. trasta, me thasë e ngarkesa të tjera, që kishin Mund të vihej një tubacion i madh e i vetëm Zeqir Prapa janë nga më të hershmit Ai sërish do të ndërtojë një stallë të re. Është blerë në qytet. në vend të tyre, duke kursyer më shumë e duke e më pas vjen brezi i profesorëve si shumë e nevojshme për të, pasi në ditë të Sa pak ka ngelur nga krenaria e dikurshme! e bërë vaditjen më efikase. hajredin Paci e Besnik lami, halim ftohta tufa mund të qëndrojë brenda për Atëherë kur kishte 160 familje e sot ka vetëm lami, ekonomisti ali Kaza, njerëz disa orë. Vetëm para një jave ra kaq shumë dhjetë të tilla, kur kishte katër klasë me SERVETi, nJË hERO i hEShTUR breshër, sa nuk u shkri deri të nesërmen. 87 nxënës e sot janë vetëm tre nxënës në me shumë vlera e kontribute. Duke vizituar Servetin nuk na kishte një dhomë të lëshuar me qira. Dyzet mijë Kalojmë shtëpitë e para, të tjera akoma e ja shkuar mundi kot. Kisha njohur një njeri, kuintalë patate prodhonte dikur ky fshat e tek po kalojmë në skajin tjetër. Atje ndodhet krahë e me kalë, në dykilometër distancë, që aq shumë e donte tufën e dhenve, aq tashmë vetëm 1000 kuintalë. Sa e sa shifra Serveti, me stallën e tij, me tufën e tij të dhenve që atje ku duhej të ishte ura. Asnjë ndihmë shumë e dontë punën, aq shumë e donte kontrastohen e ndeshen frikshëm me njëra e dhive. I vetmi fermer, që të kujton se këtu nga shteti. Ai është me të vërtetë një hero, fshatin. Shpresojmë që bashkë me shokë të tjetrën, duke fituar bindshëm ato të para ka pasur disa tufë, që i jepnin hijeshi e bukuri një hero që e ka zgjedhur këtë profesion që tjerë do ta kthejnë fshatin në një atraksion nëntëdhjetës. Shumë e shumë intelektualë fshatit, me këmborë e blegërima. Ka tre vite fëmijë, gati 30 vite më parë. Para dy vitesh turistik, me kalldrëme e shtëpi të gurta, me të shquar dolën nga këto troje të lartsive të që e ka ndërtuar stallën e re, gati 180 metër dëbora kishte mbuluar çdo gjë si me një urën të ndërtuar bukur, me buzëqeshje e mëdha. Qazim Xhelili e Zeqir Prapa janë katrorë dhe që i ka kushtuar 18 milionë lekë. jorgan të trashë. Tek përroi ajo kishte krijuar respekte për njerëzit që do vijnë të vizitojnë nga më të hershmit e më pas vjen brezi i Sa mund e sakrifica ! Të gjitha materialet me një shtresë akoma më të trashë nga erërat, fshatin e tyre. nr. Maj 2020 - 7 167
Allajbegia është një nga 22 fshatrat e Maqellarës, por nga vlerat aktualitet dhe historiku i kalon përmasat e një fshati të zakonshëm.
Nga OSMAN XHILI llajbegia është një nga 22 fshatrat e Orteku i punëve të mira Maqëllarës, por nga vlerat dhe histori- Aku i kalon përmasat e një fshati të za- konshëm. Nëse do ti referoheshim historisë, të paktën do të dallojmë tre kulme, që i japin pikërisht ato vlera dhe atë të veçantë. Allajbegia është një vendbanim gjashtë mijë vjeçar, ndër më të vjetrit jo vetëm në Shqipëri, por dhe në Ballkan. Kjo nuk është një shprehje e hedhur në ajër, por e bazuar në kërkime të mirëfillta shkencore nga dy ekspedita arkeologjike. Herën e dytë, në vitin 2017, në krye të punimeve, në vendin e quajtur “Livadh i Madh”, ishte profesori i shquar i Dibrës, Adem Bunguri. Dhe sot e kësaj dite, saherë që fermerët punojnë tokën me zetorët e tyre në këtë vend, del diçka, send, objekt, që i takon kësaj periudhe dhe e konfirmon atë që thamë. Një tjetër kulm i këtij trekëndëshi vlerash është dhe xhamia, që të paktën është 500 vjeçare. Gurët kuadratikë në muret e saj, të bukur e vezullues, të gdhendur me kujdes, janë dëshmi e qartë e kësaj teze. Ndërtuesi i saj ka qenë sheh Murat begu, një feudal i fuqishëm i asaj kohe,normalisht dhe njeri besimtar. Për fat ajo nuk u prish as në kohën e komunizmit, duke u shpalluar monument Mbi dyzet të rinj u bënë sërish e të dhënave. Ka dhe persona që nuk janë TË RINJTË, KRENARIA E FSHATIT. banorë të fshatit dhe kanë dhënë kontributet kulture i kategorisë së parë, që mbrohej nga bashkë në iftarin e organizuar shteti. Dhjetra breza besimtarësh, janë falur e tyre. Musa Riçku është nga Limjani dhe nuk As mund të mendohej ky aksion i madh në atë xhami e ky ritual vazhdon deri në ditët në oborrin e shkollës. Sasia ka asnjë lidhje me fshatin, por dha bujarisht për zbukurimin e fshatit, pa ndihmesën dhe tona, duke hequr mungesën prej një çerek dhe cilësia e ushqimit, por dhe 100 euro. Kjo është vetëm një pikëz nga ato kontributin e tyre. kontribute të shumta, që ai dhe familja e tij Nëse u shpenzuan mbi shtatë milionë lekë shekulli gjatë viteve të sundimit komunist. të qenurit sërish bashkë , u Një tjetër kulm i këti trekëndëshi është dhurojnë çdo ditë, javë e vit, pa u trembur për materiale, po kaq është vlera e punës vull- hapja e shkollës së parë shqipe në fshatin krijoi bindjen se duke qenë të se i pakësohet pasuria. Vetëm në festat e Ba- netare që kanë bërë të rinjtë. Firma ndërtuese tonë, 102 vite më parë. Parvjet organizuam bashkuar mund të bëjnë punë jrameve, ai përgatit qindra pako me ushqime Hamja, nga fshati ynë, i bëri pa asnjë lekë për njerëzit në nevojë, me dëshirën që tu të gjitha punimet teknike të rrethimit, që një ceremoni të bukur në nder të këtij eventi të mëdha. Nëse në fillim folëm të rëndësishëm. Erdhën miq nga Tirana, nga kthejë buzëqeshjen dhe shpresat për jetën. përkthehen të paktën në dy mijë euro. Ata Peshkopia e Bulqiza në festën tonë. Kryetari për tre kulme lavdie, këta të rinj Një tjetër Musa, jo pak i njohur për janë tre breza ndërtuesish të talentuar, që nga Dibrën u bashkua me nismën tonë. Ai është i bashkisë, përfaqsues nga drejtoria arsimore, i shtuan dhe një kulm krenarie e gjyshi Kadri, babai i tyre Jonuzi dhe tani, ata ndërtuesi Musa Selami, që bashkë me Mirush dy vëllezërit, Flori dhe Miri. ish mësues e nxënës dhe plot miq e shokë të dinjiteti këtij fshati,duke kapur tjerë. Media dhe televizione i bënë jehonë Sulën, nipin e këtij fshati, dhuruan bujarisht Një tjetër hero i kësaj veprimtarie është kësaj ngjarje të bukur. kuota të reja. një paletë me 20 kunjtalë çimento të cilësisë dhe Haki Sala,mjeshtri i ndriçimit, bashkë Ishin këto tre kulmet, tre vlerat e pakon- së lartë. Fatos Dani nga Potgorca sjell një me djalin e tij, Lumin. Që të dy, punuan pa testueshme të këtij venbanimi të lashtë, me zetor me zhavor, kurse Vini, vëllai ynë besi- u kursyer aspak, deri në ditën e fundit të Gjithësisë, ato pak para kishin shumë vlerë,se mtar, na solli peshqesh pesëdhjetë llampa punës. Po tavlerësoshnë lekë punën e tyre njerëz të ditur e fisnikë, që përpiqen ti ruajnë Zoti nuk obligon njeri më shumë se ai ka këta vlera, ti shtojnë e ti përcjellin më tej në ndriçimi për abazhurët. Një tjetër emër i shkon sëpaku mbi 500 euro. Rifat Xhili e mundësi. Fjala shkoi deri në Itali, Gjermani, bashkohet nismës sonë. Ai është Petrit Besa- Lirim Piku punuan bashkë me të rinjtë nga brezat e tjerë. apo shtete të tjerë, kudo ku ishin djemtë e tari që banon në Elbasan. Rrënjët e hershme momenti i parë, tek i fundit, duke u bërë këtij fshati historik. Ata nuk nguruan të sjellin të tij lidhen me fshatin tonë, ndaj ai afron shembull dhe frymëzim për ta. Lavdiu, AKSIONI I RADHËS nga 100 euro, më pak apo më shumë, për të bujarisht një shumë simbolike ndihme, si dhe Blerimi, Nesti, Klodi,Urimi, Redoni, Arseni, kontribuar sadopak në zbukurimin e fshatit. një komplet të bukur karrigesh, bashkë me Joni, Eri, Tini, Vini, Armandi, Konti, Xeni, Ajo nisi thjeshtë, si një lojë, si një puhizë Në pak kohë u pastruan varrezat e fshatit, u tavolinën.Listës së personave që ndihmuan Genci e plot të tjerë, ishin pjesë e atij grupi e lehtë, që kthehet në erë të fortë, si një hoq rrethimi i vjetër dhe u bë një tjetër, shumë bujarisht u shtohen dhe disa vajza të këtij të hekurt, që duan ta lartësojnë emrin e pupël bore, që përbën bërthamën e ortekut më i bukur, me rrjeta të shtrenjta. U mbollën fshati, si Shqipe Xhili, Ferizate Sala, Kujtime fshatit të tyre. të mëvonshëm. Një grup i madh të rinjsh, të mbi 130 bredha në të gjithë gjatësinë e rrugës Xhili apoDiana Sala, duke kujtuar se u lindën E di që ka dhe shumë për ti përmendur, ulur në lëndinë, aty pranë dyqanit të fshatit, prej 400 metrash. Teksa po bëhej rrethimi, i dhe u rritën në këtë fshat të bukur e me luanin me letra e diskutonin për problemet e them Hakiut, një specialist duarartë i fshatit. por ata nuk e bënë këtë për të shkruar emrin shumë histori. Krahas listës së kontributeve diku, por për një qëllim akoma më të lartë, tyre. Mund të kishte plot mënyra të tjera më – E bëjmë, që e bëjmë gjithë gjithë këtë punë, në dritaren e dyqanit, u vendos dhe një tjetër ndaj vetëm Zoti mund t’ua japë shpërblimin. të dobishme për të kaluar kohën. Ishin ulur përse nuk i fusim ca tela e llampa ndriçimi, ta listë. Ajo kishte të shkruar të gjitha shpen- Dy tre ditë ditë para festës, organizuam një përtokë, kur mund të viheshin stola e karrige, prezantojmë veten si qytetarë europianë. Ai zimet që ishin bërë deri tani, me detajet më iftar si shpërblim moral i asaj pune titanike qëndronin në diell, kur mund të mbilleshin ishte pro kësaj ideje dhe po kështu të tjerët. I të vogla. Sa bredha ishin mbjellë, sa hekur, që ata bënë. pemë e të pushonin nën hijet e tyre. Dëshi- blemë 35 abazhurë të bukur, që Hakiu i për- çimento e zhavor ishte blerë? Sa abazhura Mbi dyzet të rinj u bënë sërish bashkë në roja që fuqia e tyre të konvertohej në punë e shtati dhe i modifikoi shumë bukur. Dy netë ishin përdorur, sa metra tel e tuba, të gjitha vepra të bukura, ndaj u afrova për tu zgjuar para Bajramit, kishte përfunduar çdo gjë. Sapo këto të shoqëruara me faturat përkatëse. Një iftarin e organizuar në oborrin e shkollës. dëshirat. Dikush tha se mund të mbillnim ca muzgu fillonte të pushtojë hapësirën, rrjeti i njeri me shkallë arsimimi minimale, mund të Sasia dhe cilësia e ushqimit, por dhe të bredha e një tjetër propozoi një lulishte të ndriçimit krijonte automatikisht një pamje të verifikonte, listën e parë, të dytën, të bëntë qenurit sërish bashkë , u krijoi bindjen vogël. Dani, një nga të rinjtë e fshatit, u ngrit mrekullueshme, vezulluese, deri në agim. krahasimin e të qetësohej në shpirt, se asnjë se duke qenë të bashkuar mund të bëjnë në këmbë. – Na vendos një letër o xhaxhi Ndërkaq, dy sipërfaqe të lira, aty në lekë i ardhur nuk ishte prishur pa kriter. Listat punë të mëdha. Nëse në fillim folëm për tre Osman, aty te dyqani dhe të gjithë të japin qendër të fshatit, u konceptuan në formë ishin bërë në tre kopje, që të shiheshin nga kulme lavdie, këta të rinj i shtuan dhe një sipas dëshirës. Unë, - vazhdoi ai, - po të jap lulishtesh. U rrethuan me bredha dhe u vunë të gjithë. kulm krenarie e dinjiteti këtij fshati,duke këto 500 euro. Tek ti kemi besim të plotë. në mes blina, për tu pasuar më tej me stola, I theksuam të gjithë këto detaje për të kapur kuota të reja. Të tjerët le të mendohen. lule dhe elemente të tjerëdekorativë. Nuk dhënë një mesazh të madh, që na ka mun- Thuhet që oreksi vjen duke ngrënë, ndaj Urimi, një tjetër, nga grupi i të rinjve, u do të uleshim më përtokë e në diell, por në guar shumë në këto vite demokracie, trans- ne nuk ndalemi në rrugëtimin tonë për të ngrit në këmbë. Shkoi në shtëpi dhe solli 500 stola dhe në hije. parenca ndaj publikut. Është ky një mesazh zbukuruar fshatin. Para se të ndryshojmëam- euro, që mi la në dorë, si shoku para tij. Plot që i bëhet klasës politike shqiptare, të majtë e bjentin, duhet të ndryshojmë mentalitetin njëmijë euro në pak minuta. Ata mjaftonin NDERSHMËRI DHE TRANSPARENCË të djathtë, që ka shpërdoruar pa kriter fondet tonë, që shpesh le për të dëshiruar. Sistemimi për të blerë mbi 100 bredha, që do ti ven- publike. Është ky një mesazh se nuk mund i rrugëve, mbjellja e pemëve të tjera në se- dosnim anës rrugës. Që kur filloi grumbullimi i parave nga të vazhdohet më tej me tendera e prokurime zonin e vjeshtës, krijimi i parqeve të reja për Lajmi u përhap me shpejtësi.Të nesërmen banorët e fshatit, u vu një listë në xhamin fantazmë që gëlltisin miliona euro, duke lënë fëmijë e për të rritur, janë vetëm disa prej nxorrëm një komision të vogël dhe e dërguam e dyqanit, në qendër të fshatit. Ishte hera e në varfëri ekstreme mijra familje shqiptare. prioriteteve tona. në të gjitha shtëpitë e fshatit. Le të jepnin, kush parë në tridhjetë vite demokracie, që bëhej Duhet punuar me duar të pastra, siç bëmë ne Në mendje na vjen krijimi i një fondacioni më shumë e kush më pak, sipas mundësisë e një transparencë e tillë. Çdokush mund ti në aksionin tonë, që të ndalet eksodi tragjik me emrin e fshatit, “Allajbegia”. dëshirës. Të gjithë u përgjigjën. Kishte ndonjë shihte listat, të gjente emrin e tij dhe shumën i shqiptarëve nëpër botë. Ka ardhur koha që Le të jetë ai një dritë shprese, bujarie, për familje që dha pesëmijë lekë të vjetra. Aq që kishte dhënë. Listat qëndrojnë akoma aty ti kthejmë vetes dinjitetin dhe krenarinë e të njerëz në nevojë, një burim i pashtershëm ishte mundësia e rrethanat. Ndoshta tek Zoti i dhe askush nuk ka vërejtje për pasqyrimin qenit shqiptar. për zhvillime pozitive. 68 - Maj 2020 nr. 167 emigracion
Dhe më uli qetë-qetë brigjeve të jetës së tij në mërgim. Xhevdet Krrashi që më mori Në vitin 1993 isha në Rodos. Më kapi policia dhe kam ardhur 18 orë me pranga në duar nga Rodosi në Pire me një traget që quhej Milena... fluturim maleve të Çidhnës Po, po, më mori siç merret zogu nga foleja Këtu kam mësuar një gjë: Këtu jam me dokumente. Pasaportë greke kanë marrë fëmijët kurse unë jo. e më hodhi fluturim atyre maleve ku bukuria njeriu kur lind tri gjëra duhet shkrihet në heroiken. Gruaja ka mbaruar shkollën dy vjeçare Më mori nga ngujimi i çuditshëm përmes t’i mësojë: më fal! Faleminderit! për permanent flokësh. Ka klientelën e vet. Çfarë ke menduar për të ardhmen, ti je i hapësirave të hekurta, të ngushta deri në Të lutem! Këtë nuk e themi ne ekstrem, të dhunshme deri në përçudnim, ri 52 vjeç, 55 kam ardhur unë. Unë jam Xhevdet Krrashi, më tha. dhe ky është zhvillimi që na Greqia për ne është një atdhe i dytë... Si, si, - i them, për ta fiksuar mirë në celu- len mbrapa. Kjo është fatkeqësi Këtu çdo gjë që ta shikosh arrin ta prekësh loid, Servet... kurse në Shqipëri e shikon dhe se prek dot. Jo, jo. Xhevdet. Xhevdet Krrashi, djali i për ne se Fadil hasa ka thënë Mosmirënjohja është gjëja më e keqe e Xhem Krrashit nga Arrasi,lindur në vitin 1968. se populli shqiptar është 100 njeriut. E kam shtëpinë tek Ura e Setës... Këtu kam mësuar një gjë: Njeriu kur lind Prit, prit pak, ta kaloj urën ku herë - herë vjet prapa dhe 50 vjet anash. tre gjëra duhet t’i mësojë: Më fal! Faleminder- takohesha me një mikun tim elektricist në ne akoma nuk kemi dalë në it!Të lutem! Këtë nuk e themi ne dhe ky profesion por i dashuruar pas gazetës, Halil është zhvillimi që na len mbrapa. Kjo është Krrashin, prit të marr majtas Rrugës së Rinisë rrugë kryesore. ne nuk na le fatkeqësi për ne se Fadil Hasa ka thënë se që kështu e patën quajtur në vitin 1946 e që e mendjemadhësia. Sado talent populli shqiptar është 100 vjet prapa dhe 50 vjet anash. Ne akoma nuk kemi dalë në harruar mbeti sa u plak. Prit të marr një kthesë e profesion të kesh, po pate të vogël e të ndalem të pi një kafe në atë rrugë kryesore. Ne nuk na le mendjemadhë- ballkon të bukur që sheh rrjedhën e fundme mendjemadhësinë, i ke fshirë sia. Sado talent e profesion të kesh po pate mendjemadhësinë i ke fshirë të gjitha. të Setës tek bashkohet me Drinin, fushën e të gjitha. bukur të Çidhnës për tu ngjitur në Gramë e Do plakesh në Greqi apo do të kthehesh? flladitur me ujin e bjeshkës së Zonjave. Kafen Atë nuk e di. E di Zoti dhe ai është për të gjithë. dua ta pi me Mersin Krrashin. Është mik me çantën tek këpucari i çantave. Kishte shkuar lufta. Më lindi një fëmijë. Kisha një variant Ke Ura e Setës thua se ke 20 vite që s’ke ne, ka dhënë gjakun e vet për një nip, gjak katër herë e çanta nuk ishte kapur me dorë. për të ik në Austri. Nuk ika. qenë. të Ashikëve të Brezhdanit... I gjen duke luajtur cicmic... Nxjerr një vizë njëvjeçare dhe vij në Vërtet, 20 vjet fiks që nuk kam qenë. Më Bash aty i kam trojet e mija... Detaj i bukur për të qarë e për të qeshur! Athinë. vdiq xhaxhai dhe mora taksi nga këtu në Bash, bash aty? – them për ta nga vrapin Klasën e shtatë dhe të tetë i bëri në Grykë Në Athinë kam ndejë në një shtëpi të Tiranë, nga Tirana në Arras. E varrosëm dhe atyre vendeve që nuk e di, megjithëse nuk Nokë... rrënuar një vit e gjysmë, vuajta. u ktheva. Qëndrova njëzet minuta. Para një kam pas gjak shtëpie të udhëtoj viteve të I vdiq e ëma. Mbeti jetim. Se nëna të le Fati që rregulluam letrat. Pasi bëra letrat viti më vdiq xhaxhai tjetër. Tre makina kam fëmijërisë e ta njoh duke ecur këmbëzbathur, jetim kurse baba të varfër. punova këtu fort. Punova 20 vjet në ndërtim, e mora taksi direkt që mos vonohem... tërë plagë mi gurë rruge mushkash e ferrash E pyes për një mësues, Rexhep Leshin që i pavarur dhe me dashje pa dashje kam luajt Është turp dhe mund të thotë çdo njeri porendesh. asokohe nuk pushonte së shkruari letra. Pata rolin e inxhinierit dhe kam bërë si më ka çfarë të dojë. Me origjinë jam nga Çidhna... pi kafe në shtëpinë e tij. Kisha qenë edhe në dashtë qejfi, por kam vuajtur aq sa nuk ka Te shtëpitë e Krrashe kë ke? Nga Gryka e Nokës?- e çoj fluturimin tim një mbledhje të këshillit pedagogjik... vuajt babai në luftë. Atje kam shtëpinë time dy kate-she me në ngjitje atij katundi që nis nga një burim uji Më thotë që e ka pas mësues duke i vënë Këtu më lindi vajza e vogël. E madhja ishte gurë e me të gjitha. nën një lis shekullor ku “kanuni ndahej mbi notën “ I përkryer fare”. Vëllain e tij e ka pas dy vjeçe. E madhja mbaroi universitetin për A ke mësuar ndonjë gjë gjatë këtyre viteve kalë”, kalon në një pyll thanash rreth kanalit shokë të ngushtë, fatkeqësisht vdiq i ri. turizëm, punon ke OTE-ja e madhe, e vogla nga greku? të Setës për tu ngjitur e ndalur tek Ruset ku Në Çidhën më thotë kisha drejtor Bard- është në Patra në vit të parë në të lartën për Kam mësuar jashtëzakonisht. në një kullë në dy pode kam kaluar natën e hul Cibakun, dhëndër i Krrashe, i Mersim shkenca natyre, me një fjalë agronominë. Jo, jo. E kam fjalën se në vitin 1960 u kam pi nga ajo lloj kafeje që ka aromën e Krrashit... Vuajtjet janë të paharruara për shqiptarin. boshatis Athina, ikën grekët jashtë. Erdhën një mikpritje që nuk gjej fjalë ta kap e ta ve Një udhëtim nëpër shkolla, dy orë larg nga Është ajo që thonë se varri i kalit dhe i njeriut në Athinë njerëz nga fshatrat, nuk i shkatër- në radhë. shtëpia, një gjeografi që edhe ta mendosh nuk dihen kurrë. ruan shtëpitë, i ngritën në kate, i bënë vila Në Grykë Nokë jam nip... lodhesh e jo më të ecësh në këmbë, dimër e Sot për sot punoj në ndërtim. Të gjitha dhe të shtunave e të dielave udhëtojnë edhe E ke fjalën për Çidhnën ku ka një kullë në verë, në baltë, borë, shi, akull... punët i bëj. Të gjitha punët i marr vetë. Jam qindra kilometra për të pushuar e kujtuar të tre pode, nga shalishini i të cilës një rrjedhë Për të kaluar më tej Drinin për tu ndalë i pajisur me të gjitha pajisjet që tek skelat e kaluarën ... uji valë të nxehtë zbriste e ia priste hovin në Kastriot e Fushë-Çidhën, jo në shkollë të makineritë e ndryshme të ndërtimit. Paratë Do arrihet edhe tek ne. hasmit që desh të thyente derën me dërrasë mesme të rregullt por në shkollë nate... i kam bërë vegla sepse me ata lidhet jetesa. Ëndrra ime është... pishe pesëshe... E kishte një njollë mbi trupin fëmijëror, Kam 20 vjet që paguaj shtëpi me qira për Trimi i mirë me shokë shumë, por shok ke Po, po, atje i kemi pas shtëpitë tona... ishte arratis daja... strehimin e veglave. Tre shtëpia me qira pa- vetëm vetveten. E kujt ka qenë ajo kullë? Kjo do ta pengonte për shkollë, kjo do ti guaj çdo muaj, shtëpinë ku rri, shtëpinë ku Njeriu nuk bëhet i pasur me pasuri por me E Idris Krrashit Baba iSelmanit dha Arifit. priste rrugën për dëshirën e tij të madhe që të studion vajza dhe shtëpinë e veglave. mentalitet, me mend. Sot banon Petriti. merrej me pikturë. Një burokrat partiak që e Kisha ndërmend të bëj shtëpim por e Rrënjët tona vijnë nga Ibrahim Krrashi citon me emër e mbiemër ia kishte përmendë prisha se bleva shtëpi në Sarandë, bëra shtëpi e Fer Krrashi. Fera ka pas pesë gra. Me të në konkurs dhe ia kishte pre rrugën... ABDURAHIM ASHIKU në Tiranë, dy shtëpi private. Me djersë e me Athinë, 1 qershor 2020 parën nuk ka pas fëmijë. Me katër tjerat një Seta rridhte si gjithnjë nga Gurë Lura, gjak. “lagje” të tërë. Ti tregoj një ditë tjetër emër midis atij peizazhi ku fjala “mrekulli” është për emër... e varfër, mbushur me burimet që dilnin - Mirë, i thashë, do udhëtojmë përsëri nga shpella e Sopanikës së Gurë Lurës e Njoftime bashkë ti gjejmë e ti takojmë... ujëvarave të Sopanikës së Çidhnës. Rridhte - Në vitin 1936 zbritëm poshtë. Jemi 30 e bashkohej me Drinin. Përziente ujërat, shtëpi Krrashe dhe dy Ruse... përziente kohët. Kujtojmë bashkëpunëtorët tanë se çdo shkrim i botuar në një media Aty lindi Xhevdeti, në atë tarracë natyrore Pas shërbimit ushtarak ku në një kurs tjetër apo rrjete sociale nuk ka përparësi botimi, përveç rasteve kur kjo rrethuar me gjelbërimin e dushkut e me merr diplomë si infermier, shërbimit në është konfirmuar më parë me redaksinë! këngën pambarim të rrjedhës së Setës që lan spitalin ushtarak merr tjetër rrugë, të gjatë, * * * këmbët e krrashe. të lodhshme, plot të panjohura, mbushur Në Arras, nja 2-3 kilometra larg shtëpisë me sakrifica... Njoftojmë të gjithë bashkëpunëtorët dhe korrespondentët tanë se shkrimet nisi shkollën fillore. Mban mend mësuese “Në kurbet erdha në vitin 1991. Erdha duhet t’i sjellin në redaksi para datës 20 të muajit. Suzana Bajraktarin, të shoqen e Sul Bajraktarit në këmbë dy herë. Rrugët e tjera i kam bërë Ju kujtojmë se shkrimet duhet të jenë të korrigjuara/ nga Shkodra. “Zonjë fare” thotë për të... me makinë, me para. Në vitin 1993 isha në Shkollën tetëvjeçare do ta fillonte në Sinë, Rodos. Më kapi policia dhe kam ardhur 18 redaktuara. dy vjet në një rrugëtim të përpjetë dy orësh orë me pranga në duar nga Rodosi në Pire Për çdo rast, komunikoni me redaksinë! vajtje e po kaq ardhje. Aty do t’i jepnin mësim me një traget që quhej Milena. Ishte koha * * * Avni Hakorja, Bexhet Ashiku, Gëzim Kaba, kur i hoqën mjekrën priftit në Gjirokastër në Për më shumë na ndiqni në Facebook në linkun: goo.gl/1bq2r6 Naim Berisha. Për Naimin, i cili tash është vitin 1994. Më kishte kapur policia 11 herë në Angli, ka fiksuar në kujtesë një fejton në atje. Isha me dokumente fallco. ose në faqen tonë gazetën “Ushtima e maleve” me titull “Çanta U ktheva në Korfuz ku punova dy vjet. Pas www.rrugaearberit.com alle alle, arrna fut e zezë dhe cicmic”. Fliste Korfuzit u ktheva në Tiranë u martova, ndeja për autorin që kishte çuar për të rregulluar dy vjet në Tiranë. Nuk më pëlqeu se filloi nr. Maj 2020 - 9 167
nr.2 i Forcave tona të armatosura, si drejtuese e këtij projekti humanitar, aktualitet synon që ndihmat humanitare të ndahen në gjithë vendin Nga Veriu në Jug, Gjenerale Manushaqe Shehu e angazhuar në shpërndarjen e ndihmave humanitare në datat 11-12 maj ajo ka kanë shprehur mirënjohjen për këtë kontribut në ndihmë të familjeve dibrane në nevojë. marrë pjesë në shpërndarjen Më 13 maj ishte në Kukës ku u shpërndanë e ndihmave në prefekturën e 603 pako ushqimore për familjet në nevojë. Dibrës, ku pushtetit lokal iu Në datën 14 maj ka marrë pjesë në shpërndarjen e ndihmave në Gramsh, ku dorëzuan 1200 pako ushqimore pushtetit lokal iu dorëzuan 603 pako dhe 5 për familjet në nevojë. iu shpërndanë direkt familjeve në nevojë, si dhe në Bashkinë e Belshit 44 pako dhe në Strukturat e Prefekturës dhe të Bashkinë e Cërrikut 33 pako. bashkisë Dibër kanë shprehur Në datën 18 maj ishte fillimisht në Bash- kinë e Krujës ku pushtetit lokal iu dorëzuan mirënjohjen për këtë kontribut 79 pako në Fushë Krujë dhe 5 familjeve më në ndihmë të familjeve dibrane në nevojë. Gjithashtu po në datën 18 maj ishte në në nevojë. Bashkinë e Durrësit, ku dorëzoi 43 pako Nga mUhaRREm GJOKa ndihmë ushqimore për familjet në nevojë dhe 5 direkt familjeve më në nevojë. 14 pako u ëvendës shefi i Shtabit të Përgjithshëm dorëzuan në Bashkinë e Shijakut. të Forcave të Armatosura, Gjeneral Më 19 Maj gjenerale Shehu ishte në Brigade Manushaqe Shehu, pothu- shpërndarjen e ndihmave në Fushë Arrëz Z 68 pako, në Pukë 40 pako dhe në Vaun e ajse gjatë gjithë muajit maj 2020 ishte e angazhuar në shpërndarjen e ndihmave Dejës 109 pako. humanitare për fatkeqësinë natyrore të sh- Sot gjenerale Shehu do të marrë pjesë kaktuar nga COVID-19. nga koronavirusi, tashmë për afro tre muaj. bashki, gjenerale Shehu vazhdon misionin e në shpërndarjen e ndihmave në Bashkinë Në këtë aksion humanitar ajo është Pikërisht këtu konsiston dhe angazhimi i saj për të qenë pranë më nevojtarëve, duke e Pogradecit 129 pako dhe Pustec 2 pako. gjendur mes shtesave në nevojë, fillimisht të vetmes grua gjenerale shqiptare për të shkuar shtëpi më shtëpi dhe shpërndarë Gjenerale Shehu në takimin me këto në vendlindjen e saj, Dibër dhe më pas në ndikuar që këto familje të çlirohen sadopak ndihma ushqimore. Kësisoj ajo po ndih- familje, të cilat ishin dëmtuar edhe nga Kukës, Dibër, Krujë, Durrës, Cërrik, Gramsh, nga ankthi dhe pasiguria që është prezente mon persona në nevojë dhe të moshuar në tërmeti dhe ishin në çadra, u shprehu atyre Shijak, Pogradec, Pustec etj. në shtëpitë e të gjithëve. E kështu po bëhet këtë situatë të vështirë që po kalon vendi si mbështetjen dhe i garantoi se nuk do jenë Kështu gjeneralja e vetme grua, e lindur gjithmonë e më e besueshme për shtresat pasojë e koronavirusit. Në një koordinim asnjëherë vetëm. dhe e rritur në Sohodoll e Peshkopi dhe që në nevojë, duke ju gjendur pranë në çdo perfekt me strukturat vendore, por edhe me Në të gjitha bashkitë pakot u dorëzuan ndër vite kreu shkëlqyer te gjitha nivelet e moment të vështirë. struktura tjera vullnetare, nr.2 i Forcave tona nga përfaqësuesit e Komandës Mbështetëse. shkollimit deri dhe atë akademik, është bërë E ndërgjegjshme se kjo situatë më të Armatosura, si drejtuese e këtij projekti Qoftë edhe këto raste flasin për shpirtin e e njohur në komunitetet e këtyre bashkive, tepër ka rënduar shtresat në nevojë, është humanitar, synon që ndihmat humanitare të saj human e fisnik, duke bërë kështu difer- si njeriu me shpirt human e fisnik, si njeriu i përqendruar tek evidentimi dhe ndihma ndahen në gjithë vendin. encën për bujarinë e njerzillëkun, si tiparet punëve të dobishme, ndoshta jo të mëdha, për këta të fundit të cilët janë duke vuajtur Në datat 11-12 maj ajo ka marrë pjesë në më të bukura të karakterit të njeriut. Ajo është por që të jenë të mirëpritura nga njerëzit në së tepërmi pasojat nga COVID-19. Ndaj, shpërndarjen e ndihmave në prefekturën e shembulli më i mirë i zbatimit të përvojës nevojë. Pa zë e figure, pa bujë e kamera nga edhe vëmendja për këtë shtresë duhet të Dibrës, ku pushtetit lokal iu dorëzuan 1200 njerëzore që ka çimentuar dhe dhënë prova pas, po ndihmon pikërisht ata që po vuajnë jetë shumë e madhe. Sëbashku me anëtarë pako ushqimore për familjet në nevojë. se punët e vogla janë më me vlerë se punët pasojat e izolimi total prej situatës së rëndë të tjerë të shtabeve të emergjencave në këto Strukturat e Prefekturës dhe të bashkisë Dibër e mëdha.
Nga viti në vit “Puci Sh.P.K” është rritur, Dhe Lavdrimi është shumë i dashuruar mosur qysh fëmijë dhe kështu është ende ndodhen pranë komunitetit, i ndihmon veprat që ka ndërtuar janë të shumta si: me punën dhe me profesionin që ka zgjed- sot që është bërë vetë prind. [email protected] bisedon me ato, pa tjetër që vetë komuniteti ka nevojë Botimeujësjellsa, ndërtime shkolla, të objekte reja kulti, hur. Lavdrimi dhe vetë familja e tij bëjnë Lavdrim Pucin, ai flet qetë, me zë të ulët, me për të tillë njerëz, të dashur, të pa lodhur rikonstruksion i fshatit “Sos”, apartamente diferencën për mikpritjen, për bujarinë, për fjalë të kursyera, por me vend. Fjala e tij pe- dhe papërtuar, të gatshëm në çdo kohë banimi, mjaft kabina elektrike të OSHEE etj. njerzillëkun. Nuk ka pengesë që të ndalë shon por ja që nuk e thotë shpesh, e kursen. dhe situatë. Njerëz si Lavdrimi i duhen Kur gjykojmë rreth aftësive drejtuese e njeriun, nëse ai ka vullnet. Në rrugë e sipër Është e gjitha kjo në natyrën e tij që shumë komunitetit, ta përfaqësojnë komunitetin, organizuese të Lavdrim Pucit , të mençurisë një njeri i vetëdijshëm për atë që bën, do të kush e kërkon këtë virtyt të bukur njerëzor pse jo, të jenë edhe një zë i fuqishëm në së tij, për zgjidhjen e problemeve të shumta kuptojë se nuk do ti duhet as gjysma e forcës por nuk e kanë, sidomos në kafen e mëngjesit parlamentin shqiptar. që i dalin vazhdimisht përpara, të shumta që ka patur ndërmend të përdorë. Kur njeriu kur e rrufit qetë qetë e biseda rrjedh vetë Mëngjesi e gjen në zyrë por vetëm e të komplikuara, me urtësinë që e karak- e di se sa e gjatë është udha, dhe kur e çmon dashje pa dashje edhe tek politika që në për pak orë, pastaj atje do ta takosh, mes terizonte ai dinte që ti zgjidhte të gjitha e se jeta është e vështirë për të dalë faqebardhë fakt është bërë më se e zakonshme kohët e punëtorëve e specialistëve ku ngrenë kokën t’ju jepte udhë. në krye të saj, duhet të jetë përherë i për- fundit. Lavdrimi të dëgjon me vëmendje, nuk lart objektet që ndërton. Lavdrim Puci gjith- E vetmja mënyrë për të bërë punë të gatitur. Përvoja njerëzore ka çimentuar dhe të ndërpret kurrë e kur shikon se biseda merr monë është në lëvizje, ai e ka kapërcyer dobishme, ndoshta jo të mëdha, por që dhënë prova se punët e vogla janë më me rrjedhë krejt ndryshe ul kokën mendueshëm edhe vetë kohën. të jenë të mirë pritura nga njerëzit, është vlerë se punët e mëdha. e hesht. Hesht aq shumë sa edhe ti që e ke Në zyrë projekte, aktmarrëveshje, kon- që ta duash atë që bën dhe të lodhesh e të Vetë Lavdrimi është krenar për veprat e përballë e kupton fare qartë se tashmë e ke trata puntorësh e dosje pa fund por aty gjen sakrifikosh për të arritur gjithçka. Lavdrimi mëdha të dibranëve. Duke qenë se është shkelur disi në bisedë. Ai e ka qëmtuar fjalën të sistemuara bukur edhe libra profesional i bëri dhe vazhdon ti bëjë të gjitha punët shumë i pasionuar pas historisë së Shqipërisë si mendim, në jetë, e ka përkëdhelur atë dhe por edhe artistik, poezi e romane, studime me shpirt dhe zemër. Ai është treguar kaq dhe veçanërisht pas historisë së popullit të e ka vendosur në funksion të shprehjes së e histori të ndryshme. Të shumtë janë edhe i aftë sa investoi që të ishte jo vetëm një Dibrës, ai ndjehet tepër i lumtur për ata që mendimit, të botës emocionale e shpirtërore ata libra që ka sponsorizuar vetë. Dhe kur sukses, por të qëndronte gjithmonë edhe kanë lënë paraardhësit e tij, por ai dëshiron që ka. ka pak kohë të pushojë, pa tjetër që do ia një vlerë për të gjithë. Është sot një fjalë që brezat e nesërm të krenohen me veprat që Lavdrim Puci megjithëse unë e njoh nga kushtojë librit. Jo vetëm lexon por edhe goje të thuash “ai ka qenë i guximshëm dhe do të lëmë ne sot. Ndaj, mesazhi i tij është: herët ashtu siç e thashë më lart, ai nuk ka sponsorizon, edhe shkruan. i vendosur qysh kur ka qenë i vogël”, por “Çdo dibran, kudo që ndodhet ta ngrejë më nevojë që ta njoh unë, nuk ka nevojë as Dhe Lavdrimi ka sponsorizuar shumë kur “lexon” e gjykon jetën e një personi si lart emrin e Dibrës dhe të dibranëve, përmes për të shkruar në gazetë megjithëse dëshira për librin, për artin dhe kulturën. Së fundi të Lavdrim Pucit , njeriu qëndron për një veprave me vlerë që në thelb të kenë bujarinë ime ka qenë e kahershme për ti thënë fjalët edhe vetë u fut në plejadën e studiuesve çast dhe i thotë vetes: ky paska qenë800 i ven - dhe humanizmin, dijen dhe shkencën.700 Mjaft e mia ashtu siç është dhe e njoh në 1000fakt por duke qenë vetë autor për librin1500 që ka dosur për të mbetur nga fillimi deri në fund dibranë kanë bërë emër edhe jashtë trojeve nuk më ishte bërë për mbarë pasi kafen e botuar për vendlindjen, se me vendlindjen të jetës së tij njeri i përunjur ndaj të vërtetëslekë tona. Ne kemi vlera. T’i ruajmë pra lekëato, të mëngjesit e pinë shpejt dhe nuk ka ngelekë më Lavdrimi është i lidhur shumë. Telekë Lavdrimi dhe i mirësisë njerëzore. Të gjithë ata që e mos i humbasim. Vetëm kështu mund ta të qëndroj gjatë në lokal por atje poshtë në e kanë gjetur derën çelë me dhjetëra njohin dhe që e kanë njohur Lavdrim Pucin, nderojmë Dibrën dhe veten”. zyrën e tij modeste, i zënë me projektet dhe studiues e artistë që kanë patur nevojë flasin me plot respekt për të. Por ajo që ajo Të gjitha botimet tonaritmet mund e zhvillimit, ti gjeni orët dhepranë ditët elibrarisë punës së sonëpër sponsorizime, në Tiranë dhjetranë rrugën familjarë, “Isa të që zotëron tërë qenien e tij është guximi FlET PaK, PUnOn ShUmË tij kanë një matës tjetër, atë të ritmit me atë moshuar, fëmijë që kanë patur probleme dhe iniciativa ‘e çmendur’ për të ndërmarrë Boletini”, pranë kryqëzimitse sa punë tebën Selvia; “Puci Sh.p.k” rrjetit brenda të librarive një nga “mëA dritë ndryshmeton”; librarisi ekonomike “Art’s” ashtu iniciativa të mëdha, që për shumë njerëz Gjithë qenia e tijtë njerëzore Stacioni lëshon i Trenit vetëm nëdite. Tiranë; Lavdrimi nukFletaXX ka punuarI në e as Peshkopi po punon oseedhe mundshëndetësore. ti porosisni Lavdrimi përmespunon për [email protected] ëndrra të parealizuara, është hu- mirësi e asnjëherë ligësi. Shihemi kur tako- në administratë, nuk ia kemi parë vlerat me- vete, për familjen e tij por ndihmon edhe manzimi dhe ndjenja fisnike që ka për të hemi drejt në sy, në fytyrë mirësi rrezaton,agjencive naxhuese të eshpërndarjes drejtuese me njerëzit, së porlibrit njerëz ose tëonline tjerët kur në janë www.bukinist.al në nevojë. I tillë është ndihmuar069 20 të68 tjerët. 603 / 04 22 33 283 vetëm çiltërsi ka në shpirt. i tillë është bru- si Lavdrim Puci që në situata emergjente Lavdrim Puci. 10 - Maj 2020 nr. nr. Maj 2020 - 11 167 167
Gjithnjë në koherencë me realitetin, Dine Doda do të evidentohej alegoria hapi rrugën pikërisht në truallin ku ajo ndodhet me shumicë, në Dibër, si njeriu që: “i zinte vend fjala dhe i kishte duk puna”. profil kulturë dhe promotori që e vuri në lëvizje gjithë këtë punë, ishte haziz ndreu.
Nga XhaFER maRTini Kur Dritëro Agolli vinte në parkun “Dine Doda” (vijon nga numri i kaluar) Hazis Ndreu, mjeshtri i alegorisë Pas vizitës së Dritëro agollit, parkut Dine Doda e ka shfaqur talentin, dhe këndonte si një rapsod i vërtetë këngë tradi- Hazizi ishte nga ata që drekohej në shkollën socialiste. Jo vetëm në atë kohë kur u botua mendimin se një pjesë e mirë e alegorisë godiste bujqësore bashkë me personalitetet e tjera “regjimin reaksionar të Zogut kur populli vuante “Dine Doda” iu shtuan dukshëm zgjuarsinë dhe fisnikërinë e tij cionale të folklorit të zonës. Pastaj linte çiftelinë libri i Hazizit, por edhe shumë vite më vonë, te e hynte në valle duke ia shtuar bukurinë gëzimit politike e shoqërore të asaj kohe. Mbasi kishte studiuesit, madje tek akademikët, ekzistonte ky nga uria dhe shtypej nga klasat sunduese, nga vizitorët. Për tetë muajt e vitit, nga edhe në jetën shoqërore. ai ishte i familjar…”. ngrënë drekë, vjen javash – javash, siç e do puna mentalitet. Kanuni i Lekë Dukagjinit- kjo vepër bejlerët dhe agallarët, dhe përgjithësisht nga fillim prilli e gjer në fund të tetorit, pranishëm dhe i ftuar kudo në raste Këto veti të karakterit të tij, i trashëguan dhe i kur ke ngrënë mirë dhe do të tretësh ushqimin. madhështore e kulturës sonë - është botuar me paria e vendit”. Alegoria e kishte të fortë tehun vinin këtu për të drekuar e për gëzimesh në fshat e në zonë, sepse demonstrojnë mjeshtërisht edhe djemtë, jo vetëm Manen e shikon në shëtitoren kryesore në shumë vonesë, në kuadrin e botimit të korpusit goditës. Nëse tehun e saj nuk do ta drejtonim në i madhi Fadili (që fatkeqësisht u nda para kohe nga drejtim me shtëpinë e kulturës. I flet më zë të të Trashëgimisë sonë Kulturore. Kjo ndodhi në të kaluarën “e hidhur të popullit tonë”, kundër të shijuar natyrën magjepsëse të i kishte lezet muhabeti, kënga dhe jeta) si mjeshtër i fjalës e punës e si rapsod, por lartë: vitin 1989, një vit para se të binte diktatura. kujt do ta drejtonim? Mbetej opsioni i diktaturës. muhurrit dhe për të marrë rreze në vallja. ai dinte të përdorte me vend e edhe Petriti në fushën e biznesit që e ka ngritur me - Gëzuar festën, or Mane. Se çfarë koncepti kishte ajo klasë sunduese Po a mund të bëhej kjo? Prandaj, me ndonjë plazhin e Drinit, qytetarë të shumtë me kulturë alegorinë dibrane. punë e përkushtim; Iljazi me djemtë me studion Manja ia kthen: për Kanunin dhe për Alegorinë, kuptohet nga shënim edhe do të godisnim Murat Kaloshin, e tij audiovizive e si telekronist këtu në Tiranë, si - Po, o Haziza, po, o Haziza. Ishte ditë parathënia për botimin e “E drejta zakonore” Dine Hoxhën e ndonjë tjetër nga paria. Sot nga Peshkopia. dhe djemtë tjerë, ushtarakët e talentuar Hamdiu e Bajrami dhe thkehet burri nga xhamaja ku ku ka fraza si kjo: “Përmbysja e madhe në është kollaj t’u dalësh zot krerëve të parisë së PO KUSh iShTE nË TË VËRTETË Shpëtimi, Atliu si dhe më i vogli Myslimi. kishte shkue me falë Bajramin. Xhen gruen ke sistemin e marrëdhënieve shoqërore që u arrit Dibrës, por atëherë kjo nuk mund të bëhej. Nga halil Rama DinE aSllan DODa? kroj në rrugjë ene kjo grueja i thotë: “O burrë, të pas çlirimit të vendit, krijoi një raport të ri Megjithatë, Hazizi e unë i dhamë lexuesit një DinE DODË, S’TË haRROn DiBRa! merremi grajkë se asht ditë Bajrami”. Po burri midis realitetit dhe mbeturinave të së drejtës libër të mirë, me të cilin besoj do të jetë krenuar atriarku i letrave shqipe, Dritëro Agolli, Njeriu legjendë i Muhurrit e gjithë Dibrës i thotë: zakonore, të cilat vihen përballë këtij realiteti edhe inteligjenca shqiptare. Nëse e kemi fyer, i nxitjen për të shkruar romanin “Njeriu me kishte lindur në Vajmdhej më 1933 dhe ishte Djemtë e Dine Dodës, krenarë për babain e - Hiqna mrena, Hane, oj grue! si faktor thellësisht negativ, që duhej asgjësuar kërkojmë falje. Tani që gjithçka është përmbysur Ptop” (Tiranë 1975) e ka marrë nga një bisedë rritur jetim. Kur ishte vetëm 11 vjeç do të shër- tyre që e deshi dhe e respektonte gjithë Dibra, se nuk bahet bjaramllajk në krue”. për të spastruar rrugën e përparimit”(E drejta dhe është kthyer kokëposhtë, nuk është vështirë me miq të shquar dibranë, në ish - Parkun “Dine bente si korrier i komandës partizane të vendit, pa për fjalën e urtë e të mençur në kuvende, oda, Hazizi, natyrisht, që e kapi domethënien e Zakonore Shqiptare, vëll 1, Tiranë 1989, f. 10) që këto shënime të bëhen deri në një fare mase Doda”, Muhurr. përfillur rreziqet e vështirësitë e luftës së ashpër kësaj alegorie që për lexuesin e thjeshtë duhet “akuzuese” për Hazizin dhe për mua. Dikush Dine Doda. dasma e mexhelise dhe për zërin e tij brilant kur Në atë kohë unë isha mësues në Peshkopi. Në një nga vizitat e tij të verës së nxehtë të vitit kundër pushtuesit nazifashist. Nga kontakti me këndonte në festivale e dasma, do ta përjetësonin zbërthyer kështu: Ti Haziz, dhe shokët e tu e Alfred Uçi më kishte pasur student, ma dinte mund të shqetësohet për modë se ia morëm në 1974, i madhi Dritëro, atëherë Kryetar i Lidhjes së organizatorët e asaj lufte, do të mësonte e do të atë edhe nëpërmjet një kënge. Veçanërisht Iljazi, bëtë festën siç duhet e jo unë që jam këtu në adresën se unë isha bashkëpunëtor i revistës qafë parinë e Dibrës dhe se ajo paskësh qenë gazmorë të nxënësve, tek kalonin urën pasarelë Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, erdhi në burrërohej para kohe. Veçanërisht tregonte interes që me djemtë e tij: Izmirin, Ilirjanin e Iglin ka rrugë dhe nuk kam as një pikë ujë me pi. “Kultura Popullore”, ndër më elitaret e asaj kohe. flori e shkuar floririt dhe se ne e shamë dhe e për të blerë nga një akullore apo aranxhatë të Dibër, i ftuar nga miku i tij Hazis Ndreu. Për t’ia të jashtëzakonshëm për bisedat që bëheshin në krijuar edhe një studio të mirëfilltë diskografike Alegoria ishte e Manes, por merita ishte Më thirri në Tiranë dhe më tha: “Haziz Ndreu ka katranosëm, dikush mund të ketë bindjen se nuk freskët, që Evzi Lala ua servirte me delikatesë. bërë pritjen sa më të ngrohtë e miqësore ikonës odat e burrave, nga ku mësonte për ngjarje e – mjeshtër të kameras e montazhit por edhe me e Hazizit që ia pruri në shteg mundësinë e sjellë një vëllim me alegori, jo vetëm këtu te ne, duhet të ketë fare ashtu shënimesh. E vërteta është Erdhi sërish këtu, pas 15 vitesh i madhi Dritëro, së letërsisë sonë, Hazisi kishte ftuar në pritjen bëma të trimave muhurrakë në luftërat me krajlët talent të rrallë në këtë fushë e me shpirt krijues, përdorimit të saj. Alegoria funksionon mirë kur por edhe në institucione të tjera, si në Institutin e që paria e Dibrës edhe duhej kritikuar. Edhe më një ditë gushti të vitit 1989, i shoqëruar nga ish në Hotel “Korabi” (Turizmin e Peshkopisë) edhe e Serbisë, të cilat më vonë i përjetësoi në këngët e kërkonin këngën sa më të arrirë artistikisht. në odë të burrave ose kudo tjetër janë dy bartës Historisë, në Institutin e Gjuhës dhe të Letërsisë, i larti dhe më zemërndrituri nga ajka e parisë së Sekretari i parë Xhelil Gjoni. Dhe u takua sërish burrin e urtë Dine Doda nga Muhurri. Ishte një e tij, si rapsod popullor. Kontaktuan disa autorë të njohur dhe pas kon- të talentuar që nxisin njëri–tjetrin, pikërisht në etj., por askush nuk e merr përsipër botimin e Dibrës, nënkryetari i Qeverisë së Vlorës, Vehbi me Dine Dodën, Hazis Ndreun e Xhemal Ber- darkë vërtet e paharruar (siç ma ka rrëfyer, ndjesë Menjëherë pas çlirimit, merr pjesë në aksionin sultimesh nisëm bashkëpunimin me Dr.Hajri atë moment kur ndërhyrja me alegori është bërë tij, të paktën në këtë formë që paraqitet. Ti si Dibra, del e pret në kufi, ndonëse me zemër të ishën, por edhe me funksionarët e Muhurrit të pastë daja Hazis) dhe Dritëroi ishte mahnitur me e rinisë për ndërtimin e të parës hekurudhë në Mandrin, i cili hulumtoi shumë për jetën dhe e nevojshme, mbasi krijohen rrethanat. Alegoria Haziz Ndreu, krijimtaria, persoNaliteti mendon? A mund të bëhet i botueshëm? Dhe, vrerosur, pushtuesit jugosllav. Kishte të tjerë nga asaj kohe, si Sami Balla e Besnik Këbej. alegorinë therëse dibrane që përdorte gjatë mu- Shqipëri, Durrës-Peqin (1947), ku u miqësua veprën e Dines, por frymëzimin (siç pohon ai është shumë nazelie dhe tekanjoze, atë duhet ta nëse po, në çfarë forme?” Hazizi me anë të paria që i prinin ushtrisë jugosllave. “Batalionet Një drekë gazmore, me gatimet tradicionale Xhafer martini habetit, i mençuri dhe i urti Dine Doda. me vullnetarë nga e gjithë Shqipëria. Ndërkohë, vetë) e gjeti tek reportazhi i mësipërm me titullin lutësh shumë, ta ndjellësh dhe ta përkëdhelësh njohjeve deri lart bënte presion për botimin e serbe, të nesërmen e asaj dite…dua me thanë të kuzhinierëve me përvojë Xhavit Balla e Haxhi Dhe nisi ta thumbojë Hazisi Dinen: “Muhurri i etur për arsimin e dije, si edhe dhjetra të rinj “Dritëro Agolli në Parkun Dine Doda”. që të të vijë. Nuk ka pikë kuptimi të thuash në Botimet m&B, 2019 librit të tij. Këta botues nuk kishin të bënin me ditën e parë të qershorit 1915, po marshojshin Xhani, por dhe shërbimi tejet i kulturuar i banaki- ka dy Dine me emër, or Ditëro: Dine Hoxhën që të tjerë, krahas punës vullnetare, kryen kursin E kështu, poeti i këngës H.Mandri shkroi një mexhelis: tani po tregojmë alegori. Hazizi, një autor dosido, qoftë edhe me një talent të drejt Peshkopisë t’udhëhequn prej Rahman erëve Evzi Lala e Halit Xhani dhe i kamariereve si isBN 978-9928-307-09-5 ka xhaminë në Rrugën e Kavajës në Tiranë dhe kundër analfabetizmit për të mësuar shkrim e këngën kushtuar Dine Asllan Dodës, vargjet e së si askush tjetër, dinte t’ia hapte udhën alegorisë. spikatur, por me një person që kishte miq në Likës prej Luznie, Dine Hoxhës nga Muhuri, flutura, Drita Kurti e Natasha Berisha, do ta linin këtë Dine Dodën që kemi në këtë sofër. E, ky i këndim. Tashmë më i rritur e i pjekur, por edhe cilës përcjellin jehonën e valëve të Drinit të Zi që Roli i tij ishte nxitës, kur donte të “vriste dikë Faqe 128 / Çmimi: 800 lekë qeveri e kudo. Mbase pa këtë presion nuk do zv. Prefektit Hysein Bej Golja dhe komandantit pa mend Dritëroin. Në tavolinën ku shkëlqenin dyti, në gjurmët e të parit, nuk ka ndërtuar xhami nga kontakti me intelektualë të kohës, e kishte ishin frymëzim për zëbilbilin Dine Doda, kur ia me pushkën e Imer Agës”, siç ndodhi më sipër. të ishte kujtuar as Alfred Uçi për dorëshkrimin të përgjithshëm Mustafa Bej Serdari, tepër të shishet me raki “Penestia”e “Shliva”, patriarku i se nuk ia mban, por ama emër ka lënë. Ka ndër- kuptuar se pa u arsimuar nuk mund të çante në thoshte bukur këngës në kullat me shumë poda. Ai vetë nuk mund ta kritikonte mënyrën se si - Të kanë pru, or Xhon apo ke ardhë me e Hazizit. Ndoshta ai, si estet, pavarësisht se kënaqun e të gëzuem kishin dalë në Qenok letrave shqipe do të shfaqte admirimin e tij, jo tuar një park të bukur në një luginë që të mahnit jetë. Ndaj dhe kur nevojat për kuadro në vitet e Në vargjet e kësaj kënge ndjehet gurgullima festohej dita e çlirimit, Manja po. tanden?- e pyeti Manja. estet marksist, kishte koncepte më të moderuara me pritë ushtrinë mike Myfti Hafuz Raifi, vetëm për peisazhin e gjelbëruar anash Murrës me bukurinë e hijeshinë e saj, vetëm një kilometër para pas çlirimit ishin të mëdha, zgjodhi për të e burimeve, një simfoni tingujsh të përcjella Një rast tjetër nga praktika jetësore. - Jo, më kanë pru, - tha Gjoni. – Jam me sesa të tjerët. Sidoqoftë, ai më thirri për këtë sheh Hasani nga Tomini, Fetah Bjarami nga kaltëroshe, por edhe për bagazhin jetësor e zgjur- sipër, aty ku bashkohen Murra me Drinin. Dhe jo ndjekur studimet në shkollën dy vjeçare tregtare nëpërmjet zërit brilant të artistit popullor Dine Në Peshkopi në kohë të dimrit të madh të shërbim. qëllim dhe u soll me shumë dashamirësi me Peshkopia… për me përshëndet ushtrinë serbe asinë natyrale, si dhe për mprehtësinë e gjykimit më kot, ata që e frekuentojnë bar-lulishten e këtij ekonomike në Durrës, të cilën e mbaroi me re- Doda, i cili sa qe gjallë pati mahnitur spektatorët vitit 1985 kishte ardhur një partiak i lartë për - Kurse unë, or Xhon, kam ardhë vetë. Rri mua. Unë kisha njohuri për librin e Hazizit, se dhe me i paraqitë sigurimet e besnikërisë së të Dine Dodës për çështje të ditës. Ishte koha vendi, ia kanë ngjit ‘Parku Dine Doda”. zultate të shkëlqyera. I përgatitur për të shërbyer në festivalet folklorike dhe dasmorët në qindra e të ndihmuar rrethin në përballimin situatës së sa të due e shkoj kur të due. Jam si ai zogu që e kisha lexuar dorëshkrimin. Hazizi, siç e thamë patundme. Në mes të kësaj turme të shitun kur nomenklatura e sistemit monist, në rrënim e Aty për aty, Dritëroi ishte shprehur: “E po, u tha në një nga sektorët më jetikë të asaj kohe, siç qindra dasma. jashtëzakonshme. Binte shumë borë dhe rrugët këndon majë plepit. edhe më lart, nuk kishte bazë për të ndërmarrë dallohesh fytyra e habitun dhe e trishtueshme sipër po zbatonte të famshim projekt të tufëzave u bë….Nesër drekojmë tek ky parku ‘Dine Doda”. ishte sektori i tregtisë, e nis punën në bazën e ishin të zëna. Vetëm në shëtitoren kryesore të Meselja, siç shikohet, trajtoi temën e lirisë. studime tërësore. Edhe në këtë dorëshkrim, e e Myftiut të Përgjithshëm z. Vehbiut”. (Ismail e arzave dhe kur Dritëroi pyeti të pranishmit 1. Unë kam qenë atëherë vetëm 14 vjeç, në klasë të këtij sektori si shitës fshati. Përballoi me dinjitet qytetit traktorët a buldozerët hapën një si punë Në atë sistem nuk kishte njeri të lirë. kishte paraqitur alegorinë rrëmujshëm, sikur Strazimiri: “Lufta kundër pavarësimit të se a ishin të kënaqur fshatarët me këtë projekt, Bashk’ me val’t e Drinit t’Zi shtatë, por e mbaj mend harenë e asaj dreke të vështirësitë e kohës kur popullit i mungonin arti- xhadeje dhe borën e hidhnin në të dyja anët Këto mesele e bënin Hazizin të këndshëm dy pleq kalonin nga oda në odë dhe tregonin Shqipërisë”, Tiranë 2010, f. 75) Në pasthëninen aty për aty Dine Doda iu përgjigj me alegorinë Vjen një këngë me çifteli; paharruar. Meqë kisha interpretuar në skeçe në kujt më të domosdoshëm ushqimorë e industrial e kësaj traseje. Bora ngrinte natën dhe dukej dhe të preferuar. Hazizi rrallë lexonte libra alegori njëra mbas tjetrës. Tregimin e alegorisë kushtuar librit të Strazimirit, akademiku Shaban therëse dibrane: “Po o Dritëro, me pulat mbyllur Jehon kulla me shumë poda shfaqjet e shtëpisë së kulturës me Dinen, më mori dhe kur përveç tregtimit kryente njëherësh edhe sikur ajo ishte mur prej betoni. I deleguari i letrarë. Por librat për kulturën popullore dhe për e kishte kthyer si qëllim në vetvete, edhe pse Sinani, veç të tjerave, ka shkruar edhe këto në kotec e të gjitha lopët në një stallë, na kanë Zëbilbili - Dine Doda… që të recitoja në ndonjë moment pauze vargje nga detyrën e grumbulluesit të prodhimeve bujqësore qendrës bashkë me sekretarin e parë dhe dy- historinë i studionte. Hazizi punonte pa ngutje, burrat kurrë nuk janë mbledhur për të treguar radhë: “E dyta gjë që sjell në kulturën historike shpëtuar gratë që po bëjnë sehir!”. Ndërsa këtyre Krushk i parë ndër dasmorë poema e famshme “Nënë Shqipëri” e Dritëroit. e blegtorale, si misër, grurë, fasule, vezë, mish tre pushtetarë të lartë vendorë, me të cilët ishte me durim dhe vullnet të madh. Kuptonte hollë alegori. Ajo ka hyrë në mënyrë të vetvetishme shqiptare libri i Ismail Strazimirit është dëshmia zyrtarëve tanë u shkon për shtat “Shkëlqimi dhe Dine Doda - mal me bore; Në një tavolinë, veçmas të tjerave, pranë një etj, nga fshatarët. Ndonëse punoi për një kohë të edhe Hazizi, po shëtisnin në trasenë e hapur. dhe thellë. Për çdo libër të tijin që kam punuar në bisedë, në pikën e vlimit të saj, kur krijohen se parësia shqiptare, nëse mund të kuptojmë rënia e shokut Zylo”. Dhe Dritëroi që e kuptoi Kur kërcente dhe këndonte shelgu ku dëgjohej gurgullima e ujit kaltërosh shkurtër si shitës-grumbulles, kjo kohë i shërbeu - Si do hiqet kjo borë, or Haziz ?- e pyeti i me të, ishte plotësisht dakord me heqjet, me rrethanat për t’u shprehur me alegori. Biseda me këtë klasën qeverisëse me pushtet politik gjendjen se ku ishte katandisur fshatari i mjerë, Valle burrash zbukuronte… të Murrës, qenë ulur Dritëro Agolli si mysafir e si përvojë në funksionet e mëvonshme organizu- ardhuri nga qendra. krasitjet që i bëja, nganjëherë shumë të mëdha. mund të zhvillohej katër -pesë orë në mënyrë të mbështetur mbi tagrin etno-zakonor, që për nuk nguroi t’ía bëjë atë prezent kupolës partiake bashkë me të burrat e mexhelisit dibran Hazis ese e drejtuese për zgjerimin e rrjetit të tregtisë 2. - Kishte qenë një burrë shumë i shkurtë, or të drejtpërdrejtë. Pjesa alegorike mund të ishte fat të keq vijon edhe sot, përgjatë kohëve nuk e shtetërore të asaj kohe. Ndreu, Xhemal Berisha e Dine Doda. në zonën e Dibrës. Me përgjegjësi maksimale, Ku bashkohet Drini e Murra shoku X. Ky kishte pas një grue të gjatë dhe të * shumë e vogël, por ishte kripa, lezeti, zgjuarsia, dëshmohet gjithnjë njëlloj, ka anën e vet të errët Qe një nga ato momente, kur Dine Doda shfaqi Ndërsa ia kishin shtruar për shtatë palë qejfe kompetecë e përkushtim qytetar, Dine Doda ia Kuvendon Dinja me burra, shëndetshme. Dikush i kishte thanë: “Mor pash * * inteligjenca. Unë kisha përvojë në studimin e e të ndritur: në një brez ka arritur të bëjë shumë jo vetëm zgjuarsinë e talentin e tij në rrëfimin e me raki “penestia”, mish të pjekur qengji e sallatë ka dalë të drejtojë e t’i ngjitë në pararojë degët Vetë lezeti i kësaj ane, Zotin, mos ma merr për keq, se të pyes pa hile, Me Hazizin kam një përvojë shumë të mirë alegorisë. Kisha shumë vite që merresha me të për vendin dhe në një brez tjetër ka dështuar ose ngjarjeve e situatave, por edhe formimin e tij me zarzavate bio të Muhurrit, Dinja tregon his- e tregtisë Fushë-Alie, Maqellarë, Muhurr e Pes- Fjalë - alegori dibrane; si ja ban ti me e rrzue gjithë këtë mal të madh?” kur unë dhe ai punuam për përgatitjen e librit dhe pothuaj ia kisha zbuluar të gjitha të fshehtat. i ka bërë të zezën atdheut”. (Shaban Sinani: “Lufta kulturor nëpërmjet leximit të librave të shumtë torinë e plakut Mera të Luznisë, i cili në kohën e hkopi (dega fshat). Falë aftësive organizative e Fjalës moçme, fjalës vjetër, Burri i ishte përgjigjur: “Tregime alegorike dibrane” (Tiranë, 1983), Në revistën “Kultura Popullore”, botova kundër pavarësimit të Shqipërisë“, Tiranë 2010, (nuk kishte lënë asnjë libër të Dritëro Agollit pa luftës paska strehuar një italian të zënë rob pas komunikuese të tij, këto degë qenë shembull për Dinja i jepte kuptim tjetër; “Këtë veç kur e rrëzon e vetja, se për mue botuar nga Akademia e Shkencave (Instituti shkrimin e gjatë “Vështrim estetik rreth alegorisë f. 345) Prandaj të mos kritikohemi shumë, aq më lexuar), emri i tij u bë legjendë dhe i referohen kapitullimit të Italisë, si dhe për topin që kishte realizimin e treguesve ekonomikë e financiarë. Ku shkëlqen oratoria ngelet në kambë. Kur i vjen dekiku, bie si pula i Kulturës Popullore), në kohën kur ky institut dibrane”. Shkrimi u prit shumë mirë. Ishte i pari tepër të mos lëndohemi me fjalë të pamatura, edhe sot e kësaj dite. U bënë 14 vjet që ka ikur për fshehur në stanin e bagëtive. Kaq iu desh Dritëroit Ndaj dhe në vlerësim të punës së tij organizuese Dinja ishte vetë mirësia.. kur i pret kryet”. drejtohej nga Prof. Alfred Uçi. Libri pati shumë studim për alegorinë që krijoi një opinion krejt për ndonjë “shënim ideologjik” unë dhe Haziz në botën e përtejme, por në bisedat mes miqsh, që të fiksonte fabulën e romanit të tij “Njeriu me e drejtuese është dekoruar me Urdhrin “Për shër- Qeshën me ha ha ha, se kishte edhe prej sukses dhe e rriti edhe më tej emrin e Hazizit, ndryshe për këtë lloj arti. Profesori prandaj ma Ndreu. Pastaj unë e Hazizi kemi bërë pendesë shpesh thuhet “Siç ka thënë Dine Doda…”! top”, që pas disa vitesh do të bëhej edhe subjekt bim të mirë ndaj popullit”, me Dekret Nr.7044, REFRENI: atyre që nuk e kapnin alegorinë, por banin në një farë mase edhe timin, por kjo nuk kishte ngarkoi atë detyrë. Dhe unë I thashë: “Sonte të thellë në lidhje me parinë. Unë kam shkruar i një prej filmave më të arrirë e më të shikuar të datë26.6.1986. Dine Doda n’ligjërime sikur e kuptonin. Hazizi me këto alegori i tha shumë rëndësi. Suksesi më i madh i Hazizit, i po përgatisë pesë-gjashtë faqe libri si e mendoj gjithë ato libra për të lartësuar vlerat e parisë: Kinostudios “Shqipëria e Re”, që i ka rezistuar Për vatan e për këto troje; pushtetarit se kjo dëborë vetëm kur të shkrihej imi, i mbarë kulturës dibrane dhe shqiptare në unë alegorinë, jua jell nesër dhe ju gjykoni vetë (“Elez Isufi”, “Gjenerali me shajak”, “Halil Alia”, kohës, pikërisht për ngjarjet interesante që trajton TalEnTi, ZGJUaRSia DhE FiSniKËRia Nepër dasma e gëzime vetë, nga pranvera. përgjithësi, qëndronte në faktin se ja, më në pastaj”. Dhe ashtu u bë. Faqet që përgatita u “Shumë gurë u hodhën përmbi mua”, “Tempulli e përcjell. E kishte shoqëruar Dinja të nesërmen E DinE DODËS Fjala e tij qe mjaltë e hoje; Një tjetër rast. Kishte disa nga pushtetarët fund, alegoria po pranohej dhe se ajo po botohej pëlqyen dhe mora miratimin për të përgatitur i Dashurisë”, “Bujar Kaloshi” etj.) që I kalojnë një Dine Doda, Dine Doda shkrimtarin e madh edhe në Luzni, nga ku do të e rrethit që e donin në mënyrë të veçantë nga vetë Akademia e Shkencave të Shqipërisë. librin bashkë me Hazizin. Jemi mbyllur dy muaj mijë faqe. Për Hazizin e kemi thënë që “u bë me Gryka e Drinit ç’po jehon! mblidhnin fakte për romanin e saposkicuar. Talentin, zgjuarsinë dhe fisnikërinë e tij, Dine Hazizin dhe merrnin me vete kur shkonin me Ky botim, ashtu si ndodhi në të vërtetë, do të në një zyrë të vogël të Shtëpisë së Kulturës parinë e dikurshme”. Në një kohë kur të tjerët që Pas vizitës së Dritëro Agollit, parkut “Dine Doda i ka shfaqur edhe në jetën shoqërore. Në Je n’at’ botë, na vjen ndër oda shërbim në ndonjë zonë. Njëri prej tyre ishte hapte rrugë të reja për botime të tjera shumë vërtet janë shumë borxhlinj ndaj të kaluarës, nuk Me ne flet, me ne këndon! Peshkopi për përgatitjen e librit. Punonin Doda” iu shtuan dukshëm vizitorët. Për tetë raste dasmash e gëzimesh të tjera familjare, Gjon Deda, prej Lure, por që në komitetin më të rëndësishme për alegorinë. Por, për bashkë, diskutonim çdo fjalë. Unë dija të shtypja kanë shqiptuar asnjë fjalë ndjese, është mëkat të muajt e vitit, nga fillim prilli e gjer në fund të por edhe në raste fatkeqësish të fisit e të miqve ekzekutiv të rrethit Dibër bënte detyrën e shefit të mbërritur deri këtu është bërë një rrugë e na ngarkosh mua dhe Hazizit faje ideologjike. 3. në makinë të shkrimit dhe kjo punë, natyrisht, tetorit, vinin këtu për të drekuar e për të shijuar të shumtë, jo vetëm në Muhurr por në gjithë të organizimit. gjatë dhe shumë e vështirë. Vetëm ata që kanë Por le të kthehemi tek ana me të vërtetë Bukuritë që i fal natyra më takonte mua. Ndarja e punëve, ishte, pra, natyrën magjepsëse të Muhurrit dhe për të marrë Dibrën, ku ai do të merrte rolin e drejtuesit e të Në një mëngjes të pranverës së hershme e udhëtuar në zhegun e vapës ose në dëborë dhe Dine Doda i bën më t’mira; mekanike. Si u bë libri, unë hartova edhe një shkencore: ta zëmë që shënimet nuk kishin rreze në plazhin e Drinit, qytetarë të shumtë nga organizuesit, sipas zakoneve të vendit. Gjithnjë merr Hazizin në veturë dhe të dy nisen për në furtunë, janë lodhur aq shumë sa nuk e kanë N’at luginë me park-gjelbrime, parathënie për të. Unë e Hazizi nuk vepruam asgjë të kritikueshme. A duheshin vënë? Po, Peshkopia. në koherencë me realitetin e atyre ngjarjeve do dashur më veten, mund ta përfytyrojnë rrugën Vijnë murrakë n’dasma e gëzime; Fushë Alie. Kur shkojnë tek ai sheshi i bleruar, as me nxitim, as me sy të mbyllur. Vendosëm është e domosdoshme. Kjo është përgjigjja ime Vizionar, largpamës e bashkëkohor siç ishte e mundimshme drejt alegorisë. Kemi bërë të të evidentohej si njeriu që i zinte vend fjala dhe Tregimtar-gojëtar i rrallë sa një fushë futbolli, Hazizi shikon se nga ana e kriteret. Duhej që një alegori të botohej veçan edhe sot e kësaj dite. Vendosja e tregimeve Dine Doda, përveç shërbimit me korrektesë ndaj gjithë, kemi ecur të gjithë, por në krye të karvanit i kishte dukë puna. Për vatan fliste me mall; jugut, pështetur për murit të dyqanit të tregtisë, në një faqe libri. Dhe për secilën prej tyre, lart, alegorike nga një për çdo faqe, pa asnjë shënim, popullit nga njësitë tregtare të zonës që drejtonte Dhe jo vetëm kaq. Dine Doda, ishte mjeshtër Kur shërbente në tregëti ngrohej në diell Mane Kacani. Ai i tha Gjonit që ishte ai, Haziz Ndreu, “me shami të grisur lidhur para se të fillonte alegoria, të jepeshin shumë nuk do të kishte fare kuptim. Alegoria është si përgjegjës i Degës së Tregtisë Muhurr (që mb- i interpretimit të rapsodive popullore e i kërcimit Sjellja e tij qe fisnikëri… ta çonte veturën rrotull e rrotull dhe t’ia ndalte në kokë”, siç thotë D. Agolli për Pelegrinin e tij. shkurt disa shënime për rrethanat dhe kushtet kontekstuale, ajo merr jetë dhe kuptim vetëm ulonte edhe zonat e Luznisë e Katër Grykët), me të valleve tradicionale në festivalet zonale, po i Manes mu te këmbët dhe ta ngacmonte. Gjoni, Unë tregova me sinqeritet se si e hapi rrugën që e mundësuan atë. Kështu, me shënime të nga rrethanat. Nuk mund të lihet një alegori e intuitë e fantazi të rrallë, kishte projektuar edhe tillë do të shfaqej edhe në dasma e fejesa, duke 4. si luras, ishte gati për kso punësh dhe bëri si i tha alegoria pikërisht në truallin ku ajo ndodhet me shkurtra janë paraqitur edhe këngët legjendare vetmuar, se nuk ka pikë kuptimi. Pse një tregim ndërtimin e një bar lulishteje, pikërisht përtej ua shtuar atyre bukurinë e gjallërinë. N”krye t’vendit me qeleshe Hazizi. Hapi derën e makinës dhe, pa dalë prej shumicë, në Dibër, dhe se promotori që e vuri në dhe historike. Në këto këngë këto shënime alegorik nuk mund të qëndrojë më vete? Një urës pasarelë, përballë zyrës së tij, në luginën Siç shkruan Sami Doda në librin e tij: “Në Në konak - dielli me rreze; saj, iu drejtua Manes dhe i tha: lëvizje gjithë këtë punë, ishte Haziz Ndreu. Por quhen “argument”. Është një traditë shkencore tregim alegorik nuk qëndron dot më vete, sepse me plepat e mbjellë nga nxënësit e shkollës para kërkim të jetës” (faqe 90-91), Dine Doda ishte i Historia shkruan n’libra - O Mane, a unë a ti? nuk ishte puna vetëm te Dibra. Në përgjithësi që nuk u zbatua për herë të parë nga unë dhe natyra e tij, funksioni i tij, nuk është pavarësia. shumë viteve, por që ishin rritur e bërë gjigandë pranishëm dhe i ftuar kudo në raste gëzimesh në Dine Dodë s’të harron Dibra; - Unë, or Xhon, unë, - tha Manja që e njihte ekzistonte një klimë mospranimi për alegorinë. Hazizi. Mjafton të shikoni botimin shkencor Ai shkruhet me fjalë, por nuk është gjuhë, nuk dhe krijonin një luginë me freski e gjelbërim fshat e në zonë, sepse i kishte lezet muhabeti, Ka mbetë shprehja nëpër oda: Gjonin. Ajo shikohej gati si Kanuni dhe, në të vërtetë ka “Eposi i Kreshnikëve dhe Legjendat”, Plejad, kryen funksionin e gjuhës, mbasi me anë të mahnitës. Vinin këtu edhe funksionarë të lartë të kënga dhe vallja. Ai dinte të përdorte me vend e “Ka thënë dikur Dine Doda!..”. - Po pse ti, o Mane?! Ja, unë vij me veturë, shumë lidhje me të, dhe të dyja bashkë, Kanuni 2005, Haki Stërmilli: “Fyelli i Dibrës”, Tiranë fjalëve me të cilat ndërtohet ai, nuk shprehet ajo rrethit e të dërguar nga Tirana dhe largoheshin me me kulturë alegorinë dibrane. Pasi i kënaqte të Jeta e tij plot mençuri kurse ti ke dalë e mezi ke gjetur një rreze dielli dhe Alegoria- shikoheshin si mbeturina të së 1944. Por, në kundërshtim me bindjen time që mendohet. mbresa të pashlyera. Gumëzhinte parku nga zërat Dine Doda me ekipin e Deges se Tregtise Muhurr, shtator 1987 pranishmit me shaka e muhabet, kapte çiftelinë Trashëgohet n’djemtë e tij… për t’u ngrohur. kaluarës, pra mjaft të rrezikshme për kulturën dhe të Hazizit, ishim të detyruar të mbronim (vijon në faqen 14) nr. Maj 2020 - 11 167
alegoria hapi rrugën pikërisht në truallin ku ajo ndodhet me shumicë, në Dibër, kulturë dhe promotori që e vuri në lëvizje gjithë këtë punë, ishte haziz ndreu.
Nga XhaFER maRTini (vijon nga numri i kaluar) Hazis Ndreu, mjeshtri i alegorisë Hazizi ishte nga ata që drekohej në shkollën socialiste. Jo vetëm në atë kohë kur u botua mendimin se një pjesë e mirë e alegorisë godiste bujqësore bashkë me personalitetet e tjera libri i Hazizit, por edhe shumë vite më vonë, te “regjimin reaksionar të Zogut kur populli vuante politike e shoqërore të asaj kohe. Mbasi kishte studiuesit, madje tek akademikët, ekzistonte ky nga uria dhe shtypej nga klasat sunduese, nga ngrënë drekë, vjen javash – javash, siç e do puna mentalitet. Kanuni i Lekë Dukagjinit- kjo vepër bejlerët dhe agallarët, dhe përgjithësisht nga kur ke ngrënë mirë dhe do të tretësh ushqimin. madhështore e kulturës sonë - është botuar me paria e vendit”. Alegoria e kishte të fortë tehun Manen e shikon në shëtitoren kryesore në shumë vonesë, në kuadrin e botimit të korpusit goditës. Nëse tehun e saj nuk do ta drejtonim në drejtim me shtëpinë e kulturës. I flet më zë të të Trashëgimisë sonë Kulturore. Kjo ndodhi në të kaluarën “e hidhur të popullit tonë”, kundër lartë: vitin 1989, një vit para se të binte diktatura. kujt do ta drejtonim? Mbetej opsioni i diktaturës. - Gëzuar festën, or Mane. Se çfarë koncepti kishte ajo klasë sunduese Po a mund të bëhej kjo? Prandaj, me ndonjë Manja ia kthen: për Kanunin dhe për Alegorinë, kuptohet nga shënim edhe do të godisnim Murat Kaloshin, - Po, o Haziza, po, o Haziza. Ishte ditë parathënia për botimin e “E drejta zakonore” Dine Hoxhën e ndonjë tjetër nga paria. Sot Bajrami dhe thkehet burri nga xhamaja ku ku ka fraza si kjo: “Përmbysja e madhe në është kollaj t’u dalësh zot krerëve të parisë së kishte shkue me falë Bajramin. Xhen gruen ke sistemin e marrëdhënieve shoqërore që u arrit Dibrës, por atëherë kjo nuk mund të bëhej. kroj në rrugjë ene kjo grueja i thotë: “O burrë, të pas çlirimit të vendit, krijoi një raport të ri Megjithatë, Hazizi e unë i dhamë lexuesit një merremi grajkë se asht ditë Bajrami”. Po burri midis realitetit dhe mbeturinave të së drejtës libër të mirë, me të cilin besoj do të jetë krenuar i thotë: zakonore, të cilat vihen përballë këtij realiteti edhe inteligjenca shqiptare. Nëse e kemi fyer, i - Hiqna mrena, Hane, oj grue! si faktor thellësisht negativ, që duhej asgjësuar kërkojmë falje. Tani që gjithçka është përmbysur se nuk bahet bjaramllajk në krue”. për të spastruar rrugën e përparimit”(E drejta dhe është kthyer kokëposhtë, nuk është vështirë Hazizi, natyrisht, që e kapi domethënien e Zakonore Shqiptare, vëll 1, Tiranë 1989, f. 10) që këto shënime të bëhen deri në një fare mase kësaj alegorie që për lexuesin e thjeshtë duhet Në atë kohë unë isha mësues në Peshkopi. “akuzuese” për Hazizin dhe për mua. Dikush zbërthyer kështu: Ti Haziz, dhe shokët e tu e Alfred Uçi më kishte pasur student, ma dinte mund të shqetësohet për modë se ia morëm në bëtë festën siç duhet e jo unë që jam këtu në adresën se unë isha bashkëpunëtor i revistës qafë parinë e Dibrës dhe se ajo paskësh qenë rrugë dhe nuk kam as një pikë ujë me pi. “Kultura Popullore”, ndër më elitaret e asaj kohe. flori e shkuar floririt dhe se ne e shamë dhe e Alegoria ishte e Manes, por merita ishte Më thirri në Tiranë dhe më tha: “Haziz Ndreu ka katranosëm, dikush mund të ketë bindjen se nuk e Hazizit që ia pruri në shteg mundësinë e sjellë një vëllim me alegori, jo vetëm këtu te ne, duhet të ketë fare ashtu shënimesh. E vërteta është përdorimit të saj. Alegoria funksionon mirë kur por edhe në institucione të tjera, si në Institutin e që paria e Dibrës edhe duhej kritikuar. Edhe më në odë të burrave ose kudo tjetër janë dy bartës Historisë, në Institutin e Gjuhës dhe të Letërsisë, i larti dhe më zemërndrituri nga ajka e parisë së të talentuar që nxisin njëri–tjetrin, pikërisht në etj., por askush nuk e merr përsipër botimin e Dibrës, nënkryetari i Qeverisë së Vlorës, Vehbi atë moment kur ndërhyrja me alegori është bërë tij, të paktën në këtë formë që paraqitet. Ti si Dibra, del e pret në kufi, ndonëse me zemër të e nevojshme, mbasi krijohen rrethanat. Alegoria Haziz Ndreu, krijimtaria, persoNaliteti mendon? A mund të bëhet i botueshëm? Dhe, vrerosur, pushtuesit jugosllav. Kishte të tjerë nga është shumë nazelie dhe tekanjoze, atë duhet ta Xhafer martini nëse po, në çfarë forme?” Hazizi me anë të paria që i prinin ushtrisë jugosllave. “Batalionet lutësh shumë, ta ndjellësh dhe ta përkëdhelësh njohjeve deri lart bënte presion për botimin e serbe, të nesërmen e asaj dite…dua me thanë që të të vijë. Nuk ka pikë kuptimi të thuash në Botimet m&B, 2019 librit të tij. Këta botues nuk kishin të bënin me ditën e parë të qershorit 1915, po marshojshin një mexhelis: tani po tregojmë alegori. Hazizi, isBN 978-9928-307-09-5 një autor dosido, qoftë edhe me një talent të drejt Peshkopisë t’udhëhequn prej Rahman si askush tjetër, dinte t’ia hapte udhën alegorisë. spikatur, por me një person që kishte miq në Likës prej Luznie, Dine Hoxhës nga Muhuri, Roli i tij ishte nxitës, kur donte të “vriste dikë Faqe 128 / Çmimi: 800 lekë qeveri e kudo. Mbase pa këtë presion nuk do zv. Prefektit Hysein Bej Golja dhe komandantit me pushkën e Imer Agës”, siç ndodhi më sipër. të ishte kujtuar as Alfred Uçi për dorëshkrimin të përgjithshëm Mustafa Bej Serdari, tepër të Ai vetë nuk mund ta kritikonte mënyrën se si - Të kanë pru, or Xhon apo ke ardhë me e Hazizit. Ndoshta ai, si estet, pavarësisht se kënaqun e të gëzuem kishin dalë në Qenok festohej dita e çlirimit, Manja po. tanden?- e pyeti Manja. estet marksist, kishte koncepte më të moderuara me pritë ushtrinë mike Myfti Hafuz Raifi, Një rast tjetër nga praktika jetësore. - Jo, më kanë pru, - tha Gjoni. – Jam me sesa të tjerët. Sidoqoftë, ai më thirri për këtë sheh Hasani nga Tomini, Fetah Bjarami nga Në Peshkopi në kohë të dimrit të madh të shërbim. qëllim dhe u soll me shumë dashamirësi me Peshkopia… për me përshëndet ushtrinë serbe vitit 1985 kishte ardhur një partiak i lartë për - Kurse unë, or Xhon, kam ardhë vetë. Rri mua. Unë kisha njohuri për librin e Hazizit, se dhe me i paraqitë sigurimet e besnikërisë së të ndihmuar rrethin në përballimin situatës së sa të due e shkoj kur të due. Jam si ai zogu që e kisha lexuar dorëshkrimin. Hazizi, siç e thamë patundme. Në mes të kësaj turme të shitun jashtëzakonshme. Binte shumë borë dhe rrugët këndon majë plepit. edhe më lart, nuk kishte bazë për të ndërmarrë dallohesh fytyra e habitun dhe e trishtueshme ishin të zëna. Vetëm në shëtitoren kryesore të Meselja, siç shikohet, trajtoi temën e lirisë. studime tërësore. Edhe në këtë dorëshkrim, e e Myftiut të Përgjithshëm z. Vehbiut”. (Ismail qytetit traktorët a buldozerët hapën një si punë Në atë sistem nuk kishte njeri të lirë. kishte paraqitur alegorinë rrëmujshëm, sikur Strazimiri: “Lufta kundër pavarësimit të xhadeje dhe borën e hidhnin në të dyja anët Këto mesele e bënin Hazizin të këndshëm dy pleq kalonin nga oda në odë dhe tregonin Shqipërisë”, Tiranë 2010, f. 75) Në pasthëninen e kësaj traseje. Bora ngrinte natën dhe dukej dhe të preferuar. Hazizi rrallë lexonte libra alegori njëra mbas tjetrës. Tregimin e alegorisë kushtuar librit të Strazimirit, akademiku Shaban sikur ajo ishte mur prej betoni. I deleguari i letrarë. Por librat për kulturën popullore dhe për e kishte kthyer si qëllim në vetvete, edhe pse Sinani, veç të tjerave, ka shkruar edhe këto qendrës bashkë me sekretarin e parë dhe dy- historinë i studionte. Hazizi punonte pa ngutje, burrat kurrë nuk janë mbledhur për të treguar radhë: “E dyta gjë që sjell në kulturën historike tre pushtetarë të lartë vendorë, me të cilët ishte me durim dhe vullnet të madh. Kuptonte hollë alegori. Ajo ka hyrë në mënyrë të vetvetishme shqiptare libri i Ismail Strazimirit është dëshmia edhe Hazizi, po shëtisnin në trasenë e hapur. dhe thellë. Për çdo libër të tijin që kam punuar në bisedë, në pikën e vlimit të saj, kur krijohen se parësia shqiptare, nëse mund të kuptojmë - Si do hiqet kjo borë, or Haziz ?- e pyeti i me të, ishte plotësisht dakord me heqjet, me rrethanat për t’u shprehur me alegori. Biseda me këtë klasën qeverisëse me pushtet politik ardhuri nga qendra. krasitjet që i bëja, nganjëherë shumë të mëdha. mund të zhvillohej katër -pesë orë në mënyrë të mbështetur mbi tagrin etno-zakonor, që për - Kishte qenë një burrë shumë i shkurtë, or të drejtpërdrejtë. Pjesa alegorike mund të ishte fat të keq vijon edhe sot, përgjatë kohëve nuk shoku X. Ky kishte pas një grue të gjatë dhe të * shumë e vogël, por ishte kripa, lezeti, zgjuarsia, dëshmohet gjithnjë njëlloj, ka anën e vet të errët shëndetshme. Dikush i kishte thanë: “Mor pash * * inteligjenca. Unë kisha përvojë në studimin e e të ndritur: në një brez ka arritur të bëjë shumë Zotin, mos ma merr për keq, se të pyes pa hile, Me Hazizin kam një përvojë shumë të mirë alegorisë. Kisha shumë vite që merresha me të për vendin dhe në një brez tjetër ka dështuar ose si ja ban ti me e rrzue gjithë këtë mal të madh?” kur unë dhe ai punuam për përgatitjen e librit dhe pothuaj ia kisha zbuluar të gjitha të fshehtat. i ka bërë të zezën atdheut”. (Shaban Sinani: “Lufta Burri i ishte përgjigjur: “Tregime alegorike dibrane” (Tiranë, 1983), Në revistën “Kultura Popullore”, botova kundër pavarësimit të Shqipërisë“, Tiranë 2010, “Këtë veç kur e rrëzon e vetja, se për mue botuar nga Akademia e Shkencave (Instituti shkrimin e gjatë “Vështrim estetik rreth alegorisë f. 345) Prandaj të mos kritikohemi shumë, aq më ngelet në kambë. Kur i vjen dekiku, bie si pula i Kulturës Popullore), në kohën kur ky institut dibrane”. Shkrimi u prit shumë mirë. Ishte i pari tepër të mos lëndohemi me fjalë të pamatura, kur i pret kryet”. drejtohej nga Prof. Alfred Uçi. Libri pati shumë studim për alegorinë që krijoi një opinion krejt për ndonjë “shënim ideologjik” unë dhe Haziz Qeshën me ha ha ha, se kishte edhe prej sukses dhe e rriti edhe më tej emrin e Hazizit, ndryshe për këtë lloj arti. Profesori prandaj ma Ndreu. Pastaj unë e Hazizi kemi bërë pendesë atyre që nuk e kapnin alegorinë, por banin në një farë mase edhe timin, por kjo nuk kishte ngarkoi atë detyrë. Dhe unë I thashë: “Sonte të thellë në lidhje me parinë. Unë kam shkruar sikur e kuptonin. Hazizi me këto alegori i tha shumë rëndësi. Suksesi më i madh i Hazizit, i po përgatisë pesë-gjashtë faqe libri si e mendoj gjithë ato libra për të lartësuar vlerat e parisë: pushtetarit se kjo dëborë vetëm kur të shkrihej imi, i mbarë kulturës dibrane dhe shqiptare në unë alegorinë, jua jell nesër dhe ju gjykoni vetë (“Elez Isufi”, “Gjenerali me shajak”, “Halil Alia”, vetë, nga pranvera. përgjithësi, qëndronte në faktin se ja, më në pastaj”. Dhe ashtu u bë. Faqet që përgatita u “Shumë gurë u hodhën përmbi mua”, “Tempulli Një tjetër rast. Kishte disa nga pushtetarët fund, alegoria po pranohej dhe se ajo po botohej pëlqyen dhe mora miratimin për të përgatitur i Dashurisë”, “Bujar Kaloshi” etj.) që I kalojnë një e rrethit që e donin në mënyrë të veçantë nga vetë Akademia e Shkencave të Shqipërisë. librin bashkë me Hazizin. Jemi mbyllur dy muaj mijë faqe. Për Hazizin e kemi thënë që “u bë me Hazizin dhe merrnin me vete kur shkonin me Ky botim, ashtu si ndodhi në të vërtetë, do të në një zyrë të vogël të Shtëpisë së Kulturës parinë e dikurshme”. Në një kohë kur të tjerët që shërbim në ndonjë zonë. Njëri prej tyre ishte hapte rrugë të reja për botime të tjera shumë Peshkopi për përgatitjen e librit. Punonin vërtet janë shumë borxhlinj ndaj të kaluarës, nuk Gjon Deda, prej Lure, por që në komitetin më të rëndësishme për alegorinë. Por, për bashkë, diskutonim çdo fjalë. Unë dija të shtypja kanë shqiptuar asnjë fjalë ndjese, është mëkat të ekzekutiv të rrethit Dibër bënte detyrën e shefit të mbërritur deri këtu është bërë një rrugë e në makinë të shkrimit dhe kjo punë, natyrisht, na ngarkosh mua dhe Hazizit faje ideologjike. të organizimit. gjatë dhe shumë e vështirë. Vetëm ata që kanë më takonte mua. Ndarja e punëve, ishte, pra, Por le të kthehemi tek ana me të vërtetë Në një mëngjes të pranverës së hershme e udhëtuar në zhegun e vapës ose në dëborë dhe mekanike. Si u bë libri, unë hartova edhe një shkencore: ta zëmë që shënimet nuk kishin merr Hazizin në veturë dhe të dy nisen për në furtunë, janë lodhur aq shumë sa nuk e kanë parathënie për të. Unë e Hazizi nuk vepruam asgjë të kritikueshme. A duheshin vënë? Po, Fushë Alie. Kur shkojnë tek ai sheshi i bleruar, dashur më veten, mund ta përfytyrojnë rrugën as me nxitim, as me sy të mbyllur. Vendosëm është e domosdoshme. Kjo është përgjigjja ime sa një fushë futbolli, Hazizi shikon se nga ana e e mundimshme drejt alegorisë. Kemi bërë të kriteret. Duhej që një alegori të botohej veçan edhe sot e kësaj dite. Vendosja e tregimeve jugut, pështetur për murit të dyqanit të tregtisë, gjithë, kemi ecur të gjithë, por në krye të karvanit në një faqe libri. Dhe për secilën prej tyre, lart, alegorike nga një për çdo faqe, pa asnjë shënim, ngrohej në diell Mane Kacani. Ai i tha Gjonit që ishte ai, Haziz Ndreu, “me shami të grisur lidhur para se të fillonte alegoria, të jepeshin shumë nuk do të kishte fare kuptim. Alegoria është ta çonte veturën rrotull e rrotull dhe t’ia ndalte në kokë”, siç thotë D. Agolli për Pelegrinin e tij. shkurt disa shënime për rrethanat dhe kushtet kontekstuale, ajo merr jetë dhe kuptim vetëm Manes mu te këmbët dhe ta ngacmonte. Gjoni, Unë tregova me sinqeritet se si e hapi rrugën që e mundësuan atë. Kështu, me shënime të nga rrethanat. Nuk mund të lihet një alegori e si luras, ishte gati për kso punësh dhe bëri si i tha alegoria pikërisht në truallin ku ajo ndodhet me shkurtra janë paraqitur edhe këngët legjendare vetmuar, se nuk ka pikë kuptimi. Pse një tregim Hazizi. Hapi derën e makinës dhe, pa dalë prej shumicë, në Dibër, dhe se promotori që e vuri në dhe historike. Në këto këngë këto shënime alegorik nuk mund të qëndrojë më vete? Një saj, iu drejtua Manes dhe i tha: lëvizje gjithë këtë punë, ishte Haziz Ndreu. Por quhen “argument”. Është një traditë shkencore tregim alegorik nuk qëndron dot më vete, sepse - O Mane, a unë a ti? nuk ishte puna vetëm te Dibra. Në përgjithësi që nuk u zbatua për herë të parë nga unë dhe natyra e tij, funksioni i tij, nuk është pavarësia. - Unë, or Xhon, unë, - tha Manja që e njihte ekzistonte një klimë mospranimi për alegorinë. Hazizi. Mjafton të shikoni botimin shkencor Ai shkruhet me fjalë, por nuk është gjuhë, nuk Gjonin. Ajo shikohej gati si Kanuni dhe, në të vërtetë ka “Eposi i Kreshnikëve dhe Legjendat”, Plejad, kryen funksionin e gjuhës, mbasi me anë të - Po pse ti, o Mane?! Ja, unë vij me veturë, shumë lidhje me të, dhe të dyja bashkë, Kanuni 2005, Haki Stërmilli: “Fyelli i Dibrës”, Tiranë fjalëve me të cilat ndërtohet ai, nuk shprehet ajo kurse ti ke dalë e mezi ke gjetur një rreze dielli dhe Alegoria- shikoheshin si mbeturina të së 1944. Por, në kundërshtim me bindjen time që mendohet. për t’u ngrohur. kaluarës, pra mjaft të rrezikshme për kulturën dhe të Hazizit, ishim të detyruar të mbronim (vijon në faqen 14) 12 - Maj 2020 nr. 167
nr. Gusht 2019 - 13 Në aspektin Shoqëror: 160 • Të njohë të drejtat e individëve të tjerë, t’i “Sarina 2002” Shkozë respektojë dhe t’i mbrojë ato • Të mirëkuptojë larminë e kulturave shoqërore Shkolla që unë dua! • Të shfaqë interes të vazhdueshëm ndaj Tiranë ndryshimeve shoqërore • Të mbajë qëndrim pozitiv ndaj përmirësimeve shoqërore • Të ndihmojë në përmirësimet shoqërore të komuniteteve që u përket (Familja, shkolla, vendi i Shkolla 12-vjeçare jopublike tij dhe më gjerë) • Të ushtrojë forma demokratike në ndërveprimet shoqërore Sarina 2002 Në aspektin ekonomik: Më shumë se një zgjidhje... E ardhmja është tani! RegjistRimet kanë filluaR • Të bëjë zgjedhjet e tij të suksesshme ekonomike Çmimi vetëm për mësimdhënie • Të bëjë zgjedhjet e tij të suksesshme të karrierës Regjistrohu! për 1 vit akademik: • Të kuptojë përgjegjësitë e tij ndaj mirëqenies Dokumentat për regjistrim ekonomike të komuniteteve të cilëve u përket Cikli 9-vjeçaR: 100 000 lekë (familja, shteti, rajoni dhe më gjerë) dhe t’i Për klasën e 1 (parë): Cikli i mesëm: 120 000 lekë përmbushë këto përgjegjësi • Të kuptojë përgjegjësitë e tij në mbrojtjen e - Certifikatë lindjeje - Kartelë vaksinimi ose vërtetim nga qendra mjedisit dhe t’i përmbushë këto përgjegjësi shëndetësore • Të shfaqë interes të vazhdueshëm ndaj politikave dhe nismave ekonomike që kanë të bëjnë me Për klasën e 10 (dhjetë): komunitetet të cilave u përket - Certifikatë lindjeje ose fotokopje e noterizuar e • Të kuptojë nevojat e brezave të ardhshëm dhe të kartës së identitetit kontribuojë në përmbushjen e tyre. - Dëftesën e klasës së 9 (nëntë)
SHITET2 Për ata që vijnë nga jashtë shtetit: 1 200 m katror sipërfaqe e përdorshme për biznes dhe banim. - Dokumente të përkthyera dhe të noterizuara Adresa: 300 m2 lokal, bar kafe dhe restorant, i përshtatshëm për dasma, 100 m2 kuzhina. - Miratime pranë Drejtoria Rajonale Arsimore – Autostrada Tiranë - Durrës, Qarku Tiranë Km.1, Përballë Vodafonit. 4 apartamente, me dy dhoma të mëdha gjumi dhe 2 të tjera me një dhomë. Cel. 068 20 37 865 Restoranti ka katër banjo moderne dhe një dhomë ndërrimi. Leja për funksionimin e institucionit arsimor jopublik 9-vjeçar “Sarina 2002” është [email protected] Lokali në katin e parë është 200 m2 + magazinë, qilari është 30 m2. miratuar me urdhër të Ministrit të Arsimit dhe Shkencës nr. 300, datë 14.10.2002. www.sarina2002.edu.al Leja për funksionimin e institucionit arsimor jopublik parauniversitar Bari - 2 brenda dhe 2 ambienti i jashtëm. Gjimnazi “Sarina 2002” është miratuar me Urdhër të 30 m 140 m Ministrit të Arsimit dhe Shkencës, nr. 162, datë 09.06.2005 Për një vizitë në pronë, kontakto: 068 65 08 441 [email protected] ne jemi gazetë e lirë dhe e pavarur nga ndikimi Botimi i gazetës është politik. Pavarësia dhe liria jonë garantohet punë vullnetare, Reklamo Me 1000 lekë vetëm nga mbështetja e lexuesve... ndaj çdo pajtim vjetor ose biznesin mund të rezervosh Bëj pajtimin tënd! dhurim, është i mirëpritur. tënd Dhurimet pranohen vetëm një reklamë gjatë përmes llogarisë bankare që Një pajtim vjetor kushton: 600 lekë. Një faqe e plotë gjithë vitit në format gjendet më poshtë dhe për çdo me ngjyra kushton kartvizite (8x5cm) Në Europë: 10 Euro. rast ai do të bëhet publik. Në SHBA dhe vende të tjera: 15 USD. Raiffeisen Bank, Rr. Kavajës, 15000 lekë Pajtimi në Europë dhe SHBA është vetëm në Tiranë. Swift code: SGSBALTX. IBAN(ALL): AL44 2021 1219 versionin PDF. 0000 0000 1003 6640
kërkohet gazetar
Kërkohen një gazetar me kohë të pjesshme. Detyra kryesore është të shkruajë dhe raportojë për ngjarje që ndodhin në qarkun e Dibrës. Të interesuarit duhet të kenë pasion gazetarinë. Përbën avantazh përvoja në shtypin e shkruar ose në qoftë se kanë mbaruar studimet për gazetari dhe letërsi. Të jenë të angazhuar për punën në grup dhe të jenë të pavarur politikisht gjatë kohës që bashkëpunojnë me gazetën. Të interesuarit të komunikojnë me redaksinë. Tel. 069 20 68 603 E-mail. [email protected]
cyan magenta yelloë black
nr. Maj 2020 - 13 167 kulturë
eriudha e pandemisë krijoji një atmosferë jo të zakonshme në shtëpitë tona, për të Pcilën pati shumë përpjekje për ta harruar apo për ta kaluar sa më lehtë. Njëra prej këtyre mënyrave ishte edhe krijimi i këngëve të reja, por edhe rikrijimi e riinterpretimi i këngëve të njohura, përmes mënyrave bashkëkohore të komunikimit, disa herë jo të realizuara artis- tikisht, por gjithmonë me një kënaqësi që bu- Katër këngë që frymëzojnë ronte prej shpirtit të lirë e artistik të krijuesve. Në fillim të majit ishin këngëtarët e muz- ikës popullore Hajredin Gjeta, Lirim Hoxha, me dashuri dhe atdhedashuri Ylber Sopoti, Bledar Kaca, Dritan Jashari dhe Eduart Hoxha, që nën drejtimin e organistit shoqërohet nga Isak Shehu në Trompë, Xhelil tekst të Naim Plakut. Kënga pati edhe një këngët që ushqyen njerëzit me dëshirën për Fatjon Laci risollën plot emocione këngën e Imeraj në piano, Faik Vojka në saks, Agron jehonë mediatike, edhe për shkak që solli te jetuar e fituar mbi Covid-19. Hajredin Pashës. Paci në kitarë bas, Shpend Markja në kitarë në këngë zërin e një regjisori e karikaturisti, Disa ditë më pas, Arif Vladi - Mjeshtër i dhe Landi Tomçini në bateri. Orkestrimi gazetari sportiv dhe boksieri, duke surprizuar Dibra ime: Madh, njëkohësisht edhe Drejtor i Qendrës i kësaj këngë u realizua nga kompozitori edhe shikuesit. https://www.youtube.com/watch?v=o3E- Kulturore Peshkopi, realizoi në bashkëpunim Edmond Zhulali - Mjeshtër i Madh. Video e Arif Vladi solli edhe një këngë të re, jo JAimEwWU me Artisten e Merituar Lirie Rasha - Mjeshtër kësaj këngë është realizuar nga Adnan Elezi vetëm si këngëtar, por edhe autor teksti, me alo Doktor i Madh dhe këngëtaret e njohura Vera Laçi dhe montazhi nga Eduart Muça. muzikë të Mark Gjokës dhe orkestrim të e Flora Shabani, një këngë të re të titulluar https://www.zeriamerikes.com/a/5415055. Kompozitori Zhulali në një bashkëpunim Saimir Gjokës - Mjeshtër i Madh. html “Dibra ime”, një himn dashurie kushtuar tjetër bashkoi tre personalitete nga Dibra, Kënga “Alo Doktor” pati një prezantim Kënga e hajredin Pashës: vendlindjes. regjisorin Bujar Kapexhiu, gazetarin sportiv ndërkombëtar, pasi për herë të parë u Kënga u prezantua në emisionin “Ftesë në Defrim Methasani dhe boksierin Ismail Keta transmetua ekskluzivisht në radion Zëri i https://www.youtube.com/watch?v=SmN- 5” në Top Channel, të autores e moderatores me këngëtarët Altin Sulku, Muharem Bor- Amerikës më 11 maj 2020. 7AqRQfSE Bieta Sulo. ova, Lundrim Paçuku dhe Drita Jashari në Kur situata e pandemisë të ketë kaluar, Kjo është Dibra maja-maja: Teksti i këngës është shkruar nga Avni një riinterpretim të këngës “Kjo është Dibra këto këngë nuk do të kujtohen si himne për https://www.youtube.com/watch?v=A- Ndreu, me muzikë të Xhelil Imerajt, i cili maja-maja”, një hit të këngës dibrane, me dashurinë dhe atdhedashurinë, por edhe si S37aEJZLTg Fluturon shqipja mbi Korab Nga halil Rama grupi artistësh si Lundrim Paçuku, Altin Sulku dhe Remi Borova, iu bas Kompozitori Edmond Zhulali Teksti i këngës “Fluturon shqipja mbi Kor- ab” është shkruar nga i paharruari Naim Plaku, bashkon zërat dibranë: të cilin kritika letrare, si poet të këngës, e radhit Kapexhiu, methasani e ismail përkrah Gjokë Becit e Lefter Çipës. Kjo edhe për faktin se tekstet e Naim Plakut janë lënda Keta në këngën himn “Kjo e parë e standardit më të lartë për këngëtarët është Dibra maja-maja” së e mirënjohur Arif Vladi, Shkurte Fejza, Haxhi Maqellara, Skënder Cala, Liri Rasha, Qerim bashku me zërat e këngëtarëve Sula, Ilir Shaqiri, Selami Kolonja, Caje Poleshi, altin Sulku, muharem Borova Sherif Dervishi, Vera Laçi, Dritan Jashari etj. Mjafton të kujtojmë se si janë ngritur peshë dhe lundrim Paçuku zemrat e mijëra artdashësve, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në skenat e botës, kur kanë elevizioni News 24 prezantoi para disa përjetuar zërin e tyre melodioz në interpre- ditësh një kompozim në një mënyrë timin e teksteve të këngëve të N.Plakut: “O Tndryshe të këngës “Fluturon Shqipja mbi prite Azem Galicën”, “Një gërshet u la me Korab”, të kompozitorit Edmond Zhulali – gjak”, “Na knojnë pushkët nëpër kulla”, “O i “Mjeshtër i Madh”. Vetë Zhulali pohoi se ideja madhi Skënderbe”, “Përcolla ylberin”, “Mine për risjelljen e këngës në këtë formë, ishte e mori Mine”, “Tinguj krenarie”, “Fluturon gazetarit Dëfrim Methasani, ndërsa të gjithë shqipja mbi korab”, etj. personalitetet që këndojnë janë nga Dibra. europian, këtë radhë, në moshën 75 vjeçare, shpirtërore por dhe aftësive komunikuese me Refreni i kësaj të fundit: “Sillu shqipe nga Ikona e gazetarisë sportive, D.Methasani por me një vitalitet të rrallë, prezanton edhe publikun, njësoj si përballë rivalëve shumë kalaja/Kjo është Dibra maja-maja/Dibra push- që ka bashkuar zërin me interpretuesin vir- zërin e tij melodioz në këtë këngë kushtrimi. të fortë nga vende të ndryshme të botës, kur kën e ka znat/Për Shqipërie për bajrak…” tuoz të kësaj kënge, Dritan Jashari në sa e sa Pas tij, një tjetër zë i njohur, ai i kampionit e ka kanë bërë edhe Mynihun të flasë shqip. të ngjall emocione të forta e të bën për vete promovime, si dhe kur ka moderuar takime të botës në kikboks, Ismail Keta, një rast i Të tre të përzgjedhurit e kompozitorit në çdo çast. edhe me praninë e Presidentit të Republikës, rrallë, ndoshta unikal në historinë e spor- Zhulali: Methasani, Kapexhiu e Ismail Keta, Është një këngë që të ngjall shumë dashuri Z. Ilir Meta, pasi e kishte “bluar” për muaj të tit. U rrit me lavdinë e kombit, tani kombi në akordancë të plotë me këngëtarët profe- dhe krenari, me të cilën nismëtar Methasani, tërë në mendjen e tij, ia propozoi këtë variant lartësohet me lavdinë e tij. Ai ka një histori sionistë Dritan Jashari, Altin Sulku, Lundrim si dhe kompozitori i shquar Zhulali synojnë Zhulalit, dhe ai nuk nguroi të hedhë në notat interesante edukimi dhe rritjeje. Karshi fshatit Paçuku e Muharem Borova. Kësisoj, liboho- të promovojnë Dibrën, historinë dhe vlerat e e pentagramit një rikompozim të tillë. Koçaj, vendlindja e tij, vendi i luftërave leg- viti Edmond Zhulali, të cilin e lidhin shumë saj. Ata, si dhe Kapexhiu – “Mjeshtër i Madh” Bashkëpunimi qe i frytshëm. Kënga himn jendare të Skënderbeut, do të ishte modeli gjëra me Dibrën, këtë rikompozim të këngës dhe “Nderi i kombit”, skenarist, regjisor, aktor që ka ngritur peshë zemrat e artdashësve, jo mendor udhëheqës në koshiencën e kampi- “Fluturon shqipja mbi Korab” (që siç pohon e prezantues, dhe Ismail Keta, karriera e të vetëm në sallën e pallatit të Kongreseve në onit të botës. Në galeritë e kromit, në shpat vetë është ndër më të dashurat e tij), e bëri cilit përmban ndershmëri e realizëm pa asnjë Tiranë, por edhe në dhjetëra takime të dias- të malit do të shfaqej imazhi epiko-heroik me shumë pasion. manipulim e përgënjeshtrim, me këtë këngë porës në hapësirën mbarëshqiptare në botë, i minatorëve, karvani i të cilëve ngjitej në “Audio e çdo interpretuesi është bërë në përcjellin mesazhin e dashurisë për atdheun. tashmë përcillet fuqishëm edhe në yotube, kollonat e puseve për të zbritur në nëntokë shtëpi me celular dhe editimi i zërit ishte “Fluturo shqipe mbi Korab”, është një e risjellë në një mënyrë ndryshe me artistë me kilometra, në kërkim për të nxjerrë nga shumë i vështirë, por më dha shumë kën- këngë që sjell diamante të vërteta nga folklori dhe personalitete të Dibrës, në këtë kohë barku i malit kromin e florinjtë, duke të ngjarë aqësi. Teksa shikoja Bujar Kapexhiun të kën- i zonës së Dibrës. Kjo këngë e interpretuar pandemie. si heronj legjendash. Ky mjedis që bashkon donte me shumë pasion, më dha një ndjesi më parë me virtuozitet nga Dritan Jashari ka Dhe ja, zërit të Defrimit, të demonstruar legjendën me të vërtetën do të farkëtojë tek shumë të bukur. Edhe Ismail Keta kishte një ngritur peshë zemrat e mijëra spektatorëve në sa e sa transmetime ndeshjesh, në doku- Ismail Keta virtyte të mëdha. Gjithkush është pasion të jashtëzakonshëm, që tregon se nuk në koncertet recital të tij në Peshkopi, Tiranë, mentarë e spektakle televizive, i bashkohet ndjerë krenarë tek e ka parë atë t’i demon- është thjesht një sportist i kampion bote, por Dibër të Madhe, Selanik, Austri, Gjermani, ai i një tjetër ikone të artit skenik. strojë këto virtyte në arenën e ndeshjeve, por edhe një patriot i madh”, shprehet kompozi- Belgjikë, Itali etj. Bujar Kapexhiu – “Nderi i Kombit”, unik, edhe në intervista brilante nëpër televizione tori Zhulali. Sipas tij, realizimi i klipit ishte Gjatë prezantimit të klipit të ri të kësaj i veçantë, i rrallë në çdo krijimtari të tij, ku të vendit e të botës dhe në takime me presi- pak i vështirë, pasi audiot janë regjistruar nga kënge nëpërmjet një interviste me gazetaren ka tërhequr vëmendjen e shumë artdashësve dentë, kryeministra e kryebashkiakë të Myni- shtëpia e secilit artist me celular. Një punë Ola Bruka të Tv Neës 24, Edmond Zhulali i e të shkrimtarëve me mënyrën e veçantë të hut, Tiranës, Dibrës e Bulqizës. Dhe ja, tani për tu lavderuar është montimi në studio dërgoi dhe një mesazh të fortë gjithë politikës interpretimit e të të rrëfyerit, duke qenë një na shfaqet edhe si këngëtar, i thjeshtë gjer “Igli”, e cila i ka dhënë shumë emocion, shqiptare, teksa i kërkoi të kthejë vëmendjen nga pasuritë më të mëdha në rrafshin e lig- në madhështi, mbresëlënës për qindramijëra jetë dhe larmi këngës. Idesë sime dhe Tanit nga artistët, pasi janë pikërisht këta të fundit jërimit, jo vetëm kombëtar, por ndoshta edhe shikues e teleshikues, falë bukurisë fizike e iu përgjigjen me dashamirësi të gjithë. Një që bëjnë krenar vendin dhe popullin.
14 - Maj 2020 nr. nr. Maj 2020 - 15 167 167
Fakti që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes – madje as muaji i lindjes; madje-madje, as viti i lindjes – nuk ia ul aspak vlerat atij si hero Kombëtar i shqiptarëve. mendime rreth librit etnologjik “matja në gur e në dru” Ai mbetet figura historike më e rëndësishme e kombit, simboli dhe frymëzimi i krijimit të tij. opinion recensë të skulptorit dhe gjurmuesit, artan Kurti
Nga aRBEn KallamaTa ërse u emocionova shpirtërisht, kur autori ma dhuroi librin etnologjik kemi nevojë që vorbullës së gënjeshtrave “Matja në gur e në dru”? që na vërtiten dita ditës t’i shtojmë edhe Heroi i kujt ka lindur më 6 maj? P Libri “Matja në gur e në dru” Janë mbushur pesëdhjetë vite qëkurse A ditëlindjen e Skënderbeut? A ia vlen që i ati i autorit i librit, studiuesi i palodhur e shprehjes së përditshme të padijes dhe krenarisë Sa për sqarim të gjithë patriotëve gjurmëlënës, Dilaver Kurti i Matit, më aktiv- për të qënin të paditur t’i shtojmë edhe një dësh- të flaktë, 6 Maji është zgjedhur mi tjetër? A nxjerrim ndonjë dobi duke i shtuar izoi, më nxiti, më dha krah e më vlerësoi në pikërisht për t’ua hequr shqiptarëve vallen e studimeve për kulturën popullore, një thesar i etnologjisë së brezave fakteve të shumta për mungesën e kulturës dhe etikës, për mosnjohjen e parimeve më të thjeshta heroin kombëtar dhe për ta kthyer për traditat e më gjerë. Ky bir i Matit e nip i morale të të drejtës dhe të vërtetës, edhe një atë në një figurë të ortodoksëve Dibrës ishte studiues i përkushtuar në fush- Guri e druri janë dy e të mjeshtrisë nga brezi në brez. Vëzhgimi mashtrim tjetër? A nuk mjafton që shtiremi sikur ën e etnologjisë, muzeologjisë, të traditave e studimi i përfituar për mjedisin jetësor sllavë të Ballkanit. 6 maji është simbole bashkudhëtare të jemi, pa qënë aspak ekspertë në politikë, filozofi, atdhetare e më gjerë. në banesën popullore të krahinës së Matit, jetës së brezave në gëzime letërsi, art, sport, mjekësi, inxhinieri, sociologji, caktuar arbitrarisht si ditëlindja e Pra, i biri, Artani, kishte realizuar këtë dyert e jashtme e të brendshme, shkallët e gazetari, gjuhësi, sizmiologji, por duam të dalim Gjergj Kastrioti Skëndërbeut pasi libër të rrallë, të çmuar, të ndritshëm për sot e hidhërime, në pasimin brendshme të banesës së vëllazërisë Barçi edhe si specialistë në fushën e historisë duke është data kur serbët, kroatët, e brezat që do të vijnë. Me të drejtë i thonë: e traditës, mençurisë e të në fshatin Lis, vëllazërive Valteri në fsha- shpikur apo përhapur gënjeshtra për data që nuk tin Vinjollë, Muceku në fshatin Macukull, i ka përcaktuar dot asnjë shkencëtar deri më sot? maqedonët, bullgarët–përgjithësisht “Bëm baba të të ngjaj!” Emocion e krenari mjeshtrisë nga brezi në Apo ndoshta imazhi që i kemi krijuar vetes si pa- sllavët ortodoksë të Ballkanit legjitime për mua e cilindo. brez. Vëzhgimi e studimi Mata në fshatin Shëlli, Ruçi në fshatin Zenisht, shkallët e Liman Cekës në fsha- triotë, nacionalistë, atdhetarë, shqiptaromëdhenj i përfituar për mjedisin festojnë Shën Gjergjin. * * * tin Shëlli etj, janë vërtet dëshmi e thesare nuk ndihet shumë i sigurt pa i ngjeshur edhe disa jetësor në banesën mballoma rrenash që as vetë nuk i dijmë kush i Artan Dilaver Kurti, intelektual mat- të brezave, pasqyrë e shpirtit krijues dhe ka sajuar? dragonin (sipas Kishës në përgjithësi). Për detajet, jan, veprimtar e organizator aktivitetesh të popullore të krahinës së mençurisë popullore të brezave. Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes. Ky Kishat ndahen sipas denominacioneve. Katolikët, trashëgimisë etnokulturore, skulptor e mas- matit, dyert e jashtme e Me interes të veçantë në këtë libër protestantët dhe ortodoksët grekë ngulin këmbë është fakt, është një e vërtetë. Të vërtetat nuk hid- ter shkencor në fushën e etnologjisë e folk- të brendshme, shkallët e është çdo shkrim e foto, çdo diçiturë, por hen poshtë me gënjeshtra. Ato hidhen poshtë me që Shën Gjergji është vrarë në 23 Prill (dijnë datën, lorit. Nga viti 2007, për dhjetë vite, drejtoi veçanërisht të le mbresa studimi “Oda e por nuk e kanë fare idenë as për vitin, as shekullin brendshme të banesës së fakte. E vërteta që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita botimin e revistës historike-kulturore-letrare zjarrit” ose “Shtëpia e bukës” dhe pajisjet e lindjes nuk mund të hidhet poshtë duke shpikur kur ka ndodhur). Ortodoksët rusë thonë se është vëllazërisë Barçi në fshatin “Emathia”. Në vitet 2011-2019 drejtoi Qen- e përdorura, si enët prej druri dhe teknikat ditë lindje sipas dëshirave dhe interesave të grupi- fikur diku në Shtator. Ndërsa sllavët e Ballkanit ia lis, vëllazërive Valteri në meve të caktuar dhe duke ftuar sa më shumë vetë festojnë ditën e vdekjes në 6 Maj. drën Kulturore të Fëmijëve Mat, ku krahas e punimit të tyre, ku shpërfaqen intuita, që ta pranojnë gënjeshtrën. Të vërtetën që Gjergj Dita kur ai është vrarë festohet si dita e Shën veprimtarive të larmishme artistike-kul- fshatin Vinjollë, muceku talenti krijues dhe gjurmët e traditave të Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes mund ta hed- Gjergjit. Pra, për hir të këtij Shën Gjergjit që turore-sportive inicioi dhe veprimtari me në fshatin macukull, shquara të mjeshtërave popullorë, puna hësh poshtë vetëm me një të vërtetë tjetër – duke paska vrarë kuçedrën (përrallë me bisht), që ka lidhje përçimin e vlerave të trashëgimisë mata në fshatin Shëlli, dhe talenti, gjurmët dhe vlerat e çmuara të gjetur një dokument që e vërteton atë. Përderisa jetuar në shekullin e (oh, nuk dihet shekulli), por cilat u rrezatojnë kohërave, brezave e, pse kulturore të fëmijët matjanë. Gjurmues, or- Ruçi në fshatin Zenisht, nuk je në gjendje ta gjesh, atëherë më mirë hesht. që është vrarë ose në 23 Prill, ose në 6 Maj, ose ganizator, botues dhe kurdoherë studiues i jo, shekujve të tërë. Dita e saktë e lindjes së Heroit Kombëtar, Gjergj A duhet të zgjedhim cili është heroi kombëtar? në Shtator, ne duhet t’i marrim pikërisht datën 6 pasionuar. Pra, është shembulli i intelektu- shkallët e liman Cekës Përshkrimi i dekoracioneve të përdoru- Kastrioti Skënderbeut nuk është gjetur ende. Të pa- Maj, atë datë kur ortodoksët sllavë të Ballkanit alit të talentuar, të cilit i flasin puna, veprim- në fshatin Shëlli etj, janë ra në ballet e oxhakëve, si motivi i shqi- mendojnë se është vrarë heroi i tyre që vrau ktën deri sot nuk ka dalë në dritë asnjë dokument datë lindjeje atij nuk ia ulin rëndësinë figurës së si ditëlindja e Gjergj Kastrioti Skëndërbeut pasi taritë dhe mbi të gjitha nderimi e vlerësimi vërtet dëshmi e thesare të ponjës e plot të tjerë, tregojnë se autori me që ta vërtetojë atë. Përcaktimi i 6 Majit është një kuçedrën dhe t’ia veshim atë si ditëlindje Gjergj Gjergj Kastriotit. Ato na ulin vlerat dhe rëndësinë është data kur serbët, kroatët, maqedonët, bull- për etnologjinë e brezave. shpirtin krijues e gërmues, me pasionin e veprim arbitrar, propagandistik, keqdashës dhe i ne, sepse na paraqesin si një tufë injorantësh garët–përgjithësisht sllavët ortodoksë të Ballkanit Kastriotit, heroit tonë Kombëtar. Pse? Sepse kështu brezave, pasqyrë e shpirtit dëmshëm që shfrytëzon injorancën tonë për të emocionalë të papërgjegjshëm, që jemi gati të festojnë Shën Gjergjin. na serviret nga kisha ortodokse e cila kërkon ta krijues dhe mençurisë një “gjeologu” të etnologjisë, ka gërmuar * * * e pasqyruar vlera të çmuara e na ka dhuru- zënë rrënjë. Ai është edhe një veprim i ulët, tinzar, gëlltisim çdo lloj karameleje që na shërbejnë. Po ta shohësh me kujdes kjo është për të vënë kthejë atë nga Heroin Kombëtar të shqiptarëve që popullore të brezave. krejtësisht anti-shqiptar. Duke i shpërndarë këto broçkulla ne s’bëjmë gjë duart në kokë. Shën Gjergji i Krishtërimit është hodhi themelet e identitetit kombëtar shqiptar, në Në faqen e parë të studimit etnologjik ar, vërtet, thesare kulture etnografie, jetë- Fakti që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e tjetër veçse iu japin argumente për të vërtetuar një figurë gjysmë-imagjinare, si shumë shenjtorë hero të krishtërimit. “Matja në gur e në dru” është fiksuar një pasqyrë e dëshmi për brezat sot e nesër. lindjes – madje as muaji i lindjes; madje-madje, tezat e tyre anti-shqiptarëve, ose anti-Kastriotëve. të tjerë, që mendohet se ka ekzistuar diku në shek- Ja këtu të çon padija e veshur me kostum patri- mesazh-testament fisnikërie e diturie, një Përshkrimi e argumentimi mbi tavanet otizmi. Prandaj përpara se ta postoni dhe ripostoni as viti i lindjes – nuk ia ul aspak vlerat atij si Dhe, meqë ra fjala e sa për sqarim të gjithë ullin e dytë, të tretë, të pestë ose të gjashtë. Hapni mesazh jete që gjithnjë rrezaton mirësi, fshatin Kurdarì, e Sahit Kryekurtit në fsha- banesës popullore të krahinës së Matit, si me dekoracione artistike, të punuar me dru Hero Kombëtar i shqiptarëve. Ai mbetet figura patriotëve të flaktë, 6 Maji është zgjedhur pikër- çdo enciklopedi, kontrolloni Wikipedian në Inter- çdo 6 Maj atë përshëndetje patriotike gjithë pathos traditë, vlera të çmuara, mesazh dritëshpir- tin Macukull, Ahmet Koçit në fshatin Gurrë dollapët e murit, dritaret e banesës, qoshet e të suvatuar, pasqyrimet e mjeshtërave historike më e rëndësishme e kombit, simboli dhe isht për t’ua hequr shqiptarëve heroin kombëtar net (dy minuta kohë) për të parë sa pasaktësi ka për ditëlindjen imagjinare të Gjergj Kastriotit, popullorë, përshkrimi i sixhadeve, teknika mendohuni pak në emër të kujt po gënjeni. ti i autorit: “Kujtimit të babait tim, Dilaver të Vogël, kulla katërkatëshe e vëllazërisë e mureve të saj të punuara me gur të lat- frymëzimi i krijimit të tij. dhe për ta kthyer atë në një figurë të ortodoksëve për shekullin kur ka jetuar ai. Shën Gjergji njihet si e prodhimit dhe dekoracionet e tyre, llo- As përpjekjet për t’i caktuar arbitrarisht një sllavë të Ballkanit. 6 Maji është caktuar arbitrarisht ushtar romak i krishterë që mposhti kuçedrën, ose (Marrë nga flasshqip.ca) Kurti, i cili gjithë jetën ia kushtoi gjurmimit Pasha në fshatin Gjòçaj, grupi i banesave uar, ambientet higjieno-sanitare, varëse të dhe studimit të trashëgimisë iliro-arbërore karakteristike të vëllazërisë Hoxha në fsha- ndryshme të fasadës së banesës, çatitë, ox- jet e qendisjeve etj, tregojnë pasionin prej studiuesi e artisti punëndritur e këmbën- mbledhur Hazizi. Kjo krijimtari popullore do të mbetej përjetë me të krahinës së Matit, duke më edukuar edhe tin Shkallë të Xibrit e shumë të tjera të hakët mbi çati, çezmat dhe puset. Ai përsh- gjuhën me të cilën do ta paraqitnin dy krijuesit që kanë punuar në mua me dëshirën për të vazhduar rrugën cituara në funksion të përdorimit. Autori kruan me detaje dekoracionet e përdorura gulës, human e realist, intelektual i sedrës harmoni mendimesh e ndjenjash. Për herë të parë alegoria po futej e tij në fushën e trashëgimisë shpirtërore e Kurti shpjegon dhe argumenton emërtimin në pjesët e jashtme të banesës e në portën e dhe realizimit mjeshtëror. në kulturën e shkrimit. Ne ishim të vetëdijshëm për përgjegjësinë që materiale të popullit të kësaj krahine” (fq. 3) e banesës të tipit kullë, përshkruan e argu- avllisë, ku janë trajtuar motive gjeometrike, Treguesit e emrave, literatura e e barit të ishte anue e ishte në të rrëzue. Futja, një shtangë se të kishim. Tregimet që do të veçonim si më të bukurit, do t’i hidhja unë Qysh në fillim jepet me qartësi vlera e menton vlera historike e arkitekturën e kul- floreale, kozmogonike e fetare, motivi i shfrytëzuar, albumi fotografik me ngjyra, Alegoria, në esencë, shpreh pamundësinë e gjuhës. Jorge Luis shkon gjithë ai bar kot,- tha nji nga katundarët sapo hyni te Limani direkt në makinë të shkrimit. Hazizin e kisha pranë, tekstin origjinal ku jepen vërtet figura, vlera e kulla, gjurmë Borges shkruan: “Me sa u deklarua e pamjaftueshme gjuha, ka vend këtij libri, puna serioze e fisnike e Artan lave matjane, kulla të trevës së barutit e të dorës, motive antropomorfe, motive zoo- në odën e burrave. e kishin mbi tavolinë. Përzgjidh dhe hidhi në makinë. Të dy jepnim Kurtit, pasimi i traditës së shquar familjare. të etnologjisë, tregojnë se libri “Matja në për të tjerët; alegoria mundet me qenë një nga ato, si arkitektura a - Po, po do t’ja ve, por sune të rrijë ashtu, se nuk asht tue e gjetë qëndresës shumëshekullore. morfe, ku përfshihen motivi i shqiponjës, mendimin qoftë edhe për një fjalë nëse duhej përdorur apo duhej Për këtë Prof. Dr. Afërdita Onuzi shkruan: gur e në dru” është një dritare e provave muzika. Ajo formohet prej fjalësh, por nuk është një gjuhë e gjuhës, gja”, - u përgjigj i zoti i shtëpisë”. zëvendësuar me një fjalë tjetër. Nëse ato krijime kanë vlera, nuk Në këtë libër shpjegohen me qartësi ndi- motivi i deshëve, i qenit, kalit, pëllumbit, një shenjë e shenjave të tjera të virtytit dhe të përndritjeve të fshehta “...Ndonëse Artani me këtë punim, por kimi i faktorëve gjeografikë dhe historikë në zogut, gjelit, gjarpërit, motive që paraqesin studimore-shkencore, një libër thesar i et- Si do ta merrni ju këtë bisedë? Sigurisht, si një informim të thjeshtë është vetëm merita ime, por, nëse kanë të meta, nuk është vetëm nologjisë së brezave. që ajo fjalë shenjon”. (Jorge Luis Borges: Inkuizicionet e tjera”, f. që një katundar I bën Limanit për animin e mullarit të barit, pra, do ta edhe më punë të tjera, ka krijuar person- ndërtimin e banesës, roli i faktorëve ekono- lloje armësh, motivi i sahatit (orës), takëmet faji im. Është një punë e përbashkët. Ne diskutonim qoftë edhe për Unë, si studiues e adhurues i veprës së 180, botimet Ideart, Tiranë 2005). Nuk ka si thuhet më bukur dhe merrnin në kuptimin e drejtpërdrejtë të fjalëve. një fjalë. Për shembull, kemi diskutuar edhe për fjalën depërtoj. Ta alitetin e tij, ai po ndjek me sukses edhe mikë dhe shoqërorë, oborret dhe mjediset me simbolikë mikpritjen të trajtuara në gd- më qartë. Por është vështirë për t’u kuptuar, prandaj as sot e kësaj Por kjo bisedë e zakonshme, po të ketë shënimin: “U tregua në futnim apo mos ta futnim në tekstin e tregimit se na dukej si sllave. një traditë familjare në fushën e studimit të përreth banesës, rrethimi i oborrit me avl- hendjet e portave të banesave, mbishkrime paharruarit Dilaver Kurti, si mirënjohës në dite, nga unë dhe nga askush tjetër, nuk ka ndonjë përkufizim për një valle burrash kur njeni nga dy miqtë ishte shtrirë në odë sa gjanë Gjatë diskutimit arritëm në përfundimin se është fjalë e brumit të trashëgimisë kulturore të krahinës së Matit. li, mjedise ndihmëse. Pasqyrohet, midis të fetare, pronësie, informuese historike, me përjetësi për ç’ka kanë bërë babë e bir, e alegorinë. Ka perifrazime, shpjegime, por me asnjërin prej tyre nuk gjatë”, merr vlerë alegorike, se në Dibër, me anë të këtyre meseleve, shqipes. Por meraku më ka dalë dhjetë vjet më vonë kur kam lexuar Është fjala për atë traditë të mirë që krijoi tjerave mjeshtëri Sabedin Kola dhe maketi i simbolikë patriotike e politike, motive që përshëndes me dashamirësi e çiltërsi të zbritet tek esenca. Borges e krahason alegorinë me arkitekturën dhe kritikoheshin edhe qëndrimet e padenja të burrave në oda. Mund pikërisht për këtë fjali: “Depërtoj. Kjo folje është krijuar nga parafjala studiuesi Dilaver Kurti, i ati i Artanit, si punishtes së barutit (fq. 46), por dhe dhjetra paraqesin veglat e mjeshtërve ndërtues e nderuarën Prof. Dr. Afërdita Onuzi, për atë muzikën dhe thotë se nuk është gjuhë, por “një shenjë e shenjave të jap shembuj pa fund që argumentojnë se alegoria nuk qëndron e vjetër ndëpër (nëpër) dhe nyjës së përparme në numrin njejës ose që ajo thotë në hyrje të librit “Matja në gur të tjera të virtytit dhe përndritjeve të fshehta…” Pra, nuk është aq e në fushën e arkeologjisë ashtu edhe të et- mjeshtëra e ustallarë matjanë e nga krahi- plot të tjera. Këto përshkrime shoqëruar me dot vetëm, por nuk dua ta mërzis lexuesin. Edhe këto dy shembuj e shumës tek emrat e rasës gjinore “të”, me parashtesën foljore-oj” nografisë”.(fq. 5) Ia vlen të theksohen edhe e në dru” unë i ritheksoj me krenari fjalët e thjeshtë të vendosë për alegorinë ndonjë që nuk është marrë me krijojnë bindjen për sa thamë. nat fqinje, që me punën e tyre lanë gjurmë ilustrime të shumta dëshmojnë se ky studi- (Petrit Imami: “Origjina e fjalëve në gjuhën shqipe”- fjalë të krijuara personat e tjerë që e ndihmuan Artanin në saj: “Jam e sigurtë që kushdo që do ta lëxo- alegorinë. Nuk mund të vendoset aq lehtë edhe për ato shënimet. Në vitin 1999 Haziz Ndreu botoi librin tjetër “Alegori dibrane”, brenda shqipes, f. 187, 2011) të pashlyera të artit popullor dhe ndërtim- ues ka gërmuar, skeduar e analizuar përvo- Ta ilustrojmë me një fabul: finalizimin e këtij botimi: konsulentin Rakip tarisë. Në mjediset përreth banesës përsh- jën e trashëgimisë së gdhendjeve dekorative jë këtë libër, do të thotë: “Falemnderit, Ar- më i plotë, ku përfshiheshin edhe alegoritë nga “Tregime alegorike Megjithëkëtë, ato tregime kurrë nuk i konsiderova të miat edhe tan!”. (fq.5) Edhe unë them: “Faleminderit, “Kafshët e samarit një ditë u gdhinë në festë. Lodronin nëpër dibrane” (1983) që i kishim paraqitur bashkë, edhe alegori të reja. Këtë Lasku, redaktoren gjuhësore Mimoza D. kruhen vendet e ruajtjes së prodhimeve në gur e në dru në banesat me shtrirje të pse i shkrova unë. Kur botova librin “Perlat e Dibrës”(1999), unë Artan, intelektual e pasionant i studimit të livadhe dhe hanin bar të butë. Vetëm një gomar plak nuk po merrte radhë Hazizi nuk kërkoi ndihmën time. Parathënien prej dy faqesh iu drejtova librit të Hazizit për të pasur sa më shumë alegori për Kurti, botuesin e ILAR (“Mirënjohje z. Ilir bujqësore, llojet e kasharëve, arkitektura gjithë skajet e trevës së Matit, nga Ulza në pjesë në këtë hare. Shkon një pulisht i vogël dhe i thotë: si dhe paraqitjen e alegorive ia ngarkoi Naim Plakut. Por, i ndjeri ilustrim. Po kështu kam vepruar edhe kur bëra botimin e dytë, ku Lleshi për ndihmën e dhënë në botimin e e jashtme e banesës dhe dekorimi i saj, e Macukull e deri në Gurë të Bardhë. etnologjisë! Bir i studiuesit, korife të Matit - Po ti pse nuk po merr pjesë në festë? Naim, nuk e kishte përvojën dhe mundësinë për t’u marrë në mënyrë përfshihet krejt lënda e vëllimit të parë, plus dy kapituj të rinj. Për këtij libri nga botimet ILAR”), nipin i autorit, ilustruar me foto të kullës trekatëshe të Dyle Guri e druri janë dy simbole bashkud- e të kombit, Dilaver Kurti.” - Çfarë feste është, se unë nuk di gjë? shkencore me alegorinë. Në Dibër nuk kishte studiues të folklorit. këtë mund t’u referoheni librave të mi: “Perlat e Dibrës”(1999), f. humani Marjus Gjoka, që mundësoi, siç Kryekurtit në fshatin Macukull të ndërtuar hëtare të jetës së brezave në gëzime e - Ka vdekur samarxhiu dhe ne do të rrimë pa samar. mevlud BUCi, Mbledhës kishte, por edhe mbledhja nuk bëhej me ekzigjencë. 11, dhe “Perlat e Dibrës” (2008), f. 91, shënimeve përkatëse. thotë autori: “...që puna ime disavjeçare të me gurë të bardhë të latuar. (fq. 53) Duke hidhërime, në pasimin e traditës, mençurisë - Do të vijë një samarxhi tjetër, por me atë që paska vdekur qemë Problemi i dytë që Hazizi dhe unë kishim për të përballuar ishte Për atë kohë bëmë si bëmë dhe lexuesit morën në dorë “Tregime studiues e publicist mësuar: ai na e futte një dorë kashtë në samar, kurse ky që do të vijë, shohë dritën e botimit”. përshkruar punimet në pjesën e jashtme të pamja shkrimore që do t’u jepnin tregimeve alegorike. E nënvizuam alegorike dibrane” (1983). Ndoshta Hazizi, megjithëse mua nuk më Libri “Matja në gur e në dru”, në 320 do të na e lerë kurrizin për dërrasash. Prandaj mos bëni festë kot”. se është një term domethënës, i përdorur për herë të parë nga unë. banesës trajtohen zbukurimet me gurë të ka shprehur asgjë, ka ndonjë shenjë pendese për ndonjë mosarritje, faqet e tij, pasqyron traditat e etnologjisë Kjo është fabula. Por kjo nuk është alegori kështu e vetmuar. Po Në atë që kishte shkruar Hazizi dhe në mënyrën se si i kishte shkruar kurse unë kam bindjen që nuk mund të bënim më shumë e më skalitur në portat e avllisë dhe të banesës, ta vësh këtë në një faqe libri të vetme, pa asnjë shënim, kjo lexohet nuk mund të mbështeteshin. Siç e pamë, alegoria sipas Borgesit nuk mirë. E meta e librit “Alegoria Dibrane” që Hazizi ka botuar më matjane, shpërfaqur me vërtetësi, argu- sheshenat, ndërtimi dhe dekorimi i tyre nga dhe kuptohet si fabul. Fabula pa dyshim që ka vlerat e veta, por nuk është gjuhë. Çdo gjuhë në botë shpreh atë që është shkruar me germa vonë, qëndron pikërisht te mosvënia e shënimeve për çdo alegori. mente, realizëm dhe mjeshëtri. Ai dhu- ana e jashtme. Të gjitha këto janë vërtet është alegori. Alegoria është një vlerë e shtuar në një fabul. Vlera e nga alfabeti i saj në përdorim. Shpreh, pra, me anë të tekstit. Alegoria Megjithëse kjo mënyrë paraqitje është zgjedhur nga Hazizi dhe ron një thesar të kulturës popullore, punë, dëshmi të studimeve serioze të një pune fabulës, si e tillë zbehet shumë, kur ajo shndërrohet në alegori. Peshon nuk shpreh atë që është shkruar. Ajo shpreh diçka tjetër që qëndron ndihmësi i tij në këtë punë, Naim Plaku, ata janë “detyruar” që në mjeshtëri, figura e tradita të vyera, të cilat i pasionante e me dashuri për etnologjinë. vlera alegorike. Fabula e mësipërme shndërrohet në alegori kur i vë mbas tekstit. Megjithatë, alegoria jepet me anë të një teksti të caktuar, një të tretën e alegorive në këtë libër të venë shënime. Shfletojeni rrezatojnë kohës dhe brezave. Paraqitja e kullave karakteristike e Sulë shënimin: “U tregua në një mexhelis, kur po diskutohej për ardhjen ky tekst duhet shkruar në bazë të rregullave të çdo gjuhe. Në rastin këtë libër dhe do të bindeni se kjo është e vërtetë. E metë tjetër e Pas hyrjes së thjeshtë e mbresëlënëse Likursit në fshatin Gurrë e Madhe (Monu- në Dibër të Madhe të një mytesarifi të ri, tek i cili shumë syresh kishin konkret, mbi kë binte barra kryesore për pamjen shkrimore? Hazizi e këtij botimi qëndron edhe në faktin se çdo tregimi alegorik i është të autorit, vijon shkrimi banesa popullore ment Kulture, fq. 67), kulla katërkatëshe (me varur shpresa se do ta përmirësonte punën dhe do të sillej më mirë kishte bërë punën e vet, ai i kishte mbledhur alegoritë ashtu si kishte vënë një titull. Kjo nuk qëndron nga ana shkencore, se alegoria nuk me popullin”. Ky tregim alegorik, me këtë shënim, sjell mesazhin: mos në krahinën e Matit. Autori krahas saktë- katër poda) me çikmà e Elmaz Dezhgiut në menduar se janë më mirë. Unë kisha shkollën, isha shkrimtar, kisha mund të mbërthehet mbas një titulli, mbasi ajo përdoret për rrethana sisë së përshkrimeve, referencave, fjalëve kini shpresa te pushtetari i ri, se do të jetë më i keq se ai që iku. Kur mësuar dialektologjinë në fakultet, por e njihja edhe në jetë: kisha fshatin Guri i Bardhë (Monument Kulture, dhe kushte të tjera, për problem të tjera të pafundme, prandaj i bie e shprehjeve të urtësisë, ka realizuar dhe një shënim i tillë duhet bërë për një alegori që buron nga një fabul, marrë pjesë edhe në disa ekspedita dialektologjike me profesorët që të ketë disa tituj një tregim alegorik. fq. 68) e plot të tjera dëshmojnë zellin, kor- merre me mend sa është i domosdoshëm për një alegori që buron nga Dhimitër Shuteriqi e me profesor Bahri Becin dhe dija shumë mirë Të gjitha sa thamë, herë në formë kritike, herë në formë vetëkritike, përfshirë me mjeshtëri ilustrime fotografike rektësinë dhe seriozitetin gjurmues të studi- një tregim krejtësisht realist, që ngjan me një bisedë të zakonshme: si mblidhej në popull fjala e tij. Mbi mua binte barra kryesore për nuk ndryshojnë përfundimin: Haziz Ndreu ishte mjeshtër i madh të kullave, të cilat i ngjajnë kështjellave, uesit Artan Dilaver Kurti. Autori studion me “Or Liman, kur po vija te shtëpia jote, pashë se njëri nga mullarët t’i paraqitur gjuhësisht sa më mirë alegoritë, megjithëse ato i kishte alegorisë. kulla të gurta të Oxhakut të Allamanit në përkushtim edhe pjesët e arkitekturës së 14 - Maj 2020 nr. nr. Maj 2020 - 15 167 167
Fakti që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes – madje as muaji i lindjes; madje-madje, as viti i lindjes – nuk ia ul aspak vlerat atij si hero Kombëtar i shqiptarëve. mendime rreth librit etnologjik “matja në gur e në dru” Ai mbetet figura historike më e rëndësishme e kombit, simboli dhe frymëzimi i krijimit të tij. opinion recensë të skulptorit dhe gjurmuesit, artan Kurti
Nga aRBEn KallamaTa ërse u emocionova shpirtërisht, kur autori ma dhuroi librin etnologjik kemi nevojë që vorbullës së gënjeshtrave “Matja në gur e në dru”? që na vërtiten dita ditës t’i shtojmë edhe Heroi i kujt ka lindur më 6 maj? P Libri “Matja në gur e në dru” Janë mbushur pesëdhjetë vite qëkurse A ditëlindjen e Skënderbeut? A ia vlen që i ati i autorit i librit, studiuesi i palodhur e shprehjes së përditshme të padijes dhe krenarisë Sa për sqarim të gjithë patriotëve gjurmëlënës, Dilaver Kurti i Matit, më aktiv- për të qënin të paditur t’i shtojmë edhe një dësh- të flaktë, 6 Maji është zgjedhur mi tjetër? A nxjerrim ndonjë dobi duke i shtuar izoi, më nxiti, më dha krah e më vlerësoi në pikërisht për t’ua hequr shqiptarëve vallen e studimeve për kulturën popullore, një thesar i etnologjisë së brezave fakteve të shumta për mungesën e kulturës dhe etikës, për mosnjohjen e parimeve më të thjeshta heroin kombëtar dhe për ta kthyer për traditat e më gjerë. Ky bir i Matit e nip i morale të të drejtës dhe të vërtetës, edhe një atë në një figurë të ortodoksëve Dibrës ishte studiues i përkushtuar në fush- Guri e druri janë dy e të mjeshtrisë nga brezi në brez. Vëzhgimi mashtrim tjetër? A nuk mjafton që shtiremi sikur ën e etnologjisë, muzeologjisë, të traditave e studimi i përfituar për mjedisin jetësor sllavë të Ballkanit. 6 maji është simbole bashkudhëtare të jemi, pa qënë aspak ekspertë në politikë, filozofi, atdhetare e më gjerë. në banesën popullore të krahinës së Matit, jetës së brezave në gëzime letërsi, art, sport, mjekësi, inxhinieri, sociologji, caktuar arbitrarisht si ditëlindja e Pra, i biri, Artani, kishte realizuar këtë dyert e jashtme e të brendshme, shkallët e gazetari, gjuhësi, sizmiologji, por duam të dalim Gjergj Kastrioti Skëndërbeut pasi libër të rrallë, të çmuar, të ndritshëm për sot e hidhërime, në pasimin brendshme të banesës së vëllazërisë Barçi edhe si specialistë në fushën e historisë duke është data kur serbët, kroatët, e brezat që do të vijnë. Me të drejtë i thonë: e traditës, mençurisë e të në fshatin Lis, vëllazërive Valteri në fsha- shpikur apo përhapur gënjeshtra për data që nuk tin Vinjollë, Muceku në fshatin Macukull, i ka përcaktuar dot asnjë shkencëtar deri më sot? maqedonët, bullgarët–përgjithësisht “Bëm baba të të ngjaj!” Emocion e krenari mjeshtrisë nga brezi në Apo ndoshta imazhi që i kemi krijuar vetes si pa- sllavët ortodoksë të Ballkanit legjitime për mua e cilindo. brez. Vëzhgimi e studimi Mata në fshatin Shëlli, Ruçi në fshatin Zenisht, shkallët e Liman Cekës në fsha- triotë, nacionalistë, atdhetarë, shqiptaromëdhenj i përfituar për mjedisin festojnë Shën Gjergjin. * * * tin Shëlli etj, janë vërtet dëshmi e thesare nuk ndihet shumë i sigurt pa i ngjeshur edhe disa jetësor në banesën mballoma rrenash që as vetë nuk i dijmë kush i Artan Dilaver Kurti, intelektual mat- të brezave, pasqyrë e shpirtit krijues dhe ka sajuar? dragonin (sipas Kishës në përgjithësi). Për detajet, jan, veprimtar e organizator aktivitetesh të popullore të krahinës së mençurisë popullore të brezave. Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes. Ky Kishat ndahen sipas denominacioneve. Katolikët, trashëgimisë etnokulturore, skulptor e mas- matit, dyert e jashtme e Me interes të veçantë në këtë libër protestantët dhe ortodoksët grekë ngulin këmbë është fakt, është një e vërtetë. Të vërtetat nuk hid- ter shkencor në fushën e etnologjisë e folk- të brendshme, shkallët e është çdo shkrim e foto, çdo diçiturë, por hen poshtë me gënjeshtra. Ato hidhen poshtë me që Shën Gjergji është vrarë në 23 Prill (dijnë datën, lorit. Nga viti 2007, për dhjetë vite, drejtoi veçanërisht të le mbresa studimi “Oda e por nuk e kanë fare idenë as për vitin, as shekullin brendshme të banesës së fakte. E vërteta që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita botimin e revistës historike-kulturore-letrare zjarrit” ose “Shtëpia e bukës” dhe pajisjet e lindjes nuk mund të hidhet poshtë duke shpikur kur ka ndodhur). Ortodoksët rusë thonë se është vëllazërisë Barçi në fshatin “Emathia”. Në vitet 2011-2019 drejtoi Qen- e përdorura, si enët prej druri dhe teknikat ditë lindje sipas dëshirave dhe interesave të grupi- fikur diku në Shtator. Ndërsa sllavët e Ballkanit ia lis, vëllazërive Valteri në meve të caktuar dhe duke ftuar sa më shumë vetë festojnë ditën e vdekjes në 6 Maj. drën Kulturore të Fëmijëve Mat, ku krahas e punimit të tyre, ku shpërfaqen intuita, që ta pranojnë gënjeshtrën. Të vërtetën që Gjergj Dita kur ai është vrarë festohet si dita e Shën veprimtarive të larmishme artistike-kul- fshatin Vinjollë, muceku talenti krijues dhe gjurmët e traditave të Kastriotit nuk i dihet dita e lindjes mund ta hed- Gjergjit. Pra, për hir të këtij Shën Gjergjit që turore-sportive inicioi dhe veprimtari me në fshatin macukull, shquara të mjeshtërave popullorë, puna hësh poshtë vetëm me një të vërtetë tjetër – duke paska vrarë kuçedrën (përrallë me bisht), që ka lidhje përçimin e vlerave të trashëgimisë mata në fshatin Shëlli, dhe talenti, gjurmët dhe vlerat e çmuara të gjetur një dokument që e vërteton atë. Përderisa jetuar në shekullin e (oh, nuk dihet shekulli), por cilat u rrezatojnë kohërave, brezave e, pse kulturore të fëmijët matjanë. Gjurmues, or- Ruçi në fshatin Zenisht, nuk je në gjendje ta gjesh, atëherë më mirë hesht. që është vrarë ose në 23 Prill, ose në 6 Maj, ose ganizator, botues dhe kurdoherë studiues i jo, shekujve të tërë. Dita e saktë e lindjes së Heroit Kombëtar, Gjergj A duhet të zgjedhim cili është heroi kombëtar? në Shtator, ne duhet t’i marrim pikërisht datën 6 pasionuar. Pra, është shembulli i intelektu- shkallët e liman Cekës Përshkrimi i dekoracioneve të përdoru- Kastrioti Skënderbeut nuk është gjetur ende. Të pa- Maj, atë datë kur ortodoksët sllavë të Ballkanit alit të talentuar, të cilit i flasin puna, veprim- në fshatin Shëlli etj, janë ra në ballet e oxhakëve, si motivi i shqi- mendojnë se është vrarë heroi i tyre që vrau ktën deri sot nuk ka dalë në dritë asnjë dokument datë lindjeje atij nuk ia ulin rëndësinë figurës së si ditëlindja e Gjergj Kastrioti Skëndërbeut pasi taritë dhe mbi të gjitha nderimi e vlerësimi vërtet dëshmi e thesare të ponjës e plot të tjerë, tregojnë se autori me që ta vërtetojë atë. Përcaktimi i 6 Majit është një kuçedrën dhe t’ia veshim atë si ditëlindje Gjergj Gjergj Kastriotit. Ato na ulin vlerat dhe rëndësinë është data kur serbët, kroatët, maqedonët, bull- për etnologjinë e brezave. shpirtin krijues e gërmues, me pasionin e veprim arbitrar, propagandistik, keqdashës dhe i ne, sepse na paraqesin si një tufë injorantësh garët–përgjithësisht sllavët ortodoksë të Ballkanit Kastriotit, heroit tonë Kombëtar. Pse? Sepse kështu brezave, pasqyrë e shpirtit dëmshëm që shfrytëzon injorancën tonë për të emocionalë të papërgjegjshëm, që jemi gati të festojnë Shën Gjergjin. na serviret nga kisha ortodokse e cila kërkon ta krijues dhe mençurisë një “gjeologu” të etnologjisë, ka gërmuar * * * e pasqyruar vlera të çmuara e na ka dhuru- zënë rrënjë. Ai është edhe një veprim i ulët, tinzar, gëlltisim çdo lloj karameleje që na shërbejnë. Po ta shohësh me kujdes kjo është për të vënë kthejë atë nga Heroin Kombëtar të shqiptarëve që popullore të brezave. krejtësisht anti-shqiptar. Duke i shpërndarë këto broçkulla ne s’bëjmë gjë duart në kokë. Shën Gjergji i Krishtërimit është hodhi themelet e identitetit kombëtar shqiptar, në Në faqen e parë të studimit etnologjik ar, vërtet, thesare kulture etnografie, jetë- Fakti që Gjergj Kastriotit nuk i dihet dita e tjetër veçse iu japin argumente për të vërtetuar një figurë gjysmë-imagjinare, si shumë shenjtorë hero të krishtërimit. “Matja në gur e në dru” është fiksuar një pasqyrë e dëshmi për brezat sot e nesër. lindjes – madje as muaji i lindjes; madje-madje, tezat e tyre anti-shqiptarëve, ose anti-Kastriotëve. të tjerë, që mendohet se ka ekzistuar diku në shek- Ja këtu të çon padija e veshur me kostum patri- mesazh-testament fisnikërie e diturie, një Përshkrimi e argumentimi mbi tavanet otizmi. Prandaj përpara se ta postoni dhe ripostoni as viti i lindjes – nuk ia ul aspak vlerat atij si Dhe, meqë ra fjala e sa për sqarim të gjithë ullin e dytë, të tretë, të pestë ose të gjashtë. Hapni mesazh jete që gjithnjë rrezaton mirësi, fshatin Kurdarì, e Sahit Kryekurtit në fsha- banesës popullore të krahinës së Matit, si me dekoracione artistike, të punuar me dru Hero Kombëtar i shqiptarëve. Ai mbetet figura patriotëve të flaktë, 6 Maji është zgjedhur pikër- çdo enciklopedi, kontrolloni Wikipedian në Inter- çdo 6 Maj atë përshëndetje patriotike gjithë pathos traditë, vlera të çmuara, mesazh dritëshpir- tin Macukull, Ahmet Koçit në fshatin Gurrë dollapët e murit, dritaret e banesës, qoshet e të suvatuar, pasqyrimet e mjeshtërave historike më e rëndësishme e kombit, simboli dhe isht për t’ua hequr shqiptarëve heroin kombëtar net (dy minuta kohë) për të parë sa pasaktësi ka për ditëlindjen imagjinare të Gjergj Kastriotit, popullorë, përshkrimi i sixhadeve, teknika mendohuni pak në emër të kujt po gënjeni. ti i autorit: “Kujtimit të babait tim, Dilaver të Vogël, kulla katërkatëshe e vëllazërisë e mureve të saj të punuara me gur të lat- frymëzimi i krijimit të tij. dhe për ta kthyer atë në një figurë të ortodoksëve për shekullin kur ka jetuar ai. Shën Gjergji njihet si e prodhimit dhe dekoracionet e tyre, llo- As përpjekjet për t’i caktuar arbitrarisht një sllavë të Ballkanit. 6 Maji është caktuar arbitrarisht ushtar romak i krishterë që mposhti kuçedrën, ose (Marrë nga flasshqip.ca) Kurti, i cili gjithë jetën ia kushtoi gjurmimit Pasha në fshatin Gjòçaj, grupi i banesave uar, ambientet higjieno-sanitare, varëse të dhe studimit të trashëgimisë iliro-arbërore karakteristike të vëllazërisë Hoxha në fsha- ndryshme të fasadës së banesës, çatitë, ox- jet e qendisjeve etj, tregojnë pasionin prej studiuesi e artisti punëndritur e këmbën- mbledhur Hazizi. Kjo krijimtari popullore do të mbetej përjetë me të krahinës së Matit, duke më edukuar edhe tin Shkallë të Xibrit e shumë të tjera të hakët mbi çati, çezmat dhe puset. Ai përsh- gjuhën me të cilën do ta paraqitnin dy krijuesit që kanë punuar në mua me dëshirën për të vazhduar rrugën cituara në funksion të përdorimit. Autori kruan me detaje dekoracionet e përdorura gulës, human e realist, intelektual i sedrës harmoni mendimesh e ndjenjash. Për herë të parë alegoria po futej e tij në fushën e trashëgimisë shpirtërore e Kurti shpjegon dhe argumenton emërtimin në pjesët e jashtme të banesës e në portën e dhe realizimit mjeshtëror. në kulturën e shkrimit. Ne ishim të vetëdijshëm për përgjegjësinë që materiale të popullit të kësaj krahine” (fq. 3) e banesës të tipit kullë, përshkruan e argu- avllisë, ku janë trajtuar motive gjeometrike, Treguesit e emrave, literatura e e barit të ishte anue e ishte në të rrëzue. Futja, një shtangë se të kishim. Tregimet që do të veçonim si më të bukurit, do t’i hidhja unë Qysh në fillim jepet me qartësi vlera e menton vlera historike e arkitekturën e kul- floreale, kozmogonike e fetare, motivi i shfrytëzuar, albumi fotografik me ngjyra, Alegoria, në esencë, shpreh pamundësinë e gjuhës. Jorge Luis shkon gjithë ai bar kot,- tha nji nga katundarët sapo hyni te Limani direkt në makinë të shkrimit. Hazizin e kisha pranë, tekstin origjinal ku jepen vërtet figura, vlera e kulla, gjurmë Borges shkruan: “Me sa u deklarua e pamjaftueshme gjuha, ka vend këtij libri, puna serioze e fisnike e Artan lave matjane, kulla të trevës së barutit e të dorës, motive antropomorfe, motive zoo- në odën e burrave. e kishin mbi tavolinë. Përzgjidh dhe hidhi në makinë. Të dy jepnim Kurtit, pasimi i traditës së shquar familjare. të etnologjisë, tregojnë se libri “Matja në për të tjerët; alegoria mundet me qenë një nga ato, si arkitektura a - Po, po do t’ja ve, por sune të rrijë ashtu, se nuk asht tue e gjetë qëndresës shumëshekullore. morfe, ku përfshihen motivi i shqiponjës, mendimin qoftë edhe për një fjalë nëse duhej përdorur apo duhej Për këtë Prof. Dr. Afërdita Onuzi shkruan: gur e në dru” është një dritare e provave muzika. Ajo formohet prej fjalësh, por nuk është një gjuhë e gjuhës, gja”, - u përgjigj i zoti i shtëpisë”. zëvendësuar me një fjalë tjetër. Nëse ato krijime kanë vlera, nuk Në këtë libër shpjegohen me qartësi ndi- motivi i deshëve, i qenit, kalit, pëllumbit, një shenjë e shenjave të tjera të virtytit dhe të përndritjeve të fshehta “...Ndonëse Artani me këtë punim, por kimi i faktorëve gjeografikë dhe historikë në zogut, gjelit, gjarpërit, motive që paraqesin studimore-shkencore, një libër thesar i et- Si do ta merrni ju këtë bisedë? Sigurisht, si një informim të thjeshtë është vetëm merita ime, por, nëse kanë të meta, nuk është vetëm nologjisë së brezave. që ajo fjalë shenjon”. (Jorge Luis Borges: Inkuizicionet e tjera”, f. që një katundar I bën Limanit për animin e mullarit të barit, pra, do ta edhe më punë të tjera, ka krijuar person- ndërtimin e banesës, roli i faktorëve ekono- lloje armësh, motivi i sahatit (orës), takëmet faji im. Është një punë e përbashkët. Ne diskutonim qoftë edhe për Unë, si studiues e adhurues i veprës së 180, botimet Ideart, Tiranë 2005). Nuk ka si thuhet më bukur dhe merrnin në kuptimin e drejtpërdrejtë të fjalëve. një fjalë. Për shembull, kemi diskutuar edhe për fjalën depërtoj. Ta alitetin e tij, ai po ndjek me sukses edhe mikë dhe shoqërorë, oborret dhe mjediset me simbolikë mikpritjen të trajtuara në gd- më qartë. Por është vështirë për t’u kuptuar, prandaj as sot e kësaj Por kjo bisedë e zakonshme, po të ketë shënimin: “U tregua në futnim apo mos ta futnim në tekstin e tregimit se na dukej si sllave. një traditë familjare në fushën e studimit të përreth banesës, rrethimi i oborrit me avl- hendjet e portave të banesave, mbishkrime paharruarit Dilaver Kurti, si mirënjohës në dite, nga unë dhe nga askush tjetër, nuk ka ndonjë përkufizim për një valle burrash kur njeni nga dy miqtë ishte shtrirë në odë sa gjanë Gjatë diskutimit arritëm në përfundimin se është fjalë e brumit të trashëgimisë kulturore të krahinës së Matit. li, mjedise ndihmëse. Pasqyrohet, midis të fetare, pronësie, informuese historike, me përjetësi për ç’ka kanë bërë babë e bir, e alegorinë. Ka perifrazime, shpjegime, por me asnjërin prej tyre nuk gjatë”, merr vlerë alegorike, se në Dibër, me anë të këtyre meseleve, shqipes. Por meraku më ka dalë dhjetë vjet më vonë kur kam lexuar Është fjala për atë traditë të mirë që krijoi tjerave mjeshtëri Sabedin Kola dhe maketi i simbolikë patriotike e politike, motive që përshëndes me dashamirësi e çiltërsi të zbritet tek esenca. Borges e krahason alegorinë me arkitekturën dhe kritikoheshin edhe qëndrimet e padenja të burrave në oda. Mund pikërisht për këtë fjali: “Depërtoj. Kjo folje është krijuar nga parafjala studiuesi Dilaver Kurti, i ati i Artanit, si punishtes së barutit (fq. 46), por dhe dhjetra paraqesin veglat e mjeshtërve ndërtues e nderuarën Prof. Dr. Afërdita Onuzi, për atë muzikën dhe thotë se nuk është gjuhë, por “një shenjë e shenjave të jap shembuj pa fund që argumentojnë se alegoria nuk qëndron e vjetër ndëpër (nëpër) dhe nyjës së përparme në numrin njejës ose që ajo thotë në hyrje të librit “Matja në gur të tjera të virtytit dhe përndritjeve të fshehta…” Pra, nuk është aq e në fushën e arkeologjisë ashtu edhe të et- mjeshtëra e ustallarë matjanë e nga krahi- plot të tjera. Këto përshkrime shoqëruar me dot vetëm, por nuk dua ta mërzis lexuesin. Edhe këto dy shembuj e shumës tek emrat e rasës gjinore “të”, me parashtesën foljore-oj” nografisë”.(fq. 5) Ia vlen të theksohen edhe e në dru” unë i ritheksoj me krenari fjalët e thjeshtë të vendosë për alegorinë ndonjë që nuk është marrë me krijojnë bindjen për sa thamë. nat fqinje, që me punën e tyre lanë gjurmë ilustrime të shumta dëshmojnë se ky studi- (Petrit Imami: “Origjina e fjalëve në gjuhën shqipe”- fjalë të krijuara personat e tjerë që e ndihmuan Artanin në saj: “Jam e sigurtë që kushdo që do ta lëxo- alegorinë. Nuk mund të vendoset aq lehtë edhe për ato shënimet. Në vitin 1999 Haziz Ndreu botoi librin tjetër “Alegori dibrane”, brenda shqipes, f. 187, 2011) të pashlyera të artit popullor dhe ndërtim- ues ka gërmuar, skeduar e analizuar përvo- Ta ilustrojmë me një fabul: finalizimin e këtij botimi: konsulentin Rakip tarisë. Në mjediset përreth banesës përsh- jën e trashëgimisë së gdhendjeve dekorative jë këtë libër, do të thotë: “Falemnderit, Ar- më i plotë, ku përfshiheshin edhe alegoritë nga “Tregime alegorike Megjithëkëtë, ato tregime kurrë nuk i konsiderova të miat edhe tan!”. (fq.5) Edhe unë them: “Faleminderit, “Kafshët e samarit një ditë u gdhinë në festë. Lodronin nëpër dibrane” (1983) që i kishim paraqitur bashkë, edhe alegori të reja. Këtë Lasku, redaktoren gjuhësore Mimoza D. kruhen vendet e ruajtjes së prodhimeve në gur e në dru në banesat me shtrirje të pse i shkrova unë. Kur botova librin “Perlat e Dibrës”(1999), unë Artan, intelektual e pasionant i studimit të livadhe dhe hanin bar të butë. Vetëm një gomar plak nuk po merrte radhë Hazizi nuk kërkoi ndihmën time. Parathënien prej dy faqesh iu drejtova librit të Hazizit për të pasur sa më shumë alegori për Kurti, botuesin e ILAR (“Mirënjohje z. Ilir bujqësore, llojet e kasharëve, arkitektura gjithë skajet e trevës së Matit, nga Ulza në pjesë në këtë hare. Shkon një pulisht i vogël dhe i thotë: si dhe paraqitjen e alegorive ia ngarkoi Naim Plakut. Por, i ndjeri ilustrim. Po kështu kam vepruar edhe kur bëra botimin e dytë, ku Lleshi për ndihmën e dhënë në botimin e e jashtme e banesës dhe dekorimi i saj, e Macukull e deri në Gurë të Bardhë. etnologjisë! Bir i studiuesit, korife të Matit - Po ti pse nuk po merr pjesë në festë? Naim, nuk e kishte përvojën dhe mundësinë për t’u marrë në mënyrë përfshihet krejt lënda e vëllimit të parë, plus dy kapituj të rinj. Për këtij libri nga botimet ILAR”), nipin i autorit, ilustruar me foto të kullës trekatëshe të Dyle Guri e druri janë dy simbole bashkud- e të kombit, Dilaver Kurti.” - Çfarë feste është, se unë nuk di gjë? shkencore me alegorinë. Në Dibër nuk kishte studiues të folklorit. këtë mund t’u referoheni librave të mi: “Perlat e Dibrës”(1999), f. humani Marjus Gjoka, që mundësoi, siç Kryekurtit në fshatin Macukull të ndërtuar hëtare të jetës së brezave në gëzime e - Ka vdekur samarxhiu dhe ne do të rrimë pa samar. mevlud BUCi, Mbledhës kishte, por edhe mbledhja nuk bëhej me ekzigjencë. 11, dhe “Perlat e Dibrës” (2008), f. 91, shënimeve përkatëse. thotë autori: “...që puna ime disavjeçare të me gurë të bardhë të latuar. (fq. 53) Duke hidhërime, në pasimin e traditës, mençurisë - Do të vijë një samarxhi tjetër, por me atë që paska vdekur qemë Problemi i dytë që Hazizi dhe unë kishim për të përballuar ishte Për atë kohë bëmë si bëmë dhe lexuesit morën në dorë “Tregime studiues e publicist mësuar: ai na e futte një dorë kashtë në samar, kurse ky që do të vijë, shohë dritën e botimit”. përshkruar punimet në pjesën e jashtme të pamja shkrimore që do t’u jepnin tregimeve alegorike. E nënvizuam alegorike dibrane” (1983). Ndoshta Hazizi, megjithëse mua nuk më Libri “Matja në gur e në dru”, në 320 do të na e lerë kurrizin për dërrasash. Prandaj mos bëni festë kot”. se është një term domethënës, i përdorur për herë të parë nga unë. banesës trajtohen zbukurimet me gurë të ka shprehur asgjë, ka ndonjë shenjë pendese për ndonjë mosarritje, faqet e tij, pasqyron traditat e etnologjisë Kjo është fabula. Por kjo nuk është alegori kështu e vetmuar. Po Në atë që kishte shkruar Hazizi dhe në mënyrën se si i kishte shkruar kurse unë kam bindjen që nuk mund të bënim më shumë e më skalitur në portat e avllisë dhe të banesës, matjane, shpërfaqur me vërtetësi, argu- ta vësh këtë në një faqe libri të vetme, pa asnjë shënim, kjo lexohet nuk mund të mbështeteshin. Siç e pamë, alegoria sipas Borgesit nuk mirë. E meta e librit “Alegoria Dibrane” që Hazizi ka botuar më sheshenat, ndërtimi dhe dekorimi i tyre nga Botimi i kësaj gazete është punë vullnetare, dhe kuptohet si fabul. Fabula pa dyshim që ka vlerat e veta, por nuk është gjuhë. Çdo gjuhë në botë shpreh atë që është shkruar me germa vonë, qëndron pikërisht te mosvënia e shënimeve për çdo alegori. mente, realizëm dhe mjeshëtri. Ai dhu- ana e jashtme. Të gjitha këto janë vërtet është alegori. Alegoria është një vlerë e shtuar në një fabul. Vlera e nga alfabeti i saj në përdorim. Shpreh, pra, me anë të tekstit. Alegoria Megjithëse kjo mënyrë paraqitje është zgjedhur nga Hazizi dhe ron një thesar të kulturës popullore, punë, dëshmi të studimeve serioze të një pune ndaj çdo pajtim vjetor ose dhurim, është i mirëpritur. fabulës, si e tillë zbehet shumë, kur ajo shndërrohet në alegori. Peshon nuk shpreh atë që është shkruar. Ajo shpreh diçka tjetër që qëndron ndihmësi i tij në këtë punë, Naim Plaku, ata janë “detyruar” që në mjeshtëri, figura e tradita të vyera, të cilat i pasionante e me dashuri për etnologjinë. vlera alegorike. Fabula e mësipërme shndërrohet në alegori kur i vë mbas tekstit. Megjithatë, alegoria jepet me anë të një teksti të caktuar, një të tretën e alegorive në këtë libër të venë shënime. Shfletojeni rrezatojnë kohës dhe brezave. Paraqitja e kullave karakteristike e Sulë Dhurimet pranohen vetëm përmes llogarisë bankare që shënimin: “U tregua në një mexhelis, kur po diskutohej për ardhjen ky tekst duhet shkruar në bazë të rregullave të çdo gjuhe. Në rastin këtë libër dhe do të bindeni se kjo është e vërtetë. E metë tjetër e Pas hyrjes së thjeshtë e mbresëlënëse Likursit në fshatin Gurrë e Madhe (Monu- në Dibër të Madhe të një mytesarifi të ri, tek i cili shumë syresh kishin konkret, mbi kë binte barra kryesore për pamjen shkrimore? Hazizi e këtij botimi qëndron edhe në faktin se çdo tregimi alegorik i është të autorit, vijon shkrimi banesa popullore ment Kulture, fq. 67), kulla katërkatëshe (me varur shpresa se do ta përmirësonte punën dhe do të sillej më mirë kishte bërë punën e vet, ai i kishte mbledhur alegoritë ashtu si kishte vënë një titull. Kjo nuk qëndron nga ana shkencore, se alegoria nuk gjendet më poshtë dhe për çdo rast ai do të bëhet publik. me popullin”. Ky tregim alegorik, me këtë shënim, sjell mesazhin: mos në krahinën e Matit. Autori krahas saktë- katër poda) me çikmà e Elmaz Dezhgiut në menduar se janë më mirë. Unë kisha shkollën, isha shkrimtar, kisha mund të mbërthehet mbas një titulli, mbasi ajo përdoret për rrethana sisë së përshkrimeve, referencave, fjalëve kini shpresa te pushtetari i ri, se do të jetë më i keq se ai që iku. Kur mësuar dialektologjinë në fakultet, por e njihja edhe në jetë: kisha fshatin Guri i Bardhë (Monument Kulture, dhe kushte të tjera, për problem të tjera të pafundme, prandaj i bie e shprehjeve të urtësisë, ka realizuar dhe Raiffeisen Bank, Rr. Kavajës, Tiranë. Swift code: SGSBALTX. një shënim i tillë duhet bërë për një alegori që buron nga një fabul, marrë pjesë edhe në disa ekspedita dialektologjike me profesorët që të ketë disa tituj një tregim alegorik. fq. 68) e plot të tjera dëshmojnë zellin, kor- përfshirë me mjeshtëri ilustrime fotografike merre me mend sa është i domosdoshëm për një alegori që buron nga Dhimitër Shuteriqi e me profesor Bahri Becin dhe dija shumë mirë Të gjitha sa thamë, herë në formë kritike, herë në formë vetëkritike, rektësinë dhe seriozitetin gjurmues të studi- IBAN(ALL): AL44 2021 1219 0000 0000 1003 6640 një tregim krejtësisht realist, që ngjan me një bisedë të zakonshme: si mblidhej në popull fjala e tij. Mbi mua binte barra kryesore për nuk ndryshojnë përfundimin: Haziz Ndreu ishte mjeshtër i madh të kullave, të cilat i ngjajnë kështjellave, uesit Artan Dilaver Kurti. Autori studion me “Or Liman, kur po vija te shtëpia jote, pashë se njëri nga mullarët t’i paraqitur gjuhësisht sa më mirë alegoritë, megjithëse ato i kishte alegorisë. kulla të gurta të Oxhakut të Allamanit në përkushtim edhe pjesët e arkitekturës së
16 - Maj 2020 nr. 167 një liS, nga ata lisa që i kanë rrënjë thellë në tokë, aq thellë sa nga lartësitë e malit pinë ujë në Drin... rekuiem Iku Qerim Sula, një mal që mbolli e rriti lisa o, po, një MAL, jo vetëm i Dardhës E kisha dëgjuar atë në skenën e shtëpisë së ku lindi 69 vite të shkuara, por i gjithë kulturës, e kisha parë në ekranin e vogël PDibrës, i Luginës së Drinit të Zi dhe i kur jehonën e saj e merrte Kalaja e Gjiro- Nëntë Maleve. kastrës për t’ia dhënë Malit të Gjerë, por Një LIS, nga ata lisa që i kanë rrënjë kaq të madhe, kaq jetësore, kaq epike nuk thellë në tokë, aq thellë sa nga lartësitë e e kisha parë e dëgjuar. Qerim Sula kishte malit pinë ujë në Drin... në duar timonin e vërtetë të këngës, atë Kam bërë njëherë një reportazh, një timon që pas çdo kthese ngjitej e pas çdo udhëtim ulur në vendin e parë të “Skodës” së tij, fjale rritej... të përpjetës nga Shënlleshe në Soricë e Qan... Kisha shumë kujtime nga ato male, Asokohe shkruaja... shumë mall për ata njerëz që gjithnjë kanë “Këtu kishte trojet e vjetra Eles Isufi, tundur dhe tundin djepin e këngës dhe “Gjenerali me Shajak“ e këtu e kishte kalu- valles popullore dibrane.” ar fëmijërinë Hazis Ndreu i këngës dhe i Së fundi me të u takova në “Oda Di- valles popullore dibrane. Pak më tej, në brane” 2017... Lashkizë kishte lindur Lirie Rasha e pak U takova e bëmë një fotografi dhe bash- më poshtë Saje Poleshi e Xhediku i këngës kuam zërat me shpirtin dhe dashurinë që “Cuca e Radomirës“... na kish ndarë prej shumë vjetësh... Të përpjetës së Soricës, jo asaj që ngjitet Në arkivin tim gjeta një intervistë mbase nga Zall Dardha në këmbë por asaj që ng- nga të fundit e Qerim Sulës, një bisedë e jitet nga Shënlleshe i isha ngjitur një herë bukur, pa emër intervistuesi as në fillim e në kabinën e skodës së Qerim Sulës. Nuk as në fund... mund ta harroj atë çast nga jeta ime, atë I kërkoj ndjesë. Ia vlen ta lexosh. ndërthurje të këngës me gulçimën e die- Ka emrin dhe shpirtin e tij shkrirë në zelit të kamionit si në një simfoni të pamba- këngën e tij... ruar, atë madhështi të fjalëve të këngës ku I qoftë dheu i ngrohtë... flitej për luftërat popullore të Dibrës kundër pushtuesve, për trimërinë e gruas që në Abdurahim Ashiku llogore “ngrehte pushkën e piqte bukën”. Athinë, 31 maj 2020 Qerim SuLA: pa folklor nuk ka komb Z. Qerim, kur e keni nisur karrierën tuaj Qerim Sula: Sot arti ka më Peshkopisë. si këngëtar? Ka qenë trashëgim nga familja tepër liri, por është harruar ajo Gjatë kohës sime si profesionist apo dhunti e natyrës? kam marrë pjesë në të gjitha Festivalet Qerim Sula: - Karrierën time si këngëtar që buron nga populli, folklori, Folklorike Kombëtare dhe në mjaft e më vonë edhe si kompozitor e kam arti po bëhet biznes. Kënga aktivitete ndërkombëtare, në takimet midis filluar që në moshë të re, në fshatin tim të burimore e veriut ka ngelur pak rapsodëve që organizoheshin në atë kohë lindjes, Zallë- Dardhë të Dibrës. Talenti im, e shumë të tjera. Jam dekoruar me urdhrin në një farë mënyre, buron që nga familja në harresë, por jo vetëm ajo e “Naim Frashëri” të klasit të pare. ime, pasi familjarë të mi janë marrë me veriut po edhe e Shqipërisë. Sot art dhe me kulturë. Kam kënduar fillimisht nuk po punohet më me talentet a jeni i kënaqur sot kur hidhni me grupet artistike amatore të zonës. Më vështrimin pas në karrierën tuaj artistike? vonë, në moshë të re, më çuan në estradën e rinj, madje edhe folklori Ishte e vështirë që në atë kohë t’i thoje profesioniste të Peshkopisë. Ua di për i popullit po manipulohet, vetes artist, se duhet të plotësoje shumë nder gjithë atyre artistëve të mëdhenj e të keqpërdoret. më ven keq që nuk kërkesa. Por më e rënda ishte se kënga apasionuar që ishin me emër e figura të censurohej. Duhet të përmendje Enver njohura në Dibër. Veçoj një artist të madh shfrytëzohen aq sa duhet ato Hoxhën për ndryshe nuk të nxirrte kush në që nuk jeton më, Haziz Ndreun, i cili më burime se populli është thesar i skenë. Por artistët, të gjithë ne së bashku, ëngëtari popullor Qerim Sula është zbuloi mua si talent dhe më vonë më çoi bënim gjëra shumë të bukura, kompozitorët një nga emrat e nderuar të Dibrës dhe pashtershëm. në Peshkopi. Si artist, për herë të parë, kam punonin shumë. Kompozitorë të shkëlqyer të muzikës sonë popullore. U lind në K dalë në skenë në vitin 1968, më këngën si Përparim Tomçini, Edmond Zhulali, ata Zallë – Dardhë të Dibrës në 12 prill 1951. Edhe pse mbaroi shkollën mekanike, ai ishte e Lam Dacit, një luftëtar dibran të cilit i nga Zallë –Dardha, e cila është një vend ngelen për mua më të mirët, me të cilët dashuruar dhe i përkushtuar për muzikën, këndohej kënga e kreshnikëve të maleve. që me të drejtë e kanë quajtur djepi i artit kam pasur shumë sukses. Sot arti ka më ndaj që në moshë të re u aktivizua me Këtë këngë e bëri i ndjeri Haziz Ndreu. në Dibër, se aty është thesari i folklorit në tepër liri, por është harruar ajo që buron grupet amatore të Zallë –Dardhës. Ndërsa Kisha emocion se isha pjesë e grupit të Dibër. Zalle - Dardha gjithë Dibrës i ka nga populli, folklori, arti po bëhet biznes. në vitin 1967 me ansamblin “Dibra”. Një Dibrës në Festivalin e parë të Gjirokastrës, dhënë kulturën dhe artin, e furnizonte me Kënga burimore e veriut ka ngelur pak vit më pas në 1968 bën prezantimin e parë por e realizova me sukses. Salla më priti artistë, këngë e valle. në harresë, por jo vetëm ajo e veriut po në Festivalin e Parë folklorik të Gjirokastrës shumë mirë, më uronin të gjithë dhe unë Të shumë janë artistët nga Zall Dardha edhe e Shqipërisë. Sot nuk po punohet me këngën e Hazis Ndreut, ku u vlerësua u hutova fare, se dija çfarë kisha bërë, isha dhe unë e kam për nder të jem një nga ata. më me talentet e rinj, madje edhe folklori me çmim të parë për interpretimin e tij. Ka vetëm 17 vjeç. Pra, para se të merrja pjesë në ansamblin i popullit po manipulohet, keqpërdoret. marrë pjesë në të gjitha Festivalet Folklorike Unë jam ndër artistët e paktë të këngës “Dibra” unë kam marrë pjesë në Ansamblin Më ven keq që nuk shfrytëzohen aq sa deri në vitin 2000. Është aktivizuar në mjaft epike dibrane dhe asaj shqiptare. Gjithë “Kuvendi” të Zall - Dardhës, i dekoruar me duhet ato burime se populli është thesar i trupa e ansamble si dhe ka qenë pjesëtar jetën time artistike ia kam kushtuar historisë urdhrin “Naim Frashëri”. pashtershëm. i Estradës Profesioniste të Peshkopisë. Ka së popullit të Dibrës dhe të popullit shqiptar. Atë kohë ky ansambël ishte ndër kënduar në shumë skena të vendit por edhe Kam një jetë artistike 30-vjeçare, këngët ansamblet më të shquar, të cilin e drejtonte Çfarë mendoni për festivalet e fundit jashtë shtetit si në Gjermani, Austri, Turqi, që kam kënduar unë janë për heronjtë, Xhelal Çerpja. Talentet në Zall - Dardhë folklorike, pasi ju keni marrë pjesë thuajse Belgjikë, etj. Në vitin 1981 ishte në Kosovë luftërat, për qëndresën e popullit tonë gjatë nuk kanë munguar asnjëherë ku mund të në të gjitha festivalet në vite? me ansamblin “Kukësi i ri”. Në repertorin shekujve. Me thënë të drejtën Dibra ka kujtoj këtu dhe Arif Hysën. Festivalet e fundit po mundohen të e tij ka një numër të madh këngësh epike, nxjerr artistë të mëdhenj, si Haziz Ndreu, i Në këtë ansambël të kuvendit u ruajnë ato vlera që ka populli, por nuk duhet duke qenë nga këngëtarët më të suksesshëm cili nuk jeton më, një artiste tjetër e madhe aktivizonin edhe ato që nuk ishin nga të prishet folklori i popullit, sidomos gjatë të trevës së veriut, i vlerësuar me mjaft është Liri Rasha, regjisori Skënder Cala, zona si, Shaban Mziu, i cili ishte një përpunimit, siç ka ndodhur në shumë raste, çmime e diploma të ndryshme, në aktivitet Vera Laçi, Arif Vladi, Caje Poleshi me rapsod shumë i mirë. Më pas shkova në se ai nuk ka vlerë më pastaj. Në të gjitha kombëtare. Prej disa vitesh është në ansamblin “Dibra” dhe atje u evidentova pension dhe jeton në Tiranë, me pasionin këngën “O Mirë se na erdhe”, e cila u bë festivalet apo takimet kombëtare shikoj që dhe shqetësimin e madh për folklorin dhe jehonë atë kohë, u bë hit i këngës popullore si këngëtar epik, atje vazhdova aktivitetin nuk po i përpunojnë mirë këngët e vallet muzikën e bukur popullore shqiptare. të Dibrës. Të gjithë këto artistë kanë dalë tim për 30 vjet, në estradën profesioniste të e popullit, rrallë herë ia arrijnë suksesit.
cyan magenta yelloë black
16 - Maj 2020 nr. nr. Maj 2020 - 17 167 167
Qerim Sula: Sot nuk po punohet më me talentet e rinj, madje edhe folklori i popullit po një liS, nga ata lisa që i kanë rrënjë thellë në tokë, manipulohet, keqpërdoret. më ven keq që nuk shfrytëzohen aq sa duhet ato burime se aq thellë sa nga lartësitë e malit pinë ujë në Drin... rekuiem populli është thesar i pashtershëm. Iku Qerim Sula, një mal Qerim Sula: zëri i LuLzim BASHA: që mbolli e rriti lisa lavdisë shekullore dibrane QerIM Sula, besnik o, po, një MAL, jo vetëm i Dardhës E kisha dëgjuar atë në skenën e shtëpisë së Nga aRSim KOlaRi ishte i vetmi që mund të jepte maksimumin ku lindi 69 vite të shkuara, por i gjithë kulturës, e kisha parë në ekranin e vogël gjatë prezantimit të kësaj kënge të suksesshme Dibrës, i Luginës së Drinit të Zi dhe i kur jehonën e saj e merrte Kalaja e Gjiro- ibra, e vendosur në pjesën e në gjithë epokat e artit muzikor popullor P brendshme të truallit arbëror, nëpër shqiptar. Realizimi i kësaj kënge është histori muzikës së vërtetë të popullit Nëntë Maleve. kastrës për t’ia dhënë Malit të Gjerë, por Një LIS, nga ata lisa që i kanë rrënjë kaq të madhe, kaq jetësore, kaq epike nuk Dshekuj luajti rolin vendimtar si më vete dhe meriton më shumë hapësirë thellë në tokë, aq thellë sa nga lartësitë e e kisha parë e dëgjuar. Qerim Sula kishte qendër politiko-administrative, strategjike për t’u rrëfyer, por ajo për herë të parë u malit pinë ujë në Drin... në duar timonin e vërtetë të këngës, atë dhe ekonomike të trevave shqiptare. Jo ras- këndua në skenën e Festivalit të Gjirokastrës Kam bërë njëherë një reportazh, një timon që pas çdo kthese ngjitej e pas çdo tësisht në Konferencën e Ambasadorëve në në vjeshtën e vitit 1978, ku Qerim Sula u udhëtim ulur në vendin e parë të “Skodës” së tij, fjale rritej... Londër, në dhjetor të vitit 1912, Dibra u bë vlerësua përsëri me çmim të parë. të përpjetës nga Shënlleshe në Soricë e Qan... Kisha shumë kujtime nga ato male, objekt debati midis përfaqësuesve të shteteve Emocione të mëdha, artisti përjeton Asokohe shkruaja... shumë mall për ata njerëz që gjithnjë kanë pjesëmarrëse, të cilat për fat të keq e ndanë në vitin 1981 kur bashkë me ansamblin “Këtu kishte trojet e vjetra Eles Isufi, tundur dhe tundin djepin e këngës dhe atë më dysh. Përballjet e panumërta historike “Kukësi i ri” organizojnë turne disa ditor në “Gjenerali me Shajak“ e këtu e kishte kalu- valles popullore dibrane.” dhe përplasjet e egra me armiqtë shekullor, Kosovë, ku gjatë prezantimeve të tij, publiku ar fëmijërinë Hazis Ndreu i këngës dhe i Së fundi me të u takova në “Oda Di- e mësuan popullsinë dibrane të përshtaste kosovar hidhej përpjetë me sy të përlotur valles popullore dibrane. Pak më tej, në brane” 2017... forma organizative-shoqërore që edhe në nga mallëngjimi dhe jehona e këngëve Lashkizë kishte lindur Lirie Rasha e pak U takova e bëmë një fotografi dhe bash- kushtet më të egra të pushtimit, të mbijetonte patriotike. më poshtë Saje Poleshi e Xhediku i këngës kuam zërat me shpirtin dhe dashurinë që e papërkulur në lirinë e vet. Veç kësaj, Qerim Sula si fillim u aktivizua “Cuca e Radomirës“... na kish ndarë prej shumë vjetësh... Me këtë motiv vijnë në konsideratë, veç në “Estradën Profesioniste të Peshkopisë”, Të përpjetës së Soricës, jo asaj që ngjitet Në arkivin tim gjeta një intervistë mbase tjerash, qindra vargjet e poetit Naim Plaku, pastaj në shumë trupa amatore, ndërsa deri si jehonë e qëndresës së lavdishme dibrane. në vitin 2000 mori pjesë në të gjitha edicio- nga Zall Dardha në këmbë por asaj që ng- nga të fundit e Qerim Sulës, një bisedë e e hidhërim mora vesh për ndarjen Qerim Sula i këndoi jo vetëm trimërisë jitet nga Shënlleshe i isha ngjitur një herë bukur, pa emër intervistuesi as në fillim e Por, vargjet e poetit të papërsëritshëm, u net e Festivalit Folklorik të Gjirokastrës, ku kënduan në skenë me shumë pasion nga u nderua me çmimet më të rëndësishme të nga jeta të rapsodit të njohur së dibranëve përballë okupatorëve, ai i në kabinën e skodës së Qerim Sulës. Nuk as në fund... Qerim Sula. këndoi jo vetëm namit të mirë të kësaj mund ta harroj atë çast nga jeta ime, atë I kërkoj ndjesë. Ia vlen ta lexosh. këngëtari Qerim Sula, zëri i të cilit bëri vend festivalit. M Breza të tërë artdashësish të muzikës trimërie, por ai i ngriti himn mbijetesës së ndërthurje të këngës me gulçimën e die- Ka emrin dhe shpirtin e tij shkrirë në në gjithë zemrat shqiptare, që lirinë atdhetare Përveç brenda vendit, ai debutoi nëpër popullore shqiptare u rritën me këngët kombit tonë. zelit të kamionit si në një simfoni të pamba- këngën e tij... e deshën më shumë se veten. skenat e mërgimtarëve të Gjermanisë, Aus- ruar, atë madhështi të fjalëve të këngës ku I qoftë dheu i ngrohtë... Qerim Sula, u lind në prill të vitit 1951 trisë, Belgjikës, Turqisë, etj. epike të Qerim Sulës, kësaj ikone të këngës Në dy kohë, Qerim Sula dha modelin se flitej për luftërat popullore të Dibrës kundër ne komunën e Zall Dardhës në Peshkopi, ku Në sirtarin e tij artistik radhit 10 albume dibrane të shumënjohur në të çdo trevë ku si artisti nuk plaket, nuk del jashtë kohe, pushtuesve, për trimërinë e gruas që në Abdurahim Ashiku kreu shkollën fillore, për ta vazhduar të mes- artistike, kryesisht me këngë epike, siç janë: flitet e këndohet shqip. kur i mbetet besnik muzikës së vërtetë të llogore “ngrehte pushkën e piqte bukën”. Athinë, 31 maj 2020 men në shkollën mekanike të Peshkopisë. U “Kënga e Hajredin Pashës”, “Kënga e Elez Duke marrë stafetën e një historie të popullit. aktivizua në grupet amatore të Zall Dardhës, Isufit”, “Djemtë e Dibrës marrin hak”, “Mu shkëlqyer muzikore nga legjenda Hazis Ngushëllimet dhe lutjet e mija shkojnë ndërsa në vitin 1967 bën prezantimin e parë në ballë shqipja e flamurit”, “Për liri e për Ndreu, interpretimi i këngës epike nga sot tek familja Sula që humbi njeriun e skenik në edicionin e parë të Festivalit Folk- vatan”, “Kënga e Dom Nikollë Kaçorrit”, e Qerim Sula mbushte me krenari çdo shqip- saj të shtrenjtë. Qerim SuLA: pa folklor nuk ka komb lorik të Gjirokastrës me këngën e mjeshtrit shumë tjera, të punuara me kompozitorët Hazis Ndreu “Kënga e Lam Dacit”, ku u e shquar dibranë, Përparim Tomçini, Imer tar, edhe në një kohë të vështirë kur kënga Dibranët dhe mbarë shqiptaria ndahen Z. Qerim, kur e keni nisur karrierën tuaj Qerim Sula: Sot arti ka më Peshkopisë. vlerësua me çmimin e parë. Seferi, Xhelil Ymeri, Edmond Zhulali, etj., epike nuk shihej me sy të mirë nga diktatu- sot nga kjo ikonë virtuoze e këngëve ra, sepse i bënte hije përpjekjes shpirtvogël të qëndresës, por jo nga vepra artistike si këngëtar? Ka qenë trashëgim nga familja tepër liri, por është harruar ajo Gjatë kohës sime si profesionist Historia e Dibrës u këndua nëpër oda nga duke u bërë njëri nga këngëtarët më të apo dhunti e natyrës? kam marrë pjesë në të gjitha Festivalet artistët popullorë dibranë, veçanërisht me vlerësuar të trevave veriore. për ta zëvendësuar trashëgiminë muzikore e Qerim Sulës që kumbon përjetë si Qerim Sula: - Karrierën time si këngëtar që buron nga populli, folklori, Folklorike Kombëtare dhe në mjaft daljen në skenë të Hazis Ndreut, por pasuesi U vlerësua me çmime e mirënjohje të të vendit me këngët për kultin e diktatorit. trashëgimi brez pas brezash dhe si e më vonë edhe si kompozitor e kam arti po bëhet biznes. Kënga aktivitete ndërkombëtare, në takimet midis i këtij brezi të artë artistësh, qysh herët u ndryshme nëpër aktivitete të shumta kom- Këngët e Qerim Sulës ishin këngë të frymëzim i përditshëm për secilin prej filluar që në moshë të re, në fshatin tim të burimore e veriut ka ngelur pak rapsodëve që organizoheshin në atë kohë bë Qerim Sula me zërin e tij kumbues. Pas bëtare, por në vitin 2013 nga Presidenti i qëndresës, këngë të mbijetesës, prandaj nesh. lindjes, Zallë- Dardhë të Dibrës. Talenti im, e shumë të tjera. Jam dekoruar me urdhrin shumë prezantimesh para publikut shqiptar, republikës Bamir Topi, u dekorua me titullin edhe kumbonin kudo, si hymne që Nuk mund ta përcjell këtë ngushëllim në një farë mënyre, buron që nga familja në harresë, por jo vetëm ajo e “Naim Frashëri” të klasit të pare. në vitin 1978 ai publikon projektin me të “Mjeshtër i Madh”. bartin krenarinë dhe vetëdijen se folklori përveçse me një prej hymneve të Dibrës e ime, pasi familjarë të mi janë marrë me veriut po edhe e Shqipërisë. Sot cilin sot identifikohet karriera e tij artistike Qerim Sula ndërroi jetë më 31 maj në e historia jonë do të triumfonte mbi mbarë Shqipërisë që ngren peshë shpirtin “Na këndojnë pushkët nëpër kulla”. Autori Tiranë, dhe sipas amanetit, trupi i tij u preh art dhe me kulturë. Kam kënduar fillimisht nuk po punohet më me talentet a jeni i kënaqur sot kur hidhni përpjekjet e diktaturës për zvetënimin e çdo shqiptari patriot, sot e sa të jetë jeta. me grupet artistike amatore të zonës. Më vështrimin pas në karrierën tuaj artistike? i tekstit, Naim Plaku dhe autori i muzikës në vendlindje, Zall Dardhë. Ndërsa zëri i e rinj, madje edhe folklori Përparim Tomçini, ia besojnë pikërisht Qerim tij do të këndojë në shekuj, duke mbushur e “njeriut të ri”, shqiptarit të kthyer në I lehtë i qoftë dheu! vonë, në moshë të re, më çuan në estradën Ishte e vështirë që në atë kohë t’i thoje skllav. profesioniste të Peshkopisë. Ua di për i popullit po manipulohet, vetes artist, se duhet të plotësoje shumë Sulës këtë projekt “të rrallë” muzikor, sepse zemrat shqiptare me dashurinë për atdheun. nder gjithë atyre artistëve të mëdhenj e të kërkesa. Por më e rënda ishte se kënga keqpërdoret. më ven keq që nuk artistë nga të gjithë ansamblet, si brenda - a keni nxjerrë albume në këto vite? apasionuar që ishin me emër e figura të censurohej. Duhet të përmendje Enver Unë kam punuar me shumë ashtu dhe jashtë vendit. Aty tregohen të Po, kam nxjerr një album me këngët e njohura në Dibër. Veçoj një artist të madh shfrytëzohen aq sa duhet ato Hoxhën për ndryshe nuk të nxirrte kush në artistë, por veçoj liri Rashën gjitha vlerat e folklorit të një kombi. mia më të mira, ndërsa tani po punoj me që nuk jeton më, Haziz Ndreun, i cili më burime se populli është thesar i skenë. Por artistët, të gjithë ne së bashku, ëngëtari popullor Qerim Sula është me të cilën kam qenë në Është gjëja më e bukur që është arrirë në Edmond Zhulalin për të realizuar diçka zbuloi mua si talent dhe më vonë më çoi bënim gjëra shumë të bukura, kompozitorët një nga emrat e nderuar të Dibrës dhe pashtershëm. këto vite dhe kjo falë drejtorit të Shtëpisë tjetër të bukur. Mendoj që të nxjerr një në Peshkopi. Si artist, për herë të parë, kam punonin shumë. Kompozitorë të shkëlqyer Estradën profesioniste të të muzikës sonë popullore. U lind në së Kulturës në Peshkopi, Ministrisë së album tjetër dhe shpresoj të dalë me sukses. K dalë në skenë në vitin 1968, më këngën si Përparim Tomçini, Edmond Zhulali, ata Peshkopisë, me arif Vladin Zallë – Dardhë të Dibrës në 12 prill 1951. Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, e Lam Dacit, një luftëtar dibran të cilit i nga Zallë –Dardha, e cila është një vend ngelen për mua më të mirët, me të cilët Edhe pse mbaroi shkollën mekanike, ai ishte një artist i kompletuar, kam kryetarit të Bashkisë, të cilët e kanë mbajtur - Kush janë disa nga emrat e spikatur këndohej kënga e kreshnikëve të maleve. që me të drejtë e kanë quajtur djepi i artit kam pasur shumë sukses. Sot arti ka më dashuruar dhe i përkushtuar për muzikën, punuar me Vera laçin një gjallë jetën artistike të Peshkopisë dhe vetë me të cilët ju keni kënduar gjatë karrierës Këtë këngë e bëri i ndjeri Haziz Ndreu. në Dibër, se aty është thesari i folklorit në tepër liri, por është harruar ajo që buron ndaj që në moshë të re u aktivizua me “Odën dibrane”. Të gjithë biznesmenët suaj të gjatë artistike? Kisha emocion se isha pjesë e grupit të Dibër. Zalle - Dardha gjithë Dibrës i ka nga populli, folklori, arti po bëhet biznes. këngëtare shumë e mirë, me grupet amatore të Zallë –Dardhës. Ndërsa kanë investuar për këtë që ajo të ketë - Unë kam punuar me shumë artistë, Dibrës në Festivalin e parë të Gjirokastrës, dhënë kulturën dhe artin, e furnizonte me Kënga burimore e veriut ka ngelur pak në vitin 1967 me ansamblin “Dibra”. Një Sherif Dervishin, me të madhin vazhdueshmëri edhe në të ardhmen, pasi por veçoj Liri Rashën me të cilën kam qenë por e realizova me sukses. Salla më priti artistë, këngë e valle. në harresë, por jo vetëm ajo e veriut po vit më pas në 1968 bën prezantimin e parë haziz ndreun, i cili ishte aty marrin pjesë të gjitha grupet, është një në Estradën profesioniste të Peshkopisë, shumë mirë, më uronin të gjithë dhe unë Të shumë janë artistët nga Zall Dardha edhe e Shqipërisë. Sot nuk po punohet në Festivalin e Parë folklorik të Gjirokastrës gjë e veçantë dhe një gjë shumë e bukur, me Arif Vladin një artist i kompletuar, kam u hutova fare, se dija çfarë kisha bërë, isha dhe unë e kam për nder të jem një nga ata. më me talentet e rinj, madje edhe folklori profesori ynë dhe të gjithë ne me këngën e Hazis Ndreut, ku u vlerësua pasi në këtë manifestim kulturor tregohen punuar me Vera Laçin një këngëtare shumë vetëm 17 vjeç. Pra, para se të merrja pjesë në ansamblin i popullit po manipulohet, keqpërdoret. me çmim të parë për interpretimin e tij. Ka që dolëm në skenë, është puna vlerat e Kosovës, e Jugut, e të gjithë e mirë, me Sherif Dervishin, me të madhin marrë pjesë në të gjitha Festivalet Folklorike Unë jam ndër artistët e paktë të këngës “Dibra” unë kam marrë pjesë në Ansamblin Më ven keq që nuk shfrytëzohen aq sa dhe djersa e ndreut. Shqipërisë... Haziz Ndreun, i cili ishte profesori ynë dhe deri në vitin 2000. Është aktivizuar në mjaft epike dibrane dhe asaj shqiptare. Gjithë “Kuvendi” të Zall - Dardhës, i dekoruar me duhet ato burime se populli është thesar i të gjithë ne që dolëm në skenë, është puna trupa e ansamble si dhe ka qenë pjesëtar jetën time artistike ia kam kushtuar historisë urdhrin “Naim Frashëri”. pashtershëm. Të gjurmojnë artin, ta Cilat janë disa nga këngët tuaja më të dhe djersa e Ndreut. i Estradës Profesioniste të Peshkopisë. Ka së popullit të Dibrës dhe të popullit shqiptar. Atë kohë ky ansambël ishte ndër mira ndër vite? kënduar në shumë skena të vendit por edhe Kam një jetë artistike 30-vjeçare, këngët ansamblet më të shquar, të cilin e drejtonte Çfarë mendoni për festivalet e fundit gjurmojnë thesarin e popullit, Cili do të ishte mesazhi apo shqetësimi Kam kënduar shumë këngë, në jashtë shtetit si në Gjermani, Austri, Turqi, që kam kënduar unë janë për heronjtë, Xhelal Çerpja. Talentet në Zall - Dardhë folklorike, pasi ju keni marrë pjesë thuajse të nxjerrin në pah të bukurën, juaj si artist? repertorin tim kam mjaft krijime e Belgjikë, etj. Në vitin 1981 ishte në Kosovë luftërat, për qëndresën e popullit tonë gjatë nuk kanë munguar asnjëherë ku mund të në të gjitha festivalet në vite? Mesazhi im ka të bëjë me këngën të merren me këngën popullore bashkëpunime me kompozitorë të shquar, me ansamblin “Kukësi i ri”. Në repertorin shekujve. Me thënë të drejtën Dibra ka kujtoj këtu dhe Arif Hysën. Festivalet e fundit po mundohen të popullore shqiptare, ndaj iu drejtohem se është e bukura e kombit, pa por do veçoj këngët “Zot t’i dalim këtij e tij ka një numër të madh këngësh epike, nxjerr artistë të mëdhenj, si Haziz Ndreu, i Në këtë ansambël të kuvendit u ruajnë ato vlera që ka populli, por nuk duhet kompozitorëve, artistëve, Ministrisë së Populli të bukurën e ka vetë, atë mund vatani”, kënga e Festivalit të Gjirokastrës duke qenë nga këngëtarët më të suksesshëm cili nuk jeton më, një artiste tjetër e madhe aktivizonin edhe ato që nuk ishin nga të prishet folklori i popullit, sidomos gjatë art e pa kulturë nuk ka komb. Kulturës e strukturave të tjera shtetërore të trevës së veriut, i vlerësuar me mjaft ta marrësh ta përpunosh po nuk duhet të në 1983 “Na knojnë pushkët nëpër kulla”, është Liri Rasha, regjisori Skënder Cala, zona si, Shaban Mziu, i cili ishte një përpunimit, siç ka ndodhur në shumë raste, e private që ta ndjekin, ta përpunojnë, ta çmime e diploma të ndryshme, në aktivitet prishet e bastardohet. Unë bëj thirrje që të “Bini o ju trajma, bini”, “Ballë për ballë Vera Laçi, Arif Vladi, Caje Poleshi me rapsod shumë i mirë. Më pas shkova në se ai nuk ka vlerë më pastaj. Në të gjitha kultivojnë këngën popullore. Të gjurmojnë kombëtare. Prej disa vitesh është në bëhen sa më shumë takime, të bëhen gjëra Çfarë mendoni për «Odën dibrane»? Dibra Dushmani”, “Më ka lind nana mos këngën “O Mirë se na erdhe”, e cila u bë ansamblin “Dibra” dhe atje u evidentova festivalet apo takimet kombëtare shikoj që artin, ta gjurmojnë thesarin e popullit, pension dhe jeton në Tiranë, me pasionin të bukura për folklorin se ai është arti që ”Oda dibrane” është një dhuratë e me vdek”, “Jam shqiptar dhe s’shuhem jehonë atë kohë, u bë hit i këngës popullore si këngëtar epik, atje vazhdova aktivitetin nuk po i përpunojnë mirë këngët e vallet të nxjerrin në pah të bukurën, të merren dhe shqetësimin e madh për folklorin dhe ngelet. Bota e ruan me fanatizëm folklorin e artistëve dibranë. Për mua është një vlerë kurrë” e shumë të tjera të cilat janë disa të Dibrës. Të gjithë këto artistë kanë dalë tim për 30 vjet, në estradën profesioniste të e popullit, rrallë herë ia arrijnë suksesit. me këngën popullore se është e bukura e muzikën e bukur popullore shqiptare. vet. Ashtu duhet të bëjmë edhe ne. që bëhet çdo vit, në të cilën marrin pjesë nga këngët më të mira. kombit, pa art e pa kulturë nuk ka komb.
18 - Maj 2020 nr. 167 haki Kola: T’i themi ndal budallallëkut tonë në trajtimin dhe menaxhimin e pyjeve. intervistë
“Nëse në shkallë vendi e fillojmë nismën për përmirësimin e shkurreve të degraduara, do të hapet një Katastrofa ekologjike është “autostradë” me punë e që do jetë shumë frytdhënëse për t’i ndryshuar pamjen vendit, me ekonomi ulur këmbëkryq në malet tona të mbështetur tek e gjelbra e të gjithë së bashku t’i kërkojmë e t’i gjejmë përjetshme që mund të zëvendësojë shtigjet për të rikthyer jetën në malet tona. naftën e qymyrin e gurit”. Të kthehemi edhe njëherë në esencën e prob- lemit. Ka një sensibilizim që shprehet me një Më poshtë po ju paraqesim një intervistë të ligj që ka shpallur moratoriumin për aktivitetet tij dhënë dy vite më parë gazetarit Bashkim e shfrytëzimit të pyllit për qëllime tregtare. Ka Koçi, përgatur për botim nga Abdurahim Ash- edhe një treg krejt të boshatisur, që për çdo vit iku, në shenjë nderi dhe respekti për Haki duhet të mbushet me rreth dy milionë metër Kolën që iku pa e vënë në zbatim ëndrrën për kub dru për ngrohje. Kjo fjali i ngjan një një pylltari të kohës në të gjithë hapësirën e medalje me dy anë: tregtarët janë të ndaluar Shqipërisë dhe Kosovës. të marrin material nga pylli, e nga ana tjetër tregu ka një kërkesë të lartë për dru zjarri. Intervistoi: BaShKim KOÇi, dhjetor 2018 Cila mund të jetë zgjidhja? Ka shumë vite që edhe në Shqipëri është prodhuar, nëpërmjet –inxhinier! Si është sipas jush gjendja, kultivimit, veçanërisht në zonat tona fushore, mund të jepni një informacion të shkurtër në formën e brezave mbrojtës si në fushën e rreth situatës që përjetojnë pyjet në vendin Korçë-Devollit në formën e brezave mbrojtës tonë? – Sot kemi një situatë që nuk duam as nga përmbytjet apo edhe në fushat e pjesë ta besojmë dhe as ta pranojmë. Por nuk perëndimore të Shqipërisë. Janë tetë lumenj duhet të ishim befasuar. Pylli është pasuri e që e përshkojnë dhe shpesh e përmbytin ripërtëritëshme. Por kjo nuk do të thotë se është tokën bujqësore, me gjithë prodhimet në fus- një depo natyrale e pafundme. Jetojmë një sit- hën perëndimore, por edhe në fushat e Korçës e Devollit. Bashkimi Evropian ka strategji e uatë që shteti ynë e ka ligjëruar “vdekjen” e duke e fiksuar në kanun e duke i vënë kufij Ka departamente të veçanta që studiojnë e aktiviteteve tregtare në pyje, çka nënkupton se objektiva sfiduese për të shtuar prodhimin e guri të përjetshëm, nuk arritën t’ja prezantonin argumentojnë rëndësinë e dijeve nga popullsi biomasës dhe të zëvendësojë naftën e fosilet vetë pylli që ne vazhdojmë të kemi në mend- shtetit të tyre e ta bindin që këto kufij që vinin vendore që u larguan kur evropianët i push- je, e ka humbur funksionin prodhues. Midis e tjera ndotëse të mjedisit me biomasë druri i nga thellësia e shekujve, duheshin legalizuar. tuan territoret e tyre. Nga kërkimet rezulton cili, kur është në rritje, e thith të gjithë gazin imagjinatës tonë se si e kemi natyrën, pyllin U mbetet studiuesve të historisë që t’i japin se njerëzit vendës kudo në glob, ashtu si dhe realitetit, ekziston një hendek i madh. karbonik që çlirohet kur ajo digjet e prodhon përgjigje kësaj sjelljeje enigmatike, jo vetëm edhe malësorët tanë, kanë praktikuar rrënjët energji të quajtur “e rinovueshme”. Kush ka sy e veshë, kush gjykon për mjedisin nga ana e Qeverive të pas epokës socialiste, por e kësaj disipline të aplikuar për mijëvjeçarë. ku lind e jeton, lëviz e sheh nëpër Shqipërinë edhe e komuniteteve, sidomos e atyre malore. Peizazhet e globit, që shoqëria njerëzore i -muaji dhjetor është konsideruar si “muaji i tonë të vogël, apo thjeshtë informohet sadopak Katastrofa ekologjike është ulur këmbëkryq trashëgon sot, janë një pasqyrim i proceseve pyjeve”. Kujtohet kush për ta shpallur dhjetorin nga media, e ka bindjen që mbulesa e gjel- në malet e kodrat tone. Çfarë ka ndodhur, historike, si natyrore ashtu edhe kulturore, si periudhë për mbjelljen e fidanëve pyjorë? bër e tokës tonë është dobësuar e pakësuar së nuk mund të zhbëhet. Kapërcimet që bëhen mbajnë një gjurmë të pashlyeshme të një -Këto ditë pritet që qeveria të shpallë zyrtar- tepërmi qoftë nga prerja apo zjarret e deri tek shpesh nga ata që shoqëria jonë i paguan për morie të teknikave të menaxhimit. Themelet isht një fushatë të madhe për të mbjellë brenda kullotja, gërmimet e gërryerjet. ta parandaluar këtë gjendje, shpejt do i përg- e menaxhimit të bimëve dhe kafshëve të këtij viti mbi 20 milionë fidanë pyjorë. Është një shifër goxha e mirë, por e keqja është se -Situata, sipas jush, është e rëndë? jigjeshin arsyetimit tim: nuk kemi të dhëna të komuniteteve vendore përbëjnë një depo – Sigurisht. Një shoqëri normale duhet të mjaftueshme e duhet bërë vlerësim. Në fakt kolektive të njohurive rreth botës natyrore, deri më tani nuk është prezantuar ndonjë plan reagonte me urgjencë. Qeverisjes duhej t’i ku- tani secili duhet të bindë veten se është koha depo që është e mbushur si një arkivë gjigande veprimi. Dhe meqë jemi në kohën e duhur jtohej se pakësimi i bimësisë në male e kodra, për veprim. Unë jam shumë i bindur në vet- gjatë qindra vitesh nëpërmjet përvojës së dre- për mbjelljen e fidanëve pyjorë më duhet të është rrezik për tokën tonë, djepin që na ka lin- vete, që i vetmi resurs kritik që i duhet popul- jtpërdrejtë dhe kontaktit me mjedisin. Kjo njo- tërheq vëmendjen për diçka të rëndësishme. dur e na siguron jetesën. Nëse i bëhet krahasim lit është ai vetë. Tek vetvetja e secilit, nëse e huri sot është rënë dakord të njihet me emrin Aktualisht ka shumë eksperienca evropiane gjendjes dhe ecurisë së mbulesës pyjore, nuk organizojmë mendimin tonë, nëse marrim një “njohuri tradicionale ekologjike”. Gjeneratat që kultivohen drurë me rritje të shpejtë siç është e vështirë të konkludohet që në 20 vitet vendim për të gjetur në mënyrë urgjente zg- që tashmë i quajmë të parët tonë, jo vetëm është plepi apo shelgu. Ata janë me cikle të e fundit, shkatërrimet kanë qenë më të mëdha jidhjen si komb. Dijet i kemi të mjaftueshme arritën ti njohin e vlerësojnë, por qenë ndër shkurtra shfrytëzimi. Pra në një kohë relativ- se sa për disa shekuj, që kur disponohen për ta gjetur atë. Dhe për më tepër, nëse shpë- të paktët në Evropë që na i lanë të shkruara. isht të shkurtër japin prodhim të bollshëm tojmë tokën tonë nga kjo katastrofe ekolog- të energjisë, duke realizuar edhe mbrojte të materiale e dëshmi të shkruara e trashëguara. –nëse ke vullnet, gjithnjë do të kesh një jike, i kemi shërbyer mbijetesës sonë e gjen- brigjeve të lumenjve nga përmbytjet, pastrim- Realiteti është i hidhur po të mendosh që rrugëdalje. a ka vullnet, sipas jush, për të eratave që na vijnë pas. in e tokave që ndoten nga derdhja e ujërave shoqëria jonë pretendon se është në progres kapërcyer gjendjen e krijuar në shfarosjen e e aq me tepër po realizon kritere për t’u bërë të zeza në anë të qyteteve të mëdha si Tirana, –mendoni se shteti, qeveritë që e kanë pyjeve? Fieri etj. Por ka edhe rritje të kërkesave të e pranueshme nga bashkësia Evropiane. Prak- drejtuar këtë vend kanë kapitulluar në me- -Që të jem i sinqertë me juve kjo pyetje tikisht duket sikur nuk dimë të shohim, mendo- biznesit, veçanërisht për lëndën e drurit të naxhimin e kësaj pasurie të çmuar kom- më duket e vështirë dhe unë nuk guxoj t’i plepit për arka amballazhi për prodhimet jmë e tregojmë. Të trishton paaftësia jonë për bëtare? jap vetes atributin e vënies në peshore të të reaguar, kur është cënuar djepi i jetës dhe e bujqësore. Pra, sado i gjatë që duket “tuneli”, -Realiteti që jetojmë është kokëfortë dhe vullnetit. Pylli ynë natyror është deklaruar një shkëndijë në fund të tij ndjehet se mund ardhmja e saj, në një atdhe me male pa bimë, e flet, sado të përpiqemi të bëjmë avokatin për i përfunduar, i vdekur, apo në prag të për- dalëngadalë pa tokë. Jetojmë një kohë që e ka të jetë shpresëdhënës. Se sa do jetë inercia shtetin, në të dy sistemet. Megjithatë duhet fundimit të materialit drusor me të cilën deri e shoqërisë tonë për të kaluar nga stadi i sfiduar tokën, duke e rrezikuar deri në ekstrem pranuar një fakt: Asnjëherë shqiptarët nuk e tani ka furnizuar shoqërinë tonë. Gjeneratës zhdukjen pa rikthim të saj në shumë pjesë të grumbullimit në atë të prodhimit, do jetë kanë patur me shumicë as tokën bujqësore, tonë i takoi që të ishte dëshmitare e mbylljes koha ajo që do ta tregojë. vendit, për shkak të budallallëkut tonë, si dhe as atë pyjore apo kullosore. Historikisht është për shoqërinë shqiptare të stadit të shoqërisë mungesën e përgjegjësisë personale të çdo in- luftuar për mbijetesë në një hapësirë pabe- grumbulluese. Pra që të shkosh në pyll dhe –Bota u përket atyre që digjen, jo atyre dividi të shoqërisë karshi jetës për të sotmen sueshmërisht të ngushtë në male tepër të të marrësh atë që pylli ta ka përgatitur e ta që ngrohen! Jeni edhe ju në një mendje me e të nesërmen e shqiptarëve. Nëse shkatërrimi brishta e akoma në formim, në kushtet e një jep të gatshme. Ne shkatërruam pyjet dhe këtë sentencë të thënë nga populli lidhur më i pyjeve e bimësisë së maleve do të vinte për klime mesdhetare shumë në favor të biodiver- është koha të reflektojmë pasi sistemi që po e përpjekjet që bëjnë teknikët dhe inxhinierët faktorë që janë jashtë kontrollit tonë, së paku sitetit, por jo shumë në favor të bollëkut, përsa përcjellim është i vetmi sistem që natyra e ka e pyjeve për t’i thënë “jo më” degradimit që secili nga ne do të ishte i qetë në ndërgjegjen i përket prodhimtarisë. Pikërisht në situata kri- pajisur me një veçori, që i mungon si bujqë- po u bëhet pyjeve? e tij. Por është fakt se shkatërrimi vjen vetëm tike njerëzit mësojnë, ashtu siç mësuan edhe sisë, ashtu edhe të gjithë sistemeve të tjera që -Unë, në fakt, megjithëse jam koshient nga veprimi i gabuar e i verbër i pjesës sun- ne shqiptarët për të përdorur me kursim e kontribuojnë për njerëzimin. Sistemi i pyllit për atë që ka ndodhur, futem tek optimistët duese dhe nga mosveprimi i pjesës së sunduar rregulla pyllin, kullotën, malin e fushën, duke natyror e siguron ushqimin dhe energjinë e e pakorrigjueshëm, pasi vetë përvoja e jetës të shoqërisë tonë. E ky realitet monstruoz e i kombinuar me njëra-tjetrën e përftuar nga tij, brenda përbrenda vetes, duke u mundë- më ka dhënë privilegjin të njoh aftësitë e vendos gjeneratën e inteligjencës aktuale të sinergjia që krijon bashkëjetesa e bujqësisë, suar dhurata të pafundme qenieve të tjera. jashtëzakonshme të natyrës. Shqipëria e ka vendit tonë në një situatë të vështirë morale. pyllit e kafshëve shtëpiake. I përvetësuam, Të gjitha sistemet e tjera varen nga energji të në prag të zhdukjes funksionin prodhues të Kur fermerët evropianë i mundën mbretëritë e dhe mësimet e rregullat i fiksuan në kanune, importuara, të cilat janë të parinovueshme, pyjeve të lartë, që aktualisht zënë gati 1/3 i detyruan që pjesën e pyllit dhe kullotës, për të ndoshta modele që aktualisht kërkohen dhe ndërsa vihen në punë nga njerëzimi sh- e sipërfaqes së vendit. Por janë prezent në plotësuar nevojat e tyre, ta merrnin në pronësi, nga shumë shkencëtarë e universitete. Këto kaktojnë ndotje të planetit e rrezik për jetën. vendin tonë edhe pyjet e ulta dhe shkur- Alpet Evropiane ishin pothuaj të zhveshura nga thesare me dije të shkruara, shoqëria jonë i Unë jam i sigurt që situata në të cilën janë ret të cilat zënë rreth 2/3 e sipërfaqes py- drurët. Shqiptarët ishin nën okupimin otoman prodhoi që në lashtësi (u shkrua në Kanunin e aktualisht pyjet, i ka bërë të ndjeshëm jo jore. Por, duke qenë se përbëhen nga dru- dhe nuk arritën të bënin të njëjtën gjë. Lekë Dukagjinit), në kohën që u mundësuan vetëm banorët e zonave rurale, por çdo rë e shkurre me dimensione të vogla, ne pylltarëve dhe dashamirësve të pyjeve të – Konkretisht, ç’dëshiron të thuash? që dijet shqiptare të bëhen legale. Shkolla njeri që kontakton nga media apo e sheh -Ajo që të befason është mos interesimi për e re moderne shqiptare duket sikur u ka me sytë e tij situatën. Kjo gërryerje e jetës lartë (si ato që përshkruan Naim Frashëri) të ndërtuar marrëdhënie legale me shtetin qe ndenjur larg dhe ka hezituar t’i pranojë këto së maleve, në të gjitha kuptimet, është thirr- na duken siç i përshkruajnë shpesh kolegët e formuam para më shumë se 100 vitesh. Si- dije. Sipas shkencëtarëve të universitetit të je e që na vë para dilemës: ta lemë të vazh- tonë kosovarë si “kallamishte” dhe jo si pyll pas meje mbetet një enigmë, një nga çudirat Berkeley të Kalifornisë menaxhimi i burimeve dojë shkatërrimi, duke u pakësuar hapë- real, me të cilin jemi mësuar të krenohemi. shqiptare, që çka e kishin bërë të pushtuar, natyrore nuk është një shpikje moderne. sirën e jetës gjeneratave të ardhshme, apo Unë mendoj se pikërisht sipërfaqja e mbetur nr. Maj 2020 - 19 167 JetëSHKrim ike Haki Kola, ike mik i gjelbërimit dhe i luleve... Elegji për një mik që as hasmi si zë pritë...
Nga aBDURahim aShiKU Kisha një thënie-përkushtim tënden diku në xhepat e kompjuterit. ke Haki Kola, ike... E mora dhe e futa midis radhëve... Nuk e besova shkronjën e nipit tënd, as “Mrekullia e Xhavitit qëndron në faktin Iedhe shkronjën nga Kanadaja që ma për- se asnjëherë nuk është shtirur si aktor që cillte dhimbjen e tij për ta bashkuar me timen. bën të jashtëzakonshmen. Së bashku me Nuk u besova... bashkëpunëtorët ai dha një model që tashmë Ishe i ri Haki Kola, i ri për tu ndarë nga jeta, Shqipërisë i mungon, të merret prodhim i nga njerëzit që të duan si dritën e diellit, nga qëndrueshëm nga kulturat drusore. Gjenerata gjelbërimi i pyjeve, lulet shumëngjyrëshe, nga e Xhavitit, me iniciator Xhavitin dhe kontribute pemëtaria që ti e deshe kaq shumë sa fidanët e juve personalisht, krijoi një model që sot bota rof. Haki Kola u nda nga kjo botë më 7 maj 2020, në moshën 67 vjeçare. Ai kishte disa tu mbushën kodrat dhe malet e Dibrës... po e kërkon. Ai funksionoi për disa dhjetëv- Ishe i ri Haki Kola. jeçarë dhe në vitet ’90 u shkatërrua në mënyrën Pvite që luftonte me një sëmundje të rëndë, të cilën fatkeqësisht e humbi. Kurrë nuk kam menduar të vë në rresht më barbare...” Prof. Haki Kola u lindu më 12 Tetor 1953, në Dibër. Shkollën 8-vjeçare dhe gjimnazin i shkronja me dhimbjen time për ty, kurrë. Edhe mrekullia jote Haki Kola qëndron në kreu në qytetin e Peshkopisë. Është diplomuar në Fakultetin e Pyjeve në vitin 1977. Ka punuar Të kundërtën mendoja... faktin se asnjëherë nuk je shtirur si aktor që në Stacionin Bujqësor të Peshkopisë, ku kryesisht kontributi në studimet për sistemimin e Ti të shkruaje për mua... bën të jashtëzakonshmen... tokave të pjerrëta të zëna me pemë frutore. Nekrologjinë të ma bëje... Edhe ti Haki Kola je një model që tashmë Në vitin 1994 është angazhuar për një projekt pilot për pyjet komunale nga ish- Drejtoria Ti njeriu me zemër të madhe sa lugina e Shqipërisë i mungon... e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave, i cili më vonë u pranua si komponent i projektit Drinit dhe Nëntë Malet e Dibrës nuk e nxë. Edhe ti Haki Kola me punën tënde në Shqiptar të Pyjeve të financuar nga Banka Botërore. duke ushtruar detyrën e Drejtorit të Oh sa më dhemb ikja jote miku im! Shqipëri, Kosovë e më gjerë, krijove një model Njësisë së menaxhimit të projektit Shqiptar të Pyjeve. Në periudhën 1998-2004, Prof. Haki Oh sa të doja që në këtë kohë të çmendur që bota e kërkon... Kola ka ushtruar detyrën e Drejtorit të Njësisë së menaxhimit të projektit Shqiptar të Py- të natyrës të isha aty. Ai funksionon, ani se tash disa dhjetëvjeçarë jeve, projekt i cili në vitin 2005 fitoi Medaljen e Artë, për rezultate të larta në angazhimin Me typër tu bindur se me të vërtetëi ke u shkatërrua në mënyrën më barbare... e komuniteteve në menaxhimin e pyjeve afër qendrave të banuara. mbyllë sytë... Për tu bindur që lotët e njerëzve Më dhëmbi shumë ikja jote mik, shumë... Në vitin 2006 është angazhuar për 6 muaj si këshilltar në zbatim të një projekti pyjesh të të tu të dashur, vëllezërve, motrave, fëmijëve, Në Dibër ka një fjalë... BE në Kosovë. Në periudhën 2009 -2012 ka punuar si udhëheqës i ekipit zbatues të projektit nipërve e mbesave, bashkëshortes tënde të Dhimbjen ia vunë drurit, të SNV për Menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve private dhe atyre të decentralizuar në dashur,janë të vërtetë, rrjedhin faqeve për tu e thau. Kosovë. Nga viti 2012 ka ushtruar detyrën e drejtorit të CNVP Kosovë. Nga viti 2017 e në mbledhur në një rrjedhë gurre mali. Dhimbjen ia vunë gurit, vazhdim është anëtar i stafit të CNVP Shqipëri me qendër në Tiranë ku punon si këshilltar Atëherë, dhe vetëm atëherë, do ta besoja e çau. për agropylltarinë dhe pyjet komunale. Ai ka drejtuar Federatën Kombëtare të pyjeve e se ti shpirtërisht nuk je banorë e kësaj bote. Dhimbjen ia vunë njeriut, Kullotave komunale të Shqipërisë në periudhën 2006-2009. Prof. Haki Kola ka disa botime Vetëm atëherë... e mbajti... në revista shkencore ndërkombëtare. Ka organizuar një simpozium të IUFRO në Shqipëri, Do ditë më parë, kur po shkruaja për një Unë po e mbaj miku im, ku kanë marrë pjesë studiues nga Europa Lindore, Azia e Japonia. Që nga viti 2017 e në mik të madh tëndin dhe timin, Miçurinin e e rëndë për shpatullat e mija... Dibrës, Xhavit Hysën, të kërkova në adresën Je në kujtesën time, vazhdim është anëtar i Bordit për projektet e vogla për lehtësimet globale mjedisore (GEF tënde për një fjalë nga ato të artat e gojës dhe je në shpirtin tim, Albania). Ing. Haki Kola mban titullin Profesor në fushën e shkencave pyjore. penës tënde, fjalë që vetëm ti din ta gjesh e ta sa të rroj, Për punën e tij në vite është vlerësuar nga kolegë dhe institucione. Për kontributin e tij në vesh në shpirtin e njerëzve. sa jetë të kem... zhvillimin e pyjeve në rajonin e Belshit, Bashkia e ka dekoruar me titullin “Qytetar Nderi”. Nuk mu përgjigje... Lamtumirë HAKI KOLA, Më poshtë po ju paraqesim një intervistë të tij dhënë dy vite më parë gazetarit Bashkim E si të përgjigjeshe kur ti luftoje me jetën, Dibrani me germa kapitale... Koçi, përgatur për botim nga Abdurahim Ashiku, në shenjë nderi dhe respekti për Haki me sëmundjen që as shkencëtarët gjermanë Një ndër BURRAT e mëdhenj të saj... Kolën që iku pa e vënë në zbatim ëndrrën për një pylltari të kohës në të gjithë hapësirën e nuk e nxorën dot nga trupi jot? Athinë, 8 maj 2020 Shqipërisë dhe Kosovës.
man.“Pas diturisë, këshillon Samiu, kujdes’ e e cila të mahnit nëse e krahason me gjendjen rezultatet që do të demonstrohen do tërhiqet shqipëtarëvet e m’e madhe nevoj’ e tyre do ku ishte katandisur disa vite më parë, është vëmendja e të merret përkrahje financiare nga të jetë përpunërat’ të përgjithçime, të cilatë do një fakt që të ngjall shpresën për ringjalljen e projektet IPARD të BE-së. Kjo mund të kthehet të sjellinë begati e pasje të madhe në Shqipëri. pyjeve, tashmë të shkatërruara. Ajo që po vi- edhe si një shkollë shqiptare se si transfor- Udhëtë, udhët’ e hekurta, limanetë, të hapu- jojmë të bëjmë në Dumre është që, në bash- mohen ekosistemet e degraduara në pyje me rit’ e lumenjet e kënetave, metaletë, pyjetë këpunim me Bashkinë e Belshit e Fakultetin e prodhimtari të lartë në cikle të shkurtra kohore. etj, janë më të nevojshimet’ e më të vyer- Shkencave Pyjore, të eksperimentojmë atë që -Kam bindjen se ka goxha specialist apo at’ e punëravet, që dotë bënjë Shqipëria, na këshilloi Sami Frashëri 119 vite më parë, që mbarështues të pyjeve, por duke parë që me të pasurë duart’ e këmbëtë xgjidhurë” pylli të ndahet në pjesë, dhe kur të kemi pre- zërin e tyre nuk e dëgjon kush, ata ndjehen të Dhe më pas kollosi i Rilindjes shqiptare vijon rë pjesën e fundit të jetë rritur dhe të jetë gati lodhur, të zhgënjyer për çka kërkojnë. men- me rekomandime mbi praktikat më të mira për për prerje pjesa e parë. Krahas ringjalljes së py- dimi juaj? menaxhimin e mbulesës pyjore: “Çdo pyll do jeve të ulta, që ishte rezultat i financimeve nga -Unë i besoj idesë që, nëse në shkallë ven- të ndahetë me disa ngastra edhe, gjersa të donatorët, por edhe i mbështetjes së jashtëza- di e fillojmë nismën për përmirësimin e shkur- vinjë radha të pritetë ngastr’ e funditë, gastra konshme të komuniteteve, unë kam besim qe reve të degraduara, për të gjithë kolegët, përf- q’u pre të parenë herë, do të jet’ e arrirur për e njëjta gjë është e mundur edhe për formacio- shirë edhe studentët e pedagogët, do të hapet sërish; e kështu gjithnjë do të pritete lëndë net me shkurre, ku me trajtim sistematik e mar- një “autostradë” me punë e që do jetë shumë nga pyjet edhe kurrë pyjetë do të mos mbaro- rëveshje me banorët vendas, prodhimi vjetor frytdhënëse për t’i ndryshuar pamjen vendit, henë, po do të përsëriten’ e të jenë kurdo të brenda një dhjetëvjeçari mund të shumëfisho- me ekonomi të mbështetur tek e gjelbra e lulëzuarë.: het, duke u dhënë jetë kodrave e sipërfaqeve përjetshme që mund të zëvendësojë naftën e Nuk ka nevojë për komente rekomandimi në zonat e ulta. Dua të them këtu dy fakte që qymyrin e gurit. shkencor i dhënë nga shqiptari largpamës e dikujt do t’i duken të pabesueshme: Nga inven- kolos i dijeve, Sami Frashëri. tari kombëtar i pyjeve, në vitin 2004 volumi – Demokracia nuk vjen vetëm kur voton i drusor i një pylli në një hektar me shkurre, lirë. Demokracia e vërtetë vjen kur njerëzit me mbulesë shkurre apo pyll të ulët, është – Sipas opinionit të njerëzve pyjet kanë si mesatare ka rezultuar në 0.46 m3/hektar. marrin pjesë në menaxhimin e pasurive të pylli që është përdorur nga të parët tanë që pësuar dëmtime ndoshta të pariparueshme. Ilia Mitrushi në librin “Drurët e shkurret e tyre të përbashkëta, siç janë pyjet. mund të kur ky vend ka filluar të banohet nga qeniet Cili është mendimi juaj si një nga specialistët Shqipërisë” dëshmon se një hektar me shkurre sillni argument për këtë çka po them? njerëzore. Janë formacione më të pastudiuara më me zë në fushën e pylltarisë? të maresë e ka potencialin të prodhojë deri në -Pyetja që ju keni formuluar koincidon me e të nënvleftësuara nga shkenca e re pyjore – Unë jam i mendimit, por edhe 150 metër kub dru për hektar, duke e prerë fjalën që i ndjeri ish ambasadori amerikan shqiptare, megjithëse mbulojnë kodra, shpate shpresëplotë, që mund të përmbyset gjendja me metodën e rekomanduar nga Sami Frashëri Limpreht, i tha në ish komunën e Bubqit një e lugina me potencial ekologjik prodhues më e krijuar. Shembull, i cili shihet me sy e pre- në çdo 15 vite. Secili mund të llogarisë se sa ish- ministri të Bujqësisë. Unë do të shtoja që të lartë se sa ne jemi të informuar deri më ket me dorë, është ai i ri ngritjes së pyjeve në potencial të papërdorur kemi tek shkurret. Ky jo vetëm pyjet, por menaxhimi i të gjitha buri- tani. Meqenëse e nisa me më të voglin vëlla zonën e Dumresë. Nga ç’ishte dhe ku është. është potencial që vendi ynë duhet të fillojë ta meve natyrore që i ka dhuruar natyra vendit tonë të Rilindësve tanë të mëdhenj, tani mundem Vërtetë është e pabesueshme. Për të treguar shfrytëzojë sa më shpejt të jetë e mundur, duke duhet të kenë pjesëmarrjen e komuniteteve, çka besoj të kaloj tek një këshillë që i madhi Sami këtë realitet është përgatitur edhe një film do- filluar vitet e para në formë eksperimentale, nën u përpoqa të ilustroj me rastin e pyllit të rilindur kumentar të titullur “Nga shkretëtira në park”, Frashëri e jep në librin “Shqipëria çka qënë, përkujdesjen e Fakultetit të Shkencave Pyjore. jo vetëm në Dumre, por edhe në Ulëz, Bulqizë, përgatitur nga gazetari i mirënjohur Fuat Me- ç’është e ç’do të bëhet”, botuar ne vitin 1899, Kam shume besim që për të filluar këtë projekt Zerqan, Peshkopi e kudo ku komuniteteve u meli. Me pak fjalë rikthimi i pyllit të Dumresë, kur Shqipëria ishte akoma nën sundimin oto- do gjejmë përkrahje nga Bashkia Tiranë, e me është deleguar një e drejtë e tillë. 20 - Maj 2020 nr. 167 analizë kritike e jetës dhe veprës së Skenderbeut studim epoka e Gjergj Kastriotit, bazament i vetëdijes kombëtare shqiptare
i cili me pushkë në dorë do të mbrojë pavarësinë e Shkelja e vendimeve të Kuvendit të Mukjes mundësoj Pas vitit 1920 pati shumë luhatje (të gabuar dhe të shpallur dhe lirinë e vendit. Edhe pse Kuvendi i Vlorës implementimin e pushtetit komunist në Tiranë, varrosi panevojshme) deri sa më në fund shteti shqiptar arriti shpalli pavarësinë e Shqipërisë, rruga drejt finalizimit çështjen e Çamërisë dhe Kosovës dhe shkaktoi plagë të konsolidohet dhe stabilizohet. Gjatë një periudhe të shtetësisë qe e gjatë, me shumë mundime dhe plot katastrofale për kombin tonë të cilat edhe sot e kësaj 15-vjeçare të qeverisjes së Mbretit Zog u arritën suksese rreziqe. ditë kullojnë gjak. Kuvendi i Mukjes do të jetë kujtesë të jashtëzakonshme në shumë fusha si në arsim, edukim, Në vitet më kritike për popullin dhe shtetin shqiptar, e një katrahure të dhimbshme gjysmëshekullore brenda kulturë, shëndetësi, ligjislacion, ekonomi, shtetndërtim atëherë kur vendet vendim-marrëse të Evropës nën dhe jashtë kufirit shtetëror shqiptar. e lëmi të tjera. Një ndikim të rëndësishëm pati sidomos presionin e Rusisë po bëheshin gati ta miratonin planin Duke u mbështetur në këto argumente historike, Normalja e Elbasanit në përgatitjen e mësueseve për e djallit për shthurjen e shtetit shqiptar dhe ndarjen e lirisht mund të potencohet se Skënderbeun e Kuvendin shkollimin dhe emancipimin e popullit tonë. Ministria nga Dr EnVER halili tokave tona në mes grabitqarëve greko-sllave, patriotët historik të Lezhës vuri themelet e shtetësisë shqiptare e Arsimit gjithashtu luajti një rol historik duke u ndarë Melburn, Australi shqiptarë të inspiruar nga mësimet e Kuvendit të Lezhës të cilat u nguliten thellë në mendjen e popullit tonë. bursa studenteve shqiptar që ata të shkollohen në qendrat dhe Kuvendit të Prizrenit do të organizojnë Kongresin Prandaj, parlamentarët dhe shtet-ndërtuesit shqiptarë në e ndryshme universitare të Europës dhe SHBA-së. (vijon nga numri i kaluar) e Lushnjës, më 1920.Vendimet e Kongresit çuan deri Tiranë, Prishtinë, Shkup dhe viset tjera e kanë obligim Shkollarët shqiptarë si Ernest Koliqi, Eqrem te finalizimi i shtetësisë së Shqipërisë (politike) e cila historik të shfrytëzojnë mandatet e tyre parlamentare Çabej, Vasil Andoni, Ahmet Gashi, Ymer Berisha, 3.1.2 Themelimin e Kuvendit si institucion perfundimisht do të sanksionohet në Konferencën e për të ndërtuar shtete dhe qeveri funksionale të cilat e shumë të tjerë ishin të parët të cilët u kthyen në fundamental shtetëror Parisit dhe Londrës. “Kongresi i Lushnjës dhe përpjekjet u shërbejnë interesave të popullit ashtu siç vepruan atdhe për të ndihmuar në arsimimin e popullit gjatë Themelmin e ‘Instituticionit të Kuvendit’ i cili është e gjakta të Vlorës kurorëzuan veprën patriotike duke Princat Arbëror nën udhëheqjen e Skënderbeut. Luftës së II Botërore. Arsimtarët e asaj periudhe rol të bazament juridik mbi të cilën ngrihet shteti është i një proklamuar botërisht dhe me bujë vullnetin e kombit…. Parlamentarët shqiptar e kanë obligim kombëtar t’i jashtëzakonshemë luajtën sidomos në shkollimin dhe sukses tjetër i jashtëzakonshme e veprës së Kastriotit. Pas atyre ngjarjeve Konferenca e Paqës më nuk guxoi të shfrytëzojnë mandatet e tyre në Kuvend për të ndërtuar arsimimin e popullsisë në Kosovë e viset tjera shqiptare. Mënyra se si Skënderbeu iu qas thirrjes dhe organizimit të vërë në bisedim cënimin e këtyre të drejtave” (Frashëri, shtetin shqiptar të bazuar në Doktrinën Kombëtare Ata mësuan, edukuan dhe këshilluan popullin shqiptar Kuvendit të Lezhës tregon se ai ishte jo vetëm një strateg 1920). Kuvendi i Lezhës do t’u japë zemër patriotëve të Kastriotit. Një shtet kombëtar do të sigurojë një që mos të humbasin kohë por të përgatiten për një i shkëlqyer ushtarak por edhe një arkitekt edhe ndërtues shqiptarë gjatë të gjitha periudhave të mëvonshme. Në zhvillim ekonomik dhe do të mundësojë një zhvillim luftë të fortë me ish pushtuesit serb. Fatkeqësisht stuhia i përkryer i shtetit parlamentar. Bisedat paraprake me katrahurën e viteve të luftës së Dytë Botërore patriotët të përgjithshëm arsimor, shëndetësor dhe kulturor e çmendur e nazifashistëve u hapi rrugë dhe lehtësoi princat arbëror, shtruarja e çështjes së ndërtimit të shtetit shqiptarë të udhëhequr nga Xhafer Deva, Bedri Pejani, shqiptar. Shtet-ndërtuesit shqiptar duhet të punojnë realizimin e planeve sllavo-mëdha. Në emër të një lufte dhe analizimi i rrethanave të brendshme e të jashtme Rexhep Mitrovica, Asllan Boletini, Musa Shehu, e të tjerë “ditë e natë” që ta rikthejnë prestigjin e vendit tonë në ‘kundër boshtit’ Perandoria Sovjetike arriti ta aneksojë tregojnë për një vizion largpamës i cili rezultoi me organizuan përsëri një Kuvend në Prizren në shtator të Europë e më gjerë ashtu siç ishte dikur emri i mirë i një sipërfaqe të konsiderueshme të Europës dhe pushtoi krijimin e Mbretërisë Arbërore. Atmosfera e tolerancës vitin 1943 (Hoti, 2005). Qëllimi kryesor i Lidhjes së II shtetit të Kastriotit sepse Shqipëria e ka vendin në tërë trojet shqiptare. Në vitin 1945 Europa Lindore dhe dhe e mirëkuptimit në mes të princave po ashtu ishte një të Prizrenit ishte mbrojtja dhe çlirimi i të gjitha trojeve Perëndim dhe jo në Linje, siç këshillonte Naimi ynë i trojet shqiptare ranë nën thundrën mesjetare sllavo- faktor shumë i rëndësishëm e cila i siguroi sukses të plotë shqiptare nga pushtuesit fqinjë dhe bashkimin e tyre në Madh. Prandaj, mund të konkludohet lirisht se Gjergj komuniste. Sovjetët arritën ta instalojnë në Tiranë një vendimeve të Kuvendit historik të Lezhës (Kristaj, 2018). një shtet të përbashkët. Kastrioti dhe Vepra Epokale e tij vendosi “Themelet e pushtet të egër komunist i cili ia nxiu qiellin Shqipërisë Krijimi i “besë-lidhjes kombëtare” në Kuvendin Në vitet e mëvonshme përsëri do të organizohen Shtetësisë Shqiptare! për gjysmë shekulli. Plagët nga ajo diktaturë e çmendur e Lezhës do bëhet model për patriotët shqiptarë të edhe shumë mbledhje e kuvendime nga patriotët kullojnë gjak edhe sot e kësaj ditë. periudhave të mëvonshme për thirrjen e Kuvendeve shqiptarë për të çliruar trojet e pushtuara shqiptare nga 3.1.3 Krijimi i Shtetit Shqiptar Pavarësisht rrethanave shumë të vështira të gjysmës Kombëtare në të cilat do marrin vendime për okupatori serb. Vendime të rëndësishme u morën nga Vepra e Gjergj Kastriotit do të shndërrohet në një së dytë të shekullit njëzet, lavdia e “28 Nëntorit” shtohej organizimin kulturor, politik dhe ushtarak me qëllim Kuvendi i Kosovës më 1974 të cilat erdhën si rezultat lokomotive të fortë për patriotët shqiptarë dhe shteti çdo herë. “28 Nëntorit” arriti të mbjellë thellë në që të mbrohet atdheu. Të gjitha kuvendet kombëtare i këndelljes së faktorit shqiptar pas tundjes së fortë arbëror do të shërbejë si një model për shtetformuesit mendjen, dijen dhe ndërdijen e popullit tonë konceptin të mbështetura në parimet kombëtare të shtruara në që bënë Demonstratat e vitit 1968 nën udhëheqjen e dhe shtetndërtuesit shqiptar gjatë historisë sonë. e shtetit kombëtar. Edhe pse dhuna dhe presioni i Kuvendin Lezhës dhanë suksese të jashtëzakonshme për heronjve të Kosovës Metush Krasniqit e Adem Demaçit. Udhëheqësit shqiptar ndër breza si Ali Pashë Tepelena, pushtuesve gjatë historisë ishte shumë i vrazhdë, popullin tonë pavarësisht vështirësive dhe rreziqeve në Në vitin 1974 Kosova arriti një avancim substancial të Balshajt e Shkodrës, Abdyl Frashëri, Haxhi Zeka, Ismail shqiptarët jashtë kufijve shtetëror çdo vit me krenari e të cilat organizoheshin. statusit kushtetues duke u bërë element konstituiv në Qemal Vlora, Mreti Zogu I, Dr. Ibrahim Rugova, e festonin Ditëlindjen e Shtetit Shqiptar. Kështu, “Nëntori Duke ndjekur rrugën e Kastriotit, patriotët e Rilindjes Federatën Jugosllave. Ndryshimet pozitive juridike dhe shumë të tjerë, duke ndjekur shembullin e Kastriotit i viti 1968” në trojet shqiptare të pushtuara nga sllavët u Kombëtare më 10 Qershor 1878 organizuan një Kuvend ligjore sollën një zhvillim epokal të paparë ndonjëherë u vunë në ballë të lëvizjeve patriotike me qëllim të shndërrua një lokomotivë të fortë për faktorin shqiptar. në Prizren dhe më 1899 një tjetër Kuvend në Pejë për të në historinë tonë. çlirimit të vendit dhe krijimit të shtetit kombëtar. Duke i falënderuar vrullit të “Nëntori të vitit 1968” në vendosur për fatin e Shqipërisë. Ashtu si Gjergj Kastrioti Në periudhën më kritike për popullin shqiptar të Epoka e Rilindjes Kombëtare është periudha me vitin 1974, Kosova arriti një avancimin të rëndësishmen në Kuvendin e Lezhës, po ashtu edhe Abdyl Frashëri pushtuar nga serbo-sllavët, atëherë kur krijesa artificiale ndritshme e historisë së re të popullit tonë. Rilindja të shtetësisë në Federatën Jugosllave. në Kuvendin e Prizrenit do të ligjërojë para krerëve jugosllave po shpërbëhej dhe Serbia gjakatare po bëhej Kombëtare arriti të rindërtojë bazën e pathyeshme mbi të Rezultatet e asaj periudhe avancuan vetëdijen të krahinave shqiptare duke elaboruar ndryshimin e gati për shthurjen e shtetësisë së Kosovës patriotët cilën do të përtërihet vetëdija kombëtare dhe shtetërore shtetërore shqiptare në një shkallë më të lartë e cila do rrethanave në Ballkan dhe Europë pasi që Perandoria shqiptarë të inspiruar nga mësimet e Kuvendit të Lezhës, shqiptare sipas Doktrinës te Kastrioti. Sikur dikur ftesës së t’u bëjë ballë sulmeve brutale serbe për më shumë se Osmane tani më ishte kalbur dhe një rrezik i madh i Kuvendit të Prizrenit, Kuvendit të Vlorës, e të tjerë do të Gjergj Kastriotit, po ashtu edhe thirrjes së Abdyl Frashërit dy dekada deri sa arriti të realizojë qëllimin final. Rrallë kanosej atdheut tonë. Duke ndjekur qëndrimet politike organizojnë mbledhje historike të Kuvendit të Kosovës më 10 Qershor 1878 iu përgjigjën krerët shqiptarë nga mund të gjesh në histori ndonjë rast aq të suksesshëm të të Komitetit të Stambollit (Rizvanolli, 2005), A. Frashëri më “2 Korrik 1990” në Prishtinë dhe më “7 Shtator të gjitha krahinat që të kuvendojnë në Prizren. Delegatët shtet-ndërtimit siç është rasti me shqiptarët këndej Drinit shpalosi platformën e luftës për çlirimin e atdheut dhe 1990” në Kaçanik. prej të gjitha anëve u mblodhën në Kuvendin e Prizrenit, i cili për një periudhe kohore 20 vjeçare, do të krijoj krijimit të shtetit shqiptar i cili do të mbulonte të gjitha Vendimet e Kuvendit të Kosovës të marra më 2 diskutuan kokë më kokë dhe vunë themelet e Shtetit një bazë të pathyeshme intelektuale, administrative trojet shqiptare të ndara në katër njësi administrative Korrik 1990 (ku Kosova shpalli pavarësinë nga Federata Shqiptar. Qëllimi i shtetit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe ekonomike. Kjo forcë kombëtare me sukses do të të njohura si Vilajetii Kosovës, Shkodrës, Manastirit Jugosllave) dhe më 7 Shtator të vitit 1990 (ku u aprovua ishte të çlirohej vendi nga zgjedha shekullore osmane dhe udhëheqë Kosovën drejt çlirimit dhe krijimit të shtetësisë dhe Janinës. Deklarata Kushtetuese e Shtetit të Pavarur të Kosovës) të mbronte tërësinë tokësore shqiptare nga grabitqarët në fund të shekullit të kaluar. Sukseset e asaj periudhe Kuvendarët shqiptarë në Prizren ia bënë me dije u kurorëzuan me çlirimin e Kosovës në Qershor të vitit fqinje. Lidhja Shqiptare e Prizrenit pati një shtrirje do të finalizohen me çlirimin e Kosovës në vitit 1999, forcave të errëta Europiane të mbledhura në Berlin 1999 dhe shpalljen e Pavarësisë më 17 Shkurt 2008. territoriale mbarëshqiptare dhe u bë boshti kurrizor i Pavarësinë e saj më 2008 si dhe sanksionimin e kombit (13 qershor-korrik 1878) se Shqipëria është vendi i .Pa dyshim, rol vendimtar në arritjen e suksesit të lirisë Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Ajo themeloi një front shqiptar si faktor vendimmarrës në Maqedoni, Luginën Gjergj Kastriotit dhe ata duhet t’i marrin në konsideratë dhe pavarësisë së Kosovës e paten aktivitetet politiko- te përgjithshëm kombëtar, pavarësisht përkatësisë fetare, e Moravës, Mal të Zi e më gjerë. kërkesat e tyre. Sami Frashëri potenconte se shqiptarët diplomatike të udhëhequra nga Dr. Ibrahim Rugova dhe dallimeve shoqërore, apo krahinore. Por pavarësisht se u arritën suksese të rëndësishme kanë lidhë ‘besë’ dhe do luftojnë deri sa të çlirojnë dhe pushka e luftëtarëve të UÇK-së, e koordinuar me Që nga viti 1878 populli shqiptar do të veprojë në krijimin e shteteve shqiptare përsëri mbetën atdheun e tyre (Frashëri, 1878). Në Kuvendin e Prizrenit operacionet ushtarake të NATO-s, të organizuar nga pa ndërprerë në të gjitha frontet, atë arsimor, politike, edhe shumë punë për shtet-ndërtuesit shqiptarë që patriotët shqiptarë arritën të krijojnë shtetin me ushtrinë Shtetet Perëndimore dhe vendet tjera demokratike anë diplomatike dhe ushtarake me qëllim që të realizohet të ndërtojnë shtete efektive të cilat do t’u shërbejë kombëtare dhe shumë departamente shtetërore të cilat e kënd globit, të udhëhequra nga SHBA-ja. porosia e Kastriotit. Më në fund patriotët shqiptar me interesave të popullit. Duke falënderuar vetëdijen operuan deri në vitin 1881. Vendimet e Kuvendit të Bazuar në këto diskutime shihet qartë se të gjitha Ismail Qemalin në krye me sakrifica të mëdha arritën kombëtare udhëheqësit shqiptarë arritën të çlirojnë Lidhjes Shqiptare të Prizrenit krijuan një bazë të fortë kuvendet shqiptare të cilat u organizuan mbi bazën e që më 28 Nëntor të vitit 1912 të shpallin Shqipërinë vendi (Shqipërinë e Kosovën e sotme) dhe krijojnë mbi të cilin do të themelohet dhe ngrihet Shteti Shqiptar Doktrinës Kombëtare të parashtruar nga Gjergj Kastrioti “shtet në vete e të mosvarme”. Pas 469 viteve luftë e shtete kombëtare. Por, mosarritja e eliminimit të në Kuvendin e Vlorës, më 1912. dhe të ripërtrirë nga Rilindja Kombëtare dhanë rezultate përpjekjeve titanike sidomos që nga Lidhja Shqiptare divergjencave absurde në mes grupeve politike hapi Në shekullin e njëzet do të mbahen shumë kuvende dhe quan përpara çështjen shqiptare. Por fatkeqësisht e Prizrenit e vitit 1878, në Vlorë u arrit të shpallet rrugën për ndërhyrjen e të huajve në punët tona teë por vetëm ato kuvende kombëtare të mbështetura në gjatë historisë sonë pati raste kur u organizuan kuvende shteti shqiptar i pavarur i cili u ngrit mbi themelet e brendshme, e cila jo vetëm se shkaktoi stërzgjatje e mësimet e Kastriotit dhe Rilindjes Kombëtare do të jenë të cilat iu shmangën bazamentit kombëtar dhe ato çdo veprës së Kastriotit. Patriotët shqiptar duke u bazuar në kompletimit të pavarësisë së Kosovës, por gjithashtu të suksesshme dhe do të vejnë vulë të pashlyeshme në herë dështuan. Shembulli me eklatant është dështimi shembullin dhe mësimet e Skënderbeut vazhdimisht krijoi terren për lulëzimin e joeffikasitetit, korrupsionit historinë tonë siç është Kongresi i Alfabetit më 1908 në i Kuvendit të Mukjes i vitin 1943. Kuvendi i Mukjes luftuan dhe punuan që Shqipëria të zë një vend të dhe krimit në shoqërinë tonë. Manastir, Kuvendi Vlorës më 1912, Kongresi i Lushnjës ishte inicuar dhe udhëhequr nga Mid’that Frashëri ku merituar në mesin e shteteve të Evropës Perëndimore. Por, për shkak të nivelit të ulët të vetëdijes shtetërore më 1920, e tjera. Pastaj do të mbahen edhe Kuvende të morën pjesë grupet me orientim të ndryshëm politik Patriotët shqiptarë në shekullin 19 dhe të 20, në liderët tanë dështuan në procesin e ndërtimit të shtetit tjera pas Luftës së II Botërore në frymën e kombëtare por duke përfshirë Ballin Kombëtar, Legalitetin dhe Fronti rrugën e tyre të shenjtë për ndërtimin e shtetit kombëtar funksional. Mungesa e vetëdijes shtetërore nxori në Kuvendet të cilat do të mbesin në kujtesën e historisë Nacional Çlirimtar (FNÇ). Kuvendi i Mukjes ishte duhej të luftonin jo vetëm kundër pushtuesve osmanë, shesh kompleksitetin e ndërtimit të shtetit. Dështimi kombëtare siç janë Mbledhjet e Kuvendit të Kosovës rezultat i bashkëpunimit të forcave progresive patriotike por edhe kundër fqinjëve grabitqare. Për shkak të ndërtimit të shtetit funksional e demokratik në Tiranë në vitin 1974, më 2 Korrik dhe 7 shtator të vitit 1990 shqiptare të udhëhequra nga M. Frashëri dhe krahu orekseve pushtuese të serbëve dhe grekëve si dhe dhe Prishtinë (por edhe në viset tjera shqiptare) dëshmoj dhe më 17 Shkurt të vitit 2008. Fatkeqësisht, gjatë kësaj demokratik brenda FNÇ (A. Kupi, Y. Dishnica, M. Peza, pazareve të osmanllijve me Rusinë, dhe dredhive të se për të ndërtuar shtet efektive demokratik nuk është i periudhe pati edhe Kuvende në të cilat nuk arritën e të tjerë). Kuvendi vendosi krijimin e Komitetit për disa shteteve europiane kjo fitore arriti të krijojë një mjaftueshëm vetëm vullneti por në rend të parë është qëllimet kombëtare siç është rasti me dështimin e Shpëtimin e Shqipërisë me vështrim të posaçëm çlirimin Shqipëri të sakatosur. Kështu që jashtë kufijve të shtetit e nevojshme aftësia profesionale e shtet-ndërtuesve Kuvendit të Mukjes dhe disa kuvendeve të tjera. e Kosovës dhe Çamërisë. shqiptar mbetën shumica e territorit dhe popullit tonë. si në nivelin vertikal po ashtu dhe në atë horizontal. Populli shqiptar nën udhëqjen e mendjeve të Por lidershipi komunist i hutuar nga platforma Fatkeqësisht edhe pse Shqipëria u shpall shtet Shtet-ndërtuesit në Tiranë, Prishtinë, Shkup e viset tjera ndritura të Rilindjes të bazuar në mësimet e Kastriotit ideologjike e cila nuk kishte preokupim çështjen i pavarur më 1912, rruga e ndërtimit të një shteti duhet të ndjekin shembullin e Kastriotit, patriotëve të që nga Qershori historik i Prizrenit nuk do të pushojnë kombëtare dhe nën presionin e mentoreve sllave si kombëtar qe e gjatë, u dashtë të derdhet shumë gjak Rilindjes Kombëtare dhe dëshmorëve të luftës çlirimtare kurrë. Rilindësit tanë të mëdhenj do të luftojnë të Milladin Popoviqi, Dushan Mugosha e kriminel të tjerë dhe të bëhen sakrifica te jashtëzakonshme që shteti dhe të krijojnë shtete funksionale e demokratik edhe bashkuar në të gjitha frontet për arritjen e qëllimit final. shkelën vendimet e shenjta të Kuvendit të Mukjes dhe shqiptar të mbijetoj. U dashtë të bëhen shumë punë të zbatojnë një strategji të përbashkët ekonomike Më në fund me 28 Nëntor 1912 sikurse Kastrioti e A. sollën realizimin e interesave të shovinistëve fqinje dhe përpjekje diplomatike që të binden kancelaritë kombëtare. Një shtet demokratik e funksional e meriton Frashëri, mendjendrituri Ismail Qemali do të thirrë (Shatri, 2005). Komunistët shqiptar luajtën rolin e Kolit europiane, që Shqipëria të pranohet si shtet anëtar në çdo popull por atë shtet më së shumti e meriton populli Kuvendin Historik në Vlorë, të shpallë Pavarësinë e të Trojës duke i hapur derën elementit serbo-sllave Lidhjen e Kombeve. Vetëm kur patriotët shqiptarë u ynë sepse për të kanë kontribuar gjenerata të tëra ndër Shqipërisë dhe do të formojë shtetin kombëtar. Rrugëve të përzihet në vendimmarrje të çështjes shqiptare. mblodhën në Kongresin e Lushnjës më 1920, Europa shekuj. Një shtet ligjor e demokratik i ngritur mbi të Vlorës heroike për herë të parë do të marshojë Garda Komunistët shqiptarë zbatuan ‘doktrinën bolshevike arriti të bindet për këmbëngultësinë e shqiptarëve dhe bazën e strategjisë kombëtare do të arrijë të përmbyllë e Parë Kombëtare me plisa të bardhë nën komandën të luftës permanente civile’ (Courtois et al. 2004) më në fund hapi derën për Shqipërinë. Pas një odisejade odisejaden mbi njëzet vjeçare të shtetësisë së Kosovës e e kryekomandantit Isa Boletini. Garda Kombëtare duke e terrorizuar dhe likuiduar pjesën më vitale të tetëvjeçare më në fund u mbyll procesin e sendërtimit cila gradualisht do të shkojë drejtë shkrirjes në një shteti ishte institucioni i parë ushtarak i shtetit të ri shqiptar, popullit, familjet patriotike dhe shkollarët shqiptarë. të shtetit shqiptar. unik kombëtar. 20 - Maj 2020 nr. nr. Maj 2020 - 21 167 167 analizë kritike e jetës Ky studim dokumenton se vepra e Kastriotit duke trasuar rrugët e lirisë dhe krijimin e shtetit dhe veprës së Skenderbeut studim shqiptar është përjetësuar në të gjitha periudhat historike të popullit shqiptar.
Duke u mbështetur në argumentet vetëdijen kombëtare të popullit tonë. shumë të tjerë pavarësisht epërsisë ushtarake të Serbisë P. Xhufi, F. Hadrit, M. Zeqo, V. Kule, e të tjerë. Është Një bazë e fortë materiale mund të arrihet vetëm qëndronin të pa lëkundur në qëndrimet e tyre në luftë shumë interesant dhe i rëndësishëm veçanërisht qasja praktike ky hulumtim e vërteton atëhere kur një vend (komb) ndërton një strukture për çlirimin e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare. Për pasionuese e studiuesit të madh arvanitas A. Kola dhe hipotezën se Epoka e Gjergj ekonomi të ekuilibruar në harmoni me shfrytëzimin shembull, Dr. I. Rugova, nuk kërkonte“asgjë më pak se atij arbëresh Dh. Kamarda për luftën e Skënderbeut. Në epoka e Gjergj Kastriotit, racional të resurseve të saja njerëzore dhe natyrore në pavarësinë e Kosovës” dhe vazhdimisht potenconte se veprën e tij monumentale kushtuar arvanitaseve krijuesi Kastriotit është hallka kryesore e raport me kërkesat aktuale në tregu. Kështu projekteve ‘pavarësia është kompromis” (Robelli, 2015). patriot A. Kola (1983) e vlerëson shumë lartë rolin dhe cila ndërlidh etapat e reja historike të cilat shfrytëzojnë burimet vendore në harmoni me Po ashtu edhe liderët dhe diplomatët e sotëm rëndësinë e veprës së Gjergj Kastriotit në krijimin e të popullit tonë me periudhën e parametrat e tjerë ekonomik duhet t’u jepet përparësi, shqiptarë duhet të jenë të vendosur në qëndrimet e vetëdijes dhe krenarisë kombëtare. bazament i vetëdijes kombëtare shqiptare mesjetës e cila gjithashtu ka rrënjët sidomos kur kemi parasysh një perspektive afatgjate tyre të drejta dhe të mbrojnë me dinjitet dhe krenari Gjithashtu, krijuesit e tjerë si piktorët dhe skulptorët potenconte profesori patriot Ismet Gusia në veprën interesat sublime dhe të drejtën natyrale të kombit shqiptarë dhe europian kaluan muaj e vite të tëra në i cili me pushkë në dorë do të mbrojë pavarësinë e Shkelja e vendimeve të Kuvendit të Mukjes mundësoj Pas vitit 1920 pati shumë luhatje (të gabuar dhe të thellë në epokën iliro-pellazge. e tij monumentale (1982). Një shtet efektiv ligjor e tonë. Liderët tanë duhet ta dinë se “breznitë veprat i laboratorët e tyre në mënyrë që të portretizojnë në shpallur dhe lirinë e vendit. Edhe pse Kuvendi i Vlorës implementimin e pushtetit komunist në Tiranë, varrosi panevojshme) deri sa më në fund shteti shqiptar arriti mbi të gjitha Epoka e Gjergj demokratik u hap rrugë zbatimit të proceseve efektive gjykojnë..., se jeta ma e mirë filloi prej nesh, me ne, ...” një formë sa më sublime figurën e Kastriotit. Busti shpalli pavarësinë e Shqipërisë, rruga drejt finalizimit çështjen e Çamërisë dhe Kosovës dhe shkaktoi plagë të konsolidohet dhe stabilizohet. Gjatë një periudhe Kastriotit është bazamenti mbi të dhe do të mundësojë të krijohet dhe zhvillohet një (Mekuli, 1973, fq. 130). Ata nuk duhet të përulen para i Kastriotit i punuar nga Odhise Paskalit, Janaq Paço, të shtetësisë qe e gjatë, me shumë mundime dhe plot katastrofale për kombin tonë të cilat edhe sot e kësaj 15-vjeçare të qeverisjes së Mbretit Zog u arritën suksese ekonomi me një strukturë të qëndrueshme afatgjatë presionit të askujt por duhet të çojnë në vend porosinë Andrea Mano e të tjerë rrinë krenar në sheshet e shumë rreziqe. ditë kullojnë gjak. Kuvendi i Mukjes do të jetë kujtesë të jashtëzakonshme në shumë fusha si në arsim, edukim, cilën u krijua dhe u ngrit vetëdija e cila do të jetë në gjendje ta bartë barrën e gjithë e dëshmorëve të rënë ndër shekuj dhe ta materializojnë qyteteve shqiptare e më gjerë. Portretet madhështore të Në vitet më kritike për popullin dhe shtetin shqiptar, e një katrahure të dhimbshme gjysmëshekullore brenda kulturë, shëndetësi, ligjislacion, ekonomi, shtetndërtim shtetërore dhe kombëtare shqiptare. superstrukturës kombëtare. Një ekonomi e zhvilluar gjakun e derdhur rrëke për këtë tokë të lashtë që nga piktorëve tanë për heronjtë qëndrojnë me dinjitet dhe atëherë kur vendet vendim-marrëse të Evropës nën dhe jashtë kufirit shtetëror shqiptar. e lëmi të tjera. Një ndikim të rëndësishëm pati sidomos andaj mund të konkludohet lirisht në principet e shfrytëzimit të resurseve natyrore dhe Epoka e Kastriotit. Qeveritarët shqiptarë ‘o sot- o kurrë’ lëshojnë rreze drite në zyrat e institucioneve shtetërore presionin e Rusisë po bëheshin gati ta miratonin planin Duke u mbështetur në këto argumente historike, Normalja e Elbasanit në përgatitjen e mësueseve për njerëzore në harmoni me interesat kombëtare do të duhet të këndellen dhe të punojnë sipas mësimeve dhe kulturore të vendit tonë. Figura e Kastriotit është e djallit për shthurjen e shtetit shqiptar dhe ndarjen e lirisht mund të potencohet se Skënderbeun e Kuvendin shkollimin dhe emancipimin e popullit tonë. Ministria se Gjergj Kastrioti është “BaBa i ulë nivelin e papunësisë, mundësoi zhvillimin dhe të Doktrinës së Kastriotit për ndërtimin e një shteti çdo herë një inspirim i veçantë për krijuesit e rinj nga Dr EnVER halili tokave tona në mes grabitqarëve greko-sllave, patriotët historik të Lezhës vuri themelet e shtetësisë shqiptare e Arsimit gjithashtu luajti një rol historik duke u ndarë KOmBiT ShQiPTaR”. përparimin e arsimit, shkencës, shëndetësisë, artit, funksional. Ata duhet të ndjekin shembullin e Kongresit shqiptarë të cilën që në vitet e hershme u munduan t’i Melburn, Australi shqiptarë të inspiruar nga mësimet e Kuvendit të Lezhës të cilat u nguliten thellë në mendjen e popullit tonë. bursa studenteve shqiptar që ata të shkollohen në qendrat kulturës së vendit tonë. Zhvillimi i përgjithshëm i vendit të Lushjes (1920) dhe ti koordinojnë veprimet e tyre duke kushtojnë atij krijimet më të bukura.Krijuesit muzikorë, dhe Kuvendit të Prizrenit do të organizojnë Kongresin Prandaj, parlamentarët dhe shtet-ndërtuesit shqiptarë në e ndryshme universitare të Europës dhe SHBA-së. Një shtet demokratik i organizuar mbi principet e mundëson që të ngrihet niveli i mirëqenies individuale vënë interesat e tyre individuale e partiake në shërbim këngëtarët, operistët, dhe sidomos rapsodët e të gjitha (vijon nga numri i kaluar) e Lushnjës, më 1920.Vendimet e Kongresit çuan deri Tiranë, Prishtinë, Shkup dhe viset tjera e kanë obligim Shkollarët shqiptarë si Ernest Koliqi, Eqrem pluralizmit politik dhe ekonomisë së tregut të lirë do dhe shoqërore dhe populli do të ketë një jetë të lumtur të atdheut. Një mendje racionale dhe një vetëdije e periudhave kohore këngët më të bukura ia kushtuan te finalizimi i shtetësisë së Shqipërisë (politike) e cila historik të shfrytëzojnë mandatet e tyre parlamentare Çabej, Vasil Andoni, Ahmet Gashi, Ymer Berisha, të mundësoi krijimin e një bazë materiale e cila do të dhe një të ardhme të sigurtë. lartë kombëtare shtet-ndërtuese eliminon divergjencat heroit tonë të madh. Rapsodët tanë me krenari të 3.1.2 Themelimin e Kuvendit si institucion perfundimisht do të sanksionohet në Konferencën e për të ndërtuar shtete dhe qeveri funksionale të cilat e shumë të tjerë ishin të parët të cilët u kthyen në mundësoi përparimin e mirëqenies njerëzore. Në një Kur ekonomia shqiptare do të zhvillohet dhe bëhet e pakuptimta dhe mundëson harmonizimin e të gjitha veçantë nën tingujt e lahutës dhe çiftelisë përshkruajnë fundamental shtetëror Parisit dhe Londrës. “Kongresi i Lushnjës dhe përpjekjet u shërbejnë interesave të popullit ashtu siç vepruan atdhe për të ndihmuar në arsimimin e popullit gjatë vend ku vepron konkurrenca e lirë në të gjitha poret e konkurrente në tregun rajonal e më gjerë atëherë do të veprimeve të qeveritarëve tanë drejtë përmbylljes së fitoret e lavdishme të Gjergj Kastriotit. Këngët homerike Themelmin e ‘Instituticionit të Kuvendit’ i cili është e gjakta të Vlorës kurorëzuan veprën patriotike duke Princat Arbëror nën udhëheqjen e Skënderbeut. Luftës së II Botërore. Arsimtarët e asaj periudhe rol të shoqërisë, vlerat e mirëfillta materiale dhe jo materiale arrihet pavarësia e vërtetë politike, juridike dhe ushtarake procesit mbi njëzetëvjeçar të pavarësimit të Kosovës me kushtuar Kastriotit gjatë shekujve me endje këndohen e bazament juridik mbi të cilën ngrihet shteti është i një proklamuar botërisht dhe me bujë vullnetin e kombit…. Parlamentarët shqiptar e kanë obligim kombëtar t’i jashtëzakonshemë luajtën sidomos në shkollimin dhe do të kultivohen dhe më tutje zhvillohen dhe jovlera e kombit tonë. Derisa nuk arrihet një zhvillim i fortë anëtarësimin e saj në OKB. dëgjohen edhe sot nga gjeneratat e reja. Kënga “Fryne sukses tjetër i jashtëzakonshme e veprës së Kastriotit. Pas atyre ngjarjeve Konferenca e Paqës më nuk guxoi të shfrytëzojnë mandatet e tyre në Kuvend për të ndërtuar arsimimin e popullsisë në Kosovë e viset tjera shqiptare. dhe joefikasiteti nuk do të kenë mundësi të zhvillohen. ekonomik dhe një bazë e lartë materiale asnjëherë Prandaj mund të konstatohet se Epoka e lavdishme murlani me stuhi…,” është kënga kreshnike e cila me Mënyra se si Skënderbeu iu qas thirrjes dhe organizimit të vërë në bisedim cënimin e këtyre të drejtave” (Frashëri, shtetin shqiptar të bazuar në Doktrinën Kombëtare Ata mësuan, edukuan dhe këshilluan popullin shqiptar Tregu i lirë me dorën e vetë të bekuar në mënyrë të nuk do të ketë pavarësi të vërtetë të popullit tonë, e Skërnderbeut çdo herë do të shërbejë si udhërrefyes dekada këndohej me krenari nga nxënësit e shkollave Kuvendit të Lezhës tregon se ai ishte jo vetëm një strateg 1920). Kuvendi i Lezhës do t’u japë zemër patriotëve të Kastriotit. Një shtet kombëtar do të sigurojë një që mos të humbasin kohë por të përgatiten për një padukshme do t’i integroje potencialet ekonomike në sepse dihet mirëfilli se ‘pa pavarësi ekonomike- nuk ka për shtet-ndërtuesit shqiptarë në të gjitha etapat kohore. në Kosovë. Andaj vepra e Gjergj Kastriotit është burim i i shkëlqyer ushtarak por edhe një arkitekt edhe ndërtues shqiptarë gjatë të gjitha periudhave të mëvonshme. Në zhvillim ekonomik dhe do të mundësojë një zhvillim luftë të fortë me ish pushtuesit serb. Fatkeqësisht stuhia formë racionale me qëllim që të maksimalizohen të pavarësi politike’ të një vendi. Duhet edhe një herë të Skënderbeu mbetet gjithherë epiqendra e kryenaltësisë pashtershëm i krijuesve shqiptare. i përkryer i shtetit parlamentar. Bisedat paraprake me katrahurën e viteve të luftës së Dytë Botërore patriotët të përgjithshëm arsimor, shëndetësor dhe kulturor e çmendur e nazifashistëve u hapi rrugë dhe lehtësoi ardhurat e investitorëve (Halili, 2013). Ajo ekonomi e potencohet se, për të arritur pavarësinë e plotë duhet të kombëtare shqiptare, dhe personaliteti kryesor që Në bazë të këtyre diskutimeve dhe argumenteve të princat arbëror, shtruarja e çështjes së ndërtimit të shtetit shqiptarë të udhëhequr nga Xhafer Deva, Bedri Pejani, shqiptar. Shtet-ndërtuesit shqiptar duhet të punojnë realizimin e planeve sllavo-mëdha. Në emër të një lufte cila arrin t’i maksimalizojë të ardhurat e investitorëve implementohet konkurrenca e lirë në nivel kombëtar dhe bashkoi dhe vazhdon të bashkojë të gjithë shqiptarët cilat janë produkt të kësaj analize kritike mund të nxirret dhe analizimi i rrethanave të brendshme e të jashtme Rexhep Mitrovica, Asllan Boletini, Musa Shehu, e të tjerë “ditë e natë” që ta rikthejnë prestigjin e vendit tonë në ‘kundër boshtit’ Perandoria Sovjetike arriti ta aneksojë padyshim do të jetë konkurruese në treg dhe do të arrijë në të gjitha sferat e jetës dhe sidomos në ekonomi. Tregu (Repishti, 2004). Doktrina e Skënderbeut është konstatimi se Gjergj Kastriotit është një figurë komplekse tregojnë për një vizion largpamës i cili rezultoi me organizuan përsëri një Kuvend në Prizren në shtator të Europë e më gjerë ashtu siç ishte dikur emri i mirë i një sipërfaqe të konsiderueshme të Europës dhe pushtoi të absorbojë shuma të konsiderueshme të fondeve i lirë kombëtar do të nxjerrë produkte dhe shërbime udhërrefyesi më i mirë për forcimin e unitetit të kombit dhe shumëdimensionale e përmasave globale. krijimin e Mbretërisë Arbërore. Atmosfera e tolerancës vitin 1943 (Hoti, 2005). Qëllimi kryesor i Lidhjes së II shtetit të Kastriotit sepse Shqipëria e ka vendin në tërë trojet shqiptare. Në vitin 1945 Europa Lindore dhe për financimin e projekteve të saj. Pa dyshim një rol kualitative të cilat do të jenë konkurruese në tregjet tjera. në rrugën për çlirimin e vendit dhe ndërtimin e shtetit Kompleksiteti dhe madhështia e veprës së Kastriotit dhe e mirëkuptimit në mes të princave po ashtu ishte një të Prizrenit ishte mbrojtja dhe çlirimi i të gjitha trojeve Perëndim dhe jo në Linje, siç këshillonte Naimi ynë i trojet shqiptare ranë nën thundrën mesjetare sllavo- të konsiderueshëm në zhvillimin ekonomik luajnë Për të depërtuar në treg rajonal dhe më gjerë nevojitet një kombëtar. Prandaj, mund të pohohet lirisht se doktrina bëri që fytyra e tij të mbetet e freskët në kujtesën e faktor shumë i rëndësishëm e cila i siguroi sukses të plotë shqiptare nga pushtuesit fqinjë dhe bashkimin e tyre në Madh. Prandaj, mund të konkludohet lirisht se Gjergj komuniste. Sovjetët arritën ta instalojnë në Tiranë një investitorët e jashtëm të cilët kërkojnë një infrastrukturë produktivitet më i madh, më cilësor, dhe duhet aftësi më e Kastriotit është bazament i vetëdijes shtetërore dhe shqiptarëve dhe njerëzve liridashës në përgjithësi deri vendimeve të Kuvendit historik të Lezhës (Kristaj, 2018). një shtet të përbashkët. Kastrioti dhe Vepra Epokale e tij vendosi “Themelet e pushtet të egër komunist i cili ia nxiu qiellin Shqipërisë efektive ligjore dhe administrative. Operacionalizimi i të larta afariste, e për të gjitha këto duhet specialiste cilësor Gjergj Kastrioti është “Emblemë e Shtetit Shqiptar”! në ditët tona. Personaliteti i Kastriotit u reflektua me Krijimi i “besë-lidhjes kombëtare” në Kuvendin Në vitet e mëvonshme përsëri do të organizohen Shtetësisë Shqiptare! për gjysmë shekulli. Plagët nga ajo diktaturë e çmendur kapitalit kombëtar dhe internacional mundëson krijimin (Gusia, 1982). Vetëm atëherë kur ekonomia jonë arrin të sukses dhe ka pasur një ndikim signifikant te të gjithë e Lezhës do bëhet model për patriotët shqiptarë të edhe shumë mbledhje e kuvendime nga patriotët kullojnë gjak edhe sot e kësaj ditë. e një ekonomie konkurruese në treg dhe popullit i plasoje mallra dhe shërbime dhe të jetë konkurruese në 3.2 VEPRa E KaSTRiOTiT inSPiRUESE PËR KRiJUESiT patriotët tanë të cilët gjeten frymëzuesin, ideatorin, periudhave të mëvonshme për thirrjen e Kuvendeve shqiptarë për të çliruar trojet e pushtuara shqiptare nga 3.1.3 Krijimi i Shtetit Shqiptar Pavarësisht rrethanave shumë të vështira të gjysmës siguron një të ardhme të mirë. Në të kundërtën, në atë tregun e jashtëm atëherë do të arrihet një zhvillim i fortë Pas 17 Janarit të vitit 1468 për popullin tonë do vijnë strategun dhe udhërrefyesin e aspiratave për çlirim të Kombëtare në të cilat do marrin vendime për okupatori serb. Vendime të rëndësishme u morën nga Vepra e Gjergj Kastriotit do të shndërrohet në një së dytë të shekullit njëzet, lavdia e “28 Nëntorit” shtohej vend ku është prezent konkurrenca jolojale aty krijohet ekonomik dhe procesi i pavarësisë do të sendërtohet. shekujt të rëndë por siç thotë profesor Jorgaqi (2018) vendit. Ngritja e flamurit në Krujë, organizimi i Lidhjes organizimin kulturor, politik dhe ushtarak me qëllim Kuvendi i Kosovës më 1974 të cilat erdhën si rezultat lokomotive të fortë për patriotët shqiptarë dhe shteti çdo herë. “28 Nëntorit” arriti të mbjellë thellë në mundësia e degjenerimit të shtetit dhe strukturave Për politikanët dhe shtet-ndërtuesit shqiptarë (lokalë dhe shëmbëlltyra e heroit e bartur brez pas brezi nga fjala së Lezhës, çlirimi i vendit dhe ndërtimi i Mbretërisë që të mbrohet atdheu. Të gjitha kuvendet kombëtare i këndelljes së faktorit shqiptar pas tundjes së fortë arbëror do të shërbejë si një model për shtetformuesit mendjen, dijen dhe ndërdijen e popullit tonë konceptin të tij në nivelin horizontal dhe vertikal. Në aso raste, qendrorë) sot është obligim kryesor të këndellen dhe shqipe asnjëherë nuk do te humbi shkëlqimin e vet. Vepra së Arbërisë do të jenë jo vetëm motivim por edhe të mbështetura në parimet kombëtare të shtruara në që bënë Demonstratat e vitit 1968 nën udhëheqjen e dhe shtetndërtuesit shqiptar gjatë historisë sonë. e shtetit kombëtar. Edhe pse dhuna dhe presioni i antivlera ia zënë frymën vlerës dhe kuantiteti i mallrave t’i ftojnë ekspertet e të gjitha lëmive (të vendit dhe nga e Gjergj Kastriotit çdo herë do të shkëlqejë dhe do të udhërrëfyes për të gjitha brezat se si duhet të fitohet Kuvendin Lezhës dhanë suksese të jashtëzakonshme për heronjve të Kosovës Metush Krasniqit e Adem Demaçit. Udhëheqësit shqiptar ndër breza si Ali Pashë Tepelena, pushtuesve gjatë historisë ishte shumë i vrazhdë, dhe shërbimeve dominojnë në treg. Në rrethana të diaspora) dhe të fillojnë nga e mbara procesin e zhvillimit bëhet burim i pashtershëm për krijuesit e të gjitha fushave liria, si të mbrohet atdheu dhe si duhet të ndërtohet popullin tonë pavarësisht vështirësive dhe rreziqeve në Në vitin 1974 Kosova arriti një avancim substancial të Balshajt e Shkodrës, Abdyl Frashëri, Haxhi Zeka, Ismail shqiptarët jashtë kufijve shtetëror çdo vit me krenari e tilla tregu i lirë nuk mund të funksionojë dhe projektet ekonomik të vendit. Kjo është detyrë parësore sidomos si shkrimtarët, poetët, këngëtarët, piktorët, skulptorët, shteti. Po ashtu krijimi i aleancave të Skënderbeut me të cilat organizoheshin. statusit kushtetues duke u bërë element konstituiv në Qemal Vlora, Mreti Zogu I, Dr. Ibrahim Rugova, e festonin Ditëlindjen e Shtetit Shqiptar. Kështu, “Nëntori zhvillimore nuk kanë mundësi të gjejnë fonde për në ditët e sotme jo vetëm për Tiranën e Prishtinën, por historianët, filozofët, psikologët, politikologët, gazetarët Huniadin dhe mbretin e Napolit, Venedikut, Raguzen, Duke ndjekur rrugën e Kastriotit, patriotët e Rilindjes Federatën Jugosllave. Ndryshimet pozitive juridike dhe shumë të tjerë, duke ndjekur shembullin e Kastriotit i viti 1968” në trojet shqiptare të pushtuara nga sllavët u shkak se investitorët hezitojnë ta alokojne kapitalin në për të gjitha qendrat dhe rajonet tona të cilat po lëngojnë dhe analistët në periudhat e ndryshme historike. Krijuesit e the do të jenë paraprirëse të Aleancave Perëndimore Kombëtare më 10 Qershor 1878 organizuan një Kuvend ligjore sollën një zhvillim epokal të paparë ndonjëherë u vunë në ballë të lëvizjeve patriotike me qëllim të shndërrua një lokomotivë të fortë për faktorin shqiptar. një vend të tillë. Mos funksionimi i konkurrencës së lirë nga largimi i të rinjve të cilët nuk shohin të ardhmen në shqiptarë e të gjitha periudhave historike në Epokën e të kohës sonë. Gjergj Kastrioti u bë simbol i unitetit për në Prizren dhe më 1899 një tjetër Kuvend në Pejë për të në historinë tonë. çlirimit të vendit dhe krijimit të shtetit kombëtar. Duke i falënderuar vrullit të “Nëntori të vitit 1968” në hap rrugë për lulëzimin e nepotizmit, familjarizimit, vendin tonë si pasojë e mos implementimit të politikave Kastriotit çdo herë do gjejnë inspirim të pashtershme për çlirimin dhe ndërtimin e shtetit kombëtar në të gjitha vendosur për fatin e Shqipërisë. Ashtu si Gjergj Kastrioti Në periudhën më kritike për popullin shqiptar të Epoka e Rilindjes Kombëtare është periudha me vitin 1974, Kosova arriti një avancimin të rëndësishmen korrupsionit dhe krimit të cilat rrënojnë në rend të parë efektive ekonomike. të krijuar kryeveprat e tyre. periudhat kohore. Andaj mund të konstatohet se lavdia në Kuvendin e Lezhës, po ashtu edhe Abdyl Frashëri pushtuar nga serbo-sllavët, atëherë kur krijesa artificiale ndritshme e historisë së re të popullit tonë. Rilindja të shtetësisë në Federatën Jugosllave. ekonominë por edhe segmentet tjera shtetërore. Mund Një ndër detyrat parësore të liderëve tanë është ngritja Shkrimtaret e mesjetës si M. Barleti, F. Bardhi, Gj. e Epokës së Kastriotit vuri bazat mbi të cilën u krijua dhe në Kuvendin e Prizrenit do të ligjërojë para krerëve jugosllave po shpërbëhej dhe Serbia gjakatare po bëhej Kombëtare arriti të rindërtojë bazën e pathyeshme mbi të Rezultatet e asaj periudhe avancuan vetëdijen të pohohet lirisht se sot joefikasiteti dhe korrupsioni e vetëdijes shtet-ndërtuese dhe vënia në funksion të Muzaka, Dh. Frangu, M. Baçikemi, Anonimi Tivarit, ndërtua vetëdija jonë kombëtare - Gjergji Kastrioti është të krahinave shqiptare duke elaboruar ndryshimin e gati për shthurjen e shtetësisë së Kosovës patriotët cilën do të përtërihet vetëdija kombëtare dhe shtetërore shtetërore shqiptare në një shkallë më të lartë e cila do janë kancer shkatërrues i ekonomisë së shteteve tona zhvillimit të përgjithshëm të gjitha resurset ekonomike, e të tjerë na japin shkrime me vlerë të çmueshme për “BaBa i KOmBiT ShQiPTaR!” rrethanave në Ballkan dhe Europë pasi që Perandoria shqiptarë të inspiruar nga mësimet e Kuvendit të Lezhës, shqiptare sipas Doktrinës te Kastrioti. Sikur dikur ftesës së t’u bëjë ballë sulmeve brutale serbe për më shumë se dhe shoqërisë sonë në përgjithësi. sidomos atyre nga diaspora. Diaspora jonë fizikisht Epokën e lavdishme të Kastriotit. Pa dyshim Barleti, një Osmane tani më ishte kalbur dhe një rrezik i madh i Kuvendit të Prizrenit, Kuvendit të Vlorës, e të tjerë do të Gjergj Kastriotit, po ashtu edhe thirrjes së Abdyl Frashërit dy dekada deri sa arriti të realizojë qëllimin final. Rrallë Vetëm konkurrenca e lirë mundëson jo vetëm mallrat jeton jashtë vendit por shpirtërisht gjithmonë është në intelektual patriot me 1508 (ose 1510) publikoi veprën 4. PËRFUnDim kanosej atdheut tonë. Duke ndjekur qëndrimet politike organizojnë mbledhje historike të Kuvendit të Kosovës më 10 Qershor 1878 iu përgjigjën krerët shqiptarë nga mund të gjesh në histori ndonjë rast aq të suksesshëm të dhe shërbimet me kualitet të lartë të dominojnë në treg qendër të veprimtarive kombëtare. Diaspora shqiptare monumentale e cila do të jetë bazë e të gjithë studiuesve Ky hulumtim i qaset studimit të jetës dhe veprës së të Komitetit të Stambollit (Rizvanolli, 2005), A. Frashëri më “2 Korrik 1990” në Prishtinë dhe më “7 Shtator të gjitha krahinat që të kuvendojnë në Prizren. Delegatët shtet-ndërtimit siç është rasti me shqiptarët këndej Drinit por edhe kualiteti i lartë i fuqisë punëtore sidomos të disponon me kapital vital financiar, teknologjik, social, shqiptarë dhe europianë të cilët do shkruajnë me Gjergj Kastriotit- Skënderbeut nga një pikëpamje tjetër. shpalosi platformën e luftës për çlirimin e atdheut dhe 1990” në Kaçanik. prej të gjitha anëve u mblodhën në Kuvendin e Prizrenit, i cili për një periudhe kohore 20 vjeçare, do të krijoj forcës krijuese intelektuale të zhvillohet në një vend. humanitar dhe intelektual të cilët janë faktorë parësor epitete të larta për Epokën e heroin tonë. Kjo vepër do Qëllimi parësor i këtij studimi është që t’i plotësojë krijimit të shtetit shqiptar i cili do të mbulonte të gjitha Vendimet e Kuvendit të Kosovës të marra më 2 diskutuan kokë më kokë dhe vunë themelet e Shtetit një bazë të pathyeshme intelektuale, administrative Konkurrenca e lirë hape mundësinë për zhvillimin të zhvillimit ekonomik dhe joekonomik të vendit në të botohet shumë herë dhe do të përkthehet pothuajse disa zbrazësi të literaturës shkencore rreth Epokës së trojet shqiptare të ndara në katër njësi administrative Korrik 1990 (ku Kosova shpalli pavarësinë nga Federata Shqiptar. Qëllimi i shtetit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe ekonomike. Kjo forcë kombëtare me sukses do të dhe kultivimin e vlerës dhe pamundëson depërtimin ditët tona. Në të vërtetë kapitali diasporës ishte faktori në të gjitha gjuhët e Europës. Lexuesit edhe sot e kësaj Lavdishme të Skënderbeut. Ky hulumtim analizoi në të njohura si Vilajetii Kosovës, Shkodrës, Manastirit Jugosllave) dhe më 7 Shtator të vitit 1990 (ku u aprovua ishte të çlirohej vendi nga zgjedha shekullore osmane dhe udhëheqë Kosovën drejt çlirimit dhe krijimit të shtetësisë e antivlerës. Pa dyshim rolin kryesor në zhvillimin e kryesor i cili mundësoi rezistencën kundër pushtuesve dite i lexojnë dhe studiojnë me zell këto kryevepra të mënyrë kritike një gamë të gjerë të publikimeve të dhe Janinës. Deklarata Kushtetuese e Shtetit të Pavarur të Kosovës) të mbronte tërësinë tokësore shqiptare nga grabitqarët në fund të shekullit të kaluar. Sukseset e asaj periudhe ekonomisë së lirë dhe shoqërisë në përgjithësi e ka dhe ishte financuesi kryesor i luftës çlirimtare, zhvillimit letërsisë klasike shqiptare. llojllojshme të shkruara gjatë periudhave të ndryshme Kuvendarët shqiptarë në Prizren ia bënë me dije u kurorëzuan me çlirimin e Kosovës në Qershor të vitit fqinje. Lidhja Shqiptare e Prizrenit pati një shtrirje do të finalizohen me çlirimin e Kosovës në vitit 1999, kapitali intelektual (Halili, 2013). Kapitali intelektual të arsimit, edukimit dhe kulturës kombëtare gjatë gjithë Epoka e lavdishme e Skënderbeut do të bëhet një kohore. Kjo analizë synon të arrijë tri qëllime kryesore: forcave të errëta Europiane të mbledhura në Berlin 1999 dhe shpalljen e Pavarësisë më 17 Shkurt 2008. territoriale mbarëshqiptare dhe u bë boshti kurrizor i Pavarësinë e saj më 2008 si dhe sanksionimin e kombit vendor është lokomotivë e ekonomisë dhe shtetit historisë së re. Migracioni dramatik, i cili nuk po merr forcë inspiruese edhe për shumë krijues të vendeve tjera së pari, bazuar në literaturën e publikuar ky studim ka (13 qershor-korrik 1878) se Shqipëria është vendi i .Pa dyshim, rol vendimtar në arritjen e suksesit të lirisë Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Ajo themeloi një front shqiptar si faktor vendimmarrës në Maqedoni, Luginën kombëtar. Kapitali intelektual mund t’i operacionalizojë fund që nga fundi i viteve të 80-ta të shekullit të kaluar Evropiane e më gjerë. Autorët e huaj si Jost Amman për qëllim të dokumentojë se arbërit si pasardhës të Gjergj Kastriotit dhe ata duhet t’i marrin në konsideratë dhe pavarësisë së Kosovës e paten aktivitetet politiko- te përgjithshëm kombëtar, pavarësisht përkatësisë fetare, e Moravës, Mal të Zi e më gjerë. me sukses të pesë llojet tjera të kapital, siç janë kapitali dhe sidomos sot ka marrë formën e një ‘mortaje’ të (1578), Franciscus Blancus (1636); Antonio Vivaldi (1718), iliro-pellazgeve kishin një rol kyç dhe ndikim sinjifikant kërkesat e tyre. Sami Frashëri potenconte se shqiptarët diplomatike të udhëhequra nga Dr. Ibrahim Rugova dhe dallimeve shoqërore, apo krahinore. Por pavarësisht se u arritën suksese të rëndësishme financiar, kapitali prodhues (manifaktural), kapitali trishtueshme. Kjo ‘mortaje e bardhë’ në këto dy dekadat William Havard (1733), George Lillo, (1735), Thomas në periudhën e mesjetës në Gadishullin Ilirik të cilët kanë lidhë ‘besë’ dhe do luftojnë deri sa të çlirojnë dhe pushka e luftëtarëve të UÇK-së, e koordinuar me Që nga viti 1878 populli shqiptar do të veprojë në krijimin e shteteve shqiptare përsëri mbetën human (fuqia punestore), kapitali social dhe kapitali e fundit është pasojë e mos zbatimit të një politike Whincop, (1747), François Francoer (1763), Zannovich, krijuan një bazë të forte mbi të cilën u ngrit mbretëria e Gj. Kastriotit. qëllimi i studimit është që duke atdheun e tyre (Frashëri, 1878). Në Kuvendin e Prizrenit operacionet ushtarake të NATO-s, të organizuar nga pa ndërprerë në të gjitha frontet, atë arsimor, politike, edhe shumë punë për shtet-ndërtuesit shqiptarë që natyror (Gleeson-White, 2014). Kombi ynë (brendi efektive kombëtare nga qeveritaret tanë. Rinia sidomos (1779), Çarls Bajroni (1819), e shumë e shumë të tjerë Së dyti, analizuar literaturën e shkruar të shndrisë sukseset e patriotët shqiptarë arritën të krijojnë shtetin me ushtrinë Shtetet Perëndimore dhe vendet tjera demokratike anë diplomatike dhe ushtarake me qëllim që të realizohet të ndërtojnë shtete efektive të cilat do t’u shërbejë vendit dhe në diasporë) disponon me të gjitha llojet shkollaret e rinj- kjo pjesë vitale e kombit nuk pranon krijuan vepra të shkëlqyera në të cilat pasqyrohej lufta jashtëzakonshme të veprës së Gjergj Kastriotit kundër një kombëtare dhe shumë departamente shtetërore të cilat e kënd globit, të udhëhequra nga SHBA-ja. porosia e Kastriotit. Më në fund patriotët shqiptar me interesave të popullit. Duke falënderuar vetëdijen e kapitalit të potencuara më lartë. Unë këtij grupi të të jetë ‘rob i skamjes dhe mjerimit’ në vendin e vet siç heroike dhe figura e madhore e heroit tonë të lavdishëm. superfuqie botërore të kohës në fushë-betejë dhe rolin operuan deri në vitin 1881. Vendimet e Kuvendit të Bazuar në këto diskutime shihet qartë se të gjitha Ismail Qemalin në krye me sakrifica të mëdha arritën kombëtare udhëheqësit shqiptarë arritën të çlirojnë kapitaleve u kisha shtuar edhe pozitën e vendit ndaj do të thoshte Sami Frashëri. Dukuria e shpërnguljes së Shkrimtaret e Rilindjes Kombëtare si Naim e Sami Frashëri, e tij në bashkimin e princave arbërore cila u kurorëzua Lidhjes Shqiptare të Prizrenit krijuan një bazë të fortë kuvendet shqiptare të cilat u organizuan mbi bazën e që më 28 Nëntor të vitit 1912 të shpallin Shqipërinë vendi (Shqipërinë e Kosovën e sotme) dhe krijojnë tregut. Pozita udhëkryqe (lindje-perëndim dhe jug-veri) rinise kërkon të merret masa urgjente nga qeveritaret De Rada, G. Dara, J. Vreto, A.Z. Çajupi, P. Vasa, e tjerë do me krijimin e Mbretërisë së Epirit. Së fundi, qëllimi i mbi të cilin do të themelohet dhe ngrihet Shteti Shqiptar Doktrinës Kombëtare të parashtruar nga Gjergj Kastrioti “shtet në vete e të mosvarme”. Pas 469 viteve luftë e shtete kombëtare. Por, mosarritja e eliminimit të tanë që të implementohen programe e projekte efektive t’i kushtojnë vargjet dhe veprat më të mira Gjergj Katriotit. si dhe dalja në det i jep vendit tonë një përparësi të këtij studimi është të paraqesë reflektimin e Epokës së në Kuvendin e Vlorës, më 1912. dhe të ripërtrirë nga Rilindja Kombëtare dhanë rezultate përpjekjeve titanike sidomos që nga Lidhja Shqiptare divergjencave absurde në mes grupeve politike hapi të cilat do t’i krijojnë rinisë sonë mundësinë e punësimit Duke ndjekur shembullin e shkrimtarëve të mesjetës dhe shkëlqyeshme ndaj tregut rajonal dhe më gjerë. Gjergj Kastriotit në të gjitha periudhat e mëvonshme të Në shekullin e njëzet do të mbahen shumë kuvende dhe quan përpara çështjen shqiptare. Por fatkeqësisht e Prizrenit e vitit 1878, në Vlorë u arrit të shpallet rrugën për ndërhyrjen e të huajve në punët tona teë Kombi ynë disponon gati se më të gjitha llojet e dhe zhvillimin e biznesit të lirë. Hapja e vendeve të të Rilindjes Kombëtare pendat më të shkëlqyera të fillim por vetëm ato kuvende kombëtare të mbështetura në gjatë historisë sonë pati raste kur u organizuan kuvende reja të punës në vendin tonë i çel rrugë rinisë drejt të viteve të shekullit njëzet si F. Noli, F. Konica, A. Plasari, historisë shqiptare në raport me organizimin e lëvizjeve shteti shqiptar i pavarur i cili u ngrit mbi themelet e brendshme, e cila jo vetëm se shkaktoi stërzgjatje e kapitaleve e sidomos me kapitalin intelektual, financiar, çlirimtare dhe krijimin e ndërtimin e shtetit kombëtar. mësimet e Kastriotit dhe Rilindjes Kombëtare do të jenë të cilat iu shmangën bazamentit kombëtar dhe ato çdo ardhmes dhe mundëson të ndalet ky trend negativ dhe A. Gegaj, Gj. Fishta, A. Asllani, H. Stërmillit, do shkruajnë veprës së Kastriotit. Patriotët shqiptar duke u bazuar në kompletimit të pavarësisë së Kosovës, por gjithashtu natyror dhe pozitën e favorshme ndaj tregut të cilat janë Bazuar në metodën analitike hulumtuese, ky studim të suksesshme dhe do të vejnë vulë të pashlyeshme në herë dështuan. Shembulli me eklatant është dështimi popullit e sidomos rinisë t’i kthehet dinjiteti shqiptar. vargje, vepra dhe analiza të shkëlqyeshme për Epokën e shembullin dhe mësimet e Skënderbeut vazhdimisht krijoi terren për lulëzimin e joeffikasitetit, korrupsionit faktorët kryesorë për një ekonomi të zhvilluar. Andaj dokumenton se vepra e Kastriotit duke trasuar rrugët e historinë tonë siç është Kongresi i Alfabetit më 1908 në i Kuvendit të Mukjes i vitin 1943. Kuvendi i Mukjes Sot lidershipi shqiptar e ka shumë më lehtë të veprojë ndritur të Gjergj Kastriotit. Veprat e tyre do të shërbejnë si luftuan dhe punuan që Shqipëria të zë një vend të dhe krimit në shoqërinë tonë. është një absurditet ekstrem që populli ynë “të flejë mbi lirisë dhe krijimin e shtetit shqiptar është përjetësuar në Manastir, Kuvendi Vlorës më 1912, Kongresi i Lushnjës ishte inicuar dhe udhëhequr nga Mid’that Frashëri ku merituar në mesin e shteteve të Evropës Perëndimore. Por, për shkak të nivelit të ulët të vetëdijes shtetërore arin dhe të mos ketë ushqim të mjaftueshëm’, dhe ‘të se sa më parë; ata vetëm duhet të ndërtojnë institucione udhërrëfyes për edukimin e brezave të rinj. Për shkrimtarët më 1920, e tjera. Pastaj do të mbahen edhe Kuvende të efektive shtetërore të cilat do të operacionalizojnë të e kohës së re si Gj. Zhej, I. Kadare, S. Drini, S. Godo, etj, të gjitha periudhat historike të popullit shqiptar. Duke morën pjesë grupet me orientim të ndryshëm politik Patriotët shqiptarë në shekullin 19 dhe të 20, në liderët tanë dështuan në procesin e ndërtimit të shtetit flejë mbi gjithë ato burime energjetike (të ujit, erës dhe u mbështetur në argumentet praktike ky hulumtim e tjera pas Luftës së II Botërore në frymën e kombëtare por gjitha resurset disponuese në mënyrë racionale në Kastrioti do të jetë një figurë e veçantë e cila do t’i motivojë duke përfshirë Ballin Kombëtar, Legalitetin dhe Fronti rrugën e tyre të shenjtë për ndërtimin e shtetit kombëtar funksional. Mungesa e vetëdijes shtetërore nxori në thëngjillit) dhe të mos ketë dritë”! Të gjitha këto resurse vërteton hipotezën se Epoka e Gjergj Kastriotit është Kuvendet të cilat do të mbesin në kujtesën e historisë funksion të zhvillimit ekonomik të vendit. Vetëm një ata të shkruajnë vepra të përkryera. Për shkak të vlerës së Nacional Çlirimtar (FNÇ). Kuvendi i Mukjes ishte duhej të luftonin jo vetëm kundër pushtuesve osmanë, shesh kompleksitetin e ndërtimit të shtetit. Dështimi te kapitali e sidomos të kapitalit intelektual dhe financiar hallka kryesore e cila ndërlidh etapat e reja historike të kombëtare siç janë Mbledhjet e Kuvendit të Kosovës politike kombëtarisht e koordinuar sipas parimeve të lartë artistike dhe shkencore të këtyre veprave lexuesit do rezultat i bashkëpunimit të forcave progresive patriotike por edhe kundër fqinjëve grabitqare. Për shkak të ndërtimit të shtetit funksional e demokratik në Tiranë (me burim nga diaspora) premtojnë një zhvillim popullit tonë me periudhën e mesjetës e cila gjithashtu në vitin 1974, më 2 Korrik dhe 7 shtator të vitit 1990 shqiptare të udhëhequra nga M. Frashëri dhe krahu orekseve pushtuese të serbëve dhe grekëve si dhe dhe Prishtinë (por edhe në viset tjera shqiptare) dëshmoj ekonomik dhe konkurrencë të fortë të produkteve dhe Doktrinës së Kastriotit do të operacionalizojë forcën të shprehin një interesimit të jashtëzakonshëm dhe kështu dhe më 17 Shkurt të vitit 2008. Fatkeqësisht, gjatë kësaj ka rrënjët thellë në epokën iliro-pellazge. Mbi të gjitha demokratik brenda FNÇ (A. Kupi, Y. Dishnica, M. Peza, pazareve të osmanllijve me Rusinë, dhe dredhive të se për të ndërtuar shtet efektive demokratik nuk është i shërbimeve tona në treg. Andaj, për vendit tonë me e punës, forcën intelektuale, kapital financiare dhe ato do të ribotohen disa herë. Këto vepra gjithashtu do të Epoka e Gjergj Kastriotit është bazamenti mbi të cilën periudhe pati edhe Kuvende në të cilat nuk arritën e të tjerë). Kuvendi vendosi krijimin e Komitetit për disa shteteve europiane kjo fitore arriti të krijojë një mjaftueshëm vetëm vullneti por në rend të parë është gjithë këto begati sot o kurrë është e domosdoshme “një atë natyrore në funksion të mirëqenies së kombit. Një përkthehen edhe në shumë gjuhë të tjera dhe do lexohen u krijua dhe u ngrit vetëdija shtetërore dhe kombëtare qëllimet kombëtare siç është rasti me dështimin e Shpëtimin e Shqipërisë me vështrim të posaçëm çlirimin Shqipëri të sakatosur. Kështu që jashtë kufijve të shtetit e nevojshme aftësia profesionale e shtet-ndërtuesve qeveri.. qe t’u hapte udhën e,... të vështrohet mire, ..., ekonomi e fortë do kthejë dinjitetin e popullit, do të me endje nga lexuesit e huaj. Për shembull penda e shqiptare. Andaj mund të konkludohet lirisht se Gjergj Kuvendit të Mukjes dhe disa kuvendeve të tjera. e Kosovës dhe Çamërisë. shqiptar mbetën shumica e territorit dhe popullit tonë. si në nivelin vertikal po ashtu dhe në atë horizontal. mund të vejë shumë mbarë e t’ushqejë katër herë më faktorizojë elementin shqiptar në rajon dhe të rrisë talentuar e Kadaresë do t’ia kushtoj heroit tonë kombëtar Kastrioti është “BABA I KOMBIT SHQIPTAR”. Populli shqiptar nën udhëqjen e mendjeve të Por lidershipi komunist i hutuar nga platforma Fatkeqësisht edhe pse Shqipëria u shpall shtet Shtet-ndërtuesit në Tiranë, Prishtinë, Shkup e viset tjera tepër njerëz se sa ushqen sot” (Frashëri, 1899, fq. 42). prestigjin tonë në arenën europiane dhe ndërkombetare. një ndër kryeveprat e tij. Vepra “Kështjella” e Kadarese Një qëllim tjetër po ashtu shumë i rëndësishëm, ndritura të Rilindjes të bazuar në mësimet e Kastriotit ideologjike e cila nuk kishte preokupim çështjen i pavarur më 1912, rruga e ndërtimit të një shteti duhet të ndjekin shembullin e Kastriotit, patriotëve të Një qeveri e cila do të hapte udhe mundëson të Atëherë, shqiptarët definitivisht do të zënë vend është një poemë epike me tone madhështore, epope i këtij hulumtimi është që t’i stimulojë studiuesit e që nga Qershori historik i Prizrenit nuk do të pushojnë kombëtare dhe nën presionin e mentoreve sllave si kombëtar qe e gjatë, u dashtë të derdhet shumë gjak Rilindjes Kombëtare dhe dëshmorëve të luftës çlirimtare krijohet një force kualitative intelektuale kombëtare dhe të merituar në strukturat politike dhe ushtarake magjike e luftës për liri, rrëfimit dhe afreskut historik” fushave të ndryshme të kohës sonë që ta studiojnë kurrë. Rilindësit tanë të mëdhenj do të luftojnë të Milladin Popoviqi, Dushan Mugosha e kriminel të tjerë dhe të bëhen sakrifica te jashtëzakonshme që shteti dhe të krijojnë shtete funksionale e demokratik edhe funksionalizimin e cila do të bëhet promotor i zhvillimit Ballkanike dhe Perëndimore ashtu siç kërkonte dikur (Jorgaqi, 2018). dhe analizojnë Epokën e Kastriotit nga perspektivat e bashkuar në të gjitha frontet për arritjen e qëllimit final. shkelën vendimet e shenjta të Kuvendit të Mukjes dhe shqiptar të mbijetoj. U dashtë të bëhen shumë punë të zbatojnë një strategji të përbashkët ekonomike të ekonomisë së vendit. Një ekonomi e zhvilluar do të Kastrioti ynë i madh.Gjaku i derdhur në Arbëri që Epoka e lavdishme e Gjergj Kastriotit do të zejë ndryshme me qëllim që të arrihet të pasqyrohet figura Më në fund me 28 Nëntor 1912 sikurse Kastrioti e A. sollën realizimin e interesave të shovinistëve fqinje dhe përpjekje diplomatike që të binden kancelaritë kombëtare. Një shtet demokratik e funksional e meriton ndërtojë një bazë të fortë materiale dhe sendërton një nga Epoka e Kastriotit arriti ta mbjellë përjetësisht kapitullin më të rëndësishëm në historiografinë e Kastriotit në mënyrë sa më të kompletuar. Duke Frashëri, mendjendrituri Ismail Qemali do të thirrë (Shatri, 2005). Komunistët shqiptar luajtën rolin e Kolit europiane, që Shqipëria të pranohet si shtet anëtar në çdo popull por atë shtet më së shumti e meriton populli zhvillim të gjithëmbarshëm shoqërore. Baza materiale ndjenjën e krenarisë kombëtare dhe të kultivojë shqiptare. Historianët e të gjitha periudhave pavarësisht analizuar këtë Etape historike sa të lavdishme, aq të Kuvendin Historik në Vlorë, të shpallë Pavarësinë e të Trojës duke i hapur derën elementit serbo-sllave Lidhjen e Kombeve. Vetëm kur patriotët shqiptarë u ynë sepse për të kanë kontribuar gjenerata të tëra ndër në fakt është determinanta kryesore e vetëdijes vetëdijen shtetërore të prijësve shqiptarë në periudhat vështirësive do t’i rreken hulumtimit të arkivave dhe rëndësishme, komplekse dhe interesante krijuesit Shqipërisë dhe do të formojë shtetin kombëtar. Rrugëve të përzihet në vendimmarrje të çështjes shqiptare. mblodhën në Kongresin e Lushnjës më 1920, Europa shekuj. Një shtet ligjor e demokratik i ngritur mbi njerëzore qoftë asaj individuale apo kolektive të një e ndryshme kohore. Ashtu si Skënderbeu që kërkonte studimit të literaturës në periudhat e ndryshme kohore arrijnë të shohin se të shkruash për figurën markante të të Vlorës heroike për herë të parë do të marshojë Garda Komunistët shqiptarë zbatuan ‘doktrinën bolshevike arriti të bindet për këmbëngultësinë e shqiptarëve dhe bazën e strategjisë kombëtare do të arrijë të përmbyllë vendi apo kombi. Domethënë, nëse ne si komb arrijmë nga superfuqia osmane vetëm fitoren dhe lirinë e në Europë e më gjerë për të ndriçuar veprën e heroit Gjergj Kastriotit- Skënderbeut është sikur se të hedhësh e Parë Kombëtare me plisa të bardhë nën komandën të luftës permanente civile’ (Courtois et al. 2004) më në fund hapi derën për Shqipërinë. Pas një odisejade odisejaden mbi njëzet vjeçare të shtetësisë së Kosovës e ta krijojmë një ekonomi efektive dhe të zhvilluar ajo do Arbërisë, po ashtu edhe patriotët shqiptarë të Lëvizjes së tonë. Vend të posaçëm do të zënë studimet dhe ‘një pikë ujë në oqean’! e kryekomandantit Isa Boletini. Garda Kombëtare duke e terrorizuar dhe likuiduar pjesën më vitale të tetëvjeçare më në fund u mbyll procesin e sendërtimit cila gradualisht do të shkojë drejtë shkrirjes në një shteti të na ndihmojë të ndërtojmë një bazë të qëndrueshme NDSH, Lëvizjeve të mëvonshme të udhëhequra nga M. hulumtimet e historianeve si A. Ermenji, T. Zavallani, * Referencat e këtij shkrimi do t’i gjeni në versionin online të ishte institucioni i parë ushtarak i shtetit të ri shqiptar, popullit, familjet patriotike dhe shkollarët shqiptarë. të shtetit shqiptar. unik kombëtar. materiale dhe do të ngrejë në një nivel më të lartë Krasniqi, A. Demaçi, J. Gervalla e K. Zeka, Dr. Rugova e A. Buda, A.Hadri, K. Frashëri, J. Kastrati, A. Plasari, gazetës “Rruga e Arbërit”. 22 - Maj 2020 nr. 167 Kushtuar 30-vjetorit të lindjes së portierit dhe futbollistit Geri Shatku kujtesë
Jetëshkrim dhe arsimimi Geri shikohet nga shumë ekipe dhe realizon prova me skuadrat si eri Shatku ishte një futbollist Parma Calcio dhe Torino Calcio. Kjo e fundit, pas provës së dytë është Gdhe një student i talentuari, i e vendosur në vitin 2008 që të marrë Gerin në organikën e skuadrës së lindur në Tiranë më 3 qershor 1990, shpresave. nga prindërit Rukie dhe Burhan Geri Shatku, është vlerësuar e dekoruar nga Bashkia e Rajonit të Shatku, djali i dytë i kësaj familje Torinos, Itali dhe çdo vit, më 3 qershor, në kujtim të tij, zhvillohet me prejardhje nga Dibra e Madhe, kampionati futbollistik i të rinjve sportist evropian, me titullin “Trofeu e i lidhur ngushtë me gjyshen e tij futbollistik Geri Shatku”, e më pas ekipit fitues i akordohet kupa me Myzjen Shatku. Vullneti dhe talenti i simbolin e Gerit. tij e ndihmuan të arrijë pika shumë të Në qendër të qytetit të Torinos, në shkollën ku ka studiuar Geri, larta në futbollin Italian. Geri ishte i “Quintino Sella” është mbjellë “pema e gjallnisë Geri Shatku”, e cila mirënjohur për sjelljen e tij të përkry- personifikon ekzistencën e Gerit dhe sot. er, për modestinë dhe pasionin e jashtëzakonshëm për futbollin. Filloj shkollën fillore te “Shkolla e Shatku”, e më pas ekipit fitues i akor- Kuqe” dhe e vazhdoi në Itali në qytetin dohet kupa me simbolin e Gerit. e Recanati, pranë tezes Dallëndyshe Në qendër të qytetit të Torinos, në Geri Shatku - një portë shkollën ku ka studiuar Geri, “Quintino Daci. Kthehet nga Italia në vitin 1998 dhe frekuenton shkollën “E Kuqe” Sella” është mbjellë “pema e gjallnisë ndodhur në rr. “Qemal Stafa”, Tirane Geri Shatku”, e cila personifikon ekzis- deri në vitin 2000, kur shpërngulet tencën e Gerit dhe sot. dhe shumë zemra bosh... Radio Televizioni Shqiptar RTSH, përfundimisht me familjen e tij në Itali, përsëri në qytetin Recanati. Në Recanti pas provës së dytë është e vendosur në ndonjë epidemie ngjitëse.” çdo vit më 2 prill transmeton do- mbaron shkollën tetëvjeçare të “M.L vitin 2008 që të marrë Gerin në organ- Geri la mbresa të mëdha te shoqëria kumentarin biografik përgatitur nga Patrizi” në vitin 2004. ikën e skuadrës së shpresave. e tij dhe një boshllëk të paparë në gazetari i njohur Dëfrim Methasani i Fillon arsimin e Mesëm në Loreto te Ai ndjehet shumë krenar për arritjet zemrat e familjes dhe të afërmve të tij. cili titullohet: “Një portë, dhe shumë Shkolla “Albert Einstein”, ku përfundon e tij, por nuk i shprehte ndonjëherë një Skuadra e futbollit e U.S Recanatese, zemra bosh...!” vitin e parë dhe pjesën e parë të vitit gjë të tillë, sepse ishte një djalë modest. A.S.D Atletico Torino dhe e U.S Ivrea e Ekipi i futbollit të të rriturve, Ivrea të dytë me rezultate të shkëlqyera dhe Një herë i tha vëllait që ndodhej në kanë kujtuar figurën dhe personalitetin Real, trajneri i tij G. Uggo, stafi dhe zhvillon një raport dashamirës me New York, Sidit, që prova me Torino e Gerit në shumë veprimtari. Në Prill shokët e tij e kujtojnë Geri Shatkun si shoqërinë e tij. calcio kishte dalë shumë mirë dhe 2010 A.S.D Atletico Torino organizon një sportist me mjaft energji në portën Në vitin 2006 shpërngulet me famil- kishte bindje se ato do ta merrnin në një Turne për Skuadrat e Shpresave e futbollit, por dhe si një djalë me jen në Torino për të pasur më shumë skuadrën e tyre. (Coppa Primavera) dhe Trofeu për Fair mjaft talent, energji, teknike e taktikë, mundësi karriere në fushën e futbollit. Fatkeqësisht e papritura ndodhi. Play është titulluar në emër të Geri i cili falë fatit të tij të hidhur, sot do Në Torino vazhdon shkollën e Mesme Ëndërrat e tij të bukura dhe pafund u Shatkut. Ky Trofe u fitua nga skuadra të mbronte portën e kombëtares së të “Quintino Sella” me rezultate shumë ndërprenë në pjesën më të bukur të e FC Kabenhavn. rinjve dhe të rriturve në Shqipëri. pozitive. Në të njëjtën periudhë akti- jetës. Zoti vendosi që vendi i tij do ishte Në shkollën “E Kuqe” në Tiranë, viteti futbollistik bëhet shumë i ngje- midis engjëjve në qiellin e pafund. Vlerësimet dhe respektet në një pjesë të muzeut historik të shur dhe është në sy të skuadrave të Gazetat do të shkruanin se: “Një për Gerin kësaj shkolle, është ekspozuar portreti mirënjohura në Itali si Atalanta, Milan, ngjarje e rëndë tronditi këtë pasdite hkolla Quintino Sella në Torino dhe fanella e tij, si dhe trofetë e Geri Torino, Inter dhe Parma. Komunikonte futbollin e Ivrea-s, e cila luan në ligën Sorganizoi për një vjetorin e Gerit Shatkut, si një kujtim shpirtëror për të. rrjedhshëm gjuhën italiane dhe kishte Geri Shatku e dytë italiane të futbollit. Ka qenë një një ceremoni ku u vendos një pemë Njësia Bashkiake ka propozuar njohuri shumë të mira të anglishtes dhe (03.06.1990- 02.04.2008) atak meningjiti i rrufeshëm shkaku i “Magnolia” në oborrin e shkollës në vendosjen e një rruge në njësinë nr.8 frëngjishtes. Një emocion i madh i vdekjes së Geri Shatkut, portier me emër të Geri Shatku. Në këtë ceremoni Tiranë emrin e Geri Shatkut, me inicia- ndërprerë në mes… origjinë shqiptare në formacionin e morën pjesë familjarët e tij, shumë miq tivën e komunitetit dibran në Tiranë Veprimtaria e Futbollit erformancat e Gerit me U.S Ivrea të rinjve “Berretti”. Ende nuk është të Gerit dhe studentë, përfaqësues nga dhe banorëve të lagjes. eri filloi të luaj futboll pas klasës së Pjanë të habitshme dhe përmirësimet i sigurt shkaku i vdekjes, por ai po Provinca e Torinos, nga Komuna e Tori- Shoqata Kombëtare e Miqësisë Gkatërt dhe e ndjente që kishte një në teknikë janë tejet të dukshme. hetohet. Shatku, i datëlindjes 1990, ka nos dhe organet më të larta të shkollës. dhe Bashkëpunimit, Shqipëri-Itali e talent për të mbrojtur portën. Aktivizo- Pasioni i tij për futbollin rritet sa më luajtur rregullisht, të shtunën e kaluar Shoqëria i ka dedikuar shume poezi ka vlerësuar Geri Shatkun me titullin: het me skuadrën e U.S.D Recanatese, shumë dhe stërvitjet bëhen edhe me madje edhe në stërvitjen e djeshme. dhe shkrime Gerit dhe fotografia e “Nderi i Shoqatës” më 3 qershor 2020. Itali dhe pasioni i tij për futbollin rritej të shpeshta, sepse thirret edhe në ato Dje ai ishte paraqitur në kampin tij ndodhet në korridorin e shkollës Edhe Presidenti i Republikës, me çdo vit. Bëhet titullar i palëvizshëm i të skuadrës së parë, e cila bën pjesë në stërvitor. Por, në mbrëmje, ai kishte Quintino Sella dhe në Klubin A.S.D rastin e jubileut të 30 vjetorit të Geri skudrës Recanatese dhe ambiciet e tij Kampionatin Profesionist të Serisë C2. pasur temperaturë, e cila e detyroi të Atletico Torino; Shatkut do ta nderoj kujtimin dhe rriten sa më tepër. Katër herë në javë Geri udhëton me shtrohej në spital. Sot në mëngjes ai i Geri Shatku, është vlerësuar e kontributin e tij si sportist dhe njeri Merr pjesë në Trofeun San Vito tren çdo herë për 100 kilometra për të mungoi stërvitjeve. Shatku ishte banor dekoruar nga Bashkia e Rajonit të To- me vlera shoqërore, me një dekoratë (me pesë lojtarë) gjatë verës 2003 dhe shkuar në stërvitje. i Torinos, edhe pse luante për Ivrean. rinos, Itali dhe çdo vit, më 3 qershor, mirënjohje, me rastin e organizimit të shpallet Portieri i Turneut dhe skuadra Geri shikohet nga shumë ekipe dhe Mjekët ndërkohë, kanë nisur vizitat në kujtim të tij, zhvillohet kampionati këtij përvjetori kushtuar Geri Shatkut. e tij fiton vendin e parë. realizon prova me skuadrat si Parma me të gjithë kolegët e tij të skuadrës, futbollistik i të rinjve sportist evropian, Përgatiti: Në vitin 2006 shkëputet me famil- Calcio dhe Torino Calcio. Kjo e fundit, në rast parandalimi të mundshëm të me titullin “Trofeu futbollistik Geri DEfrim Methasani jen në Torino për të realizuar ëndrrën e tij të madhe: të luaj për skuadrën e Homazh me rastin e 33 vjetorit të ndarjes nga jeta të sportistit të shquar Luan Shatku tij të zemrës F.C Juventus. Fillon të luaj me A.S.D Atletico Torino ku dallohet për profesionalizmin dhe përkushtimin për futbollin. Fiton vendin e titullarit Luan Shatku, modeli i basketbollistit shqiptar dhe bëhet një protégé` i Trajnerit Ugo BIOGRAFIA E BASKETBOLLISTIT Shkodrës. Kështu u hap perspektiva që Bullgarisë, ku do të spikaste për lojën Notaio. LUAN SHATKU DHE PENGESAT Luani të ishte ndër lojtarët më të dalluar organizative të tij dhe sinergjitë ndaj Në verën e vitit 2006 kalon në SPORTIVE GJATË SISTEMIT të “Vllaznisë”. Trofeu i parë për kupën lojtarëve të përfaqësueses shqiptare. Së skuadrën “Berretti” te U.S Ivrea Calcio, MONIST e Republikës u fitua në vitin 1957 bashku me themeluesit të basketbollit ku fiton vendin e portierit titullar. Emri uan Shatku, lindur në Tiranë më dhe më pas në vitin 1959 në finalen shqiptar si trajnerët: Naim Pilku, Feti i tij rritet dhe fillon të shikohet nga L21.09.1937, nga prindër me prejar- e Spartakiadës së Parë Kombëtare, kur Borova, Astrit Greva, u bënë përpjekje menaxherët e talenteve të skuadrave të dhje nga Dibra e Madhe. Basketbollist Luani së bashku me lojtarët, Skënder të vazhdueshme që Luani të vinte në ndryshme si A.C Milan, Torino Calcio, dhe intelektual i shquar, pedagog dhe Osmani, Esat Harxhi, Zyhdi Coba, mesin e viteve 60’ dhe të luante në Juventus dhe Parma Calcio. arsimtar i dalluar. Që në fëmijëri, Niazi Lleshi, Renato Radoja, Ali Quku, ekipet kryeqytetase si lojtar qendër, Në verën e vitit 2007, gjatë fazës u shqua për shtatin e tij të lartë që Filip Guraziu, Adem Fishta etj. ishin çka i mungonte atëherë ekipeve me përgatitore me skuadrën e parë afër i ngjante gjyshit të tij, Izet Shatkut pjesë kompakte e ekipit të Vllaznisë. emër. Duke qenë se në vitin 1963 ai Aostes takohet me menaxherin dhe (Dibra) jo vetëm nga bukuria por dhe u thirr për të kryer shërbimin ushtarak agjentin e FIFA, Tommaso Guelpa. zgjuarsia që e karakterizonte. Ky shtat RAPORTET E TIJ ME SPORTIN, në kryeqytet u përfshi në skuadrën e Ky i fundit habitet me talentin e Gerit dhe përgatitja e tij tekniko-fizike do FUSHËN E BASKETBOLLIT DHE përfaqësuesve të ekipit të “Partizanit”, dhe flet me Presidentin e Ivreas, i cili ta kurorëzonte atë në majat e elitës KOLEGËT i cili drejtohej nga trajneri i mirënjohur, në fillim mendon se menaxheri po së basketbollit shqiptar ndër vite. Pas Në vitin 1961 për herë të parë Astrit Greva. Në ekipin e Partizanit, Luan Shatku fliste për portierin e parë të skuadrës. vitit 1947, ai dhe familja e tij do të merr pjesë në Ballkaniadën e parë të të cilit do ti rikthehej titulli kampion Guelpa e kishte fjalën për Gerin dhe dëboheshin në qytetin e Shkodrës si ndërkombëtar të 1961 në Bullgari. Do Basketbollit për meshkuj në Sofje të në basketboll në vitin 1964, ku Luan nuk i besohet që një djalosh që sapo shkak se gjyshi i tij, Izet Shatku (Dibra), të preferonte të mbante në fanellën e kishte mbushur moshën 17 vjeçare e dy xhaxhallarët e tij, Faik Shatku tij numrin 6. Në Shkodër ai përfundoj të kishte një talent të tillë. Guelpa dhe Komandanti Shefki Shatku do të gjimnazin me rezultate të shkëlqyera. takohet me Gerin pas stërvitjes dhe i quheshin si “Ministra në qeveritë e Pavarësisht nga prapavija politike, propozon që të bëhet menaxheri i tij. Mbretërisë Shqiptare”. Ndërsa babai shkodranët e donin dhe e vlerësonin Geri vendos të flasë me ish trajnerin i tij Qemali, do të etiketohej si ekspo- talentin e Luanit si dhe përgatitjen e e tij, Ugo Notaio, dhe krijohet një nent i Ballit Kombëtar. Për këtë qëllim tij në ngritje. Në vitin 1953 u shfaq takim midis palëve, duke përfshirë këto pasoja do ti vuante e gjithë familja për herë të parë si lojtar basketbolli edhe familjen e Gerit. Mbas këtij Shatku, ndër vitet e komunizimit, si me ekipin e “Vllaznisë”, u dallua takimi Tommaso Guelpa bëhet me- dhe vetë sportisti i ri Luan Shatku, i për fizikun e tij të përshtatshëm nga naxheri zyrtar i Gerit dhe e vendos cili nuk do të lejohej të luante pas disa trajneri i skuadrës së parë për mesh- në kontakte me skuadrat e fuqishme viteve ne takimet sportive jashtë shtetit, kuj Esat Harxhi. Ishte ky trajner që e të Serisë A. përveçse në një kompeticion sportiv tërhoqi Luanin në ekipin e të rriturve të nr. Maj 2020 - 23 167 homazh Kujtim Hoxha, ikja e parakohshme e mësuesit homazh uk e kishim menduar kurrë se një dhe i vetmi punonjës i Agjensisë që ushtrime fizike, ishte fizikisht mjaft i Fisnik Hyka, Nditë, do të na duhej të shkruanim përveç fakultetit njihte, tashmë edhe fortë dhe askujt nuk i shkonte mendja këto radhë të hidhura për Kujtimin, me diplomë universitare një gjuhë të se një ditë do të na ikte papritur... nipin, vëllain, shokun dhe mikun tonë huaj të vështirë, siç është gjermanisht- Ndërroi jetë papritur në shtëpinë e një njeri të shtrenjtë e shumë të vyer, një nga ja. Për ironi të fatit, pak kohë pas kësaj tij në Tiranë, në pasditen e të shtunës njerëzit më të dashur që patëm në jetë, mbrojtjeje të suksesshme, drejtuesit e së 11 prillit 2020, nga një arrest kardiak që iku papritur dhe shumë parakohe sapo emëruar të Agjensisë, me shkollë i pakthyeshëm. Shkoi në amshim plot energji në amshim... gjysmake ose me diploma të blera, e shumë herët, duke hidhëruar të gjithë Kujtim Hoxha ka lindur në fshatin larguan nga puna pa asnjë motivacion. familjarët e tij, vëllezërit, motrat dhe Grevë të Peshkopisë me 28. 01. 1959. E donin vendin e punës së Kujtimit për gjithë të afërmit, shokët e shumtë, e pozitive Ishte djali i dytë i Gjuran dhe Fatmira të shpërblyer militantët e pashkollë të në mënyrë të veçantë, fëmijët, që për Hoxha (Bunguri). partisë! Edhe pse Kujtimi e fitoi gjyqin shkak të regjimit të karantinës, nuk Shkollën fillore dhe atë 8 vjeçare i për largim të paligjshëm nga puna, ata patën mundësi as t’i jepnin lamtumirën mbaroi në fshatin e lindjes, me rezul- nuk e rikthyen në vendin e punës. e fundit. tate shumë të mira, në vitet 1966-1974. Pas kësaj, në fundin e vitit 2015 Kujtimi la pas tre fëmijë, Xhesikën Në vitet 1974-1978 kryen shkollën e shkon përsëri në Gjermani (Gelsen- (1992) që ka mbaruar Universitetin Mesme “8 Nëntori” në Gjimnazin e kirschen), ku kishte familjen dhe 3 në SHBA, Anën (1997), që vazhdon Peshkopisë, gjithashtu me rezultate fëmijët e tij, ku qëndron deri në 22 universitetin në Gjermani dhe Silvin mjaft të mira. Në vitet 1978-1979 KUJTIM HOXHA janar 2020. Pas 5 vitesh, vjen në Tiranë (2000), në vitin e fundit të gjimnazit kreu stazhin në minierën e kromit “T. (28.01.1959-11.04.2020) më 23 janar 2020, përkohësisht, për tu (Gjermani). Manço” Bulqizë. Megjithë rezultatet e për vullnet të hekurt. Studimet e larta kthyer përsëri. Por vendosja e regjimit Ngujimi i detyruar nga “Covid 19” mira të gjimnazit, nuk iu dha e drejta 4 vjeçare i kreu në Universitetin “L. të ngujimit për shkak të “Covid 19”, krijoj një situatë absurde, ku dhimbjen e studimit menjëherë, me pretekstin Gurakuqi” në Shkodër, fakulteti Bi- ia pamundësoj kthimin në Gjermani, për njeriun e dashur duhej ta ndaje absurd të kohës se vëllai para tij ishte ologji-Kimi (pa shkëputje nga puna), tek fëmijët e tij. Në fazën e dytë të vetëm me një grusht njerëzish të rrethit në shkollë të lartë. të cilat i përfundoi me të ngushtë familjar. Meg- Në moshën e adoleshencës dhe rezultate të mira dhe jithatë, në këtë shkrim të rinisë së hershme, Kujtimi ishte në kohë rekord në vitet përkujtimor për Kujtimin, një ushtrues i përditshëm i veglave 1982-1984. duam të falënderojmë me gjimnastikore të shkollës, i vrapit dhe Në vitet 1984-1990 mirënjohje të thellë të atletikës; në çdo pasdite, në të njëjtën punon si mësues i Bi- gjithë miqtë e shumtë të orë, atë do ta gjeje tek paralelet e ologjisë dhe Kimisë në tij, që edhe pse nuk patën shkollës së fshatit, ku, nën shoqërinë shkollën 8 vjeçare të mundësi ta përcjellin e vërsnikëve, bënte ushtrime gjith- Zogjajt, në vitet 1990- në banesën e fundit, na Më 1 prill 2020, u nda nga farëshe. Gjatë dimrit larja me borë dhe 1992, në shkollën 8 janë gjendur pranë dhe ujë të ftohtë tek çezma para shtëpisë në vjeçare “H. Palikuqi” kanë shprehur dhimbjen jeta në moshën 72 vjeçare, Grevë, ishin kthyer në shprehi normale Maqellarë dhe në vitet e tyre në forma të tjera të Fisnik Izet Hyka. të përditshmërisë së tij. Ushtrimet 1992-1993 në shkollën mundshme. Ai u lind në mars 1948 në So- e përditshme dhe të programuara 8 vjeçare “H. Shehu” Kujtimi do të kuj- pot të Dibrës. Shkollën 8-vjeçare mundësuan formimin e një fiziku prej Grevë. tohet gjithmonë për e mbaroi në vendlindje, ndërsa atleti, të lakmueshëm nga të gjithë Ne vitet 1993-2006 dashurinë për njerëzit, në vitin 1966 mbaroi shkollën vërsnikët dhe më të rriturit. Pasioni i tij emigron në Gjermani, thjeshtësinë, zgjuarsinë, ushtarake “Skënderbej”. Në ndershmërinë, karakter- për ushtrimet fizike shpejt u diktua nga ku për 13 vjet, merret vitin 1968 mbaroi me rezul- profesori i edukimit fizik në gjimnaz, me punë të ndryshme. in e fortë dhe shpirtg- ku Kujtimi shquhej mbi të tjerët për kry- I pasionuar pas luleve jerësinë e tij. I paharruar tate të shkëlqyera Shkollën e erjen e ushtrimeve me shkallë të lartë dhe kopshtarisë, për një do të mbetet për të gjithë Bashkuar të Oficerëve, dhe vështirësie. Megjithatë, ai pëlqente kohë të gjatë, punoi si ne përjetësisht, KUJTIM menjëherë më pas, gjatë viteve shkencat ekzakte, ishte shumë i mirë bahçevan. Në vitet 2010-2015 punon qëndrimit në Gjermani (2015-2020), HOXHA. I lutemi Allahut xh.sh. që 1968-1986 punoi si oficer në veçanërisht në matematikë, fizikë dhe si supervizor në Drejtorinë e Përg- ka kryer punë të ndryshme dhe në inshallah do t’ia shpërblej mirësitë dhe Gjirokastër, në funksione të kimi, dhe ëndërronte të bëhej mjek ose jithshme të Matjeve e Kalibrimeve kohën e lirë ka ndihmuar me qindra sakrificat e tij në këtë jetë, me xhenet ndryshme, deri Komandant inxhinier i kimisë. (Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit), emigrantë shqiptarë me përkthimin në jetën e pasosur. Brigade. Pas mbarimit të stazhit në minierën e dokumenteve të tyre etj, punë që e ku u shqua për punë korrekte dhe të Gjatë kësaj periudhe mbaroi e Bulqizës, megjithë rezultatet shumë ndershme. Në vitin 2015, në fakultetin bënte pa asnjë shpërblim. Adem Bunguri, Nehat Daci, Premtim të mira të gjimnazit, edhe pse nuk ju e Gjuhëve të Huaja të Universitetit Pasionin për ushtrimet fizike dhe Kryemadhi, Gjuran Fida, Ali Deshati, edhe Akademinë Ushtarake dhe dha e drejta e studimit për në shkollë Shtetëror të Tiranës, mbron provimin vrapimet në natyrë Kujtimi e ruajti deri Agron Fida, Arben Fida, Rami Kursin e lartë të filozofisë. Në të lartë, ai nuk u dekurajua. I qetë dhe e gjuhës gjermane, të cilën e zotëronte në ditën e fundit të jetës. Ai çdo ditë Hoxha, Naim Hoxha, Besa Hoxha vitin 1986 transferohet në Pe- me karakter të fortë spartan, ai shquhej shkëlqyeshëm. Ishte i vetmi supervizor ushtrohej me rreth një orë vrap dhe (Çaushi), Lindita Hoxha (Elmazi). shkopi me detyrën komandant brigade. Në vitin 1991 emërohet Ko- Luan Shatku u nda nga jeta mandat Divizioni në Peshkopi, Shatku, do të dallohej në veçanti si në moshë të re, duke lënë ndërsa një vit më vonë zgjidhet qendra kryesore e lojës, ishte kapësi pas një emër shume të njohur Deputet i Selishtës në Kuvendin më i mirë i topave në tabelë duke dhe të vlerësuar në historinë Popullor. lënë gjurme tek kjo skuadër. Në vitin e komunitetit të basketbollit Në vitin 1999 i rikthehet në 1965 përfaqëson ekipin kombëtar në shqiptar, si dhe në të gjithë Gardën e Republikës, ku punoi Ballkaniadën e Basketbollit në Tiranë, rininë e Institutit të Lartë ku ai deri në vitin 2005. Në këtë kohë ndërsa po në këtë vit do të luante me shërbeu si pedagog. ekipin e “Partizanit” në krah të mikut del në reformë. dhe kolegut të tij të basketbollit, tepër dhe u lauruan një grup i madh spor- Fisnik Izet Hyka gjatë gjithë i ri atëherë, të mirënjohurit Agim Fagu. tistësh, trajnerësh, specialistësh-nga karrierës së tij ushtarake e civi- I madhi i basketbollit Shqiptar, Agim më të shquarit e sportit-me medalionin le ka qenë dhe ka treguar një Fagu, do të citonte në një kumtesë për “Nder i Sportit Shqiptar”. përkushtim qytetar, mbarte e mikun e tij Luan Shatku se: “Ndodh Midis tyre janë mjaft sportistë di- përcillte veti të larta njerëzore, shpesh që disa të vërteta t’i dëgjosh branë dhe bij dibranësh, madje emra çiltërsi, duke qenë një mik i mirë nga të tjerë. Për mua është fat që këtë sugjestionues, të nderuar e të respek- të vërtetë ta kem njohur vetë, kështu të për gjithë, një koleg i hapur tuar në mbarë vendin dhe më gjere dhe i mirëkuptueshëm, një që kam të drejtë t’jua tregoj të tjerëve. si: Irfan Tershana, Belul Hatibi, Ismet Kundërshtarët i druheshin Luanit, ndër- punonjës shteti i devotshëm, një Luan Shatku, nr. 6, i treti nga e majta Bellova, si dhe mjeshtrat e mëdhenj: sa shokët e ekipit i gëzoheshin fatit që Naim Pilku, Feti Borova, Astrit Greva familjar i mirë dhe një njeri që ai ishte i tyre; unë hamendesha se sa të klimës politike, e cila sa vinte dhe jimeve, duke qenë se iu mohua e drejta dhe Luan Shatku. Luan Shatku u nda përcillte gjithmonë pozitivitet. i ashpër dhe i rëndë duhet të ishte ai ashpërsohej më tej. Krahas basketbollit që të përfaqësonte ekipin kombëtar në nga jeta në moshë të re, duke lënë Ikja e tij ishte një humbje për në jetë. Pas 2-3 vjetësh fati na bashkoi Luani ka qenë dhe një student shumë aktivitetet ndërkombëtare, Luan Shatku pas një emër shume të njohur dhe të familjen, por edhe një humbje me mirëdashje. “ i mirë. Pas përfundimit të Institutit të u shkëput nga sporti i basketbollit, por vlerësuar në historinë e komunitetit të për miqtë dhe kolegët, të cilët Pas një periudhe të suksesshme Lartë në Shkodër ai emërohet pedagog duke lënë si pasardhës të tij një tjetër basketbollit shqiptar, si dhe në të gjithë te Fisniku shinin një fisnik të me ekipin e “Partizanit”, ai kthehet në matematike në këtë Institut (sot Uni- sportist të talentuar të birin, Altin Shat- rininë e Institutit të Lartë ku ai shërbeu qytetin e Shkodrës, e shërben si lojtar versiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”). ku, i cili luajti basketboll me ekipin e si pedagog. vërtetë. qendre me po aq rendiment si tek ekipi Luan Shatku dinte të koordinonte Vllaznisë dhe më pas me Tiranën, si Luan Shatku do të largohej nga jete I paharruar do të mbetet për i “Partizanit”. Merr pjesë në kompeti- marrëdhëniet shoqërore mes kolegëve, dhe pas viteve 1990 jashtë Shqipërisë, në moshën 50 vjeçare, me 15 korrik të gjithë ne përjetësisht! cionet ndërkombëtare në vitet 1965- miqve, kundërshtarëve të lojës, gjy- në Greqi, në Suedi, Gjermani dhe të vitit 1987. Ai është konsideruar nga 1966-1968. Fatkeqësisht, pas vitit 1969 qtarëve dhe sportdashësve, e për këtë Australi. Në fund të vitit 1999, nga kolegët, miqtë dhe specialistët e sportit Vexhi Gjoni, Shaban Cani, Luani nuk pati vazhdimësi në ekipin arsye ai gëzonte një respekt të veçantë Ministria e Kulturës, Turizmit, Rinisë si TITAN i basketbollit shqiptar. Andon Andoni, Karaman kombëtar, jo se nuk e meritonte, as nga ana e komunitetit të basketbollit. dhe Sporteve në prani të Kreut të Shtetit Përgatiti: Qato, Musa Ricku, Avni Elezi për arsye se ishte i paaftë, por për arsye Në rrethanat e kohës por dhe të zhgën- me një ceremoni soleme u nderuan DËFRIM METHASANI
24 - Maj 2020 nr. 167
cyan magenta yelloë black