ISSN 1644-4183 4/5 (30) 2012/13

MMazowszeazowsze NA CAŁY ROK / MAZOWSZE HAS THE WHOLE YEAR

DDominikanaominikana W RYTMIE MERENGUE / TO MERENGUE RHYTHM

800 LETNIE MIASTO W CZECHACH 800-LETNIE / 800 YEAR MIASTO OLD CITY W CZECHACH IN CZECH REPUBLIC / 800 YEAR OLD CITY IN CZECH REPUBLIC

www.magazynswiat.pl www.platinumpalace.pl 4 edytorial

W Polsce mamy środek zimy – za oknami mróz i śnieg. Wymarzony czas dla narciarzy i snowboardzistów. A gdzie szukać słońca i ciepła, jeśli się nie lubi zimy? Najlepiej na In Poland we have the middle of winter południowej półkuli – tam jest teraz środek - frost and snow outside. Perfect time for skiers and snowboarders. And where to lata. Można się wybrać – choćby wirtualnie look for some sun and heat if you do not – na przykład do Buenos Aires, i już robi się like winter? Best guess, in the southern he- cieplej. Stolica ognistego tanga przyciąga misphere - where summer is in full swing ri- turystów z całego świata. Wszak to miasto ght now. You can visit - even if only virtu- tańca i muzyki, gdzie tango i kawa rozpo- ally - Buenos Aires for example, and it gets czynają dzień, a wino i tango go kończą… warmer already. The capitol of fiery tan- A jeśli ktoś kocha ciepłe morze, złote plaże, go attracts tourist from all over the world egzotyczne palmy i słońce, może wybrać . After all, this a city of dance and music, tropikalną Dominikanę z najlepiej rozwinię- where you start your day with tango and tą infrastrukturą turystyczną na Karaibach. coffee and end it with wine and more tan- Świetną zabawę mają tu zapewnioną mi- go... And if you love warm seas, golden be- łośnicy windsurfingu, nurkowania i żagli, aches, exotic palm trees and sunshine, cho- ose the tropical Dominican Republic with nie będą się też nudzić entuzjaści tenisa the best-developed tourist infrastructure in i golfa. Ci z kolei, którzy najlepiej wypoczy- the Caribbean. Windsurfing, diving and sa- wają, leniuchując na plaży, mają do dys- iling fans will have a great time here, but pozycji najpiękniejsze plaże na Karaibach also tennis and golf enthusiasts won’t be i mogą cieszyć się słońcem do woli. bored. Those, in turn, who relax best idling their time away on the beach, have at their disposal the most beautiful beaches in the Caribbean and can enjoy the sunshine all they want.

Bożena Miller redaktor wydania / editor of issue

28 podróǑ e z pomysé em holidays with imaginations 29

Sp÷dzajãc urlop na Karaibach, odkrywamy Ameryk÷. W prze- PAWEè WRONJSKI noijni i dosğownie idziemy w ijlady Kolumba. Wielki őeglarz dotarğ przecieő wğaijnie tutaj, na wysp÷ Haiti (nazwanã pier- Dominikana wotnie Hispaniolã), którã Republika Dominikaġska dzieli dziij z Republikã Haiti. Stolica Dominikany – Santo Domin- go – byğa pierwszã zağoőonã przez odkrywców z Europy osa- W rytmie merengue dã i przyczóğkiem dokonanego w nast÷pnych pokoleniach podboju obu Ameryk. Ba, nawet tak charakterystyczna dla THE DOMINICAN REPUBLIC – TO MERENGUE RHYTHM wszystkich miast zakğadanych póŏniej w Ameryce przez Hisz- panów regularna siatka ulic z centralnym placem, ma swój Sğoġce, plaőe, woda w kolorze nieba i ruchy bioder taġczãcych merengue. pierwowzór w Santo Domingo. Jednak nie ze wzgl÷du na hi- Klimat i przyroda Dominikany – podobnie jak zmysğowy taniec z Karaibów – dziağajã stori÷ czy zabytki przeszğoijci jedziemy na Dominikan÷, tylko niemal hipnotycznie, utwierdzajãc nas w przekonaniu, őe znajdujemy si÷ w raju. po to, by wypoczywaå. By cieszyå si÷ egzotykã i sğoġcem, za- chwycajãcymi plaőami, kuchniã i őyczliwoijciã, jakã mieszkaġ- cy w naturalny sposób okazujã przybyszom.

NAJDĞUŐSZA PLAŐA NA KARAIBACH >> Wzdğuő wybrzeőy Dominikany, zarówno poğudniowego – Morza Ka- raibskiego, jak i póğnocnego – Atlantyku, ciãgnã si÷ plaőe. Ğãcznie przez niemal dwa tysiãce kilometrów, a ta, która roz- ciãga si÷ mi÷dzy kurortami Punta Cana i Bavaro, uchodzi za najdğuőszã na Karaibach. Pokrywa jã biağy piasek, cieġ rzucajã palmy, a nieopodal wybrzeőa, w turkusowej wodzie, kryje si÷ efektowna rafa koralowa. Istny raj – tylko nurkowaå, kãpaå si÷, opalaå i relaksowaå pod parasolami z szerokich, soczy- stych, zielonych liijci. Nic wi÷c dziwnego, őe na dominikaġ- skim wybrzeőu rozkwitğy liczne kurorty. Puerto Plata z wikto- riaġskã zabudowã zasğyn÷ğo z otaczajãcych miejscowoijå buj- nych tropikalnych lasów, plaőy Playa Dorada, której nazwa (Zğota Plaőa) jest juő sama w sobie reklamã, muzeum burszty- nów i destylarni rumu „The Brugal”. Plaża między Punta Cana i Bavaro uchodzi za najdłuższą na Karaibach The beach between Punta Cana and Bavaro is considered to be the longest in the Caribbean

+Dominikana 7 str.indd 28-29 20.01.2013 09:51 6 w zasię gu rę ki at hand’s reach 7

Paweł Wroński Dalmatia is the narrow strip of DUBROWNIK – PERŁA ADRIATYKU land stretching between the Adri- atic Sea and the mountain slopes Na Dubrownik można spojrzeć z perspektywy ulic lub obiegających Sta- of Paklenica and Velebit that de- ri Grad murów albo ze wzgórza Srdj (412 m), do którego zachodnich scend directly to the beaches. Like stoków miasto jest przytulone. Błądząc uliczkami, wśród kamienic, ko- a precious string of pearls sprout- ściołów i klasztorów, zauważymy, że tworzą one regularną niemal kra- ing on the coast of are the cities tę. I wszystkie, prócz jednej, są tak wąskie, że słońce rzadko do nich za- of Zadar, Split, Trogir and the most gląda. Można się w nich skryć, gdy z nieba leje się żar. Znajdziemy tu w zasięgu ręki famous of them - Dubrovnik. They też dziesiątki restauracji, w których rozkoszować się można smakiem dal- impress with the buildings erected mackiej kuchni. Szeroka ulica to główny miejski deptak, Stradun, który since the time of the Ancient Rome CROATIA WITHIN AN ARM’S REACH! biegnie od wschodniej do zachodniej bramy. Przy zachodniej wznosi się to modernity and the shadowy al- leys, hiding restaurants serving studnia Onofria z 16 kamiennymi maszkaronami, z których tryska woda. Wąskim pasem między Adriatykiem a opadającymi wprost na plaże górskimi stokami what is the tastiest in Dalmatia - Ponoć każdemu, kto się jej napije, przynosi w życiu szczęście. W pobliżu Paklenicy i Velebitu, ciągnie się Dalmacja. Niczym drogocenny sznur pereł wyrastają na seafood. wschodniej bramy stoi pałac Sponza, w którego sieni wyryto motto miej- wybrzeżu miasta: Zadar, Split, Trogir i najsłynniejsze z nich – Dubrownik. Zachwycają scowych kupców: „Wzbronione jest nam oszukiwać i fałszować miary, to- budowlami wznoszonymi od czasów starożytnego Rzymu po współczesne i cienistymi też gdy ja ważę towar, ze mną razem czyni to Bóg”. Niegdyś Dubrownik zaułkami, w których kryją się restauracje serwujące to, co w Dalmacji najsmaczniejsze na podobieństwo Wenecji tworzył republikę, a pod jej banderą pływało – owoce morza. ponad 600 statków. Wychodząc na mury, które zdają się wyrastać wprost z morza, pełną piersią zaczerpniemy powietrza. Obiegają one Stari Grad pierścieniem długości 1940 m. Mają 25 m wysokości, 3 m grubości od strony morza i 6 m od lądu, a wzmacnia je blisko 20 bastei, baszt i bastio- nów oraz dwie cytadele na sąsiadujących ze Starim Gradem półwyspach. Najpiękniej miasto prezentuje się jednak ze wzgórza Srdj. Pokryte czerwo- nymi dachówkami kamienice kontrastują z zielononiebieską morską wodą i roślinnością licznych wysp i wysepek wzdłuż dalmackiego wybrzeża.

DUBROWNIK – THE PEARL OF THE ADRIATIC SEA You can have a look at Dubrownik either from the perspective of streets or walls encircling Stari Grad, or Srdj hill (412 m), to the western slopes of which the city is glued. Wondering through the streets, tenement ho- uses, churches and monasteries one finds out that they form almost regu- lar checked pattern. All of them, apart from one, are so narrow, that the sun does not reach them. One can hide there, when heat is falling from the sky. There are many restaurants offering heavenly tastes of the Dal- matian cuisine. The broad street is the main promenade of the city, Stra- dun, which runs from eastern to the western gate. Right next to the we- stern gate there is Onofria well with sixteen stone mascarons that spit out water. The legend has it that drinking from this well brings good luck. In the neighbourhood of the western gate there is Sponza palace, in the en- trance hall of which a motto of local merchants had been carved: “We are forbidden to swindle and distort measures, so when I measure the goods, God is doing it together with me”. In the past Dubrownik, like Venice, for- med a republic with over 600 ships sailing under its flag. When you climb the walls, that seem to grow right from the sea, you will be able to bre- ath fresh, sea air. They encircle Stari Grad by the ring of 1940 metres. They are 25 metres high, 3 metres thick from the side of the sea and 6 metres from the side of the land. They are reinforced by almost 20 bastions and towers and two citadels located on peninsulas neighbouring Stari Grad. The most beautiful view, however, can be seen from the hill of Srdj. Red tiled rooftops contrast with green-blue sea water and sea plants of nume- rous islands and islets of the Dalmatian coast. Krótka podróż: bezpośrednie loty z Krakowa (www.eurolot.com) 8 w zasię gu rę ki at hand’s reach 9

RYBY W PAŁACU DIOKLECJANA Przy okazji wizyty w Splicie można podreperować zdrowie. Tryskają tu bowiem ciepłe siarkowe źródła, których zbawienne lecznicze wła- ściwości docenili już starożytni mieszkańcy, wznosząc na wybrzeżu rezydencję dla cierpiącego na reumatyzm cesarza Dioklecjana. Pałac cesarza jest dziś rozległym kompleksem muzealnym i użytkowym. W jego skrzydłach działają liczne restauracje i sklepy. Na dawnych pod- worcach zaś w znakomitej akustyce występują zespoły śpiewacze specjalizujące się w klapa, tradycyjnej chorwackiej muzyce, w której jak w fado jest i miłość, i morze, i tęsknota. Na tyłach pałacu funk- cjonuje rybne targowisko, które trzeba koniecznie odwiedzić. Jest to miejsce niepowtarzalne. Mieści się w ponadstuletniej hali z żeliwny- mi drzwiami ozdobionymi misternie wykutym ornamentem i napi- sem „Ribarnica”. Otwarte od wczesnych godzin rannych targowisko jest dumą Splitu. I wbrew złośliwym Brytyjczykom, którzy zwykli tu odkurzać swój starty dowcip z tekstem: „Something’s fishy here...”, w hali wypełnionej stosami ryb i skorupiaków nie ma przykrego za- pachu ani much. Mieszkańcy Splitu zwykli się nawet chwalić, że to „jedina ribarnica na svijetu bez muha”. A wszystko dzięki siarkowym oparom, które oczyszczają i dezynfekują powietrze wokół termalnych źródeł. Można więc na ladach podziwiać wszystko to, czym morze hojnie obdarowuje mieszkańców Dalmacji – wszak owoce morza są podstawą miejscowej kuchni. Ribarnica jest tym bardziej godna zwiedzenia, że jak twierdzą mieszkańcy Splitu, od lat nic się w niej nie zmienia. Nawet to, że kupioną rybę zręcznie oprawia za 10 kun fachowiec uzbrojony w ostre noże.

FISH IN THE PALACE OF DIOCLETIAN Split is the oasis of health in Dalmatia. This is where hot sulphurous springs are located. Their healing powers had been discovered already in the ancient times of the Roman Empire. The Romans built there a re- sidence for the emperor Diocletian, who suffered from rheumatics. To- day the emperor’s palace is a huge museum and a popular venue with a lot of restaurants and shops. In the old forecourts, accompanied by the excellent acoustics, one can listen to singers specialising in klapa, a tra- ditional Croatian music, which, just like fado, includes love, sea and lon- ging. On the back of the palace there is a fish market, which is a must for all visiting Split. The place is simply exceptional. It is located in an over one hundred years old hall with an iron doors and a masterly forged or- nament and words “Ribarnica”. Opened from an early morning, the mar- ket is the pride of Split. Contrary to malice Brits, who tend to tell their old joke here, saying: “Something’s fishy here...”, in the hall full of fish and crustacea there is no unpleasant smell and flies. Citizens of Split boast, that “jedina ribarnica na svijetu bez muha” (The only fish market witho- ut a single fly in the world). All this thanks to sulphuric fumes that clean and disinfect air around the thermal springs. On the stalls you can admi- re all the gifts of the sea of Dalmatia – after all frutti di mare are the base of the local cuisine. Ribarnica is worth seeing, since, as the inhabitants of Split claim, nothing ever changes here. Even the fact, that purchased fish can be skilfully flayed by a specialist armed with sharp knives. xx Krótka podróż: bezpośrednie loty z Warszawy i Gdańska (www.eurolot.com) 10 w zasię gu rę ki at hand’s reach 11

ZADAR – MAŁY CHORWACKI RZYM Takie miano zyskała metropolia północnej Dalmacji z racji swo- jej przeszłości. Miasto powstałe w czasach cesarstwa zachowa- ło w swym układzie i budowlach czytelne do dziś ślady starożyt- nej epoki. Pierwszym jest forum, największe, jakie powstało po wschodniej stronie Adriatyku. Z napisów wyrytych na kamieniach dowiadujemy się, że na polecenie cesarza Augusta. Gdy Europę zdominowało chrześcijaństwo, na jego ruinach wzniesiono kościół św. Donata i pałac biskupi. Podobnie główna ulica miasta – Kale- larga (czyli po łacinie szeroka ulica – Calle Larga), którą przemie- rzano już za czasów rzymskich, w średniowieczu przemianowa- na została na ulicę św. Katarzyny, bo wzniesiono przy niej klasztor pod wezwaniem tej właśnie patronki. Dziś pełno przy niej kafejek i butików, więc nieustannie panuje tu różnojęzyczny gwar. Zadar jest również znakomitą bazą do wypadów w najpiękniejsze zakąt- ki Dalmacji, zwłaszcza do zachwycających oryginalnym krajobra- zem i przyrodą pobliskich parków narodowych: Paklenicy, Kornati, Jezior Plitwickich, Wodospadów Krka i Północnego Velebitu. Stąd też pochodzi jeden z chorwackich przysmaków – maraskino, likier z miejscowych dzikich wiśni odmiany maraška. Destyluje się go ze sfermentowanego soku tych owoców (smakiem i wyglądem przy- pominają nasze szklanki), zazwyczaj z dodatkiem gorzkich migda- łów, jaśminu albo wanilii. Przy lampce maraskino wspaniale się wypoczywa po zwiedzaniu miasta lub powrocie z dalszych wycie- czek i planuje kolejne wypady. Przypisuje mu się także właściwo- ści lecznicze.

ZADAR – LITTLE CROATIAN ROME This is how the metropolis of the northern Dalmatia was called due to its past. The city built in the times of the empire preserved in its layout and buildings clear signs of the ancient era. The first one is forum, the biggest one constructed on the eastern side of the Ad- riatic Sea. From the engravings on the stones one learns that it was ordered by emperor Augustus. When Europe was dominated by Christianity, on the ruins of the forum St. Donat’s Church and a bi- shop’s palace were erected. Also, the main street of the city - Ka- lelarga (in Latin: wide street - Calle Larga), used already in the Ro- man times, in the Middle Ages was renamed for ST. Catherina- ’s street, since a monastery with this patron saint was built there. Today it is full of small cafes and boutiques, so there is always a hum of various languages to be heard. Zadar is also a great star- ting point for excursions to the most beautiful corners of Dalmatia, especially to breathtaking national parks: Paklenica, Kornati, Plitvi- ce Lakes, Krk Waterfalls and North Velebit. It is there, where one of the Croatian delicacy comes from. It is Maraskino, liker made of local wild cherries. It is destilled from a fermented juice of this fru- it (that tastes and looks a little bit like our sour cherries) with bitter almonds, jasmine or vanilla). With a glass of maraskino it is great Od przełomu kwietnia i maja do listopada bieżącego roku dodatkowe rejsy linii lotniczych Eurolot po- to take some rest after sightseeing or while planning further trips łączą Polskę z czterema chorwackimi miastami: Dubrownikiem, Splitem, Zadarem i Rijeką. Ceny bile- and excursions. It is said that the liker has some healing powers. tów od 269 zł, rezerwacja przez internet, a jeden z najpiękniejszych regionów na wybrzeżach Adria- Krótka podróż: bezpośrednie loty z Warszawy, Poznania i Gdańska tyku – Dalmacja – dostępny zaledwie w 3 godziny. Loty z Warszawy, Gdańska, Poznania i Krakowa. (www.eurolot.com) Szczegóły na www.eurolot.com 12 from the blog... ADRES REDAKCJI

02-548 Warszawa, Robert Szewczyk ul. Grażyny 15 lok. 112–114 z bloga... tel./faks: +48 22 845 58 41 redakcja:

tel.: +48 22 845 29 24 ZBĘDNE KILOGRAMY www.magazynswiat.pl

EXCESS WEIGHT [email protected]

W ZASIĘGU RĘKI / AT HAND’S REACH Mazowsze dla turysty Chorwacja w zasięgu ręki Mazovia for tourists ...... 36 Każdy wyjazd zaczyna się od pakowania. Jak dużo potrzebujesz sprzę- REDAKTOR WYDANIA Croatia within an arm’s reach!...... 6 tu i pieniędzy, żeby wybrać się w podróż życia? Mniej, niż sądzisz! Bez Each trip starts from packing. How much equipment and money do Cypryjska adrenalina BOŻENA MILLER względu na to, czy wędrujesz po Beskidach, jedziesz przez Amerykę au- you need to set off on lifetime trip? Less than you think! Regardless Z BLOGA / BLOG Cyprus adrenaline ...... 58 tostopem, lecisz na weekend do Singapuru lub włóczysz się po Indiach. of whether you wander in the Beskids Mountains, go hitchhiking Zbędne kilogramy / Excess Weight ...... 12 [email protected] Przyzwyczajeni do nadmiaru rzeczy na co dzień, przenosimy (nie)potrze- across America, fly to Singapore for the weekend, or wander across SPORT by materialne na każdy aspekt życia, także na podróże. Prawda jest inna: India. Accustomed to an excess of stuff on our daily basis, we tend W PODRÓŻY / ON THE ROAD Umysł błękitnego poranka Maroko – brama do Afryki to transfer (un)necessary needs onto every platform of our life, inc- The mind of the blue morning ...... 62 WSPÓ im więcej bagażu, tym więcej kłopotów. Liczne rzeczy, które wydają się Morocco – Gateway to Africa ...... 18 luding travelling. The truth is different: the more baggage, the more nam niezbędne, są absolutnie zbędne i można je zostawić w domu lub ŁPRACA NA STOKU / ON THE SLOPE w ogóle nie kupować. To, co mamy ze sobą, powinno być funkcjonalne, trouble. Much stuff that seems to be necessary is absolutely redun- WYPRAWA / ADVENTURE Po zdrowie i przygodę do Maso Corto EDYTA BUCHERT dant and may be left at home or not purchased at all. What we carry Dominikana – w rytmie merengue niezawodne, niezniszczalne i lekkie (zwolennikom podróży na lekko do- For health and adventure in our backpacks, should be functional, reliable, robust and lightwe- The Dominican Republic brze znane są takie materiały jak kevlar, karbon, lit i puch). Resztę dosta- to Maso Corto ...... 64 JAGA KOLAWA ight (fans of light traveling are well acquainted with materials such as To merengue rhythm ...... 24 niemy (kupimy) po drodze. Kevlar, carbon, lithium, and fluff). The rest can be bought on the way. MAREK WOŁOSZYŃSKI Bolączką podróżników korzystających z tanich linii lotniczych są skąpe limi- WYDARZENIA / EVENTS Scarce baggage limits mean headache for travelers using low-cost SPACEREM PO... Zmagania psich zaprzęgów na polskiej Alasce PAWEŁ WROŃSKI ty bagażowe. Za dodatkowy pakunek trzeba słono zapłacić. Internet peł- WALKING AROUND... airlines. You pay dearly for additional package. Internet is full of in- Sled dog teams races in the Polish Alasca ... 68 ny jest instruktażowych filmów, jak się spakować, żeby nic nie dopłacić. structional videos explaining how to pack so as do not pay extra Hurra do Bruntálu! ROBERT SZEWCZYK Wychodzi na to, że najlepiej wszystko założyć na siebie. Nie jest to zresztą Off we go to Bruntál! ...... 32 charges. It turns out that the best way is to take all clothes on. This is Bieg po zdrowie / Race for Health...... 69 nic nowego. Nieraz, jadąc na górskie wyprawy, wkładałem możliwie wie- not anything new, anyway. Sometimes, going to the mountain expe- Kassel ma klasę PROMOCJA le ciężkiej odzieży na siebie, co na tle letnio ubranych urlopowiczów wy- dition, I put as many heavy clothing on that in contrast to summer PODRÓŻE OD KUCHNI Kassel has got class ...... 36 glądało przekomicznie: facet w puchówce i butach za kostkę w środku lata. dressed vacationers, I looked hilarious - a guy in fluff jacket and an- CULINARY ADVENTURES [email protected] Jak jadano w czasach Palladia? W przytłoczonym konsumpcją świecie narodził się ruch minimalistycz- kle boots in the middle of summer. MIEJSCE / PLACE What was eaten in Palladio’s times? ...... 70 REKLAMA ny. Do życia ponoć wystarczy 100 rzeczy, jeśli tak, to ile ich potrzebu- In the world oppressed by consumption a minimalist movement was Może warto na weekend „wyskoczyć” jemy w podróży? Zależy, gdzie jedziemy, w jakim celu i o jakiej porze born. It is believed that 100 things are enough to live, and if so, how do Skoczowa? [email protected] STO KILOMETRÓW PRZYGODY much of them we need on the road? Depends on where we’re go- How about a weekend break roku. Po co zabierać do Indii lub Tajlandii stertę T-shirtów? To jak je- ONE HUNDRED KILOMETERS [email protected] ing, for what purpose and what season. Why taking a pile of T-shirts in Skoczów? ...... 42 chać z drzewem do lasu. Tam jest ich mnóstwo i to bardzo tanich. Ciężka OF ADVENTURE to India or Thailand? It’s like dragging wood into the forest. There are KOREKTA POLSKA odzież przeciwdeszczowa w krajach strefy równikowej, też nam się nie Kolorowa La Boca/ Colorful La Boca ...... 72 a lot of them over there and they are very cheap. Heavy raincoats in WYPOCZYNEK Z POMYSŁEM przyda: codzienne ulewy są tam tak gwałtowne, że nie ochroni nas ża- TRAVELS WITH IMAGINATION BARBARA DYBICZ the equatorial zone are not useful either: everyday rainfalls are so den laminat. Trzeba przeczekać, a potem wyschnąć. Jeżeli wyjeżdżamy Kielecki rowerowy zawrót głowy Wietnam: kraj taki jak nasz abrupt that a laminate is out of use. You just need to wait, and then Vietnam: a country just like ours… ...... 76 na miesiąc, a zamierzamy sypiać głównie w hotelach, to po co ciągnąć ...... 46 dry out. If you are setting off for a month, planning to sleep mostly NAKŁAD namiot? Kilka nocy można spędzić pod gwiazdami albo zaplanować noc- in hotels, why to drag a tent? You can spend a few nights under the ne przejazdy, wówczas prześpimy się w autobusie lub pociągu. Warto stars or schedule nightly runs and then take a nap on the bus or tra- Niezamówionych materiałów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. 10 OOO egzemplarzy © notować sobie, ilu rzeczy nie użyliśmy w czasie podróży, co było niepo- Magazyn Świat nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam i ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyny. in. It is worth noting how many things we did not use during our jour- © Copyright by Magazyn Świat. Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim. Przedruk materiałów w jakiejkolwiek formie © Copyright by Magazyn Świat i w jakimkolwiek języku bez wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzedaży trzebne. Odrobina radykalnego minimalizmu zaowocuje jakże przyjem- ney, what appeared to be unnecessary. A slight dose of a radical mi- numerów bieżących i archiwalnych miesięcznika „Świat Podróże Kultura”. Działanie wbrew powyższemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnością prawną. Okładka: Buntal ną lekkością plecaka. nimalism will result in pleasant lightness of our backpack. Fot.: © Africa Studio - Fotolia.com 14 in December In january 15 Grudzien Styczen I Festiwal Podróżniczy Wielka Draka dla Dzieciaka Jarmark Świąteczny przy Pałacu Kultury Australian Open, Melbourne, Australia na WNoZ w Sosnowcu Wrocław i Nauki w Warszawie Międzynarodowe tenisowe mistrzostwa Prezentacje i prelekcje podróżników. Akcja charytatywna studentów Uniwersytetu Targowisko rękodzieła i lokalnych Australii rozgrywane od 1905 r. Pierwszy Gościem specjalnym będzie Martyna Ekonomicznego we Wrocławiu. Wspólna za- wyrobów, czyli kopalnia pomysłów z czterech turniejów zaliczanych Wojciechowska. bawa w szczytnym celu. na niebanalne prezenty. do Wielkiego Szlema. The 1st Travel Festival at the Faculty Make a grand scene Christmas fair at the foot of the Pala- Australian Open Melbourne, Australia of Earth Sciences in Sosnowiec. for the kids, Wrocław ce of Culture and Science in Warsaw International Tennis Tournament in Au- Presentations and lectures of travellers A charity event held by the students of the Handicraft and local product market, a stralia which has been held since 1905. who have visited all corners of the world. Wrocław University of Economics. Have fun treasure trove of original gift ideas The fi rst of the four tournaments of the Special guest: Martyna Wojciechowska. in a good cause. www.jarmarkwarszawa.pl 1 1133 Grand Slam ddoo 227.017.01 115-175-17 https://www.facebook.com/ www.draka.ue.wroc.pl www.australianopen.com events/125396824286362/

Rajd Barbórka, Warszawa Święto Światła, cała Szwecja Revelta i Beneides de Sant Antoni Prestiżowy rajd samochodowy po uli- W dniu św. Łucji, patronki światła, Abat oraz Festa de Sant Sebastià cach Warszawy. Trasa liczy ok. 20 km, Dubai Shopping Festival ulicami kroczą pochody dzieci. Majorka, Hiszpania ale najbardziej emocjonujący odcinek Setki wydarzeń: pokazów mody, koncer- Orszakowi przewodzi dziewczynka Gorąca atmosfera w środku zimy. Uliczne nie ma nawet kilometra. tów i okazji do niebywałych zakupów Fan- w wianku z płonącymi świecami. koncerty, parady, tańce i ogniska. Barbórka Rally, Warsaw tastyczna promocja kraju. Festival of Light, Sweden Revelta i Beneides de Sant Antoni A prestigious car rally in the streets of Dubai Shopping Festival On the Day of St Lucy, the patron of light, Abat oraz Festa de Sant Sebastià Warsaw. The route is about 20 km long, Hundreds of events: fashion show, con- the parade of children marches in the stre- Hot atmosphere in the middle of winter. but the most thrilling section is not even a certs and an occasion for great shopping. ets. The procession is headed by a girl we- Street concerts, parades, dancing and bon- kilometer in length. A fantastic promotion of the country. 1 1133 aring a wreath with burning candles. 116-176-17 fi res. During breaks: delicious food and fi ery www.barborka.pl drinks in local pubs.

Puchar Świata Festiwal Filmy Świata Ale Kino! Europejska Gala Kolęd, Warszawa IX Przegląd Filmów Górskich w skokach narciarskich, Zakopane Warszawa, Kraków, „Żyjemy obok siebie, razem śpiewamy” w Ustrzykach Dolnych Rozgrywany jest od 1980 r. Na zakopiań- Wrocław, Poznań, Gdańsk – tak brzmi motto 12. Europejskich Górskie przygody na ekranie, spotkania skiej skoczni stawiają się najlepsi zawodni- W programie m.in. 20 pełnometrażo- Sptkań Chóralnych odbywających się że znanymi himalaistami i okazja do spotka- cy na świecie. wych produkcji z krajów Ameryki Łaciń- w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. nia wszystkich miłośników gór. Ski Jumping World Cup skiej, Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu. European Cristmas Carol Gala, Warsaw The 9th Film Festival in Ustrzyki Dolne It has been held since 1980. The best World Film Festival Ale Kino! „We live close, we sing together” - This is the Mountain adventures on the screen, meeting jumpers from the world come to the ski The program includes 20 full-length pro- motto of the 12th European Choral Meetings famous Himalayan mountaineers and an oc- jump in Zakopane. They are suppor- ductions from Latin America, Asia, Africa held at the Grand Theatre - National Opera. casion to meet all the mountain lovers. ted by crowds of enthusiastic sport fans. and the Near East. 11-11-11 118-198-19 www.teatrwielki.pl 111-121-12 118-198-19 www.cit.ustrzyki-dolne.pl www.fi lmyswiata.pl www.pzn.pl

Krakowski Festiwal Górski Husqvarna Tour, Szklarska Poręba Festiwal Śniegu, Kiruna, Szwecja Coroczne spotkania ludzi kochających Koniec świata wg kalendarza Majów VII Edycja Wyścigu Psich Zaprzęgów. Po- Rzeźby z lodu, lodowe igloo, wyścigi góry. Okazja do udziału w warsztatach Jak będzie wyglądał koniec świata? Co na nad 1000 psów zaprzęgowych i kilkadzie- snowboardów i zaprzęgów z reniferami o bezpieczeństwie, obejrzenia fi lmów ten temat mówi kalendarz Majów? siąt najlepszych ekip z całego świata za- oraz wyjątkowo dobrze widoczna w tym i posłuchania opowieści himalaistów. The end of the world according to the pewni pełne emocji widowisko. roku zorza polarna. Kraków Mountain Festival Mayan calendar Husqvarna Tour, Szklarska Poręba Snow Festival, Kiruna, Sweden Annual meetings of people who love the How will the world end? What does the May- The 7th edition of Dog Sled Race. Over The biggest attractions of the festival are mountains. An opportunity to participate an calendar say? 1000 sled dogs and dozens of best te- ice sculptures, igloo, snowboard races in safety workshops, watch movies and li- ams from all over the world will guarantee and reindeer team races as well as perfec- sten to the stories of Himalayan climbers. 77-9-9 2211 an exciting show. 110-130-13 227-297-29 tly visible this year aurora borealis. www.kfg.pl www.borderrush.com www.kirunalapland.se

Sylwester” Jaipur Kite Festival, Jaipur, Indie Ogólnopolski Rajd Narciarski Mikołajki Folkowe, Lublin O 12 w nocy na całym świecie wystrze- Najstarszy festiwal muzyki folkowej Tysiące kolorowych latawców w różnych Wędrówki Północy, Suwałki lą fajerwerki i korki szampanów. Z tej oka- kształtach i rozmiarach wzniesie się w stoli- Trasy wędrówek wiodą przez najpiękniej- w Polsce uświetnią kapele m.in. z Nor- zji wszystkim życzymy szczęśliwego Nowe- wegii, Słowacji, Izraela, Syrii, Węgier. cy nie mniej kolorowego Radżasthanu. Eg- sze i najciekawsze tereny Suwalszczyzny. go Roku! zotyka i zabawa. Polish Nationwide Ski Rally Folk Saint Nicholas Day, Lublin New Year’s Eve The oldest folk music festival in Poland Jaipur Kite Festival, Jaipur, India Northern Hiking At midnight the whole world will be uncor- Thousands of colourful kites in various sha- The routes of the hikes „Borderline”, „In the will feature bands from countries inclu- king bottles of champagne, watching fi re- ding Norway, Slovakia, Israel, Syria and pes and sizes will soar towards the sky in 226.01-6.01- Land of Great Latvian Lakes” and „Roman- works. We would like to wish all Happy New the capital of equally colourful Rajasthan. tic” lead through the most beautiful and the Hungary. Year! www.mikolajki.folk.pl 88-11-11 3311 Exotic and fun 1144 002.022.02 most interesting lands of Suwałki region. http://jaipur.nic.in http://suwalki.pttk.pl 16 February Luty

Karnawał w Wenecji, Wenecja, Włochy Najsłynniejszy z europejskich karnawa- Konkurs Szopek Krakowskich, Kraków łów ściąga rzesze turystów. Wenecja Wystawa Pokonkursowa ponad stu szopek przywdziewa maskę i bawi się na całego w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. przez dwa tygodnie. Cracow Christmas Crib Competition Carnival in Venice, Venice, Italy Post-competition exhibition of over 100 The most popular European carnival at- Christmas cribs in The Historical Museum of tracts loads of tourists. Venice puts on the City of Kraków. a mask and for two weeks the party is in www.krakow.pl full swing. 11-14-14 DDoo 113.023.02 www.venice-carnival-italy.com

Międzynarodowy Zlot Morsów, Mielno Chiński Nowy Rok w Londynie Masowa kąpiel setek mrozoodpornych osób Trafalgar Square wypełnią muzyka, taniec w lodowatym Bałtyku. Wiele imprez towa- i chińskie smoki. rzyszących. Chinese New Year in London International Meeting of Walruses, The Trafalgar Square will Mielno be full of music, dancing A mass bath of hundreds of freeze-proof pe- and Chinese dragons. ople in icy Baltic Sea. A lot of accompany- www.chinatownlondon.org 6 77-10-10 ing events. www.zlotmorsow.mielno.pl GLOB 2013 100 Droga. Festiwal Podróżników Waitangi Day, Nowa Zelandia dla Podróżników, Wschowa XIX Międzynarodowe Targi Turystyki, Sprzętu Święto państwowe upamiętniające podpi- Prelekcje podróżników, projekcje fi lmów, sanie traktatu z Maorysami. Uliczne parady, warsztaty, konkursy i niekonwencjonalny Turystycznego, Żeglarskiego i Sportowego koncerty i pokazy. spacer po zabytkowych zaułkach miasta. Waitangi Day, New Zealand 100 Way.A Festival of the Travellers for 

NBSDB
r
,BUPXJDF National Holiday which commemorates si- the Travellers, Wschowa gning the treaty with the Maori. Street pa- Lectures of travellers, presentations of fi lms, rades, concerts and exhibitions. workshops, contests and unconventional Turystyka GLOBalnie www.waitangi.net.nz 6 88-10-10 walk around the historical parts of the town. Największa turystyczna impreza w południowej Polsce www.tworczehoryzonty.pl Kompleksowa prezentacja oferty turystycznej Berlinale, Berlin, Niemcy VII Festiwal Miejsc Trzydniowy maraton atrakcji dla każdego Międzynarodowy Festiwal Filmowy jest i Podróży Włóczykij, Gryfi n Ponad 7 tys. odwiedzających z kraju i zagranicy jednym z najważniejszych na świecie. Na O swoich wojażach opowie 120 podróżują- prezentacje najnowszych fi lmów zjeżdżają cych fi lmowców, regionalistów, autostopo- Doświadczenie i profesjonalizm organizatora znane postaci showbiznesu. wiczów ... Berlinale, Berlin, Germany The 7th Festival of Places and Travels Nowości International Film Festival is one of the Włóczykij (Gadabout) most important in the world. Famous pe- A hundred and twenty reporters, fi lmma- r
4"-0/
(-0#
/"
;%308*&
ople in show business come to see pre- kers, regionalists, hitch-hikers and many r
,JFSNBT[
8ZEBXOJDUX
5VSZTUZD[OZDI sentations of the newest fi lms. 77-17-17 OOdd 221.021.02 more will talk about their travels. www.berlinale.de www.wloczykij.com Centrum Targowe FairExpo Sp. z o.o. ul. Bytkowska 1B, 40-955 Katowice Karnawał w Rio de Janerio, Brazylia Dzień Myśli Braterskiej tel. 327281513, 327281504, +48 664080292, +48664080285 Karnawałowe szaleństwo: dnie i noce pa- W dzień urodzin gen. Roberta Baden- rad samby. Największa na świece ulicz- -Powella, założyciela skautingu, harcerze na fi esta. składają sobie życzenia. www.glob.fairexpo.pl The Carnival in Rio de Janerio, Brasil Thinking Day Carnival madness: days and nights of On the birthday of General Robert Bade- samba parades. The biggest street fi esta n-Powell, the founder of scouting, scouts in the world. wish one another all the best. www.rio-carnival.net 99-13-13 2222

18 miejscew podrózy on themiejsce road 19

Marrakesz często nazywany jest czerwonym miastem z powodu murów budowanych z czerwonej gliny Marrakech is often called a red city because of red clay walls it is built of

Mieszanina barw, smaków, różnorodnych The mixture of colors, flavors, diverse land- krajobrazów, bogactwo zabytków i prze- scapes, and an abundance of historical and platających się kultur – Maroko to kraj, intertwining cultures - Morocco is a country który porusza wszystkie zmysły i oczaro- that has been charming and moving all wuje egzotyczną magią od wieków the senses with its exotic magic for centuries

SŁONECZNE POWITANIE >> Nie mogło być lepszego SUNNY WELCOME >> There could be no better place miejsca na pierwsze spotkanie z Marokiem. Nadmorski kurort for the first meeting with Morocco. Seaside resort of Agadir Agadir wita nas błękitnym niebem i prażącym słońcem. Mimo welcomes us with blue skies and blazing sun. Despite this, to nie odczuwam męczącego upału, bo od Atlantyku wieje I do not suffer from the exhausting heat as cool, refreshing chłodny, orzeźwiający wiaterek. Jeśli pierwszy dzień może być wróż- breeze is blowing from the direction of Atlantic. If the first day bą dla całej podróży – zapowiada się wspaniale! Nie mogę usiedzieć can be an augury for the whole trip – it promises to be great! I w komfortowym hotelu i mimo smakołyków kuszących ze śniadanio- cannot sit still in a comfortable hotel and I’m heading straight wego bufetu, kieruję się od razu w stronę plaży. Szeroki, ośmiokilo- to the beach despite the tempting delicacies in breakfast metrowy pas pięknej, piaszczystej plaży zachęca do spacerów i po- buffet. Wide belt of five-miles beautiful sandy beach invites to rannego joggingu. Tylko „hello, how are you, where are you from, walks and morning jogging. Just “hello, how are you, where are you married?” na chwilę odwracają moją uwagę od pięknej sce- are you from, are you married?” briefly turns my attention nerii. Wiem, że nawet jeśli spróbuję zignorować zaczepki, to upar- away from the beautiful scenery. I know that even if I tried to ty, miejscowy chłopak i tak nie odpuści. Odpowiadam więc uśmie- ignore the taunts, the stubborn, local boy would not give up. I chem, pozdrawiam go po polsku i to wystarcza, by zaspokoić jego answer with a smile, greeting him in Polish and that appears ciekawość. Po południu zaglądam do lokalnych sklepików i małych to be enough to satisfy his curiosity. In the afternoon, I drop restauracyjek, z przyjemnością odnajdując w nich prawdziwą mie- into local shops and small pubs, with pleasure finding a true Edyta Buchert szankę świata arabskiego i kultury francuskiej. Wieczorem do dłu- blend of the Arab and French culture. A seaside promenade, gich spacerów zachęca nadmorski deptak, oddzielający luksusowe separating the luxury hotels from sheltered palm coast, in- hotele od osłoniętego palmami wybrzeża, który pewnie nad Bałty- vites to long strolls in the evening. In the evening you can kiem nazwalibyśmy promenadą. Wieczorem widać z niego wzgórze see from there a hill towering over the city, and a big, lighted górujące nad miastem, a na nim wielki, oświetlony napis w języku inscription in Arabic. Guide hastily explains what it means: arabskim. Przewodnik pospiesznie wyjaśnia, co oznacza: „Bóg, na- “God, Nation, King” - three most important values of each

Fot.: E. Buchert ród, król” – to trzy najważniejsze wartości każdego Marokańczyka. Moroccan. MOROCCO – GATEWAY TO AFRICA

20 miejscew podrózy on themiejsce road 21

Miasto słynie z pięknych ogrodów Labirynt straganów ciągnie się niemal w nieskończoność Marrakesz jest gwarny i zatłoczony o każdej porze dnia i nocy Atlas Studios w Warzazat The city famous for its beautiful gardens The labyrinth of stalls stretches almost indefi nitely Marrakech is a bustling and crowded at any time of day or night Atlas Studios in Ouarzazate

EGZOTYCZNA METROPOLIA >> Jeśli choć raz nie za- EXOTIC METROPOLIS >> If at least once you haven’t got poczynku od ulicznego gwaru i miejskich upałów. Wspaniałe, beautiful ones I have ever seen; including echinocactus błądziłeś w plątaninie ciasnych, gwarnych i zatłoczonych o każ- lost in the tangle of narrow, busy and crowded, at any time of unikalne kaktusy należą chyba do najpiękniejszych, jakie do tej grusonii - so called throne of mother-in-law - spreading, low dej porze dnia i nocy uliczek suków, to nigdy nie byłeś w Mar- the day or night, souks’ streets, it means you’ve never been pory widziałam. Jest tu m.in. echinocactus grusonii – tzw. tron cactus, densely bristling with sharp thorns. The whole com- rakeszu, to pewne! Ciągnący się niemal w nieskończoność la- to Marrakesh, that’s for sure! Extending almost to infinity, lab- teściowej, rozłożysty, niewysoki kaktus gęsto najeżony ostrymi position forms an excellent complex of wonderful, preserved birynt straganów, targowisk, rozmaitych towarów i hałaśliwych yrinth of stalls, markets, a variety of goods and noisy traders kolcami. Całość stanowi doskonałą kompozycję wspaniałych, in Arabic style buildings surrounded by lush vegetation. This handlarzy może przyprawić o prawdziwy zawrót głowy, nawet can make one dizzy, indeed, even if you are the most robust zachowanych w arabskim stylu budynków, z bujną roślinno- place owes a lot to the world-famous fashion designer Yves najbardziej odpornego turystę. Bez wcześniejszych planów za- tourist. Without previous shopping plans, I almost ruined my ścią. To miejsce dużo zawdzięcza także światowej sławy pro- Saint Laurent, who, along with Pierre Berge, bought the kupowych, ja także omal nie zrujnowałam mojego budżetu. budget. I liked gold thread embroidered shoes, leather bags, jektantowi mody Yves Saint-Laurentowi, który wraz z Pierre’em garden in 1980 and contributed to its restoration. He was Podobały mi się haftowane złotą nicią buty, skórzane torebki, smelling spices, engraved ornaments made of metal, painted Berge’em kupił ogród w 1980 r. i przyczynił się do jego reno- fond of this garden so much that according to his wish after pachnące przyprawy, grawerowane ozdoby z metalu, malowa- arabesques, tempting colorful scarves. Foreign tourists are wacji. Upodobał sobie ten ogród tak bardzo, że po śmierci kazał his death his ashes were spread among the plants to leave ne arabeski, kusiły barwne chusty. Zagranicznych turystów wła- called in almost all languages of the world by the stand own- rozsypać swoje prochy pośród roślin, by zostać tu na zawsze. there forever. A small, modest statue of the patron of the gar- ściciele stoisk nawołują w niemal wszystkich językach świata ers and it is hard to resist. Must be a bargain, firstly because Niewielki, skromny pomnik mecenasa ogrodu wraz z pamiątko- den, along with a commemorative plaque now stands in the i trudno się temu oprzeć. Koniecznie trzeba się targować, po usually initial prices are very high and far exceed the value of wą tablicą stoi dziś w cieniu liści palmowych. shadow of palm leaves. pierwsze dlatego, ze zwykle pierwotne ceny są bardzo wygó- the goods offered and secondly because it is part of tradition rowane i znacznie przekraczają wartość oferowanych towarów, and local customs. It would be rude to refuse to negotiate MAROKAŃSKIE HOLLYWOOD >> Wciśnięte między MOROCCAN HOLLYWOOD >> Squeezed between a po drugie dlatego, że to element tradycji i miejscowych zwy- while usually drinking a cup of mint tea. The biggest problem, góry Atlasu Wysokiego i Antyatlasu niewielkie miasto Warza- the mountains of the High Atlas and Anti-Atlas, a small town czajów. Niegrzecznym byłoby odmówić negocjacji, zwykle przy however, appeared not till then I began to desperately seek zat to największe moje zaskoczenie podczas podróży po Ma- of Ouarzazate appeared to have been the biggest surprise towarzyszącej im filiżance miętowej herbaty. Największy pro- way out. The most vivid landmarks along the way are worth roku. Z opowieści i pięknych zdjęć znałam zabytki Marrakeszu, during my trip to Morocco. From listening stories and see- blem pojawił się jednak dopiero wówczas, gdy rozpaczliwie za- remembering because despite the fact that each souk has its Rabatu, wspaniałe wybrzeże i złote plaże nad Atlantykiem, ale ing beautiful photos I knew monuments of Marrakech, Rabat, częłam szukać wyjścia lub drogi powrotnej. Warto zapamiętać own distinct name you can nowhere find any signposts and o Warzazat nigdy wcześniej nie słyszałam. Przewodnik z prze- stunning coastline and golden beaches of the Atlantic, but kilka najbardziej charakterystycznych punktów po drodze, bo support of locals may only lead to further stalls with various kąsem w głosie mówi: „znasz Warzazat, znasz na pewno”. had never heard of Ouarzazatehad. My guide with a sneer mimo że każdy suk ma swoją odrębną nazwę, nigdzie nie ma commodities. „Nie – upieram się – nigdy wcześniej nie widziałam, nie sły- from his voice said: “you know Ouarzazate, you know it for drogowskazów, a pomoc miejscowych może oznaczać jedynie szałam”. „A oglądałaś film «Gladiator» albo «Kleopatra», albo sure.” “No”, I insisted, “I’ve never seen it, not heard about it.” prowadzenie do kolejnych stoisk z rozmaitymi towarami. A PAINTER’S DREAM >> Marrakech means not only «Asterix i Obelix», a może «Kundun»?” – pyta uparcie. „Tak, “And have you watched Gladiator, or Cleopatra or Asterix and commonly known souks and tireless dealers or oriental pewnie, że tak, znam wszystkie” – odpowiadam bez waha- Obelix, or perhaps Kundun?” he asks persistently. “Yeah, SEN MALARZA >> Marrakesz to nie tylko znane suki i nie- mosques and madrasahs. The city is also famous for its nia. „Widziałaś już zatem Warzazat” – uśmiecha się triumfal- sure, I have I know all of them” I replied without hesitation. strudzeni handlarze czy orientalne meczety i medresy. Miasto beautiful gardens dating back to the late nineteenth and nie. Dopiero gdy odwiedzamy studio filmowe Atlas Studios, “therefore you have already seen Ouarzazate” he smiled tri- słynie także z pięknych ogrodów pochodzących z przełomu early twentieth century. I was enchanted by Majorelle Gar- wszystko staje się jasne. To właśnie tu znajdują się wspania- umphantly. It is not before when we visited the Atlas Studios, XIX i XX w. Mnie urzekł oddany do użytku publicznego dopie- den, finished for public use in 1947 only, recently renovated, łe studia i plenery filmowe, wykorzystane w niejednej super- everything became obvious. This is here, where you will find ro w 1947 r., a niedawno odnowiony ogród Majorelle, nazwa- named in honor of an artist, Jacques Majorelle, the French produkcji. Można przespacerować się po chińskim Zakaza- great studios and movie open-airs used in a number of super- ny tak na cześć jego twórcy Jacques’a Majorelle’a, francuskiego painter who arrived to Morocco during World War I. Count- nym Mieście, stanąć oko w oko z antycznymi egipskimi posą- productions. You can stroll around the Chinese Forbidden malarza, który przybył do Maroka podczas I wojny światowej. less abundance of exotic plants, colorful flowers, ponds, ro- gami, zobaczyć biblijne scenerie z czasów pierwszych chrze- City here, stand face to face with ancient Egyptian statues, Niezliczone bogactwo egzotycznych roślin, barwnych kwiatów, mantic paths and bridges leading through almost a fairy-tale ścijan. Miasto gościło takie sławy, jak: Michael Douglas, Jean and watch biblical scenes from the time of early Christians. oczek wodnych, romantycznych ścieżek i pomostów prowadzą- scenery, serves as a great relaxation from bustle streets and Claude Van-Damme, Orlando Bloom, Ed Harris czy Omar Sha- The city has hosted such celebrities as Michael Douglas, Fot.: E. Buchert cych przez niemal baśniową scenerię, to doskonała forma od- urban heat. Great, unique cactuses are probably the most Fot.: E. Buchert rif. Swoje filmy realizowali tu m.in. Ridley Scott i Martin Scorsese. Jean Claude Van-Damme, Orlando Bloom, Ed Harrida and

22 miejscew podrózy miejsce 23

Nie wszystkie produkty oferowane przez ulicznych handlarzy trafi ają w gusta Swoje wyroby oferują liczni lokalni artyści Europejczyków Their handcrafts are off ered, as well, by numerous local craftsmen Not all of the products off ered by street vendors hit a chord with Europeans

Od 1985 r. i pierwszego nakręconego tu filmu „Klejnot Nilu” Omar Sharif. Ridley Scott and Martin Scorsese and many others miasto Warzazat regularnie gości ekipy filmowe i gwiazdy wiel- have made their films here. Since 1985 and “Jewel of the Nile”, Informacje praktyczne: kiego ekranu, które upodobały sobie tutejsze pustynne tereny, the first movie filmed here, the city of Ouarzazate regularly hosts Język: Urzędowy język to arabski i berberyjski, ale w wielu miej- scach, zwłaszcza bardziej turystycznych, można porozumieć się w ję- z oddalonymi w tle górskimi szczytami i romantycznymi kazba- film crews stars of the silver screen, who fancy local desert areas zyku francuskim i nieco rzadziej w angielskim. mi Taourit, czyli ufortyfikowanymi zespołami pałacowymi daw- and remote mountain peaks in the background as well as roman- Waluta: nych władców do dziś dumnie górującymi nad miastem. I kto tic Taourit’s casbahs, the fortified palace ensembles of former Obowiązującą walutą jest dirham marokański (MAD). by dziś pomyślał, że dzisiejsza marokańska stolica przemysłu fil- rulers still proudly towering over the city. And who would think 1 MAD = 0,37 PLN, 100 MAD = 8,83 EUR, 100 MAD = 11,60 USD mowego była dawniej nikomu nie znaną, małą osadą służącą today that today’s Moroccan capital of the movie industry was Dirham marokański jest poza Marokiem walutą niewymienialną jako baza dla francuskiej Legii Cudzoziemskiej. once an obscure, little village serving as a base for the French i obowiązuje surowy zakaz wywożenia go za granicę. Foreign Legion. Wizy: Od 1 stycznia 2005 r. Polacy nie muszą posiadać wizy do Maro- ESSAOUIRA – MIASTO OTELLA >> Ta niewielka miej- ka, jeśli planowany pobyt nie przekracza 90 dni. scowość, założona w XVIII w. przez sułtana Muhammada ibn ESSAOUIRA - THE CITY OF OTHELLO >> This small Zwyczaje: W Maroku obowiązują szczególne normy prawne i zwyczajowe, które Abdullaha, dawniej nazywana Mogador, była przede wszyst- town, founded in the eighteenth century by Sultan Muhammad obcokrajowcy powinni respektować, np. zakaz wstępu do meczetów kim wolnym portem dla Europejczyków zajmujących się han- Ibn Abdullah, formerly known as Mogador, served mainly as a dla osób wyznania niemuzułmańskiego, powstrzymanie się od jedze- dlem złotem, kością słoniową i niewolnikami, a wkrótce stała free port for Europeans involved in the trade of gold, ivory and nia, picia i palenia w miejscach publicznych od wschodu do zachodu się także największą atrakcją regionu i zwróciła ku sobie oczy slaves. Soon after, it became the main attraction of the region słońca podczas ramadanu, unikanie skąpych strojów i zachowań, mo- podróżników, artystów i handlarzy. Prawdziwie światową sła- and drew the attention of travelers, artists, and traffickers. How- gących urazić wyznawców islamu. wę zyskała jednak w 1952 r., gdy amerykański reżyser, produ- ever, it gained truly worldwide fame in 1952 when Orson Wells, cent i scenarzysta Orson Wells wybrał Essaourię jako miejsce re- an American director, producer and screenwriter chose Essaou- Practical information: alizacji słynnego „Otella” Williama Szekspira. Mnie urzekła zarów- ria as the execution venue for the famous “Othello” by William Language: Arabic and Berber are offi cial languages, but in many no romantyczna, jak i dramatyczna sceneria miasta: rozbijające się Shakespeare. I was fascinated by both romantic and dramatic places, especially the ones full of tourists, you can communicate in French and a bit less in English. z hukiem o nabrzeże fale Atlantyku, kamienne fortyfikacje wyrasta- scenery of the town: waves crashing with a bang on the Atlan- Currency: Currency is the Moroccan Dirham (MAD). jące wprost z poszarpanych skał, zatłoczony port pełen niebieskich tic waterfront, stone fortifications growing directly from jagged 1 MAD = 0.37 PLN, 100 MAD = 8.83 EUR, 100 MAD = 11.60 USD łodzi i prowizorycznych straganów z najróżniejszymi świeżymi ry- rocks, busy harbor full of blue boats and makeshift stalls with all Moroccan dirham currency is outside Morocco a non-replaceable and bami, a tuż obok kilometrowe piaszczyste plaże i barwne uliczki kinds of fresh fish, and right next to the many miles-long sandy it is strictly forbidden to export it abroad. starej medyny. Essaouira różni się od innych miast marokańskich, beaches and the colorful streets of the old medina. Essaouira Visas: Since 1 January 2005, Poles do not need a visa to Morocco if gdyż została zaprojektowana przez europejskiego inżyniera, które- is different from other Moroccan cities, as it was designed by a you plan to stay less than 90 days. go sułtan pojmał w niewolę. Uliczki medyny są tu szersze i bardziej European engineer, who was captured into slavery by the sultan. Customs: regularne, dziś wypełniają je galerie, sklepy z pamiątkami, herba- Medina streets here are wider and more regular, now full of gal- In Morocco there are specifi c legal and customary norms that fore- ciarnie, a niezliczone rzesze artystów oferują swoje wyroby: od ob- leries, gift shops, tea rooms, and countless bunches of artists igners should respect, including a ban on access to mosques for non- Muslims, refraining from eating, drinking and smoking in public from razów po rzeźby z drzewa tujowego i cedrowego, metalową biżu- offer their handcraft: including paintings, sculptures of cedar sunrise to sunset during Ramadan, avoiding skimpy dresses and be- terię, ręcznie tkane dywany czy misternie zdobione mozaiki zal- and thuya wood, metal jewelry, hand-woven carpets, intricately havior which may be off ending for Muslims. Fot.: E. Buchert lidż. Ta wyjątkowa medyna w 2001 r. wpisana została na Listę decorated with zellige mosaics. Since 2001, this unique Medina Fot.: E. Buchert www.maroco.com Światowego Dziedzictwa UNESCO. is listed as UNESCO World Heritage Site.

24 miejscewyprawa adventuremiejsce 25

Spędzając urlop na Karaibach, odkrywamy Amerykę. W prze- PAWEŁ WROŃSKI nośni i dosłownie idziemy w ślady Kolumba. Wielki żeglarz dotarł przecież właśnie tutaj, na wyspę Haiti (nazwaną pier- DDominikanaominikana wotnie Hispaniolą), którą Republika Dominikańska dzieli dziś z Republiką Haiti. Stolica Dominikany – Santo Domin- go – była pierwszą założoną przez odkrywców z Europy osa- W rytmierytmie merenguemerengue dą i przyczółkiem dokonanego w następnych pokoleniach podboju obu Ameryk. Ba, nawet tak charakterystyczna dla THE DOMINICAN REPUBLIC – TO MERENGUE RHYTHM wszystkich miast zakładanych później w Ameryce przez Hisz- panów regularna siatka ulic z centralnym placem, ma swój Słońce, plaże, woda w kolorze nieba i ruchy bioder tańczących merengue. pierwowzór w Santo Domingo. Jednak nie ze względu na hi- Klimat i przyroda Dominikany – podobnie jak zmysłowy taniec z Karaibów – działają storię czy zabytki przeszłości jedziemy na Dominikanę, tylko niemal hipnotycznie, utwierdzając nas w przekonaniu, że znajdujemy się w raju. po to, by wypoczywać. By cieszyć się egzotyką i słońcem, za- chwycającymi plażami, kuchnią i życzliwością, jaką mieszkań- cy w naturalny sposób okazują przybyszom.

NAJDŁUŻSZA PLAŻA NA KARAIBACH >> Wzdłuż wybrzeży Dominikany, zarówno południowego – Morza Ka- raibskiego, jak i północnego – Atlantyku, ciągną się plaże. Łącznie przez niemal dwa tysiące kilometrów, a ta, która roz- ciąga się między kurortami Punta Cana i Bavaro, uchodzi za najdłuższą na Karaibach. Pokrywa ją biały piasek, cień rzucają palmy, a nieopodal wybrzeża, w turkusowej wodzie, kryje się efektowna rafa koralowa. Istny raj – tylko nurkować, kąpać się, opalać i relaksować pod parasolami z szerokich, soczy- stych, zielonych liści. Nic więc dziwnego, że na dominikań- skim wybrzeżu rozkwitły liczne kurorty. Puerto Plata z wikto- riańską zabudową zasłynęło z otaczających miejscowość buj- nych tropikalnych lasów, plaży Playa Dorada, której nazwa (Złota Plaża) jest już sama w sobie reklamą, muzeum burszty- nów i destylarni rumu „The Brugal”. Plaża między Punta Cana i Bavaro uchodzi za najdłuższą na Karaibach The beach between Punta Cana and Bavaro is considered to be the longest in the Caribbean

26 miejscewyprawa adventuremiejsce 27

THE LONGEST BEACH ON THE CARIBBEAN >> Along the coasts of the Dominican Republic, both southern (the Caribbean Sea) and northern (the Atlantic) beaches stretch for two thousand kilometres and the beach extending between Punta Cana and Bavaro holiday resorts is conside- red the longest in the Caribbean. It is covered with white sand, palms cast shadows and the turquoise water near the coast conceals an effective coral reef. Simply paradise: just dive, ba- the, sunbathe and relax under umbrellas made of wide, succu- lent, green leaves. No wonder that numerous holiday resorts have flourished on the Dominican coast. Puerto Plata with Vic- torian buildings is famous for lush tropical forests surrounding it, the beach Playa Dorada , the name of which (Golden Be- ach) is an advertisement in itself, the Amber Museum and The Brugal Rum Distillery. Juan Dolio entices with rich cultural life, Las Terrenas and Sa- mana on Samana peninsula: a promise of quiet rest. Sosua is just the opposite: endless fun, which at dawn moves from pubs, discos and nightclubs to the beaches. Even though the atmosphere is conducive to laziness, it does not mean that ac- tive forms of relax are limited. Just the opposite: diving, wind- surfing, sailing, tennis, golf are in standard Dominican holiday Plażę w Punta Cana pokrywa biały piasek, a rozłożyste palmy rzucają ożywczy cień offer. Cabarete is a Mecca of water sports amateurs since it is A beach in Punta Cana is covered by white and wide palms produce invigorating shadow KRÓLEWSKA DOLINA >> Chociaż magnesem tury- well known as one of the best places in the world for windsur- stycznym jest wybrzeże, to w górzystym interiorze (najwyż- fing. Those who love diving go on excursions to Banco de la Juan Dolio kusi bogatym życiem kulturalnym, Las Terrenas Sun, beach, sky blue water szy szczyt Dominikany – Pico Duarte – ma 3175 m wyso- Plata (Silver Bank), which is a continental shelf turned into a i Samana na półwyspie Samana – obietnicą spokojnego wy- and hip movements of meren- kości), też kryją się miejsca ciekawe. Górskie stoki porastają nature reserve and spreading from the Bahamas to Banco de poczynku. Sosua, wręcz przeciwnie – niekończącą się za- gue dancers. Just like the sensuous zazwyczaj bujne lasy równikowe. Są jednak tereny uboższe la Navidad. Many wrecks of Spanish ships rest beneath the bawą, która o świcie z barów, dyskotek i nocnych klubów dance from the Caribbean w wodę, w których las ustępuje miejsca sawannie. Inge- waters there. A result of exploratory expeditions are exhibits al- przenosi się na plaże. Choć atmosfera sprzyja lenistwu, nie the climate and nature rencja człowieka w naturalne warunki spowodowała istotne ready shown in museums but after all everyone dreams about znaczy to, że aktywne formy wypoczynku są ograniczone. zmiany w krajobrazie i miejsce naturalnej roślinności zajmu- making own discovery. Besides, in the breeding season hump- Wręcz przeciwnie – nurkowanie, windsurfing, żeglowanie, of the Dominican Republic are al- ją dziś uprawy tropikalnych roślin i owoców, trzciny cukro- back whales come to that region. Meeting these giants is also tenis, golf – są standardem dominikańskiej oferty urlopo- most hypnotic confirming our im- wej, tytoniu, kawy i kakao. W sadowniczą oazę przekształ- an unforgettable experience. Those who enjoy standing on wej. Cabarete jest mekką miłośników sportów wodnych, pression that we are in paradise. ciła się dolina Cibao w północnej części kraju. Dla Domini- firm ground and value horse riding or bike expeditions more gdyż miejscowość zasłynęła jako jedno z najlepszych na kańczyków to serce ich krajowego spichlerza, dla przyby- than cruises will love the port town Luperon because this is świecie miejsc do uprawiania windsurfingu. Entuzjaści nur- While on holidays in the Caribbean we discover America. Meta- szów – okazja do oglądania w miejscowych wioskach tra- how they usually visit the nearby tropical fruit plantations and kowania podejmują wyprawy na Banco de la Plata (Srebr- phorically and literally we follow in Columbus’s footsteps. After dycyjnych bohio, chat ze strzechami z palmowych liści. Tu picturesque villages, not devoid of authenticity. ny Brzeg), czyli zamieniony w rezerwat szelf kontynental- all, the great sailor got right here, to Haiti island (formerly cal- także napotkamy ślady Kolumba. Gdy tu dotarł, nie oparł ny, rozciągający się od Bahamów do Banco de la Navidad. led Hispaniola), which is now shared between the Dominican się wrażeniu i nazwał ją Królewską Doliną – La Vega Real. THE ROYAL VALLEY >> In spite of the fact that the to- Na dnie spoczywają tam liczne wraki hiszpańskich stat- Republic and the Republic of Haiti. The capital of the Domini- Konkwistadorzy założyli w niej osady Santiago de los Tre- uristic magnet is the coast, the mountain interior (the highest ków. Efektem wypraw odkrywczych są już wprawdzie wy- can Republic, Santo Domingo, was the first town founded by inta Caballeros oraz La Concepcion de La Vega. Ale nie do- peak of the Dominican Republic, Pico Duarte, is 3 175 me- stawione w muzeach eksponaty, ale każdy przecież marzy the European explorers and the stronghold of the conquest of trwały one do naszych czasów, zmiecione z powierzchni zie- tres tall) also conceals interesting places. Mountain slopes are o własnym odkryciu. Poza tym w tamte rejony przybywa- both Americas which took place in next generations. What’s mi w XVI w., podczas katastrofalnego trzęsienia ziemi. No- usually covered with lush tropical forests. However, there are ją w okresie lęgowym wieloryby humbaki. Spotkanie z tymi more, even the regular network of streets with a central squ- szące ich nazwy miejscowości założono potem w zupełnie also areas with less water where the forest gives way to savan- kolosami jest także niepowtarzalnym przeżyciem. Portowe are, so characteristic for all the towns founded later in America innych miejscach. nah. Human interference with natural conditions led to signifi- Luperon spodoba się natomiast tym, którzy preferują twar- by the Spanish, gets its prototype from Santo Domingo. But we cant changes in the landscape and the place of natural plants dy grunt pod nogami i nad rejsy przedkładają jazdę konną do not go to the Dominican Republic to admire history or histo- ARTYSTYCZNA WIOSKA >> Naturalne krajobrazy is now taken by cultivated tropical plants and fruit, sugar cane, lub rowerowe wyprawy, bo w ten właśnie sposób przyjęło rical objects: we go there to rest, to enjoy this exotic place and i przekształcenia dokonywane przez człowieka tworzą na Do- tobacco, coffee and cocoa. Cibao Valley in the north of the co- się tam zwiedzać pobliskie plantacje tropikalnych owoców the sun, amazing beaches, cuisine and friendliness which is na- minikanie przedziwną mozaikę. Z wioskami w dolinie Cibao untry has turned into a fruit-growing oasis. For the Dominicans Fot.: Biuro Promocji Dominikany i malownicze, niepozbawione autentyczności wioski. turally expressed by the inhabitants to the visitors. Fot.: Biuro Promocji Dominikany kontrastuje Altos de Chavón. To również wioska, ale z tra- this is the heart of their national granary, for the visitors it is a

28 miejscewyprawa adventuremiejsce 29

streets. Fountains spout on the squares formed at their inter- sections. The central spot is San Estanislao church. The fact that it sounds familiar to us does not surprise once we learn that Stanislaus, a Pole regarded as saint, was buried there. The church was blessed in 1979 personally by John Paul the Second. Amongst the artists and the representatives of world elites it has been popular since then to get married in this church. An important, though not rural, building, is an amphi- theatre which seats an audience of 5 000. On its stage per- formed such pop culture stars as Frank Sinatra, Santana, Julio Iglesias, Andrea Bocelli or the band Duran Duran. Elements of this fantasy in reality are small steamers cruising down Chavon river. Numerous tourists admire the marvels of Dominican na- ture from their decks. And the river in itself is indeed worthy of admiration. Hollywood filmmakers a long time ago started appreciating spectacular landscapes in its valley. This is whe- re outdoor scenes from such movies as „Apocalypse Now” or “Rambo” were shot.

PISCINA NATURAL AND ARTIFICIAL STREAM >> Down the course of Rio Chavon the banks are covered with mangroves. They create mangrove forests, characteristic for Amfi teatr w Altos de Chavón może pomieścić 5 tysięcy widzów /Amphitheatre in Altos de Chavón can house 5 thousand tourists Malowniczą rzekę Chavon upodobali sobie hollywoodzcy fi lmowcy coastal sea shallows, bays, lagoons and mouths of rivers. They Picturesque Chavon river is a favourite site of Hollywood fi lmmakers envelop the riverbed in green, impenetrable voile, adding my- stery to the cruise. The curious thing is that once we leave the dycją i autentyzmem nie ma nic wspólnego. Powstała w la- chance to go to local villages and see traditional bohio: that- wiście godna podziwu. Spektakularne krajobrazy w jej do- river, swim out to the ocean, pass the strait and enter Saona, tach 70. XX w. z inicjatywy magnata amerykańskiego prze- ched huts with roofs made of palm leaves. This is also whe- linie docenili już dawno hollywoodzcy filmowcy. Tutaj wła- we will experience déja vu. Mangroves frequently appear also mysłu cukrowniczego, szefa kompanii Gulf & Western, Char- re we will come across the traces left by Columbus. When he śnie powstawały plenerowe sceny takich filmów, jak „Czas here. Saona is a small island in the Dominican Republic. It lesa Bluhdorna. Mieszkają tu zapraszani z całego świata ar- got here he could not resist the impression and he called the Apokalipsy” czy „Rambo”. tyści i tworzą, zainspirowani otoczeniem – przyrodą i żywy- valley the Royal Valley- La Vega Real. Conquistadors founded mi jeszcze obyczajami autochtonów. W Altos otwarto tak- Santiago de los Treinta Caballeros and La Concepcion de La PISCINA NATURAL I STRUMYK ARTIFICIAL >> Saona kusi turystów przepięknymi plażami i licznymi cudami natury że uczelnię artystyczną, współpracującą z prestiżową nowo- Vega here but they have not survived until now, wiped out from W dolnym biegu Rio Chavon jej brzegi porastają mangrowce. Saona is tempting tourists with its most beautiful beaches and numerous jorską akademią sztuki Parsons The New School for Design. the ground in the 16th century during catastrophic earthqu- Tworzone prze nie lasy namorzynowe są charakterystyczne wonders of nature Altos de Chavón nie jest pozbawione uroku. Domki-pra- ake. The towns which adopted their names were founded later dla przybrzeżnych płycizn morskich, zatok, lagun i ujść rzek. cownie, butiki i eleganckie restauracje rozmieszczone są in completely different places. Otulają koryto rzeki zielonym, nieprzeniknionym woalem, do- wzdłuż krętych uliczek. Na placykach powstałych u ich dając rejsowi tajemniczości. Co ciekawe, gdy opuściwszy rze- skrzyżowań tryskają fontanny. Centralnym punktem jest ARTISTIC VILLAGE >> Natural landscapes and modifi- kę, wypłyniemy na ocean, pokonamy cieśninę i zawitamy na kościół San Estanislao. Swojskie dla nas brzmienie prze- cations made by man create a real mosaic in the Dominican Saonę, doznamy déjà vu. Tutaj także mangrowce nie nale- staje dziwić, gdy dowiadujemy się, że spoczywa tam Republic. The villages in Cibao Valley are contrasted by Altos żą do rzadkości. Saona to niewielka wyspa w granicach Do- Stanisław, Polak uznany za świętego. Kościół poświęcił de Chavón. This is also a village but has nothing in common minikany. Również z licznymi przepięknymi plażami i cuda- w 1979 r. osobiście Jan Paweł II. Wśród artystów i przed- with tradition and authenticity. It was created in the 70s on mi natury, pośród których perłą pierwszej wielkości jest Pisci- stawicieli światowych elit utarła się od tego czasu moda the initiative of an American sugar industry tycoon, the boss na Natural-basen w skalnym zagłębieniu wypełniony morską na zawieranie w nim ślubów. Ważnym, acz zgoła nie wiej- of the Gulf & Western company: Charles Bluhdorn. Here, ar- wodą. Kąpiel w niej należy do atrakcji wymienianych przez skim obiektem, jest amfiteatr z miejscami dla 5 tys. wi- tists invited from all over the world live and work, inspired by organizatorów turystyki jednym tchem razem ze spotkaniem dzów. Na jego scenie występowały gwiazdy popkultury the surroundings: the nature and evergreen customs of the na- z wielorybami, bowiem woda ma niepowtarzalną szmarag- tej miary co Frank Sinatra, Santana, Julio Iglesias, Andrea tives. A school of arts was also opened in Altos; it cooperates dową barwę. Bocelli czy zespół Duran Duran. Elementem tej urzeczy- with the prestigious Parsons The New School for Design ba- Przyrodniczy fenomen przysłużył się rozwojowi turystyki na wistnionej fantazji są parowe stateczki, kursujące po rze- sed in New York. Saonie. Wokół wyrosły hotele, butiki, restauracje. W tych ce Chavon. Liczni turyści podziwiają cuda dominikańskiej Altos de Chavón is not devoid of charm. Houses-workshops, ostatnich serwują dania, w których miejscowe tradycje ku- Fot.: Biuro Promocji Dominikany przyrody z ich pokładów. A rzeka sama w sobie jest rzeczy- boutiques and elegant restaurants are located along winding Fot.: Biuro Promocji Dominikany linarne splotły się z wpływami hiszpańskimi. Nie jest to

30 miejscewyprawa miejsce 31

Każdy region Dominikany ma swoją kulinarną specjalność / Each region of the Domican Republic has its culinary specialty.

jednak kuchnia jednorodna. Każdy region ma bo- also boasts numerous beautiful beaches and natural wonders, among wiem swoją specjalność. Nawet tak samo nazy- which the real pearl is Piscina Natural. It is a pool in a rocky hollow fil- wane dania zaskoczą nas lokalnymi odmienno- led with sea water. Bathing there is one of the attractions suggested ściami. Jak choćby sancocho, gulasz z kilku ro- by trips organizers together with meeting the whales because the wa- dzajów mięs, którego pierwowzorem jest hisz- ter is of unique emerald colour. pańskie cocido. Są też dania ogólnonarodowe, The natural phenomenon contributed greatly to tourism development on takie jak La bandera (flaga), do której przygoto- Saona. Hotels, boutiques and restaurants sprang up around. The restau- eN wania używa się białego ryżu, fasoli, mięsa, wa- rants serve dishes in which local culinary traditions are entwined with arz rzyw i smażonych, dojrzałych bananów odmia- Spanish influences. But this cuisine is not homogeneous because eve- Kraj m ny plantain. Kto nie chce żywić się w restauracji, ry region has its own specialty. Even the dishes known under the same może kupować pyszne dania na gorąco wprost name will surprise us with local differences. An example is sancocho, a od przygotowujących je na ulicy kobiet, okre- stew made of a few types of meat, the prototype of which is Spanish co- ślanych mianem fritureras. W ich ofercie zawsze cido. There are also national dishes, such as La bandera (the flag) which znajdzie się mangu, purée z gotowanych plantain is made from white rice, beans, meat, vegetables and fried, ripe planta- czy placuszki kukurydziane yaniqueques (zwane ins (type of bananas). If someone does not feel like eating in a restau- z amerykańska Johny Cakes). Wbrew pozorom te rant he/she can buy delicious hot meals, called fritureras, straight from właśnie dania, najlepsze są dla tych, którzy cier- women preparing them on the street. Their offer always includes man- pią na niestrawność po zmianie kuchni i klima- gu, purée made from boiled plantains, or corn cookies called yaniquequ- tu, a pragną uniknąć dolegliwości zwanej przez es (which are also known under the American name Johny Cakes). Con- miejscowych „zemstą Caonabo”, czyli biegunki. trary to appearances these dishes are best for those who suffer from in- Europejczyk poczuje się swojsko, popijając cafe- digestion caused by changing the cuisine and the climate and who want cito w miejscowej kawiarni. Jedyne, co może się to avoid the illness called by the local people “Caonabo’s revenge”, that w nich wydać dziwne, to upodobanie do sztucz- is diarrhoea. A European will feel at home while sipping cafecito in a lo- nych strumieni i wodospadów, którymi są często cal café. The only thing that may seem strange there is the liking for ar- zdobione wnętrza nastawionych na podejmowa- tificial streams and waterfalls, which frequently decorate the interiors of nie turystów lokali. tourist-oriented facilities. 1DURGRZ\8U]ĉG7XU\VW\F]Q\5HSXEOLNL'RPLQLNDĽVNLHM Fot.: Biuro Promocji Dominikany ãWĚSiQVNi&=3UDKD&]HFK\7HO)D[ SUDJXH#JRGRPLQLFDQUHSXEOLFFRPZZZ*R'RPLQLFDQ5HSXEOLFSO

32 miejscespacerem po.... walking around...miejsce 33

sult it started playing a role of a significant centre in the northern Moravia. Bruntál offers a lot of fantastic attractions to the visitors, not only natural but also historical, cultural and sports. In 2013 the town celebrates its round anniversary: 800 years since it was founded. Celebrations will last all year long and a few culmination points have been planned (Welcome Spring! 4/05, The Days of the Town 20/06-23/06, Jazz Festival 27/07, Indian Summer in Bruntál 15/09 and many other). It is definitely worth seeing all these events; from the wide offer everyone can choose something that interests him/her most. Amazing nature is also an incentive for trips around the area, such as a tour to the volcanoes (there are four of them in the neighbourhood). The times of their biggest eruptions are long gone. Their peaks, eaten by the tooth of time, are easily accessible and the view from them is magnificent. The highest peak is Velký Roudný,

Wieża telekomunikacyjna o wysokości 145 m na szczycie Pradziada 1491 m n.p.m. Telecommunication Tower (145 metres high) on the top of the Grandfather (Praděd), HHurraurra dodo Bruntálu!Bruntálu! 1491 m over the level of the sea.

OFF WE GO TO BRUNTÁL!

Poznaj najstarsze miasto w dzisiejszych Czechach Bruntál oferuje odwiedzającym wiele wspaniałych atrakcji – założone na prawie magdeburskim nie tylko przyrodniczych, ale także historycznych, kultu- rowych oraz sportowych. W roku 2013 miasto obchodzi okrągłą rocznicę – mija 800 lat od jego założenia. Uroczy- Explore the oldest town founded stości będą trwać cały rok, przy czym planowanych jest kil- under the Magdeburg law in today’s Czech Republic ka punktów kulminacyjnych (Powitanie wiosny 4.05, Dni miasta 20-23.06, Festiwal jazzowy 27.07, Indiańskie lato w Bruntálu 15.09 i inne). Z pewnością warto zobaczyć Bruntál – malownicze 18-tysięczne miasteczko w Jeseni- Bruntál: a picturesque town with 18 thousand inhabit- wszystkie te wydarzenia, a z bogatej oferty każdy może kach, północno-wschodniej części Republiki Czeskiej. Już na ants situated in Jeseniki, in the north-east of the Czech sobie wybrać to, co najbardziej go interesuje. Wspaniała początku XIII w. stanowiło ważny ośrodek miejski. Założone Republic. As early as at the beginning of the 13th cen- przyroda stanowi ponadto zachętę do wycieczek po oko- w roku 1213 przez margrabię morawskiego Vladislava Jindři- tury it was an important municipal centre. Founded in licy, na przykład do wyprawy na wulkany (w okolicy znaj- cha stało się pierwszym miastem w królestwie czeskim, które 1213 by a Moravian Margrave, Vladislav Jindřich, it be- dują się cztery). Czasy ich największych erupcji już daw- uzyskało tzw. prawo magdeburskie, dzięki czemu zaczęło peł- came the first town in the Kingdom of Bohemia which no minęły. Ich szczyty, które starł ząb czasu, są ławo do- nić funkcję znaczącego ośrodka północnych Moraw. was granted so called Magdeburg Rights and as a re- stępne, a rozpościerający się z nich widok – wspaniały.

34 miejscespacerem po.... miejsce 35

Średniowieczny rynek w Bruntálu / Medieval Market place in Bruntál Malowniczo położony zbiornik Slezská Harta na Morawicy jest znakomitym miejscem do uprawiania sportów wodnych i wędkowania Picturesque artifi cial lake Slezská Harta on Morawica is an excellent place Najwyższym z nich jest Velký Roudný. Jego wysokość wy- for water sports and fi shing nosi 780 m. nad poziomem morza, a na jego szczycie stoi pięknie zbudowana wieża widokowa. Wysoka na dwadzie- 780 meters above the sea level, and on its peak there is a ścia metrów konstrukcja ma aż sześć pięter. Ostatnie jest za- beautifully built observation tower. This twenty meters tall daszone i znajduje się na wysokości 17 m. Z krużganków construction consists of as many as six floors. The last one wieży widoczne są pozostałe wulkany – Malý Roudný, Ve- is covered with roof and is situated at 17 meters. From the nušina sopka oraz Uhlířský vrch. Zdobycie ostatniego z wy- tower arcades the other three volcanoes are visible: Malý mienionych szczytów stanowi niecodzienne przeżycie. Na Roudný, Venušina Sopka and Uhlířský Vrch. Climbing the jego wierzchołku stoi sanktuarium pw. Panny Marii Pomoc- last of them is an unforgettable experience. At its peak nej. Oświetlony kościół stanowi po zmroku przepiękną do- there is a sanctuary of Virgin Mary the Helpful. Illuminated minantę miasta Bruntál. Do sanktuarium prowadzi Droga church is after dusk a beautiful dominant feature of Bruntál. Krzyżowa. The Way of the Cross leads to this sanctuary. Miłośnicy zabytków kultury również nie pożałują wizyty The amateurs of cultural heritage will also not regret visiting w Bruntálu. Bogatą historię regionu odzwierciedlają bez- Bruntál. The rich history of the region is reflected in its priceless cenne zabytki. Do najważniejszych należy zamek, rynek, ka- historical objects. The most important are the castle, the mar- mienica Gabriela, willa Mildnera oraz Dom Miejski. ket square, Gabriel’s House, Mildner’s Villa and Town House. Wracając z wycieczki po okolicy lub spaceru po mieście, moż- On the way back from a trip around the area or a walk na skorzystać z bogatej oferty miasta Bruntál. Kilka hoteli, through the town you can avail of the rich offer of Bruntál. A pensjonatów oraz prywatnych apartamentów oferuje szero- few hotels, guesthouses and private apartments offer wide ką skalę usług hotelarskich w różnych kategoriach cenowych, range of hotel services in various price ranges, restaurants restauracje serwują smaczne posiłki, w tym także regionalne serve delicious meals, including regional specialties. Cafes, specjały. Kawiarnie, bary oraz dyskoteki zatroszczą się o kom- pubs and discos will provide comfort and entertainment to fort i rozrywkę wszystkich zainteresowanych. all the interested guests.

Odwiedź starodawne, a zarazem nowoczesne mia- Visit this old fashioned and at the same time modern sto! Z pewnością nie będziesz rozczarowany i chętnie town! You will not be disappointed and you will be tutaj powrócisz. happy to come back here.

Miasto Bruntál ul. Nádražní 20, 792 01 Bruntál, tel. 00420554706111 BBruntálruntál www.mubruntal.cz Miejskie Centrum Informacyjne, pl. Náměstí Míru 7, 792 01 Bruntál, [email protected], tel. 00420554706526

www.mubruntal.cz

36 miejscespacerem po... walking around...miejsce 37

150 AUTHORS >> Biennial always takes 100 days, dur- ing which the entire Kassel is”living culture.” Last year over 60 places were selected for the presentation of works of over 150 artists from all over the world, mainly Europe, Africa and the Near East. Artists coming from this region of the world for the first time have the opportunity to express in great style the current political situation there. According to Carolyn Christov-Bakargiev - the curator of the exhibition, the “brain” of dOCUMENTA was the Fridericianum Museum, constructed on the ruins of the completely demol- ished unique building, recognized in 1779 as the first clas- sicist object in Germany. It housed one of the first museums in Europe, modeled on the “British Museum”. During the bomb- ing in 1943, 350 000 books from the library collection, col- lected from 1580, burned completely. Other museums and public institutions (cafes, cinemas, librar- ies, a theater, hotels, the main railway station, a conservatory) made their space available for the dOCUMENTA exhibition. Vineyard covered terraces and a Baroque Karlsaue park (the largest in Germany), located on the banks of the River Fulda, with numerous moats and ponds, formed the perfect scenery.

DESTRUCTION AND RECONSTRUCTION >> The exhi- bition is the largest survey of world art. It presents a very large spectrum of different issues affecting humanity. The motto of last year’s dOCUMENTA had very strong significance - “The

KKasselassel Wzgórze parkowe Wilhelmshöhe / Park hill Wilhelmshöhe mmaa kklaslasę MAJKA FUDALA KASSEL HAS GOT CLASS

– to motto, promujące miasto na Face- This promotional slogan is used to promo- 150 TWÓRCÓW >> Biennale zawsze trwa 100 dni, booku. Ma ono swoje liczne uzasadnienia te the city on Facebook. It has great justifica- w czasie których całe Kassel „żyje kulturą”. W ubiegłym roku w rzeczywistości. W minionym roku prymat tion for it, in fact. In the past year the global zostało wybranych ponad 60 miejsc na prezentacje prac po- w dziedzinie światowej sztuki współczesnej leadership in the field of contemporary art nad 150 twórców z całego świata, głównie z Europy, Afryki należał do Kassel. Działo się to za sprawą 13. belonged to Kassel. This was due to the 13th i Bliskiego Wschodu. Artyści pochodzący z tego rejonu świata edycji wystawy dOCUMENTA (9 czerwca – 16 edition of the dOCUMENTA exhibition (9 June po raz pierwszy mieli możliwość do wyrażenia w wielkim sty- września). Jej pomysłodawcą był urodzony - 16 September). The originator of the idea lu tamtejszej sytuacji politycznej. tutaj artysta Arnold Bode, pragnący nadać was the artist Arnold Bode, born here, who Zdaniem Carolyn Christov-Bakargiev – kuratora wystawy nową, pozytywną identyfikację miastu, znisz- wished to give a new positive identification – „mózgiem” dOCUMENTA było Muzeum Fridericianum, wy- czonemu w 80% podczas II wojny światowej. to the city, 80% of which were destroyed du- budowane na zgliszczach doszczętnie zburzonej wyjątkowej Pierwsza ekspozycja odbyła się w 1955 r., ko- ring World War II. The first exhibition was budowli, uznanej w 1779 r. za pierwszy obiekt klasycystycz- lejne od 1972 r. w cyklu pięcioletnim. dOCU- held in 1955, another in 1972 in a five-year ny w Niemczech. Mieściła się tu jedna z pierwszych placówek MENTA na swoją pozycję pracowała powo- cycle. dOCUMENTA worked slowly for its po- muzealnych Europy, wzorowana na British Museum. Podczas li, ale obecnie należy do światowej elity w tej sition, but now it belongs to the world’s eli- bombardowania w 1943 r. spłonęło doszczętnie 350 000

dziedzinie te in the field. Fot.: © ankiro - Fotolia.com “Š Kassel Marketing GmbH Fot.: ©-Vermerks książek ze zbiorów bibliotecznych, gromadzonych od 1580 r.

38 miejscespacerem po... walking around...miejsce 39

a display case like valuable exhibits caused quite a dismay as well. Artist Pratchaya Phinthong wanted to draw the attention to their priceless genetic code, characterizing all living beings. A multitude of themes of the items and their forms of expres- sion do not allow for a clear specification of the concept be- hind dOKUMENTA. As it was planned by Carolyn Christov- Bakargiev, whose program manifesto reads that “art is defined by what it is, and what it is not.” For her, the essence of a work lies in the transfer of the artist’s thoughts and experiences to the recipient, thus creating a relationships between them, that is what art is about. Most of the works were characterized by: metaphors, lack of complete narration and harmony, a sense zbiór ocalonych ksiązek w Muzeum Fridericianum of chaos, characteristic of the modern world. 350 thosand books burned in Fridericianum Museum POLISH THEME ON DOCUMENTA >> A work of Gosh- mieckie obozy koncentracyjne dzięki hodowli jabłoni i malo- ka Macuga, an artist of Polish heritage, aroused great interest. waniu jabłek. A photo of enormous proportions - a photomontage showing Na dOCUMENTA sztuka wykraczała znacznie poza swoje gra- the relationship between Kassel and Kabul in certain events. nice, dzieła pochodziły również z innych dziedzin, jak np.: ar- The whole is towered by the ruins of the palace of culture and chitektura, filozofia, antropologia, biologia, fizyka, rolnictwo, art in Kabul, destroyed by the Taliban. Below, over a hundred ekologia, literatura. Także różnorodność zastosowanych środ- people are standing, including employees of museums and ków wyrazu czyniła wystawę wyjątkową, były to m.in.: ma- the cultural sector in both cities, who believe that the palace larstwo, fotografia, rzeźby, film i wideo, tekst i dźwięk, per- can be rebuilt and restore art to its rightful position, as this has formance, instalacje, badania, eksperymenty, projekty kura- been done in Kassel. Praca Goshki Macugi przedstawiająca związek Kassel i Kabulu / Work of Goshka Macuga showing a relationship of Kassel and Kabul torskie. Wiele z nich wywoływało duże zaskoczenie u zwie- dzających. Np. przy wchodzeniu do Muzeum Fridericianum Pomnik braci Grimm / Monument of Grimm brothers Na ekspozycje dOCUMENTA swoje powierzchnie udostępniły destruction and reconstruction”, which is why many themes odczuwało się podmuch powietrza pomysłu Ryana Gande- również inne muzea i instytucje użyteczności publicznej (ka- focused on the extreme, often traumatic experiences of peo- ra, symbolizujący „wiatr historii”, przejaw niepewności i nie- wiarnie, kina, biblioteki, teatr, hotel, dworzec główny, oranże- ple whose very existence is at stake: in armed conflicts (wars, trwałości. W konsternację wprawiały również dwie muchy, ria). Doskonałą scenerię tworzyły tarasy porośnięte winnicami fighting), disasters, crises, persecution, humiliation, but also położone w gablocie jako wartościowe eksponaty. Artysta oraz położony na nabrzeżu rzeki Fuldy barokowy park Karl- being lost in the modern world, loneliness, insecurity in mate- Pratchaya Phinthong chciał zwrócić przez to uwagę na ich saue (największy w Niemczech) z licznymi fosami i stawami. rial and spiritual terms. Contemporary works were dominating, bezcenny zapis genetyczny, cechujący wszystkie żywe istoty. but the curator also reached for works of dead artists fitting Wielość tematów prac i ich form wyrazu nie pozwalała na ZNISZCZENIE I ODBUDOWA >> Wystawa jest naj- the biennale project. For example, Salvador Dali (Le grand określenie jednoznacznych koncepcji dOKUMENTA. Tak za- większym przeglądem światowej sztuki. Prezentuje bardzo paranoiaque 1936 and Espagne 1938), 26-year-old Char- planowała Carolyn Christov-Bakargiev, która w swoim mani- duże spektrum różnych zagadnień dotykających człowieka. lotte Salomon - The Dutch Jewish origin, who was murdered feście programowym napisała, że „sztuka zdefiniowana jest Motto ubiegłorocznej dOCUMENTA miało bardzo silną wy- in Auschwitz. Her 1186 works have recently been found in the przez to, czym jest, i czym nie jest”. Dla niej istota dzieła tkwi mowę – „Zniszczenie i odbudowa”, dlatego tematyka wielu Netherlands. Korbinian Aigner, a Bavarian priest who survived w przekazaniu odbiorcy przez artystę jego myśli, doświad- ekspozycji skupiała się na ekstremalnych, często traumatycz- the German concentration camps thanks to growing apple czeń i wytworzenie pomiędzy nimi relacji, co nazywa sztu- nych przeżyciach ludzi, których egzystencja jest zagrożona: trees and painting apples. ką. Większość dzieł cechowały: metafory, brak pełnej narra- zbrojnymi konfliktami (wojny, walki), katastrofami, kryzysami, At dOCUMENTA the art exceeded far beyond its borders cji i harmonii, poczucie chaosu, charakterystyczne dla współ- prześladowaniami, upokorzeniem, a także zagubieniem we as the works also came from other fields of human activity, czesnego świata. współczesnym świecie, samotnością, brakiem poczucia bez- such as: architecture, philosophy, anthropology, biology, phys- pieczeństwa pod względem materialnym i duchowym. Prze- ics, agriculture, ecology, literature. Also, the diversity of the POLSKI AKCENT NA DOKUMENTA >> Bardzo duże ważały dzieła współczesne, ale kurator sięgnęła również po means of expression made the exhibition exceptional, these zainteresowanie wzbudzała praca artystki pochodzącej z Pol- prace zmarłych już twórców, wpisujące się w projekt bien- included: painting, photography, sculpture, film, video, text and ski – Goshki Macugi. Ogromnych rozmiarów zdjęcie – foto- nale, np. Salvadora Dali („Le grand paranoiaque” z 1936 r. sound, performance, installations, research, experimentation, montaż – pokazywało związek Kassel i Kabulu poprzez wyda- i „Espagne” z 1938 r.) i 26-letniej Charlotty Salomon – Ho- curatorial projects. Many of them astounded the public. For ex- rzenia. Nad całością górują ruiny pałacu kultury i sztuki w Ka- lenderki żydowskiego pochodzenia, zamordowanej w Au- ample, when entering the Fridericianum Museum visitors felt bulu, zniszczonego przez talibów. Niżej stoi kilkadziesiąt lu- schwitz. Jej 1186 prac odnaleziono niedawno w Holandii. a blast of air, idea Ryan Gander, symbolizing the “wind of his- dzi, m.in. pracownicy muzeów i sektora kultury w obu mia-

Natomiast bawarski duchowny Korbinian Aigner przeżył nie- tory”, a sign of uncertainty and instability. Two flies, located in Fot.: A. Tyrakowska © anweber - Fotolia.com Fot.: A. Tyrakowska, stach, którzy wierzą, że ten pałac można odbudować i przy-

40 miejscespacerem po... walking around...miejsce 41

Posąg Herkulesa na wzgórzu Wilhelmshöhe Muzeum Braci Grimm w barokowym pałacu Bellevue Sculpture of Hercules on Wilhelmshöhe hill Grimm Brothers Museum in Baroque Bellevue palace

Grimm” (27.04.-8.09). Muzeum Braci Grimm od 1972 r. mie- (27.04.-8.09.). The Grimm Brothers Museum, since 1972, is ści się w barokowym pałacu Bellevue (1714 r.). Przedstawia housed in the baroque palace of Bellevue (1714). It presents ich życie i dzieła. W 2014 r. zostanie otwarty na wzgórzu We- their life and work. In 2014 a new complex will be opened on inberg nowy kompleks poświęcony braciom Grimm i ich baj- the Weinberg hill called “Grimm-world Kassel.” This will cre- kom. Stworzy to możliwość zastosowania nowych form prze- ate possibilities to use new forms of communication, with an kazu, przede wszystkim interaktywnych. Miasto jest stolicą emphasis also on their interactivity. The city is the capital of Niemieckiego Szlaku Baśniowego w północnej Hesji. the German Fairy Tale Route in northern Hesse.

Heskie Landesmuseumw w Kassel / Hessian Landesmuseum in Kassel 1100 LAT KASSEL >> Kassel w tym roku warto odwie- 1100 YEARS OF KASSEL >> Kassel this year is worth dzić jeszcze z innego powodu, również bardzo istotnego. Jest paying a visit for yet another reason, also very important. It is wrócić sztuce właściwą pozycję, tak jak udało się tego doko- The exhibition was a great success, it was visited by ca. 1 mil- nim jubileusz 1100-lecia założenia miasta przez króla Kon- the celebration of the 1100th anniversary of the city’s foundation nać w Kassel. lion visitors, including several thousand journalists. rada I w 913 r. Główne uroczystości odbędą się 18 lutego by King Conrad I in 913. The main celebrations will be held on Wystawa cieszyła się bardzo dużym powodzeniem, odwie- 2013 r., w rocznicę wydania dokumentów sankcjonujących February 18, 2013, to commemorate the day of the issuance of dziło ją około miliona gości, w tym kilka tysięcy dziennikarzy. THE GRIMM BROTHERS ANNIVERSARY >> Kassel powstanie miasta. Warto wówczas odwiedzić liczne muzea documents, sanctioning its creation. in 2013 can also count on large numbers of tourists from all Kassel, bo nawet bez wystawy dOKUMENTA miasto jest jed- It is then worth to visit the many museums of Kassel, because JUBILEUSZ BRACI GRIMM >> Kassel w roku 2013 over the world, as it is home to the celebration of the Grimm nym z najważniejszych miejsc w Europie dla miłośników sztu- even without the dOKUMENTA exhibition the city is one of the może również liczyć na duże rzesze turystów z całego świa- Brothers “200 years for children and home” anniversary. Fa- ki. Można tu podziwiać cenne dzieła Rembrandta, flamandz- most important addresses for art lovers in Europe. You can ta, bowiem właśnie w tym roku obchodzony będzie jubile- mous storytellers: Jacob and Wilhelm lived in this town for kiego malarza Jacoba Jordaensa i duże zbiory sztuki antycz- admire the precious works of Rembrandt, the Flemish painter usz braci Grimm „200 lat dla dzieci i domu”. Znani bajko- over 30 years (1798 - 1841), where they were librarians. nej, wśród których jest słynny Apollo. Zbiory te zgromadzo- - Jacob Jordaens, and large collections of ancient art, among pisarze Jakub i Wilhelm mieszkali w Kassel ponad 30 lat They had scientific pursuits too, developing a dictionary of ne są w galeriach Muzeum Fridericianum i w pałacu Wilhelm- which is the famous Apollo. These collections are stored in the (1798-1841), gdzie byli bibliotekarzami. Pracowali również the German language (16 volumes). And for the little ones shöhe, położonym w parku na malowniczym wzgórzu o tej galleries of Fridericianum Museum and Wilhelmshöhe Palace, lo- naukowo, opracowując słownik języka niemieckiego (16 to- they gathered ca. 200 fairy tales and sagas that belong to the samej nazwie, pochodzącej od imienia Wilhelma IX. Zało- cated in a picturesque park on the hill bearing the same name, de- mów). A dla najmłodszych zebrali około 200 bajek i sag, któ- heritage of UNESCO. The Grimm Brothers made the great- żenie liczy 300 ha powierzchni porośniętej piękną roślinno- rived from the name of William IX. The location has 300 hectares re należą do spuścizny UNESCO. Bracia Grimm włożyli naj- est German contribution to the world literature. The fairy tales ścią, z ukrytymi w nich grotami. Wyjątkową atrakcję stanowią covered with beautiful vegetation and hides many caves. A unique większy wkład Niemców w literaturę światową. Ich bajki zo- have been translated into 160 languages and generations of zbudowane przy końcu XVIII w. wodne kaskady, akwedukty attraction are the water cascades, aqueducts and a fountain that stały przetłumaczone na 160 języków i od pokoleń wycho- children throughout the world have been brought up on their i fontanna, która tryska wodą na wysokość 52 m. spouts water to the height of 52 meters, built here at the end of wują się na nich dzieci na całym świecie. Obchody jubileuszu stories. Jubilee celebrations have already started on Dec. 17, Na szczycie wzgórza wznosi się posąg Herkulesa mierzą- the eighteenth century. rozpoczęły się międzynarodowym kongresem już 17 grudnia 2012, with an international congress and will continue until cy 8,20 m wysokości. Jest on naszym nieodłącznym towa- At the top of the hill stands a statue of Hercules, which measures 2012 r. i z dużym rozmachem będą kontynuowane do 30 30 September 2013 with great momentum. Participants will rzyszem podczas zwiedzania, ponieważ widać go z każdego 8.20 meters in height. It is visible from every point of the city and it września 2013 r. Uczestników wprowadzą w świat teatru, be immersed in the world of theater, dance, music, painting punktu miasta. Wilhelmshöhe wkrótce będzie wpisane na li- is our constant companion while exploring the city. Wilhelmshöhe tańca, muzyki, malarstwa i opowieści z całego świata. Pro- and stories from around the world. The program is planned pri- stę zabytków UNESCO. will soon be included in the list of UNESCO World Heritage Sites, gram jest skierowany głównie do najmłodszych, m.in. Lite- marily for children, it includes events such as: Literary Spring, racka Wiosna, Dzień Księżniczek (16.06), Noc z Braćmi Grimm Princess Day (16.06.), Night of the Grimm Brothers (April/ Dzięki wyjątkowości Kassel nikt z odwiedzających to miasto Due to the uniqueness of Kassel, no visitors to the city will be (kwiecień/maj), Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalko- May), the International Puppet Theatre Festival (30.05 - nie będzie zawiedziony disappointed. wych (30.05-2.06), Festiwal Braci Grimm na pływającej sce- 2.06.), Grimm Brothers Festival on a floating stage (July/Au- Fot.: ©-Vermerks “Š Kassel Marketing GmbH Fot.: ©-Vermerks nie (lipiec/sierpień). Projekt centralny to wystawa „Ekspedycja gust). The central project is the “Expedition Grimm” exhibition Fot.: © runzelkorn - Fotolia.com www.documenta.de, www.grimm2013.de , www.kassel-marketing.de

42 miejsce miejsceplace 43

Kościół ewangielicko-augsburski w Skoczowie W 1995 r. na Kaplicówce mszę św. odprawił papież Jan Paweł II Lutheran church in Skoczów In 1995 on Kaplicówka pope John Paul II celebrated Mass

plemienia Golęszyców przeniesiono („przeskoczył”) bliżej Wisły. century, when the ancient town of the tribe of Golęszyce was mo- Najstarsza wzmianka pisana o Skoczowie pochodzi z 1232 r. Słyn- ved near Vistula. The oldest written remark concerning Skoczów ny kronikarz Jan Długosz wspominał o nim w XV w. jako o „pierw- comes from 1232. The famous chronicler Jan Długosz mentioned szym mieście nad Wisłą od jej źródeł”. Przez jedno z najstarszych the place in the 15th century as “the first city on the Vistula river śląskich miast przebiegały szlaki kupieckie: bursztynowy, miedzia- from its source”. One of the oldest Silesian cities was the meeting ny oraz solny. Do dzisiaj niestety nie zachowały się ślady świetno- place of three merchant trails: amber, copper and salt ones. Unfor- ści Skoczowa z tamtej epoki. Miasto przetrwało, mimo licznych po- tunately there are no preserved traces of these days of glory. The żarów, najazdów i epidemii i zachęca do spacerów szlakiem swo- city survived in spite of numerous fires, raids and plagues and invi- ich dziejów. tes tourists for strolls on the trail of its history. HOW ABOUT A WEEKEND BREAK IN SKOCZÓW?

NA SZLAKU SKOCZOWSKICH ZABYTKÓW >> Zwiedzanie ON A STROLL ROUTE OF THE MONUMENTS OF SKOCZÓW Jaga Kolawa Skoczowa warto zacząć od Rynku i urokliwych uliczek, gdzie za- >> It is a good idea to start the stroll on the Marketplace and char- chowało się wiele zabytkowych domów z przełomu XVIII i XIX w. ming streets, where many historic houses from the break of the Najciekawszym budynkiem w zabudowie rynku jest ratusz. Ba- 18th and 19th century are preserved. The most interesting buil- rokowa budowla ma oryginalną fasadę zwieńczoną wieżą zega- ding on the marketplace is the town hall - a Baroque building with rową, ozdobioną malowanym wizerunkiem św. Jana Sarkandra. an original façade with a clock tower on its top and a picture of Przy wschodniej pierzei Rynku trzeba zwrócić uwagę na secesyj- St. Jan Sarkander. At the Eastern frontage of the marketplace one ne i późnobarokowe kamieniczki. Spacer po Rynku warto zakoń- should pay one’s attention to the Art Nouveau and late Baroque te- czyć pamiątkowym zdjęciem przy XVIII-wiecznej kamiennej fontan- nement houses. You can finish your stroll, which is always a good nie ozdobionej rzeźbą Trytona, autorstwa miejscowego rzeźbiarza idea, by taking a picture at the 18th century stone fountain with a Powiat cieszyński obfituje w atrakcyjne turystycznie za- The County of Cieszyn is full of attractive tourist sites. Wacława Donaya. sculpture of Triton (a work of a local sculptor Wacław Donay). kątki. Jednym z nich jest gmina Skoczów położona w do- One of them is the municipality of Skoczów, located in the linie Wisły, pomiędzy okalającymi ją łagodnymi wzgórza- valley of the Vistula river, between gently rolling hills. SZLAKIEM ŚW. JANA SARKANDRA >> Nie wszyscy wie- THE TRAIL OF ST. JAN SARKANDER >> It is not widely known mi. Skoczów należący do Lokalnej Grupy Działania – Cie- Skoczów is a member of the Local Action Group dzą, że katolicki święty i męczennik urodził się 20 grudnia 1576 r. that a Catholic saint and martyr was born on December 20, 1576 szyńska Kraina – skupiającej 8 gmin powiatu cieszyńskie- – the Land of Cieszyn (Cieszyńska Kraina) which gathers w Skoczowie w kamienicy przy ratuszu. Liczne grupy wycieczko- in Skoczów in a tenement house near the town hall. Tourists and go, coraz mocniej stawia na rozwój ruchu turystycznego. 8 municipalities of the county of Cieszyn and focuses of de- we i pielgrzymkowe mogą znaleźć w mieście urodzenia święte- pilgrims may find in the city many sacred places related to Sar- Bliskość tak znanych miejscowości wypoczynkowych, jak velopment of tourism. The location near popular go wiele obiektów sakralnych związanych z postacią Sarkandra, któ- kander, who is the patron saint of Czech and Morava. In his birth- Brenna, Ustroń czy Wisła sprawia, że i Skoczów chce dołą- holiday resorts, such as Brenna, Ustroń, ry jest patronem Czech i Moraw. W domu, w którym się urodził, mieści place there is a Parish Museum exhibiting objects related to life czyć do grona wczasowych potentatów. Gmina dysponuje or Wisła makes the city want to join the club. się obecnie Muzeum Parafialne przedstawiające zbiory związane z ży- and cult of this saint from Skoczów. The owner of the museum is SKA KRAINA” wciąż zbyt mało znanym i niedocenianym potencjałem kra- The municipality has geographic and cultural SKA KRAINA” ciem i kultem skoczowskiego świętego. Właścicielem obiektu jest pa- St. Peter and Paul’s Parish. In front of the Baroque church there Ń joznawczym i kulturowym, który może spełnić oczekiwania potential that can satisfy even the most demanding Ń rafia św. Piotra i Pawła, przed barokową świątynią umieszczono rzeźby are sculptures depicting St. Jan Sarkander and on the top of Ka- nawet najbardziej wymagającego miłośnika turystyki. tourism lover. z wizerunkiem Sarkandra, a na tzw. Kaplicówce (wzgórzu za miastem plicówka (a hill near the town with a magnificent view on the area) z pięknym widokiem na całą okolicę) znajduje się kaplica najsłynniej- there is a chapel of the most famous citizen of Skoczów. It was the- Początki miejscowości sięgają wczesnego średniowiecza. Jak głosi The beginnings of the place can be traced in the early middle ages. szego obywatela Skoczowa. W tym miejscu w 1995 r. mszę św. odpra- re where in 1995 pope John Paul II celebrated a Mass and cano- Fot.: LGD „CIESZY legenda, nazwa Skoczów pochodzi z X w., kiedy to prastary gród The legend has it that the name of Skoczów comes from the 10th Fot.: LGD „CIESZY wił papież Jan Paweł II, który dokonał kanonizacji świętego. nised Jan Sarkander. 44 miejsce

Widok z Kaplicówki / A view from Kaplicówka.

ŚLADAMI GUSTAWA MORCINKA >> Jedną z najsłyn- ON THE FOOTSTEPS OF GUSTAW MORCINEK >> One of the niejszych postaci związanych ze Skoczowem był również pisarz most famous persons related to Skoczów was a writer Gustaw Morci- Gustaw Morcinek, który mieszkał w mieście w latach 1919-36. nek, who lived there in 1919-36. Lovers of the eulogist of Silesia may Miłośnicy piewcy Śląska mogą w mieście szukać śladów inspira- look for traces of inspiration of the author of “Wyrąbany chodnik” (Hac- cji twórcy „Wyrąbanego chodnika” czy „Łyska z pokładu Idy”. W naj- ked gallery), or “Łysek z pokładu Idy” (Łysek from Ida’s deck). In the bardziej reprezentacyjnej mieszczańskiej barokowej kamienicy z końca most representative bourgeois tenement house from the end of the XVIII w. mieści się siedziba Muzeum im. Gustawa Morcinka. W 2001 r. 18th century there is a Gustaw Morcinek Museum. In 2001 in the w 110. rocznicę urodzin pisarza opracowano Szlak Morcinkowski sku- 110th birthday anniversary of the writer the Morcinek’s Trail was pre- piający miejsca z nim związane. pared, that show places related to him.

AKTYWNIE W SKOCZOWIE >> Zwiedzanie zabytków ACTIVE IN SKOCZÓW >> Seeing historic buildings in Skoczów w Skoczowie można w doskonały sposób połączyć z aktywno- can be perfectly combined with a physical activity. Woods on the out- ścią ruchową. Kompleksy leśne na przedmieściach miasta to ide- skirts of the city are simply ideal for long walks. There are also bicycle alne tereny spacerowe, które połączone zostały ścieżkami rowero- routes on the dikes of Vistula. Cycling this way you can eventually reach wymi na wałach wzdłuż Wisły. Docelowo ścieżką na wale moż- Ustroń and Wisła, and when travelling South; a small city of Strumień. na dotrzeć do Ustronia, a następnie dalej, aż do miasta Wisły, na- Fans of two wheels will for sure enjoy magnificent views and fresh, mo- tomiast zmierzając w kierunku północnym – do Strumienia. Fani untain air. On the area of the municipality there are cycling routes loca- dwóch kółek mają zagwarantowane malownicze widoki i ruch na ted both on the Polish and Czech side of the boarder within the Eurore- świeżym, górskim powietrzu. Przez teren gminy przebiegają tra- gion Cieszyn Silesia - Tesinskie Slezsko. In Winter Skoczów offers the sy rowerowe obejmujące swoim zasięgiem część obszaru nadgra- joys of „the white madness”. On Górka Wilamowicka (Kaplicówka) the- nicznego zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie, w ramach Eu- re is “Pod Dębem” ski lift, and on the picturesque slopes of the hill the- roregionu Śląsk Cieszyński – Tesinskie Slezsko. Zimą w Skoczowie re are two trails for cross-country skiers. można korzystać z uroków „białego szaleństwa”. Na stoku Górki Skoczów is a part of the Land of Cieszyn that should be visited by eve- Wilamowickiej (Kaplicówki) działa wyciąg narciarski „Pod Dębem”, ry self-respected tourist. Green and hilly landscape of the foot of Be- a przez malownicze tereny zbocza przebiegają dwie trasy do dys- skid Śląski, numerous historic monuments and closeness of the boar-

pozycji miłośników narciarstwa biegowego. der with Czech Republic make Skoczów a perfect option for a weekend SKA KRAINA” Ń Skoczów to część Cieszyńskiej Krainy, którą powinien odwiedzić break or a longer holidays.

każdy szanujący się turysta. Zielone, górzyste krajobrazy podnó- ża Beskidu Śląskiego, liczne obiekty zabytkowe i bliskość granicy z Czechami sprawiają, że warto, planując urlop lub weekendo-

wy wypad, wziąć pod uwagę walory Skoczowa. Fot.: LGD „CIESZY Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

Muzeum im. Gustawa Morcinka w Skoczowie, ul. Fabryczna 5. ską „wprowadzone” są do Skoczowa trasa Greenway oraz trasa 24C. Podąża- Tel. 33 853 29 13, e-mail: [email protected] jąc zgodnie z oznakowaniem, zmierzamy do Rynku, gdzie dołącza trasa Muzeum Parafi alne im. św. Jana Sarkandra 11Y prowadząca z Gminy Dębowiec. Trzy trasy opuszczają Rynek ul. Rynek 2 w Skoczowie, tel. 33 853 08 13, e-mail: [email protected] wchodząc w ulicą Menniczą. Kolejno ul. Szkolną, ul. Garbarską Trasy turystyczne: Warto także korzystać ze szlaków spacerowych oraz ro- podążamy do Muzeum im. G. Morcinka, gdzie skręcamy w pra- werowych, m.in. ze szlaku Greenway Kraków – Morawy – Wiedeń, który wo, aby po przejechaniu krótkiego odcinka ul. Fabrycznej skrę- przebiega przez następujące miejscowości: Cieszyn – Dzięgielów – Kozako- cić w prawo w ul. Wiślańską. Po przebyciu ok. 700 metrów dojeż- wice Górne – Skoczów – Nierodzim – Górki Wielkie – Jaworze – Wapieni- dżamy do biegnącej równolegle estakady. Tam odłącza się trasa cę – Mazańcowice – Międzyrzecze Dolne i Górne – Rudzicę – Landek. 11Y, skręcając w lewo, prowadzi wałem w kierunku miejscowości Opis przebiegu: Szlak ten wykorzystuje częściowo już istniejące i oznako- Landek. Trasy Greenway i 24C prowadzą wałem rzeki Wisły w kierun- wane trasy rowerowe. Z Gminy Goleszów, wzdłuż rzeki Bładnicy, ulicą Harcer- ku Nierodzimia, gdzie przy punkcie odpoczynkowym się rozdzielają. www.skoczow.pl, www.cieszynskakraina.pl

46 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 47

Ulicą, szosą, leśnym duktem, po- cycles, which can be seen especially during weekends. The lną drogą. Po płaskiej ścieżce, czy citizens of Kielce are getting gradually fascinated by this też wymagającej trasie MTB. Wa- form of an active relaxation. Also, more and more tourists chlarz rowerowych atrakcji ofero- wish to visit Świętokrzyskie region on bicycles. In the neigh- wanych przez świętokrzyską stoli- borhood of Kielce there are several trails of various grades of difficulty. So there is a lot to choose from. cę zadowoli niejednego miłośnika dwóch kółek. MONUMENTS AND A FANTASTIC NATURE >> You are invited for an excursion during which we shall le- arn a lot about the monuments of the city and a fascinating geological history of the region together with its stunning nature. We start from Plac Niepodległości located right next to the railway station. It was constructed at the end of the 60s, on the spot of a demolished building from the first world war. Contrary to the present building, the former railway station could easily be described as „a building with a soul”. On the other side of the square, on the hill on which the Bishops’ Palace is to be seen, there is a representative promenade of Kielce - Sienkiewicza Street. We turn left, to Czarnowska and IX Wieków Kielc streets, to reach Silnica, a river flowing through the centre of the city. Here we find red signs.

Ul. Sienkiewicza w Kielcach / Sienkiewicza street in Kielce KKieleckiielecki rrowerowyowerowy zzawrótawrót głoowywy Marek Wołoszyński

ON THE KIELCE TRAIL OF SHADOWS

W ciągu ostatnich lat w Kielcach, jak w większości dużych On a street, a lane in the woods, a country ZABYTKI I FANTASTYCZNA PRZYRODA >> Zapra- miast, podjęto wiele działań mających ułatwić życie rosną- byway, a flat path or a demanding MTB tra- szamy na wycieczkę, podczas której poznamy nie tylko zabyt- cej grupie rowerzystów. Na terenie miasta wyznaczono ścież- il. A range of cycling attractions offered by ki miasta, ale również fascynującą historię geologiczną regio- ki rowerowe oznakowane kolorem czerwonym, kolorem czar- the capital of Świętokrzyskie Region can nu oraz jego piękną przyrodę. nym oznaczono natomiast szlaki łącznikowe. Szlaki wyczyno- satisfy even the most demanding lover of Wyruszamy z pl. Niepodległości zlokalizowanego tuż obok we wokół Stadionu Leśnego i na górze Telegraf są koloru nie- two wheels. budynku dworca kolejowego. Wzniesiono go w końcu lat 60. bieskiego, a wokół Pierścienicy – koloru czerwonego. na miejscu wyburzonego budynku z czasów I wojny świa- Prowadzone na szeroką skalę prace modernizacyjne układu In the last few years in Kielce, just like in many other major towej. W przeciwieństwie do obecnej konstrukcji poprzed- komunikacyjnego miasta zachęcają do korzystania z rowe- cities, there has been a lot of measures taken to make life ni dworzec kolejowy śmiało można było nazwać „budynkiem rów, co szczególnie widać w dni wolne od pracy. Kielczanie of cyclists easier. Bicycle paths in the city were marked red, z duszą”. Po drugiej stronie placu, po zboczu wzgórza, na coraz chętniej korzystają z tej formy czynnego wypoczynku. and liaison routes black. Professional paths around Stadion którym wznosi się Pałac Biskupów, pnie się reprezentacyjny Rośnie również liczba turystów chcących poznać uroki świę- Leśny and on the Telegraf mountain are blue, whereas the deptak Kielc – ul. Sienkiewicza. My udajemy się w lewo, by tokrzyskiej ziemi podczas wycieczek rowerowych. W okoli- paths around Pierścienica red. ul. Czarnowską i al. IX Wieków Kielc dotrzeć do przepływa- cach Kielc oznakowano kilkanaście szlaków o różnych stop- Modernisation works of the city’s communication system jącej przez centrum miasta Silnicy. Tu spotkamy znaki czer- niach trudności. Jest w czym wybierać. carried out on a grand scale encourage citizens to ride bi- wone.

48 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 49

Scieżka rowerowa / Cycling rute Muzeum Zabawek / Toys Museum

MENORA I MIEJSCE „POGROMU KIELECKIEGO” MENORAH AND THE PLACE Po skręceniu w ul. Daleszycką docieramy do rezerwatu after crossing Tarnowska street, we meet a red bicycle path. >> Nad Silnicą znajdują się trzy pomniki związane z tra- OF „KIELCE POGROM” >> On the Silnica river the- Wietrznia. Jest to jedno z najważniejszych dla geologii miejsc After turning to Daleszycka street we reach Wietrznia sanc- gicznymi losami Żydów. Po lewej stronie alei widać pomnik re are three monuments related to tragic fate of Jews. On na terenie Kielc. Podążając ścieżką dydaktyczną, możemy za- tuary. From the geological point of view, this is the most w kształcie menory, upamiętniający kieleckich Żydów wymor- the left hand side you can see a menorah-shaped monu- poznać się z wieloma procesami i zjawiskami tektonicznymi, important place in the city. On the didactic trail we can le- dowanych w czasie ostatniej wojny. Przy ul. Planty 7, w którą ment, commemorating the Jews of Kielce murdered in II różnymi formami krasu, czy też poznać florę i faunę, jaka tu arn about many processes and tectonic phenomena, vario- skręcamy, wznosi się dom, w którym miał miejsce w 1946 r. World War. At Planty 7, to which we turn, there is a house in żyła ponad 360 mln lat temu. us forms of karst or get acquainted with plants and animals głośny „pogrom kielecki”. Na skrzyżowaniu z ul. Sienkiewicza which in 1946 the famous „Kielce pogrom” took place. At Koniecznie należy odwiedzić wzniesione na terenie kamienio- which were present in the area over 360 million years ago. mijamy pomnik Jana Karskiego – człowieka, który jako naocz- the crossing with Sienkiewicza street we pass Jan Karski łomu i oddane w tym roku do użytku Centrum Geoeduka- Visiting the Geo-education Centre erected in the old quar- ny świadek wydarzeń, informował rządy Wlk. Brytanii i USA monument. He was the man who as the eyewitness infor- cji. W nowoczesnym, pięknie wkomponowanym w otoczenie ry and opened to the public this year is a must. The modern, o zbrodniach hitlerowskich na ludności żydowskiej. Siedzącej med the governments of Great Britain and USA about Nazi budynku, urządzono muzeum z wieloma salami wystawowy- beautifully integrated into the neighbourhood, building ho- na ławeczce postaci towarzyszy szachownica, gra w szachy crimes on Jews. Karski is sitting on a bench with a chessbo- mi, gdzie możemy zapoznać się z historią geologiczną Kielc uses a museum with many exhibition halls, showing a geo- bowiem stanowiła ulubioną rozrywkę Karskiego. ard, since chess was his favourite game. i Gór Świętokrzyskich. logical history of Kielce and the Swiętokrzyskie Mountains. Skręcamy w lewo w ul. Sienkiewicza i pokonując pierwszy na We turn left at Sienkiewicza street and, through the first dri- Sprzed muzeum otwiera się szeroka panorama na otaczające In front of the Museum there is a splendid view on the Świę- naszej trasie podjazd, docieramy do pl. Artystów, przy którym veway o our route, we reach the Artists’ Square, at which Kielce pasma Gór Świętokrzyskich z zamykającym ją od połu- tokrzyskie Mountains, with Pasmo Dymińskie on the south mieści się Regionalne Centrum Informacji Turystycznej i Świę- there is the Regional Tourist Information Centre and PTTK dnia Pasmem Dymińskim wraz z najwyższym szczytem Kielc, and the highest peak of Kielce, Telegraf (408 metres) with tokrzyski Oddział PTTK oraz słynny pomnik dzika Kiełka. Stąd Świętokrzyskie Branch and the famous monument of Kie- czyli górą Telegraf (408 m), zwieńczoną masztem przekaźni- a transmitter on its top. A walk on the educational path on otwiera się piękny widok na Wzgórze Katedralne z katedrą łek the boar. From here you can see a magnificent view on kowym. Piesza wycieczka ścieżką edukacyjną po kamienio- the quarry is a real attraction for both children and adults. i pałacem biskupów oraz parkiem u jego podnóża. the Cathedral Hill and the Bishops’ Palace with a park at łomie jest dużą atrakcją zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. its foot. FROM UNDER THE FOOT OD PAŁACU BISKUPIEGO DO CENTRUM GEOEDU- Z PODNÓŻA TELEGRAFU DO PASMA POSŁOWICKIEGO OF TELEGRAF TO PASMO POSŁOWICKIE>> From KACJI >> Skręcając w ul. Kapitulną, docieramy do ul. Jana FROM THE BISHOP’S PALACE >> Z kamieniołomu wracamy do szlaku rowerowego i ja- the quarry we come back to the bicycle path and cycling Pawła II, przy której mieści się wiele ważnych dla kultury za- TO THE GEOEDUCATION CENTRE >> Turning to Ka- dąc ul. Karskiego, docieramy do podnóża Telegrafu i dolnej along Karski street we reach the foot of Telegraf and the bytków – Pałac Biskupi (siedziba oddziału Muzeum Narodo- pitaulna street we reach Jan Paweł II street, at which there stacji wyciągu krzesełkowego. To właśnie tu znajduje się naj- lower station of a chairlift. This is the most famous ski slo- wego), katedra, muzeum lat szkolnych St. Żeromskiego, Mu- are many monuments important for the culture; the Bisho- słynniejszy stok narciarski Gór Świętokrzyskich. Po ostatniej pe of the Świętokrzyskie Mountains. After the latest over- zeum Wsi Kieleckiej. Docieramy do ul. Wojska Polskiego, na p’s Palace (a branch of the National Museum), a cathedral, modernizacji zamontowano nowoczesny wyciąg krzesełko- haul a chairlift was installed. The slope is artificially snowed której po przekroczeniu ul. Tarnowskiej spotykamy czerwony Stanisław Żeromski’s school years’ museum, Kielce Villa- wy. Stok jest sztucznie naśnieżany i oświetlony, a w sezo- and illuminated, and in the high season it attracts crowds of szlak rowerowy. ge Museum. We reach Wojska Polskiego street, on which, nie przyciąga tłumy amatorów białego szaleństwa. Przy sta- skiers. In the neighbourhood of the station we can find pro-

50 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 51

Rodzinna wycieczka ulicami Kielc / Family excursion on the streets of Kielce Trasa turystyczna – Kadzielnia / Kadzielnia – tourist route

cji spotykamy wyczynowe szlaki rowerowe oznakowane czer- fessional cycling trails (red or blue signs). They are meant Skałce Geologów aż 15. Znaleziono w nich szczątki m.in. ssa- ral heritage of Kielce), after having connected three caves, woną lub niebieską sylwetką kolarza na białym tle. Są one only for experienced cyclists. Cycling a forest road on a yel- ków i ptaków. We wschodniej ścianie kamieniołomu, na któ- the Underground Tourist Route have been created, which przeznaczone wyłącznie dla doświadczonych amatorów ko- low path (easy one) we reach father Jerzy Popiełuszko stre- rej ustawiono Tablice Mojżeszowe (pomnik wielokulturowo- the latest tourist’s hit of Kielce. We reach the Skwer Har- larstwa górskiego. Jadąc leśną drogą przez piękny las ozna- et. We turn left, reach an underground passage and enter ści Kielc), po połączeniu trzech jaskiń utworzono Podziemną cerski at which there is the famous Distinguished Men of kowanym na żółto szlakiem spacerowym, docieramy do ul. the area of Pasmo Posłowickie. Trasę Turystyczną – ostatni hit turystyczny Kielc. Ścieżką do- Culture Avenue with busts of such artists as Zbigniew Her- ks. J. Popiełuszki. Skręcając w lewo, docieramy do podziem- jeżdżamy do Skweru Harcerskiego, przy którym znajduje się bert, Krzysztof Penderecki, Franz Kafka or Edith Piaf. Fur- nego przejścia przez drogę i wjeżdżamy na obszar Pasma Po- KADZIELNIA AND THE UNDERGROUNG słynna Aleja Zasłużonych Ludzi Kultury. Umieszcza się przy ther on we pass Staszic Park located at the foot of the Bi- słowickiego. TOURIST ROUTE>> Cycling a forest road we get to blue niej popiersia ludzi szczególnie zasłużonych dla kultury, m.in. shop’s Palace, the favourite strolling place of the people of signs, that lead us around a former stadium. Slightly to the Zbigniewa Herberta, Krzysztofa Pendereckiego, Franza Kafki Kielce. We reach Sienkiewicza street, turn left and go down KADZIELNIA I PODZIEMNA TRASA TURYSTYCZNA left there is a toboggan run and another ski slope on Pier- czy Edith Piaf. Jadąc dalej, mijamy park im. Staszica położony to Niepodległości Square, where we started our excursion. >> Leśną drogą docieramy do znaków niebieskich, które ścienica. A wide road on which we are cycling used to be a u podnóża Pałacu Biskupiego – ulubione miejsce spacerów Kielce region is an excellent place for the Autumn cycling wiodą przez las wokół dawnego stadionu. Nieco na lewo horse run before II World War. It leads us to a cycling ob- kielczan. Docieramy do ul. Sienkiewicza, skręcamy w lewo trip. In the last years it was not only Kielce that extended its znajduje się w lesie tor saneczkowy i kolejny stok narciar- stacle course. Further on there is a rope park hanging be- i zjeżdżamy do pl. Niepodległości, gdzie rozpoczęliśmy na- offer for cyclists. The neighbouring municipalities created ski na Pierścienicy. Szeroka droga, którą jedziemy, była przed tween the woods. There are three difficulty levels (from 2.5 szą wycieczkę. many trails thanks to which one can experience the beauty II wojną światową torem wyścigów konnych. Prowadzi nas to 9 metres above the ground). We leave the blue trail and Rejon kielecki to doskonałe miejsce na jesienny wypad ro- of nature and local monuments in the region. Easy access ona do kolarskiego toru przeszkód. Dalej spotykamy porozpi- take the red one, going up and passing on the left hand side werowy. W ostatnich latach nie tylko władze Kielc stworzyły to the capital of the region and more and more extensive nany wśród drzew park linowy. Ma on trzy stopnie trudności the Kadzielnia quarry. It is a god idea to take a break here. A i poszerzają ofertę szlaków i ścieżek rowerowych dla wszyst- range of accommodation and excellent restaurants make it rozwieszone na wysokościach od 2,5 do 9 metrów nad zie- famous amphitheater, lately equipped with a movable roof, kich, którzy cenią spędzanie wolnego czasu na dwóch kół- an exceptionally attractive area for cyclists from the central mią. Opuszczamy niebieski szlak rowerowy i czerwoną ścież- can accommodate 5.5 thousand spectators. On the top of it kach. Okoliczne gminy wytyczyły wiele tras, dzięki którym part of Poland. ką podążamy pod górę, mijając z lewej strony słynny kamie- there is the Fighters for National and Social Liberation Me- można poznać piękno przyrody i zabytków kultury w regio- niołom Kadzielnia. Warto się tu zatrzymać. Znany amfite- morial. In the walls of the former quarry 27 caves had been nie. Łatwość dojazdu do stolicy regionu oraz coraz bogatsza atr, ostatnio wyposażony w rozsuwany dach nad widownią, found, including as many as 15 in the famous Skałka Geo- baza noclegowo-gastronomiczna sprawiają, że jest to bardzo Dojazd: pociągiem, autokarem lub samochodem może pomieścić 5,5 tys. widzów. Góruje nad nim pomnik Bo- logów (Geologists’ Rock). Inside remains of mammals and atrakcyjny i zróżnicowany pod względem technicznym teren Regionalne Centrum Informacji Turystycznej ul. Sienkiewicza 29 jowników o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne. W ścianach birds had been found. In the eastern wall of the quarry, on dla rowerzystów w centralnej części Polski. dawnego kamieniołomu odkryto 27 jaskiń, z czego w słynnej which Moses Tables are placed (a monument of multicultu- www.um.kielce.pl

52 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 53

Muzyczny weekend z Chopinem Musical weekend with Chopin

Paweł Wroński To propozycja odwiedzenia miejsc związanych z życiem This is the unique proposal to visit places associated with life i twórczością kompozytora: Domu Urodzenia Fryderyka Cho- and music of the greater composer of Frederic Chopin: place of pina w Żelazowej Woli; kościoła w Brochowie, w którym birth in Żelazowa Wola; Basilica of John the Baptist in Brochów, został ochrzczony; pałacu w Sannikach , gdzie spędzał let- unique defensive structure in which Chopin’s parents got mar- nie wakacje w 1827 r. (obecnie siedziba Europejskiego Cen- ried and he himself was baptized; palace in Sanniki where he Mazowsze dla turysty trum Artystycznego im. Fryderyka Chopina); Muzeum Fryde- spend summer holidays in 1827 (the seat of the Frederic Cho- ryka Chopina w Warszawie oraz obiektów na Krakowskim pin Art European Centre); the Frederic Chopin Museum in War- MAZOVIA FOR TOURISTS Przedmieściu. Program wycieczki zawiera również akcen- saw and chopinalia’ along Krakowskie Przedmieście Street. The ty nawiązujące do folkloru wsi mazowieckiej, który był źró- programme contains also some elements relating to folklore of Przegląd ofert turystycznych objętych patronatem Ma- A review of tourist offers, gathered under the auspi- dłem inspiracji w twórczości kompozytora – biesiada z mu- the mazovian village which inspired composer and it’s music. zowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, szla- ces of the Tourism Organization of the Mazovia Region, zyką i tańcami , warsztaty rękodzieła ludowego. Uczestnicy This is a feast with music and dancing as well as folk handicra- ków tematycznych, programów edukacyjnych, gier te- thematic routes, educational programs, outdoor activi- wycieczki będą także mieli okazję zakosztować sochaczew- fts workshop. The participants will also have the opportunity to renowych, wycieczek i cyklicznych imprez kulturalnych, ties , trips and cyclical cultural events, aimed both at in- skich kulinarnych specjałów: Menu Chopinowskiego propo- taste culinary specialties: “Chopin Menu” prepared by Chopin adresowanych zarówno do turystów indywidualnych, dividual travelers and groups shows the enormous po- nowanego przez Hotel Chopin, staropolskich dań serwowa- Hotel in Sochaczew, traditional Polish cuisine dishes in Banquet jak i grup zorganizowanych, pokazuje, jak ogromny po- tential lying in the central region of Poland. Local au- nych w Domu Bankietowym „Arkadia”, czy Mazurków Chopi- Hall in “Arkadia”, “Chopin’s Mazurkas” in “Lukrecja” café or de- tencjał kryje w sobie centralny region Polski. Władze thorities, tourist organizations and commercial travel na w kawiarni „Lukrecja” oraz wyśmienitej kuchni warszaw- licious Warsaw cuisine in Chopin Centre at Tamka Street. Pia- samorządowe, lokalne organizacje turystyczne i komer- agencies draw inspiration from both history and folk- skiej restauracji w Centrum Chopinowskim na Tamce. Atrak- no recitals in Żelazowa Wola and Royal Łazienki Park as well as cyjne biura podróży czerpią inspiracje z historii i folklo- lore. They follow in the footsteps of film characters and cją programu będą recitale fortepianowe w Żelazowej Woli exclusive diner in the stylized for romantic setting of the nine- ru. Idą tropem filmowych postaci. Kuszą nas klimatem tempt us with the atmospheric festive customs and the i Łazienkach Królewskich oraz nastrojowa kolacja z oprawą teenth-century salon of the Frederick Club in the town of Socha- świątecznych obyczajów i aromatem tradycyjnych po- aroma of traditional dishes. It’s just a part of the mosa- muzyczną we wnętrzach stylizowanego na XIX-wieczny sa- czew accompanied with a Chopin’s evening menu, table cloths traw. To tylko fragment mozaiki, jaką tworzą propozycje ic, comprising of tour offers of Mazovia inspired by the lon Klubu Fryderyk w Hotelu Chopin. and music will be additional attraction. wycieczek po Mazowszu inspirowanych ideą „Mody na idea of „Mazovia in fashion”. Among them are cheaper, Mazowsze”. Są wśród nich oferty tańsze, niskobudże- budget and luxury deals. Adventure, the pleasures of Więcej informacji: More information: towe i oferty luksusowe. Przygoda, rozkosze stołu i re- the palate and relaxation in the spa are intertwined in laks w SPA przeplatają się w nich tak, że każdy znajdzie them so that everyone can find something for themse- Lokalna Organizacja Turystyczna Warszawska Wolff Travel International. MAZOWSZE CHOPINA Informacja Turystyczna Krzysztof Pietrowski coś dla siebie, zarówno latem, jak wiosną, jesienią czy lves, whether in the spring, summer, autumn or winter. ul. Warszawska 115, 96-500 Sochaczew www.warsawtour.pl ul. Owczarska 7, 01-351 Warszawa zimą. Bo „Moda na Mazowsze” trwa cały rok! For Mazovia is in fashion all year long! Tel. 609 684 697 e-mail: [email protected] tel. (22) 665 97 24, e-mail: [email protected] tel. 22 194 31 e-mail: biuro@volff .com.pl www.mrot.pl, www.mazowsze.travel www.mrot.pl www.mazowsze.travel

54 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 55

Mazowiecka Micha Szlachecka Mazovian Noble Bowl

W tym programie splatają się smaki w znaczeniu rozkoszy pod- This program is intertwined in terms of taste delight in the pa- niebienia ze smakami w znaczeniu klimatu malowniczego zakąt- late with flavors in terms of climate in the picturesque corner of ka wschodniego Mazowsza. eastern Mazovia. Rok 1920 okiem The year 1920 through Uczestnicy goszczą w stylowych obiektach serwujących dania Participants visit in the stylish facilities, where the traditional Po- staropolskiej kuchni min. w „Dworze Mościbrody” i „Zaścianku lish cuisine dishes are served, including „Mościbrody Manor” mistrza Hoffmana master Hoffman’s eyes Polskim” – oraz zwiedzają wciąż działającą and „Polish Zaścianek” Apart from that, they visit and taste pro- Program dla grup szkolnych, uzupełniający w miejscu historycz- Program for school groups complementing, at the site of historical XIX-wieczną gorzelnię w Krzesku (należy do siedleckiego Po- ducts in still running nineteenth-century distillery in Krzesk (be- nych zdarzeń lekcje na temat wojny z bolszewikami, Cudu nad Wi- events, classes on the subject of the war against the Soviet, Mirac- lmosu; powstają w niej nalewki według tradycyjnych receptur longs to Polmos Siedlce; it is here where liquors are produced słą i dwudziestolecia międzywojennego XX w. Zajęcia w obiektach le at the Vistula and the inter war period of the twentieth century. oraz ciesząca się uznaniem w świecie wódka Chopin) i degustu- according to traditional recipes as well as ‘Chopin’ vodka, with muzealnych i w plenerze przewidziane są na pół dnia. W atmos- Lessons on the museums premises and outdoor are designed for ją jej wyroby. Przebojem programu jest to, że można skosztować high reputation worldwide). Smash hit of the program is the po- ferę historycznych zdarzeń uczestnicy są wprowadzani w Muzeum half a day. The participants are immersed in the atmosphere of hi- potraw nawiązujących do obyczajów i gustów polskiej szlach- ssibility of tasting dishes referring to the customs and tastes of Filmowym im. Jerzego Hoffmana w kompleksie hotelowym „Ga- storical events in Jerzy Hofman’s Film Museum located in the „Ga- ty. I nie tylko spróbować, ale również poznać tajniki przygoto- the Polish nobility. And it lies not only in trying but also in lear- lop” w Zielonce. Lekcję muzealną uzupełnia projekcja filmu „1920 lop” hotel complex in Zielonka. The museum lesson is accompa- wania wybranych smakołyków. Podczas warsztatów kulinarnych ning the secrets of preparing some delicacies. During a culinary Bitwa Warszawska”. nied by a showing of the movie ‚Battle of Warsaw 1920’. Another uczestnicy upieką własnoręcznie szlacheckie rogaliki. Weeken- workshop, participants themselves bake aristocratic croissants. Kolejnym punktem na trasie wycieczki jest Muzeum Bitwy War- stop during the trip is the Battle of Warsaw Museum in Ossów, and dowe wyjazdy wzbogaca zwiedzanie XVI-wiecznego kościoła Weekend sightseeing trips are enriched by visiting the sixteen- szawskiej w Ossowie, a także zwiedzanie pola bitwy z 1920 r., ka- a tour of the 1920 battlefield, chapel and the war cemetery. De- drewnianego w Skibniewie, pałacu w Patrykozach i Węgrowa, th-century wooden church in Skibniew, palace in Patrykozy and plicy i cmentarza wojennego. W zależności od pory roku i pogody pending on the time of year and the weather, the route from Zie- gdzie w kolegiacie znajduje się związane z wieloma legenda- Węgrów, where, in the collegiate, there is, surrounded by le- trasę z Zielonki do Ossowa uczestnicy mogą pokonać pieszo, za- lonka to Ossów can be covered by the participants either on foot, mi Lustro Twardowskiego i gdzie od kilku pokoleń w Ludwisarni gends, the Twardowski’s Mirror. It is also the place, where for se- przęgami konnymi lub saniami. horse-drawn carriage or sleigh. The route is approximately 5 km in Braci Kruszewskich powstają dzwony. Nie brakuje czasu na ele- veral generations, in the Kruszewski Brothers’ bell foundry, bells Trasa długości około 5 km wiedzie przez miejsca, w których kręco- length and passes through places where the movie scenes were menty aktywnego wypoczynku: nordic walking lub wędkowanie are created. There is no shortage of time for active recreation: no sceny filmowe. Przemierzając tereny Warszawskiego Parku Kra- filmed. Traversing the area of Warsaw National Park, participants o wschodzie słońca. Nordic walking or fishing at sunrise. jobrazowego, uczestnicy mają okazję do obserwacji fauny i flory have the opportunity to observe the flora and fauna of Mazovia. Do dyspozycji uczestników są wypożyczalnie rowerów i sprzętu There are also bike rentals, water sports equipment as well as Mazowsza. Ewentualne poszerzenie programu pozwoli wzbogacić Optional extension of the program shall enrich the trip with a vi- wodnego oraz konie. horse riding at the disposal of the participants. wycieczkę o zwiedzanie bazyliki Świętej Trójcy w Kobyłce, jedne- sit to the Holy Trinity Basilica in Kobyłka - one of the most beautiful go z najpiękniejszych sakralnych obiektów barokowych Mazowsza, baroque sacral objects in Mazovia, and an equestrian display with oraz pokaz jazdy konnej z elementami akrobacji na galopującym elements of acrobatics performed on the back of a galloping horse, koniu, filmowymi upadkami, prezentacją figur oraz chodów konia. film stunts and a presentation of horse figures and gaits. Więcej informacji: More information: Dwór Mościbrody Zaścianek Polski Warszawska Więcej informacji: More information: Mościbrody 52, ul. Asłanowicza 17 Informacja Turystyczna Hotel „Trylogia” – Klub Galop Warszawska 08-112 Wiśniew 08-110 Siedlce www.warsawtour.pl ul. Poniatowskiego 46, 05-220 Zielonka, Informacja Turystyczna tel. (25) 641 70 30 tel. (25) 631 02 29 e-mail: [email protected] tel. (22) 771 82 24 www.warsawtour.pl e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] tel. 22 194 31 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.dwor.moscibrody.pl www.zascianek.idt.pl www.hoteltrylogia.pl tel. 22 194 31 www.mrot.pl www.mazowsze.travel www.mrot.pl www.mazowsze.travel

56 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 57

Zimowy Spływ Kajakowy Winter canoeing rally

Unikatowa propozycja dla ludzi aktywnych. I chociaż to zima A unique option for active people. And even though this is – nie ma wymiaru ekstremalnego. Na zimowy spływ Pilicą winter time, it has no extreme character. For winter canoeing wystarczy zabrać odpowiednie wyposażenie, a w nim – ko- trip on the Pilica River it is enough to be adequately equipped, niecznie – ciepłe ubranie i rzeczy na zmianę, rękawice i czap- including - necessarily - warm clothes, things to change, glo- kę. Niezbędny będzie termos z gorącą herbatą. ves and a cap. You’ll need a thermos of hot tea as well. In re- Kajakowy weekend w „Sielance” Canoeing weekend in Sielanka W zamian za włożony w wyprawę wysiłek uczestnicy będą turn for the effort put into the trip, the participants will be able mogli podziwiać zimowe pejzaże doliny Pilicy, przebić się to enjoy the winter landscape of the Pilica valley and to bre- Propozycja hotelu „Sielanka” z Warki skierowana jest The offer of „Sielanka” (Eng. Idyll) Hotel in Warka addresses the needs przez krę, która pokrywa po części rzekę (organizator gwa- ak through the floe, which covers the part of the river surface do osób, które pragną połączyć relaks w SPA z aktywnym wy- of people who are looking for relaxation in a spa combined with ac- rantuje spełnienie wszelkich wymogów bezpieczeństwa; na- (the tourist guide ensures compliance with all safety require- poczynkiem w malowniczej okolicy, w kontakcie z przyrodą. tive relaxation in a picturesque area close to nature. Therefore, in ad- leży się jedynie stosować do zaleceń obsługujących wypra- ments; you should only follow recommendations of the expe- Dlatego też w programie oprócz zabiegów i zajęć w hote- dition to the treatments and activities in the hotel’s wellness center, a wę ratowników). dition lifeguard team). lowym centrum wellness znalazł się spływ kajakowy Pilicą. canoeing trip down the Pilica River found its way into the hotel’s pro- Cała eskapada przewidziana jest na 1 dzień, włącznie z przy- The whole escapade is scheduled for one day, including the Do pokonania jest atrakcyjny odcinek rzeki od Bud Michałow- gram. To overcome is an attractive stretch of the river from Budy Mi- jazdem uczestników na start spływu w Budach Michałow- arrival of participants to the start point of the runoff in Budy skich po Warkę, co zajmuje około 5 godz. Każdej załodze bio- chałowskie to Warka, which takes about 5 hours. For the canoeing skich i powrotem z miejsca zakończenia, które przewidziano Michałowskie and return way from the finish point in Estancia rącej udział w spływie gospodarze hotelu oferują kosz pikni- trip the hotel hosts provide each crew with a picnic basket filled with w Estancii Biała Góra. Tam kolejna atrakcja w postaci finało- Biała Góra, as provided. There is another attraction planned in kowy z „sielankowymi pysznościami”. A po wysiłku – relaks „idyllic delicacies”. Following the exercise awaits some relaxation in wego ogniska z pieczeniem kiełbasek, grzanym winem i spe- the form of a final bonfire with sausages, mulled wine and cu- w „Petit Spa” z urządzeniami wodnymi i gabinetami, takimi the „Petit Spa”, with its with water and massage treatment rooms cjalnością kulinarną ośrodka, jaką jest „kociołek białogórski”. linary specialty of the resort, so called „białogórski cauldron”. jak: sauna fińska, łaźnia turecka, jacuzzi, zewnętrzna wanna and facilities, such as a Finnish sauna, a Turkish bath, Jacuzzi, out- Fakultatywny charakter ma offroadowy kulig, czyli jazda na Off-road sleigh ride, that is ride on sled after jeep, is optional. do hydromasażu i zewnętrzny basen. Program odnowy koń- door hydro massage bath and an outdoor swimming pool. The rege- saneczkach za samochodem terenowym. czy się w przyjemnie zaaranżowanej strefie relaksu. nerative program concludes in a pleasantly arranged relaxation area.

Więcej informacji: More information: Więcej informacji: More information: Estancia Biała Góra Warszawska Gmina Stromiec, Białobrzegi nad Pilicą Informacja Turystyczna Hotel „Sielanka” Warszawska tel./faks (48) 667 80 43, 502 702 100 www.warsawtour.pl 05-660 Warka, ul. Łąkowa 1 Informacja Turystyczna e-mail: [email protected] lub [email protected] e-mail: [email protected] tel. (48) 666 16 00 www.warsawtour.pl, e-mail: [email protected] www.estancia.pl, www.splywypilica.pl tel. 22 194 31 e-mail: [email protected], www.sielanka.pl tel. 22 194 31 www.mrot.pl, www.mazowsze.travel www.mrot.pl, www.mazowsze.travel

58 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 59

Kalendarz wybranych międzynarodowych imprez sportowych 2013 Sport events calendar 2013

KOLARSTWO / CYCLING Cyprus Sunshine Cup 2013, Słoneczny Puchar Cypru 2013 23.02-10.03.2013

Polis-Akamas MTB Maraton, 28- 29.09.2013, www.bikincyprus.com.cy, www.cyclingcy.com

BIEGANIE / RUNNING Maraton i Półmaraton START Dziedziniec Średniowiecznego Zamku, Kato Pafos Marathon and half-marathon START - Courtyard of the Medieval Castle, Kato Pafos 10.03.2013 www.cyprusmarathon.com

RAJDY / RALLIES FIVA World Rally 2013, 26.05-02.06.2013 Cyprus Classic Car Federation [email protected]

ŻEGLARSTWO / SAILING Mistrzostwa Świata Juniorów Junior World Cup CCYPRYJSKAYPRYJSKA ISAF, 11-21.07.2013 Limassol www.isafyouthworlds.com

AADRENALINADRENALINA ŁUCZNICTWO / ARCHERY Puchar Afrodyty / Afrodita’s Cup 2013 CYPRUS ADRENALINE 13-15.09.2013 www.archery.org.cy Za oknem zima, śnieg i mróz, a Ty chcesz Winter, snow and frost behind the win- tu nurkowego. Wokół przylądka Capo Greco możesz zafundo- poczuć energię żywiołów: wody, ziemi dow, and you want to feel the power of wać sobie niepowtarzalny podwodny spacer wśród niezwy- i powietrza? Nic prostszego! Trzy go- the elements: water, earth and air? No kłych formacji skalnych, jaskiń i tuneli bogatą morską fauną dziny lotu i już jesteś na niezależnie od problem at all! Three hours of a flight i florą. Larnaca zaś stała się mekką dla braci nurkowej, dzię- Trasy rowerowe w górach Troodos / Cycling routes in the Troodos mountains pory roku słonecznym Cyprze, który ofe- and you are on a sunny Cyprus, which is ki spoczywającemu na dnie zatoki wrakowi „Zenobia”. W eu- ruje dużo więcej niż tylko familijną sie- much more than a family land of plen- ropejskim regionie Morza Śródziemnego jest to jedno z naj- lankę. Najważniejszy jest pomysł, cza- ty. The most important this is to have a lepszych miejsc nurkowych. Sprzyjające wiatry i fantastycz- sem potrzeba trochę sprzętu, ale i tak good idea. Sometimes some equipment na pogoda sprawiają, że Cypr jest prawdziwym rajem dla mi- kluczem do świetnej zabawy may come in handy, but still one’s willin- łośników windsurfingu. Bardzo dobrze wie o tym Zosia Kle- są dobre chęci. gness is the key to success. packa, nasza medalistka olimpijska, która od paru lat wła- śnie tu przygotowuje się do zawodów. Wybierz się w rejs, WODA >> Daje mnóstwo możliwości zorganizowania cza- WATER >> There are many opportunities to have fun, gdzie błękitnoturkusowe laguny (np. plaża LARA – miejsce, su zarówno nad, jak i pod jej taflą. Na miejscu możesz zdobyć both in and under water. You can get a diving license on the gdzie na świat przychodzą żółwie morskie caretta caretta) uprawnienia płetwonurka, gdyż znajdziesz tu w sumie kilka- spot, since there are several certified PADI centres there i skalne jaskinie kuszą krystalicznie czystą wodą, której tem- naście certyfikowanych centrów PADI, oferujących świetnie offering excellent instructors and a possibility to rent diving peratura w lecie dochodzi do 24 stopni. Najlepiej popłyń nie wyszkolonych instruktorów i możliwość wypożyczenia sprzę- equipment. Round Capo Greco you can go for an exceptio- wielkim statkiem wycieczkowym, ale jachtem lub katamara-

60 miejscepodróż e z pomysł em holidays with imaginationsmiejsce 61

nal underwater walk and admire stunning rocks, caves EARTH >> countless bicycle routes of various degrees and tunnels full of sea plants and animals. Larnaca on of difficulty provide a lot of fun, even in January or Febru- the other hand is the place for divers due to the shipw- ary, when it is sunny on Cyprus. There is a distinct scent of reck of „Zenobia” on the bottom of the bay. IN the Euro- lavender, thyme and orange blossom in the air. On your way pean region of the Mediterranean this is one of the best you will pass tiny little villages with narrow streets and ho- diving places. Favourable winds and excellent weather uses with blue shutters and doors covered by purple and make Cyprus a real paradise for windsurfing lovers. Zo- pink flowers of bougainvillea. On the Akamas peninsula and sia Klepacka, Polish gold Olympic medal winner knows other sea regions there is a scent of juniper mixed with salty it well. It is here, where she has been getting ready for sea breeze. Go there for an excursion n a jeep or, even bet- competitions for the last few years. Go for a cruise, whe- ter, a quad. It is a real wild drive. You will be prepared for this re turquoise blue lagoons (for example LARA beach, the by professionals, who will also provide you with a reliable place where sea turtles caretta caretta are born) and roc- equipment. If you get tired by roaring engines, and you are ky caves are tempting with crystal clear water, which in accompanied by your friends, try paintball, try some clim- the Summer is 24 centigrade hot. The best way is not bing, or go for an excursion, for example to Avakas Gorge. to take a huge cruiser, but a yacht or a catamaran. Make Unforgettable moments guaranteed! sure you take water skis and a scooter or a boat; great fun guaranteed! While you go wild in/on the sea, your AIR >> Wonders of Cyprus are best to be admired from kids may choose between 5 aqua parks full of state-of- above. For the start decide to try a para-glider over the sea. the-art water attractions, as well as beaches and swim- A ride on a parachute with your partner behind a motorbo- ming pools with the highest grades of TRIP ADVISOR in at is also an exceptional experience. If you wish to fly Ces- the European rankings (for example Agia Napa). sna, the aeroclub in Nicosia offers trainings and a rent. Mo- numents of Larnaca and beaches of Pafos can be admired Paralotnią nad wybrzeżem / Over the coast on a para-glider from a bird’s perspective (1000 feet over a beach). Sight- seeing flights are available all the time, with the exception of Quadem po półwyspie Akamas / On Akamas peninsula by quad Zosia Klepacka trenuje na Cyprze / Zosia Klepacka is training in Cyprus bad weather and fog, but hey, on Cyprus there are 360 sun- ny days per year.

nem. Koniecznie w taki rejs weź narty wodne i skuter lub łód- kie kamienne miasteczka z wąskimi ulicami i domami o błę- kę – wspaniała zabawa gwarantowana. W czasie gdy Ty bę- kitnych okiennicach i drzwiach, obsypane fioletoworóżowymi dziesz szaleć w/na morzu, Twoje dzieci będą mieć do dys- kwiatkami bugenwilli. Na półwyspie Akamas i na innych te- pozycji 5 aquaparków wyposażonych w najnowocześniej- renach nadmorskich unosi się aromat jałowca, przyprawiony sze wodne atrakcje oraz plaże i kąpieliska najwyżej ocenia- słoną morską bryzą – wybierz się tam na wycieczkę dżipem ne przez TRIP ADVISOR w rankingach europejskich (np. pla- lub od razu przesiądź się na quada. To prawdziwa jazda bez ża w Agia Napa). trzymanki na ryczącej maszynie. Do tego wszystkiego przy- gotują Cię i zapewnią sprzęt profesjonalni instruktorzy. Jeśli ZIEMIA >> Wielką radość sprawi Ci jazda licznymi trasami zmęczy Cię huk silników, a towarzyszy Ci grupa przyjaciół, rowerowymi o różnych stopniach trudności, nawet w stycz- wybierz się na paintball, powspinaj się po skałkach lub pójdź niu lub lutym, gdy na Cyprze też grzeje słońce. W powietrzu na wycieczkę, np. do kanionu Avakas Gorge – niezapomnia- Dojazd: samolotem – regularne rejsy zapewnia LOT i Ryanair. wyraźnie czuć zapach lawendy, tymianku i kwiatów poma- ne chwile murowane. Waluta: euro. rańczy, a wzgórza masywu Troodos cieszą oczy soczystą zie- Warto wiedzieć: Cypr jest podzielony na dwie części: południową (grecką) i północną (okupowaną przez Turcję). W miejscowościach nadmorskich kursu- lenią oraz niezliczoną ilością kwiatów. Będziesz mijać maleń- POWIETRZE >> Najlepiej uroki Cypru podziwiać można ją autobusy, a przystanki z reguły znajdują się w pobliżu zabytków i hoteli. Naj- z góry. Na początek zdecyduj się na loty na paralotniach po- wygodniej wynająć skuter (18 euro dziennie) lub samochód (od 15 euro dzien- nad morskimi wodami. Wyjątkowym przeżyciem jest też lot nie), quad (od 10 euro/doba). Obowiązuje ruch lewostronny. Polecane hotele / Recommended hotels dla dwojga na spadochronie za motorówką. Jeśli chcesz za- Getting there: Airplane – LOT and Ryanair provides regular fl ights. Currency euro Pafos siąść za sterami cessny, aeroklub z Nikozji oferuje Ci też szko- Good to know: Cyprus is divided into two parts: southern (Greek) St George **** lenia i wynajem. Zabytki Larnaki i plaże Pafos możesz podzi- and northern (occupied by Turkey). There are several buses in coastal www.stgeorge-hotel.com, [email protected] wiać z perspektywy ptaka (1000 stóp nad plażą). Loty wi- towns; stops are usually located near historical sites and hotels. It is the most Limassol dokowe dostępne są w każdej chwili, z wyjątkiem niepogo- convenient to rent a scooter (18 euro per day) r a car (from 15 euro per day), Quad (od 10 euro per day). Left-side traffi c. St Raphael Resort ***** dy i mgły, ale na Cyprze jest przecież 360 dni słonecznych www.raphael.com.cy, [email protected] w roku. www.visitcyprus.com

62 miejscesport miejscesport 63

przecież bez trudu z nazwą kraju. Vo Dao oznacza drogę. Drogę życia wypełnioną walką. Są w tej sztuce techniki zapaśnicze skuteczne w parterze, walka gołymi rękoma i nogami w różnym dystansie oraz posługiwanie się bro- nią – mieczem, kijem, pałką, nożem. Oczywiście, jak wszystkie sztuki walki, Viet Vo Dao nie służy już celom wojennym. Pozostaje jednak znakomi- tym, wszechstronnym treningiem ciała, umysłu i woli. Praktyczny wymiar znajduje ujście w walkach sporto- wych oraz w samoobronie Tu Ve. Tym skuteczniejszej, Viet Vo Dao. The second part of the name requires explanation; maybe not że wypraktykowanej przez ludzi drobnej postury, któ- the word Viet which is easily associated with the name of the country. Vo Dao rzy brak broni i potężnej muskulatury musieli rekompen- means a way. A way of life filled with struggle. This martial art includes wres- sować zręcznością, szybkością i determinacją. Do histo- tling techniques effective in the down position, fighting with bare hands and rii nawiązują ćwiczone do dziś techniki nożyc Don Cha, feet at various distances and using weapon: a sword, a stick, a club or a knife. czyli szczęki smoka. Pozwalały one drobnemu, ale lekkie- Of course, like all the martial arts Viet Vo Dao is no longer used for military mu, bo pozbawionemu uzbrojenia człowiekowi, wsko- purposes. However, it still is a great, comprehensive training for the body, czyć jeźdźcowi na głowę i poprzez odpowiednią rotację mind and will. The practical side can be found in sports fights and in self- ciała zrzucić go na ziemię. defence Tu Ve. This self-defence is more effective because it was developed Viet Vo Dao przenika dziś pokojowy duch, wyrażony by people of small built who had to make up for lack of weapons and muscles przesłaniem „Być silnym, aby być pożytecznym”. Wier- with cleverness, speed and determination. The Don Cha scissors techniques, ni temu credo pozostają praktycy tej sztuki, zarówno mi- i.e. “dragon’s jaws”, practiced until now refer to history. They allowed a small strzowie, jak początkujący. Wszyscy noszą strój ćwiczeb- but light, since he was devoid of armour, man to jump on a rider’s head and by ny Vo Phuc w kolorze niebieskim. To przesycony poezją appropriate rotation of the body throw him on the ground. ukłon wobec tradycji, symboliczne podkreślenie dobroci Today Viet Vo Dao is filled with spirit of peace expressed in saying “Be THE MIND OF THE BLUE MORNING – BASED ON THE ARTICLE BY RYSZARD JÓŹWIAK AND KRZYSZTOF BIADUŃ i intencji czystych jak bezchmurne nieba. Aby doskonalić strong in order to be useful”. Those practicing this martial art, both masters się w sztuce walki, potrzeba systematyczności, ogrom- and beginners, remain faithful to this credo. All of them wear blue training nej wytrwałości, a nade wszystko zachowania otwartego clothes Vo Phuc. This is a poetic sign of respect for tradition, a symbolic umysłu. Przewiązywanie stroju przez początkujących ja- emphasis on goodness and intensions as clear as a cloudless sky. In order na podstawie art. Ryszarda Jóźwiaka i Krzysztofa Biadunia snoniebieskim jak niebo w pogodny poranek pasem Dai, to perfect martial arts skills you need to be systematic, very persistent and, jest więc czymś w rodzaju obietnicy dochowania owej most importantly, keep an open mind. Tying a belt called Dai, light blue Vovinam Viet Vo Dao należy do ogromnej Vovinam Viet Vo Dao belongs to a huge otwartości i deklaracją chęci poznania. like the sky on a beautiful morning, by the beginners around their waists rodziny dalekowschodnich sztuk walki. family of far eastern martial arts. In ac- A że w sztukach walki wszystko zaczyna się i kończy kur- is therefore a sort of a promise to keep this openness and a declaration of Zgodnie z pierwszym członem nazwy jest cordance with the first part of its name it is tuazyjnie, praktycy Viet Vo Dao oddają ukłon Le – sta- willingness to learn. dumą narodu. Narodu wietnamskiego. the pride of its nation. The Vietnam nation. lowej ręki na łagodnym sercu. Wyrażają nim poszano- Since everything in martial arts begins and ends courteously those practic- wanie wobec takich wartości, jak brak agresji, bezinte- ing Viet Vo Dao pay their respects to Le: steel hand on a gentle heart. By Techniki i filozofia Viet Vo Dao kształtowały się przez tysiąclecia. Hi- The techniques and the philosophy of Viet Vo Dao have been resowność, niezłomność oraz szacunek i życzliwość dla this they express their respect for such values as lack of aggression, self- storia Wietnamu sięga bowiem 2879 r. p.n.e. Wypełniały ją woj- shaped for centuries. The history of Vietnam dates back to 2879 każdego człowieka. lessness, firmness as well as respect and kindness to every person. ny o zachowanie kulturowej odrębności, języka, obyczajów i niepod- before Christ. It was filled with wars for retaining the cultural au- ległości. Przez pierwsze tysiąclecie naszej ery Wietnamem włada- tonomy, the language of customs and independence. For the first Vovinam Viet Vo Dao jest obecnie jedną z najpopularniejszych szkół sztuk Vovinam Viet Vo Dao is currently one of the most popular schools of martial arts li Chińczycy. W XIII w. kraj opierał się najazdom mongolskim. Na millennium after Christ Vietnam was governed by the Chinese. In walki oraz systemem edukacyjnym w Wietnamie. Praktykowane jest też and the education system in Vietnam. It is also practiced in nearly 40 countries aro- lata 1843-1940 przypadł okres francuskiego kolonializmu. Ostatni the 13th century the country resisted Mongolian invasions. The w blisko 40 krajach świata. W Europie najsilniejsze ośrodki znajdują się und the world. In Europe the most important centres are in France, Spain, Switzer- zaś dramatyczny akt rozegrał się na naszych oczach w II połowie years 1843-1940 were the period of French colonialism. The we Francji, Hiszpanii, Szwajcarii i Włoszech. W Polsce Vovinam Viet Vo Dao land and Italy. In Poland Vovinam Viet Vo Dao can be practiced in a few clubs in War- XX w. Były to czasy politycznych podziałów wewnętrznych, pełnej last dramatic act took place in front of our eyes in the second half można ćwiczyć w kilkunastu klubach w Warszawie, Wołominie, Legiono- saw, Wołomin, Legionowo, Ełk, Gdańsk, Węgorzewo, Bydgoszcz and Parczew. The wie, Ełku, Gdańsku, Węgorzewie, Bydgoszczy, Parczewie. Rozwojowi Viet Vo development of Viet Vo Dao in the world is supported by the organization Vovina- okrucieństwa wojny domowej i krwawej amerykańskiej interwencji. of the 20th century. This was the time of internal political divi- Dao na świecie patronuje organizacja Vovinam-Viet Vo Dao World Federa- m-Viet Vo Dao World Federation; there are national branches of this organization. Tradycje i obyczaje poszczególnych prowincji, indywidualne po- sions, very brutal civil war and bloody American intervention. tion, działają narodowe sekcje tej organizacji. Ważnym elementem jest ry- An important element is national and international sports competition. Polish re- dejście wielkich mistrzów oraz techniki wypracowane w rodzinach Traditions and customs of individual provinces, individual ap- walizacja sportowa na arenie krajowej i międzynarodowej, w której polscy presentatives are very successful and they also take part in mixed martial arts to- praktykujących sztuki walki od pokoleń dały w efekcie szeroki wa- proach of great masters and techniques worked out in families zawodnicy odnoszą wiele sukcesów, startując również w turniejach MMA urnaments. chlarz różnorodnych stylów i technik. W latach 1938-1945 mistrz which had been practicing martial arts for generations resulted (mixed martial arts). Nguyen Loc ujednolicił je. Skodyfikował zasady i stworzył współcze- in a vast array of various styles and techniques, unified in 1938- Wietnamskie Sztuki Walki HAC HO im. Sylwestra Zycha Wołomin, Instytut Sztuk Walki sną wietnamską szkołę walki Vovinam Viet Vo Dao. Wyjaśnienia wy- 1945 by master Nguyen Loc. He codified the principles and cre- Krzysztof Biaduń: [email protected], Monika Galicka (kontakt z mediami): Warszawa-Wilanów, email: [email protected], maga drugi człon nazwy, może poza słowem Viet, które kojarzy się ated a contemporary Vietnamese school of martial arts: Vovinam [email protected], www.hacho.pl, www.vovinam.pl www.instytutsztukwalki.pl Fot. Au lac Vovinam - photographer Truong Nguyen - photographer Truong Fot. Au lac Vovinam

64 miejscena stoku on themiejsce slope 65

SLOPES, CROSS-COUNTRY SKIING TRAILS AND TO- BOGGAN RUN >> Depending on the temperature, there is always from 5 to 8 kilometers of slopes available. In the Winter Maso Corto offers 35 kilometers of slopes on 2011 to 3260 meters over the sea level, including 7 kilom- eters of easy ones, 15 kilometers of medium ones and 13 kilometers of difficult ones. One slope is illuminated. The longest one is 8 kilometers long. It starts at the top of the glacier and ends right in the middle of the hotel complex located near the lower cable car station. Snowboarders are not forgotten. They are offered a half-pipe and ski jumps. A snowpark is separated from the rest of the slope, so there is no danger of unexpected collisions with skiers. In the valley and on the glacier there are 17 cross-country trails. There is also a toboggan run (3,3 km long). Seclusion of the resort and a fairly long access through the valley make it a perfect place to spend some time with one’s family and friends. The advantages of the resort are willingly used by sports clubs, including national teams, mainly from the Central Europe. Walking trails leading from Maso Corto are excellent for warm-ups and endurance trainings. There is also a swimming pool there (10x25 metres). Recreation is supported by the facilities available on the spot and in the area. Perhaps the most interesting one is a sauna in Bella Vista refuge - the highest one in the Alps (2842 meters PPoo zzdrowiedrowie i pprzygodrzygodę above the sea level). It offers magnificent views. In June and September the refuge is a home for shepherds lead- ing their flocks of sheep through the glacier. Unforgettable sight - a few thousand animals roving through the snows to ddoo MMasoaso CCortoorto Paweł Wroński wider than Val Senales meadows of the Vent valley. Beauti- ful views can also be seen from Lazaun refuge located on the other side of the valley. You can reach the both refuges FOR HEALTH AND ADVENTURE TO MASO CORTO by a cable car. Maso Corto is located in the Italian part of Tyrol. No wonder Maso Corto to zaledwie kilka budynków Maso Corto is just a few buildings - hotels, TRASY ZJAZDOWE, BIEGOWE I SANECZKOWE >> that most of its inhabitants speak a Tirolean dialect, and Ger- – hoteli, sklepów oraz stacji kolejki linowej shops and a cable car and chairlift stations. W zależności od temperatury jest tam dostępnych zawsze od 5 do i wyciągów krzesełkowych. Otoczone Surrounded by high mountains it is the last fe- 8 km tras zjazdowych. Zimą Maso Corto oferuje 35 km tras wyty- wysokimi górami jest ostatnim akcentem cywi- ature of a civilisation in the long and deep Val czonych na wysokości 2011-3260 m n.p.m., w tym 7 km łatwych, lizacji w długiej i głębokiej Val Senales, dolinie Senales, a valley going 20 km under the ridge 15 km średnich oraz 13 km trudnych. Jedna trasa jest oświetlo- wijącej się ponad 20 km pod główną grań marking a boarder between Italy and Austria na. Najdłuższy zjazd ma aż 8 km i prowadzi z lodowca wprost do wytyczających granicę Włoch z Austrią in the Ötztal Alps. kompleksu hotelowego położonego przy dolnej stacji kolejki kabi- Alp Ötztalskich. nowej. Nie zapomniano też o deskarzach, na których czekają hal- REST IN ALTITUDE OF 2 THOUSAND METRES >> The fpipe i skocznie. Snowpark jest wydzielony, więc nawet korzystają- WYPOCZYNEK NA 2 TYS. METRÓW >> Położenie jest location is a great advantage of Maso Corto. The altitude of cym ze stoków początkującym narciarzom nie grozi kolizja z odda- wielkim atutem Maso Corto. Wysokość 2 tys. m n.p.m. sprzyja wy- 2 thousand metres above the sea level promotes relaxation jącymi się szaleństwu zaawansowanym freestyle’rom. W zamknię- poczynkowi w ogóle, a wiecznie zaśnieżone trzytysięczniki i lodo- in general, and the eternally snow-capped threethousand- ciu doliny oraz na lodowcu wytyczono 17 km tras biegowych. Jest wiec Hochjoch – różnorodnym aktywnościom, przede wszystkim ers and Hochjoch glacier is exceptionally good for various także tor saneczkowy o długości 3,3 km. narciarstwu i snowboardowi. Białe szaleństwo na lodowcu można activities, especially skiing and snowboarding. Skiing on the Odosobnienie ośrodka i dość długi dojazd doliną sprawiają tak-

uprawiać przez cały rok. glacier can be done all year long. Fot.: arch Maso-Corto że, że jest to znakomite miejsce do spędzania czasu w większym

66 miejscena stoku on the slope 67

Top***Residence Kurz Ski Rent & Test Center www.masocorto.it www.skirent-masocorto.com e-mail: [email protected] [email protected] W ssezonieezonie 22013013 przygotowalismyprzygotowalismy tel. 0039 473 66 25 02 ddlala PPanstwaanstwa specjalnespecjalne ooferty:ferty: WWiosneiosne nnarciarstwoarciarstwo nnaa llodowcu:odowcu: oodd 0066 kwietniakwietnia dodo 0505 majamaja 2013,2013, Zapraszamy na tygodnie testowe nart marki K2 i Blizzard ppobytobyt + skipassskipass jjuzuz oodd 229292 € oodd oosoby.soby. 16.03-23.03.2013, 13.04-20.04.2013 We invite You for K2 and Blizzard testing weeks OOfertaferta familijnafamilijna dladla rodzinrodzin z ddziecmiziecmi ddoo 1122 llat:at: 16.03-23.03.2013, 13.04-20.04.2013 557070 € zaza tygodniowetygodniowe wynajeciewynajecie apartamentu.apartamentu. IInn WWinterinter SSeasoneason 22013013 Na narty do Maso Corto zapraszają Sepp Platzgummer – dyrektor wwee hhaveave preparedprepared tthehe ffollowingollowing sspecialpecial ooffff er:er: Top***Residence Kurz i Centrum Testowego Blizzard – oraz jego team. SSpringpring skiingskiing oonn tthehe gglacier:lacier: ffromrom 0606 ofof AprilApril ttoo 0055 ooff MMayay 22013,013, “Come skiing to Maso Corto” – Sepp Platzgummer (Director of aaccomodationccomodation + skipass,skipass, aalreadylready ffromrom 229292 € pperer ppersonerson perper week.week. Top***Residence Kurz, Maso Corto Blizzard Test Centre) and his Team. SSuperoffuperoff eersrs forfor familyfamily withwith childrenchildren uupp ttoo 1122 YYears:ears: oonlynly 570570 € perper weekweek staystay perper apartment.apartment. Zapraszamy na nasze strony internetowe, gdzie znajdą Państwo więcej informacji: www.masocorto.it

puby, pizzeria i dyskoteka K2. Można stąd wyruszać na przejażdżkę branch of Val Senales). The hosts of a big farm and a pen- ratrakiem po lodowcu oraz na narciarskie lub piesze wycieczki, za- sion “Jagerrast”, located at the upper end of the residential równo łatwe spacery, jak i poważniejsze wyprawy. Jednym z popu- settlements, for a few years have been producing tasty mon- larnych celów (zimą to poważna wyprawa) jest miejsce, w którym tasio cheese (Bergkase). Tasting their products is a real znaleziono w 1991 r. ciało myśliwego sprzed 5300 lat. Ze względu feast even for the most demanding gourmet (www.jaeger- na góry, w których go znaleziono, nadano mu imię Ötzi. Jego ciało rast.com). To taste interesting meals and wines you can also znakomicie zakonserwował lodowiec. Przebadaną mumię złożono visit a tavern clinging to a slope at the foot of the Juval cas- w Muzeum Archeologicznym w Bolzano/Bozen, a przy górnej sta- tle. Like an eagle’s nest it rises over a rocky headland at the cji kolejki z Maso Corto, w hotelu Grawand, poświęcono sensacyj- neck of Val Senales. The castle is owned by Reinhold Mess- gronie – rodziny i przyjaciół. Z walorów ośrodka chętnie korzysta- man when talking to tourists. And so Maso Corto is called nemu znalezisku niewielką ekspozycję. ner - an outstanding Himalayan mountaineer, the first one to ją także kluby sportowe, w tym również zawodnicy kadr narodo- Kurzas. The highest summit of the the Ötztal Alps, Palla ascend the Crown of Himalayas (all 14 eight-thousanders). wych, głównie ze środkowoeuropejskich krajów. Szlaki piesze wy- Bianca (3738 metres above the sea level) is Weisskugel, ZAMEK REINHOLDA MESSNERA >> W Maso Corto The tavern is located below it. Inside the stronghold and on chodzące z Maso Corto są znakomitym terenem do rozgrzewek and the Bella Vista refuge - Schone Aussicht. Val Senale można też zażyć zgoła odmiennej, choć także emocjonującej, za- its courtyard the outstanding climber arranged one of his i treningów wytrzymałościowych. W kompleksie jest także basen itself is Schnalstal. bawy i wzbić się z nartami w powietrze na paralotni. Kto woli bar- museums devoted to a meeting of a man and mountains. o wymiarach 10 x 25 m. Rekreacji sprzyjają dostępne na miejscu dziej przyziemne rozrywki, powinien wybrać się do odgałęziającej In the Summer Reinhold Messner’s family comes to stay i w okolicy urządzenia. Bodaj najciekawszym jest sauna w schro- ÖTZI - A HUNTER 5300 YEAR OLD >> Apres ski of- się od Val Senales Val di Fosse/Pfossental. Gospodarze dużej far- here from the nearby Bozen. In the Winter the host is not nisku Bella Vista – najwyżej położona w Alpach, na wysokości fer is as diverse as the skiing area. In Maso Corto there my i pensjonatu „Jägerrast”, usytuowanej na górnym krańcu tam- present, but the castle opens its doors for curious tourists 2842 m n.p.m. Ze schroniska roztaczają się wspaniałe widoki, are pubs, pizza restaurant and K2 disco. You can go for tejszych osiedli, od kilkunastu już lat wyrabiają smaczne sery typu anyway (www.messner-mountain-museum.it). a w czerwcu i we wrześniu zatrzymują się w nim pasterze gnający a snowmobile ride on the glacier and skiing and walking montasio (Bergkäse). Degustacja ich wyrobów to prawdziwa roz- przez lodowiec stada owiec. Niezapomniany widok – kilka tysię- tours (ranging from easy to fairly difficult ones). One of the kosz dla wybrednego nawet smakosza (www.jaegerrast.com). Na cy zwierząt wędrujących przez śniegi na bardziej rozległe niż w Val most popular walk, rather serious in the Winter, is the spot degustację ciekawych potraw i win można się też wybrać do go- Senales łąki doliny Vent. Piękne widoki rozpościerają się także ze in which in 1991 a body of a hunter 3500 years old was spody przytulonej do górskiego zbocza u stóp zamku Juval. Niczym schroniska Lazaun, położonego po drugiej stronie doliny. Do obu found. Due to the mountains in which he was found, the orle gniazdo wznosi się on na podciętym skałami cyplu u wylotu schronisk można się dostać wyciągami. hunter was named Ötzi. His body was excellently preserved Val Senales. Zamek jest własnością Reinholda Messnera – wybit- Maso Corto leży we włoskiej części Tyrolu. Nic więc dziwnego, że by the glacier. The examined mummy was placed in the Ar- nego himalaisty, pierwszego zdobywcy Korony Himalajów (wszyst- większość mieszkańców używa gwary tyrolskiej, a w kontaktach cheological Museum in Bolzano/Bozen, and at the upper kich 14 ośmiotysięczników). Gospoda leży poniżej. We wnętrzu z gośćmi – po prostu niemieckiego. I tak Maso Corto nazywane cable car station in Maso Corto, in Grawand Hotel, a small twierdzy oraz na jej dziedzińcu wybitny wspinacz urządził jedno jest Kurzras. Najwyższy szczyt Alp Ötztalskich Palla Bianka (3738 m exhibition is devoted to the sensational finding. ze swoich muzeów poświęconych spotkaniu człowieka z górami. n.p.m.) – Weisskugel, a schronisko Bella Vista – Schöne Aussicht. Latem rodzina Reinholda Messnera przenosi się tutaj z pobliskie- Sama zaś Val Senales – Schnalstal. THE CASTLE OF REINHOLD MESSNER >> in Maso go Bozen, zimą gospodarza nie ma, ale zamek i tak otwiera swe Corto you can also try a totally different and equally exciting podwoje dla ciekawych ekspozycji turystów (www.messner-moun- ÖTZI - MYŚLIWY SPRZED 5300 LAT >> Oferta apres ski fun; paragliding with skis! Those preferring more down to tain-museum.it).

jest równie zróżnicowana, co narciarski teren. W Maso Corto są earth entertainment should visit Val di Fosse/Pfossental (a Fot.: arch Maso-Corto

68 miejscewydarzenia miejsceevents 69

RACE FOR HEALTH

Trasa Biegu Sasinów na nartach biego- The route of the Bieg Sasinów cross-county wych prowadzi przez Wzgórza Dylew- skiing competition runs over. Bieg Sasinów skie w sercu zachodnich Mazur. Pomysł competition emerged as Dr Irena Eris’s pro- biegu zrodził się z propozycji Dr Ireny posal addressed to women who really want to Eris skierowanej do pań, które chcą być be forever young and beautiful. And of cour- SLED DOG TEAMS RACES IN THE POLISH ALASCA zawsze młode i piękne. A do tego, nie- se, in addition to wellness treatments, some odzowna jest aktywność fizyczna physical exercise is essential

Warunki w zasypanych śniegiem Weather conditions in the covered by snow Wyzwanie nie jest specjalnie trudne, ale potrzeba trochę wysiłku i determi- The challenge is not especially diffi cult, but a little eff ort and determination is essen- Bieszczadach i na Pogórzu Przemyskim nie Bieszczady mountains and Pogórze Przemy- nacji, ponieważ trasa biegnie przez pofałdowany i zalesiony teren, przypomi- tial, as the route passes through undulating and wooded area reminiscent of the lower odbiegają dalece od tych, które w swych skie are not that different from the ones nający nieco niższe partie Beskidów. Wzgórza Dylewskie są kompleksem wy- parts of the Beskids. Wzgórza Dylewskie are in fact a complex of towering dunes in the książkach opisywał Jack London. described in famous books by Jack London. niosłych wydm na Mazurach Zachodnich, pośród których wznosi się Dylewska West Masuria, among which is the highest elevation in north-eastern Poland - Mount I dlatego właśnie tam konkurować będą This is why it is there, where marchers from Góra (312 m n.p.m.), najwyższe wzniesienie północno-wchodniej Polski. W te- Dylewska (312 m.a.s.l). In the area two routes, 5 and 10 km long, have been marked ze sobą maszerzy z całej Polski. Stawką all over Poland will compete. The prize in renie wytyczono dwie trasy długości 5 i 10 km oraz wariant dla dzieci. Trasy out, in addition to a children’s version. The trails are intended for classic style cross-co- w cyklu trzech wyścigów pod wspólnym the cycle of three races under the common przeznaczone są do biegu stylem klasycznym, czyli z wytrasowanym śladem untry skiing, meaning there are two parallel grooves in the snow for the skis. As it oc- hasłem „Alaska daleko... Podkarpackie name “Alaska is far... Podkarpackie is just dla obu nart. Ponieważ bywało, że bieg odbywał się przy siarczystym mrozie, curred, that the race took place in severe frost, this year heated tents are going to be set tuż-tuż” będzie Puchar Marszałka round the corner” will be the Cup of the w bieżącym roku ustawiono przy trasie ogrzewane namioty, w których serwo- up along the trail, where hot pea soup shall be served. Ladies with extensive experien- Województwa Podkarpackiego Marshall of the Podkarpackie Voivodship wana będzie gorąca grochówka. Przygotują ją panie z Koła Gospodyń Wiejskich ce in the preparation of this dish, from the Farmer’s Wives’ Association from nearby Pie- z pobliskiego Pietrzwałdu. Na mecie kibice i członkowie zespołów wsparcia trzwałd, are going to prepare it. At the fi nish line, spectators and members of the sup- Zdając sobie sprawę, jak emocjonująca i efektowna to dyscyplina, orga- Being well aware of how exciting and impressive this sport is, the organizers technicznego będą oczekiwać na kończące bieg bohaterki dnia przy ogniskach. port team will wait by bonfi res for the day’s heroines fi nishing the race. Hot meals and nizatorzy spodziewają się na widowni całych rodzin. Tym bardziej, że ter- are expecting whole families as the audience. This should be the case especial- Ciepłe posiłki i napoje będzie serwować kuchnia hotelu „Dr Irena Eris”, a gorącą drinks will be served by the kitchen of „Dr Irena Eris Hotel’, and hot coff ee will be provi- miny poszczególnych biegów wypadają w okresie ferii zimowych. Z my- ly now, when the dates of specifi c races overlap with the winter holidays. To kawę kawobus „Ideakafe”. Będzie też stanowisko RedBulla, który jak wiadomo, ded by „Ideakafe” coff ee-bus. A stall hosted by Red Bull, which as everybody know ‚Gi- ślą o widzach, przy trasach staną punkty gastronomiczne, a dla dzieci please the spectators the organizers prepared special meals-on-wheels and for każdemu dodaje skrzydeł. Żeby nie było nieporozumień i wątpliwości co do wy- ves you wings’, will also be present. Let there be no confusion and doubt as to the results przewidziano mnóstwo konkursów z nagrodami, nie mówiąc o tym, że kids there will be a lot of competitions with prizes. Needless to say, it will be po- ników zmagań, czas mierzony będzie elektronicznie za pomocą urządzeń Da- of the struggle, the time is measured electronically using Datasport devices, and the re- będą miały okazję poznać bliżej dzielne psy, głównych przecież bohate- ssible to get to know dogs, who are the major attractions of the races after all. tasport, a wyniki opublikowane zostaną w internecie. Fundatorem nagród dla sults will be published on the Internet. Founder of the awards for the best contestants rów zmagań. Dla zawodników punkty uzyskane podczas kolejnych wy- For competitors scores won during specifi c races are included in the Polish Cup najlepszych zawodniczek oraz dla dzieci jest Instytut Kosmetyczny Dr Irena Eris. and children is the Dr Irena Eris Skin Care Institute. Mrs. Irena will present them in ścigów liczą się w klasyfi kacji Pucharu Polski, a ostatni, bodaj najbardziej rankings, and the last race, perhaps the most exciting one, is regarded as the Pani Irena wręczy je osobiście podczas uroczystego zakończenia biegu. person, during the ceremonial end of the run. emocjonujący z biegów, ma rangę mistrzostw naszego kraju. championship of Poland. W tym roku odbędzie się już 8. edycja Biegu Sasinów, nad którym patronat objęła Zachodniomazurska Lokalna Organizacja Miejsca i terminy biegów: „W Krainie Żubra” – Bystre k. Baligrodu, 25-27 stycznia 2013, Turystyczna: www.mazury-zachodnie.pl. Impreza promuje nie tylko zdrowy styl życia, ale również uroki i przyrodę Mazur, „W Krainie Wilka” – Lutowiska, 8-10 lutego 2013, „W Kresowej Krainie” – Basznia Dolna k. Lubaczowa, 23-24 lutego 2013 dlatego wspierają ją Nadleśnictwo Ostróda oraz Gmina Ostróda, a bieg dofi nansowywany jest ze środków Europejskiego Wszelkich potrzebnych uczestnikom i kibicom informacji udziela: Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. Klub Psich Zaprzęgów NOME z Rzeszowa, tel. 502 630 913 e-mail: [email protected] , www.nome.itl.pl Szczegóły i zapisy na stronie: www.biegsasinow.pl

70 miejscepodróż e od kuchni culinary adventuresmiejsce 71

kratycznych rodów w pobliżu tego miasta. Styl palladiański był Teatro Olimpico in Vicenza and many villas for aristocratic families też inspiracją dla innych architektów, którzy wykorzystywali go built near this town. Palladian style was also an inspiration for other w swoich pracach – stąd właśnie mamy Królikarnię i Biały Dom. architects who used it in their works: hence the Rabbit House and the White House. SMAK TOPINAMBURA >> Menu palladiańskie, złożone z potraw, jakie jadano 500 lat temu, można skosztować w re- THE TASTE OF TOPINAMBOUR >>Dishes from Palladian stauracjach urządzonych we wspomnianych willach lub w restau- menu, as eaten 500 years ago, can be tried in restaurants located racjach w ich sąsiedztwie, jakie znajdują się w okolicy Vicenzy. in the aforementioned villas or in restaurants in the vicinity, situ- Jadłospis jest rzeczywiście wyszukany, a wykorzystywane w da- ated near Vincenza. The menu is indeed fancy and the products niach produkty, w tym warzywa, zdecydowanie mniej dziś popu- used in the dishes, including vegetables, are definitely less popu- larne. Jak choćby topinambur, czyli słonecznik bulwiasty – przy- lar today. One of such vegetables is topinambour, i.e. Jerusalem bysz z Ameryki Północnej, którego bulwa o oryginalnym smaku artichoke, which came from North America, the tuber of which jest jadalna i bogata w witaminę B1 oraz żelazo, a także miedź, with original taste is edible and rich in vitamin B1 and iron, as well magnez i potas. Przykładem wykorzystania tego warzywa jest ri- as copper, magnesium and potassium. An example of a dish in sotto z mięsem koziołka, topinamburem i sałatką z młodych, su- which this vegetable can be used is risotto with billy-goat meat, rowych liści mniszka pospolitego. topinambour and salad made of young, uncooked leaves of com- Równie istotna jak menu jest oprawa samego posiłku. Jakkolwiek mon dandelion. turystyczne menu palladiańskie można zjeść już za 25 euro, en- The way the meal is served is as important as the menu itself. Pal- tourage takiej uczty jest niezwykłe. W restauracji Torchio Antico ladian dishes for tourists can be bought for as little as 25 euro but w miejscowości Lonedo Lugo di Vicenza, goście siadają do na- the entourage of such a feast is unusual. In Torchio Antico restau- krytych na biało stołów już po duchowej przekąsce. Jest nią wi- rants in Lonedo Lugo di Vicenza before the guests sit at tables dok dwóch sąsiadujących ze sobą willi – Villa Godi i Villa Piove- with white cloths they try a spiritual snack. This snack is a view of ne, które Palladio, jak głosi miejscowa legenda, realizował dla two villas, one next to the other: Villa Godi and Villa Piovene which, WHAT WAS EATEN IN PALLADIO’S TIMES? dwóch skłóconych ze sobą rodów, z których każdy oczekiwał pro- as the local legend claims, were built by Palladio for two feuding jektu lepszego niż ten, jaki architekt stworzył dla konkurencji. Ar- families and each of them expected a better design than the one Grillowana w dymie jałowcowym Beef grilled in juniper smoke tyście udało się chyba wyjść z tarczą z tej rozgrywki, bo obie bu- created by the architect for the competitor. It seems that the artist i soli wołowina, zapiekana w cieście and salt, baked in puff pastry dowle są zupełnie inne i każda piękna w swoim rodzaju. Sama was triumphant in the end because both buildings are totally differ- francuskim i serwowana z dziką and served with wild carrots restauracja znajduje się zaś w dawnych stajniach Villi Godi, a na- ent and each of them is beautiful in a different way. The restaurant marchwią, a może domowe ciasto or maybe a home-made cake with pine nuts zwa jej pochodzi od starej pochodni, jaką do dziś można tu po- itself is located in old stables of Villa Godi and its name has its ori- z orzeszkami piniowymi i owocami and candied fruit, decorated with sabayon dziwiać. Posiłek spożywany na zewnątrz, w podcieniach, pozwa- gin in an old torch which can be admired here until now. The meal kandyzowanymi ozdobione kremem za- sauce? These are examples of dishes la delektować się zielenią kamiennego, okolonego różami chio- eaten outdoors, under arcades, allows savouring the green, stone bajone? To przykład potraw tzw. menu from the so-called Palladian menu, palladiańskiego, stworzonego w hołdzie created as a mark of respect for a genius stro z malowniczą studzienką pośrodku. Jedzenie serwowane jest chiostro surrounded by roses, with picturesque well in the middle. genialnemu włoskiemu architektowi Italian architect of the Renaissance na białej porcelanie, a wino, dobrane do każdej potrawy, pocho- The food is served on white porcelain and the wine, selected indi- renesansu i baroku and Baroque dzi z lokalnych piwnic. vidually for every dish, comes from the local cellars. Palladiańskie menu serwuje również Antico Ristorante agli Palladian menu is also served by Antico Ristorante agli Schioppi Andrea Palladio nad Wisłą jest raczej nieznany. Wystarczy jednak Andrea Palladio is rather unknown in Poland but once we mention Schioppi w samej Vicenzy. Obok filecików z królika w sosie ja- in Vicenza. Apart from rabbit fillets with juniper sauce and sliced wspomnieć Królikarnię, Łazienki czy Biały Dom w Waszyngtonie, Królikarnia (the Rabbit House), Łazienki or the White House in łowcowym i krojonej w plastry wołowiny, serwowanej na sałat- beef served on salad “from the meadow”, that is with all the local aby każdy wiedział, o czym się mówi. Tymczasem obydwie bu- Washington everyone knows what we are talking about. But for ce „z łąki”, czyli z wykorzystaniem wszelkich lokalnych ziół, uwa- herbs, what draws our attention is Palladian-style soup from bar- dowle nigdy by nie powstały, gdyby nie on. Andrea di Pietro del- him neither of these buildings would ever be built. Andrea di Pi- gę zwraca zupa wg mody palladiańskiej z jęczmienia, pszenicy ley, emmer wheat, beans and mushrooms. Contrary to concerns la Gondola, syn prostego młynarza, zakochał się w sztuce antyku etro della Gondola, son of a simple miller, loved the Antique art so płaskurki, fasoli i grzybów. Wbrew pewnym obawom, jakie bu- which some may have related to the composition of the dishes, all do tego stopnia, że nazwisko zamienił na pseudonim artystyczny much that he changed his surname into an artistic pseudonym in- dzić może skład potraw, wszystkie są bardzo smaczne i zapew- of them are very tasty and most probably modified in such a way as inspirowany imieniem Pallas Ateny. Był szczęściarzem, bo szybko spired by the name Pallas Atena. He was lucky because he quickly ne jednak zmodyfikowane tak, aby zadowoliły współczesne gu- to cater for today’s tastes. Whether Palladio himself was a sybarite zyskał mecenasa książęcej krwi, który docenił jego talent, zaspon- got a patron, a prince, who appreciated his talent, sponsored his sty. Na ile sam Palladio był sybarytą i czerpał z rozkoszy stołu, hi- and availed of culinary delights- sorował podróż do Rzymu, a potem polecił młodzieńca na salo- trip to Rome and then recommended the young man to the high storia milczy. the history remains silent. nach. W rezultacie na Palladio spadł grad zamówień na pałace, society. As a result Palladio was showered with orders for castles ale i kościoły, które realizował z pasją i bez powielania wzorów. but also for churches which he completed with passion and with- Więcej na ten temat w przewodniku autorki „Włochy, jakich nie znacie” (National Geographic 2012). Najsłynniejsze z nich to wenecki kościół San Giorgio, z przyciąga- out copying the patterns. The most popular of them are the church Anna Kłossowska jest dziennikarką specjalizującą się w branży turystycznej, współpracującą na stałe z Turystyką jącą wzrok śnieżnobiałą fasadą, widoczną doskonale z placu św. San Giorgio in Venice which attracts attention with its snow-white on-line Rzeczpospolitej. Napisała również przewodniki dla National Geographic: „Wakacje za pół ceny” i „Euro- Marka, gdy spoglądamy w stronę laguny, a także most w Bassa- façade, perfectly visible from Saint Mark’s Square when we look pa za pół ceny” oraz powieść-przewodnik turystyczny „Romans po włosku” pod pseudonimem Annalisa Fiore. no del Grappa, Teatro Olimpico w Vicenzy. I wiele willi arysto- towards the lagoon, as well as the bridge in Bassano del Grappa,

72 miejsce100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventuremiejsce 73

at you. And all this is accompanied with temperature above 30 ° C. After all, it is the beginning of February - full sum- mer in the southern hemisphere. I reserve the next day to visit the neighborhood of La Boca. The guides on the one hand warn that it happens to be dangerous (you can lose a wallet, camera and still get the knuckle sandwich), but on the other hand, they are encouraging to explore this extraor- dinary part of the city.

ACROSS THE CITY >> We decide to give up journey by public transport. We heard that coins, which are to be thrown into the ticket machines, are simply unavailable, and if so, they are couple of times more expensive. In addition, we want to taste the atmosphere of everyday life in the city. We start from Retiro Avenida Corrientes via the historical Mayan Square and head to Avenida Paseo Colon and Eva Peron’s Square. We have to make more than 6 km, so aro- und noon, just as so many Portenos-so called the inhabitants of Buenos Aires - we make siesta in the Lezama Park. All around stretch out on the grass and sip yerba mate - bitter brew from dried leaves of the holly mate. Each has its own set used for the preparation of the beverage, which consi- sts of mate (container), bombilla (tube), a container of dried tea and a thermos of hot water. Hiding in the green shadows KKolorowaolorowa and comforting by yerba mate we are suspecting scorching noon, and then we move on. Robert Szewczyk LLaa BBocaoca THE GENOESE BY LA PLATA >> We can see from a distance famous „box of chocolates” - Club Atletico Boca Ju- niors Stadium, but you can enjoy a guided tour as well. Why COLORFUL LA BOCA such fame? Fans can talk long about more than 100-year hi- story of the club. Less oriented will just have to know that Kolorowe są domy, ludzie, kwiaty i kramy Everything is colored here - houses, people, flowers ko w temperaturze powietrza ponad 30°C, w końcu to począ- z pamiątkami. La Boca jest specyficzna: nie ma tu and gift stalls. La Boca is specific: there are not tek lutego – pełnia lata na półkuli południowej. Kolejny dzień Tango w La Boca jest wszechobecne / There is tango everywhere in La Boca wielu zabytków, a największe atrakcje to piłkarski many tourist sights and attractions and a football rezerwuję na odwiedzenie dzielnicy La Boca. W przewodnikach stadion, domy z blachy falistej i klimat stadium, houses with corrugated iron and the clima- z jednej strony ostrzegają, że bywa tam niebezpiecznie (można robotniczej dzielnicy. te of the working district are the biggest of them. stracić portfel, aparat fotograficzny i jeszcze dostać w zęby), ale z drugiej strony zachęcają, żeby koniecznie zwiedzić tę niezwy- POMYŚLNE WIATRY >> Każda z 47 barrios de la Ciudad AUSPICIOUS WINDS >> Each of the 47 barrios de la kłą część miasta. de Buenos Aires, czyli dzielnic miasta Buenos Aires (nazwę tłu- Ciudad de Buenos Aires city (the name translates as auspi- maczy się jako Pomyślne Wiatry) ma swoją osobną historię do cious winds) has its own story to tell. One of the largest cities PRZEZ MIASTO >> Rezygnujemy z przejazdu transportem opowiedzenia. Jedno z największych miast Ameryki Południowej in South America is hard to grasp, even from the air. When miejskim. Usłyszeliśmy, że monety, które wrzuca się do automa- trudno ogarnąć nawet z lotu ptaka. Gdy zanurzyłem się w labirynt I immersed in a maze of streets, lanes, alleys, parks I lost tów biletowych, są wprost nieosiągalne, a jeśli tak, to można je ulic, uliczek, zaułków, parków i placów, straciłem orientację do- orientation literally and figuratively. It would take not days but kupić z kilkakrotnym przebiciem. Poza tym chcemy posmakować słownie i w przenośni. Trzeba by nie dni, ale tygodni, żeby podej- weeks to get a picture of Buenos Aires from the inside out atmosfery codzienności miasta. Ruszamy z Retiro Avenida Cor- rzeć Buenos Aires od podszewki i je zrozumieć. Tak bywa z ogrom- and understand it. So it is with vast cities whose history fa- rientes przez historyczny plac Majów do Avenida Paseo Colon nymi miastami, których dzieje nikną w mrokach średniowiecza. des into the darkness of the Middle Ages. i placu Evy Peron. Do przejścia mamy ponad 6 km, więc około Zwiedzanie miasta jest wyczerpujące: natłok dostojnych zabyt- Tour of the city is exhausting; the clutter of distinguished południa, podobnie jak wielu portenos – tak nazywają się miesz- ków, obfitujących w eksponaty muzeów i pomników, z których monuments, museums rich in artifacts and monuments, of kańcy Buenos, robimy sjestę w parku Lezama. Wszyscy wycią-

zerkają dumni bohaterowie, zdobywcy i odkrywcy. A wszyst- which proud heroes, conquerors and explorers are glancing Fot.: R. Szewczyk Fot.: R. Szewczyk, © Mariano Heluani - Fotolia.com gają się na trawie i popijają yerba mate – gorzkawy napar z su-

74 miejsce100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventuremiejsce 75

LOMO AL MALBEC >> When the sun melts in the si- lvery waters of the La Plata we are strolling along Pedro de Mendoza Boulevard (the street bears the name of the foun- der of the city). With the onset of dusk, Portenos sit to the- ir meal. We find not touristy eatery: plastic tablecloths and chairs, but plenty of „natives” means that here we will be wel- l-fed. And actually bife de lomo - tenderloin beef steak - is de- licious. Argentine beef is well known all over the world and thousand of cow herds graze freely on the pampa. Together with tending shepherds (gauchos) they are an integral part of the landscape of this country. The taste of meat is greatly Jedna z wielu intrygujących okiennych dekoracji Uliczni tancerze zabawiają licznych turystów emphasized by glass of red wines from Malbec vineyards at One of many intriguing window displays Street dancers entertain numerous tourists the foot of the Andes. Viva la Vida, amigos!

this is here where in the early 80s of the twentieth centu- W RYTMIE TANGA >> W obskurnych zaułkach dziel- ry, it gave birth to a legend Diego Maradona - football player nicy pozostała bieda i „szemrana” atmosfera, znana choć- of all time, who still has many of his „followers” among fans. by z warszawskiej Pragi, ale La Bocę opanowali turyści, któ- Waluta: peso argentyńskie (ARS), 1 peso = 100 centavo, często płacić można także USD i EURO. W większości sklepów można płacić polskimi kartami płatniczymi lub Sports club has been founded by immigrants from Genoa. rych tłumy spacerują po centralnej ulicy Caminito. Mnó- kredytowymi (należy okazać ważny paszport). Najbardziej popularne karty kredy- In the mid-nineteenth century, many poor Italians and Spa- stwo tu restauracji, barów i sklepów z argentyńską „cepe- towe to American Express, VISA, MasterCard i Diners Club. niards set off across ocean for bread. They found their new lią”. Brukowane uliczki przemierzają orkiestry, artyści wy- Język urzędowy: hiszpański, ale w Argentynie charakteryzuje się on specyfi cz- home at the mouth of the Riachuelo river to La Plata in the stawiają na sprzedaż swoje prace. W upale spacerują tan- nym słownictwem i formami gramatycznymi. Wizy: obywateli polskich udających się do Argentyny na okres do 90 dni nie obo- oldest part of Buenos Aires-La Boca. The industrial district cerze tanga: kobiety w długich sukniach, na wysokich obca- wiązują wizy. Przy przekraczaniu granicy można być poproszonym o okazanie bile- is not so good for beauty and living conditions, but work at sach i z pełnym makijażem oraz panowie w czarnych garni- tu powrotnego oraz środków fi nansowych na pokrycie kosztów pobytu. W La Boca jest mnóstwo restauracji, barów i sklepów z argentyńską „cepelią” the meat packing, in warehouses in port, or at sea allowed turach i kapeluszach. Może ktoś zechce zapłacić za taniec… Leczenie: Ze względu na wysokie koszty ewentualnego leczenia warto wykupić There are plenty of restaurants, bars and shops with Argentinean folk art them to support their families. The workers used to build ho- Beuons Aires to miasto tanga. Pełne wibrujących emocji ta- ubezpieczenie. Opieka medyczna jest ogólnie dostępna, średni koszt wizyty pry- watnej wynosi ok. 40 USD. mes using waste and corrugated iron, which they painted niec i muzyka są dosłownie wszędzie. Tango i kawa rozpo- Samochód: Od turystów nie wymaga się posiadania międzynarodowego prawa szonych liści ostrokrzewu paragwajskiego. Każdy ma swój wła- with the remains of marine paints. Today, multi-colored ho- czynają dzień, wino i tango go kończą… W każdej knajpce, jazdy. Wynajmując samochód, należy przedstawić prawo jazdy wydane i ważne sny zestaw służący do przygotowania napoju, na który składa uses (Span. Conventillos) are the pride of La Boca. jak nie gitarzysta, to akordeonista lub pieśniarz. Furorę robi w kraju stałego pobytu. się mate (naczynie), bombilla (rurka), pojemnik na susz herba- chłopiec przebrany w strój gaucho, który wiruje w ognistym Czas pracy urzędów i sklepów: banki i kantory - od poniedziałku do piątku w godz. 1000-1500, agencje turystyczne i punkty usługowe - zwykle w godz. 900-1200 ciany oraz termos z gorącą wodą. Kryjąc się w zielonym cieniu IN TANGO TIME >> The dingy backstreets of the di- tańcu z chustą. Chłopcu błyszczą oczy, a kobieta w falbania- i 1400-1900, sklepy w dużych miastach od 900 do 2000, kawiarnie, cukiernie i pizzerie - otwar- i pokrzepiając yerba mate, przeczekujemy skwarne południe, po strict remained poor and its „fishy” atmosphere, known even stej sukni, z którą tańczy, uśmiecha się… niech będzie, że te praktycznie całą dobę, z przerwą między 200 a 600 rano. Obiady w restauracjach są czym ruszamy dalej. in Praga district in Warsaw, is still present but La Boca has to popis „pod publiczkę”, ale jakże autentyczne emocje wy- serwowane od 1200, kolacje zaś od 20.30, fast foody są dostępne o każdej porze. been conquered by tourists. Crowds of them walk along the raża ta para! Uciekając przed turystycznym rozgardiaszem, Currency: Argentinean peso (ARS), 1 peso = 100 centavo, USD and EUR are often accepted. In most shops you can pay by Polish debit or credit cards (a valid passport GENUEŃCZYCY NAD LA PLATĄ >> Słynną „Bombo- central street of Caminito. There are a lot of restaurants, bars zapuszczamy się w ponure uliczki z ponurymi kamienicami. is to be produced). The most popular credit cards are American Express, VISA, Ma- nierkę” – stadion Club Atletico Boca Juniors – oglądamy z da- and shops of the Argentine handicraft. Cobbled streets are Jak spod ziemi wyrastają policjanci, którzy uprzejmie, acz sterCard and Diners Club. leka, chociaż można go zwiedzić z przewodnikiem. Skąd taka crisscrossed by orchestras; artists exhibit their works for stanowczo sugerują odwrót. Offi cial language: Spanish, however in Argentina the language is characterised sława? Fani mogą długo opowiadać o ponad 100-letnich dzie- sale. Tango dancers walk in the heat: women in long dres- by specifi c vocabulary and grammar forms. Visas: Polish citizens travelling to Argentina for the period of up to 90 days are jach klubu. Mniej zorientowanym niech wystarczy informacja, że ses, high heels and full make-up, and men in black suits and LOMO AL MALBEC >> Gdy słońce topi się w srebrzy- not required to have visas. While crossing the boarder one can be asked to produ- tu na początku lat 80. XX w. zrodziła się legenda Diego Mara- hats. Maybe someone wants to pay for a dance ... stych wodach La Platy, spacerujemy bulwarem Pedro de Men- ce a return ticket and fi nancial resources to cover the costs of a stay in the country. dony – piłkarza wszech czasów, który do dziś ma wielu swoich Beuons Aires is a city of tango. Dance and music are full of doza (ulica nosi imię założyciela miasta). Wraz z nadejściem Treatment: Due to high costs of potential treatment it is worthwhile to buy an in- „wyznawców” wśród kibiców. Klub sportowy założyli emigran- emotion vibrating literally everywhere. Their day starts with zmierzchu, portenos zasiadają do posiłku. Wyszukujemy nietu- surance. Health care is widely available, average cost of a private consultation is approx. USD 40. ci z Genui. W połowie XIX w. za chlebem, za ocean wyruszyło tango and coffee, and ends with wine and tango... In every rystyczną knajpkę: plastikowe obrusy i krzesła, ale pełną „tu- Car: Tourists do not need to have an international driving license. When renting wielu ubogich Włochów i Hiszpanów. Swój nowy dom znaleźli eatery if no guitarist, accordionist and singer are here. Boy bylców”, co znaczy, że dobrze tu karmią. I rzeczywiście bife de a car, you need to produce a valid driving licence from a country it had been issued. u ujścia rzeki Riachuelo do La Plata w najstarszej części Buenos dressed in gaucho outfit and rotating in a fiery dance with a lomo – stek z wołowej polędwicy – jest przepyszny. Argen- Working hours of offi ces and shops: banks and currency exchange bureaus – Mon- Aires – La Boca. Przemysłowa dzielnica nie rozpieszczała urodą scarf is a sensation. The boy’s eyes are shining and a wo- tyńska wołowina jest znana na całym świecie, a tysięczne sta- day to Friday: 10 AM – 3 PM, travel agencies and service spots - usually 9 AM -12 AM and 2PM – 7 PM, shops in big cities: 9 AM – 8 PM , cafes, coff ee shops and piz- i warunkami życia, ale praca przy pakowaniu mięsa, w porto- man in furbelow dress, with whom he dances, smiles ... let it da krów swobodnie wypasających się na Pampie oraz doglą- za restaurants – opened practically 24/24 , with a break between 2 AM and 6 AM. wych magazynach lub na morzu, pozwalała utrzymać rodziny. be, it’s a show „for publicity”, but how authentic emotions are dający je pasterze (gauchos) są nieodłączną częścią krajobra- In restaurants dinners are served from 12 AM, suppers from 8.30 AM, fast food re- Robotnicy do budowy domostw używali odpadów, blachy fali- expressed by this couple! Fleeing tourist disarray we ventu- zu tego kraju. Smak mięsa świetnie podkreśla kieliszek czer- staurants are available all the time. stej, którą malowali resztkami farb okrętowych. Dziś wielobarw- re into dark streets of gloomy houses. Suddenly police offi- wonego wina ze szczepu Malbec, z winnic u stóp Andów. Viva www.laboca.com

ne domy (hiszp. conventillos) są wizytówką La Boca. cers emerge, who politely but firmly suggest the way back. Fot.: R. Szewczyk, © gaelj - Fotolia.com Fot.: R. Szewczyk la Vida, amigos!

76 miejsce100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventuremiejsce 77

In Vietnam, situated in the eastern part of the Indochinese Peninsula, five thousand years of history, poetic culture, socialist system and free market create an unusu- al mosaic.

With courtesy, so characteristic for people from the Far East, Nguyen Hoang, the ambassador to the Socialist Republic of Vietnam in Poland and Lithuania indicates similarities between our countries: immense territory, history filled with wars for independence, endeavours of both countries which help overcome crises and develop economy. With tact, fundamental for his culture, the am- bassador does not mention, however, that the history of Vietnam is longer than ours by nearly 3 thousand years and that the country situated by Mekong river and the Red River is inhabited by at least two times more peo- ple than the country by Vistula and Odra rivers. Neither does he mention that the distance that separates us is 10 thousand kilometres. At the age of global connec- tions it doesn’t matter anyway. More importantly, since the opening of its borders at the beginning of the 90s, Vietnam welcomes guest: businessmen and tourists from all over the world. Because even though it remains socialist, it has freed the country from the supervision of the party. Paweł Wroński FIRST OF ALL: RICE >> Why? Because it is a Viet- namese specialty. Its production there is the largest in the world. At the same time they admit modestly that in terms of quality it is second to the rice from Thailand and while being satisfied with the second position in interna- tional trade they strive for improvement. More and more VIETNAM: A COUNTRY JUST LIKE OURS… food products from Vietnam appear on our market, other than rice, seafood, fish, prawns and deli goods. Apart Pięć tysięcy lat historii, poetycka kultura, so- trów. W epoce globalnych powiązań nie ma to zresztą znacze- from this we import textiles and leather products. From cjalistyczny ustrój i wolny rynek, tworzą w po- nia. Istotniejsze jest to, że od otwarcia granic u progu lat 90. us in turn the Vietnamese import mainly machines and łożonym we wschodniej części Półwyspu Indo- XX w. Wietnam chętnie gości biznesmenów i turystów z całego tools needed in mines and dockyards. They think highly chińskiego Wietnamie niezwykłą mozaikę. świata. Bo chociaż pozostaje socjalistyczny, uwolnił gospodarkę of our medicines and generally of our medical products. spod partyjnej kurateli. What’s more, Polfa has one of its branch factories in Viet- Z charakterystyczną dla ludzi z Dalekiego Wschodu kurtuazją, nam. When it comes to food, the Vietnamese import milk Nguyen Hoang, ambasador Socjalistycznej Republiki Wietna- PO PIERWSZE RYŻ >> Dlaczego? Ponieważ jest on wiet- and milk products from Poland. Despite all that, Polish mu w Polsce i na Litwie, wskazuje podobieństwa między na- namską specjalnością. Produkują go tam najwięcej na świecie. presence on the Vietnamese market is of secondary im- szymi krajami. W rozległości terytorium, w dziejach wypełnio- Przy czym skromnie przyznają, że ich ryż ustępuje jakością taj- portance. The Americans were the first to have a feel of nych wojnami o niepodległość, w wysiłku obu narodów, poma- landzkiemu, i zadowalając się pozycją wicelidera w międzynaro- the economic situation on the far eastern market, more gającym przezwyciężać kryzysy i rozwijać gospodarkę. Z funda- dowym handlu, pracują nad poprawą. Na naszym rynku pojawia and more often seen as one of the Asian tigers, and now mentalną dla jego kultury delikatnością, ambasador nie wspomi- się coraz więcej produktów spożywczych z Wietnamu, oprócz they are the second most important economic partner of na wszakże, że historia Wietnamu jest dłuższa od naszej o nie- ryżu, owoców morza – ryb, krewetek, wyrobów garmażeryj- Vietnam after China. Out of European countries France, mal 3 tysiąclecia. Że w kraju nad Mekongiem i Rzeką Czerwo- nych. Poza tym importujemy tekstylia i wyroby ze skóry. Od nas Germany and Great Britain are ahead of us in terms of in- ną mieszka przynajmniej dwukrotnie więcej ludzi niż nad Wi- natomiast, Wietnamczycy sprowadzają przede wszystkim urzą- vestments. The attitude of the French and the Americans

słą i Odrą. Ani o tym, że dzieli nas odległość 10 tysięcy kilome- Fot. Biuro Promocji Wietnamu dzenia i narzędzia potrzebne w górnictwie oraz w stoczniach. is influenced mainly by history. The French colonised Viet-

78 miejsce100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventuremiejsce 79

Praca na plantacji ryżu / Work on a rice plantation Słynna brama Hien Nhan w Hue / The famous Hien Nhan gate in Hue

nam in 1843 and ruled there until 1940 while the Ameri- rzenia kulturalne związane z ich rodzinnym krajem, obyczajami cans feel guilty until now for military intervention which i tradycją – festiwale filmowe, wystawy, spotkania. Mimo to na- transformed into devastating, 18-years-long war, which dal kojarzymy ich przede wszystkim z drobnym handlem – stra- did not end until 1975. ganami z niedrogimi tekstyliami i sklepikami w przejściach pod- ziemnych – oraz z małą gastronomią. I chociaż niejednokrotnie EXOTIC MINORITY >> The American cinema casts a z dziećmi egzotycznych emigrantów przyjaźnią się nasze dzieci, bo Hoi An było największym portem morskiego szlaku jedwabnego shadow on the perception of Vietnam and the Vietnamese chodzą razem do szkoły, o ich kulturze wiemy zgoła niewiele. Bez Hoi An was the biggest harbour of the sea silken trail in Poland with epic hits, mainly analytical and at the same szerszego oddźwięku pozostaje twórczość poety i tłumacza o pol- time spectacular, such as “Apocalypse Now” or “Platoon”. sko-wietnamskich korzeniach Lam Quang My. Pisze wiersze w obu And the fact that around 50 thousand Vietnamese peo- językach, przekłada literaturę polską na język wietnamski i odwrot- Dobrą opinią cieszą się u nich nasze leki i w ogóle artykuły me- ple live and work in Poland, mainly in the capital, does not nie. Nie tak dawno, we współpracy z Pawłem Kubiakiem, przygo- dyczne. Ba, Polfa ma w Wietnamie jedną ze swoich filialnych fa- change a thing. This means that the Vietnamese are one tował tłumaczenie Antologii Poezji Wietnamskiej od XI do XIX w., bryk. Z produktów spożywczych Wietnamczycy importują z Pol- of the most numerous national minorities in our country. wydane w 2010 r. nakładem Wydawnictwa IBIS. ski mleko i jego przetwory. Mimo to polska obecność na tam- They are no longer a hermetic group but they become Tradycyjny dom na wodzie / Traditional house on a water tejszym rynku ma znaczenie drugorzędne. Koniunkturę na da- more open by organizing cultural events related to their HA LONG... >> Bez wątpienia na zmianę tego stanu rzeczy lekowschodnim rynku, zaliczanym coraz częściej do grona azja- home country, customs and tradition: film festivals, exhi- wpłynie turystyka – wizyty w kraju, którego wydłużony kształt in the north and Mekong in the south. Between them, tyckich tygrysów, wyczuli jako pierwsi Amerykanie i są obecnie bitions, meetings. In spite of this we still associate them budzi skojarzenia z niesionymi na bambusowym drągu koszami like a metal rod, lie Annam Mountains which are shared drugim po Chinach partnerem gospodarczym Wietnamu. Z kra- mainly with small businesses, market stalls with cheap z ryżem. Owe koszyki to rozległe delty rzek – Czerwonej na pół- with Laos. They stretch for nearly 1100 kilometres and jów europejskich z inwestycjami wyprzedziły nas Francja, Niemcy textiles, tiny shops in underpasses and fast food kiosks. nocy i Mekongu na południu. Pomiędzy nimi, niczym pręt, roz- culminate near Vietnam with the peak Fan Si Pan (2598 i Wielka Brytania. Na postawę Francuzów i Amerykanów wpły- And even though our kids have many friends among the ciąga się łańcuch Gór Annamskich dzielonych częściowo z La- meters above sea level). Characteristic for their shape is wa zasadniczo historia. Francuzi skolonizowali Wietnam w 1843 children of exotic emigrants since they go to school to- osem. Ciągną się łukiem długości blisko 1100 km, kulminując also the fact that their steep slopes descend to the east to- r. i dzierżyli w nim władzę do roku 1940. Amerykanie zaś do dziś gether, we know relatively little about their culture. There w granicach Wietnamu szczytem Fan Si Pan (2598 m n.p.m.). wards richly sculpted coast of the South China Sea. The 3 noszą w sobie poczucie winy za zbrojną interwencją, która prze- has been no wider response to the works of a poet and W ich ukształtowaniu charakterystyczne jest także to, że opada- 451 kilometres long coastline forms a complex ornament, kształciła się w wyniszczającą, trwającą 18 lat wojnę zakończo- translator with Polish and Vietnamese roots, Lam Quang ją na wschód bardzo stromymi stokami ku bogato rzeźbione- full of picturesque bays, lagoons and sunny beaches and ną dopiero w 1975 r. My. He writes poems in both languages, translates Polish mu wybrzeżu Morza Południowochińskiego. Linia brzegowa kre- in the context of tourism development it is a real goose literature into Vietnamese and the Vietnamese works into śli zawiły ornament, pełna malowniczych zatok, lagun i słonecz- that lays golden eggs. Descending more gently towards EGZOTYCZNA MNIEJSZOŚĆ >> Na obrazie Wietna- Polish. Not a long time ago, in cooperation with Paweł Ku- nych plaż. Liczy 3451 km długości, stanowiąc w kontekście roz- the western side the slopes transform into the Western mu i Wietnamczyków w Polsce kładzie się cieniem amerykań- biak, he prepared translation of the Anthology of Vietnam- woju turystyki prawdziwą żyłę złota. Opadając łagodniej na za- Plateau, intersected with huge Mekong valley. skie kino. Głównie rozrachunkowe, a jednocześnie widowisko- ese Poetry from the 9th to the 19th century, published in chodnią stronę, górskie stoki przechodzą w Płaskowyż Zachodni, When asked about the attractions of his country, the am- we epopeje z takimi przebojami, jak „Czas Apokalipsy” czy „Plu- 2010 by IBIS publishing house. przecięty potężną doliną Mekongu. bassador answers with unconcealed satisfaction: This is ton”. I nie zmienia tego fakt, że w Polsce, głównie w stołecznej Na pytanie o atrakcje swojego kraju ambasador odpowiada not something you can describe, this is something you aglomeracji, żyje i pracuje wietnamska społeczność licząca bli- HA LONG... >> Tourism will undoubtedly play a part z nieukrywaną satysfakcją: „Tego nie da się opowiedzieć, to trze- need to see. There are mentions of nearly three thousand sko 50 tys. osób. To oznacza, że Wietnamczycy są jedną z naj- in changing this. Visiting the country the elongated shape ba zobaczyć”. Napomyka o blisko trzech tysiącach miejsc god- places which are worth visiting, natural wonders such as liczniejszych mniejszości narodowych w naszym kraju. Nie two- of which resembles baskets full of rice carried on a bam- nych odwiedzenia. Cudach natury, takich jak delta Mekongu, Mekong Delta, Ha Long bay bristled with rocks and used

rzą już hermetycznej grupy, ale otwierają się, organizując wyda- boo stick. Such baskets are vast deltas of the Red River Fot. © TMAX, MasterLu - Fotolia.com Fot. © TMAX, jikgoe - Fotolia.com najeżona skalnymi wyspami i wykorzystywana przez filmow- by filmmakers from all over the world, ancient towns: Hue,

80 miejsce100 kilometrów przygody miejsce 81

Sajgonki są dla Europejczyków symbolem smaków Wietnamu Zatokę Ha Long upodobali sobie fi lmowcy z całego świata For Europeans spring rolls are the symbol of tastes of Vietnam Ha Long Bay is a favourite site of fi lmmakers from all over the world

ców z całego świata zatoka Ha Long, starożytne miasta Hue, Da Nang, Hoi An, and Sayon known from movie and named Da Nang, Hoi An oraz znany nam z filmów Sajgon, nazwany dla this way to commemorate the leader of communist chang- uczczenia lidera komunistycznych przemian Ho Chí Minh. Amba- es, Ho Chí Minh. The ambassador draws our attention to sador zwraca uwagę na bajeczne piękno plaż Marmurowych Gór the breathtaking beauty of Marble Mountains beaches oraz na egzotykę ukrytych w dżungli wsi i miasteczek z zabytka- and the exotic villages and towns, hidden in the jungle, mi wysokiej klasy. Egzotyki nie trzeba zresztą szukać w ostępach with high-class historical objects. Besides, we don’t need deszczowych lasów. Znajdziemy ją bowiem na ulicach Starego to look for exoticism in the rainforests. It can be found on Miasta (Hoàn Kiem) w Hanoi. W samym sercu stołecznej me- the streets of the Old Town (Hoan Kiem) in Hanoi. In the tropolii, w warsztatach rzemieślników pieczołowicie kultywują- very centre of the capital, in workshops of craftsmen who cych tradycyjną sztukę formowania brązu, wyrabiających finezyj- carefully cultivate the traditional art of shaping bronze, who nie dekorowane barwne przedmioty ozdobne i naczynia z laki, make finely decorated, colourful decorative objects and lac- praktykujących grawerunek czy haft. querware and who practice engraving, that is embroidery.

...I SAJGONKI >> Symbolem smaków Wietnamu są dla ... AND SPRING ROLLS >> For the Europeans a sym- nas Europejczyków sajgonki, oryginalnie zwane nem. W mniej- bol of Vietnamese flavours are spring rolls, originally called szym stopniu nadzwyczaj popularna na miejscu zupa pho, przy- nem. Pho soup, very popular there, prepared from beef or rządzana z wołowiny albo kury, z ryżowym makaronem i dym- chicken, with rice noodles and seed onion, is not so char- ką. W istocie jednak kuchnia Wietnamu jest bardzo zróżnico- acteristic for us. However, the Vietnamese cuisine is very wana, bo każdy region ma swoją specjalność. Ponadto recep- varied because every region has its specialty. Moreover, tury przesiąknięte są wpływami obcymi. W największym stop- the recipes are full of foreign influences, mostly Chinese niu chińskimi i francuskimi. Wpływy Kraju Środka są najsilniejsze and French. The impact of the Middle State is strongest in na północy, więc króluje tam sos sojowy. Na południu wypiera the north, therefore soya sauce prevails there. In the south go zdecydowanie sos o intensywnym zapachu sfermentowanych it is definitely being supplanted by a sauce which has in- ryb. Oba dodaje się do potraw w tych wszystkich sytuacjach, tensive smell of fermented fish. Both of them are used w których my użylibyśmy soli. Ze względu na złożony świat wie- where we would use salt. Due to complex world of beliefs rzeń, w którym buddyzm przenika inne kulty, popularna jest die- in which Buddhism permeates other cults, a diet in which ta, z której białko roślinne zastępuje zwierzęce. Stąd popularność plant protein displaces animal protein is popular. Hence tofu i makaronów sojowych. A na koniec jeszcze jedno podo- popularity of tofu and soya noodles. Finally one more simi- bieństwo. Na każdym targowisku sprzedają tu pospolite warzy- larity. On every market stall you can buy a popular vegeta- wo o zielonych liściach przypominających nam najbardziej szpi- ble with green leaves, similar to spinach. They fry it adding nak. Smaży się je z aromatycznymi dodatkami czosnku, chilli, tra- aromatic ingredients: garlic, chilli, lemon grass, coriander, wy cytrynowej, kolendry, bazylii i imbiru. I podaje, w zależności basil and ginger and serve, depending on the region, with od regionu, z dodatkiem sosu sojowego lub rybnego. soya or fish sauce. rozmawiała Monika Galicka by Monika Galicka

www.abcwietnam.pl, www.miedzykulturowa.org.pl/cms/wietnam-i-wietnamczycy-iii.html jitchanamont - Fotolia.com Fot. © Beboy, Biuro Turystyki „JOANNA” ul. Piłsudskiego 74/45 a, 50-020 Wrocław www.joannawroc.pl, www.centralawczasow.pl tel/fax: 071/344 19 30 tel: 071/341 84 62, 071/347 14 59 Infolinia: 0801 000 674 NIP: 898-108-92-15 BANK PEKAO S.A: 92 1240 6726 1111 0000 5638 3452

Latamy na Krym z Warszawy, Wrocławia i Poznania

Odkryj nowe, atrakcyjne destynacje w naszej ofercie: Azerbejdżan, Indie, Chiny, Kanada, Kambodża, Mongolia, Tajlandia, Wietnam, oraz Sardynia W pełni wyposażone domy do wynajęcia na wakacje i nie tylko: Wygoda, przyroda i piękne fi ordy w zasięgu ręki! Na ryby, na rower, na narty... Blisko 2.000 domów wakacyjnych w najpiękniejszych zakątkach Norwegii. Specjalne domy dla wędkarzy z łodzią. Ceny na każdą kieszeń – Skandynawia nie musi być droga! Tydzień w domku w Norwegii już od ok. 450 PLN za 4 osoby!

151 LLataat ddooświwiadczeniaadczenia LLAUREAT PROGRAMU „Latam z Katowic” • Touroperator nowego kierunku roku 2005 – nagroda ufundowana przez: Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice za wypromowanie nowego kierunku na polskim rynku • KRYMU SAMOLOTEM

• KRYM – samolotem – chartery, • NOWOŚĆ! REJS NA KRYM: po Dnieprze i Morzu Czarnym, • NOWOŚĆ! wycieczki egzotyczne, • NOWOŚĆ! Sardynia, • wyjazdy sanatoryjne: Truskawiec, Druskienniki i Palanga, • ODESSA – wczasy i pobyty lecznicze, • SOCZI - wczasy w Rosji, • wyjazdy krajowe: w górach, nad morzem, i jeziorach, • kolonie i obozy młodzieżowe, • wczasy i wycieczki.