T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ISPARTA İLİ YAĞ GÜLÜ (Rosa Damascena MILLER) ÜRETİ

T.C. SÜLEYMAN DEM İREL ÜN İVERS İTES İ FEN B İLİMLER İ ENST İTÜSÜ

ISPARTA İLİ YA Ğ GÜLÜ ( Rosa damascena MILLER) ÜRET İM ALANLARINDA BULUNAN ZARARLILAR, YAYILI ŞLARI, DO ĞAL DÜ ŞMANLARI VE ÖNEML İLER İNİN POPULASYON DE ĞİŞİ MLER İ

OZAN DEM İRÖZER

Danı şman: Prof. Dr. İsmail KARACA

DOKTORA TEZ İ BİTK İ KORUMA ANAB İLİM DALI ISPARTA – 2008 İÇİNDEK İLER Sayfa İÇİNDEK İLER...... i ÖZET...... iii ABSTRACT ...... iv TE ŞEKKÜR ...... v ŞEK İLLER D İZİNİ ...... vii ÇİZELGELER D İZİNİ ...... xii SİMGELER VE KISALTMALAR D İZİNİ...... xiii 1. G İRİŞ ...... 1 2. KAYNAK ÖZETLER İ ...... 5 3. MATERYAL VE YÖNTEM ...... 9 3.1. Materyal...... 9 3.2. Yöntem...... 10 3.2.1. Sörvey Çalı şmaları ve Örneklerin Toplanması...... 10 3.2.1.1. Zararlı Türlerin Sörveyi ve Toplanması...... 10 3.2.1.2. Yararlı Türlerin Sörveyi ve Toplanması...... 12 3.2.1.2.1. Asalakların Sörveyi ve Toplanması ...... 12 3.2.1.2.2. Avcıların Sörveyi ve Toplanması...... 13 3.2.2. Türlerin Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi ...... 15 3.2.2.1. Zararlı Türlerin Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi...... 15 3.2.2.2. Do ğal Dü şmanların Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi...... 16 4. ARA ŞTIRMA BULGULARI VE TARTI ŞMA...... 17 4.1. Zararlı Türler ve Yayılı şları...... 22 4.1.1. ACARINA...... 22 4.1.1.1. Tetranychidae...... 22 Tetranychus urticae Koch, 1836...... 22 4.1.2. HEMIPTERA...... 23 4.1.2.1. Lygaeidae...... 23 Lygaeus equestris (Linnaeus, 1758) ...... 23 4.1.3. HOMOPTERA...... 24 4.1.3.1. Aphididae...... 24 Macrosiphum rosae (Linnaeus, 1758) ...... 24 Myzaphis rosarum (Kaltenbach, 1843)...... 25 4.1.3.2. Coccidae ...... 26 Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott, 1899...... 26 4.1.3.3. Diaspididae ...... 27 Lepidosaphes ulmi (Linnaeus, 1758) ...... 27 4.1.4. THYSANOPTERA...... 28 4.1.4.1. Thripidae...... 28 Thrips meridionalis (Priesner, 1926) ...... 28 4.1.5. COLEOPTERA...... 29 4.1.5.1. Cetoniidae...... 29 Cetonia aurata (Linnaeus, 1761)...... 29 Tropinota hirta (Poda, 1761)...... 30 Oxythyrea cinctella (Schaum, 1841)...... 31 4.1.5.2. Buprestidae ...... 32 Perotis chlorana Laporte & Gory, 1836...... 32

i 4.1.5.3. Attelabidae...... 33 Rhynchites hungaricus Herbst, 1874 ...... 33 4.1.6. LEPIDOPTERA...... 35 4.1.6.1. Tortricidae...... 35 Archips rosana (Linnaeus, 1758) ...... 35 4.1.6.2. Pterophoridae ...... 36 Cnaemidophorus rhododactyla (Denis & Schiffermüller, 1775)...... 36 4.1.7. HYMENOPTERA ...... 37 4.1.7.1. Cephidae ...... 37 Syrista parreyssii (Spinola, 1843) ...... 37 4.1.7.2. Argidae ...... 38 Arge rosae (Linnaeus, 1758) ...... 38 4.1.7.3. Tenthredinidae ...... 38 Ardis brunniventris Hartig, 1837...... 38 Rhogogaster chlorosoma Benson, 1943 ...... 38 4.2. Yararlı Türler ve Yayılı şları ...... 39 4.2. COLEOPTERA ...... 40 4.2.1. Anthribidae ...... 40 Anthribus fasciatus Forster, 1770...... 40 4.2.2. Coccinellidae ...... 42 Adalia fasciatopunctata revelierei Mulstant, 1866 ...... 42 Coccinella septempunctata (Linnaeus, 1758) ...... 43 Exochomus quadripustulatus (Linnaeus, 1758) ...... 45 Hippodamia variegata (Goeze, 1777) ...... 47 4.3. Önemli Zararlı Türlerin Populasyon De ğişimleri...... 49 4.3.1. Tetranychus urticae Koch.’nin Populasyon De ğişimi ...... 50 4.3.2. Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott’un Populasyon De ğişimi...... 58 4.3.3. Macrosiphum rosae (L.)’nin Populasyon De ğişimi...... 67 4.3.4. Thrips meridionalis Priesner’in Populasyon De ğişimi ...... 81 4.3.5. Oxythyrea cinctella Schaum’nın Populasyon De ğişimi...... 85 4.3.6. Tropinota hirta Poda’nın Populasyon De ğişimi...... 89 4.3.7. Perotis chlorana Leporte & Gory’nın Populasyon De ğişimi...... 93 4.3.8. Rhynchites hungaricus Herbst’un Populasyon De ğişimi...... 97 4.3.9. Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın Populasyon De ğişimi...... 100 4.3.10. Syrista parreyssii Spinola’nin Populasyon De ğişimi...... 104 4.4. Önemli Yararlı Türlerin Populasyon De ğişimleri ...... 109 4.4.2. Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin Populasyon De ğişimi...... 113 4.4.3. Coccinella septempunctata (L.)’nın Populasyon De ğişimi...... 117 4.4.4. Exochomus quadripustulatus (L.)’un Populasyon De ğişimi...... 121 4.4.5. Hippodamia variegata Goeze’nın Populasyon De ğişimi...... 125 5. SONUÇ ...... 130 6. KAYNAKLAR...... 134 ÖZGEÇM İŞ ...... 151

ii ÖZET

Doktora Tezi

ISPARTA İLİ YA Ğ GÜLÜ ( Rosa damascena MILLER) ÜRET İM ALANLARINDA BULUNAN ZARARLILAR, YAYILI ŞLARI, DO ĞAL DÜ ŞMANLARI VE ÖNEML İLER İNİN POPULASYON DE ĞİŞİ MLER İ

Ozan DEM İRÖZER

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı

Jüri: Prof. Dr. İsmail KARACA (Danı şman) Prof. Dr.Yusuf KARSAVURAN Prof. Dr. Serdar TEZCAN Doç. Dr. Recep AY Doç. Dr. Mustafa AVCI

Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında bulunan zararlı, yararlı türlerin belirlenmesi ve önemlilerinin ortaya çıkarılması amacıyla 2006-2007 yıllarında sörvey çalı şmaları yapılmı ştır. Çalı şma sonucunda, Insecta sınıfının 8 takımına ait 39 familyadan toplam 107 tür, Arachnida sınıfına ait 1 takıma ba ğlı 2 familyadan 2 tür olmak üzere toplamda 109 türün varlı ğı belirlenmi ştir. Çalı şmada 99 adet örne ğin tür düzeyinde te şhisleri tamamlanırken, 10 türün te şhisleri cins düzeyine kadar sa ğlanabilmi ştir. Sörvey çalı şmalarında, ya ğ gülü üretim alanlarında toplam 34 adet do ğal dü şman bulunmu ş ve bu do ğal dü şmanların 23’ünün avcı, 11’inin ise asalak tür oldu ğu saptanmı ştır.

Çalı şmanın ikinci bölümünde, ya ğ gülü alanlarında ekonomik açıdan önemli olan zararlı türlerden Tetranychus urticae Koch. (Acarina: Tetranychidae), Rhodococcus perrornatus Cockerell & Parrott (Homoptera: Coccidae), Macrosiphum rosae (L.) (Homoptera: Aphididae), Thrips meridionalis Priesner (Thysanoptera: Thripidae), Oxythyrea cinctella Schaum, Tropinota hirta Poda (Coleoptera: Cetoniidae), Perotis chlorana Castelnau & Gory (Coleoptera: Buprestidae), Rhynchites hungaricus Herbst (Coleoptera: Attelabidae), (Lepidoptera: Pterophoridae) Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller (Lepidoptera: Pterophoridae), Syrista parreyssii Spinola (Hymenoptera: Cephidae)’nin ve bu zararlılara ait önemli do ğal dü şmanlardan, Anthribus fasciatus Forster (Coleoptera: Anthribidae), Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant), Coccinella septempunctata (L.), Exochomus quadripustulatus (L.), Hippodamia variegata Goeze (Coleoptera: Coccinellidae)’nın 2006-2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri incelenmi ştir.

Anahtar Kelimeler: Ya ğ gülü, zararlılar, yararlılar, Isparta, populasyon de ğişimi.

2008, 152 sayfa

iii ABSTRACT

Ph.D. Thesis

PESTS, THEIR NATURAL ENEMIES AND POPULATION FLUCTUATIONS OF SOME IMPORTANT SPECIES FOUND IN OIL-BEARING ROSE (Rosa damascena MILLER) PRODUCTION AREAS IN ISPARTA PROVINCE

Ozan DEMİRÖZER

Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Plant Protection

Thesis Committee: Prof. Dr. İsmail KARACA (Supervisor) Prof. Dr. Yusuf KARSAVURAN Prof. Dr. Serdar TEZCAN Assoc. Dr. Recep AY Assoc. Dr. Mustafa AVCI

This survey study was carried out during 2006-2007 in Isparta to determine harmful and beneficial species and to reveal important species in oil bearing rose production areas. Results showed that there were 107 species of 39 families belonging 8 order of Insecta, and 2 species of 2 families belonging to Arachnida order. Thus total of 109 species were found. In the study, 99 and 10 samples were identified until species and genus level, respectively. In the study area a total of 34 natural enemies were found and of these 23 were predator and 11 parasitoid.

In the second stage of the study, population fluctuation of economically harmful species known as Tetranychus urticae Koch. (Acarina: Tetranychidae), Rhodococcus perrornatus Cockerell & Parrott (Homoptera: Coccidae), Macrosiphum rosae (L.) (Homoptera: Aphididae), Thrips meridionalis Priesner (Thysanoptera: Thripidae), Oxythyrea cinctella Schaum, Tropinota hirta Poda (Coleoptera: Cetoniidae), Perotis chlorana Castelnau & Gory (Coleoptera: Buprestidae), Rhynchites hungaricus Herbst (Coleoptera: Attelabidae), (Lepidoptera: Pterophoridae) Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller (Lepidoptera: Pterophoridae), Syrista parreyssii Spinola (Hymenoptera: Cephidae) and important natural enemies of these pests known as Anthribus fasciatus Forster (Coleoptera: Anthribidae), Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant), Coccinella septempunctata (L.), Exochomus quadripustulatus (L.), Hippodamia variegata Goeze (Coleoptera: Coccinellidae) was determined.

Key Words: Oil-bearing rose, pest, natural enemies, Isparta, population fluctuation.

2008, 152 pages

TE ŞEKKÜR

Ara ştırma konusunun seçiminde büyük katkılarını gördü ğüm ve çalı şmam süresince kar şıla ştı ğım zorlukları a şmamda bana yardımcı olan danı şman hocam Prof. Dr. İsmail KARACA’ya (Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi), tezimin sonuçlandırılmasında yakın ilgisini esirgemeyerek her zaman bana kıymetli vaktini ayıran de ğerli hocam, Prof. Dr. Yusuf KARSAVURAN’a (Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi) sonsuz te şekkür ederim. Tez çalı şmam sırasında tavsiyelerinden ve olumlu katkılarından sürekli yararlandı ğım Doç. Dr. Recep AY’a (Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi) te şekkür ederim. Ayrıca, tezime jüri olarak katkı sa ğlayan sayın Prof. Dr. Serdar TEZCAN (Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi) ve Doç. Dr. Mustafa AVCI’ya (Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi) te şekkür ederim.

Çalı şmam sırasında elde etti ğim çe şitli gruplardan örneklerin te şhislerini gerçekle ştiren de ğerli bilim adamları; Prof. Dr. Sultan ÇOBANO ĞLU, Prof. Dr. Hikmet ÖZBEK, Prof. Dr. İrfan ASLAN, Prof. Dr. Rüstem HAYAT, Prof. Dr. Ake LINDELÖW, Prof. Dr. Andreas H. SEGERER, Prof. Dr. Janko KOLAROV, Prof. Dr. Petr STARY, Prof. Dr. Svihla VLADIMIR, Doç. Dr. Selma ÜLGENTÜRK, Doç. Dr. Levent GÜLTEK İN, Doç. Dr. Ekrem ATAKAN, Doç. Dr. Önder ÇALMA ŞUR, Doç. Dr. Göksel TOZLU, Doç. Dr. George JAPOSHVILI, Yrd. Doç. Dr. Derya ŞENAL, Yrd. Doç. Dr. Bora KAYDAN, Yrd. Doç. Dr. Meral FENT, Yrd. Doç. Dr. Feza CAN, Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇET İN ERDO ĞAN, Yrd. Doç. Dr. M. Faruk GÜRBÜZ, Dr. I şıl ÖZDEM İR, Dr. Shalva BARJADZE, Dr. George KALADZE, Dr. Aneliya STOJANOVA ve Ziraat Mühendisi Didem SA ĞLAM’a yardımlarından dolayı te şekkürü borç bilirim.

Tez ara ştırmamı yürüttü ğüm çalı şma bahçelerini belirlememde yardımcı olan sayın Ziraat Mühendisi Mehmet YÜCEER’e katkılarından dolayı te şekkür ederim.

Çalı şmamda sürekli yardımlarını gördüğüm kıymetli a ğabeylerim Durak FERAH ve Musa ÖZKAN’a de ğerli katkılarından dolayı te şekkür ederim. Arazi çalı şmalarımı

v tamamlamamda yardımcı olan SDÜ Ziraat Fakültesi şoförlerinden Ö. Faruk ARISAN ve U ğur ALTAY’a te şekkür ederim.

Tez çalı şmamın yazım a şamasında kıymetli vakitlerini bana ayırarak yardımcı olan de ğerli arkada şlarım, ba şta Ziraat Mühendisi Medine KAYA olmak üzere Yrd. Doç. Dr. Evrim ARICI, Ziraat Mühendisi Ay şe ÇET İNÇEL İK ve Ziraat Mühendisi Bengi TOPKAYA’ya katkılarından dolayı te şekkür ederim.

Çalı şmamda gül üretim alanlarına arazi çıkı şlarını gerçekle ştirebilmem için araç tahsisini sa ğlayan SDÜ Ziraat Fakültesi Dekanlı ğına ve laboratuvar imkanlarını kullanmama izin veren Bitki Koruma Bölümü ba şkanlı ğına te şekkür ederim. Çalı şmam sırasında ilgi ve desteklerini esirgemeyen tüm SDÜ Bitki Koruma Bölümü çalı şanlarına içten te şekkür ederim.

Tezimi 1249-D-06 no’lu proje ile maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Ara ştırma Projeleri Yönetim Birimi Ba şkanlı ğı’na te şekkür ederim.

Bugüne kadar her zaman yanımda olan, sıkıntılarımı ve sevinçlerimi benimle payla şan, sürekli olarak manevi ve maddi desteklerini benden esirgemeyen de ğerli aileme sonsuz te şekkürlerimi sunarım.

Ozan DEM İRÖZER ISPARTA, 2008

vi ŞEK İLLER D İZİNİ

Şekil 3.1. Ara ştırmanın yürütüldü ğü alanlara ait Isparta ili haritası...... 9 Şekil 4.1.1.1.1. Tetranychus urticae Koch.’nin ergin bireyleri (Anonim, 2008a) .....22 Şekil 4.1.3.1.1. Macrosiphum rosae (L.)’nin a) Kanatsız ergin bireyi b) Yeni sürgün üzerinde olu şturdu ğu kolonisi ...... 24 Şekil 4.1.3.2.1. Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott a) Yumurta b) II. dönem nimf c) Di şi...... 26 Şekil 4.1.4.1.1. Thrips meridionalis Priesner’in ergin bireyi (Anonim, 2008b) ...... 28 Şekil 4.1.5.1.1. Tropinota hirta Poda’nın ergin bireyi ...... 30 Şekil 4.1.5.1.2. Oxythyrea cinctella Schaum’nın ergin bireyi ...... 31 Şekil 4.1.5.2.1. Perotis chlorana Leporte & Gory’nın ergin bireyi ...... 32 Şekil 4.1.5.3.1. Rhynchites hungaricus Herbst’un ergin bireyi...... 33 Şekil 4.1.6.2.1. Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın a) Larva b) Tomurcukta beslenen larva c) Pupa d) Ergin bireyi...... 36 Şekil 4.1.7.1.1. Syrista parreyssii Spinola’nin a) Larva b) Yumurta koymakta olan ergin di şi c) Vuruk sürgün...... 37 Şekil 4.2.1.1. Anthribus fasciatus Forster’un a) Ergin b) Larva c) Rhodococcus perornatus ’un genç di şisi ile beslenen ergin birey...... 40 Şekil 4.2.2.1. Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin ergin bireyi ...... 42 Şekil 4.2.2.2. Coccinella septempunctata (L.)’nın ergin bireyi ...... 43 Şekil 4.2.2.3. Exochomus quadripustulatus (L.)’un ergin bireyi ...... 45 Şekil 4.2.2.4. Hippodamia variegata Goeze’nin ergin bireyi ...... 47 Şekil 4.3.1. Çalı şmaların sürdürüldü ğü 2006-2007 yıllarına ait Isparta ili aylık ortalama sıcaklık ve nem grafi ği...... 49 Şekil 4.3.1.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 50 Şekil 4.3.1.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 51 Şekil 4.3.1.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 52 Şekil 4.3.1.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 53 Şekil 4.3.1.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 54 Şekil 4.3.2.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 58 Şekil 4.3.2.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 59 Şekil 4.3.2.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 60 Şekil 4.3.2.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 61

vii Şekil 4.3.2.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 62 Şekil 4.3.3.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri ...... 68 Şekil 4.3.3.2. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi...... 69 Şekil 4.3.3.3. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri ...... 70 Şekil 4.3.3.4. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi...... 71 Şekil 4.3.3.5. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri ...... 72 Şekil 4.3.3.6. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi...... 73 Şekil 4.3.3.7. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 74 Şekil 4.3.3.8. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi ...... 75 Şekil 4.3.3.9. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri...... 76 Şekil 4.3.3.10. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi ...... 77 Şekil 4.3.4.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 82 Şekil 4.3.4.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 82 Şekil 4.3.4.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 83 Şekil 4.3.4.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 83 Şekil 4.3.4.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 84 Şekil 4.3.5.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 86 Şekil 4.3.5.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 86 Şekil 4.3.5.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 87 Şekil 4.3.5.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 87 Şekil 4.3.5.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 88 Şekil 4.3.6.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri ...... 89 Şekil 4.3.6.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri ...... 90

viii Şekil 4.3.6.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri ...... 90 Şekil 4.3.6.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 91 Şekil 4.3.6.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 91 Şekil 4.3.7.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 93 Şekil 4.3.7.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 94 Şekil 4.3.7.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 94 Şekil 4.3.7.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 95 Şekil 4.3.7.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 95 Şekil 4.3.8.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 97 Şekil 4.3.8.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 98 Şekil 4.3.8.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 98 Şekil 4.3.8.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 99 Şekil 4.3.8.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 99 Şekil 4.3.9.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 101 Şekil 4.3.9.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 101 Şekil 4.3.9.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 102 Şekil 4.3.9.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 102 Şekil 4.3.9.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 103 Şekil 4.3.10.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 105 Şekil 4.3.10.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 105 Şekil 4.3.10.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 106

ix Şekil 4.3.10.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 106 Şekil 4.3.10.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri...... 107 Şekil 4.4.1.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 109 Şekil 4.4.1.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 110 Şekil 4.4.1.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 110 Şekil 4.4.1.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 111 Şekil 4.4.1.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 111 Şekil 4.4.2.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri...... 113 Şekil 4.4.2.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri...... 114 Şekil 4.4.2.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri...... 114 Şekil 4.4.2.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri...... 115 Şekil 4.4.2.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri...... 115 Şekil 4.4.3.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 117 Şekil 4.4.3.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 118 Şekil 4.4.3.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 118 Şekil 4.4.3.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 119 Şekil 4.4.3.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 119 Şekil 4.4.4.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 122 Şekil 4.4.4.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 122 Şekil 4.4.4.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 123 Şekil 4.4.4.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 123 Şekil 4.4.4.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 124 Şekil 4.4.5.2. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 126

x Şekil 4.4.5.3. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 126 Şekil 4.4.5.4. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 127 Şekil 4.4.5.5. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 127 Şekil 4.4.5.6. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri ...... 128

xi ÇİZELGELER D İZİNİ

Çizelge 1.1. Yıllara göre Isparta ilinin ya ğ gülü üretim alanları, üretim miktarları ve gül çiçe ği alım fiyatları...... 2 Çizelge 4.1.Ya ğ gülü bahçelerinde saptanan türlerin ve ba ğlı oldukları takım ve familyaların sayısal durumları ...... 17 Çizelge 4.2. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan ve Rosa cinsine ba ğlı gül türleri üzerinde zararlı olan türler ...... 18 Çizelge 4.3. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan di ğer türler ...... 19 Çizelge 4.4. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan yararlı türler ...... 20 Çizelge 4.5. Bitki fenolojisine ba ğlı olarak önemli zararlı ve yararlıların bahçelerde bulunma ve zarar yapma durumları ...... 21

xii SİMGELER VE KISALTMALAR D İZİNİ

FAO Food and Agriculture Organization EMIT Entomological Museum of Isparta Turkey kg Kilogram cm Santimetre m2 Metrekare km Kilometre

xiii 1. G İRİŞ

Isparta’nın co ğrafi konumu, farklı iklim özelliklerinin bir arada görülmesini sa ğlamaktadır. İklimsel farklılıklar, bölgedeki tarımsal ürün desenini do ğrudan etkilerken, özellikle sert ve yumu şak çekirdekli meyvelerin bölgede rahatlıkla yeti ştirilmesine olanak sa ğlamaktadır. Isparta ilinde cumhuriyet öncesi dönemden bu yana üretimi devam eden ürünlerin ilk sırasında ise Rosa damascena Miller (Rosales: Rosaceae) gelmektedir. Dünyada Isparta gülü, Şam gülü veya pembe ya ğ gülü olarak tanınan bu türün taze çiçeklerinden su buharı distilasyonu ile gülya ğı ve gülsuyu, solvent (genelde hekzan) ekstraksiyon tekni ği ile katı gülya ğı (konkret) ve konkretten de alkol (genelde etanol) ekstraksiyonu ile absolü elde edilmektedir. Isparta ili merkez olmak üzere Göller bölgesi, sadece Türkiye’nin de ğil dünyanın da ya ğ gülü ve gülya ğı üretim merkezi olarak bilinmektedir (Baydar vd., 2005).

Ya ğ gülü açık ve sulanan alanlarda yeti ştirilen bir tür olup pek çok alanda kullanılmak üzere üretilen uçucu ya ğların elde edildi ği önemli aromatik bitkiler arasında yer almaktadır. Ekonomik olarak gülya ğı en çok R. damascena türünden ( R. gallica L. ve R. phoenicia Boiss. melezi) üretilmektedir. R. damascena çiçeklerinin rengi pembe, dal ve yaprakları ye şil, dikenleri ince ve serttir. 50 ile 200 cm boyunda olurlar ve yılda bir kez çiçek verirler. Ya ğ güllerinin hasat dönemi 20 mayıs-20 haziran arasıdır. Ya ğı çıkarılacak gül çiçe ği ço ğunlukla 5:30 ile 10:00 saatleri arasında toplanır. Bu saatler arasında gül çiçe ğindeki ya ğ oranı en yüksek düzeydedir (% 2,7-3,3) (Okan, 1962).

Gülya ğı üretiminin ilk defa İran’da yapıldı ğı, buradan Hindistan, Cezayir, Tunus, İtalya ve Bulgaristan’a yayıldı ğı bilinmektedir (Anonim, 1987).

Ülkemizde ise ekonomik anlamda ya ğ gülü yeti ştiricili ği ilk olarak Isparta ve ilçelerinde 1880’li yılların son döneminde ba şlamı ş ve daha sonra Afyonkarahisar, Ankara, Burdur, Denizli, Erzurum, Konya ve Sivas gibi di ğer illere yayılmı ştır. Isparta ili iklim ve toprak özellikleri nedeni ile ülkemizin gülya ğı üretim merkezi olarak kabul edilmektedir. Ya ğ gülü dikim alanlarının yakla şık olarak 16.000 dekarı Isparta’da, 3.800 dekarı Burdur’da, 2.800 dekarı Afyonkarahisar’da ve 320 dekarı

1 Denizli’de bulunmaktadır. Türkiye’nin ya ğ gülü üretiminin % 70’den fazlası Isparta’da, geriye kalan kısmı ise Burdur ve Afyonkarahisar illerinde gerçekle ştirilmektedir. Ayrıca, 2005 yılında R. damascena ’nın Isparta ili co ğrafi işareti olması için ‘Isparta Gülü’ olarak Türk Patent Enstitüsünden tescil belgesi alınmı ştır. Çizelge 1’de Isparta ilinin ya ğ gülü üretim alanları, üretim miktarları ve gül çiçe ği alım fiyatlarının yıllara göre de ğişimi gösterilmi ştir.

Dünya gülya ğı pazarındaki rekabet ko şulları, gülya ğı stoklarındaki birikmeler, gülya ğı üretim maliyetinin yükselmesi, gül çiçe ği alım fiyatlarındaki istikrarsızlık, gül bahçelerinin ya şlanması ve verim dü şmesi ile hastalık ve zararlılar gül dikim alanlarının azalmasına yol açmaktadır (Baydar, 2004).

Çizelge 1.1. Yıllara göre Isparta ilinin ya ğ gülü üretim alanları, üretim miktarları ve gül çiçe ği alım fiyatları Yıllar Üretim Alanı Gül Çiçe ği Üretim Gül çiçe ği alım fiyatları (da) Miktarı (ton) (TL-YTL) 1987 38140 14685 1.000 TL 1988 38638 15838 1.000 TL 1989 39340 13956 1.150 TL 1990 39650 19089 1.150 TL 1991 41350 18729 1.750 TL 1992 37690 19900 2.400 TL 1993 36880 14565 3.700 TL 1994 33930 15550 1.5000 TL 1995 11260 5725 4.1000 TL 1996 10580 4169 84.000 TL 1997 18650 6371 120.000 TL 1998 17720 6034 155 .000 TL 1999 18310 6204 250 .000 TL 2000 15870 5530 330 .0000 TL 2001 15910 5811 900.000 TL 2002 11260 5827 1.400.000 TL 2003 15835 6073 2.000 000 TL 2004 15905 7539 2.110.000 TL 2005 18935 9971 2 YTL 2006 19025 10056 1 YTL 2007 19057 7084 1.42 YTL

Tarımsal ürünlerin tümünde oldu ğu gibi ya ğ gülü üretiminde de ürün miktarını ve kalitesini artırmak ve ürün kayıplarının önüne geçebilmek için hastalık, zararlı ve

2 yabancıotlar ile etkin bir şekilde mücadele etmek gerekmektedir. Ekolojik ko şulları sayesinde Türkiye’nin ve hatta neredeyse dünyanın gülya ğı üretim merkezi olan Isparta ilinde ya ğ gülü üretim alanlarında sorun olan zararlılar, bunların do ğal dü şmanları ve kontrolüne yönelik yapılan çalı şma sayısı, gül ya ğının ülke ekonomisindeki önemli yerine ra ğmen sınırlı sayıdadır (Tuatay, 1963; Schedl, 1968; Acatay, 1969a; 1969b; Zeki vd., 1999; Ülgentürk vd., 2001; Japoshvili ve Karaca, 2002, Karaca vd., 2003; Altınok, 2004).

Tarımsal üretim sırasında ürün kayıplarına neden olan zararlı gruplarına kar şı mücadelede genellikle uygulanması kolay, sonuçları hemen alınabilen tarımsal kimyasallar tercih edilmektedir. Bu kimyasallar, mücadele programlarına hemen dahil edilmekte ve yo ğun bir şekilde kullanılmaktadır. Üreticilerin zararlı ve yararlılar hakkında yeterli bilgi sahibi olmaması, gere ğinden fazla ya da yetersiz kimyasal uygulamalarına neden olmakta, bu ise üretim sırasında kimyasal kullanımına ayrılan payı do ğrudan yükseltmektedir. FAO’nun 2004 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de tarımsal üretim yapılan alanlarda, hektar ba şına 1,3 kg pestisit kullanıldı ğı bildirilmi ştir (Anonim, 2004).

Tarımsal kimyasalların, çevreyi her geçen gün daha çok kirletmesi, hastalık ve zararlıların bu kimyasallara kar şı direnç kazanması, ürünlerde sa ğlı ğa zararlı kimyasal kalıntı bırakması ve do ğal dengenin bozulması gibi insan ve hayvan sa ğlı ğı için büyük tehdit olu şturan birçok olumsuzlu ğun ortaya çıkmasında önemli pay sahibi oldu ğu dünyanın çe şitli yerlerindeki ara ştırmacıların yaptıkları çalı şmalarla kanıtlanmı ştır (Roberts, 1984; Holland vd., 1994; Miles ve Pfeuffer, 1997; Albanis vd., 1998; Cardwell vd., 1998; 2004; Thapinta ve Hudak, 2000; Abou Arab ve Abou Donia, 2001; Rastrelli vd., 2002; Ay, 2005a; 2006; Cesnik vd., 2006).

Son dönemde yapılan sınırlı sayıdaki çalı şmada ise R. damascena ’nın ürünlerinde de (gül ya ğı, gülsuyu, konkret) pestisit kalıntısı belirlenmi ş ve gül ürünlerinin ihracatında sorunlar yarattı ğı bildirilmi ştir (Kumar vd., 2004; Anonim, 2007a).

3 Tarımsal üretimde hastalık ve zararlılar ile mücadele sırasında kimyasal kullanımının beraberinde getirdi ği bu olumsuz sonuçlar nedeni ile son yıllarda üretim alanlarında entegre mücadele yöntemleri uygulanmaya ba şlamı ştır. Sorunları bir bütün olarak ele alan, ekolojik ve ekonomik kayıpları en az düzeyde tutmayı hedefleyen entegre mücadelenin temelinde ise bilinen bütün mücadele yöntemlerinin birbirini tamamlayıcı şekilde kullanarak zararlı populasyonlarını ekonomik zarar e şiğinin altında tutmak yatmaktadır (Kogan, 1998).

Bilinen tüm mücadele yöntemlerinde esas olarak, tarımı yapılan bitki ve sorun yaratan organizmalar hakkında bilgi birikimi gereklilik göstermektedir. Ya ğ gülü üretiminde daha çevreci bir mücadele sisteminin uygulanabilmesi için ise sorun yaratan zararlıların, bunların do ğal dü şmanlarının, kar şılıklı ili şkilerinin ve mevsimsel populasyon de ğişimlerinin incelenmi ş olması gerekmektedir.

Bu çalı şmada, Isparta ili ve ilçelerinde ticari olarak üretilmekte olan ya ğ gülleri üzerindeki zararlı ve yararlılar, yayılı şları ve bunların önemlilerinin populasyon de ğişimlerinin belirlenmesi hedeflenmi ştir. Çalı şmanın, sonraki dönemlerde ya ğ gülü üretim alanlarında yürütülecek entegre ve biyolojik mücadele gibi çevre ve insan sa ğlı ğı üzerinde tehdit olu şturmayan mücadele programları için bir temel olu şturaca ğı dü şünülmektedir.

4 2. KAYNAK ÖZETLER İ

Bulgaristan’nın Klissoura kasabasında Rosa damascena Miller’nın böcek faunasını belirlemek üzere yapılan çalı şmalarda Lepidoptera, Homoptera, Diptera, Hymenoptera ve Coleoptera takımlarına ait toplam 412 tür belirlenmi ştir. Çalı şmalarda, Coleoptera ve Hymenoptera takımlarının içerdikleri tür sayısı bakımından di ğer takımlara göre daha baskın oldu ğunu belirlenmi ştir. Ara ştırma sırasında ya ğ gülü üzerinde bulunan zararlı türler konukçusu Rosa cinsi olup spesifik zararlı olan monofaglar, rutin zararlı olan polifaglar, sekonder konukçu olarak Rosa cinsini seçen de ğişken zararlı durumundaki polifaglar ve tesadüfi olarak Rosa cinsini konukçu olarak seçen polifaglar olmak üzere dört gruba ayrılarak incelenmi ştir. Birinci grupta yer alan spesifik monofag zararlıların sayısı 14, rutin zararlı konumundaki polifagların sayısı 56 olarak saptanmı ştır. Belirlenen do ğal dü şmanlar içerisinde asalakların sayısı 66, avcıların sayısı ise 19 olarak bildirilmi ştir (Nikolova 1967; 1968; 1969; 1972).

Natskova (1970), Bulgaristan Sofya’da Rosa canina (Thomé) , R. damascena ve süs gülleri üzerinde bulunan yaprakbitleri ve bunların do ğal dü şmanlarını belirlemek amacıyla 1967–70 yılları arasında gerçekle ştirdi ği çalı şmasında, Maculolachnus submacula (Walker), Longicaudus trirhodus (Walker), Myzaphis rosarum (Kalt.), M. bucktoni (Jacob), Acyrthosiphon ( Metopolophium ) dirhodum (Walker), Capitophorus (Chaetosiphon) tetrarhodus (Walker), Macrosiphum rosae (L.), M. fragariae (Walker) ve A. porosum (Sand.) (Homoptera: Aphididae) olmak üzere 9 farklı yaprakbitini belirlemi ştir. Çalı şma boyunca, Coccinellidae’ye ait 6, Chrysopidae’ye ait 4, Syrphidae’ye ait 9, Encyrtidae’ye ait 1 ve Ichneumonoidae’den 6 tür olmak üzere yaprakbitleri ile beslendi ği bilinen toplam 26 adet do ğal dü şmanın bulundu ğu bildirilmi ştir.

Atweal ve Dhingra (1971), Hindistan, Penjabi’de güllerde en önemli zararlı olarak Macrosiphum rosaeiformis (Das) (Homoptera: Aphididae)’i belirlemi ş ve biyolojisi üzerine çalı şmalar gerçekle ştirmi ştir. Arazi ve laboratuvar gözlemleri sonucunda, sıcaklı ğın zararlı geli şiminde ve ço ğalmasında önemli rol oynadı ğını, optimum

5 geli şme sıcaklı ğının 20–25 ºC oldu ğunu, bu sıcaklıkların üzerinde ise ölümlerin meydana geldi ğini belirlemi ştir.

Tsalbukov (1971), Bulgaristan’da önemli bir ya ğ gülü zararlısı olan Rhodococcus bulgariensis (Wunn.) (Hom.: Coccidae)’in mücadelesine yönelik gerçekle ştirdi ği ilaç uygulamalarında birkaç kimyasal ilacı kar şıla ştırmalı olarak denemi ştir. Çalı şmasının sonucunda % 90–97 arası ba şarı sa ğlayan preparatlar sırasıyla; % 0,2’lik Heterotex, Folimat, Thinox 25 ve Fekama-dichlorvos, % 0,4’lük Phosfothion ve 0,5’lik Bilobran olarak belirtmi ştir. Ayrıca, % 0,2’lik dimethoate en az etkili ilaç olarak belirlenmi ştir. Mücadele takvimine ili şkin olarak larva çıkı şlarının gerçekle şmesinden sonraki uzun evrede (11 Haziran–14 Temmuz) ikinci kez ilaç uygulamasının etkili bir mücadele için gerekli oldu ğunu bildirmi ştir.

Chumak (1975), Kırımda yeti ştirilmekte olan ya ğ gülleri üzerinde 1965–69 yılları arasında yapmı ş oldu ğu ara ştırmasında iki yeni zararlı türün varlı ğını belirlemi ştir. Bu zararlılardan ilkini Cladardis elongatula (Klug) (Hymenoptera: Tenthredinidae) olarak bildirmi ş ve gözlemleri sonucunda, zararlının yılda bir döl verdi ğini, ergin di şilerin petal yapraklara yumurta bıraktıklarını saptamı ştır. Zararlı larvalarının bitki odun dokusunu delerek a şağıya do ğru yöneldiklerini belirlemi ştir. Di ğer zararlı türü ise Dasineura salviae (Kieff.) (Diptera: Cecidomyiidae) olarak bildirmi ştir. Zararlının yılda birkaç döl verebildi ğini ve di şilerin olgunla şmı ş yumurtalarını goncalara bıraktıklarını ve gal geli şimine neden olduklarını belirlemi ştir.

Tsalbukov (1983), Bulgaristan’da, ya ğ gülü üretiminde önemli bir zararlı olan Agrilus cuprescens (Men) (Coleoptera: Buprestidae) Tetrastichus heeringi (Delucchi) (Hym.: Eulophidae)’in tarafından parazitlenmesine ili şkin 1978-82 yılları arasında gözlemler gerçekle ştirmi ştir. Çalı şmasının sonucu olarak, parazitleme oranı % 43-92 arasında de ğişiklik gösterdi ğini, özellikle ya ğışın yüksek oldu ğu (200 lt/m²’den fazla) yıllarda yaz aylarında parazitlenmenin daha fazla oldu ğunu belirlemi ştir.

6 Margina vd. (1999), 1993–1996 yılları arasında Bulgaristan Kazanlıka’daki Gül Ara ştırma Enstitüsü deneme arazisinde ve yakınlardaki ticari gül bahçelerinde zararlıların belirlenmesine ili şkin çalı şmasında, Agrilus cuprescens (Wolf.), Homalorhynchites hungaricus (Fussly.) (Col.: Attelabidae), Rhodococcus bulgariensis (Wunn.), Tropinota hirta Poda (Col.: Cetoniidae) ve Phylloperta horticola (L.) (Col.: Scarabaeidae)’yı en önemli zararlılar olarak belirlemi ştir.

Zeki vd. (1999), Isparta Merkez ve Keçiborlu ilçesindeki gül bahçelerinde ve laboratuvar ortamında 1991-1995 yılları arasında yapmı ş oldu ğu çalı şmada ya ğ gülünün yeni bir zararlısı olan Perotis chlorana (Lap. et. Gory) (Col.: Buprestidae)’nın biyolojisini ve mücadelesini ara ştırmı ştır. A. chlorana ’nın kı şı kök içinde larva veya ergin dönemde geçirdi ği, üç-dört yılda bir döl verdi ği ve laboratuvar ortamında 26 ºC’de ortalama 2371 adet yumurta bıraktı ğını saptamı ştır. Di şi ve erkek bireylerin aktif ya şam süresini sırasıyla ortalama 98,89 ve 112,83 gün olarak belirlemi ştir. Zararlıyla mücadele çalı şmalarında ise kültürel önlemlerin ve mekaniksel yöntemlerin yanında erginlere kar şı kimyasal mücadelenin de gerekli oldu ğunu bildirmi ştir.

Ülgentürk vd. (2001), Isparta ilinde yapmı ş oldu ğu gözlem çalı şması sırasında Rhodococcus perornatus (Cockerell & Parrott) (Hemiptera: Coccidae)’u Türkiye’de ilk kez Rosa damascena üzerinde saptamı ş ve bu türün ya ğ gülü üzerinde yeni bir zararlı oldu ğunu bildirmi ştir.

Karaca vd. (2003), Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında yaptıkları ara ştırmada Rhodococcus perornatus (Cockerell & Parrott) (Hem.: Coccidae)’un asala ğı olarak Microterys bellae (Trjapitzin) (Hym.: Encyrtidae)’i saptamı ş ve bu türün Türkiye için ilk kayıt oldu ğunu bildirmi ştir. Ayrıca çalı şmasında, Microterys bellae ’nin gül ko şnili üzerindeki populasyon dinami ği ve do ğal dü şman olarak etkinli ğini ara ştırmı ştır.

Altınok (2004), Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında yürüttü ğü çalı şmasında, ya ğ gülü bitkisinin en önemli zararlısı olan R. perornatus ’un biyolojisini ortaya koymu ş

7 ve yılda bir döl verdi ğini, nisan ayından itibaren de ergin döneme ula ştı ğını saptamı ştır. Zararlının do ğada ortalama 1765 adet yumurta bıraktı ğını ve haziran ayının ilk yarısından itibaren aktif nimflerin yumurtalardan çıkış gösterdi ğini belirlemi ştir. Nimflerin eylül ayının ilk haftasından itibaren kı şı geçirecek olan ikinci döneme geçtiklerini bildirmi ştir. Çalı şması sırasında, Coccinella septempunctata (L.), Exochomus quadripustulatus (L.), (Col.: Coccinellidae), Anthribus fasciatus Först. (Col.: Anthribidae) ve Microterys bellae (Hym.: Encyrtidae)’nin zararlıya ait do ğal dü şmanlar oldu ğunu saptamı ştır. Ayrıca, farklı kimyasallar ve yüksek basınçlı su uygulamalarının R. perornatus ’un de ğişik dönemlerine etkisini incelemi ş, I. dönem nimfler üzerinde Methidathion’un % 100, yüksek basınçlı su uygulamasının ise II. dönem nimfler üzerinde % 60,1 etkinlik sa ğladı ğını bildirmi ştir.

Özbek ve Çalma şur (2005), Türkiye genelinde üretimi yapılan veya yabani olarak bulunan Rosa cinsine ba ğlı gül türlerinin çe şitli organları üzerinde beslenen toplam 150 adet akar ve böcek türünü saptamı ştır. Saptanan bu türler arasında en yo ğun ve en zararlı türlerin Tetranychus urticae , Aphis spp., Aulacaspis rosae , Lepidosaphes ulmi , Rhynchites hungaricus , Malacosoma franconica , M. neustria , Lymantria dispar , Euproctis chrysorrhoea , Archips rosana , A. xylosteanus , A. podana , Allantus balteatus , A. basalis , A. didymus , A. viennensis , Rhogogaster chlorosoma , Tenthredo livida , Arge ochropus , Syrista parreyssii , Diplolepis mayri ve D. rosae oldu ğunu belirlemi ştir. Özellikle D. mayri ’nin Türkiye’nin kuzeydo ğu, orta ve doğu bölgelerinde Rosa spp.’nin en önemli zararlısı oldu ğunu bildirmi ştir.

8 3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1. Materyal

Bu çalı şma Isparta ili ve ilçelerinde yeti ştirilmekte olan Rosa damascena Miller (ya ğ gülü) alanlarında 2006-2007 yıllarında yürütülmü ştür. Çalı şmanın ana materyalini, ya ğ gülü üretiminin yo ğun olarak yapıldı ğı Isparta ilinin Merkez, Aksu, Atabey, Eğirdir, Gönen, Keçiborlu ve Uluborlu ilçelerindeki bahçelerde bulunan zararlı ve yararlı böcek türleri olu şturmu ştur ( Şekil 3.1).

Şekil 3.1. Ara ştırmanın yürütüldü ğü alanlara ait Isparta ili haritası

9 3.2. Yöntem

İki ayrı bölümden olu şan çalı şmanın ilk bölümünde, ya ğ gülü üretim alanlarında bulunan zararlılar, do ğal dü şmanları ve yayılı şları belirlenerek önemli olan türler ortaya çıkarılmı ştır.

Çalışmanın ikinci bölümünde, Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında önemli oldu ğu belirlenen zararlılar ile bunların do ğal dü şmanlarının populasyon de ğişimleri belirlenmi ştir. Populasyon izleme çalı şmaları Isparta şehir merkezine 15 km uzaklıkta ya ğ gülü üretiminin yo ğun olarak yapıldı ğı Gölcük (Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3) ve Yakaören (Yakaören 1, Yakaören 2)’de birbirine 1-1,5 km uzaklıkta, 1- 1,5 da büyüklü ğündeki hiç bir bakım i şlemi gerçekle ştirilmeyen, hastalık ve zararlılara kar şı herhangi bir tarımsal kimyasalın kullanılmadı ğı ve yakınında ticari ya ğ gülü bahçesi olmayan be ş adet ya ğ gülü bahçesinde yürütülmü ştür. Bu bahçelerdeki örneklemeler, 2006-2007 yıllarının mart-ekim ayları arasında haftalık çıkı şlarla yapılmı ştır.

Arazi çalı şmalarında bitki materyali olarak; bile şik yaprak, yeni sürgün, iki yıllık dal, tomurcuk ve gül çiçe ği örnekleri alınmı ştır. Zararlı ve yararlıların belirlenmesi çalı şmaları ile populasyon de ğişimlerinin ortaya çıkarılmasına yönelik sayımlar bu bitki materyali üzerinde gerçekleştirilmi ş ve materyal her bahçeyi ve bitkiyi en iyi temsil edecek şekilde tesadüfi olarak toplanmı ştır. Bu amaçla bitkinin tüm yönlerinden, alt ve üst kısımlarından örnekler alınmı ştır.

3.2.1. Sörvey Çalı şmaları ve Örneklerin Toplanması

3.2.1.1. Zararlı Türlerin Sörveyi ve Toplanması

Çalı şmanın yürütüldü ğü alanlara, bölgenin mevsimsel özellikleri ve ya ğ gülünün fenolojik dönemleri (yapraklanma, sürgün olu şumu, tomurcuk olu şumu, çiçeklenme) esas alınarak 2006-2007 üretim sezonlarının mart-ekim ayları arasında birer hafta arayla arazi çıkı şları düzenlenmi ştir. Gidilen her alanda üretim yo ğunlu ğuna ba ğlı olarak be ş-on arasında ya ğ gülü bahçesi ziyaret edilmi ştir. Arazi çalı şmalarında

10 zararlı böcek türlerinin belirlenmesinde Japon şemsiyesi, atrap ve a ğız aspiratöründen yararlanılmı ştır. Yapılan örneklemelerde elde edilen bireylerin bulundukları yer ve tarih bilgileri kaydedilmi ştir.

Bahçelerdeki zararlıların toplanmasında silkme yöntemi (Steiner, 1962) kullanılmı ştır. Her silkme i şleminin öncesinde Japon şemsiyesinin ortasında bulunan plastik kavanozun içine etil-asetat emdirilmi ş pamuk konmu ş, daha sonra yer ve tarih bilgilerini içeren etiket yerle ştirilmi ştir. Her bahçede tesadüfi seçilen 50 gül bitkisinde iki şer adet olmak üzere toplam 100 adet vuru ş gerçekle ştirilmi ştir. Yapılan silkme i şleminin ardından plastik kavanozun kapa ğı kapatılmı ş ve ayrım i şlemlerinin yapılabilmesi için laboratuvara getirilen plastik kavanozlar ayrı ayrı küvetler içine alınarak toplanan örneklerin ayrımlarının ardından i ğneleme ve etiketleme i şlemleri yapılmı ş ve örnekler koleksiyona dahil edilmi ştir.

Atrap, ya ğ gülünün dikenli yapısı nedeni ile daha çok, bitki üzerinden uzakla şan arthropodların toplanmasında kullanılmı ştır.

Ağız aspiratörü, konukçusu üzerinde dinlenme veya beslenme halinde olan arthropodların toplanmasında kullanılmı ştır. Atrap ve ağız aspiratörü ile toplanan örnekler yine etil-asetat kullanılarak öldürüldükten sonra içinde tarih ve yer bilgilerini içeren etiket bulunan kutulara aktarılmı ş, ayrımları yapılmak üzere laboratuvara getirilmi ştir.

Üzerinde çe şitli zararlı türlerin bulundu ğu bile şik yaprak, yeni sürgün, iki yıllık dal, tomurcuk ve gül çiçe ği gibi bitki materyali budama makası kullanılarak toplanmı ştır. Örneklenen her bir bitki materyali grubu önce gazete ka ğıdına sarılmı ş daha sonra içinde etiket bilgileri yer alan polietilen torbalara aktarılarak içerisinde buz aküleri bulunan buz kutularında laboratuvara getirilmi ştir. Örnek torbaları açılmadan önce laboratuvarda +4 °C’deki buzdolabında bekletilerek böceklerin hareketlerinin yava şlaması sa ğlanmı ştır. Daha sonra torbalar açılarak örnekler stereomikroskop altında incelenmi ş ve elde edilen türlerin te şhislerinin yapılması için bir kısmı etiket bilgileri ile birlikte % 70’lik alkole alınırken, bir kısmı iğnelenerek saklanmı ştır.

11 Araziden toplanan örneklerden elde edilen çe şitli zararlı türlere ait ergin öncesi dönemdeki bireyler, besinleri ile birlikte kapa ğı tülle kaplı plastik kavanozlarda ayrı ayrı kültüre alınmı ştır. Zararlı türlerin besinleri günlük olarak Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Deneme ve Üretim Çiftliği bünyesindeki ya ğ gülü bahçesinden temin edilerek türlerin ergin hale gelinceye kadar beslenmeleri sa ğlanmı ştır. Besin olarak kullanılan bile şik yaprak, sürgün, tomurcuk gibi bitki aksamlarının öncelikle ba şka akar ve böcek türleri ile bula şık olmamasına dikkat edilmiş, dip kısımlarına su emdirilmi ş pamuk sarılarak besin özelli ğini yitirmeleri engellenmi ştir. Besinlerin yenilenmesi sırasında, ergin öncesi bireyler ince uçlu fırça yardımı ile yeni besinleri üzerine aktarılmı ştır. Elde edilen erginler etilasetat kullanılarak öldürüldükten sonra i ğnelenmi ş ve etiketlenmi ştir.

Plastik kavanozların içindeki nemi sa ğlamak amacı ile su emdirilmi ş ve kurutma ka ğıdına sarılmı ş küçük silindir şeklindeki pamuk parçaları yerle ştirilmi ştir. Günlük kontrollerde gerekli durumlarda kuruyan pamuk parçalarına damlalık yardımıyla su ilavesi yapılmı ştır.

Tüm loboratuvar çalı şmaları, 16:8 saat fotoperiyot, 26±1 °C sıcaklık ve % 60 neme sahip iklim odalarında yürütülmü ştür.

3.2.1.2. Yararlı Türlerin Sörveyi ve Toplanması 3.2.1.2.1. Asalakların Sörveyi ve Toplanması

Araziden toplanan zararlı türler, asalaklarının saptanması amacıyla, kapa ğının ortası kesilmi ş, ince tül yapı ştırılmı ş plastik kavanozlara etiket bilgileri ile birlikte aktarılmı ş ve daha sonra iklim odalarında saklanmı ştır. Kavanozların kontrolleri günlük olarak yapılmı ş ve elde edilen ergin asalaklar etiketlenerek % 75’lik alkole alınmı ştır.

12 3.2.1.2.2. Avcıların Sörveyi ve Toplanması

Arazi çalı şmalarında, avcı böcek türleri Japon şemsiyesi, atrap ve a ğız aspiratörü kullanılarak toplanmı ştır. Avcıların toplanmasında 3.2.1.1’de açıklanan silkme yöntemi kullanılmı ştır.

Arazi çalı şmalarında avları üzerinde beslendi ği gözlenen avcılar direkt olarak ağız aspiratörü kullanılarak toplanmı ştır. Toplanan zararlılar üzerinde beslenen avcıların ergin öncesi bireyleri yer, tarih ve beslendi ği av bilgileri kaydedildikten sonra ağzı tül ile kaplı kavanozlarda iklim odalarında kültüre alınmı ş, ergin çıkı şı beklenmi ştir.

Yukarıda açıklanan örnekleme yöntemleri ile elde edilen avcılara ait ergin bireyler etilasetat kullanılarak öldürüldükten sonra laboratuvarda i ğneleme ve etiketleme işlemleri tamamlanmı ştır.

Çalı şmalar sırasında elde edilen örneklerin bir kısmı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü bünyesindeki Isparta Entomoloji (EMIT) Müzesi’nde muhafaza edilmi ştir. Bir kısımı ise tür te şhislerinin yapılması için ilgili uzmanlara gönderilmi ştir.

Acarina: Tetranychidae ve Acaridae örnekleri, Prof. Dr. Sultan Çobano ğlu (Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Ankara); Hemiptera: Reduviidae, Pentatomidae, Lygaeidae, Coreidae ve Alydidae örnekleri, Yrd. Doç. Dr. Meral Fent (Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Edirne); Homoptera: Aphididae örnekleri, Dr. I şıl Özdemir (Zirai Mücadele Merkez Ara ştırma Enstitüsü, Ankara) ve Dr. Shalva Barjadze (Institute of Zoology, Tbilisi, Georgia); Homoptera: Coccidae, Diaspididae örnekleri, Yrd. Doç. Dr. Bora Kaydan (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Van); Thysanoptera: Phlaeothripidae, Aelothripidae ve Thripidae örnekleri, Doç. Dr. Ekrem Atakan (Çukurova Üniveristesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Adana); Neuroptera: Chrysopidae ve Coleoptera: Cantharidae örnekleri, Dr. Vladimir Svihla (National Museum, Praha, Republic of Czech); Coleoptera:

13 Cetoniidae, Rutelidae, Carabidae, Tenebrionidae, Alleculidae ve Dynastidae örnekleri, Dr. George Kaladze (Institute of Zoology, Tbilisi, Georgia); Coleoptera: Melolonthidae, Glaphyridae, Buprestidae, Elateridae ve Chrysomelidae örnekleri, Doç. Dr. Göksel Tozlu (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum); Coleoptera: Coccinellidae örnekleri, Yrd. Doç. Dr. Derya Şenal (Kocaeli Üniversitesi, Arslanbey M.Y.O., Kocaeli); Coleoptera: Anthribidae örnekleri, Prof. Dr. Ake Lindelöw (Swedish University of Agricultural Sciences Department of Ecology, Sweden); Coleoptera: Attelabidae ve Curculionidae örnekleri, Doç. Dr. Levent Gültekin (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum); Diptera: Syrphidae örnekleri, Prof. Dr. Rüstem Hayat (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum); Lepidoptera: Tortricidae ve Pterophoridae örnekleri, Prof. Dr. Andreas H. Segerer (Zoologische Staatssammlung München, Bavarian State Collection of Zoology, München, Germany) ve Yrd. Doç. Dr. Feza Can (Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Hatay); Hymenoptera: Argidae ve Tenthredinidae örnekleri, Doç. Dr. Önder Çalma şur (Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum); Hymenoptera: Braconidae, Figitidae ve Megaspilidae örnekleri, Prof. Dr. Petr Stary (Laboratory of Aphidology, Institute of Entomology, Republic of Czech) ve Yrd. Doç. Dr. Özlem Çetin Erdo ğan (Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Edirne); Hymenoptera: Aphelinidae, Encyrtidae ve Pteromalidae örnekleri, Doç. Dr. George Japoshvili (Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Isparta); Hymenoptera: Ichneumonidae örnekleri, Prof. Dr. Janko Kolarov (Faculty of Pedagogie, University of Plovdiv, Plovdiv-Bulgaria) ve Yrd. Doç. Dr. M. Faruk Gürbüz (Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Isparta); Hymenoptera: Eurytomidae örnekleri ise Dr. Aneliya Stojanova (Faculty of Pedagogie, University of Plovdiv, Plovdiv-Bulgaria) tarafından tanılanmı ştır.

14 3.2.2. Türlerin Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi

3.2.2.1. Zararlı Türlerin Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi

Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarının genelinde bulundu ğu belirlenen ve ekonomik anlamda zararlı olan türlerin populasyon de ğişimleri, şehir merkezine 15 km uzaklıkta, 1-1,5 dekar büyüklükte ve birbirine en fazla 1,5 km uzaklıkta seçilen be ş adet, bakımsız bahçede 2006-2007 yıllarının mart-ekim ayları arasında haftalık örnekleme çalı şmalarıyla belirlenmi ştir.

Her bahçeden örneklenen bitki aksamı ve sayıları aşağıda detaylı olarak belirtilmi ştir; a) 100 adet bile şik yaprak b) 100 adet yeni sürgün (10 cm) c) 50 adet iki yıllık dal (10 cm) d) 100 adet gül tomurcuğu e) 50 adet gül çiçe ği f) 50 adet bitkide toplam 100 darbe ile silkme

Populasyon de ğişimlerinin belirlenmesi çalı şmalarında, stereomikroskop kullanılmı ş ve sayımlar aşağıdaki gibi yapılmı ştır:

-Bile şik yaprakların alt ve üst yüzeylerinde; Aphididae (kanatlı ergin, kanatsız ergin, nimf, parazitli) ve Tetranychidae (ergin ve nimf), -Yeni sürgünlerde; Aphididae (kanatlı ergin, kanatsız ergin, nimf, parazitli) ve Cephidae (yumurta konmu ş (vuruk) sürgün), -İki yıllık dallarda; Coccidae (II. dönem nimf, erkek, di şi, parazitli) sayımları, -Gül tomurcuklarında; Pterophoridae (larva), -Gül çiçekleri üzerinde; Thripidae (ergin), -Silkme yöntemi ile; Attelabidae, Buprestidae, Cetoniidae (ergin).

15 Zararlıların populasyonlarının de ğişimini belirlemede 3.2.1.1’de açıklanan silkme yöntemi (Steiner, 1962)’nden faydalanılmı ştır.

3.2.2.2. Do ğal Dü şmanların Populasyon De ğişimlerinin Belirlenmesi

Ya ğ gülü üretim alanlarındaki önemli zararlıların önemli do ğal dü şmanlarının populasyon de ğişimleri, Gölcük ve Yakaören’de seçilen be ş adet bakımsız bahçede 2006-2007 yıllarının mart-ekim ayları arasında yapılan haftalık örnekleme çalı şmaları ile saptanmı ştır.

Doğal dü şmanların populasyon de ğişiminin saptanmasında 3.2.1.1’de açıklanan silkme yöntemi (Steiner, 1962)’nden faydalanılmı ştır. Silkme yöntemi ile Anthribidae ve Coccinellidae familyalarının ergin bireylerinin sayımları yapılmı ştır.

16 4. ARA ŞTIRMA BULGULARI VE TARTI ŞMA

Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarındaki zararlı türler, do ğal dü şmanları ve bunların yayılı şlarını belirlemek amacıyla 2006-2007 yıllarında yürütülen çalı şmada, Insecta sınıfının 8 takımına ait 39 familyadan toplam 107 tür, Arachnida sınıfına ait 1 takıma ba ğlı 2 familyadan 2 tür olmak üzere toplamda 109 türün varlı ğı belirlenmi ştir (Çizelge 4.1).

Çizelge 4.1.Ya ğ gülü bahçelerinde saptanan türlerin ve ba ğlı oldukları takım ve familyaların sayısal durumları

Takım Familya Sayısı Tür Sayısı Acarina 2 2 Hemiptera 5 14 Homoptera 3 5 Thysanoptera 3 4 Neuroptera 1 1 Coleoptera 16 51 Diptera 1 7 Lepidoptera 2 3 Hymenoptera 8 22 Toplam 41 109

Tamamlanan çalı şmada, literatür ve gözlem çalı şmaları sonucunda Isparta ili ve ilçelerindeki ya ğ gülü bahçelerinde saptanan türlerden 18’inin Rosa cinsine ba ğlı gül türleri üzerinde zararlı oldu ğu belirlenmi ştir (Çizelge 4.2). Arazi çalı şmalarındaki gözlemlerde bu türlerden 10’unun ya ğ gülü bahçelerinde ana zararlı durumda oldu ğu saptanmı ştır.

17 Çizelge 4.2. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan ve Rosa cinsine ba ğlı gül türleri üzerinde zararlı olan türler

Takım Tür Familya

ACARINA Tetranychidae Tetranychus urticae Koch* HEMIPTERA Lygaeidae Lygaeus equestris (L.) HOMOPTERA Aphididae Macrosiphum rosae (L.)* Myzaphis rosarum (Kaltenbach) Coccidae Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott* Diaspididae Lepidosaphes ulmi (L.) THYSANOPTERA Thripidae Thrips meridionalis (Priesner)* COLEOPTERA Cetoniidae Cetonia aurata (L.) Tropinota hirta (Poda)* Oxythyrea cinctella (Schaum)* Buprestidae Perotis chlorana Leporte & Gory* Attelabidae Rhynchites hungaricus Herbst* LEPIDOPTERA Tortricidae Archips rosana (L.) Pterophoridae Cnaemidophorus rhododactyla (Denis & Schiffermüller)* HYMENOPTERA Argidae Arge rosae (L.) Tenthredinidae Ardis brunniventris Hartig Rhogogaster chlorosoma Benson Syrista parreyssii (Spinola)* * Çalı şma alanlarının genelinde saptanan, önemli zararlı türler

Yapılan arazi çalı şmalarında, Tetranychus urticae Koch. (Acarina: Tetranychidae), Rhodococcus perrornatus Cockerell & Parrott (Homoptera: Coccidae), Macrosiphum rosae L. (Homoptera: Aphididae), Thrips meridionalis Priesner (Thysanoptera: Thripidae), Oxythyrea cinctella Schaum, Tropinota hirta Poda (Coleoptera: Cetoniidae), Perotis chlorana Leporte & Gory (Coleoptera: Buprestidae), Rhynchites hungaricus Herbst (Coleoptera: Attelabidae), Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller (Lepidoptera: Pterophoridae), Syrista parreyssii Spinola (Hymenoptera: Cephidae)’nin Isparta il’inde ya ğ gülü üretilen alanlarda yaygın olarak bulundu ğu, populasyonlarının ise yo ğun oldu ğu saptanmı ştır. Bu türlerin ya ğ gülü bahçelerinde önemli zararlı durumda oldu ğu belirlenmi ştir.

Zararlı türlere ait detaylı bilgiler aşağıda filogenetik sıralamaya göre verilmi ştir.

18 Çizelge 4.3. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan di ğer türler

Takım Tür Familya ACARINA Acaridae Tyrophagus putrescentiae Schrank HEMIPTERA Pentatomidae Eurydema ornatum (L.) Codophila varia (Fabricius) Holcostethus vernalis (Wolff) Dolycoris baccarum (L.) Carpocoris fuscipinus (Boheman) Carpocoris purpureipennis (De Geer) Lygaeidae Tropidothorax leucopterus (Goeze) Coreidae Ceraleptus gracilicornis Herrich-Schaeffer Enoplops disciger Kolenati Coreus marginatus (L.) Alydidae Camptopus lateralis Germar Camptopus tragacanthae Kolenati HOMOPTERA Aphididae Chaetosiphon sp. THYSANOPTERA Phlaeothripidae Haplothrips aculeatus (Fabricius) Haplothrips reuteri (Karny) COLEOPTERA Carabidae Amara communis (Panzer, 1797) Cetoniidae Netocia sp Rutelidae Anisoplia austriaca Herbst Anisoplia sp. Blitopertha lineolata (Fischer von Waldheim) Melolonthidae Homaloplia spirea Pallas Glaphyridae Amphicoma sp. Buprestidae Capnodis tenebricosa (Olivier) Capnodis tenebrionis (L.) Chlorophorus varius O.F. Müller Sphenoptera sp. Elateridae Cardiophorus discicollis (Herbst) Tenebrionidae Blaps tibialis Reiche, 1857 Tentyria nomas (Pallas, 1781) Cantharidae Cantharis marginiventris Rche. Cantharis livida (L.) Cantharis prusiensis (Marseul, 1864) Alleculidae Omophylus flavipennis Küst Chrysomelidae Clytra atraphaxidis (Pallas) Labidostomis propinqua Faldermann Curculionidae Chromoderus fasciatus Müller Sitona hispidulus (Fabricius) Hypera postica (Gyllenhal) Lixus angustus (Herbst) Lixus brevipes C. Brisout Lixus vilis (Rossi) Lixus ochraceus Boheman Ptochus sp. Phyllobius maculiocornis Germ. Dynastidae Phyllognathus excavatus (Forster) LEPIDOPTERA Tortricidae Notocelia rosaecolana (Doubleday) HYMENOPTERA Tenthredinidae Macrophya blanda (Fabricius) Tenthredo oryssoides Jakovlev Tenthredopsis tessellata (Klug)

19 Çizelge 4.4. Ispata ili ya ğ gülü üretim alanlarında saptanan yararlı türler

Takım Tür Familya

HEMIPTERA Reduviidae Rhynocoris iracundus (Poda, 1761) THYSANOPTERA Aeolothripidae Aeolothrips collaris Priesner NEUROPTERA Chrysopidae Chrysoperla carnea (Stephens, 1836) COLEOPTERA Cantharidae Rhagonycha fulva group sp. Anthribidae Anthribus fasciatus Forster* Coccinellidae Adalia bipunctata (L.) Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)* Chilocorus bipustulatus (L.) Coccinella septempunctata (L.)* Coccinula quatuordecimpustulata (L.) Exochomus quadripustulatus (L.)* Exochomus undulatus Weise Hippodamia variegata Goeze* Oenopia oncina (Olivier) Hyperaspis reppensis (Herbst) Scymnus rubromaculatus (Goeze) Scymnus pallipediformis Günther Scymnus bivulnerus Capra & Fürsch Nephus nigricans Weise DIPTERA Syriphidae Eristalis arbustorum (L.) Eristalis tenax (L.) Eupeodes corollae (Fabricius) Ischiodon scutellaris Fabricius Melanostoma mellinum (L.) Merodon sp. Sphaerophoria scripta (L.) HYMENOPTERA Braconidae Aphidius eglanteriae Haliday Aphidius rosae Haliday Praon volucre Haliday Bassus tumidulus Nees Eurytomidae Eurytoma rosae Nees, 1834 Ichneumonidae Sinophorus villosus Sanborne Encyrtidae Metaphycus melanostomathus Timberlake Metaphycus silvestrii Sugonjaev Microterys bellae Tryapitzin Syrphophagus aeruginosus (Dalman) Pteromalidae Pachyneuron muscarum (L.) Aphelinidae Coccophagus lycimnia (Walker, 1839) Aphytis sp. Ennotus sp. Marietta picta Andre * Çalı şma alanlarının genelinde saptanan önemli yararlı türler

20 Yapılan arazi çalı şmalarında, Anthribus fasciatus Forster (Coleoptera: Anthribidae), Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant), Coccinella septempunctata L., Exochomus quadripustulatus L., Hippodamia variegata Goeze (Coleoptera: Coccinellidae)’nın bahçelerde yaygın olarak bulundu ğu, populasyonlarının ise yo ğun oldu ğu belirlenmi ştir. Bu türler önemli yararlılar olarak belirlenmi ştir.

Bitki fenolojisine ba ğlı olarak, önemli zararlı ve yararlıların ya ğ gülü bahçelerinde bulunma ve zarar yapma dönemleri Çizelge 4.5.’te verilmi ştir. Çizelgede görüldü ğü gibi yağ güllerinin yaprak tomurcuklarının patladı ğı dönem ile çiçek açma döneminin sonuna kadar olan sürede tüm ana zararlılara rastlanmı ştır. Önemli do ğal dü şmanların ortaya çıkı şı da zararlılar ile paralellik göstermi ştir.

Çizelge 4.5. Bitki fenolojisine ba ğlı olarak önemli zararlı ve yararlıların bahçelerde bulunma ve zarar yapma durumları

Dormant dönem Gözlerin patlaması Yaprak, sürgün ve tomurcuk olu şumu ustos

Çiçek açma (hasat) ğ ubat ubat

Hasat sonrası Ocak Ş Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz A Eylül Ekim Kasım Ararlık ZARARLILAR Rhodococcus perrornatus Macrosiphum rosae Tetranychus urticae Oxythyrea cinctella Tropinota hirta Thrips meridionalis Perotis chlorana Rhynchites hungaricus Cnaemidophorus rhododactyla Syrista parreyssii

DO ĞAL DÜ ŞMANLAR Anthribus fasciatus Adalia fasciatopunctata revelierei Coccinella septempunctata Exochomus quadripustulatus Hippodamia variegata

Zararlıların bahçelerde bulunma dönemleri Zararlıların bahçelerde yo ğun bulunma dönemleri Zarar yapma dönemi Yararlıların yoğun bulunma dönemleri

21 4.1. Zararlı Türler ve Yayılı şları

4.1.1. ACARINA

4.1.1.1. Tetranychidae

Tetranychus urticae Koch, 1836

Şekil 4.1.1.1.1. Tetranychus urticae Koch.’nin ergin bireyleri (Anonim, 2008a)

Tanınması: Erginlerinin rengi, ye şilimsi sarı, açık sarı veya kırmızımsıdır. Vücudun üst kısmında ve ortaya yakın bir çift siyah leke bulunur. Sırt kılları dikenimsi yapıdadır. Nimfleri daha küçük ve renkleri ye şilimsi sarı, açık sarıdır. Türkiye’deki yayılı şı: Adana (Pozantı), Ankara (Çubuk), Antalya, Aydın, Balıkesir (Merkez, Edremit, Gönen, Manyas), Bitlis, Bursa (Merkez, Karacabey, Mustafakemalpa şa, Yeni şehir), Çanakkale (Merkez, Biga), Denizli, Diyarbakır (Merkez, Bismil), Isparta, İzmir (Merkez, Menemen), Manisa (Merkez, Muradiye, Salihli, Turgutlu), Mu ğla (Dalaman), Ni ğde (Ulukı şla), Şanlıurfa (Merkez, Akçakale, Birecik, Bozova), Van (Merkez, Erci ş, Geva ş, Gürpınar, Muradiye) (Dinçer, 1971; 1975; Gül-Zümreo ğlu, 1972; 1988; Karaat vd., 1992; Mart ve Altın, 1992; Öncüer vd., 1992a; 1992b; 1994; Çıkman vd., 1996; Madanlar ve Yolda ş, 1996; Yolda ş vd., 1996; Göven vd., 1999; Kısmalı vd., 1999; Ulusoy vd., 1999; Gençsoylu ve Öncüer, 2002; Atlıhan ve Özgökçe, 2003; Ay, 2005a; 2006; Gençer vd., 2005; Kumral ve Kovancı, 2005; Özbek ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005; Çetin ve Yanıko ğlu, 2006; Kasap ve Çobano ğlu, 2007; Kumral ve Kovancı, 2007). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Beta vulgaris (L.), Cucumis melo

22 (L.), Dacus carota var. sativa, Ficus carica (L.), Gossypium sp., Hibiscus esculentus (L.), Lactuca sativa (L.) , Lycopersicon esculentum (L.), Malus communis (L.), Phaselus vulgaris (L.), Prunus avium (L.), P. cerasus (L.), Punica granatum (L.), Rosa spp., Rubus sp., Sesamum indicum (L.), Solanum melongena (L.), Vigna sinensis (L.), Vitis vinifera (L.) (Dinçer, 1971; 1975; Zümreo ğlu, 1988; Karaat vd., 1992; Mart ve Altın, 1992; Öncüer vd., 1992a; 1992b; Çıkman vd., 1996; Madanlar ve Yolda ş, 1996; Yolda ş vd., 1996; Kısmalı vd., 1999; Göven vd., 1999; Ulusoy vd., 1999; Gençsoylu ve Öncüer, 2002; Atlıhan ve Özgökçe, 2003; Ay, 2005a; 2006; Gençer vd., 2005; Özbek ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005; Kasap ve Çobano ğlu, 2007). İncelenen materyal: 2006-2007 yıllarında ara ştırmanın yürütüldü ğü tüm alanlardan nisan sonundan, eylül sonuna kadar elde edilmi ş ve toplam 1547 birey sayılmı ştır.

4.1.2. HEMIPTERA

4.1.2.1. Lygaeidae

Lygaeus equestris (Linnaeus, 1758) Tanınması: Erginlerin vücutları parlak kırmızı veya kırmızımsı turuncu renklidir. Antenleri dört segmentli ve siyahtır. Kanatların birle şti ği yerin uç tarafında nokta şeklinde parlak beyaz leke vardır. Bacaklar tamamen siyahtır. Türkiyedeki yayılı şı: Akdeniz, Batı Karadeniz, Do ğu Anadolu, Güney Do ğu Anadolu ve Orta Anadolu. Bölgeleri, Adana (Pozantı), Bursa, (Merkez, Keles, Kestel, Nilüfer, Orhaneli, Osmangazi), Çanakkale (Bozcaada), Ni ğde (Ulukı şla), Tekirda ğ, (Lodos vd., 1999b; Ulusoy vd., 1999; Özsaraç ve Kıyak, 2001; Gençer vd., 2004; Kaya ve Kovancı, 2004b; Zobar ve Kıvan, 2005; Önder vd., 2006). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Astragalus spruneri Boiss, Cardaria draba , Centaurea sp., Chenopodium sp., Convolvulus sp., Elaeagnus orientalis (L.), Fragaria spp., Pistachio vera (L.), Platanus sp., Populus sp., Prunus armeniaca (L.), Prunus domestica (L.), Pyrus communis (L.), P. malus (L.), Rosa sp., Rubus sp., Rumex sp., Salix sp., Sinapis sp., Spinacia oleracea (L.), Tamarix sp., Verbascum sp., Vicia sp. Vitis vinifera (L.) bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Lodos vd., 1999b; Yanık ve Yücel, 2001; Özsaraç ve Kıyak, 2001; Gençer vd., 2004).

23 İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 27.04.2006 (16); 10.05.2006 (12); 24.05.2006 (5); 14.06.2006 (2); 08.07.2006 (6); 02.08.2006 (11); 03.05.2007 (10); 16.05.2007 (13); 13.06.2007 (5); 02.07.2007 (3). Merkez (Yakaören), 27.04.2006 (24); 10.05.2006 (15); 24.05.2006 (9); 14.06.2006 (6); 08.07.2006 (4); 02.08.2006 (6); 03.05.2007 (13); 16.05.2007 (17); 13.06.2007 (8); 02.07.2007 (6). Gönen, 10.05.2006 (8); 21.06.2006 (2); 02.08.2006 (4); 02.05.2007 (4); 24.06.2007 (2); 13.08.2007 (1). Keçiborlu, 10.05.2006 (2); 21.06.2006 (1); 02.08.2006 (4); 02.05.2007 (3); 24.06.2007 (1); 13.08.2007 (4). Toplam 227 ergin birey yakalanmı ştır.

4.1.3. HOMOPTERA

4.1.3.1. Aphididae

Macrosiphum rosae (Linnaeus, 1758)

a b

Şekil 4.1.3.1.1. Macrosiphum rosae (L.)’nin a) Kanatsız ergin bireyi b) Yeni sürgün üzerinde olu şturdu ğu kolonisi

Tanınması: Kanatsız vivipar di şilerin vücutları ye şil veya kırmızımsı kahverenklidir. Kanatlı vivipar di şilerin, ba ş ve thoraks siyah, abdomen ise ye şil renklidir. Cauda bo ğumlu, kornikullar uzun ve siyahtır. Nimflerin renk ve vücut şekilleri kanatsız vivipar di şilerinkine benzerdir. Türkiye’deki yayılı şı: Do ğu Akdeniz Bölgesi, Ankara, Burdur, Giresun, Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmara ş, Van (Bodenheimer ve Swirski, 1957; Tuatay, 1963; Acatay, 1969a; Giray, 1974; Çanakçıo ğlu, 1975; Düzgüne ş vd., 1982; Toros vd.,

24 1996; Toros vd., 2002; Ölmez-Bayhan, 2003; Anonim, 2005; Aslan ve Uygun, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa spp. (Bodenheimer ve Swirski, 1957; Tuatay, 1963; Acatay, 1969a; Toros vd., 1996; Ölmez-Bayhan, 2003; Aslan ve Uygun, 2005 ). İncelenen materyal: Macrosiphum rosae (L.) 2006-2007 yıllarında ara ştırmanın yürütüldü ğü tüm alanlardan nisan ayı ortasından, haziran ortasına kadar yo ğun, haziran ayı sonundan a ğustos ba şına kadar olan zaman diliminde ise az miktarlarda elde edilmi ş ve toplam 3451 birey toplanmı ştır.

Myzaphis rosarum (Kaltenbach, 1843) Tanınması: Ergin di şilerin rengi sarımsı ye şil vücut büyüklü ğü ise 2,5-3 mm’dir. Prothoraks uzun yapıdadır. Kauda uzun, kornikulus ise kısadır. Nimflerin rengi açık sarı ye şil arasındadır. Türkiyedeki yayılı şı: Giresun (Anonim, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa pimpinellifolia (L.) (Bruun, 2005) İncelenen materyal: Merkez (Deregümü), 10.05.2006 (13); 02.06.2006 (5); 14.06.2006 (6); 02.09.2006 (12); 12.09.2006 (9); 16.05.2007 (8); 02.06.2007 (2); 11.09.2007 (12). Gönen, 24.05.2006 (17); 22.06.2006 (4); 01.06.2007 (3); 11.09.2007 (4). Atabey, 21.06.2006 (2); 12.09.2006, (7); 13.06.2007 (6); 03.09.2007 (5). Keçiborlu, 24.05.2006 (6); 29.06.2006 (3); 11.09.2006 (4); 20.06.2007 (9); Topam137 birey toplanmı ştır.

25 4.1.3.2. Coccidae

Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott, 1899

a b

Şekil 4.1.3.2.1. Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott a) Yumurta b) II. dönem nimf c) Dişi

Tanınması: Genç ergin di şilerin vücut dorsal’inde enine üç adet kahverengi bant bulunmaktadır. Di şiler ya şlandıkça vücut şişerek küre şeklini almaktadır. II. dönem nimfler uzun oval yapıda açık sarı ile kızıl kahverengi arasındadır. Türkiye’deki yayılı şı: Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri, Isparta (Merkez, Aksu, Atabey, E ğirdir, Gelendost, Gönen, Keçiborlu, Uluborlu) (Ülgentürk, vd., 2001; Japoshvili ve Karaca, 2002; Karaca vd., 2003; Altınok, 2004; Kaydan vd., 2007). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa sp., R. acicularis (L.), R. canina (L.), R. damascena Mill. R. pimpinethifolia Marott. (Cockerell ve Parrot, 1899; Tsalev 1966; Kozar vd., 1977; Kozar ve Sugonjaev, 1979; Danzig 1980; Kozar, 1980; Kozar ve Östafichuk, 1987; Marotta, 1987; Ördögh, 1995; Ülgentürk vd., 2001; Altınok, 2004; Kaydan vd., 2007). İncelenen materyal: 2006-2007 yıllarında ara ştırmanın yürütüldü ğü tüm alanlardan mayıs sonudan, haziran ortasına kadar yo ğun bir şekilde elde edilmi ş ve toplam 2352 birey toplanmı ştır.

26 4.1.3.3. Diaspididae

Lepidosaphes ulmi (Linnaeus, 1758) Tanınması: Ergin di şi bireyler virgül şeklinde ve 2-3 mm uzunlu ğundadır. Renkleri grimsi kahverengidir. Kabu ğun altındaki di şinin rengi ise açık beyazdır. Vücudun ön kısmı dar, arka kısmı ise geni ş ve yuvarlak şekillidir. Türkiyedeki yayılı şı: Akdeniz, Ege, Güneydo ğu Anadolu, Karadeniz, Orta ve İç Anadolu bölgeleri,. Adana, Amasya, Ankara (Merkez, Aya ş, Akyurt, Çubuk, Haymana, Kalecik, Kızılcahamam), Antalya, Amasya, A ğrı, Balıkesir (Dursunbey), Bitlis, Bolu, Bursa (Uluda ğ), Denizli, Erzincan, Erzurum, Giresun (Merkez, Bulancak, Dereli, Espiye, Ke şap), Gümü şhane, I ğdır, Isparta, İçel (Mersin), İstanbul, İzmir (Merkez, Bergama, Bornova, Buca, Kar şıyaka, Kemalpa şa, Menderes, Menemen, Selçuk, Tire, Torbalı, Urla), Kahramanmara ş, Kars (Ka ğızman), Kastamonu, Kırıkkale (Keskin), Kocaeli ( İzmit), Kayseri, Konya, Mu ş, Ni ğde, Ordu (Merkez, Aybastı, Fatsa, Gölköy, Kumru, Per şembe, Ulubey), Sinop, Sivas, Trabzon (Eskipazar), Tunceli (Pertek), Van (Lindinger, 1912; Şevket, 1934; İyriboz, 1938; Alkan, 1946; Bodenheimer, 1949; 1952; Aysu, 1950; Nizamlıo ğlu, 1963; Giray, 1969; Eronç ve Erden, 1972; Gül-Zümreo ğlu, 1972; Tuatay vd., 1972; Ural vd., 1973; Tunçyürek, 1976; Çanakçıo ğlu, 1977; Erden, 1979; Kurt, 1982; Yi ğit ve Uygun, 1982; Çiftçi, 1986; Çobano ğlu ve Düzgüne ş, 1986; Aydo ğdu ve Toros, 1987; Ecevit vd., 1987; Erler, 1994; Erden, 1988; Okul vd., 1987; Özgökçe ve Ya şar, 1995; Ya şar, 1995; Erol ve Ya şar, 1999; Japoshvili ve Karaca, 2002; Ya şar vd., 2003; Demirözer vd., 2004; Kaydan vd., 2007). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Acer spp., Alnus sp., Armeniaca vulgaris (L.), Bauhinia spp, Betula spp., Catalpa bignonioides Walter, Cercis siliquastrum (L.), Continus sp., Crataeugus sp., Fraxinus spp., Gleditshia sp., Ilex spp., Juglans regia (L.), Ligustrum sp., Lycium sp., Malus spp., Nerium oleander (L.), Pelargonium sp., Pistacia lentiscus (L.), Populus spp., Prunus spp., Pyrus spp., Quercus spp., Ribes sp., Rosa sp., Salix sp., Tamarix spp., Tilia spp., Ulmus spp., Vincetoxicum sp., Viscum sp., Yucca sp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Quaintance ve Sasscer, 1916; Hall, 1922; Balachowsky, 1933; McKenzie, 1956; Danzig, 1959; Bognar ve Vinis, 1979; Argyriou vd., Aydo ğdu ve Toros, 1987; Okul vd., 1987; Özgökçe ve Ya şar, 1995; Erler vd., 1996; Danzig ve Pellizzari, 1998; Erol

27 ve Ya şar, 1999; Japoshvili ve Karaca, 2002; Ya şar vd., 2003; Ülgentürk ve Çanakçıo ğlu, 2004; Demirözer vd., 2004; Kaydan vd., 2007). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 18.05.2006 (98); 02.06.2006 (102); 13.06.2007 (53). Atabey, 21.06.2006, (46); 13.06.2007 (124). Keçiborlu, 24.05.2006 (35); 29.06.2006 (125); 11.09.2006 (21); 20.06.2007 (18). Topam 622 birey toplanmı ştır.

4.1.4. THYSANOPTERA

4.1.4.1. Thripidae

Thrips meridionalis (Priesner, 1926)

Şekil 4.1.4.1.1. Thrips meridionalis Priesner’in ergin bireyi (Anonim, 2008b)

Tanınması: Ergin di şiler kahverengi-siyah renklidir. Antenleri 8 segmentlidir. En belirgin özellikleri 3. anten segmentlerinin açık renkli oluşudur. Türkiye’deki yayılı şı: Akdeniz bölgesinin genelinde ve Adana (Karata ş, Kozan, Seyhan, Yüre ğir)’da yaygın bulundu ğu bildirilmi ştir (Atakan ve Tunç, 2004; Atakan ve Uygur, 2005; Nas vd., 2007). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Citrus spp., Crepis echioides (L.), Chrysantemum segetum (L.), Medicago sativa (L.), Sinapis arvensis (L.), Ochtodium eagyptiacum (L.), Cyperus rotundus (L.), Phalaris brachystachy bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Atakan ve Tunç, 2004; Atakan ve Uygur, 2005; Anonim, 2007b; Nas vd., 2007).

28 İncelenen materyal: 2006-2007 yıllarında Rosa damascena Mill.’da sürvey çalı şmalarının yürütüldü ğü tüm alanlardan mayıs sonudan, haziran ortasına kadar yo ğun bir şekilde elde edilmi ş ve toplam 1254 ergin birey toplanmı ştır.

4.1.5. COLEOPTERA 4.1.5.1. Cetoniidae

Cetonia aurata (Linnaeus, 1761) Tanınması: Erginlerin vücut uzunlu ğu 20 mm ve renkleri metalik ye şil ve bronz renginde olabilmektedir. Thoraksın hemen altında scutelyum “V” şeklinde bir yapı gösterir. Elytranın üzerinde düzensiz beyaz ince çizgiler bulunmaktadır. Türkiyedeki yayılı şı: Lodos (1989), lokalite belirtmeksizin ülke genelinde yaygın olarak bulundu ğunu bildirmi ştir. Adana (Turfanbeyli), Ankara (Çubuk), Bartın (Merkez), Bolu (Gerede, Mengen, Mudurnu), Bursa, Erzurum, Gaziantep (Merkez), Isparta (Atabey, E ğirdir), Karaman (Ermenek), Sinop (Merkez), Kırklareli, Mu ğla (Köyce ğiz), Van (Lodos vd., 1978; Erol ve Ya şar, 1996; Lodos vd., 1999a; Kaya ve Kovancı, 2004b; Önder ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005; Karaca vd., 2006; Toper-Kaygın vd., 2008). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosacea, Vitis sp., (Lodos, 1989). Citrus sp., Crataegus sp., Malus communis (L.), Matricaria chamomilla (L.), Prunus cerasus (L.), Rosa sp., Rubus sp., Sinapis sp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Lodos vd., 1978; Lodos, 1989; Erol ve Ya şar, 1996; Lodos vd., 1999a; Kaya ve Kovancı, 2004b; Önder ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005; Karaca vd., 2006; Toper-Kaygın vd., 2008). İncelenen materyal: Merkez (Yakaören), 30.05.2006 (1); 14.06.2006 (1); 01.06.2007 (2). Aksu, 18.05.2006 (2); Atabey, 18.05.2006 (2); 13.06.2006 (1). Eğirdir, 18.06.2006 (1); 21.05.2007 (2); 28.05.2007 (1). Gönen (Güneykent), 02.06.2006 (2). Keçiborlu (Höyükönü), 02.06.2006 (2). Keçiborlu (Kılıç), 28.05.2007 (1). Toplam 18 ergin birey yakalanmı ştır.

29 Tropinota hirta (Poda, 1761)

Şekil 4.1.5.1.1. Tropinota hirta Poda’nın ergin bireyi

Tanınması: Erginleri mat siyah renklidir. Vücut üzerinde sık ve uzun sarı tüyler vardır. Elytranın üzerinde beyaz lekeler bulunmaktadır. Türkiye’deki yayılı şı: Ankara (Çubuk), Diyarbakır, Erzurum, Isparta (Acatay, 1970; Lodos vd., 1999a; Bolu vd., 2005; Özbek ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Prunus amygdalus (L.), P. cerasus (L.), Rosa damascena Miller, Rosa sp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Acatay, 1970; Bolu vd., 2005; Özbek ve Çalma şur, 2005; Özkan vd., 2005). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 30.05.2006 (3); 02.06.2006 (2); 14.06.2006 (4); 21.06.2006 (10); 01.06.2007 (8); 13.06.2007 (6). Merkez (Deregümü), 30.05.2006 (2); 02.06.2006 (4); 14.06.2006 (2); 21.06.2006 (4); 01.06.2007 (5); 13.06.2007 (4). Merkez (Yakaören), 30.05.2006 (3); 02.06.2006 (6); 14.06.2006 (9); 21.06.2006 (3); 01.06.2007 (4); 13.06.2007 (4). Aksu, 24.05.2006 (3). Atabey, 24.05.2006 (2); 13.06.2006 (1). E ğirdir, 18.06.2006 (6); 21.05.2007 (5); Gönen, 02.06.2006 (3); 28.05.2007 (5). Gönen (Güneykent), 02.06.2006 (5). Keçiborlu (Kozluca), 02.06.2006 (7). Keçiborlu (Kılıç), 02.06.2006 (9); 04.06.2007 (4). Toplam 134 ergin birey toplanmı ştır.

30 Oxythyrea cinctella (Schaum, 1841)

Şekil 4.1.5.1.2. Oxythyrea cinctella Schaum’nın ergin bireyi

Tanınması: Erginleri parlak siyah renklidir. Vücudun kenarlarında sık ve beyaz tüyler vardır. Elytra üzerinde belirgin beyaz lekeler bulunmaktadır. Türkiye’deki yayılı şı: Adana (Merkez, Ceyhan, Feke, Karaisalı, Karata ş, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Tufanbeyli, Yumurtalık), Afyonkarahisar, Ankara (Beypazarı, Elmada ğ, Güdül, Nallıhan), Antalya (Merkez, Alanya, Finike, Gazipa şa, Gündo ğmu ş, Ka ş, Korkuteli, Kumluca, Manavgat, Serik), Aydın, Balıkesir, Bartın (Merkez), Bilecik, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankırı ( Şabanözü), Çorum (Osmancık), Denizli (Karahisar, Kızılcabölük, Tavas, Vakıf), Gaziantep (Merkez, Araban, İslahiye, Nizip, O ğuzeli, Yavuzeli), Hatay (Antakya, Altınözü, İskenderun, Kırıkhan, Reyhanlı, Samanda ğı, Yaylada ğı), Isparta (Merkez), İçel (Mersin, Anamur, Erdemli, Gülnar, Mut, Silifke, Tarsus), İzmir (Bornova), Kahramanmara ş (Göksun, Pazarcık), Karabük (Safranbolu), Karaman (Ermenek), Kastamonu (Ta şköprü), Kayseri (Merkez, İncesu, Yahyalı), Kırıkkale (Merkez,), Kırklareli, Kır şehir (Kaman, Mucur), Kilis (Merkez), Konya (Ak şehir, Ere ğli, Hadım), Kütahya, Manisa, Mu ğla, Nev şehir (Avanos, Hacıbekta ş, Ürgüp), Ni ğde (Çamandı, Ulukı şla), Osmaniye (Bahçe, Düziçi, Kadirli, Zorkun), Sakarya, Tekirda ğ, U şak, Van (Acatay, 1970; Lodos vd., 1978; Lodos, 1989; Kaya ve Hıncal, 1991; Erol ve Karagöz, 1996; Erol ve Ya şar, 1996; Lodos vd., 1999a; Kaya ve Kovancı, 2004a; Özbek ve Çalma şur, 2005; Karaca vd., 2006).

31 Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Althaea rosea (L.), Asphodelus sp., Beta vulgaris (L.), Centaurea sp., Cirsium sp., Citrus sp., Compositae , Hypericum perforatum (L.), Juglans regia (L.), Lens esculenta Moench., Malus communis (L.), Matricaria chamomilla (L.), Medicago sativa (L.), Mentha sp., Nerium oleander (L.), Onopordon sp., Paliurus sp., Papaver sp., P. somniferum (L.), Pistacia terebinthus (L.), Prunus amygdali (L.), Rosa sp., Rubus sp., Quercus sp., Salvia sp., Sinapis arvensis (L.), Styrax sp., Tamarix sp., Thymus sp., Trifolium repens (L.), Urtica dioeca (L.), Verbascum sp., Vicia cracca (L.), V. faba (L.), Vitis vinifera (L.) bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Acatay, 1970; Lodos vd., 1978; Lodos, 1989; Kaya ve Hıncal, 1991; Erol ve Ya şar, 1996; Lodos vd., 1999a; Kaya ve Kovancı, 2004a; Özbek ve Çalma şur, 2005; Karaca vd., 2006). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 30.05.2006 (9); 02.06.2006 (11); 14.06.2006 (8); 21.06.2006 (9); 01.06.2007 (6); 13.06.2007 (8). Merkez (Deregümü), 30.05.2006 (9); 02.06.2006 (5); 14.06.2006 (11); 21.06.2006 (10); 01.06.2007 (7); 13.06.2007 (12). Merkez (Yakaören), 30.05.2006 (11); 02.06.2006 (15); 14.06.2006 (11); 21.06.2006 (11); 01.06.2007 (9); 13.06.2007 (13). Aksu, 24.05.2006 (6). Atabey, 24.05.2006 (6); 13.06.2006 (7). E ğirdir, 18.06.2006 (5); 21.05.2007 (7); Gönen, 02.06.2006 (7); 28.05.2007 (6). Gönen (Güneykent), 02.06.2006 (11). Keçiborlu (Kozluca), 02.06.2006 (8). Keçiborlu (Kılıç), 02.06.2006 (8); 04.06.2007 (7). Toplam 228 ergin birey toplanmı ştır.

4.1.5.2. Buprestidae

Perotis chlorana Laporte & Gory, 1836

Şekil 4.1.5.2.1. Perotis chlorana Leporte & Gory’nın ergin bireyi

32 Tanınması: Ergin bireyler parlak metalik ye şil renkte olup ve 18–20 mm uzunlu ğundadır. Vücut genisçe ve oval bir şekilde geriye do ğru daralmaktadır. Bile şik gözler oval yapıda ve dı şarıya do ğru hafif çıkıntı olu şturmu ştur. Türkiye’deki yayılı şı: Göller bölgesi, Güneybatı ve Güney Anadolu, Antalya, Artvin, Isparta, İçel, Mu ğla (Lodos ve Tezcan, 1995; Zeki vd., 1999; Tozlu ve Özbek, 2000; Özbek ve Çalma şur, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Casuarina sp., Rosaceae, Rosa damascena Miller, bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Lodos ve Tezcan, 1995; Zeki vd., 1999; Tozlu ve Özbek, 2000; Özbek ve Çalma şur, 2005). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 24.05.2006 (4); 14.06.2006 (3); 08.07.2006 (2); 02.08.2006 (1); 16.05.2007 (3); 13.06.2007 (4); 02.07.2007 (1). Merkez (Yakaören), 10.05.2006 (5); 24.05.2006 (4); 14.06.2006 (3); 08.07.2006 (2); 02.08.2006 (2); 16.05.2007 (3); 13.06.2007 (6); 02.07.2007 (2). Atabey, 17.06.2006 (3); Aksu, 17.06.2006 (3). E ğirdir, 17.06.2006 (4). Gönen, 21.06.2006 (5); 02.08.2006 (6); Gönen (Güneykent), 24.06.2007 (4); 13.08.2007 (3). Keçiborlu, 18.05.2006 (3); 21.06.2006, (5); 08.07.2006 (4); 24.07.2006 (2); 02.08.2006 (2); 24.06.2007 (4); 13.08.2007 (4). Toplam 96 ergin birey yakalanmı ştır.

4.1.5.3. Attelabidae

Rhynchites hungaricus Herbst, 1874

Şekil 4.1.5.3.1. Rhynchites hungaricus Herbst’un ergin bireyi

33 Tanınması: Ergin bireylerin, ba ş, anten, hortum, bacaklar ve üst kanatların ortası siyah, elytranın yan tarafı ve pronotum kırmızı renktedir. Hortum uzun, gözler büyüktür. Türkiyedeki yayılı şı: Adana, Afyonkarahisar (Emirda ğ, Sandıklı, Şuhut), Ankara (Keçiören), Antalya (Akseki, Kumluca), Aydın (Karacasu, Ku şadası), Balıkesir, Bitlis (Mutki), Burdur, Bursa ( İznik, Uluda ğ), Çorum, Denizli (Çal), Elazı ğ, Eski şehir, Gaziantep (O ğuzeli), Gümü şhane, Hakkari ( Şemdinli), Hatay (İskenderun), Isparta, Kahramanmara ş (Andırın, Göksun), Kastamonu, Konya (Karaman), Kütahya (Emet, Gediz, Tav şanlı), Manisa, Mardin, Mu ğla (Fethiye), Osmaniye, Samsun, Sinop, Tekirda ğ, U şak (Banaz), Yozgat, Van (Muradiye) (Tuatay, 1963; Acatay, 1970; Erol, 1994; Kaya ve Kovancı, 2004; Karaca vd., 2006). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler : Circium sp., Helianthus annus (L.) , Prunus avium (L.) , P . domestica (L.) , Rosa sp., Rosa damascena Mill., Rubus sp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Tuatay, 1963; Acatay, 1970; Erol, 1994; Kaya ve Kovancı, 2004; Özbek ve Çalma şur, 2005; Karaca vd., 2006). İncelenen materyal: Merkez (Deregümü), 10.05.2006 (4); 17.05.2006 (4); 25.05.2006 (4); 01.06.2006 (6); 08.06.2006 (4); 22.06.2006 (1); 03.05.2007 (5); 10.05.2007 (3); 16.05.2007 (8); 24.05.2007 (6); 02.06.2007 (3) 11.06.2007 (4) 16.06.2007 (4). Merkez (Gölcük), 10.05.2006 (2); 17.05.2006 (3); 25.05.2006 (4); 01.06.2006 (2); 08.06.2006 (7); 22.06.2006 (2); 03.05.2007 (1); 10.05.2007 (4); 16.05.2007 (8); 24.05.2007 (6); 02.06.2007 (5) 11.06.2007 (1); 16.06.2007 (2). Merkez (Yakaören), 10.05.2006 (3); 17.05.2006 (7); 25.05.2006 (9); 01.06.2006 (4); 08.06.2006 (9); 22.06.2006 (5); 03.05.2007 (3); 10.05.2007 (8); 16.05.2007 (7); 24.05.2007 (5); 02.06.2007 (3) 11.06.2007 (2) 16.06.2007 (3). Aksu; 20.05.2006 (4); 12.06.2006 (2); 17.05.2007 (5); 11.06.2007 (9). Atabey, 10.05.2006 (2); 20.05.2006 (3); 12.06.2006 (6); 17.05.2007 (7); 11.06.2007 (4). Gönen; 16.05.2006 (4); 01.06.2006 (9); 10.06.2006 (4); 17.06.2006 (5); 21.05.2007 (6); 19.06.2007 (4). Keçiborlu, 01.06.2006 (4); 10.06.2006 (6); 17.06.2006 (3); 21.05.2007 (4); 02.06.2007 (9); 19.06.2007 (3). Toplam 274 ergin birey yakalanmı ştır.

34 4.1.6. LEPIDOPTERA 4.1.6.1. Tortricidae

Archips rosana (Linnaeus, 1758) Tanınması: Ergin bireylerin ön kanatları açık kahverengi veya kızıl kahverengindir. Ön kanatlarda koyu kahverenginde lekeler bulunur. Kanatların üst bölümünde turuncu renkli tüyler bulunur. Alt kanatlar gri renklidir. Di şilerde kanat açıklı ğı 15- 24 mm’dir. Türkiyedeki yayılı şı: Erol ve Ya şar (1996), Van’da bulundu ğunu bildirmi ştir. Özbek ve Çalma şur (2005), lokalite belirtmeksizin ülke genelinde yaygın oldu ğu belirtmi ştir. Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Malus communis (L.) Rosa spp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Erol ve Ya şar, 1996; Özbek ve Çalma şur, 2005). İncelenen materyal: Merkez (Yakaören), 23.05.2007 (2); 02.06.2007 (1). Gönen, 23.05.2007 (2). Toplam 5 ergin birey toplanmı ştır.

35 4.1.6.2. Pterophoridae

Cnaemidophorus rhododactyla (Denis & Schiffermüller, 1775)

a b

c d

Şekil 4.1.6.2.1. Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın a) Larva b) Tomurcukta beslenen larva c) Pupa d) Ergin bireyi

Tanınması: Ergin kelebe ğin rengi koyu sarı, açık kahverengi tonlarındadır. Kanat açıklı ğı 19 mm’dir. Arka kanatlar derin olarak 3 bölümlü görünür. Thoraks ile abdomenin birle şme yeri dar bir yapıdadır. Abdomen segmentlerinin üzeri kat kat sarı ve açık kahverengi tüylerle kaplıdır. Larva açık ye şil renkli ve üzeri uzun açık renkli kıllarla kaplıdır. Prothoraks ve ba şın üzeri siyahtır. Erginlerin kanat açıklı ğı 18-26 mm’dir. Türkiye’deki yayılı şı: Burdur (A ğlasun), Isparta (Acatay, 1970). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa damascena Miller (Acatay, 1970). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 24.05.2006 (3); 02.06.2006 (3); 23.05.2007 (2); 13.06.2007 (2). Merkez (Yakaören), 16.05.2007 (3); 02.06.2007 (2). E ğirdir,

36 14.06.2006 (1); 13.06.2007 (2). Gönen, 02.06.2006 (2); 23.05.2007 (2). Keçiborlu (Kılıç), 16.05.2007 (2). Toplam 24 ergin birey toplanmı ştır.

4.1.7. HYMENOPTERA

4.1.7.1. Cephidae

Syrista parreyssii (Spinola, 1843)

a b c

Şekil 4.1.7.1.1. Syrista parreyssii Spinola’nin a) Larva b) Yumurta koymakta olan ergin di şi c) Vuruk sürgün

Tanınması: Ergin bireylerin vücutları parlak siyahtır. Abdomenin ilk II. ve III. segementi mat kırmızı renklidir. Propodeum üzerinde mat sarı renkte üçgen şeklinde leke vardır. Larva fildi şi rengindedir ve dal içinden çıkarıldı ğında “S” şeklini alır. Son dönem larvanın abdomeninin sonunda ovipozitör olu şumu belirgindir. Türkiye’deki yayılı şı: Isparta (Acatay, 1970; Özbek ve Çalma şur, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa spp., R. damascena Miller (Acatay, 1970; Özbek ve Çalma şur, 2005). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 24.05.2006 (3); 02.06.2006 (3); 26.05.2007 (3); 05.06.2007 (3). Merkez (Yakaören), 23.05.2007 (3); 02.06.2007 (2). E ğirdir, 20.06.2006 (2); 03.06.2007 (2). Gönen, 02.06.2006 (6); 23.05.2007 (4). Keçiborlu (Kılıç), 16.05.2007 (4). Toplam 35 ergin birey toplanmı ştır.

37 4.1.7.2. Argidae

Arge rosae (Linnaeus, 1758) Tanınması: Ergin birey sarı renkli 7-10 mm uzunluktadır. Anten ve thoraks siyah renktedir. Ventralden bakıldı ğında vücut sarımsı turuncu renktedir. Larvalar yumurtadan çıktıklarında açık ye şil renktedirler ve yapraklarda koloniler halinde bulunurlar. Olgun larva yapraklarda “S” şeklide durur, 20 mm büyüklü ğündedir ve her vücut segmentinde tüylü siyah lekeler bulunmaktadır. Türkiyedeki yayılı şı: Antalya, Isparta, İstanbul, İzmir (Acatay, 1970; Gül- Zümreo ğlu, 1972; Özbek ve Çalma şur, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa canina (L.), Rosa damascena Mill. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Acatay, 1970). İncelenen materyal: Merkez (Yakaören), 23.05.2007 (2); 02.06.2007 (1). Gönen, 02.06.2006 (1); 23.05.2007 (2). Keçiborlu (Kılıç), 16.05.2007 (2). Toplam 8 ergin birey yakalanmı ştır.

4.1.7.3. Tenthredinidae

Ardis brunniventris Hartig, 1837 Tanınması: Eregin birey 5-6 mm uzunlu ğunda ve siyahtır. Larva kremrengindedir. Türkiyedeki yayılı şı: Antalya, Isparta, İstanbul, (Acatay, 1970; Özbek ve Çalma şur, 2005). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Rosa canina (L.), Rosa damascena Mill. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Acatay, 1970). İncelenen materyal: Merkez (Yakaören), 02.04.2007 (1). Gönen, 13.04.2006 (1); 23.05.2007 (1). Keçiborlu (Kılıç), 16.04.2007 (2). Toplam 5 ergin birey toplanmı ştır.

Rhogogaster chlorosoma Benson, 1943 Tanınması: Ergin birey 10-13 mm uzunlu ğundadır. Vücut rengi açık ye şildir ve vücut üzerinde siyah çizgiler bulunmaktadır. Ba ş ve thoraks üzerinde açık sarı, ye şil renkte alanlar vardır. Antenlerin üst kısımları siyah alt kısımları ise açık ye şildir. Kanat şeffaf renkli, damarları siyahtır. Türkiyedeki yayılı şı: Ankara, Erzurum, Giresun, İstanbul, Konya, Artvin (Karagöl, Şav şat), Bayburt (Çalıdere, Kopda ğı), Bingöl (Çiri şli geçidi), Erzurum: Atlıkonak,

38 Arıbahçe, Çamlıbel, Dutçu, Ilıca, İspir, Komyolu, Madenköprüba şı, Köprüköy, Örenta ş, Oltu, Çamlıbel, Pasinler, Uzunkavak) Gümü şhane, Rize, (Çamlıhem şin, Ayder), Tokat (Benson, 1968; Çalma şur ve Özbek, 2004). Konukçuları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Alnus glutinosa (L.), Betula spp., Circaea sp., Corylus avellana (L.), Filipendula ulmaria (L.), Padus spp., Populus tremula (L.), Prunus spp., Pteridium aquilinum , Ranunculus spp., Rosa spp., Salix spp., Salix alba (L.), S. purpurea (L.), Sorbus spp., Stellaria spp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Çalma şur ve Özbek, 2004; Özbek ve Çalma şur, 2005). İncelenen materyal: Gönen (Güneykent), 02.06.2007 (2). Toplam 2 ergin birey yakalanmı ştır.

4.2. Yararlı Türler ve Yayılı şları

Arazi ve laboratuvar çalı şmaları sırasında de ğişik böcek gruplarına ait birçok avcı ve asalak tür elde edilmi ştir. Ya ğ gülü bahçelerinde 34 adet do ğal dü şman türü belirlenmi ş olup, bu türlerden 23’ünün avcı, 11 adedinin ise asalak tür oldu ğu saptanmı ştır.

Isparta ili ve ilçelerindeki ya ğ gülü bahçelerinin genelinde saptanan önemli yararlı türler daha önce Çizelge 4.4.’te belirtilmi ş olup, bu türlere ait detaylı bilgiler a şağıda filogenetik sıralamaya göre verilmi ştir.

39 4.2. COLEOPTERA

4.2.1. Anthribidae

Anthribus fasciatus Forster, 1770

a b

Şekil 4.2.1.1. Anthribus fasciatus Forster’un a) Ergin b) Larva c) Rhodococcus perornatus ’un genç di şisi ile beslenen ergin birey

Tanınması: Ergin bireyleri boyları 3-11 mm arasında de ğişebilmektedir. Ba ş, pronotum ve ayaklar siyah renklidir. Elytra yivli yapıda ve kiremit rengindedir ve kısa turuncumsu tüylerle kaplıdır. Elytra üzerinde yivler boyunca siyah lekeler bulunur ve ortaya do ğru bu lekeler birle şerek koyu bölgeler olu ştururlar. Elytra abdomeni tam olarak örtmemektedir. Türkiye’deki yayılı şı: Ankara, Isparta, İzmir (Öncüer, 1977; Ülgentürk ve Toros, 1996; Altınok, 2004). Avları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Eulecanium tiliae (L.) ve Rhodococcus perornatus (Cockrell and Parrott) ile beslendi ği ve Rosa sp. ve Rosa damascena

40 Mill. Bitkileri üzerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Ülgentürk ve Toros, 1996; Altınok, 2004). İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 19.04.2006 (6); 27.04.2006 (9), 02.05.2006 (8); 10.05.2006 (16); 18.05.2006 (13); 26.05.2006 (11); 02.06.2006 (19); 14.06.2006, (21); 21.06.2006 (14); 03.07.2006 (11); 16.07.2006 (8); 24.07.2006 (4); 06.08.2006 (2); 17.04.2007 (3); 29.04.2007 (6), 03.05.2007 (5); 16.05.2007 (4); 23.05.2007 (11); 01.06.2007 (13); 13.06.2007 (21); 24.06.2007 (20); 04.07.2007 (12); 19.07.2007 (7); 02.08.2007 (3); Merkez (Yakaören), 19.04.2006 (2); 27.04.2006 (3), 02.05.2006 (4); 10.05.2006 (7); 18.05.2006 (9); 26.05.2006 (4); 02.06.2006 (12); 14.06.2006 (14); 21.06.2006 (10); 03.07.2006 (5); 16.07.2006 (3); 24.07.2006 (3); 06.08.2006 (3); 17.04.2007 (3); 29.04.2007 (2), 03.05.2007 (4); 16.05.2007 (3); 23.05.2007 (6); 01.06.2007 (9); 13.06.2007 (18); 24.06.2007 (16); 04.07.2007 (8); 19.07.2007 (4); 02.08.2007 (2). Aksu, 29.04.2006 (2); 18.06.2006 (7); 21.05.2007 (4); 19.06.2007 (11). Atabey, 29.04.2006 (2); 24.05.2006 (7); 18.06.2006 (11); 21.05.2007 (5); 19.06.2007 (9). E ğirdir, 29.04.2006 (3); 18.06.2006 (6); 16.07.2006 (3); 21.05.2007, (5); 19.06.2007 (14); 10.07.2007 (3). Gönen, 27.04.2006 (3); 16.05.2006 (5); 13.06.2006 (7); 08.07.2006 (3); 21.05.2007 (4); 19.06.2007 (9). 30.06.2007 (3). Keçiborlu, 27.04.2006 (6); 16.05.2006 (7); 13.06.2006 (12); 08.07.2006 (7); 21.05.2007 (3); 19.06.2007 (11). 30.06.2007 (5). Toplam 620 ergin birey toplanmı ştır.

41 4.2.2. Coccinellidae

Adalia fasciatopunctata revelierei Mulstant, 1866

Şekil 4.2.2.1. Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin ergin bireyi

Tanınması: Ergin uzunca oval 4,5-6 mm boyundadır. Sarımsı kırmızı renkte olup, üzerinde enine dizilmi ş siyah lekeler bulunur. Türkiye’deki yayılı şı: Güneydo ğu ve Do ğu Anadolu Bölgeleri, Adana, Ankara (Bala, Nallıhan), Bursa ( İnegöl), Hakkari (Çukurova), Isparta (Gölcük), İstanbul, İzmir (Ödemi ş), Kahramanmara ş, Konya, Van (Merkez, Edremit, Erci ş) (Uygun, 1981; Elmalı, 1998; Uygun vd., 1998; Ya şar vd., 1999; Aslan ve Karaca, 2005; Aslan ve Uygun, 2005; Ya şar ve Özger, 2005; Karaca vd., 2006; Şahbaz ve Uysal, 2006; Ülgentürk ve Toros, 2006; Bolu vd., 2007). Avları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Aphis affinis Del Guercio, A. nerii Boyer de Fonscolombe, A. pomi De Geer, A . punicae Passerini, Brachycaudus divaricatae Shaposhnikov, Chaitophorus leucomelas Koch, Diuraphis noxia (Kurdjumov), D. devecta Walker, Dysaphis plantaginea (Passerini), Hyalopterus amygdali (Blanchard), H. pruni (Geoffroy), Myzus cerasi (Fabricius), Pemphigus immunis Buckton, P. vesicarius Passerini ile beslendi ği ve Amygdalus communis (L.), Juglans regia (L.), Mentha arvensis (L.), Malus communis (L.), Nerium oleander (L.), Ovatus mentharius (Van der Goot), Punica granatum (L.), Prunus armeniaca (L.), P. avium (L.), P. cerasifera Ehrh. Ke. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Uygun, 1981; Elmalı, 1998; Uygun vd., 1998; Aslan ve Karaca, 2005; Aslan ve Uygun, 2005; Ya şar ve Özger, 2005; Karaca vd., 2006; Şahbaz ve Uysal, 2006).

42 İncelenen materyal: Merkez (Gölcük), 10.05.2006 (11); 24.05.2006 (13); 14.06.2006 (8); 08.07.2006 (12); 20.07.2006 (14); 02.08.2006 (4); 03.05.2007 (3); 16.05.2007 (12); 13.06.2007 (15); 02.07.2007 (16); 10.07.2007 (11). Merkez (Yakaören), 27.04.2006 (2); 10.05.2006 (1); 24.05.2006 (12); 02.06.2006 (9); 14.06.2006 (4); 08.07.2006 (9); 19.07.2006 (7); 02.08.2006 (2); 16.05.2007 (3); 13.06.2007 (7); 02.07.2007 (4). Aksu, 17.06.2006 (3). Atabey, 17.06.2006 (8); 08.07.2006 (4). E ğirdir, 17.06.2006 (6); 08.07.2006 (3). Gönen, 21.06.2006 (4); 02.08.2006 (2); Gönen (Güneykent), 02.05.2006 (1); 24.06.2007 (2); 13.08.2007 (3). Keçiborlu, 18.05.2006 (2); 21.06.2006, (2); 08.07.2006 (5); 24.07.2006 (4); 16.05.2007 (11); 24.06.2007 (13); 13.08.2007 (1). Toplam 158 ergin birey toplanmı ştır.

Coccinella septempunctata (Linnaeus, 1758)

Şekil 4.2.2.2. Coccinella septempunctata (L.)’nın ergin bireyi

Tanınması: Ergin oval şekilli 6-8 mm boyundadır. Ba ş ve pronotum siyah olup, ba şta 2 adet küçük ve pronotumda ön tarafta 2 adet dörgen şeklinde sarı leke vardır. Elytra kırmızı renklidir ve üzerinde 7 adet siyah leke bulunmaktadır. Türkiye’deki yayılı şı: Uygun (1981), lokalite belirtmeksizin ülke genelinde yaygın oldu ğunu bildirmi ştir. Do ğu Akdeniz, Güneydo ğu Anadolu Bölgesi, Adana (Merkez, Kadirli, Karata ş, Kozan, Seyhan, Yüre ğir), Ankara (Merkez, Çubuk), Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzincan, Erzurum, Hatay (Merkez, Antakya, Dörtyol, Erzin, İskenderun, Samanda ğ), İçel (Merkez, Erdemli, Mersin, Silifke,

43 Tarsus,), Isparta (Aksu, E ğirdir, Gelendost, Gönen, Keçiborlu), İzmir, Kahramanmara ş, Kars, Konya (Merkez, Ak şehir, Altınekin, Bey şehir, Çumra), Tekirda ğ (Merkez, Çerkezköy, Çorlu, Hayrabolu, Malkara, Muratlı, Saray, Şarköy), Van (Merkez, Ba şkale, Çaldıran, Edremit, Erci ş, Erçek, Gevaş, Gürpınar, Muradiye, Özalp) (Acatay, 1970; Uygun, 1981; Karaat ve Göven, 1986; Kaya ve Hıncal, 1991; Özbek ve Çetin, 1991; Elmalı ve Toros, 1994; Yumruktepe ve Uygun, 1994; Erkılıç vd., 1996; Elmalı,1998; Özder ve Toros, 1999; Ya şar vd., 1999; Mart, 2001; Yurtsever, 2001; Sertkaya ve Yi ğit, 2002; Atlıhan ve Özgökçe, 2003; Demirözer vd., 2004; Aslan ve Karaca, 2005; Aslan ve Uygun, 2005; Bolu vd., 2005; Çetin ve Alao ğlu, 2005; Gençer vd., 2005; Özkan vd., 2005; Ayyıldız ve Atlıhan, 2003; Işıkber ve Karcı, 2006; Karaca vd., 2006; Şahbaz ve Uysal, 2006; Elekçio ğlu ve Şenal, 2007; Yolda ş vd., 2007). Avları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Acyrthosiphon cyparissiane Koch., Amphorophora rubi Kaltenbach, Aphis acetosae (L.), A. affinis Del Guercio, A . citricola Van der Goot, A. craccivora Koch., A. euphorbiae Kaltenbach, A. fabae subsp. cirsiiacanthoidis Scapoli, A. gossypii Glov., A. nerii Boyer de Fonscolombe, A. pomi De Geer, A. ruborum (Börner), Brachycaudus helichrysi (Kalt.), B. Cardui (L.), Chaetosiphon fragaefolli (Cock.), Coccus hesperidum (L.), Diuraphis noxia Kurdjumov, Dysaphis plantaginea (Passerini), Homotoma ficus (L.), Hyalopterus pruni (Geoffroy), Hyperomyzus lactucae (L.), Lachnus roboris (L.), Macrosiphum rosae (L.), Metopolophium dirhodum (Walker), Myzocallis castanicola Baker, Myzus persicae Sulzer, Ovatus mentharius (Van der Goot), Pemphigus bursarius (L.), P. immunis Buckton, Phorodon humuli (Schrank), Rhopalosiphum maidis Fitch, R. padi (L.), Schizaphis graminum Rondani, Sipha elegans del Guercio, S. maydis Passerini, Sitobion avenae Fabricius, Sphaerolecanium prunastri (Fonscolombe), Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe, Tuberolachnus salignus (Gmelin), Uroleucon jaceae (L.) ile beslendi ği ve Achillea millefolium (L.), Beta vulgaris (L.), Carlina crymbosa (L.), Cedrus libani A. Rich., Centauera macrocephala Muss., Cirsium acarna (L.), C. arvense (L.), Cucumis sativus (L.), Malus communis (L.), Mentha arvensis (L.), Nerium oleander (L.), Notobasis syriaca (L.), Pinus brutia Tenore, Quercus sp., Populus sp., Prunus armeniaca (L.), P. avium (L.), P. cerasifera (L.), Rubus sp., Rumex crispus (L.), Salix triandra (L.), Sambacus nigra (L.), Sonchus

44 oleraceus (L.), Umbellifera bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Acatay, 1970; Karaat ve Göven, 1986; Elmalı ve Toros, 1994; Yumruktepe ve Uygun, 1994; Erkılıç vd., 1996; Elmalı, 1998; Özder ve Toros, 1999; Ya şar vd., 1999; Mart, 2001; Sertkaya ve Yi ğit, 2002; Atlıhan ve Özgökçe, 2003; Demirözer vd., 2004; Aslan ve Karaca, 2005; Aslan ve Uygun, 2005; Bolu vd., 2005; Gençer vd., 2005; Özkan vd., 2005; Ayyıldız ve Atlıhan, 2003; Karaca vd., 2006; Elekçio ğlu ve Şenal, 2007; Yolda ş vd., 2007). İncelenen materyal: 2006-2007 yıllarında arazi çalı şmalarının yürütüldü ğü tüm alanlardan nisan ortasından ekim ba şına kadar yo ğun bir şekilde elde edilmi ş ve toplam 441 ergin birey toplanmı ştır.

Exochomus quadripustulatus (Linnaeus, 1758)

Şekil 4.2.2.3. Exochomus quadripustulatus (L.)’un ergin bireyi

Tanınması: Ergin yarım küre biçiminde, 3-5 mm boyunda ve ba ş pronotum ve elytra parlak siyah renklidir. Elytra’nın omuza yakın kısmında 2 adet ters virgül biçiminde ve sona do ğru orta yerinde de 2 adet yuvarlak veya kö şeli kırmızı renkte leke vardır. Türkiye’deki yayılı şı: Gül-Zümreo ğlu (1972), Güney Do ğu Anadolu ve Do ğu Akdeniz bölgelerinde bulundu ğunu bildirmi ştir. Uygun (1981) , lokalite belirtmeksizin Güney Anadolu’da yaygın oldu ğunu bildirmi ştir. Adıyaman, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazı ğ, Isparta (E ğirdir, Gönen, Kuleönü), İçel (Mersin), Kahramanmara ş, Kayseri, Konya, Mardin, Samsun, Siirt, Şanlıurfa, Van (Geva ş) (Uygun, 1981; Karaat ve Göven, 1986; Zeki ve Kılıçer, 1986;

45 Ya şar vd., 1999; Erler ve Tunç, 2001; Yurtsever, 2001; Aslan ve Uygun, 2005; Bolu vd., 2005; Çetin ve Alao ğlu, 2005; Özgen ve Karsavuran, 2005; Işıkber ve Karcı, 2006; Karaca vd., 2006; Şahbaz ve Uysal, 2006; Bolu, 2007; Elekçio ğlu ve Şenal, 2007). Avları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Aphis spp., Aspidiotus nerii Bouch, Cinara cedri Mimeur, Coccus hesperidum (L.), Dysaphis devecta Walker, Eulecanium tiliae (L.), Hyalopterus pruni Geoffroy, Lepidosaphes pistaciae (Archangelskaya), Myzus lythri Schrank, M. persicae Sulzer, Ovatus mentharius (Van der Goot), Parthenolecaium corni (Bouche), Pemphigus vesicarius Passerini, Planococcus citri (Risso), Pulvinaria floccifera Westwood, Sphaerolecanium prunastri (Fonscolombe) ile beslendi ği ve Malus communis (L.) Prunus amygdalus (L.), P. armeniaca (L.), P. avium (L.), P. persica (L.), Pistacia vera (L.) Sambucus nigra (L.), bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Gül-Zümreo ğlu, 1972; Uygun, 1981; Karaat ve Göven, 1986; Zeki ve Kılıçer, 1986; Ya şar vd., 1999; Erler ve Tunç, 2001; Aslan ve Uygun, 2005; Bolu vd., 2005; Özgen ve Karsavuran, 2005; Karaca vd., 2006; Şahbaz ve Uysal, 2006; Bolu, 2007; Elekçio ğlu ve Şenal, 2007). İncelenen materyal: Merkez (Deregümü), 18.04.2006 (4); 27.04.2006 (6); 10.05.2006 (3); 24.05.2006 (2); 14.06.2006 (2); 08.07.2006 (2); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (4); 21.08.2006 (2); 12.09.2006 (3); 20.09.2006 (2); 03.10.2006 (2); 02.04.2007 (2); 12.04.2007 (4); 20.04.2007 (4); 03.05.2007 (5); 16.05.2007 (3); 01.06.2007 (3); 13.06.2007 (2); 19.06.2007 (1); 10.07.2007 (1); 26.07.2007 (2); 13.08.2007 (2); 03.09.2007 (2); 19.09.2007 (1); 04.10.2007 (2). Merkez (Gölcük), 27.04.2006 (4); 10.05.2006 (2); 18.05.2006 (3); 24.05.2006 (2); 14.06.2006 (1); 24.07.2006 (2); 13.08.2006 (2); 21.08.2006 (4); 12.09.2006 (3); 20.09.2006 (4); 03.10.2006 (2); 11.10.2006 (1); 12.04.2007 (2); 20.04.2007 (5); 03.05.2007 (3); 16.05.2007 (3); 01.06.2007 (3); 13.06.2007 (2); 19.06.2007 (1); 10.07.2007 (1); 26.07.2007 (2); 13.08.2007 (2); 03.09.2007 (2); 19.09.2007 (1); 04.10.2007 (2). Merkez (Yakaören), 18.04.2006 (2); 27.04.2006 (2); 10.05.2006 (3); 18.05.2006 (2); 24.05.2006 (1); 14.06.2006 (1); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (2); 21.08.2006 (2); 12.09.2006 (1); 20.09.2006 (3); 03.10.2006 (1); 11.10.2006 (2); 12.04.2007 (4); 20.04.2007 (6); 03.05.2007 (4); 16.05.2007 (1); 01.06.2007 (2); 19.06.2007 (1); 10.07.2007 (2); 26.07.2007 (3); 13.08.2007 (4); 03.09.2007 (4); 19.09.2007 (3);

46 04.10.2007 (3). Aksu, 20.05.2006 (2); 17.06.2006 (1); 22.05.2007 (2); 14.06.2007 (1); 10.08.2007 (2). Atabey, 30.04.2006 (2); 20.05.2006 (3); 17.06.2006 (2); 08.07.2006 (1); 09.05.2007 (2); 22.05.2007 (2); 14.06.2007 (1); 10.08.2007 (1). Eğirdir, 17.06.2006 (2); 08.07.2006 (3); 09.05.2007 (1); 22.05.2007 (3); 14.06.2007 (3); 10.08.2007 (3). Gelendost, 17.06.2006 (2); 08.07.2006 (1); 09.05.2007 (2); 22.05.2007 (3); 14.06.2007 (2); 10.08.2007 (2). Gönen, 27.04.2006 (3); 18.05.2006 (2); 14.06.2006 (2); 24.07.2006 (2); 13.08.2006 (1); 12.09.2006 (2); 20.09.2006 (3); 12.04.2007 (2); 20.04.2007 (4); 03.05.2007 (3); 01.06.2007 (2); 10.07.2007 (3); 13.08.2007 (2); 03.09.2007 (2); 19.09.2007 (3). Keçiborlu (Senir), 18.05.2006 (2); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (2); 12.04.2007 (6); 20.04.2007 (4); 03.05.2007 (4); 01.06.2007 (2); 13.08.2007 (3); 03.09.2007 (4). Toplam 305 ergin birey yakalanmı ştır.

Hippodamia variegata (Goeze, 1777)

Şekil 4.2.2.4. Hippodamia variegata Goeze’nin ergin bireyi

Tanınması: Ergin uzunca oval yapıda ve 3-3,5 mm boyundadır. Elytra kırmızı üzeri siyah lekelidir. Her elytron’un sonundaki lekeler bir üçgen olu şturacak şekilde dizilmi ştir ve elytron’ların birle şme yerine yakın olanlar en büyüktür. Ba şın ön tarafı ile pronotum’un ön ve yan kenarları sarıdır. Türkiye’deki yayılı şı: Uygun (1981), lokalite belirtmeksizin Güney Anadolu’da yaygın oldu ğunu bildirmi ştir. Adana, Ankara, Amasya, Antalya, Aydın, Burdur, Diyarbakır, Isparta, İzmir, Kahramanmara ş, Mardin, Siirt, Van (Merkez, Edremit,

47 Erci ş, Geva ş, Gürpınar, Muradiye), Tekirda ğ (Merkez, Çerkezköy, Çorlu, Hayrabolu, Malkara, Muratlı, Saray, Şarköy) (Uygun, 1981; Özder ve Toros, 1999; Ya şar vd., 1999; Mart, 2001; Gençsoylu ve Yalçın, 2004; Bolu vd., 2005; Özgen ve Karsavuran, 2005; I şıkber ve Karcı, 2006). Avları ve üzerinde bulundu ğu bitkiler: Aphis gossypii Glover, Lepidosaphes pistaciae (Archangelskaya), Rhopalosiphum maidis Fitch, R. padi (L.), Sipha elegans Del Guercio, S. maydis Passerini, Sitobion avenae Fabricius ile beslendi ği ve Gossypium sp., Malus communis (L.), Prunus armeniaca (L.), Triticum sp. bitkilerinde bulundu ğu bildirilmi ştir (Uygun, 1981; Özder ve Toros, 1999; Ya şar vd., 1999; Mart, 2001; Gençsoylu ve Yalçın, 2004; Özgen ve Karsavuran, 2005). İncelenen materyal: Merkez (Deregümü), 24.05.2006 (4); 14.06.2006 (5); 08.07.2006 (3); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (3); 21.08.2006 (2); 12.09.2006 (3); 03.05.2007 (5); 16.05.2007 (4); 13.06.2007 (4); 19.06.2007 (3); 10.07.2007 (2); 26.07.2007 (3); 13.08.2007 (2); 03.09.2007 (1). Merkez (Gölcük), 18.05.2006 (2); 24.05.2006 (2); 14.06.2006 (2); 24.07.2006 (4); 21.08.2006 (4); 12.09.2006 (2); 16.05.2007 (3); 01.06.2007 (4); 13.06.2007 (3); 10.07.2007 (3); 13.08.2007 (4);. Merkez (Yakaören), 24.05.2006 (4); 14.06.2006 (5); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (3); 12.09.2006 (1); 20.09.2006 (3); 01.06.2007 (4); 19.06.2007 (3); 10.07.2007 (5); 13.08.2007 (4); 03.09.2007 (2). Aksu, 17.06.2006 (4); 22.05.2007 (3); 10.08.2007 (3). Atabey, 20.05.2006 (3); 17.06.2006 (3); 22.05.2007 (2); 14.06.2007 (3); 10.08.2007 (2). E ğirdir, 17.06.2006 (2); 08.07.2006 (2); 22.05.2007 (3); 14.06.2007 (3); 10.08.2007 (3). Gelendost, 17.06.2006 (2); 08.07.2006 (1); 09.05.2007 (2); 22.05.2007 (3); 14.06.2007 (2); 10.08.2007 (2). Gönen, 18.05.2006 (4); 14.06.2006 (3); 13.08.2006 (3); 01.06.2007 (3); 10.07.2007 (2). Keçiborlu (Senir), 18.05.2006 (4); 24.07.2006 (3); 13.08.2006 (1); 01.06.2007 (3); 13.08.2007 (4). Toplam 191 ergin birey toplanmı ştır.

48 4.3. Önemli Zararlı Türlerin Populasyon De ğişimleri

Isparta ili ve ilçelerinde yapılan sörvey çalı şmalarında saptanan ve önemli oldu ğu belirlenen zararlı türler Çizelge 4.2.’de bildirilmi ştir. Önemli zararlı türlere ait populasyon de ğişimleri filogenetik sırayla aşağıda verilmi ştir.

Ayrıca, Isparta ilinin 2006 ve 2007 yıllarına ait ortalama sıcaklık ve ortalama orantılı nem verileri Şekil 4.3.1.’de gösterilmi ştir.

Ortalama Orantılı Nem (%) Ortalama Sıcaklık (°C)

90 30

80 25 70 20 60

50 15

40 10

5(°C) Sıcaklık Ortalama Ortalama Orantılı Nem (%) Nem Orantılı Ortalama 20 0 10

0 -5 u. u. ğ ğ ub. ub. Ek. Ek. Oc. Eyl. Eyl. Oc. Nis. Ara. Kas. Ş Ş Haz. A Haz. A Mar. Mar. May. May. Nisa. Tem. Tem. 2006 2007

Şekil 4.3.1. Çalı şmaların sürdürüldü ğü 2006-2007 yıllarına ait Isparta ili aylık ortalama sıcaklık ve nem grafi ği

49 4.3.1. Tetranychus urticae Koch.’nin Populasyon De ğişimi

Isparta ili ya ğ gülü bahçelerinin genelinde yo ğun olarak bulundu ğu belirlenen T. urticae ’nin populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla Merkez’e ba ğlı Gölcük ve Yakaören’de seçilen toplam be ş farklı bahçede yapılan sayımlar sonucu elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.1.1-5’te verilmi ştir.

5,2 2006 Ergin Nimf 3,9

2,6

1,3

17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10 5,2 2007

3,9 Ortalama bireyOrtalama sayısı/ Yaprak

2,6

1,3

17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

Şekil 4.3.1.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

50 5,2 Ergin 2006 Nimf

3,9

2,6

1,3

0 17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

5,2 2007

3,9 Ortalama bireyOrtalama sayısı/ Yaprak

2,6

1,3

0 17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

Şekil 4.3.1.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

51 5,2 2006 Ergin Nimf 3,9

2,6

1,3

17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

5,2 2007

3,9 Ortalama birey sayısı/Yaprak

2,6

1,3

0 17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

Şekil 4.3.1.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

52 5,2 2006 Ergin Nimf

3,9

2,6

1,3

0 17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

5,2 2007

Ortalama birey sayısı/Yaprak 3,9

2,6

1,3

0 17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

Şekil 4.3.1.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

53 5,2 Ergin 2006 Nimf

3,9

2,6

1,3

17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

5,2 2007

3,9 Ortalama birey sayısı/Yaprak

2,6

1,3

17.04 24.04 01.05 08.05 15.05 22.05 29.05 05.06 12.06 19.06 26.06 03.07 10.07 17.07 24.07 31.07 07.08 14.08 21.08 28.08 04.09 11.09 18.09 25.09 02.10 09.10

Şekil 4.3.1.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Tetranychus urticae Koch.’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

Yapılan sayım sonuçları incelendi ğinde, T. urticae ’nin nisan ayının ikinci yarısından itibaren ya ğ gülü bahçelerinde görülmeye ba şladı ğı ve populasyon içinde ilk olarak ergin bireylerin gözlendi ği saptanmı ştır. Çalı şmanın 2006 yılı verilerinde, erginlerin ba şlangıç populasyonun Gölcük 1, Yakaören 1 ve Gölcük 3 bahçelerinde yaprak

54 ba şına ortalama ergin birey sayısı 0,03-0,07 arasında iken, Gölcük 2 ve Yakaören 2 bahçelerinde ise bu ortalama de ğerin 0,17-0,21 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Çalı şma bahçelerinde T. urticae erginlerinin en yüksek populasyon düzeyine ilk olarak haziran ayının son haftasında Gölcük 2 bahçesinde ula ştı ğı ve yaprak ba şına ortalama ergin sayısının 0,58 oldu ğu saptanmı ştır. Bahçelerde yaprak ba şına ortalama en yüksek ergin birey sayısı 2,36 olarak temmuzun ikinci yarısının hemen ba şında Yakaören 2’de kaydedilmi ştir. Gölcük 1, Yakaören 1 ve Gölcük 3 bahçelerinde ise ergin bireylerin en yüksek populasyon düzeyine aynı tarihlerde ula ştı ğı, yaprak ba şına ortalama birey sayısının 0,20-0,74 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Hemen hemen tüm bahçelerde ekim ayının ba şında ergin populasyonunun en dü şük seviyesinde ve yaprak ba şına ortalama birey sayısının da 0,01-0,09 arasında oldu ğu saptanmı ştır. Bahçelerde nimflerin ilk çıkı şı mayıs ayının ilk haftasının ardından gerçekle şmi ş ve yaprak ba şına ortalama nimf sayısı 0,03-0.08 arasında olmu ştur. Yaprak ba şına en yüksek ortalama nimf sayısı temmuz ayının ilk haftasında 1,81 ile Yakaören 2’de kaydedilmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçelerinde ise yaprak ba şına ortalama nimf sayısının 0,24-0,67 arasında seyretti ği saptanmı ştır. Eylül ayının ikinci yarısından sonraki dönemde populasyon düzeyi dü şüşe geçmi ş ve ekim ayı ba şında en dü şük düzeye ula şmı ştır. Bu dönemde bahçelerdeki populasyon seviyesi 0,04-0,10 arasında kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılındaki sayım sonuçları incelendi ğinde, söz konusu zararlının populasyonunun 2006 yılından daha farklı seyretti ği, ergin bireylerin mayıs ayının ilk haftasından itibaren bahçelerde görüldü ğü, ba şlangıç populasyonun en yüksek Gölcük 3 bahçesinde yaprak ba şına ortalama 0,80 oldu ğu saptanmı ştır. Yakaören 1 bahçesinde bu sayı 0,34 olurken, Gölcük 1, Gölcük 2 ve Yakaören 2 bahçelerinde 0,06-0,09 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Erginlerin 2007 yılında en yüksek populasyon düzeyine ilk olarak, temmuz ayının ilk haftasında ula ştı ğı ve yaprak ba şına ortalama sayının 4,26 ile Yakaören 2’de en yüksek gerçekle şti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçelerinde ise yaprak ba şına en yüksek ortalama de ğerin 1,33-2,00 arasında seyretti ği saptanmı ştır. Eylül ayının son haftasından itibaren ergin populasyonuna ait en dü şük ortalama de ğerler gözlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçelerinde yaprak

55 ba şına en dü şük ortalama de ğer 0,11-0,15 arasında oldu ğu kaydedilirken, bu de ğer Yakaören 2 bahçesinde yaprak ba şına ortalama 0,23 olarak saptanmı ştır. Çalı şma bahçelerinde nimfler ilk olarak mayıs ayının ikinci haftasında gözlenmiş ve bu dönemde yaprak ba şına ortalama nimf sayısının 0,03-0,08 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

Populasyon seviyesinin Yakaören 2 çalı şma bahçesinde daha yüksek olu şunun, bahçenin stabilize yol kenarında bulunması ve bahçedeki yabancıotlanmanın di ğer çalı şma bahçelerine oranla daha yo ğun olmasından kaynaklandı ğı dü şünülmektedir. Eş zamanlı olarak Isparta’nın de ğişik ilçelerinde yürütülen arazi çalı şmalarında T. urticae ’ye ait populasyonların yakın tarihlerde bahçelerde görülmeye ba şladı ğı ve populasyondaki artı şların da birbirine yakın tarihlerde gerçekle şti ği saptanmı ştır.

Zararlının Rosa spp. veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır. Ecevit (1977), elma bahçelerinde yaptı ğı çalı şmada T. urticae ’nin mayısın ilk haftasından itibaren meyve bahçelerinde çıkı ş gösterdi ğini, populasyonun ise en yüksek düzeyine, a ğustos ortasında ula ştı ğını ve populasyon yo ğunlu ğunun a ğustos sonundan itibaren dü şmeye ba şladı ğını bildirmi ştir. Bulut ve Madanlar (2004), İzmir-Bademli’deki fidanlıklarda T. urticae ’nin populasyon yo ğunlu ğu üzerinde yaptıkları çalı şmada, zararlının mayıs sonu, haziran ayı ba şında görülmeye ba şladı ğını, zararlının bazı fidanlıklarda ilk kez nisan sonunda çıkı ş gösterdi ğini ve populasyon yo ğunlu ğunun sıcaklıkların yüksek, nemin ise daha dü şük oldu ğu temmuz ayında en yüksek düzeye ula ştı ğını bildirmi ştir. Park ve Lee (2007), çevresel faktörlerin, bitki geli şim hızını do ğrudan etkiledi ği ve buna paralel olarak zararlı yo ğunluklarının da de ğişmesine neden oldu ğunu, Klubertanz vd. (1990), bol ya ğmurlu mevsimlerde, yaprak yüzeyinden bireylerin yıkanması, hava sıcaklı ğının dü şmesi ve dolayısıyla üremenin azalması sonucu T. urticae ’nin populasyon yo ğunlu ğunun dü ştü ğünü bildirmi şlerdir.

Yapılan bu çalı şmada, T. urticae ’nin özellikle yabancıotlanmanın yüksek oldu ğu ve/veya stabilize yol kenarına yakın olan ya ğ gülü bahçelerinde daha yo ğun oldu ğu gözlenmi ştir. Dü şük nem, yüksek sıcaklık ve tozlu üretim ortamlarının T. urticae ’nin

56 populasyon seviyesini arttırdı ğı çe şitli ara ştırmalarda bildirilmi ştir (Helle ve Sabelis, 1985; Flint, 1998). Isparta ili 2006 ve 2007 yıllarının temmuz ayına ait iklim verileri incelendi ğinde orantılı nemin en dü şük, ortalama sıcaklı ğın ise en yüksek seviyesine ula ştı ğı gözlenmi ştir ( Şekil 4.3.1). Bu dönemde, ya ğ gülü bahçelerinde T. urticae populasyonu en yüksek seviyesine ula ştı ğı saptanmı ştır. Bulut ve Madanlar (2004), T. urticae ile do ğru zamanda sava şabilmek için gözlemlere nisandan itibaren ba şlamasını ve mayıs sonundan itibaren de dikkatli olunması gerekti ğini bildirmi ştir.

Arazi çalı şmaları süresince Isparta ili genelinde ya ğ gülü bahçelerinde, hasat döneminin ardından üreticilerin bahçeleri ile ilgilenmedikleri, sadece gerekli gördükleri durumlarda, genellikle sonbaharın son günlerine rastlayan dönemde, gençle ştirme budaması uyguladıkları ve bir sonraki üretim sezonuna kadar bahçelerde herhangi bir uygulamanın yapılmadı ğı gözlenmi ştir. T. urticae ile bula şıklı ğın yo ğun oldu ğu bahçelerde yapraklarda sararma, kuruma ve dökülmelerin gerçekle şti ği gözlenmi ştir. T. urticae ’nin beslenmesi sonucunda yapraklarda klorofil oranının do ğrudan dü şmesine, fotosentezi engelleyerek bitkinin güçsüzle şmesine neden oldu ğu bildirilmi ştir (Park ve Lee, 2002).

Ya ğ gülü bahçelerinde T. urticae ’nin neden oldu ğu zarar düzeyini dü şürmek için özellikle mayıs ayı ba şından itibaren yabancıot kontrolünün iyi yapılması, hasat sonrası özellikle temmuz ayında populasyon yo ğunlu ğunun takip edilmesinin önemli oldu ğu dü şünülmektedir.

57 4.3.2. Rhodococcus perornatus Cockerell & Parrott’un Populasyon De ğişimi

Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında en önemli zararlı arthropod türü olan ve mücadele yapılması gereken R. perornatus ’a ait populasyon de ğişiminin belirlenmesi amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları gerçekle ştirilmi ştir (Şekil 4.3.2.1-5).

40 2006 Parazitlenme Oranı (%) 60 II.Dönem Nimf Di i ş 50 Erkek 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 10.05 15.05 30.05 06.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 18.10 40 2007 60 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme

Ortalama Birey Sayısı/ Dal Dal Birey Sayısı/ Ortalama 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.2.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri

58 40 2006 Parazitlenme Oranı (%) 60 II.Dönem Nimf Di şi Erkek 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 10.05 15.05 30.05 06.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 18.10 40 2007 60 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme

Ortalama Birey Sayısı/ Dal Dal Sayısı/ Birey Ortalama 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.2.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri

59 40 2006 Parazitlenme Oranı (%) 60 II.Dönem Nimf Di şi 50 Erkek 30 40

20 30

20 10 10

0 0

Ortalama Birey Sayısı/ Dal Dal Birey Sayısı/ Ortalama 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.2.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri

60 40 2006 Parazitlenme Oranı (%) 60 II.Dönem Nimf Di şi 50 30 Erkek 40

20 30

20 10 10

0 0

Ortalama Birey Sayısı/ Dal Dal Birey Sayısı/ Ortalama 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.2.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri

61 40 2006 Parazitlenme Oranı (%) 60 II.Dönem Nimf Di şi 50 30 Erkek 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 10.05 15.05 30.05 06.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 12.10 20.10 40 2007 60 Parazitlenme Oranı (%) Oranı (%) Parazitlenme Ortalama Birey sayısı/ Dal Dal sayısı/ Birey Ortalama 50 30 40

20 30

20 10 10

0 0

20.03 26.03 01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.2.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Rhodococcus perornatus Cock. & Parr.’un 2006 ve 2007 yıllarında iki yıllık dal üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verilerine göre, II. dönem nimflere ait en yo ğun populasyon, dal ba şına ortalama 34,90-37,30 arasında de ğişen de ğerler ile Gölcük 2 ve Yakaören 2’de kaydedilmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçelerinde ise 9,42-11,00 arasında seyretti ği saptanmı ştır. Altınok (2004), Isparta ilinde R. perornatus ’un kı şı II. nimf döneminde diyapozda geçirdi ğini ve II. nimf döneminin, bitkinin dormant duruma geçmesinden kısa süre önce ba şladı ğını ve diyapozdan çıkan II. dönem nimflerin dal ba şına ortalama sayısının 20,00 oldu ğunu bildirmi ştir.

62 Ya ğ gülü bahçelerinde II. dönem nimf populasyonlarının en yüksek seviyesine nisanın ilk yarısından önceki dönemde ula ştı ğı saptanmı ştır. Gölcük 2 ve Yakaören 2’de di ğer bahçelere göre II. dönem nimf populasyonu daha yüksek olarak saptanmı ş, dal ba şına ortalama nimf sayısının 37,00-39,00 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Di ğer bahçelerde dal ba şına ortalama nimf sayısı ise 16,30-23,60 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Nisan ayının ikinci yarısında ergin erkek populasyonları görülmeye ba şlamı ş, dal ba şına ortalama 13,00 ile en yüksek ba şlangıç populasyon de ğeri Gölcük 2’de saptanmı ştır. Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de bu de ğerin 2,40-4,54 arasında de ğişmekte oldu ğu belirlenmi ştir. En dü şük populasyon seviyesi dal ba şına ortalama 1,32 olarak Yakaören 1’de kaydedilmi ştir. Mayıs ba şında ergin erkek populasyonu en yüksek düzeyine ula şmı ş, Yakaören 1 dı şındaki bahçelerde dal ba şına ortalama de ğerin 3,62-5,50 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Erkek bireylere mayıs ayının ikinci haftasının hemen ba şına kadar rastlanmı ş ve daha sonraki dönemde erkek birey populasyonları gözlenmemi ştir.

Nisanın ilk yarısından sonraki dönemde ya ğ gülü bahçelerinde R. perornatus ’un genç di şileri dallarda görülmeye ba şladı ğı, en yo ğun populasyonun ise Gölcük 2 ve Yakaören 2’de dal ba şına ortalama 26,00-28,00 arasında oldu ğu kaydedilmi ştir. Gölcük 1 ve Gölcük 3 bahçelerinde ba şlangıç populasyonu dal ba şına ortalama 6,02- 10,40 arasında de ğişirken, Yakaören 1 bahçesinde dal ba şına ortalama di şi sayısı 1,94 ile en dü şük yo ğunluk olarak kaydedilmi ştir. Mayıs ayının ilk günlerinde çalı şma bahçelerinde di şi bireylerin populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş, yine Gölcük 2 ve Yakaören 2 bahçelerindeki dal ba şına ortalama 28,00 di şi birey sayısı, tüm bahçelerde kaydedilen en yüksek populasyon seviyesi olarak belirlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 3 bahçelerinde bu ortalama de ğerin 12,50-16,82 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Bu dönemde en dü şük ortalama de ğer Yakaören 1 bahçesinde 5,04 olarak kaydedilmi ştir. Yapılan çalı şmada, bahçelerde haziranın son haftasına kadar yumurtalı ergin di şi bireylere rastlanmı ş, bu bireyler dallardan alındıklarında ise kavuniçi renge yakın yumurtalarının vücut içinden döküldü ğü gözlenmi ştir. Altınok (2004), 50 adet di şi birey üzerinde yaptı ğı yumurta sayımında, ortalama yumurta sayısını 1765±504 (minimum 973, maksimum 2539) olarak bildirmi ştir. Bu dönemde

63 dal ba şına en yüksek ortalama yumurtalı di şi sayısı 11,26 ile Gölcük 1 bahçesinde kaydedilirken, Yakaören 2 ve Gölcük 2 bahçelerinde bu de ğerin 8,52-9,7 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Gölcük 3, Yakaören 1 bahçelerinde populasyon seviyesinin 2,10-3,58 arasında seyretti ği belirlenmi ş ve di ğer bahçelere oranla ortalamanın daha dü şük oldu ğu saptanmı ştır. Nisan ayı ortasından itibaren parazitli bireyler gözlenmeye ba şlamı ş ve parazitlenme oranı % 9,1 ile en yüksek Gölcük 1’de kaydedilmi ştir. Mayısın ilk haftasının ardından parazitli birey sayısı en yüksek seviyesine ula şmı ş ve bu ortalamanın 45,20-51,90 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Parazitli bireyler haziran ayının son haftasına kadar sayılmı ş, bu dönemde en yüksek parazitlenmenin Yakaören 2 ve Gölcük 2’de % 45,00-51,00 arasında gerçekle şti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 1 bahçesinde 2006 yılında yapılan sayımlarda, parazitli bireylere rastlanmamı ştır.

Di şi bireylerin vücutlarının içindeki yumurtalardan haziran ortası ile temmuzun ilk haftasını kapsayan dönemde açık kızıl renkli I. nimf dönemindeki aktif bireyler çıkı ş göstererek beslenebilecekleri uygun yer bulmak amacıyla bitkinin çeşitli aksamları üzerinde yerle şmeye ba şlamı ştır. Bu dönemde bitki yapraklarında bile beslenmekte olan I. dönem nimf bireylerine rastlanmı ştır. Yapılan gözlemlerde, yumurta açılı şının ve aktif nimf hareketlili ğinin temmuz ayının ilk haftasının sonuna kadar devam etti ği belirlenmi ştir. Dallara yerle şerek beslenmeye ba şlayan I. dönem nimflerin, ağustos ayının ilk yarısına kadar olan dönemde II. dönem nimf haline geçtikleri gözlenmi ş ve ekimin son haftasına kadar dallardaki II. dönem nimfler sayılmı ştır. II. dönem nimflerin ba şlangıç populasyonunun dal ba şına ortalama sayısı en yüksek Gölcük 1’de 19,98 olarak kaydedilmi ştir. Di ğer bahçelerde bu ortalama de ğerin 3,75-15,30 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. A ğustosun sonuna do ğru en yüksek seviyesine tekrar ula şan II. dönem nimfler Gölcük 2’de dal ba şına ortalama 23,60 olarak sayılmı ş ve bu dönemde bahçelerde görülen en yüksek ortalama de ğer olarak kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılına ait verileri incelendi ğinde, II. dönem nimflerin diyapozdan çıkı ş tarihlerinin 2006 yılındaki gibi yine mart ayının son günlerinde oldu ğu kaydedilmi ştir. Çıkı ş populasyonunun ise en yüksek Gölcük 2 bahçesinde

64 gerçekle şti ği ve dal ba şına ortalama II. dönem nimf sayısı 20,50 oldu ğu belirlenmi ştir. Yakaören 2 bahçesinde 13,00 olan ortalama de ğerin Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçesinde 3,62-8,46 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Nisan ayının ilk yarısının sonunda II. dönem nimf populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş, en yüksek populasyon düzeyi Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de 24,20-27,00 arasında değişmekte oldu ğu belirlenmi ştir. Yakaören 1’de bu ortalama 4,24 olarak kaydedilmi ştir. Nisan sonu, mayısın ilk haftası arasındaki dönemde ise genç di şiler görülmeye ba şlamı ş ve ba şlangıç populasyonu Yakaören 1 dı şındaki tüm çalı şma bahçelerinde dal ba şına ortalamanın 10,44-14,44 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 1 bahçesinde dal ba şına ortalama di şi sayısı 1,20 ile en dü şük populasyon seviyesi olarak saptanmı ştır. Mayısın son haftasında bahçelerde di şi populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş, Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de dal ba şına ortalama di şi sayısının 19,80-23,50 arasında de ğişmekte oldu ğu belirlenmi ştir. Yakaören 1’de bu ortalama de ğer 3,90 olarak kaydedilmi ştir. Yapılan sayımlarda parazitlenmi ş bireylere mayıs ayının ortasından itibaren rastlanmı ş ve bu dönemde parazitlenme oranı en yüksek Gölcük 2’de % 4,74 olarak saptanmı ştır. Parazitlenme oranı haziran ortasında en yüksek seviyesine ula şmı ş, Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de % 18,30-32,60 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. En dü şük parazitlenme ise Yakaören 1’de % 1,90 olarak belirlenmi ştir.

Nisan ayının ilk yarısından sonraki dönemde bahçelerde ergin erkek bireyler görülmeye ba şlamı ş, dal ba şına ortalama 6,82 ile en yüksek ba şlangıç populasyon de ğeri Gölcük 3 bahçesinde saptanmı ştır. Gölcük 1, Gölcük 2 ve Yakaören 2’de bu de ğerin 2,70-4,65 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. En dü şük populasyon seviyesi dal ba şına ortalama 0,79 olarak Yakaören 1’de kaydedilmi ştir. Mayıs ba şında ergin erkek populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş, Yakaören 1 dı şındaki bahçelerde 5,58-7,23 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Bu dönemde Yakaören 1’de ortalama de ğer 0,61 olarak saptanmı ştır. Mayıs ayının ikinci haftasının ilk günlerine kadar rastlanan erkek bireyler daha sonraki günlerde gözlenmemi ştir.

65 Ağustos ayının ilk haftasının ardından II. dönem nimf sayımlarına devam edilmi ş, ba şlangıç populasyonu dal ba şına ortalama 16,00 birey ile Yakaören 2’de en yüksek de ğer olarak kaydedilmi ştir. A ğustos ayının son günleri ile eylülün ilk haftası arasındaki dönemde II. dönem nimf populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş, Yakaören 1 dı şındaki di ğer bahçelerde dal ba şına ortalama de ğerin 24,51-26,00 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 1’de ise bu de ğer 4,58 olarak saptanmı ştır.

Isparta ili ve ilçelerinde üretilen ya ğ güllerinde önemli ekonomik kayıplara neden olan R. perornatus ile mücadelede zamanlamanın son derece önem ta şıdı ğı, Mart ayının sonundan itibaren kı şlaklardan çıkarak bitkinin üst kısımlarına yönelen II. dönem nimflerin nisan ayının ilk yarısına kadar olan dönemde tamamen dallar üzerine yerle şti ği saptanmı ştır. Yerle şmenin tamamlandı ğı bu dönemde, II. dönem nimflere yönelik yapılacak bir uygulamanın populasyonu azaltmada etkili olaca ğı dü şünülmektedir. Tsalbukov (1971), ya ğ güllerinde zararlı R. bulgariensis (Wunn.) (Homoptera: Coccidae)’in kimyasal mücadelesine yönelik gerçekleştirdi ği çalı şmasında, % 90–97 arası ba şarılı olmu ş ve mücadele takvimine ili şkin olarak Bulgaristan’da nimf çıkı şlarının gerçekle şmesinden sonraki uzun evrede (11 haziran– 14 temmuz) ikinci kez ilaç uygulamasının etkili bir mücadele için gerekli oldu ğunu belirtmi ştir.

Isparta ili ko şullarında da A ğustos ortasında II. dönem nimf halinde bulunan R. perornatus bireylerine yapılacak ikinci bir uygulamanın ise zararlı ile mücadelede ba şarı oranını artıraca ğı dü şünülmektedir.

66 4.3.3. Macrosiphum rosae (L.)’nin Populasyon De ğişimi

Isparta ilinde ya ğ gülü bahçelerinde yo ğun populasyon düzeylerine ula şarak önemli zararlar olu şturabilen M. rosae ’nin populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla Gölcük ve Yakaören’de seçilen be ş farklı çalı şma bahçesinde, bile şik yapraklar ve yeni sürgünler üzerinde yapılan sayımlar sonucu elde edilen populasyon değişimleri Şekil 4.3.3.1-10’da verilmi ştir.

Çalı şmanın ilk yılında M. rosae ’nin ya ğ güllerinin yeni sürgünlerini daha çok tercih etti ği ve bu sürgünlerde koloniler olu şturdu ğu gözlenmi ştir. Bu nedenle, 2007 yılında M. rosae ’nin yeni sürgünlerdeki populasyon de ğişimini belirlemek için sayım çalı şmaları yapılmı ştır. Kmiec (2007), Rosa canina üzerinde yürüttü ğü çalı şmasında, M. rosae ’nin sürgünler üzerinde yüksek populasyonlara ula ştı ğını, beslenme sonucunda tomurcuk ve gonca olu şumunu olumsuz etkileyerek kurumaların gerçekle şmesine neden oldu ğunu, ekim ayına kadar bahçelerde M. rosae ’nin bulundu ğunu bildirmi ştir.

67 20 2006 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatsız Ergin 8 15 Kanatlı Ergin

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 06.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 20.10 20 2007 10

8 15 (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Yaprak Yaprak Sayısı/ Birey Ortalama

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.3.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

68 50 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf

Kanatlı Ergin 40 8 Kanatsız Ergin

30 6

20 4 Parazitlenme Oranı (%)

Ortalama Birey10 Sayısı/ Sürgün 2

0 0

27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 01.07

Şekil 4.3.3.2. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi

69 20 2006 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatsız Ergin Kanatlı Ergin 8 15

5 2

0 0

04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 20.10

20 2007 10 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Yaprak Yaprak Sayısı/ Ortalama Birey

8 15

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.3.3. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

70 50 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatlı Ergin Kanatsız Ergin 40 8

30 6

20 4 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Sürgün Sayısı/ Birey Ortalama 10 2

0 0

27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06

Şekil 4.3.3.4. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi

71 20 2006 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatsız Ergin Kanatlı Ergin 8 15

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 20.10

20 2007 10

8 (%) Oranı Parazitlenme 15 Ortalama Birey Sayısı/ Yaprak Yaprak Birey Sayısı/ Ortalama

6 10 4

5 2

0 0

01.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.3.5. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

72 50 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatsız Ergin 40 Kanatlı Ergin 8

30 6

20 4 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Sürgün Sayısı/ Birey Ortalama 10 2

0 0

27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 06.07

Şekil 4.3.3.6. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi

73 20 Parazitlenme Oranı (%) 10 2006 Nimf Kanatsız Ergin Kanatlı Ergin 8 15

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 20.10

20 10 2007

8 (%) Oranı Parazitlenme

Ortalama Birey Sayısı/ Yaprak Yaprak Sayısı/ Ortalama Birey 15

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.3.7. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

74 50 Parazitlenme Oranı (%) 12 Nimf Kanatsız Ergin 10 40 Kanatlı Ergin

8 30

20 4 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Sürgün Sayısı/ Birey Ortalama 10 2

0 0

27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06

Şekil 4.3.3.8. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi

Parazitlenme Oranı (%) 20 2006 10 Nimf Kanatsız Ergin Kanatlı Ergin 8 15

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 20.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 04.07 11.07 20.07 21.07 03.08 11.08 17.08 23.08 28.08 12.09 25.09 03.10 11.10 20.10

20 10 2007

8 (%) Oranı Parazitlenme 15 Ortalama Birey Sayısı/ Yaprak Yaprak Sayısı/ Ortalama Birey

6 10 4

5 2

0 0

04.04 11.04 27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06 04.07 11.07 18.07 25.07 02.08 13.08 21.08 03.09 19.09 27.09 04.10 12.10 20.10

Şekil 4.3.3.9. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2006 ve 2007 yıllarında bile şik yapraktaki populasyon de ğişimleri

76 50 Parazitlenme Oranı (%) 10 Nimf Kanatsız Ergin Kanatlı Ergin 40 8

30 6

20 4 Parazitlenme Oranı (%) Oranı Parazitlenme Ortalama Birey Sayısı/ Sürgün Sayısı/ Birey Ortalama 10 2

0 0

27.04 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 12.06 20.06 30.06

Şekil 4.3.3.10. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Macrosiphum rosae (L.)’nin 2007 yılında yeni sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimi

Yapılan bu çalı şmada, 2006 ve 2007 yıllarında nisan ayının son günlerinden itibaren M. rosae ’nin ilk olarak kanatsız ergin bireyleri gözlenmi ştir. Çalı şmanın 2006 yılı verileri incelendi ğinde, kanatsız ergin bireylere ait ba şlangıç populasyonu Yakaören 1, Gölcük 2 ve Gölcük 3 bahçelerinde yaprak ba şına ortalamanın 0,81-1,12 arsında de ğişti ği belirlenmi ştir. Gölcük 1 ve Yakaören 2’de bu de ğerin 0,1-0,32 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Kanatsız ergin birey populasyonu en yüksek düzeyine haziranın ilk haftasının ardından ula şmı ş, yaprak ba şına ortalama birey sayısı Yakaören 1, Yakaören 2, Gölcük 1 ve Gölcük 3’de 1,28-4,94 arasında değişirken, Gölcük 2’de bu de ğerin 13,35 olduğu belirlenmi ştir. Isparta ilinde mayıs ortasından itibaren hava sıcaklı ğının yükselmesi ve yeni sürgünlerin artması, yaprakbitlerinin de populasyonunun artı şını tetiklemekte ve bu sürgünlerde koloniler olu şturmasına neden olmaktadır. Kmie ć (2007a), az ya ğışlı ılıman ilkbahar ko şullarında M. rosae ’nin populasyonunun artarak geli şmekte oldu ğunu, hava ko şullarına ba ğlı olarak zararlının mart ayı sonu ile nisan ortası dönemde çıkı ş gösterebildi ğini bildirmi ştir.

77 Eylül ayında en dü şük populasyon seviyesine gerileyen kanatsız ergin bireylerine, ekim ayının ilk yarısına kadar gözlenmi ştir. Bu dönemde Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde populasyon seviyesi yaprak ba şına ortalama 0,03-0,09 arasında de ğişirken, Gölcük 2’de bu de ğer 0,12 olarak kaydedilmi ştir. Çalı şma bahçelerinde nisan sonu ile mayıs ortası dönemde kanatlı erginler sayılmı ş, yaprak ba şına ortalama birey sayısının 0,23-0,71 arasında seyretti ği kaydedilni ştir. Kanatlı ergin populasyonu en yüksek düzeyine mayıs ayı ortası itibari ile ula şmı ş ve yaprak ba şına ortalama sayının Yakaören 2’de 1,18 iken, di ğer bahçelerde 0,42-0,9 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Yaz boyunca kanatlı erginlere rastlanmazken, eylül ayının ilk haftasında kanatlı ergin populasyonları gözlenmi ştir. Bu dönemde yaprak ba şına ortalama sayının 0,02-0,06 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Bahçelerde nimfler mayısın ilk haftasının ardından görülmeye ba şlamı ş ve ba şlangıç populasyonunun yaprak ba şına ortalama 0,17-0,90 arasında seyretti ği saptanmı ştır. Haziran ayının ilk haftası ile temmuz ba şına rastlayan dönemde nimflerin yüksek populasyon düzeylerine ula ştıkları saptanmı ştır. Yaprak ba şına en yüksek ortalama nimf sayısı 15,24 ile Gölcük 2’de kaydedilmi ştir. Yakaören 2 ve Gölcük 3’te bu ortalama 1,33- 5,59 arasında de ğişmekte iken, Gölcük 1 ve Yakaören 1’de 0,72-0,96 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Ekim ayının ilk haftasına kadar bahçelerde nimf populasyonlarına rastlanmı ş ve populasyon seviyesi dü şüşe geçmi ştir. Bu dönemde nimf populasyonunun yaprak ba şına ortalama 0,03-0,17 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Yapılan gözlem çalı şmalarında, mayıs ortasından itibaren parazitli bireylere rastlanmı ş, parazitlenme oranının Yakaören 1, Yakaören 2 ve Gölcük 3’de % 1,47-2,13 arasında seyretti ği, Gölcük 1 ve Gölcük 2’de 4,46-8,53 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Parazitli bireylerin sayısı mayısın son günleri ile haziranın ilk haftasında en yüksek düzeyine ula şmı ş, parazitlenme oranının % 2,38-8,50 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Populasyon içinde a ğustos ayına kadar parazitli bireylere rastlanmı ş ve parazitlenmi ş birey sayısında dü şüş gözlenmi ştir. Bu dönemde parazitlenme oranı Gölcük 1 dı şındaki bahçelerde % 0,62-1,06 arasında de ğişirken, Gölcük 1 bahçesinde bu oran % 2,70 olarak kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılı verileri incelendi ğinde, kanatsız erginlere ait ba şlangıç populasyonunda, yaprak ba şına ortalama ergin sayısının 0,14-0,76 arasında de ğişti ği

78 saptanmı ştır. Kanatsız ergin populasyonu mayıs ayının son günlerini ve haziranın ilk haftasını kapsayan dönemde en yüksek düzeyine ula şmı ş, Gölcük 2 dı şındaki çalı şma bahçelerinde yaprak ba şına ortalamanın 3,35-7,02 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Gölcük 2’de ise bu de ğer 13,52 olarak saptanmı ştır. Kanatsız ergin bireylere ekimin ilk haftanın sonuna kadar rastlanmı ş ve Yakaören 1, Yakaören 2, Gölcük 1 ve Gölcük 3 bahçelerinde yaprak ba şına ortalama sayının 0,01-0,07 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 2’de ise yaprak ba şına ortalama sayı 0,11 ile en yüksek de ğer olarak saptanmı ştır. Kanatlı ergin bireyler nisan ayının ikinci yarısında gözlenmi ş ve ilk populasyonlarının 0,14-0,76 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Kanatlı ergin bireyler en yüksek düzeyine mayısın ilk yarısı ile haziranın ilk haftası arasındaki dönemde ula şmı ş ve yaprak ba şına ortalama sayının 0,48-0,94 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Eylül ayının ilk günlerinde tekrar rastlanmaya ba şlanan kanatlı erginlerin yaprak ba şına ortalama de ğerinin 0,02-0,06 arasında de ğişmekte oldu ğu belirlenmi ştir. M. rosae nimfleri ilk olarak mayıs ortasında gözlenmeye ba şlanmı ş ve ilk populasyonlarında yaprak ba şına ortalamanın 0,10-0,32 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Nimf populasyonu mayısın son günleri ile haziran ayının ilk haftasında en yüksek düzeyine ula şmı ş ve yaprak ba şına ortalama en yüksek sayı 18,09 ile Gölcük 2’de kaydedilirken, di ğer bahçelerde bu ortalama de ğerin 3,34-8,86 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yaz ayları boyunca populasyonu izlenen nimflerin populasyon düzeyinin eylülün ilk yarısından sonra dü şüşe geçti ği ve bu dönemde bahçelerde ortalamanın 0,01-0,33 arasında değişti ği kaydedilmi ştir. Yapılan gözlemlerde 2007 yılında parazitlenmenin mayıs ayının ilk günlerinde başladı ğı saptanmı ştır. Mayısın ilk haftasında en yüksek parazitlenme oranı % 7,47 ile Yakaören 2’de gerçekle şmi ş, bu oranın di ğer bahçelerde % 1,64-2,67 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Parazitli bireylerin sayısı haziran ayının ortasında en yüksek düzeyine ula şmı ş ve bu dönemde parazitlenme oranının % 3,60-7,50 arasında de ğişmekte oldu ğu kaydedilmi ştir. Parazitli bireylere a ğustos’un ilk günlerine kadar rastlanmı ş ve bu dönemden sonra parazitlenme azalmı ştır. Parazitlenmenin azaldı ğı bu dönemde Yakaören 1, Yakaören 2 ve Gölcük 1’de parazitlenme oranı % 1,40- 2,26 arasında de ğişmekte iken, Gölcük 2 ve Gölcük 3’te % 0,65-0,84 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

79 Ya ğ güllerinin yeni sürgünlerinde yapılan sayımlarda, M. rosae ’nin mayısın ilk haftası itibari ile koloniler olu şturmak üzere taze sürgünlere geçti ği ve sürgünlerdeki populasyonda ise genellikle kanatsız erginlerin a ğırlıklı olarak bulundu ğu gözlenmi ştir. Mayıs ba şında kanatsız erginlerin ilk populasyonları incelendi ğinde, sürgün ba şına en yüksek ortalama birey sayısı 19,70 ile Yakaören 2’de kaydedilmi ştir. Di ğer bahçelerde bu ortalama de ğerin 5,30-9,40 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Yeni sürgünlerde kanatsız erginlerin populasyonunun en yüksek düzeyine ula şması mayısın son günlerine rastlamı ştır. Sürgün ba şına ortalama birey sayısının Gölcük 3 dı şındaki bahçelerde 35,20-49,60 arasında de ğişti ği kaydedilirken, Gölcük 3’te bu ortalama de ğer 27,60 olarak saptanmı ştır. Haziran ayının son haftasında dü şüşe geçen kanatsız ergin populasyonunun Yakaören 1 ve Yakaören 2’nin dı şındaki bahçelerde sürgün ba şına ortalamanın 10,20-12,0 arasında seyretti ği, Yakaören 1 ve Yakaören 2’de bu de ğerin 0,76-0,9 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir.

Yeni sürgünlerdeki nimf populasyonu mayısın ilk günlerinde gözlenmi ş ve sürgün ba şına ortalama birey sayısının 13,20-16,80 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Yeni sürgünlerde nimflerin en yüksek düzeyine ula şmaları mayısın ilk yarısındaki döneme rastlamı ş, sürgün ba şına ortalama birey sayısının Yakaören 2 ve Gölcük 1 dı şındaki bahçelerde 16,10-18,80 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 2 ve Gölcük 1’de ise bu ortalama de ğerin 26,60-32,80 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Yeni sürgünler üzerinde parazitli bireylere mayısın ilk haftasından itibaren rastlanmı ş ve bu dönemde parazitlenme oranının Gölcük 1 dı şındaki bahçelerde % 2,00-6,42 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1’de ise parazitlenme oranı % 0,1 olarak belirlenmi ştir. Sürgünlerdeki parazitli bireylerin sayıları en yüksek düzeyine mayıs ortası itibari ile ula şmı ş, bahçelerde parazitlenme oranının % 2,00-9,59 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Sürgünler üzerindeki parazitli bireylerin sayıları haziran ortasına do ğru dü şüş göstermi ş ve bu dönemde parazitlenme oranının Gölcük 3 dı şındaki bahçelerde % 1,10-6,67 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Gölcük 3’te bu ortalama de ğer % 0,36 olarak kaydedilmi ştir.

80 Özellikle Rosa spp.’i tercih etmekte olan M. rosae ’nin dünyanın birçok yerinde gerek açık ve gerekse kapalı üretim alanlarında yeti ştirilen güllerde sorun olu şturdu ğu bildirilmi ştir (Nikolova, 1969; Natskova, 1970; Jaskiewicz, 2004; Kmiec, 2007).

Ya ğ gülü bahçelerinde özellikle mayıs ayının ortasından itibaren populasyonu yükselmeye ba şlayan yaprakbitleri ile mücadelede ba şarılı olmak için ilkbahar ba şından itibaren bahçelerde yabancıot kontrolünün ve yaprakbiti populasyon durumlarının sürekli gözlem altında tutulmasının gerekli oldu ğu, populasyonun sürgünlere ula şmadan önce mücadeleye yönelik yapılacak bir uygulamanın olu şacak zararın önüne geçece ği dü şünülmektedir.

4.3.4. Thrips meridionalis Priesner’in Populasyon De ğişimi

Isparta ili iklim ko şullarında haziran ayı ortasına kadar süren çiçek açma periyodunda T. meridionalis ’e ait ergin bireylerin populasyon de ğişimlerini belirlemek amacıyla sayım çalı şmaları gerçekle ştirilmi ş ve populasyon de ğişimleri Şekil. 4.3.4.1-5’te verilmi ştir.

OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Çiçek 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.4.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

5 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Çiçek 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.4.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

82 20

5 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Çiçek 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.4.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

5 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Çiçek

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 20 07

Şekil 4.3.4.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

83 20

5 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Çiçek

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.4.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Thrips meridionalis Priesner’in 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılındaki sayım sonuçları incelendi ğinde, T. meridionalis ’e ait ergin bireylerin mayıs ayının ilk haftasının hemen ardından gül çiçekleri üzerinde gözlenmeye ba şlandı ğı, Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de ba şlangıç populasyonunun çiçek başına ortalama 2,70-8,42 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Yakaören 2 ve Gölcük 2’de ise bu ortalama de ğerin 10,52-11,28 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

Gül çiçeklerinde T. meridionalis populasyonunun mayıs ayının son günlerinde en yüksek düzeyine ula ştı ğı gözlenmi ştir. Gölcük 2, Yakaören 1 ve Yakaören 2 bahçelerinde çiçek ba şına ortalama birey sayısı 12,90-13,52 ile en yüksek ortalama de ğer olurken, Gölcük 1 ve Gölcük 3’te ortalamanın 2,70-4,90 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Haziran ayının ilk yarısından sonra çiçek sayısındaki dü şüşe paralel olarak T. meridionalis populasyonunda da dü şüş gözlenmi ş ve bu dönemde çiçek ba şına ortalama birey sayısının 1,57-4,32 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

Çalı şmanın 2007 yılında yapılan sayımlarında, T . meridionalis ’e ait populasyonun 2006 yılındakine benzer şekilde seyretti ği ve erginlerin mayıs ayının ilk yarısının son günlerinde gözlendi ği belirlenmi ştir. Gölcük 2 ve Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde

84 populasyon seviyesinin çiçek ba şına ortalama 1,64-7,44 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 2 ve Yakaören 2’de ise çiçek ba şına ortalama ergin sayısının 11,52-14,28 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Mayısın son günleri ile haziran ayının ilk günlerini kapsayan zaman diliminde T. meridionalis populasyonu en yüksek seviyesine ula şmı ş ve çiçek ba şına ortalama ergin sayısı Gölcük 1 ve Yakaören 1’de 2,62-4,42 arasında seyrederken, bu ortalama de ğerin Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de 14,50-16,24 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Haziran ayının ikinci yarısının ba şında çiçeklenme azalmı ş ve buna paralel olarak T. meridionalis populasyonunda dü şüş gözlenmi ştir. Bu dönemde çiçek ba şına ortalama birey sayısının 1,51-4,32 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

Zararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır. Çiçek thripslerinden olan Frankliniella occidentalis (Pergande) ile yapılan çalı şmalarda üretim alanlarında ilk petal yaprakların olu şması ile birlikte thrips populasyonlarına rastlandı ğı, tomurcuk döneminde görülmedi ği bildirilmi ştir (Pearsall ve Myers, 2000; Deligeorgidis vd., 2005). Zararlının bitki üzerinde bulundu ğu dönemin çiçek açma dönemine rastlıyor olması mücadelede kimyasal kullanımını sınırlamaktadır.

4.3.5. Oxythyrea cinctella Schaum’nın Populasyon De ğişimi

Ya ğ gülü’nün çiçek açma döneminde bahçelerde bulundu ğu belirlenen O. Cinctella ’nın populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla ya ğ gülü bahçelerinde 2006 ve 2007 yıllarında ergin bireylerin sayımları yapılmı ş, populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.5.1-5’te verilmi ştir.

85 0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.5.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.5.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

86 0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.5.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.5.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

87 0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.5.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Oxythyrea cinctella Schaum’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılındaki sayım sonuçları incelendi ğinde, O. cinctella ’nın bireylerine mayıs ayı ortasında rastlandı ğı ve Yakaören 1’de darbe ba şına 0,40 olarak belirlenen ortalama ergin sayısının en yüksek populasyon seviyesi olduğu saptanmı ştır. Yakaören 2, Gölcük 2 ve Gölcük 3’te bu de ğerin 0,21-0,26 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Gölcük 1 bahçesinde ise darbe ba şına ortalama ergin sayısı 0,07 ile bu dönemdeki en dü şük populasyon seviyesi olarak kaydedilmi ştir. Mayıs ayının son günlerinde en yüksek seviyesine ula şan zararlının populasyonunun darbe ba şına ortalama 0,21-0,40 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Haziranın ilk yarısının hemen sonrasında çiçeklenmenin azalması ile O. cinctella populasyonu da dü şüşe geçmi ş ve darbe ba şına ortalama sayının 0,01-0,09 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılına ait sayım sonuçları incelendi ğinde, O. cinctella ’nın 2006 yılındaki gibi ba şlangıç populasyonunun mayıs ayının ilk yarısını takip eden günlerde gözlendi ği ve darbe ba şına ortalama sayının Gölcük 1 dı şındaki bahçelerde 0,12-0,16 arasında de ğişti ği gözlenmi ştir. Gölcük 1’de ise bu ortalama 0,07 ile en dü şük populasyon de ğeri olarak saptanmı ştır. Mayısın son haftasında en yüksek seviyesine ula şan populasyonun tüm bahçelerde darbe ba şına ortalama 0,21-0,34

88 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Haziran ayının ilk yarısından sonraki dönemde dü şen populasyon seviyesinin darbe ba şına ortalamanın 0,07-0,09 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

Zararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır.

4.3.6. Tropinota hirta Poda’nın Populasyon De ğişimi

Ya ğ gülü bahçelerinde çiçeklenme döneminde bulundu ğu belirlenen T. hirta ’nın populasyon de ğişimi 2006 ve 2007 yıllarında yapılan sayımlarda belirlenmi ş ve populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.6.1-5’te verilmi ştir.

0,25

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Birey Ergin Sayısı/ Darbe 0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.6.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

89 0,25

0,2

0,15 irey irey Sayısı/ Darbe 0,1

0,05

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.6.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,25

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe Ortalama Ergin B

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.6.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

90 0,25

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 20 07

Şekil 4.3.6.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,25

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.6.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Tropinota hirta Poda’nın 2006 ve 2007 yıllarında çiçekler üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verileri incelendi ğinde, T. hirta ’nın, O. cintella ile aynı anda çiçekler üzerinde gözlenmeye ba şlandı ğı ve ba şlangıç populasyonun mayıs ayının ortasına rastladı ğı belirlenmi ştir. Ba şlangıç populasyonu Gölcük 1 dı şındaki

91 bahçelerde darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,06-0,14 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1’de ise bu de ğerin 0,03 oldu ğu belirlenmi ştir. Bahçelerde T. hirta populasyonu mayıs ayının son günlerinde en yüksek seviyesine ula şmı ş, Gölcük 1 ve Gölcük 2’de darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,06-0,08 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 1, Yakaören 2 ve Gölcük 3’te bu ortalama de ğerin 0,11-0,18 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Haziran ayının ilk yarısının ardından dü şüşe geçen T. hirta populasyonunun Yakaören 1 dı şındaki bahçelerdeki populasyonu darbe ba şına ortalamanın 0,02-0,09 arasında seyretti ği, Yakaören 1’de bu de ğerin 0,12 oldu ğu kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılında yapılan sayımlarında, ba şlangıç populasyonunun mayıs ayının ilk yarısını izleyen günlerde gözlendi ği, Yakaören 1 bahçesinde darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,12 oldu ğu kaydedilmi ş ve bu de ğerin, ba şlangıç populasyonları içinde en yüksek ortalama de ğer oldu ğu saptanmı ştır. Di ğer tüm bahçelerde ba şlangıç populasyonunun darbe ba şına ortalama 0,03-0,07 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Mayıs ayının sonu ile haziran ayının ilk günlerinde en yüksek düzeyine ula şan T. hirta populasyonunun Gölcük 3 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalama 0,08-0,16 arasında de ğişti ği, Gölcük 3’te bu ortalama de ğerin 0,23 ile en yüksek populasyon seviyesi oldu ğu kaydedilmi ştir. Haziranın ilk yarısının ardından zararlı populasyonu dü şüşe geçti ği ve tüm bahçelerde darbe ba şına ortalama 0,02-0,09 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir.

Zararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır.

92 4.3.7. Perotis chlorana Leporte & Gory’nın Populasyon De ğişimi

Ya ğ gülü bahçelerinde yo ğun olarak bulundu ğu belirlenen P. chlorana ’nın populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.7.1-5’te verilmi ştir.

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.7.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

93 0,2

0,15

0,1

0,05 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe 0 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.7.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.7.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

94 0,2

0,15

0,1

0,05 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe 0 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.7.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,2

0,15

0,1

0,05 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe 0 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.7.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Perotis chlorana Leporte & Gory’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı sayım sonuçları incelendi ğinde, mayıs ayının hemen ba şında P. chlorana erginleri bahçelerde gözlenmeye ba şlanmı ş ve Gölcük 1 dı şındaki bahçelerde ba şlangıçta darbe ba şına ergin birey ortalamasının 0,04-0,09 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1’de ise bu ortalama de ğer 0,12 olarak belirlenmiştir. Mayıs ayının ortasına do ğru yükseli şe geçen P. chlorana populasyonu

95 bu dönemde en yüksek seviyesine ula şmı ş ve Gölcük 3 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalamanın 0,11-0,15 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 3’te bu ortalama de ğer 0,09 olarak saptanmı ştır. Yapılan örneklemelerde Gölcük 1, Gölcük 3, Yakaören 1 ve Yakaören 2’de haziranın ikinci yarısından sonra dü şüşe geçen populasyonun darbe ba şına 0,03-0,05 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Gölcük 2’de ise bu de ğer 0,12 olarak saptanmı ştır.

Çalı şmanın 2007 yılı verileri incelendi ğinde, söz konusu zararlının populasyonunun 2006 yılına benzer şekilde seyretti ği ve mayıs ayı ba şından itibaren bahçelerde görülmeye ba şlandı ğı belirlenmi ştir. Gölcük 2, Gölcük 3, Yakaören 1 ve Yakaören 2’deki darbe ba şına ergin sayısının ortalama 0,02-0,04 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1’de ise bu ortalama de ğer 0,14 olarak belirlenmi ştir. Mayıs ortasında en yüksek düzeyine ula şan P. chlorana populasyonunun Gölcük 1 ve Yakaören 2’de darbe ba şına ortalaması 0,14-0,16 arasında seyrederken, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de bu ortalama de ğerin 0,07-0,09 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Haziran ayının ilk haftasının ardından zararlı populasyonu dü şüşe geçmi ş, darbe ba şına ortalama sayı 0,01-0,05 olarak kaydedilmi ştir.

Yapılan sörvey çalışmalarında, yo ğun bula şmanın oldu ğu bahçelerde erginlerin sürgün ve yaprakları keserek, larvaların ise köklerde galeriler açarak beslenmesi sonucunda, ya ğ güllerinin zayıflamasına, hatta kurumalarına yol açtıkları gözlenmi ştir. Orman alanlarına yakın kurulmu ş ya ğ gülü bahçelerinde bula şmanın daha yo ğun oldu ğu dikkati çekmi ştir.

Zeki vd. (1999), ya ğ gülü üretim alanlarında şikayet konusu olan P. chlorana ’nın hem ergin hem de larvasının zararlı oldu ğunu, zararlının larva veya ergin olarak kı şlayabildi ğini belirlemi ştir. Erginlerin, yaprakları kenardan içeriye do ğru yiyerek, yeni olu şmu ş sürgünlerin sap kısmını keserek ve ayrıca tomurcuklanma döneminde ye şil ve pembe tomurcuklu sürgünlerin saplarını kemirerek zarar olu şturdu ğunu bildirmi ştir.

96 Yürütülen arazi çalı şmalarında elde edilen bilgiler ve daha önce yapılmı ş çalı şmalar do ğrultusunda, P. chlorana populasyonunun yo ğun oldu ğu bahçelerde, populasyonu azaltıcı kültürel önlemlerin uygulanmasının ve özellikle ergin bireylere kar şı mekanik mücadele yöntemleri ile birlikte kimyasal mücadelenin yapılmasının gerekli oldu ğu dü şünülmektedir.

4.3.8. Rhynchites hungaricus Herbst’un Populasyon De ğişimi

Isparta ili ya ğ gülü üretim alanlarında bulunan R. hungaricus ’un populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.8.1-5’te verilmi ştir.

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe 0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.8.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

97 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.8.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.8.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

98 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.8.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.8.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Rhynchites hungaricus Herbst’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verileri incelendi ğinde, R. hungaricus ’un erginlerine mayıs ba şından itibaren rastlandı ğı gözlenmi ştir. Başlangıç populasyonunun Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de darbe ba şına ergin sayısının 0,07-0,11 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1’de ise bu ortalamanın 0,02 oldu ğu ve bunun en dü şük

99 populasyon de ğeri oldu ğu saptanmı ştır. Gölcük 1’de ise 0,16 olan darbe ba şına ortalama ba şlangıç populasyonu için en yüksek de ğer olarak kaydedilmi ştir. Mayıs ayının ilk yarısından sonraki dönemde artarak en yüksek seviyesine ula şan R. hungaricus populasyonunun, tüm bahçelerde darbe ba şına 0,14-0,21 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Haziran ayının ortasına do ğru dü şüşe geçen populasyonda Gölcük 2 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,04-0,05 arasında de ğişti ği, bu ortalama de ğerin Gölcük 2’de 0,12 oldu ğu saptanmı ştır.

Çalı şmanın 2007 yılında elde edilen veriler incelendi ğinde, R. hungaricus ’un mayısın ilk haftasının ardından bahçelerde gözlendi ği, ba şlangıç populasyonunun Gölcük 2 ve Yakaören 1’de darbe ba şına 0,01-0,02 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de ise ortalama de ğerin 0,07-0,14 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Zararlı populasyonunun mayıs ayının ikinci yarısında yükseli şe geçti ği, Gölcük 2 dı şındaki bahçelerde ortalama de ğerin 0,27-0,34 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 2’de ise darbe ba şına ortalama sayı 0,09 olarak belirlenmi ştir. Populasyon seviyesinin haziranın ilk haftasının ardından ini şe geçti ği ve bu dönemde darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,01-0,08 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

Zararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır. Lykouressis vd. (2004), aynı cinste yer alan ve zeytin bahçelerinde zararlı olan R. cribripennis ’in populasyon de ğişimi üzerindeki çalı şmasında, zararlının mayıs ve haziran ayında populasyonunun yükseli şe geçti ğini haziran ortasında ise en yüksek seviyesine ula ştı ğını bildirmi ştir.

4.3.9. Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın Populasyon De ğişimi

Ya ğ güllerinin goncaları ile beslenmekte olan C . rhododactyla ’nın populasyon de ğişimini belirleyebilmek için 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerinde sayım çalı şmaları yapılmı ş, elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.9.1-5’te verilmi ştir.

100

0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama Larva Sayısı/ Sürgün 0,1

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 30.06 2006 200 7

Şekil 4.3.9.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama LarvaSayısı/Sürgün 0,1

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.9.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri

101 0,5

0,4

0,3

0,2

OrtalamaLarva Sayısı/ Sürgün 0,1

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.9.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama LarvaSayısı/Sürgün 0,1

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.9.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri

102 0,5

0,4

0,3

0,2 Ortalama LarvaSayısı/Sürgün 0,1

0 04.04 15.04 28.04 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 05.04 16.04 27.04 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.9.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller’nın 2006 ve 2007 yıllarında tomurcuklar üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı sayım sonuçları incelendi ğinde, ya ğ gülü sürgünleri üzerinde C. rhododactyla larvalarına nisan sonu ve mayısın ayının ilk günlerinde rastlandığı belirlenmi ştir. Zararlının ba şlangıç populasyonunda sürgün ba şına ortalama larva sayısının 0,05-0,11 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Mayıs ayının ortasından itibaren yükseli şe geçen C. rhododactyla populasyonunun bu dönemde en yüksek seviyesine ula ştı ğı ve çalı şma bahçelerinde sürgün ba şına ortalama larva sayısının 0,11-0,17 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Mayısın son günlerinde populasyon seviyesi dü şüş göstermi ş ve bu dönemde Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde sürgün ba şına ortalamanın 0,03-0,06 arasında de ğişti ği, Yakaören 2’de ise bu ortalama de ğerin 0,16 oldu ğu kaydedilmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılında elde edilen verileri incelendi ğinde, söz konusu zararlının populasyon de ğişiminin 2006 yılındakine benzer bir şekilde seyretti ği, ba şlangıç populasyonuna mayıs ayının ilk günlerinde rastlandı ğı, Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde sürgün ba şına ortalama larva sayısının 0,1-0,15 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 2’de ise bu de ğerin 0,21 oldu ğu saptanmı ştır. Mayıs ayının ikinci yarısında yükselen C. rhododactyla populasyonunun en yüksek seviyesine bu

103 günlerde ula ştı ğı ve Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de sürgün ba şına ortalamanın 0,24-0,30 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 1’de ise bu ortalama de ğer 0,42 olarak kaydedilmi ş ve en yüksek ortalama de ğer olarak saptanmı ştır. Zararlının populasyon seviyesi haziran ba şında dü şüşe geçti ği ve sürgün ba şına ortalama larva sayısının 0,08-0,12 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir.

Zararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır. Tuatay (1963), larva tarafından zarar gören goncaların açmadı ğını ya da tam olarak açamadı ğını bildirmi ştir.

4.3.10. Syrista parreyssii Spinola’nin Populasyon De ğişimi

Ya ğ güllerinde saptanan zararlı türler arasında bulunan S. parreyssii ’nin populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında yumurta konmu ş sürgün sayımları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.3.10.1-5’te verilmi ştir.

Arazi çalı şmalarında, S. parreyssii ’nin di şi bireyleri tarafından ya ğ güllerinin yeni sürgünlerine bırakılan yumurtalardan çıkan larvanın dal içinde a şağıya do ğru beslenerek ilerlemesi sonucunda, dalın tamamen i şlevini yitirerek kurumasına ve yumurta konan yeni sürgünün ise birkaç saat içerisinde turgor basıncının kaybı nedeni ile a şağıya do ğru bükülmesine neden oldu ğu gözlenmi ştir.

104 0,5

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Vuruk Sayısı/ Sürgün

0 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.10.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama Vuruk Sayısı/Sürgün 0,1

0 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.10.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri

105 0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama Vuruk Sayısı/ Sürgün 0,1

0 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.10.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri

0,5

0,4

0,3

0,2

Ortalama Vuruk Sayısı/ Sürgün 0,1

0 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.10.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri

106 0,5

0,4

0,3

0,2

OrtalamaVurukSayısı/ Sürgün 0,1

0 03.05 13.05 18.05 27.05 04.06 12.06 19.06 26.06 02.05 10.05 16.05 24.05 31.05 06.06 12.06 20.06 2006 200 7

Şekil 4.3.10.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Syrista parreyssii Spinola’nin 2006 ve 2007 yıllarında sürgünler üzerindeki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verilerinde, mayısın ikinci yarısından itibaren ergin uçu şunun ba şladı ğı ve mayıs ayının son günlerinde vuruk (yumurta konmu ş) sürgünlere rastlandı ğı gözlenmi ştir. Tuatay (1963), S. parreyssii erginlerinin Isparta ve Burdur illerinde mayıs sonunda uçmaya ba şladı ğını esas uçu şun ise haziran ayında oldu ğunu, di şilerin her sürgüne tek, nadiren iki yumurta bırakılabildi ğini bildirmi ştir. Bu çalı şmada, mayısın son günlerinde yapılan sürgün sayımlarında, Gölcük 1 ve Gölcük 2 bahçelerinde sürgün ba şına ortalama vuruk sayısının 0,02-0,04 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Gölcük 3 ve Yakaören 1’de ise bu ortalamanın 0,11-0,14 arasında seyretti ği, Yakaören 2’de de ortalama de ğerin 0,43 oldu ğu kaydedilmi ştir. Bahçelerde vuruk sürgün sayısı mayısın son günlerinde en yüksek seviyesine ula ştı ğı ve bu dönemde Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de ortalama vuruk sürgün sayısının 0,09-0,15 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 2’de ise ortalama vuruk sayısı 0,30 olarak saptanmı ştır. Haziranın ilk haftasında vuruk sürgün sayısında dü şüş gerçekle şti ği ve bu dönemde ortalama vuruk sayısının 0,02-0,07 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

Çalı şmanın 2007 yılı verileri incelendi ğinde, sürgünlerde vuruk ba şlangıcının 2006 yılındakine benzer şekilde mayısın ikinci yarısının son günlerinde oldu ğu ve bu

107 dönemde Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde ortalama vuruk sayısının 0,07-0,13 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 2’de ise bu ortalamanın 0,18 oldu ğu belirlenmi ştir. Sürgünlerdeki vuruk miktarının mayıs ayının son günlerinde en yüksek seviyesine ula ştı ğı ve Gölcük 1, Gölcük 2, Yakaören 1 ve Yakaören 2’de ortalama vuruk sayısının 0,11-0,21 arasında seyretti ği saptanmı ştır. En dü şük ortalama 0,05 ile Gölcük 3’te kaydedilmi ştir. Haziranın ilk haftasında vuruk sayısı en dü şük seviyesine gerilemi ş ve bu dönemde bahçelerdeki ortalama vuruk sayısının 0,03-0,09 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

Zararlının Rosa spp. veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır.

Zararlı ile mücadelede, arazi kontrollerinin büyük önem ta şıdı ğı ve ergin di şiler tarafından yumurta bırakılmı ş ve a şağı do ğru bükülmü ş sürgünlerin kesilip bahçelerden uzakla ştırmanın bir sonraki yılın populasyonunu azaltaca ğı dü şünülmektedir.

108 4.4. Önemli Yararlı Türlerin Populasyon De ğişimleri

Isparta ili ve ilçelerinde yapılan sörvey çalı şmalarında saptanan ve önemli oldu ğu belirlenen yararlı türler Çizelge 4.4.’te verilmi ştir.

Önemli yararlı türlere ait populasyon de ğişimleri filogenetik sırayla a şağıda verilmi ştir.

4.4.1. Anthribus fasciatus Forster’un Populasyon De ğişimi

Ya ğ güllerinin önemli bir zararlısı olan R. perornatus ile beslenen A. fasciatus ’un populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.4.1.1-5’te verilmi ştir.

0,8

0,6

0,4

0,2 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.1.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

109 1

0,8

0,6

0,4

0,2 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.1.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,8

0,6

0,4

0,2 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.1.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

110 1

0,8

0,6

0,4

0,2 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.1.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,8

0,6

0,4

0,2 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.1.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Anthribus fasciatus Forster’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verileri incelendi ğinde, A. fasciatus erginlerine nisan ayının ilk haftasının son günlerinde rastlandı ğı ve ba şlangıçta darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,03-0,11 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Avcı böce ğin populasyon

111 seviyesinin haziran ayının ortasına do ğru en yüksek seviyesine ula ştı ğı ve bu dönemde darbe ba şına ortalama sayının Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 2’de 0,14- 0,23 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1 bahçesinde ortalama de ğerin 0,56 oldu ğu ve bu dönemdeki en yüksek ortalama de ğer oldu ğu saptanmı ştır. En dü şük ortalama de ğer ise 0,05 ile Yakaören 1 bahçesinde kaydedilmi ştir. Eylülün ikinci yarısından sonra populasyon seviyesi dü şüş göstermi ş ve eylülün son günleri ile ekimin ilk haftasındaki döneme kadar en dü şük ortalama de ğerler saptanmı ştır. Bu dönemde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,03-0,09 arasında seyrettiği belirlenmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılına ait sonuçları incelendi ğinde, A. fasciatus erginlerinin nisan ayının ilk haftasını izleyen dönemde gözlendi ği ve ba şlangıçta darbe ba şına ortalamanın 0,01-0,06 arasında seyertti ği saptanmı ştır. Haziran ayının ortasında en yüksek düzeyine ula şan A. fasciatus populasyonu Gölcük 3 ve Yakaören 1’de darbe ba şına ortalamanın 0,08-0,14 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Bu dönemde en yüksek ortalama de ğerin Gölcük 1, Gölcük 2, ve Yakaören 2’de darbe ba şına 0,41- 0,58 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Populasyonun en yüksek düzeyine ula ştı ğı dönemde en dü şük ortalama de ğer 0,08 ile Yakaören 1’de saptanmı ştır. Eylül ayının son günlerine kadar gözlenen A. fasciatus ’un bu dönemdeki populasyon seviyesinin 0,02-0,05 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir.

Ülgentürk ve Toros (1996), avcı böce ği Rosa spp. üzerindeki Eulecanium tiliae (L.) bireylerinin yumurtaları ile beslendi ğini, her bir ko şnil bireyinde bir adet larva saptandı ğını bildirmi ştir.

Yapılan gözlemlerde, haziran ba şında R. perornatus ’un ergin di şi bireylerinin içinde larva dönemindeki A. fasciatus bireylerine rastlanmı ştır. Larvaların haziran ortasına kadar pupa dönemini tamamladıkları ve haziran ortasından itibaren ergin haline geldikleri saptanmı ştır. Temmuz sonuna do ğru dü şen populasyon seviyesinin a ğustos ortasında az miktarda yükseli şe geçti ği gözlenmi ştir.

112 Avcının beslenme özelliklerini belirlemeye yönelik yapılan ön laboratuvar gözlemlerinde, A. fasciatus’un yumurtlama dönemindeki R. perornatus di şi bireylerinin kabuklarını parçalayarak beslenme davranı şı gösterdi ği gözlenmi ştir.

4.4.2. Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin Populasyon De ğişimi

Isparta ilinde ya ğ gülü bahçelerinde do ğal dü şmanlar arasında yo ğun olarak bulundu ğu belirlenen fasciatopunctata revelierei ’nin populasyon de ğişimini belirlemek üzere 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.4.2.1-5’te verilmi ştir.

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.2.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

113 0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006

Şekil 4.4.2.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.2.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

114 0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.2.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.2.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant)’nin 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılında elde edilen sonuçları incelendi ğinde, ya ğ gülü bahçelerinde A. fasciatopunctata revelierei erginlerine mayıs ayının ilk haftasının ardından

115 rastlanmaya ba şlandı ğı gözlenmi ştir. Bu dönemde, A. fasciatopunctata revelierei ’nin darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,04-0,12 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Populasyon düzeyi haziran ayının ilk haftasının ardından en yüksek düzeyine ulaşan A. fasciatopunctata revelierei ’nin darbe ba şına ortalamasının Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde 0,07-0,16 arasında seyretti ği kaydedilmi ştir. Yakaören 2 bahçesinde darbe ba şına ortalama sayı 0,25 olarak kaydedilmi ş ve bu dönemde kaydedilen en yüksek ortalama de ğer olmu ştur. A ğustos ayının ilk yarısından hemen sonraki günlerde dü şüşe geçen populasyona eylül ortası döneme kadar bahçelerde rastlanmı ştır. Populasyonun dü şüşe geçti ği dönemde en dü şük ortalama de ğer Gölcük 1’de 0,02 olarak kaydedilirken, en yüksek ortalama sayı Yakaören 2’de 0,11 olarak belirlenmi ştir. Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de bu ortalama de ğerin 0,04-0,05 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

Çalı şmanın 2007 yılına ait sonuçlarında, A. fasciatopunctata revelierei ergin bireylerine nisan ayının ilk yarısını izleyen dönemde rastlandı ğı ve bu dönemde darbe ba şına ortalamanın Gölcük 1, Gölcük 2 ve Gölcük 3’te 0,09-0,12 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 1 ve Yakaören 2’de bu ortalama de ğerin 0,03-0,06 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Mayıs ayında bahçelerde A. fasciatopunctata revelierei populasyonu en yüksek de ğerine ula şmı ştır. Mayısın hemen ba şında Yakaören 2’de darbe ba şına ortalama ergin sayısı 0,26 olarak kaydedilmi ştir. Mayıs ayının ilk haftasının sonunda Gölcük 1, Gölcük 2 ve Yakaören 1’de darbe ba şına ortalama sayının 0,11-0,16 arasında seyretti ği saptanmı ştır. Mayıs ayı sonuna do ğru Yakaören 2’de kaydedilen 0,29 ortalama de ğerinin bahçelerin tümünde belirlenen en yüksek populasyon seviyesi oldu ğu kaydedilmi ştir. A ğustos ayı sonuna kadar bahçelerde örneklenen A. fasciatopunctata revelierei ’nin bu dönemden sonra populasyon seviyesi dü şüş göstermi ş ve bahçelerde darbe ba şına ortalama sayının 0,01-0,05 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir.

Yararlının Rosa spp. veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır.

116 Çalı şma sırasında, yaz boyunca de ğişim gösteren populasyon düzeyinin temmuz ayının ilk haftası ile ikinci kez yükseldi ği saptanmı ş ve a ğustos sonunda A. fasciatopunctata revelierei populasyonuna rastlanmamı ştır.

4.4.3. Coccinella septempunctata (L.)’nın Populasyon De ğişimi

Isparta ilinde ya ğ gülü bahçelerinde belirlenen do ğal dü şmanlar arasında yo ğun olarak bulunan C. septempunctata ’nın populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.4.3.1-5’te verilmi ştir.

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.3.1. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

117 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.3.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.3.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

118 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.3.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.3.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Coccinella septempunctata (L.)’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verileri incelendi ğinde, C. septempunctata ’nın mart ayı sonundan itibaren ya ğ gülü bahçelerinde bulundu ğu belirlenmi ştir. Bu dönemde

119 Gölcük 1 ve Gölcük 3 çalı şma bahçesinde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,02-0,05 arasında seyretti ği, bu de ğerin Gölcük 2, Yakaören 1 ve Yakaören 2’de 0,12-0,19 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Ara ştırma bahçelerinde, avcının populasyon düzeyinin nisan sonu ile haziran ayının ikinci yarısındaki dönemde en yüksek seviyesine ula ştı ğı saptanmı ştır. Bu dönemde Yakaören 2’de nisan sonunda 0,36 olarak belirlenen darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının, bahçelerde kaydedilen en yüksek ortalama de ğer oldu ğu saptanmı ştır. Mayısın ilk haftasında Gölcük 3’te 0,11 olan ortalama de ğer, Gölcük 1’de 0,26 olarak kaydedilmi ştir. Yakaören 1’de ise en yüksek ortalama de ğer haziran ba şında 0,19 olarak kaydedilirken, Gölcük 2 bahçesinde haziranın son haftasında darbe ba şına ortalama sayı 0,25 olarak saptanmı ştır. A ğustos ayında dü şüşe geçen C . septempunctata populasyonuna, eylül sonuna kadar rastlanmı ştır. Gölcük 1, Gölcük 2, Yakaören 1 ve Yakaören 2’de en dü şük populasyon seviyesi a ğustos ayının sonunda kaydedilmi ş ve darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,01-0,04 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Gölcük 2’de ise en dü şük populasyon seviyesi eylül sonunda saptanmı ş ve darbe ba şına ortalama 0,02 olarak belirlenmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılında elde edilen verileri incelendi ğinde, C. septempunctata ’nın 2006 yılına benzer bir şekilde mart sonu nisan ba şı dönemde bahçelerde bulundu ğu belirlenmi ştir. Gölcük 2 ve Yakaören 2’de martın son günlerinde darbe ba şına dü şen avcı sayısının 0,04-0,06 arasında de ğişti ği, Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de nisanın ilk haftasında bu sayının 0,05-0,06 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Çalı şma bahçelerinde mayıs ayı ba şından itibaren avcı böce ğe ait en yüksek populasyon de ğerine ula ştı ğı belirlenmi ştir. Mayıs ayının ilk günlerinde Yakaören 2’de darbe ba şına ortalama ergin sayısı 0,36 olarak kaydedilmi ş ve bu dönemde saptanan en yüksek populasyon seviyesi olmu ştur. Gölcük 2’de ise populasyon en yüksek seviyesine nisan ayının son günlerinde ula şmı ş, ortalama de ğerin 0,18 oldu ğu saptanmı ştır. Gölcük 3 ve Yakaören 1’de populasyon en yüksek seviyesine mayıs ayı ortasında ula şmı ş ve ortalama de ğerin 0,11-0,12 arasında de ğiştiği kaydedilmi ştir. Gölcük 1 bahçesinde avcı böce ğin populasyonu en yüksek seviyesine mayısın son haftasında ula şmı ş ve ortalama de ğer 0,25 olarak belirlenmi ştir. Eylül ayının ilk yarısına kadar bahçelerde örneklenen C. septempunctata ’nın populasyonu en dü şük

120 seviyesine bu dönemde gerilemi ş ve darbe ba şına ortalama ergin birey sayısı 0,01- 0,03 arasında de ğişmi ştir.

C. septempunctata ’nın Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır. Ban vd. (2008), C. septempunctata ’nın populasyon de ğişimi üzerinde, av yo ğunlu ğunun, kimyasal kullanımının ve di ğer avcıların etkinli ği gibi birçok faktörün etkili oldu ğunu bildirmi ştir. Yapılan birçok çalı şmada üretim alanlarında bulunan yaprakbiti avcısı türler içinde C. septempunctata ’nın genellikle baskın tür oldu ğu bildirilmi ştir (Ben Halima-Kamel, 1993; Nakata, 1995; Atakan ve Özgür 1996; Ayyıldız ve Atlıhan, 2003).

Yapılan bu çalı şmada, C. septempunctata ’nın populasyon düzeyinin yaz ayları boyunca de ğişim gösterdi ği, yaz sonuna do ğru ise populasyon seviyesinde belirgin bir dü şüşün gerçekle şti ği gözlenmi ştir.

4.4.4. Exochomus quadripustulatus (L.)’un Populasyon De ğişimi

Isparta ilinde ya ğ gülü üretilen ve R. perornatus ile bula şık bahçelerin nerede ise hemen hepsinde örneklenen E. quadripustulatus ’un populasyon de ğişimini belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.4.4.1-5’te verilmi ştir.

121 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.4.1. Gölcük 1 çalışma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.4.2. Gölcük 2 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

122 0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.4.3. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,4

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.4.4. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

123 0,4

0,3

0,2

0,1 OrtalamaBirey Ergin Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.4.5. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Exochomus quadripustulatus (L.)’un 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalışmanın 2006 yılı verilerinde, E. quadripustulatus ’a ait ergin bireylerin mart ayının son günlerinde gözlendi ği belirlenmi ştir. Bu dönemde ba şlangıç populasyonunda darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,03-0,08 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Nisanın ilk haftasının sonunda populasyonun en yüksek seviyesine ula ştı ğı ve Gölcük 3 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalama sayının 0,14-0,18 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 3’de ise bu ortalama de ğerin 0,09 oldu ğu saptanmı ştır. Bahçelerde E. quadripustulatus bireylerine haziran ba şından temmuz ayı sonuna kadar rastlanmazken, temmuz sonu ile eylül ayının ilk yarısını kapsayan dönemde dü şük populasyon seviyeleri gözlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de eylül itibari ile E. quadripustulatus ’a ait en dü şük populasyon seviyesi saptanmı ş ve darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,01- 0,03 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Yakaören 2’de ise a ğustos sonu ile eylül ayının ilk haftasına kadar E. quadripustulatus bireyleri örneklenmi ş ve bu dönemde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,01-0,03 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir.

124 Çalı şmanın 2007 yılı verileri incelendi ğinde, E. quadripustulatus ’un ergin bireylerinin 2006 yılındaki gibi mart ayının son günlerinde gözlenmeye başladı ğı ve ba şlangıç populasyonununda darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,02-0,08 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Nisanın ikinci yarısının ilk günlerinden itibaren E. quadripustulatus populasyonu en yüksek düzeyine ula şmı ş ve bahçelerde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,15-0,21 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Çalı şma bahçelerinde E. quadripustulatus bireylerine haziran ba şından temmuz ayı sonuna kadar rastlanmazken, temmuz sonundan eylül ayı sonuna kadar olan dönemde dü şük populasyon seviyeleri kaydedilmi ştir. Yakaören 1 ve Yakaören 2 bahçelerinde a ğustos sonu itibari ile E. quadripustulatus ’a ait en dü şük populasyon seviyesi saptanmı ş ve darbe ba şına ortalama birey sayısı 0,03 olarak belirlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 2 ve Gölcük 3’te eylül sonu ve ekim ayının ilk haftasına kadar olan dönemde E. quadripustulatus bireyleri örneklenmeye devam edilmi ş ve bu dönemde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,01-0,04 arasında de ğişti ği saptanmı ştır.

Altınok (2004), Isparta ilinde ya ğ gülü üretim alanlarındaki çalı şmasında, E. quadripustulatus erginlerini ilkbahar ba şlangıcı ve yaz aylarında R . perornatus ’un I. ve II. dönem nimfleri üzerinde belirlemi ştir. İki farklı bahçede 50 bitki üzerinde yaptı ğı sayım çalı şmasında, ortalama ergin birey sayısını Deregümü köyünde 2,4±1,5, Gölcük’te 3,1±1,3 olarak saptamı ştır. Ya ğ gülü bahçelerinde yo ğun miktarda kimyasal kullanımının avcı böce ğin populasyonunda anormal dü şüşlere yol açtı ğını hatta kimyasal uygulamalarından sonra sayımların yapıldı ğı bahçelerde E. quadripustulatus populasyonuna rastlanmadı ğını bildirmi ştir.

4.4.5. Hippodamia variegata Goeze’nın Populasyon De ğişimi

Isparta ili ya ğ gülü bahçelerinde saptanan do ğal dü şman türleri arasında yo ğun olarak bulundu ğu belirlenen H. variegata ’nın populasyon yo ğunlu ğunu belirlemek amacıyla 2006 ve 2007 yıllarında sayım çalı şmaları yapılmı ş ve elde edilen populasyon de ğişimleri Şekil 4.4.5.1-5’te verilmi ştir.

125

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos Ekim ustos Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.5.2. Gölcük 1 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.5.3. Gölcük 2 çalışma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

126 0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.5.4. Gölcük 3 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin Birey Sayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.5.5. Yakaören 1 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

127 0,3

0,2

0,1 Ortalama Ergin BireySayısı/ Darbe

0 Mart Mart Eylül Eylül ustos ustos Ekim Ekim Nisan Nisan Mayıs Mayıs ğ ğ Haziran Haziran A A Temmuz Temmuz 2006 200 7

Şekil 4.4.5.6. Yakaören 2 çalı şma bahçesinde Hippodamia variegata Goeze’nın 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon de ğişimleri

Çalı şmanın 2006 yılı verilerinde, H. variegata ’ya mart ayı sonu ile birlikte rastlanmaya ba şlandı ğı gözlenmi ştir. Gölcük 1, Gölcük 3 ve Yakaören 1’de darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,05-0,06 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 2 ve Yakaören 2 bahçelerinde ise bu ortalama de ğerin 0,16-0,18 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Bahçelerde nisan ayının ikinci yarısındaki dönemde populasyonun en yüksek seviyesine ula ştı ğı kaydedilmi ş, bu dönemde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde 0,11-0,17 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Yakaören 2’de ise bu ortalama de ğerin 0,25 oldu ğu kaydedilmi ştir. Haziran ve temmuz aylarında populasyonda zaman zaman yükselmelerin oldu ğu gözlenmi ştir.

Çalı şmanın 2007 yılında, H. variegata ’nın mart ayının son günlerinden itibaren ya ğ gülü bahçelerinde bulundu ğu saptanmı ştır. Bu dönemde, Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalama ergin sayısının 0,04-0,08 arasında seyretti ği belirlenmi ştir. Yakaören 2 bahçesinde ise bu de ğer 0,21 olarak kaydedilmi ştir. Nisan ayının son günlerinde en yüksek populasyon seviyesine ula şan H. variegata ’nın

128 Gölcük 2 ve Yakaören 2 dı şındaki bahçelerde darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,12-0,15 arasında de ğişti ği saptanmı ştır. Gölcük 2 ve Yakaören 2’de bu ortalama de ğerin 0,24-0,26 arasında de ğişti ği belirlenmi ştir. Haziran ve temmuz aylarında populasyonda zaman zaman yükselmelerin oldu ğu gözlenmi ştir. Gölcük 2, Gölcük 3 ve Yakaören 1 bahçelerinde populasyon eylül ortası dönemde en dü şük seviyesine gerilemi ş ve darbe ba şına ortalama ergin birey sayısının 0,02-0,03 arasında de ğişti ği kaydedilmi ştir. Gölcük 1 ve Yakaören 2 bahçelerinde ise en dü şük populasyon seviyesinin a ğustos ayı sonunda gerçekle şti ği ve bu ortalama de ğerin Gölcük 1’de 0,11, Yakaören 2’de ise 0,03 oldu ğu saptanmı ştır.

Yararlının Rosa cinsine ba ğlı türler veya süs bitkileri üzerinde populasyon de ğişimine ait literatür bilgisine rastlanmamı ştır.

129 5. SONUÇ

Ülke ve bölge ekonomisi için önemli bir gelir kayna ğı olan ya ğ gülü yeti ştiricili ği, Isparta yöresinde özellikle son birkaç yılda gülya ğı talebinin artmasından dolayı yeniden önem kazanmaya ba şlamı ştır. Yapılan çalı şmalarda, ya ğ gülü yeti ştiricilerinin üretim alanlarını büyütmeye çalı ştıkları ve yeni bahçe kurma çalı şmalarını hızlandırdıkları gözlenmi ştir. Ya ğ gülü yeti ştiricili ğindeki bu artı ş üreticilerin, üretim alanlarında ekonomik kayıplara neden olan zararlı ve hastalıklar konusunda çözüme yönelik isteklerinin artmasına neden olmu ştur.

Isparta ve ülke ekonomisinde bu denli önemli yeri olan ya ğ gülü üretiminde sorun olan zararlılar, yayılı şları, do ğal dü şmanları ve önemlilerinin populasyon de ğişimlerini belirlemek amacıyla 2006-2007 yıllarında sörvey çalı şmaları yapılmı ştır. Çalı şma sonucunda, Insecta sınıfının 8 takımına ait 39 familyadan toplam 107 tür, Arachnida sınıfına ait 1 takıma ba ğlı 2 familyadan 2 tür olmak üzere toplamda 109 türün varlı ğı belirlenmi ştir. Çalı şmada 99 adet örne ğin tür düzeyinde tanısı tamamlanırken, 10’unun cins düzeyine kadar tanısı sa ğlanabilmi ştir.

Yağ gülü bahçelerinde saptanan türler hakkında yapılan literatür ve gözlem çalı şmları sonucunda, 18 türün Rosa cinsine ba ğlı gül türleri üzerinde zararlı oldu ğu belirlenmi ştir. Sörvey ve laboratuvar çalı şmalarında, ya ğ gülü üretim alanlarında toplam 34 adet do ğal dü şman bulunmu ş ve bu do ğal dü şmanların 23’ünün avcı, 11’ünün ise asalak tür oldu ğu saptanmı ştır.

Isparta ili yağ gülü üretim alanlarında saptanan türler arasında en yo ğun bulunan ve ekonomik anlamda zarar meydana getiren türlerin, Tetranychus urticae Koch. (Acar.: Tetranychidae), Rhodococcus perrornatus Cockerell & Parrott (Hom.: Coccidae), Macrosiphum rosae L. (Hom.: Aphididae), Thrips meridionalis Priesner (Thys.: Thripidae), Oxythyrea cinctella Schaum, Tropinota hirta Poda (Col.: Cetoniidae), Perotis chlorana Leporte & Gory (Col.: Buprestidae), Rhynchites hungaricus Herbst (Col.: Attelabidae), Cnaemidophorus rhododactyla Denis & Schiffermüller (Lep.: Pterophoridae), Syrista parreyssii Spinola (Hym.: Cephidae) oldu ğu, ya ğ gülü

130 alanlarında en fazla örneklenen do ğal dü şmanların ise, Anthribus fasciatus Forster (Col.: Anthribidae), Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant), Coccinella septempunctata L., Exochomus quadripustulatus L., Hippodamia variegata Goeze (Col.: Coccinellidae) oldu ğu belirlenmi ştir.

Ya ğ gülü bahçelerinde saptanan zararlı türler arasında ekonomik açıdan en önemli türün R. perornatus oldu ğu saptanmı ştır. Zararlının 2006 ve 2007 yıllarındaki populasyon grafikleri incelendi ğinde, II. dönem nimflere ait populasyonun mart ayının son günlerinde gözlendi ği, nisanın ilk yarısındaki dönemde ise II. dönem nimf populasyonunun en yüksek seviyesine ula ştı ğı kaydedilmi ştir. Zararlı ile mücadelede bu dönemin son derece önemli oldu ğu ve iki yıllık dallara yerle şen II. dönem nimflere kar şı bir uygulamanın gerekli oldu ğu gözlenmi ştir. Ayrıca a ğustos ayında yeni populasyona ait II. dönem nimflere kar şı yapılacak ikinci uygulamanın bir yıl sonraki zararlı populasyonunu azaltaca ğı ve zararlı ile mücadelede ba şarıyı arttıraca ğı dü şünülmektedir. Zararlıya ait do ğal dü şmanlardan ilk olarak E. quadripustulatus ’a martın son günlerinde rastlanmı ş ve avcıya ait populasyon de ğişim grafi ği incelendi ğinde, mart ayının son günlerinden itibaren bahçelerde populasyonuna rastlanırken, nisanın ilk haftası ile nisan ortası dönemde populasyonu en yüksek seviyesine ula ştı ğı saptanmı ştır. Haziran-temmuz ayları arasında bahçelerde E. quadripustulatus populasyonuna rastlanmazken, I. ve II. dönem nimflerin gözlendi ği a ğustos ayı ba şından ekimin ilk haftasına kadar tekrar örneklenmi ştir. Nisan ayının ilk haftasının ardından ya ğ gülü bahçelerinde di ğer bir avcı tür olan A. fasciatus gözlenmeye ba şlamı ştır. Avcı böce ğin populasyon düzeyinin nisan-ekim ayları arasında de ğişken biçimde seyretti ği ve bahçelerde sadece R. perornatus ’a ait yumurtalı di şi bireylerin bulundu ğu, haziran ayının ortası ile temmuz ayı ba şına kadar olan dönemde en yüksek düzeye ula ştı ğı belirlenmi ştir. Ayrıca R. perornatus örneklerinden Metaphycus melanostomatus Timberlake, M. silvestrii Sugonjaev, Microterys bellae Tryapitzin olmak üzere üç asalak tür elde edilmi ştir. Çalı şma bahçelerinden elde edilen toplam verilere göre, 2006 yılında parazitlenme oranı % 30 iken, 2007 yılında bu ortalama oran % 17 olarak kaydedilmi ştir. Sonraki çalı şmalarda zararlıya ait do ğal dü şmanlar üzerinde detaylı çalı şmaların yapılmasının yararlı olaca ğı dü şünülmektedir.

131 Ya ğ gülü bahçelerinde yo ğun olarak bulunan ve ekonomik açıdan önem ta şıyan ikinci zararlı türün M. rosae oldu ğu belirlenmi ştir. Zararlının 2006 ve 2007 yıllarında elde edilen populasyon de ğişim grafikleri incelendi ğinde, zararlının nisan ayının ilk haftasından itibaren bile şik yapraklar üzerinde dü şük yo ğunlukta bulunmaya ba şladı ğı gözlenmiştir. Yeni sürgünlerin olu ştu ğu dönemde zararlının populasyonunun yükseli şe geçti ği ve daha sonra olu şan gül tomurcukları üzerinde koloniler olu şturdukları saptanmı ştır. Mayıs ortasına rastlayan bu dönemden önce yapılacak bir uygulamanın, çiçek tomurcuklarının zarar görmesini engelleyece ği dü şünülmektedir. Çalı şma bahçelerinde yaprakbiti avcısı oldu ğu bilinen 20 avcı ile 3 adet asalak tür saptanmı ştır. Saptanan avcı türlerden A. fasciatopunctata revelierei , C. septempunctata , E. quadripustulatus , H. variegata (Col.: Coccinellidae)’nın bahçelerde sık olarak rastlanan türler oldu ğu belirlenmi ştir. A. eglanteriae ve A. rosae (Hym.: Braconidae)’nin ise yo ğun olmamakla birlikte M. rosae üzerinde asalak olarak bulunan türler oldu ğu belirlenmi ştir.

Ya ğ gülü bahçelerinde yapılan çalı şmalarda, özellikle nisan ortasından hasat döneminin biti şi olan haziran ortasına kadar olan dönemde zararlıların ya ğ gülü bitkisi üzerinde yo ğun şekilde beslendi ği saptanmı ştır. Ya ğ gülü üreticileri için kritik bir dönem olan bu zaman diliminde, özellikle ilkbaharda gübrelemenin yo ğun olarak yapıldı ğı, bunun da özellikle emici böceklerin populasyon seviyesini arttırarak zararlılar ile mücadeleyi zorla ştırdı ğı gözlenmi ştir. Çalı şma sırasında, yabancıotlanmanın yüksek oldu ğu ya ğ gülü bahçelerinde, zararlı populasyonlarının da yüksek oldu ğu belirlenmi ştir.

Çalı şmalar sırasında ya ğ gülü üreticilerinin büyük bir kısmının hasat döneminin ardından üretim alanları ile ilgilenmedikleri, hasat sonrası bahçelerde populasyon seviyesi artan zararlılara kar şı herhangi bir uygulama yapmadıkları saptanmı ştır. Hasat sonrası dönem olan temmuz ayında özellikle populasyon seviyesi a şırı artan T. urticae ’ye kar şı önlem alınmadı ğı ve bula şıklı ğın yo ğun oldu ğu bahçelerde bitkilerin önemli derecede zarar gördükleri gözlenmi ştir. Üreticilerin bahçeleri ile tüm yıl boyunca ilgilenmelerinin, zararlı mücadelesinde zamanlamanın do ğru yapılmasını ve böylece sonraki dönemlerdeki zararlı populasyonlarının azalmasının sa ğlanaca ğı dü şünülmektedir.

132 Bölgede yapılan gözlemlerde, ya ğ gülü yeti ştiricilerinin zararlılara kar şı genellikle kimysal sava ş yöntemlerine ba şvurdukları gözlenmi ş olup, mücadele çalı şmalarında özellikle kültürel ve fiziksel uygulamalar konusunda bilinçlendirilmelerinin gerekli oldu ğu kanısına varılmı ştır.

Yapılan bu çalı şma ile ya ğ gülü üretim alanlarındaki zararlılar, bu zararlıların önemlileri, bölgedeki yayılı ş durumları ve do ğal dü şmanları belirlenmi ş, önemli türlerin populasyon de ğişimleri ortaya çıkarılmı ştır. Çalı şmada, özellikle üreticiler için faydalı olaca ğı dü şünülen zararlı ve yararlı türlerin görsel olarak tanınmasına yönelik ve do ğadaki populasyon durumlarını gösterir bilgilere yer verilmi ştir.

Bu çalı şmada, ya ğ gülü üretim alanlarındaki entomolojik sorunlar belirlenmi ş olup, daha sonraki yıllarda bu alanda yapılacak olan çalı şmalara ı şık tutaca ğı dü şünülmektedir.

133 6. KAYNAKLAR

Abou Arab, A.K., Abou Donia, M.A., 2001. Pesticide Residues in Some Egyptian Spices and Medicinal Plants as Afected by Processing. Food Chemistry, 72, 439- 445.

Acatay, A., 1969a. Gül ( Rosa damascena L.) ve Gül Yağı. Özaydın Matb. İstanbul, 63 s.

Acatay, A., 1969b. Schadlinge von Rosa damascena Mill. in der Turkei. Anzeige or Schadlingskunde und Pflanzenschutz Vereinigt Mit Schadlingsbekampfung (Deutsch). Journal of Pest Science, 42(4), 49-53.

Acatay, A., 1970. Schadlinge von Rosa damascena Mill. in der Turkei. Anz. Schädlingsk 43(4), 49-53.

Albanis, T.A., Hela, D.G., Sakellarides, T.M., Konstantinou, I.K., 1998. Monitoring of Pesticide Residues and Their Metabolites in Surface and Underground Waters of Imathia (N. Greece) by Means Of Solidphase Extraction Disks and Gas Chromatography. Journal of Chromatography A, 823, 59–67.

Alkan, B., 1946. Tarım Entomolojisi. Yüksek Ziraat Enstitüsü. Ders Kitabı. No: 31, 232s., Ankara.

Altınok, M.A., 2004. Isparta İli Ya ğ Güllerinde Zararlı Rhodococcus perornatus (Cockrell and Parrott) (Homoptera: Coccidae)’un Biyolojisi Popülasyon Geli şmesi, Yayılı şı, Do ğal Dü şmanları ve Mücadelesi Üzerine Ara ştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 104s, Adana.

Anonim, 1987. Tarım Orman ve Köyi şleri Bakanlı ğı, Gülbirlik Gül-Gül Ya ğı ve Ya ğlı Tohumlar Satı ş Kooperatifi Birli ği.

Anonim, 2004. (Food and Agriculture Organization), http://apps.fao.org.

Anonim, 2005. T.C. Giresun Valili ği İl Çevre ve Orman Müdürlü ğü. Giresun İl Çevre Durum Raporu, 249 s.

Anonim, 2007a. Süleyman Demirel Üniversitesi Merkezi Ara ştırma Laboratuvarı Kayıtları

Anonim, 2007b. Turunçgillerde Thrips Frankliniella occidentalis Pergande, Thrips major Uzel, Pezothrips kellyanus (Bagnall) (Thysanoptera: Thripidae) Zirai Mücadele Teknik Talimati http://www.kkgm.gov.tr/birim/bitkikoruma/ teknik_talimat/ turuncgil_hast_zar/turuncgillerde_trips.pdf.

Anonim, 2008a. www.pbase.com/holopain/images/57829277

134 Anonim, 2008b. www.padil.gov.ua/viewPestLargelmage.aspxid=250&img=1735)

Argyriou, L.C., Stavraki, H.G., Mourikis, P.A., 1976. A List of Recorded Entomophagous Insects of Greece. Benaki Phytopathological Institute, Athens. 73 pp.

Aslan, B., Karaca, İ., 2005. Fruit Tree Aphids and Their Natural Enemies in Isparta Region, Turkey. J. Pest Sci., 78, 227–229.

Aslan, M.M., Uygun, N., 2005. Aphids (Homoptera: Aphididae) of Kahramanmara ş Province, Turkey. Turk. J. Zool., 29, 201-209.

Atakan, E., Özgür, F., 1996. Pamuk Tarlasında Erken Mevsimde Aphis craccivora koch., Aphis gossypii Glover (Homoptera, Aphididae) ve Bunların Do ğal Dü şmanlarının Populasyon De ğişimlerinin Ara ştırılması. Türk. Entomol. Derg. 20 (3), 187-197.

Atakan, E., Tunç, İ., 2004. Adana İlinde Yoncada Thysanoptera Faunası ve Bazı Önemli Türlerin ve Predatör Böceklerin Populasyon De ğişimleri. Türk. Entomol. Derg., 28(3), 181-192.

Atakan, E., Uygur, S., 2005. Winter and Spring Abundance of Frankliniella spp. and Thrips tabaci Lindeman (Thysan., Thripidae) on Weed Host Plants in Turkey. JEN 129(1), 17-26.

Atlıhan, R., Özgökçe, M.S., 2003. Van İli Şekerpancarı Alanlarındaki Zararlı ve Yararlı Türlerin Saptanması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 13(1), 9-14.

Atweal, A.S., Dhingra, S., 1971. Biological Studies on Macrosiphum rosaeiformis Das (Hemiptera: Aphididae) the Common Rose Aphid. Indian Journal of Entomology, 33(2), 136-141.

Ay, R., 2005a. Determination of Susceptibility and Resistance of Some Greenhouse Populations of Tetranychus urticae Koch to Chlorpyrifos (Dursban 4) by the Petri Dish–Potter Tower Method. J. Pest. Sci., 78, 139–143.

Ay, R., 2006. Antalya İli Örtüaltı Sebze Üretim Alanlarında Zararlı Olan Tetranychus urticae Koch Populasyonlarının Bazı Akarisitlere Kar şı Tepkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi., Tarım Bilimleri Dergisi, 12(3), 301-306.

Aydo ğdu, S., Toros, S., 1987. Erzincan İli ve Çevresinde Lepidosaphes ulmi L. (Homoptera: Diaspididae)’nin Biyo-Ekolojisi ve Özellikle Do ğal Dü şmanları Üzerine Ara ştırmalar. Bit. Kor. Bült., 27(3-4), 147-178.

135 Ayyıldız, Y., Atlıhan, R., 2003. Balıkesir İli Sebze Alanlarında Görülen Yaprakbiti Türleri ve Do ğal Dü şmanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 16(1), 1-5.

Aysu, R., 1950. Türkiye Ko şnilleri l.cilt, 5(4), 87-91.

Ban, L., Ahmed, E., Ninkovic, V., Gabriele, D., Glinwood, R., 2008. Infection With an Insect Virus Affects Olfactory Behaviour and Interactions With Host Plant and Natural Enemies in an Aphid. Entomologia Experimentalis et Applicata 127, 108–117.

Baydar, H., 2004. Türkiye’de Ya ğ Gülü Tarımı ve Gül Ya ğı Sanayisi. Türk Tarım Dergisi, 160, 54-57.

Baydar, H., Baydar, N.G., Debener, T., 2005. Isparta Gülünde ( Rosa damascena Mill.) Genetik İli şkilerin Aflp ve Mikrosatellit Markırları İle Belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya (Ara ştırma Sunusu Cilt II, 1123-1126.

Ben Halima-Kamel, M., Ben Hamouda, M.H., 1993. Aphids in the Protected Crops and Their Natural Enemies in Tunisia. Pests of Plants. 11(2), 50-53.

Benson, R.B., 1968. Hymenoptera from Turkey, Symphyta. Bulletin of the British Museum (N.H.) Entomology, 22(4), 4-207.

Bodenheimer, F.S., 1949. Türkiye’nin Coccoidea’sı. Cilt 1 Diaspididae Monografik Bir Etüd. Ne şriyat Md. Sayı 670, 264s.

Bodenheimer, F.S., 1952. The Coccoidea of Turkey, I. Revue De La Faculté Des Sciences De L'université D’Istanbul (Ser.B), 17, 315-351.

Bodenheimer, F.S., Swirski, E., 1957. The Aphidoidea of the Middle East. The Weigmann Science Press of Isreal, Jarusalem, 378s.

Bognar, S., Vinis, G., 1979. Scale Insects in the Parks and Avenues of Budapest. Acta Agronomica Academiae Scientiarum Hungaricae 28, 13-26.

Bolu, H., Özgen, İ., Çınar, M., 2005. Dominancy of Insect Families and Species Recorded in Almond Orchards of Turkey. Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica, 40(1-2), 145-157.

Bolu, H., Özgen, İ., Bayram, A., Çınar, M., 2007. Güneydo ğu ve Do ğu Anadolu Bölgelerinde Antepfıstı ğı, Badem ve Kiraz Bahçelerindeki Avcı Coccinellidae Türleri, Yayılı ş Alanları ve Avları. HR. Ü. Z. F. Dergisi, 11(1/2), 39-47.

Aphidophagous Syrphids in Apple Orchards. Communications In Agricultural and Applied Biological Sciences 70 (4), 527-38.

136 Bruun, H.H., 2005. Biological Flora of The British Isles List Br. Vasc. Pl. (1958) no: 225, 5. Rosa rugosa Thunb. ex Murray. Journal of Ecology, 93, 441–470.

Bulut, H.S., Madanlar, N., 2004. Bademli (Ödemi ş, İzmir) Beldesi Meyve fidanlıklarında zararlı Tetranychus urticae Koch (Acarina: Tetranychidae)’nin Populasyon Yo ğunlu ğu. Türk. Entomol. Derg., 2004, 28 (3), 193-203.

Cardwell, E.E., Ouyang, Y., Salse, J., 1998. Insecticide Resistance and Esterase Enzyme Variation in the California Red Scale (Homoptera: Diaspididae). Journal of Economic Entomology, 91(4), 812-819.

Cardwell, E.E., Ouyang, Y., Striggow R.A., Christiansen, J.A., Black, C.S., 2004. Role of Esterase Enzymes in Monitoring for Resistance of California Red Scale, Aonidiella aurantii (Homoptera: Diaspididae), to Organophosphate and Carbamate Insecticides. Journal of Economic Entomology, 97(2), 606- 613.

Carmen, P., Gheorghe, M., Sorına, A., Andrei, S., 2004. Predators Insects Controlling Aphis fabae Scop. Populations. Analele Ştiintifice ale Universitaţii Al.I.Cuza” Ia şi, s. Biologie Animala, Tom L, 67-75.

Cesnik, H.B., Gregorcic, A., Botla, S.V., 2006. Pesticide Residues in Agricultural Products of Slovene Origin in 2005. Acta Chim. Slov., 53, 95–99.

Chumak, V.O., 1975. Two New Species of Oil-Bearing Plants in the Crimea. Zakhist Roslia 21(5-6), 70-73.

Cockerell, T.D.A., Parrott, P.J., 1899. Contribution to the Knowledge of the Coccidae. The Industrialist, 25, 159-165.

Çalma şur, Ö., Özbek, H., 2004. A Contribution to the Knowledge of the Tenthredinidae (Symphyta, Hymenoptera) Fauna of Turkey Part I: The Subfamily Tenthredininae. Turk J. Zool, 28, 37-54.

Çanakçıo ğlu, H., 1975. The Aphidoidea of Turkey. İstanbul Uni. Faculty of Forestry, 309 s.

Çanakçıo ğlu, H., 1977. Türkiye Orman A ğaçları ve A ğaççıklarında Zarar Yapan Coccoidea (Homoptera) Türleri Üzerinde Ara ştırmalar. İ.Ü. Orm. Fak. Yay.: 2322, 122 s.

Çetin, H., Alao ğlu, Ö., 2005. Mut (Mersin) İlçesinde Zeytin A ğaçlarında Bulunan Yararlı Böcek Türlerinin Tespiti ve Önemli Türlerin Populasyon De ğişimi. S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(36), 59-65.

137 Çıkman, E., Yücel, A., Çobano ğlu, S., 1996. Şanlıurfa İli Sebze Alanlarında Bulunan Akar Türleri, Yayılı şları ve Konukçuları. Türkiye 3. Biyolojik Mücadele Bildirileri, 517-525.

Çiftçi, K., 1986. Antalya ve Çevresi Yumu şak Çekirdekli Meyve A ğaçlarında Lepidosaphes ulmi (Homoptera: Diaspididae) ve Do ğal Dü şmanları Üzerine Ara ştırmalar. T.C. Tarım Orman ve Köyi şleri Bakanlı ğı Antalya Biyolojik Mücadele Ara ştırma Enst. Md. Ara ştırma Eserleri Serisi, No: 4, Ankara, 37s.

Çobano ğlu, S., Düzgüne ş, Z., 1986. Important Armoured Scale Insect (Homoptera: Diaspididae) Species In Fruit Orchards of Ankara Province. Bit. Kor. Bül., 26, 135-158.

Danzig, E.M., 1959. Concerning the Biological Forms of the Apple Comma Scale Lepidosaphes ulmi (L.) (Homoptera, Coccoidea). (In Russian). Zoologicheskii Zhurnal. Moscow, 38, 879-886.

Danzig, E.M., 1980. Coccoids of the Far East USSR (Homoptera, Coccidea) with Phylogenetic Analysis of Scale Insects Fauna of the World. (In Russian). Nauka, Leningrad, 367 pp.

Danzig, E.M., Pellizzari, G., 1998. Diaspididae. Catalogue of Palaearctic Coccoidea. Plant Protection Institute, Hungarian Academy of Sciences, Budapest, Hungary, 526 pp.

Deligeorgidis, P.N., Ipsilandis, C.G., Fotiadou, C., Kaltsoudas, G., Giakalis, L., Garsen, A., 2005. Fluctuation and Distribution of Frankliniella occidentalis (Pergande) and Thrips tabaci Lindeman (Thysanoptera: Thripidae) Populations in Greenhouse Cucumber and Tomato. Pakistan Journal of Biological Sciences 8 (8), 1105-1111.

Demirözer, O., Karaca, İ., Japoshvili, G., 2004. Studies on Coccoidea (Homoptera) Species and Their Natural Enemies in the Fruits Orchards in Isparta Region. Proceeding of the X International Symposium on Scale Insect Studies. 19 th - 23 rd April, Plant Protection Research Institute, Adana, Turkey, 223-230.

Dinçer, J., 1971. Ege Bölgesi Pamuklarında Kırmızıörümceklere [ Tetranychus urticae Koch.] Kar şı İlaç Denemeleri. Zirai Mücadele Ara ştırma Yıllı ğı, 17s.

Dinçer, J., 1975. Ege Bölgesi’nde Pamuklara Arız Olan Tetranychidae (Kırmızıörümcek) Familyası Türleri, Tanınmaları ve Kimyasal Sava ş E şiği Tayini Üzerinde Ara ştırmalar. Gıda-Tar. Hayv. Bak. Zir. Kar. Gn. Md. Ar. Eser. Ser. T. B. No: 25, 39s.

Do ğanlar, M., 1984. Notes on Chalcidoidea of Turkey, I. Chalcididae, Eurytomidae, Torymidae, Orymidae, Perilampidae, Eucharitidae. Türk. Bit. Kor. Derg., 8, 151-158.

138 Düzgüne ş, Z., Toros, S., Kılınçer, N., Kovancı, B., 1982. Ankara İlinde Bulunan Aphidoidea Türlerinin Parazitoit ve Predatörlerinin Tespiti. Tarım ve Orm. Bak. Zir. Müc. ve Zir. Kar. Gn. Md. Yayın Şb., 251 s.

Ecevit, O., 1977. Panonychus ulmi (Koch) ve Tetranychus urticae (Koch) (Acarina:Tetranychidae)’nin Populasyon Dinamiklerine Etki Eden Bazı Faktörler Üzerinde Ara ştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 449, Erzurum, 164s.

Ecevit, O., I şık, M., Yanılmaz, A.F., 1987. Fındıklarda Zararlı Fındık Ko şnili Parthenolecanium corni (Bouche) Parthenolecanium rufulum Ckll. ile Virgül Kabuklubiti ( Lepidosaphes ulmi L.)’nin Biyo-Ekolojik Özellikleri ve Fındık Ko şnilinin Mücadele Metodları Üzerine Ara ştırmalar. Ondokuz Mayıs Üniv. Yay. No:19, 34 s., Samsun.

Elekçio ğlu, N. Z., Şenal, D., 2007. Pest and Natural Enemy Fauna in Organic Citrus Production in the Eastern Mediterranean Region of Turkey. International Journal of Natural and Engineering Sciences 1, 29-34.

Elmalı, M., Toros, S., 1994. Konya İlinde Bu ğday Tarlalarında Yaprakbiti Do ğal Dü şmanlarının Tesbiti Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 3. Biyolojik Mücadele Kongresi, 25-28 Ocak, İzmir. 13-28.

Elmalı, M., 1998. Russian Wheat Aphid in Konya Province. Euphytica 100, 69–76.

Erden, F., 1979. Güney Anadolu Bölgesi’nde Elma Bahçelerinde Entegre Mücadele Yönünden Böcek Faunası Üzerinde Ön Çalı şmalar. Zir. Müc. Ar. Yıl., 56-57.

Erden, F., 1988. Erzincan Bölgesi Yumu şak Çekirdekli Meyve A ğaçlarının Böcek Kökenli Zararlıları, Tanınmaları ve Önemlilerinin Zararlılık Durumları Üzerinde Ara ştırmalar. Tar. Or. ve Köy. Bak. Mes. Yay., Yay. No:4. 96 s. Ankara.

Erkılıç, L., Yumruktepe, R., Mart, C., 1996. İçel İli Çilek Alanlarında Bulunan Böcek ve Akar Türleri. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, 24-28 Eylül, Ankara. 440-447.

Erler, F., 1994. Antalya İlinde Bulunan Kabuklubit (Homoptera: Diaspididae) Türleri, Konukçuları, Yayılı şları ve Do ğal Dü şmanları Üzerinde Ara ştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Antalya 99 s.

Erler, F., Kozár, F., Tunç, I., 1996. A Preliminary Study on the Armoured Scale Insect (Homoptera, Coccoidea: Diaspididae) Fauna of Antalya. Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica, 31, 53-59.

Erler, F., Tunç, İ., 2001. A Sörvey (1992–1996) of Natural Enemies of Diaspididae Species in Antalya, Turkey. Phytoparasitica, 29(4), 299-305.

139 Erol, T., 1994. Türkiye Attelabidae (Coleoptera) Familyası Türleri Üzerinde Faunistik ve Sistematik Çalı şmalar II (Rhynchitinae: Rhynchitini). Türk. Entomol. Derg., 18(2),89-102.

Erol, T., Karagöz, M., 1996. Aydın İli Yonca Ekili ş Alanlarında Görülen Zararlı ve Yararlı Türler ile Önemlilerinin Popülasyon De ğişimleri Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, 24-28 Eylül Ankara. 29-37.

Erol, T., Ya şar, B., 1996. Van İli Elma Bahçelerinde Bulunan Zararlı Türler ile Do ğal Dü şmanları. Türk. Entomol. Derg., 20(4), 281-293

Erol, T., Ya şar, B., 1999. Van İli Elma A ğaçlarında Zararlı Lepidosaphes ulmi (L.) (Homoptera, Diaspididae) ile Palaeolecanium bituberculatum (Targ. and Tozz.) (Homoptera, Coccidae)’un Populasyon De ğişimleri, Bazı Biyolojik Özellikleri ve Do ğal Dü şmanları Üzerinde Ara ştırmalar. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23, 151-164.

Eronç, H.H., Erden, F., 1972. Güney Anadolu Bölgesi Elma Bahçelerinde Zararlı Virgül Ko şnili Lepidosaphes ulmi (L.)’ye Kar şı İlaç Denemeleri. Gıda Hay. Tar. Bak. Zir. Müc. Zir. Kar. Gn. Md. Ar. D. B ş. Zir. Müc. Ar. Yıl, 14, 80-81.

Feraru, E., Mustata, G., 2005. Species of Parasitoids that Control the Populations of Aphids (Homoptera: Aphididae) From Some Orchards of Iasi and Vaslui Counties. Lucr ările simpozionului “Entomofagii şi rolul lor în p ăstrarea echilibrului natural” Universitatea “Al.I. Cuza” Ia şi, 12s.

Flint, M.L., 1998. Pest of the Garden and Small Farm. A Grower’s Guide to Using Less Pesticide, 2 nd Edn. UC Division of Agriculture Resources and University of California Press. Berkeley, Los Angeles. London, 276s.

Gençer, N.S., Kovancı, O., B., Kovancı, B., Akgül, C., H., 2004. Bursa İli Çilek Üretim Alanlarında Bulunan Heteroptera Takımı Türleri. Türk. Entomol. Derg., 28(1), 69-80.

Gençer, N.S., Co şkuncu, K.S., Kumral, N.A., 2005. Bursa İlinde İncir Bahçelerinde Görülen Zararlı ve Yararlı Türlerin Saptanması. OMÜ Zir. Fak. Derg., 20(2), 24-30.

Gençsoylu, İ., Öncüer, C., 2002. Pamuk Alanlarında Do ğal Dü şmanların Sokucu- Emicilerin Populasyon Geli şimine Etkisinin Saptanması. Türkiye 5. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 147-160.

Gençsoylu, İ., Yalçın, İ., 2004. The Effect of Different Tillage Systems on Cotton Pests and Predators in Cotton Fields. Asian Journal of Plant Sciences, 3(1), 39-44.

140 Giray, H., 1969. Dursunbey İlçesi Çevresinde Bulunan Önemli Elma Zararlıları, Tanınmaları, Yayılı şları, Konukçuları, Kısa Biyolojileri ve Zarar Şekilleri Üzerinde İlk Ara ştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak.Yay., No: 160, 49s.

Giray, H. 1974. Preliminary List of the Species of Aphididae(Homoptera) Collected in the Vicinity of Izmir Province, withNotes on Host-Plants and Types of Damage. Review of the Faculty Agriculture Ege University. 11(1), 39-69.

Göven, M.A., Çobano ğlu, S., Güvan, B., Topuz, M., 1999. Ege Bölgesi Ba ğ Alanlarındaki Akar Faunası Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 491-500.

Gül-Zümreo ğlu, S., 1972. Böcek ve Genel Zararlılar Katalo ğu 1928-1969 (1. Kısım). İstiklal Matbaası, İzmir, 119s.

Gül-Zümreo ğlu, S., Akbulut, N., 1987. Ege Bölgesi İkinci Ürün Soya Ekim Alanlarında Görülen Zararlılar Üzerine Ara ştırmalar. Türk. Entomol. Derg. 11(4), 215-226.

Gül-Zümreo ğlu, S., Akbulut, N., 1988. Ege Bölgesi İkinci Ürün Susam Ekim Alanlarında Görülen Zararlılar Üzerinde Ara ştırmalar. Türk. Entomol. Derg., 12(1), 39-48.

Hall, W.J., 1922. Observations on the Coccidae of Egypt. Bulletin, Ministry of Agriculture, Egypt, Technical and Scientific Service 22, 1-54.

Helle, W., Sabelis, M.W., 1985. Spider Mites: Their Biolog, Natural Enemies and Control. 1B. Elsevier Amsterdam, 458s.

Holland, P.T., Hamilton, D., Ohlin, B., Skidmore, M.W., 1994. Effects of Storage and Processing on Pesticide Residues in Plant Products (Technical Report). Pure & Appl. Chem., 66(2), 335-356.

Işıkber, A.A., Karcı, A., 2006. Kahramanmara ş İli ve Çevresinde Bazı Tarla Kültürlerinde Bulunan Avcı Böcek Türlerinin Yo ğunluk ve Yaygınlıklarının Saptanması. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(1), 111-116.

Japoshvili, G., Karaca, İ., 2002. Coccid (Homoptera: Coccoidea) Species of Isparta Province, and Their Parasitoids from Turkey and Georgia. Turk. J. Zool. 26, 371-376.

Jaskiewicz, B., 2004. The Population Dynamics of Aphids Colonising The Shrubs of Rosa canina L. In Urban Conditions Of Lublin. 7 (2). www.ejpau.media.pl/volume7/issue2/horticulture/art-05.html

Karaat, Ş., Göven, M.A., 1986. Güneydo ğu Anadolu Bölgesinde Tütün Dikim Alanlarında Şeftali Yaprakbiti ( Myzus persicae Sulz.)’nin Do ğal

141 Dü şmanlarının Genel Durumu. Türkiye I. Biyolojik Mücadele Kongresi, 12- 14 Şubat, Adana. 162-172.

Karaat, Ş., Göven, M.A., Mart, C., 1992. Güneydo ğu Anadolu Projesi (G.A.P.) Alanına Giren İllerde Pamuk Zararlılarına Kar şı Entegre Mücadele Düzeni. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 183-191.

Karaca, İ., Japoshvili, G., Demirözer, O., 2003. Rose Soft Scale (Hemiptera: Coccidae) and It’s Parasitoid in Isparta Province (Turkey). Proceedings of the Georgian Academy Sciences, Biolgical Series B, Vol.1, No: 1-2, 77-81.

Karaca, İ., Karsavuran, Y., Avcı, M., Demirözer, O., Aslan, B., Sökeli, E., Bulut, H.S., 2006. Isparta İlinde Coleoptera Takımına Ait Türler Üzerinde Faunistik Çalı şmalar. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt:10, Sayı: 2, 180-184.

Karsavuran, Y., Gücük, M., 2006. Manisa İlinde Sanayi Domatesi Üretim Alanlarında Görülen Thysanoptera Takımına Ait Türlerin Saptanması Üzerinde Ara ştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg., 43(3), 13-20.

Kasap, İ., Çobano ğlu, S., 2007. Mite (Acari) Fauna in Apple Orchards of Around the Lake Van Basin of Turkey. Türk. Entomol. Derg., 31(2), 97-109.

Kaya, N., Hıncal, P., 1991. Denizli İli Mercimek Alanlarında Bulunan Böcek Faunası. Türk. Entomol. Derg., (3), 173-181.

Kaya, M., Kovancı, B., 2004a. Bursa’da Ahududu Alanlarında Saptanan Heteroptera Türleri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 41(2), 101-109.

Kaya, M., Kovancı, B., 2004b. The Species of Coleoptera Occurred in Raspberry Areas in Bursa. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(3), 1-7.

Kaydan, M.B., Ülgentürk, S., Erkılıç, L., 2007. Türkiye’nin Gözden Geçirilmi ş Coccoidea (Hemiptera) Türleri Listesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 17(2), 89-106.

Kısmalı, Ş., Madanlar, N., Yolda ş, Z., Gül, A., 1999. İzmir (Menemen)’de Örtüaltı Çilek Yeti ştiricili ğinde Kırmızıörümceklere Kar şı Avcı Akar Phytoseilus persimilis A.-H. (Acarina: Phytoseiidae)’in Uygulanma Olanakları. Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 201-214.

Kıyak, S., Özsaraç, Ö., Salur, A., 2004. Additional Notes on the Heteroptera Fauna of Nev şehir Province (Turkey). G.U. Journal of Science, 17(1), 21-29.

Kmiec, K., 2007. The Occurrence of Macrosiphum rosae (L.) (Hemiptera: Aphididae) on Rose Shrubs in Lublin. Electronic Journal of Polish Agricultural Universities (EJPAU), 10 (2). www. ejpau. media. pl/ volume10 /issue2 /art-12.html

142 Kogan, M., 1998. Integrated Pest Management: Historical Perspectives and Contemporary Developments. Annu. Rev. Entomol., 43, 243–70.

Kozar, F., Ördögh, G., Kosztarab, M., 1977. New Records to the Hungarian Scale Insect Fauna (Homoptera: Coccoidea). Folia Entomologica Hungarica, 30, 69-75.

Kozar, F., Sugonyaev, E.S., 1979. Contribution to the Knowledge of Parasites of Coccids (Homoptera: Coccoidea). (In Hungarian; İngilizce özet). Folia Entomologica Hungarica, 32, 234-236.

Kozar, F., 1980. The Scale Insect Fauna (Homoptera: Coccoidea) of the Bakony Mountains and Surrounding Area. (In Hungarian). Veszprém Megyei Muzeumok Közleményei 15, 65-72.

Kozar, F., Ostafichuk, V.G., 1987. New and Little Known Scale-insects Species from Moldavia (USSR) (Homoptera: Coccoidea). Folia Entomologica Hungarica, 48, 91-95.

Kumar, A., Nadda, G., Adarsh, S., 2004. Determination of Chlorpyrifos 20% EC (Dursban 20 EC) in Scented Rose and Its Products. Journal of Chromatography A, 1050, 193-199.

Kumral, N.A., Kovancı, B., 2005. Seasonal Population Dynamics of The Two- Spotted Spider Mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) Under Acaricide Constraint On Eggplant In Bursa Province (Turkey). Acarologia, 45(4), 295-301.

Kumral, N.A., Kovancı, B., 2007. The Diversity and Abundance of Mites in Agrochemical-Free and Conventional Deciduous Fruit Orchards of Bursa, Turkey. Türk. Entomol. Derg., 31(2), 83-95.

Kurt, M.A., 1982. Do ğu Karadeniz Bölgesi Fındık Zararlıları, Samsun Böl. Zir. Müc. Ar ş. Enst. Md. Mes. Kit. Ser. No: 26, 75s., Samsun.

Lindinger, L., 1912. Die Schildlaeuse (Coccidae) Eurapas, Nordafrikas und Vorderasiens, Einschlisslich Der Azoren, Der Kanaren und Maderias. Mit Anlitung Zum Sammeln, Bestimmen und Aufbewahrenen. Ulmer, Sttutgart, 388 pp.

Lodos, N., Önder, F., Pehlivan, E., Atalay, R., 1978. Ege ve Marmara Bölgesi’nin Zararlı Böcek Faunasının Tesbiti Üzerinde Çalı şmalar [Curculionidae, Scarabaeidae, (Coleoptera);Pentatomidae, Lygaeidae, Miridae (Heteroptera)]. Ankara. 292s.

Lodos, N., 1989. Türkiye Entomolojisi IV (Kısım I). Genel, Uygulamalı ve Faunistik. Ege Üniv. Zir. Fak. Yay., No. 493, 236s.

143 Lodos, N., Tezcan, S., 1995. Türkiye Entomolojisi V Buprestidae (Genel Uygulamalı ve Faunistik). Entomoloji Derne ği Yayınları No. 8, Ege Üniversitesi Basımevi-İzmir, 138s.

Lodos, N., Önder, F., Pehlivan, E., Atalay, R., Erkin, E., Karsavuran, Y., Tezcan, S., Aksoy, S., 1998. Faunistic Studies on Pentatomidae (Plataspidae, Acanthosomatidae, Cydnidae, Scutelleridae, Pentatomidae) Of Western Black Sea, Central Anatolia And Mediterranean Regions of Turkey. İzmir 74s.

Lodos, N., Önder, F., Pehlivan, E., Atalay, R., Erkin, E., Karsavuran, Y., Tezcan, S., Aksoy, S., 1999a. Faunistic Studies on Scarabaeoidea (Aphodiidae, Cetoniidae, Dynastidae, Geotrupidae, Glaphyridae, Hybosoridae, Melolonthidae, Ochodaeidae, Rutelidae, Scarabaeidae), (Coleoptera) of Western Black Sea, Central Anatolia and Mediterranean Regions of Turkey, İzmir. 63s.

Lodos, N., Önder, F., Pehlivan, E., Atalay, R., Erkin, E., Karsavuran, Y., Tezcan, S., Aksoy, S., 1999b. Faunistic Studies On Lygaeidae (Heteroptera) of Western Black Sea, Central Anatolia and Mediterranean Regions of Turkey. İzmir- 57s.

Madanlar, N., Yolda ş, Z., 1996. Menemen ( İzmir)’de Açık Alanlarda Çilek Bitkisinin Topraküstü Böcek ve Akar Faunası ile Bunların Populasyon Geli şimi Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 3. Biyolojik Mücadele Bildirileri, 52-59.

Margina, A., Lecheva, I., Craker, L.E., Zheljazkov, V.D., 1999. Diseases and Pest on Bulgarian Oil-Bearing Rose ( Rosa kazanlika V.T= Rosa damascena Mill. var kazanlika ). Acta Horticulture. 502, 237-241.

Marotta, S., 1987. [Coccids (Homoptera: Coccoidea: Coccidae) Found in Italy, with Bibliographic References on Taxonomy, Geographic Range, Biology and Host Plants]. Bollettino del Laboratorio di Entomologia Agr Filippo Silvestri 44, 97-119.

Mart, C., 2001. Amik Ovası’nda Pamuk Alanlarında Zararlı Pembekurt, Pectinophora gossypiella (Saund.) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın Do ğal Dü şmanları, Konukçuları ve Kı şlama Durumu. Fen ve Mühendislik Dergisi 4(2), 156-163

McKenzie, H.L., 1956. The Armored Scale Insects of California. Bulletin of the California Insect Sörvey 5, 1-209.

Miles, C.J., Pfeuffer, R.J., 1997. Pesticides in Canals of South Florida. Arch. Environ. Contam. Toxicol. 32, 337–345.

144 Nakata, T., 1995. Population Fluctuations of Aphids and Their Natural Enemies on Potato in Hokkaido, Japan. Applied Entomology and Zoology. 30 (1): 129- 138.

Nas, S., Atakan, E., Elekçio ğlu, N., 2007. Do ğu Akdeniz Bölgesi Turunçgil Alanlarında Bulunan Thysanoptera Türleri. Türk. Entomol. Derg., 31(4), 307- 316.

Natskova, V., 1970. The Parasites and Predators of Aphids on Roses. Rastitelna Zashchita 19(11), 19-22.

Nikolova, V., 1967. [Entomocaenological and biological studies in Rosa damascena Mill. plantations. I. Lepidoptera]. Izv. Zool. Inst. Sof. (Bulgarca), 24, 101- 128.

Nikolova, V., 1968. [Entomocaenological and biological studies in Rosa damascena Mill. plantations. II. Coleoptera]. Izv. Zool. Inst. Sof. (Bulgarca), 25, 119- 151.

Nikolova, V., 1969. [Entomocaenological and biological studies in Rosa damascena Mill. plantations. III. Homoptera]. Izv. Zool. Inst. Sof. (Bulgarca), 26, 191- 210

Nikolova, V., 1972. [Entomocaenological and biological studies in Rosa damascena Mill. plantations. IV. Hymenoptera and Diptera]. Izv. Zool. Inst. Sof. (Bulgarca), 30, 107-135.

Nizamlıo ğlu, K., 1963. Türkiye Ziraatına Zararlı Olan Böcekler ve Mücadelesi. Kor. Tar. İlaçları A. Ş., İstanbul.7, 133-134.

Okan, K., 1962. Isparta’da Gül ve Gülya ğı, Isparta Ö ğr. Der. Yay. Altıntu ğ Mat., Isparta.

Okul, A., Bulut, H., Zeki, C., 1987. Ankara İli Elma A ğaçlarında Zararlı Bazı Coccoidea (Homoptera) Türlerinin Biyolojileri Üzerinde Ara ştırmalar, Türkiye 1. Entomoloji Kongresi Bildirileri (13-16 Ekim 1987), Entomoloji Derne ği, İzmir, (3), 109-118.

Ölmez-Bayhan S., Ulusoy, M.R., Toros, S., 2003. Diyarbakır İli Aphididae (Homoptera) Faunasının Saptanması. Türk. Entomol. Derg., 27(4), 253-268.

Öncüer, C. 1977. İzmir İli Meyve Ağaçlarında Zarar Yapan Coccidae Familyasına Bağlı Önemli Ko şnil Türlerinin Doğal Düşmanları, Yayılı şları ve Etkililik Durumları. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No:336.

Öncüer, C., Durmu şoğlu, E., Karsavuran, Y., 1992a. Sanayi Domateslerinde Zararlılara Kar şı Uygun Mücadele Programlarının Geli ştirilmesi Üzerinde Çalı şmalar. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 319-328.

145 Öncüer, C., Karsavuran, Y., Yolda ş, Z., Durmu şoğlu, E., 1992b. Sanayi Domateslerinde Zararlılar, Yayılı ş ve Bula şma Oranları Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 705-713.

Öncüer, C., Yolda ş, Z., Madanlar, N., Gül, A., 1994. İzmir’de Sebze Seralarında Zararlılara Kar şı Biyolojik Sava ş Uygulamaları. Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 395-407.

Önder, F., Karsavuran, Y., Tezcan, S., Fent, M., 2006. Türkiye Heteroptera (Insecta) Katalo ğu. Heteroptera (Insecta) Catalogue of Turkey. İzmir, 153s.

Ördögh, G., 1995. Morphology of Nymphs and Biology of Rhodococcus perornatus (Cockerell and Parrott) (Homoptera: Coccidae) in Hungary. Israel Journal of Entomology 29, 93-96.

Özbek, H., Çetin, G., 1991. Contribution to the Fauna of Coccinellidae (Coleoptera) from Eastern Anatolia Along with Some New Records from Turkey. Türk. Entomol. Derg., 15(4), 193-202.

Özbek, H., Güçlü, Ş., Hayat, R., 1996. Investigations on the Phytophagous and Predator Insect Species on Stone-fruits in North-East Agricultural Region of Turkey. Turk. J. Agric. For., 20, 27-282.

Özbek, H., Çalma şur, Ö., 2005. A Review of Insects and Mites Associated with Roses ( Rosa spp.) Acta Hort. (ISHS) 690, 167-174.

Özgen, İ., Gözüaçık, C., Karsavuran, Y., Fent M., 2005a. Do ğu ve Güneydo ğu Anadolu Bölgesi’nde Antepfıstı ğı, Kayısı, Kiraz ve Zeytin A ğaçlarında Bulunan Pentatomidae (Heteroptera) Familyasına Ait Türlerin Saptanması Üzerinde Çalı şmalar. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 42(2), 35-43.

Özgen, İ., Gözüaçık, C., Karsavuran, Y., Fent M., 2005b. Güneydo ğu Anadolu Bölgesi Bu ğday Alanlarında Bulunan Pentatomidae (Heteroptera) Familyasına Ait Türler Üzerinde Ara ştırmalar. Türk. Entomol. Derg., 29(1), 61-68.

Özgen, İ., Karsavuran, Y., 2005. Antepfıstı ğı A ğaçlarında Zararlı Lepidosaphes pistaciae (Archangelskaya) (Homoptera: Diaspididae)’nin Do ğal Dü şmanlarının Saptanması Üzerinde Ara ştırmalar. Türk. Entomol. Derg., 29(4), 309-316.

Özgökçe, S.M., Ya şar, B., 1995. Elma A ğaçları Üzerinde Lepidosaphes ulmi L. (Homoptera: Diaspididae) ve Palaeolecanium bituberculatum (Targ.-Tozz.) (Homoptera: Coccidae)’un Populasyon Dalgalanmalarına Yöneylerin Etkisi Üzerine Bir Ara ştirma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 5(1), 163-174.

146 Özgür, F., 1986. Akdeniz Bölgesi Avcı Syriphidae Türleri. Türkiye I. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 293-303.

Özkan, C., Gürkan, O., Hancıo ğlu, Ö., 2005. Çubuk (Ankara) İlçesi Vi şne Ağaçlarında Zararlı Olan Türler, Do ğal Dü şmanları ve Önemlileri Üzerinde Gözlemler. Tarim Bilimleri Dergisi, 11(1), 57-59.

Özsaraç, Ö., Kıyak, S., 2001. A Study on the Heteroptera Fauna of Bozcaada (Çanakkale Province). Turk. J. Zool. (25), 313-322.

Park, Y.L., Lee, J.H., 2002. Leaf Cell and Tissue Damage of Cucumber Caused by Twospotted Spider Mite (Acari: Tetranychidae). J. Econ. Entomol. (95), 952– 957.

Park, Y.L., Lee, J.H., 2007. Seasonal dynamics of Economic Injury Levels for Tetranychus urticae Koch (Acari, Tetranychidae) on Cucumis sativus L. J. Appl. Entomol. 131(8), 588–592.

Pearsall, I.A., Myers, J.H., 2000. Population Dynamics of Western Flower Thrips (Thysanoptera: Thripidae) in Nectarine Orchards in British Columbia. J. Econ. Entomol. 93 (2), 264-275.

Rastrelli, L., Totaro, K., Simone, F.D., 2002. Determination of Organophosphorus Pesticide Residues in Cilento (Campania, Italy) Virgin Olive Oil by Capillary Gas Chromatography. Food Chemistry (79), 303–305.

Roberts, T.R., 1984. Non-Extractable Pesticide Residues in Soils and Plants. Pure & Appi. Chem., 56(7), 945-956.

Schedl, K.E, 1968. Borkenkäfer aus der Türkei. Journal of Pest Science. 41(2), 21- 24.

Sertkaya, E., Yi ğit, A., 2002. Antakya ve Çevresinde Bu ğdayda Zararlı Yaprakbiti Türleri ve Do ğal Dü şmanları. Türkiye 5. Biyolojik Mücadele Kongresi, 4-7 Eylül, Erzurum. 265-274.

Steiner, H., 1962, Methoden zur Untersuchung der Populations Dynamik in Obstanlagen. Entomophaga 7(13), 207-214.

Şahbaz, A., Uysal, M., 2006. Konya İlinde Kavaklarda Beslenen Yaprakbitlerinin (Homoptera: Aphididae) Predatör ve Parazitoitleri. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20(38), 119-125.

Şevket, N., 1934. Kabuklubitler (Ko şniller). Ankara Zir. Md. Ne ş., Sayı: 92s.

Thapinta, A., Hudak, P.F., 2000. Pesticide Use and Residual Occurrence in Thailand. Environmental Monitoring and Assessment (60), 103–114.

147 Toper-Kaygın, A.T., Sönmezyıldız, H., Ülgentürk, S., Özdemir, I., 2008. Insect Species Damage on Ornamental Plants and Saplings of Bartın Province and Its Vicinity in the Western Black Sea Region of Turkey. Int. J. Mol. Sci. (9), 526-541.

Toros, S., Ya şar, B., Özgökçe, M.S., Kasap, İ., 1996. Van İlinde Aphidoidea (Homoptera) Üstfamilyasına Ba ğlı Türlerin Saptanması Üzerinde Çalı şmalar. Türkiye III. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 24-28 Eylül, Ankara, 549-556.

Toros, S., Uygun, N., Ulusoy, R., Satar, S., Özdemir, I., 2002. Do ğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea Türleri. T.C. Tarım ve Köyi şleri Bakanlı ğı, Tarımsal Ara ştırmalar Genel Müdürlü ğü Yayınları, 108s.

Tozlu, G., Özbek, H., 2000. Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars İlleri Buprestidae (Coleoptera) Familyası Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çalı şmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae. Tr.J.of Zoology 24, 51-78.

Tozlu, G., Gültekin, L., Hayat, R., Güçlü, Ş., 2002. Erzurum’da Lahanada Zarar Yapan Böcek Türlerinin Do ğal Dü şmanları Üzerinde Çalı şmalar. Türkiye V. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 227-235.

Trjapitzin, V.A., Do ğanlar, M., 1997. A Reviw of Encyrtids (Hymenoptera, Encyrtidae) of Turkey. Entomology Review, 76(1), 213-222.

Tsalbukov, P., 1971. Testing Preparations for the Control of Rhodococcus bulgariensis . Rastitelna Zashchita 19(12), 23-24.

Tsalbukov, P., 1983. Relationships Between Agrilus cuprescens , Pest of Oil-Bearing Rose, and Tetrastichus heeringi. Rastit. Zasht. Plant Prot. 31, 2-3.

Tuatay, N., 1963. Isparta ve Burdur Bölgesi Ya ğ Güllerinin Ba şlıca Zararlıları, Kısa Biyolojileri ve Sava ş Metodları Üzerinde Ara ştırmalar. Tarım Bakanlı ğı, Ankara Zirai Mücadele Enstitüsü Müdürlü ğü, No: 39. Ayyıldız Matbaası, Ankara, 76s.

Tuatay, N., Kalkandelen, A., Aysen, N., 1972. Nebat Koruma Müzesi Böcek Katalogu, (1961-1971). Yenigün Matbaası, Ankara, 119s.

Tunçyürek, M., 1976. Türkiye’de Bitki Zararlısı Bazı Böceklerin Do ğal Dü şman Listesi. Kısım I. Bit Kor. Bült., 16(1), 33-46.

Ulusoy, M.R., Vatansever, G., Uygun, N., 1999. Ulukı şla (Ni ğde) ve Pozantı (Adana) Yöresi Kiraz A ğaçlarında Zararlı Olan Türler, Do ğal Dü şmanları ve Önemlileri Üzerindeki Gözlemler. Türk. Entomol. Derg. 23(2), 111-120.

Ural, I., I şık, M., Kurt, A., 1973. Do ğu Karadeniz Bölgesi Fındık Bahçelerinde Tespit Edilen Böcekler Üzerinde Bazı İncelemeler. Bit Kor. Bült. 13(2), 55- 66.

148 Uygun, N., 1981. Türkiye Coccinellidae (Coleoptera) Faunası Üzerinde Taksonomik Ara ştırmalar. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yayl. 157, Bilim Ara şt. ve İnc. Tezleri: 48, Ankara, 110s.

Uygun, N., Elekçio ğlu, N.Z., 1998. Effect of Three Diaspididae Prey Species on Development and Fecundity of the Ladybeetle Chilocorus bipustulatus in the Laboratory. BioControl (43), 153–162.

Uygun, N., Öncüer, C., Karaca, İ., Yolda ş, Z., Şengonca, C., 1998. An Annotated List of the Natural Enemies of the Scale Insects (Hemiptera: Coccoidea) of Turkey. VIII th International Symposium on Scale Insect Studies. Wye Colloge, University of London, Aug. 31- 6th Sept. Entomologica, Bari, 33, 231.

Ülgentürk, S., Toros, S., 1996. Ankara İlinde Anthribus fasciatus Först. (Coleoptera: Anthribidae) Üzerinde Çalı şmalar. Türkiye III. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 24-28 Eylül, Ankara, 668-674.

Ülgentürk, S., Kaydan, M.B., Zeki, C., Toros, S., 2001. Rhodococcus perornatus (Cockerell Parrott) (Homoptera: Coccidae): Ya ğ Güllerinin Yeni Bir Zararlisi. Türk. Entomol. Derg., 25(2), 127-132.

Ülgentürk, S., Çanakçıo ğlu, H., 2004. Scale Insect Pests on Ornamental Plants in Urban Habitats in Turkey. J. Pest. Sci. (77), 79–84.

Ülgentürk, S., Toros, S., 2006. Park Bitkilerinde Saptanan Diaspididae (Homoptera: Coccoidea) Türlerinin Parazitoit ve Predatörleri Üzerinde Ön Ara ştırma. Tarım Bilimleri Dergisi. 6(4), 106-110.

Yanık, E., Yücel, A., 2001. The Pistachio ( P. vera L.) Pests, Their Population Development and Damage State in Şanlıurfa Province. Proceedings of the XI GREMPA Seminar Organized by the University of Harran with the Collaboration of the FAO-CIHEAM Inter-Regional Cooperative Research and Development Network on Nuts, Cilt 56, 301-309.

Ya şar, B., 1995. Türkiye Diaspididae (Homoptera: Coccoidea) Faunası Üzerinde Taksonomik Ara ştırmalar, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bitki Koruma Bölümü Van, 289s.

Ya şar, B., Özgökçe, M.S., Kasap, İ., 1999. Van İlinde Bulunan Coccinellidae (Coleoptera) Familyasına Ba ğlı Predatör Türlerin Saptanması Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongresi, 26-29 Ocak, 445-454.

Ya şar, B., Aydın, G., Denizhan, E., 2003. The Species of Diaspididae Family (Homoptera: Coccoidea) in Provinces of Eastern Anatolia (A ğrı, Bitlis, Erzurum, I ğdır, Kars and Mu ş) in Turkey. Türk. Entomol. Derg., 27(1), 3-12.

149 Ya şar, B., Özger, Ş., 2005. Development, Feeding and Reproduction Responses of Adalia fasciatopunctata revelierei (Mulsant) (Coleoptera: Coccinellidae) to Hyalopterus pruni (Geoffroy) (Homoptera: Aphididae). J. Pest. Sci. (78), 199–203.

Yi ğit, A., Uygun, N., 1982. Adana, İçel ve Kahramanmara ş İlleri Elma Bahçelerinde Zararlı Faunanın Saptanması Üzerinde Çalı şmalar. Bit. Kor. Bült. 22(4), 163- 178.

Yoldaş, Z., Madanlar, N., Gül, A., 1996. İzmir’de Seralarda Patlıcan Zararlılarına Kar şı Biyolojik Sava ş Olanakları Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 3. Biyolojik Mücadele Bildirileri, 206-213.

Yolda ş, Z., Güncan, A., Koçlu, T., 2007. İzmir İllerinde Turunçgillerde Bulunan Yaprakbiti Türleri İle Do ğal Dü şmanları Arasındaki İli şkiler. Türkiye II. Bitki Koruma Kogresi Bildiri Özetleri. 27-29 A ğustos, Isparta, 21.

Yumruktepe, R., Uygun, N., 1994, Do ğu Akdeniz Bölgesi Turunçgil Bahçelerinde Saptanan Yaprakbiti (Homoptera: Aphididae) Türleri ve Do ğal Dü şmanları. Türkiye 3. Biyolojik Mücadele Kongresi, 25-28 Ocak, İzmir, 1-12.

Yurtsever, S., 2001. A Preliminary Study on the Ladybirds (Coleoptera: Coccinellidae) of Edirne in North-Western Turkey. Turk. J. Zool. (25), 71-75.

Zeki, C., Kılınçer, N., 1986. Exochomus quadripustulatus L. (Col.: Coccinellidae)’un De ğişik Yaprakbiti Türlerinde Geli şimi Üzerine Ara ştırmalar, Türkiye 1. Biyolojik Mücadele Kongresi, Adana. 12-14 Şubat, 458-467.

Zeki, H., Tamer, A., Örmeci, K. Ş., Bozkır, M.Ç., Toros, S., 1999. Isparta İlinde Ya ğ Güllerinde ( Rosa damascena Miller) Zarar Yapan Perotis chlorana (Lap. et Gory) (Coleoptera: Buprestidae)’nın Biyolojisi ve Mücadelesi Üzerinde Ara ştırmalar, Tr. J. of Agriculture and Forestry, (23), 165-182.

Zobar, H., Kıvan, M., 2005. Lygaeus equestris (L.) (Heteroptera: Lygaeidae)’in Bazı Biyolojik Özellikleri. Trakya Univ. J. Sci., 6(1), 59-62.

150 ÖZGEÇM İŞ

Adı Soyadı : Ozan Demirözer Do ğum Yeri ve Yılı : Gaziantep, 1978 Medeni Hali : Bekar Yabancı Dili : İngilizce

Eğitim Durumu (Kurum ve Yılı)

Lise : Bahattin Bayraktar Lisesi, Gaziantep 1992-1995 Lisans : Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 1996-2000 Yüksek Lisans: Süleyman Demirel Üniveristesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, 2001-2004

Çalı ştı ğı Kurum ve Yıl: Süleyman Demirel Üniveristesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 2001-

Yayınları

1- Demirözer, O., Şenal, D., Karaca, İ., 2002. Bazı Tarımsal Savas İlaçlarının Avcı Böcek Rhyzobius lophantae BLAISDELL (Coleoptera: Coccinellidae) Üzerine Etkileri. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6 (1), 42-49.

2- Japoshvili, G., Karaca, İ., Ülgentürk, S., Demirözer, O., Kaydan, B., 2002. New Data The Fauna of Encirtids Parasitoids (Hymenoptera: Encyrtidae) of Coccids (Homoptera: Coccoidae) in TURKEY (XII-Congress of Russian Entomological Society, St-Petersburg, August, 19-24, 98 pp.

3- Karaca, İ., Japoshvili, G. Demirözer, O., 2003. The Chalcid Parasitoid Complex (Hymenoptera: Chalcidoidea) Associated With the Globose Scale (Sphaerolecanium prunastri Fonscolombe) (Hemiptera: Coccoidea) in Isparta Province, Turkey and Some East European Countries. Journal of Plant Diseases and Protection, 110 (5), 505-511.

4- Karaca, İ., Japoshvili, G., Demirözer, O., 2003. Rose Soft Scale (Hemiptera: Coccidae) and It' s Parasitoid in Isparta Province (Turkey). Proceedings of the Georgian Academy of Sciences, Biological Series B, 1 (1-2), 77-81.

5- Demirözer, O., Karaca, İ., Japoshvili, G., 2004. Studies on Coccoidea (Homoptera) Species and Their Natural Enemies in the Fruits Orchards in

151 Isparta Region. X. İnternational Symposium on Scale Insect Studies 19-23 April Adana-Turkey. p. 397-399.

6- Japoshvili, G., Karaca, İ. and Demirözer, O., 2004. Parasitoids of Kermes palestinensis Balachowsky (Homoptera: Kermesidae) From Turkey X. International Symposium on Scale Insect Studies 19-23 April Adana-Turkey. p. 223-230.

7- Karaca, İ., Karsavuran, Y., Avcı, M., Demirözer, O., Aslan, B., Sökeli, E. ve Bulut, H.S., 2004. Isparta İlinin Coleoptera Faunası. I. Bitki Koruma Kongresi Bitki Koruma Kongresi, Bildiri Özetleri, Samsun, s.134.

8- Karaca, İ., Karsavuran, Y., Avcı, M., Demirözer, O., Aslan, B., Sökeli, E. ve Bulut, H.S., 2006. Isparta İlinde Coleoptera Takımına Ait Türler Üzerinde Faunistik Çalı şmalar. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 180- 184.

9- Karaca, İ., Aslan, B., Demirözer, O., Karsavuran, Y., 2006. Isparta İli Orthoptera Faunası Üzerine Ön Bir De ğerlendirme. S.D.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 1(2), 49-52.

10- Karsavuran, Y., Demirözer, O., Aslan, B., Karaca, İ., 2006. Faunistic Studies on Pentatomidae and Scutellaridae Families Belonging to Heteroptera Order in the Region of Isparta, Turkey. VIIth European Congress of Entomology, September 17-22, İzmir,Turkey. 102 pp.

11- Ay, R., Ya şar, B., Demirözer, O., Aslan, B., Yorulmaz, S., Kaya, M., Karaca, İ., 2007. Isparta İli Elma Bahçelerinde Yaygın Kullanılan Bazı İlaçların Kalıntı Düzeylerinin Belirlenmesi. Türk. Entomol.derg., (4), 297-306.

12- Demirözer, O., Japoshvili, G., Ay, R., Karaca, İ., Aslan, B. ve Ya şar, B., 2007. Isparta İlinde Sphaerolecanium prunastri Fonscolombe (Hemiptera: Coccoidea) ve Asalakları Üzerinde Ara ştırmalar. Türkiye 2. Bitki Koruma Kongresi, Bildiri Özetleri, Isparta. s. 22.

13- Ay, R., Ya şar, B., Demirözer, O., Aslan, B., Yorulmaz, S., Kaya, M. ve Karaca, İ., 2007. Isparta İli Elma Bahçelerinde Yaygın Kullanılan diazinon, parathion-methyl ve methidathion Kalıntı Düzeylerinin GC ile Belirlenmesi. Türkiye 2. Bitki Koruma Kongresi, Bildiri Özetleri, Isparta. s. 204.

14- Demirözer, O., Karaca, İ. ve Karsavuran, Y., 2007. Isparta ili Ya ğ Gülü ( Rosa damascena Miller) Üretim Alanlarında Bulunan Zararlı-Yararlı Türler ve Bunların Yayılı şları. Türkiye 2. Bitki Koruma Kongresi, Bildiri Özetleri, Isparta. s. 227.

15- Karsavuran, Y., Demirözer, O., Aslan, B., Karaca, İ., 2008. Studies on Pentatomidae and Scutelleridae (Heteroptera) Fauna of Isparta Province (Turkey). Journal of Entomology, 5(3), 213-217.

152