PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOLSK NA LATA
2004 ÷÷÷ 2007
Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2008 ÷÷÷ 2011
1
SPIS TRE ŚCI
1. WST ĘP...... 4 1.1 WPROWADZENIE ...... 4 1.2 PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 4 1.3 GŁÓWNE ZAŁO ŻENIA PROGRAMU ...... 5 1.4 CEL PROGRAMU ...... 5 1.5 ZAWARTO ŚĆ PROGRAMU ...... 5 2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA...... 6 2.1 KRAJOBRAZ , KLIMAT I FORMY U ŻYTKOWANIA TERENU ...... 6 2.2 ZASOBY I RÓ ŻNORODNO ŚĆ PRZYRODNICZA OBSZARU GMINY ...... 9 2.2.1 Zasoby wodne...... 9 2.2.2 Zasoby le śne...... 10 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych...... 11 2.3 TECHNICZNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 11 2.3.1 Zaopatrzenie w wod ę ...... 11 2.3.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków...... 13 2.3.3 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja ...... 13 2.3.4 Urz ądzenia ochrony powietrza...... 15 2.4 ANALIZA SWOT...... 16 2.4.1 Czynniki wewn ętrzne...... 16 2.4.2 Czynniki zewn ętrzne...... 20 2.5 OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA I ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 22 3. STAN I ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY...... 23 3.1 ZANIECZYSZCZENIA WÓD ...... 23 3.2 ZANIECZYSZCZENIA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 24 3.3 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...... 25 3.4 INNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA ...... 25 4. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DOTYCZ ĄCE GMINY...... 26
5. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 29 5.1 ANALIZA OBOWI ĄZUJ ĄCEGO STANU PRAWNEGO ...... 29 5.1.1 Wprowadzenie ...... 29 5.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie...... 32 do wymogów Unii Europejskiej...... 32 5.1.3 Konwencje i porozumienia mi ędzynarodowe...... 33 5.1.4 Programy sektorowe i regionalne ...... 33 5.1.5 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska ...... 34 5.2 STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO ...... 38 5.3 ZAŁO ŻENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ W ODNIESIENIU DO GMINY ...... 45 5.3.1 Wprowadzenie ...... 45 5.3.2 Kierunki działa ń strategicznych oraz główne zadania do realizacji: ...... 46 6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI...... 47
2 6.1 WPROWADZENIE ...... 47 6.2. CELE EKOLOGICZNE DO 2011 ROKU WRAZ Z KIERUNKAMI DZIAŁA Ń ...... 48 6.3 CELE EKOLOGICZNE DO 2007 ROKU I PLAN OPERACYJNY DO 2007 ROKU ...... 65 7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ I URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH ...... 75
8. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 80 8.1 ZASADY OGÓLNE ...... 80 8.2 LIMITY KRAJOWE UJ ĘTE W „II POLITYCE EKOLOGICZNEJ PA ŃSTWA ” ...... 82 8.3 PODZIAŁ LIMITÓW KRAJOWYCH NA LIMITY WOJEWÓDZKIE I POWIATOWE ...... 83 8.4 ŹRÓDŁA INFORMACJI WYMAGANE PRZY SPORZ ĄDZANIU PROGRAMÓW GMINNYCH ...... 84 8.5 PROGRAMY REGIONALNE I LOKALNE NA S ĄSIEDNICH OBSZARACH ...... 85 9. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM . 86 9.1 MONITORING STANU ŚRODOWISKA ...... 86 9.2 MONITORING POLITYKI EKOLOGICZNEJ ...... 86 9.3 ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM ...... 87 9.4 HARMONOGRAM WERYFIKACJI CELÓW I KIERUNKÓW DZIAŁA Ń ORAZ TERMINÓW PRZYGOTOWYWANIA RAPORTÓW Z WYKONANIA PROGRAMÓW ...... 87 9.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 88 9.6 UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O STANIE ŚRODOWISKA I WYKONANIU PROGRAMU...... 89 10. PI ŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU ...... 91
3 1. WST ĘP
1.1 Wprowadzenie
Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwi ązywaniu istniej ących problemów, a tak że przeciwdziała ć zagro żeniom które mog ą pojawi ć si ę w przyszło ści. „Program ochrony środowiska Gminy Dolsk” jest zarówno długoterminowym planem strategicznym do 2011 r., jak te ż planem wdro żeniowym na lata 2003-2007. W my śl art. 10 Ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001r. (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) niniejszy program ochrony środowiska został opracowany zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa. Wdro żenie programu umo żliwi osi ągni ęcie celów zało żonych w tej polityce oraz realizacj ę zasad, a tak że stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urz ądze ń słu żą cych ochronie środowiska naturalnego, spełniaj ącego wymagania okre ślone w nowych przepisach o ochronie środowiska.
1.2 Podstawa opracowania
Podstaw ą opracowania jest umowa zawarta przez Spółk ę EKO-EFEKT z Urz ędem Gminy w Dolsku.
Podstawa prawna opracowania Opracowanie niniejszego programu ochrony środowiska wynika z: ◊ art. 10 Ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) - nakładaj ącego na gmin ę obowi ązek opracowania ww. programu do dnia 30 czerwca 2004 r.
Programy s ą opracowywane na szczeblu gminnym. Projekt gminnego programu ochrony środowiska uchwala Rada Gminy.
4 1.3 Główne zało żenia programu
W zwi ązku z tym, że istnieje ścisła zale żno ść pomi ędzy stanem środowiska, jako ści ą jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano: ⇒ podej ście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, ⇒ podej ście integralne, dotycz ące okre ślenia działa ń niezb ędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, zwi ązanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy.
1.4 Cel programu
Program ochrony środowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwol ą zapewni ć odpowiednie warunki życia mieszka ńców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został nast ępuj ąco: Harmonijny, zrównowa żony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska maj ą nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale równie ż wspieraj ą jego rozwój gospodarczy.
1.5 Zawarto ść programu
Opracowanie obejmuje zakresem: ⇒ okre ślenie aktualnego stanu środowiska w gminie, ⇒ prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska, ⇒ działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska, ⇒ okre ślenie instrumentów finansowych słu żą cych realizacji zamierzonych celów, ⇒ system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
5 2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA.
2.1 Krajobraz, klimat i formy u żytkowania terenu
Poło żenie Gmina Dolsk poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa pozna ńskiego przy granicy z województwem leszczy ńskim. Od strony północno-zachodniej s ąsiaduje z gmin ą Śrem, od strony północno-wschodniej z gmin ą Ksi ąż Wielkopolski, za ś od strony zachodniej i południowej graniczy z gminami wchodz ącymi w skład województwa leszczy ńskiego: gmin ą Krzywi ń, Gosty ń, Piaski i Borek Wielkopolski. Z punktu widzenia poło żenia geograficznego gmina Dolsk jest poło żona na Pojezierzu Krzywi ńskim, wchodz ącym w skład Pojezierza Leszczy ńskiego. W okolicach Dolska wyst ępuje kilkadziesi ąt jezior zwi ązanych genetycznie z leszczy ńsk ą faz ą zlodowacenia wi śla ńskiego. Sie ć osadnicz ą tworzy miasto Dolsk, 19 wsi sołeckich i 6 miejscowo ści ni ższego rz ędu. Poło żenie gminy Dolsk zaprezentowano w wersji graficznej. Rys.1.Poło żenie gminy Dolsk
6
Gleby Powierzchnia gminy Dolsk wynosi 124, 76 km 2, ma ona charakter rolniczy. Urozmaicona rze źba terenu wywarła silny wpływ na wytworzenie si ę poszczególnych rodzajów gleb. Dominuj ą tu grunty brunatne wyługowane (31,5%), gleby pseudobielicowe (24,2%) i brunatne wła ściwe (18,7%). Wyst ępuj ą tez rozproszone obszary czarnych ziem i gleb murszowatych. Du żo jest podmokłych gleb torfowych, kwa śnych i bardzo kwa śnych. Bior ąc pod uwag ę ich skład mechaniczny, przewa żaj ą gleby lekkie (49,8% wszystkich gruntów), a w śród nich najwi ęcej jest pisków gliniastych lekkich. Nast ępn ą grup ę stanowi ą gleby bardzo lekkie ( 42,3%). S ą to gleby średnie, w wi ększo ści piaszczyste i jałowe. Łączna powierzchnia gleb „dobrych” z punktu widzenia wykorzystania rolniczego wynosi 36,8% , s ą to jednak gleby typowo żytnie, obejmuj ące 67% gruntów ornych. Pozostałe to gleby słabsze ( żytnio- ziemniaczane). Struktura u żytkowa gruntów na terenie gminy Dolsk jest nast ępuj ąca:
TABELA 1Struktura u żytkowania gruntów na terenie miasta i gminy Dolsk
Miasto Dolsk Gmina Dolsk Ogółem Gospodarstwa Pozostała Ogółem Gospodarstwa Pozostała powierzchnia indywidualne powierzchnia powierzchnia indywidualne powierzchnia Ogólna powierzchnia 602 466 136 11874 6469 5405 gruntów [ha] Razem [ha] 440 437 3 7673 6058 1615 Grunty 385 385 - 6701 5345 1536 rolne [ha] Sady [ha] 23 23 - 41 41 - Łąki trwałe ytkirolne 31 28 3 833 612 221 ż [ha] U Pastwiska 1 1 - 98 60 38 trwałe [ha] Lasy i grunty 1 1 - 2403 148 2255 le śne [ha] Pozostałe grunty (pod zabudowaniami, podwórzami, 161 28 133 1798 263 1535 drogi, wody i inne grunty użytkowe oraz nieu żytki) [ha] Źródło: dane z Urz ędu miasta i gminy Dolsk
7
- użytki rolne 68,4% - lasy i zadrzewienia 19,0% - wody 5,0% - nieu żytki 7,6%
Rys. 2. Procentowa struktura u żytkowania gruntów w gminie Dolsk
Struktura u żytkowania gruntów w gminie Dolsk
68,40% użytki rolne
grunty le śne i 19,00% 5,00% zadrzewione grunty pod wodami
nieu żytki 7,60%
Rze źba terenu Okolice gminy Dolsk s ą poło żone na terenach polodowcowych, st ąd te ż wynika urozmaicona rze źba krajobrazu. Północna cz ęść gminy le ży na wysoczy źnie morenowej falistej, wznosz ącej si ę na 105- 115 m n.p.m. W kierunku północnym mo żna zaobserwowa ć wyra źne obni żanie si ę terenu nawet do 95 m n.p.m. za ś w kierunku południowym wzniesienia tam usytuowane dochodz ą do 120-125 m n.p.m. Z południowego wschodu na północny zachód wysoczyzna jest rozci ęta fragmentem rynny Jeziora Grzymisławskiego, a w cz ęś ci północno-wschodniej- dolin ą Kanału Granicznego. Środkowa i południowa cz ęść gminy charakteryzuje si ę wyst ępuj ącymi tu pagórkami moreny czołowej o wysoko ściach wzgl ędnych dochodz ących nawet do 41 m. S ą one zbudowane przewa żnie z glin, piasków i żwirów, a tak że kamieni i głazów. Ze wschodu na zachód stref ę pagórków moreny czołowej przecina rynna jezior dolskich, o szeroko ści u podstawy ok. 1 km. Rynna ta ma silnie urozmaicone pagórkowate dno ze znacznymi przegł ębieniami, w których zlokalizowane s ą jeziora. Obszary w południowo- wschodniej i południowo- zachodniej cz ęś ci gminy poło żone s ą w obr ębie pradoliny Obry, na jej środkowej terasie. Tutaj te ż znajduje si ę pojedy ńczy pagórek osta ńcowy, opadaj ący łagodnymi zboczami na południe i północ, ku terasie dennej i środkowej pradoliny.
8 Klimat Klimat okolic Dolska charakteryzuje si ę zmienno ści ą i ró żnorodno ści ą typów pogody. Posiada on cechy charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego i oceanicznego, z przewag ą wpływów oceanicznych. Urozmaicona budowa geomorfologiczna oraz obecno ść zwartych kompleksów le śnych wywiera wpływ na zró żnicowanie tutejszego mikroklimatu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8-9 oC. Najzimniejszymi miesi ącami s ą grudzie ń i stycze ń ze średni ą temperatur ą –2,6 o C najcieplejszymi za ś, lipiec i sierpie ń ze średni ą temperatur ą 18,5 o C. Zima trwa około 75 dni, a lato około 95 dni. Okres wegetacji trwa od 210 do 220 dni. Gmin ę Dolsk i okolice charakteryzuje du ża zmienno ść rozkładu opadów atmosferycznych. Pod wzgl ędem ilo ści opadów badany region zaliczyć mo żna do regionów bardzo ubogich. Średnie roczne sumy opadów wahaj ą si ę pomi ędzy 450-550 mm. Najwi ększy wska źnik warto ści opadów zaobserwowano w miesi ącach letnich lipcu i sierpniu po ok. 80 mm. Jednak zbiegaj ą si ę one z maksymalnymi temperaturami co niestety powoduje cz ęś ciowe odparowanie wody nim ta zd ąż y wsi ąkn ąć w gleb ę . Najubo ższe w opady atmosferyczne sa tereny poło żone najni żej w tym obszar samego Dolska. Obfite deszcze wyst ępuj ą tu dosy ć rzadko jednak s ą to raczej gwałtowne ulewy dosy ć cz ęsto towarzysz ą im te ż wyładowania atmosferyczne. Średnia roczna liczba dni z pokrywa śnie żną wynosi od 45 do 55. W ostatnich latach zaobserwowano słab ą trwało ść pokrywy śnie żnej, która z reguły topnieje kilkakrotnie w ci ągu zimy. Zaobserwowano silne, nietypowe dla tego regionu Polski suche wiatry na ogół napływaj ące z kierunku zachodniego i południowo- zachodniego.
2.2 Zasoby i ró żnorodno ść przyrodnicza obszaru gminy
2.2.1 Zasoby wodne
Wody powierzchniowe
Północna cz ęść gminy Dolsk odwadniana jest przez Kanał Kadzewski, a cz ęś ciowo przez ciek Dobczyn- Chrz ąstkowo. Spływaj ą one bezpo średnio do rzeki Warty. Środkowy obszar gminy ł ącznie z rynn ą jezior dolskich, odwadnia Kanał Dolski, płyn ący do jezior Brzednia i Cichowo- Mórka. Cz ęść południow ą odwadnia Kanał Rudawka wpadaj ący do Kanału Obry. Powierzchnia wyst ępuj ących tu jezior wynosi 5 % ogólnej powierzchni gminy.
9 Najwi ększe z nich to Jezioro Dolskie Wielkie, którego powierzchnia wynosi 167 ha a gł ęboko ść dochodzi do 3m. Inne jeziora to Dolskie Małe (pow.17 ha, gł ęb. 1,9 m), Lubiatówko (pow.28 ha, gł ęb. 2,7 m), Nowiec (pow.22 ha, gł ęb. 1,3 m), Ostrowieczno (pow.62 ha, gł ęb. 4,8 m), Mełpi ńskie Wielkie (pow.14 ha, gł ęb. 7,7 m), Mełpi ńskie Małe (pow.10 ha, gł ęb. 9,2 m), Tr ąbinek (pow.16 ha, gł ęb. 3,6 m), Brzednia (pow.18 ha), Ostrowieczko (pow.8 ha). Na terenie gminy le ży te ż cz ęść najwi ększego jeziora w okolicy Jeziora Grzymisławskiego, którego powierzchnia wynosi 184 ha, a głęboko ść dochodzi do 11,2 m.
Wody podziemne Zasoby wód podziemnych na terenie gminy w znacznej mierze nale żą do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 150- Pradolina Warszawsko- Berli ńska. Na wysoczy źnie notuje si ę deficyt wilgoci, a gł ęboko ść wyst ępowania zwierciadła wód gruntowych jest bardzo zró żnicowana. Waha si ę ona pomi ędzy 3-8 m. Zwierciadło wód gruntowych najcz ęś ciej utrzymuje si ę w piaskach i żwirach lub na iłach, mułach i torfach. Wahania poziomu wód gruntowych s ą uzale żnione od wiosennych roztopów, gwałtownych ulew w okresie letnim i jesiennej suszy. Najwy ższy poziom wód gruntowych zaobserwowano wiosn ą, za ś najni ższy jesieni ą.
2.2.2 Zasoby le śne
Pod wzgl ędem lesisto ści gmina Dolsk nale ży do obszarów słabo zalesionych, a odsetek lasów w strukturze u żytkowania wynosi zaledwie 18,9 % ogólnej jej powierzchni. Najwi ększe kompleksy zalesie ń wyst ępuj ą na obszarze morenowych Pagórków Dolskich. Szczególnie atrakcyjne s ą zespoły le śne Mełpin- Cichowo- Miranowo oraz Wło ściejewice- Ostrowieczno- Brze źnica. Najcz ęś ciej spotykanym typem siedliskowym jest bór mieszany świe ży około 50 % i las mieszany około 40 %. W drzewostanie boru mieszanego świe żego przewa żaj ą 50- 60- letnie sosny. W drzewostanie lasu mieszanego dominuj ą sosny (20-30- letnie i 50-80- letnie), a tak że brzozy i d ęby. Na terenach podmokłych i bagiennych wyst ępuj ą olsze czarne, ró żne gatunki wierzb, topole czarne i białe.
10 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilkana ście odkrywek zasobnych w piaski, gliny i żwiry jest to eksploatacja na lokalne potrzeby. Wyst ępuj ą równie ż du że zło ża wysokiej jako ści iłów plioce ńskich (Ostrowieczno), eksploatacja tego zło ża odbywa si ę na skal ę przemysłow ą. Wyst ępuj ą równie ż zasoby torfu i borowin o znaczeniu leczniczym, gdy ż wła ściwo ści fizyko- chemiczne torfu wskazuj ą na jego przydatno ść do zabiegów leczniczych przy schorzeniach narz ądów ruchu, schorzeniach reumatycznych, układu nerwowego i kr ąż enia.
2.3 Techniczna infrastruktura ochrony środowiska
2.3.1 Zaopatrzenie w wod ę
Obszar gminy Dolsk zwodoci ągowany jest prawie w 90 %. Długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 84.500 m. Stan sieci ogólnie jest dobry.
Systemy wodoci ągowe wyst ępuj ące na terenie gminy:
Uj ęcie wody w miejscowo ści Tr ąbinek 3 wydajno ść rzeczywista urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, Q dśr = 430 m /d, ⇒ wydajno ść potencjalna istniej ących urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 1100 m3/d, ⇒ liczba mieszka ńców podł ączonych do danego wodoci ągu zbiorczego 2444 co stanowi 42 % wszystkich mieszka ńców gminy , ⇒ obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego, ⇒ uzdatniona woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 - Dz. U. Nr 203, poz. 1718),
Uj ęcie w miejscowo ści Małachowo 3 ⇒ wydajno ść rzeczywista urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, Q dśr = 150 m /d ⇒ wydajno ść potencjalna istniej ących urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 205 m 3/d ⇒ liczba mieszka ńców podł ączonych do danego wodoci ągu zbiorczego 850 co stanowi 13% wszystkich mieszka ńców gminy,
11 ⇒ obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego ⇒ uzdatniona woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 - Dz. U. Nr 203, poz. 1718).
Uj ęcie w miejscowo ści Gawrony 3 wydajno ść rzeczywista urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody Q dśr = 65 m /d
⇒ wydajno ść potencjalna istniej ących urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, Q dśr= 130 m3/d ⇒ liczba mieszka ńców podł ączonych do danego wodoci ągu zbiorczego 367 co stanowi 6% wszystkich mieszka ńców gminy, ⇒ obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego ⇒ woda uzdatniona spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 - Dz. U. Nr 203, poz. 1718)
Uj ęcie w miejscowo ści Wieszczyczyn 3 ⇒ wydajno ść rzeczywista urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody Q dśr = 200 m /d 3 ⇒ wydajno ść potencjalna urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody Q dśr = 400 m /d ⇒ liczba mieszka ńców podł ączonych do danego wodoci ągu zbiorczego 1367 co stanowi 28 % wszystkich mieszka ńców, ⇒ obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego ⇒ uzdatniona woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 - Dz. U. Nr 203, poz. 1718)
Uj ęcie w miejscowo ści Mszczyczyn – dla wodoci ągu zbiorczego Brze śnica ,Lubiatówka, Mikołajczek. Lipówka, Jeziorki, Grajewo 3 ⇒ wydajno ść rzeczywista urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, Q dśr = 96 m /d ⇒ wydajno ść potencjalna istniej ących urz ądze ń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 180 m3/d ⇒ liczba mieszka ńców podł ączonych do danego wodoci ągu zbiorczego 562 co stanowi 9% wszystkich mieszka ńców gminy, ⇒ obiekt nie spełnia warunków pozwolenia wodnoprawnego ⇒ uzdatniona nie spełnia wymogów wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 - Dz. U. Nr 203, poz. 1718)
12
2.3.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Na terenie gminy Dolsk jest słabo rozwini ęta sie ć kanalizacyjna. Tylko 7 % mieszka ńców korzysta z sieci kanalizacyjnej.
Oczyszczalnie ścieków wyst ępuj ące na terenie gminy: ⇒ Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w miejscowo ści Dolsk przy ulicy Ko ścia ńskiej 15, długo ść sieci kanalizacyjnej podł ączonej do oczyszczalni wynosi 4400 m, ⇒ Oddana do u żytku w 1998 roku, ⇒ Przepustowo ść rzeczywista oczyszczalni średnia dobowa wynosi 178 m3/d, ⇒ Przepustowo ść maksymalna istniej ących urz ądze ń do oczyszczania ścieków średnia dobowa wynosi 246 m 3/d, ⇒ Liczba mieszka ńców podł ączonych do systemu kanalizacji wynosi 400 , ⇒ obiekt spełnia warunki pozwolenia wodno- prawnego wg opinii WIO Ś, ⇒ Jest to biologiczna oczyszczalnia ścieków z podwy ższonym stopniem usuwania zwi ązków biogennych, ⇒ Sposób post ępowania z osadami ściekowymi jest nastepuj ący transport ustabilizowanego osadu do oczyszczalni w powiatowym mie ście Śrem przy ul. Parkowej.
Na terenach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa wygl ąda nast ępuj ąco: wywóz nieczysto ści wozami asenizacyjnymi do punktu zlewnego w oczyszczalni ścieków w Dolsku. Gmina obsługiwana jest przez 4 podmioty gospodarcze posiadaj ące pozwolenie na ww. działalno ść gospodarcz ą.
2.3.3 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja
W zwi ązku ze specyfik ą analizowanego terenu, tj. charakterem rolniczym, powstaj ą tu głównie odpady komunalne (od ludno ści i z obiektów infrastruktury społecznej) oraz z produkcji rolnej (z gospodarstw rolnych). Z odpadów przemysłowych powstaj ą tu głównie odpady z przemysłu rolno-spo żywczego (mleczarski, mi ęsny, owocowo-warzywny).
13
System gospodarki odpadami w analizowanej gminie obejmuje: ⇒ gromadzenie odpadów zmieszanych w pojemnikach: 110l, 240l, 1,1m 3, KP-7, ⇒ gromadzenie odpadów zmieszanych w kolorowych workach, ⇒ gromadzenie odpadów segregowanych - surowce wtórne typu szkło, plastik, makulatura (głównie w szkołach) oraz złom gromadzone s ą w oddzielnych pojemnikach 1,1 m 3: ⇒ dodatkowo w 6 punktach usytuowane s ą pojemniki typu „dzwon” do segregacji odpadów, ⇒ wysegregowane odpady s ą wywo żone do miasta Śrem przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Śremie:
Ilo ść mieszka ńców obj ętych zorganizowan ą form ą wywozu odpadów zmieszanych na terenie gminy Dolsk obrazuje poni ższa tabela:
Tabela2.2 Ilo ść mieszka ńców obj ętych zorganizowan ą form ą wywozu odpadów zmieszanych na terenie gminy Dolsk Jednostka organizacyjna Rodzaj zabudowy Lp Miasto/gmina wielorodzinna jednorodzinna zagrodowa Obszar miejski 27 1446 - 1 Obszar wiejski 102 4059 172 Dane : z Urz ędu gminy Dolsk
Składowisko odpadów ⇒ Na terenie miasta i gminy Dolsk nie wyst ępuj ą niezalegalizowane wysypiska odpadów (tzw. „dzikie” wysypiska). ⇒ Gmina Dolsk korzysta ze Składowiska Odpadów Komunalnych stałych zlokalizowanego w miejscowo ści Pokrzywnica, poło żonego około 1 km od miejscowo ści Pokrzywnica, oraz 3 km od miasta Dolsk ⇒ Składowisko odpadów komunalnych zostało oddane do eksploatacji we wrze śniu 1993 roku, ⇒ Stan formalno – prawny składowiska odpadów jest uregulowany. ⇒ Wła ścicielem składowiska jest Gmina Dolsk, Pl. Wyzwolenia 4, 63-140 Dolsk,
14 ⇒ Zarz ądc ą obiektu jest Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej PGKiM w Śremie sp. Zo.o., ul. Parkowa 6 63-100 Śrem. ⇒ Przewidywany rok zako ńczenia eksploatacji obiektu – wg dokumentacji projektowej - rok 2005. Parametry składowiska odpadów: ⇒ powierzchnia obiektu: 2,995 ha , ⇒ ilo ść odpadów zdeponowanych na składowisku w Pokrzywnicy w okresie od lipca 1993 roku do lipca 2002 roku wynosi 7 697,7 m 3 ⇒ Ilo ść odpadów deponowanych na składowisku wg zało żeń projektowych stanowi około 2 100 m 3/rok, ⇒ Na składowisko przyjmowane s ą odpady komunalne pochodz ące z terenu miasta i gminy Dolsk, główn ą grup ę odpadów tu składowanych stanowi ą niesegregowane odpady komunalne, ⇒ Odpady przed zdeponowaniem na składowisku s ą wst ępnie sortowane z wielkogabarytowych i u żytkowych. Wszystkie rodzaje wysegregowanych odpadów s ą gromadzone w oddzielnych zasiekach. ⇒ Sprz ęt techniczny u żytkowany na składowisku do zag ęszczania odpadów stanowi dowo żona spycharka g ąsienicowa typu DT-75 - 1 szt. ⇒ Składowisko jest uszczelnione geomembran ą HDPE 1,0 mm. ⇒ Obiekt wyposa żony jest w: ogrodzenie z dwoma bramami, ziele ń ochronn ą, budynek socjalno-administracyjny, o świetlenie, instalacj ę elektryczn ą, instalacj ę drena żow ą składaj ącą si ę ze zbiornika na odcieki, ruroci ągu odpływowego, systemu drena żu z rur filtracyjnych uło żonych na dnie niecki kwatery, zasieki na surowce wtórne. ⇒ Cena przyj ęcia 1 tony odpadów na Składowisko Odpadów Komunalnych w Pokrzywnicy na dzie ń 1 stycznia 2004 roku wynosi 21,00 zł za 1m 3+Vat
2.3.4 Urz ądzenia ochrony powietrza
Ciepłownictwo Na terenie miasta i gminy Dolsk nie wyst ępuj ą obiekty i urz ądzenia do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu. Struktura gospodarki cieplnej w gminie według źródeł energii [%]: Źródła konwencjonalne 100 [%] w tym:
15 - węgiel kamienny ok. 99, 6% [%] - węgiel brunatny 0 [%] - gaz 0 [%] - olej opałowy 0,4 % [%]
Energetyka Gmina Dolsk obecnie jest w 100% obj ęta sieci ą elektroenergetyczn ą.
2.4 Analiza SWOT
2.4.1 Czynniki wewn ętrzne
Mocne strony
Stan przyrody i środowiska ⇒ atrakcyjno ść walorów i zasobów środowiska przyrodniczego, ⇒ dobrze zachowana naturalna struktura przestrzenna utworów powierzchniowych i form ukształtowania powierzchni ziemi. ⇒ du że zasoby płyn ących wód powierzchniowych, ⇒ dobrze rozwini ęta sie ć dróg, ⇒ poło żenie w obszarze dorzecza Warty stwarzaj ące mo żliwo ść ekologicznej promocji gminy, ⇒ mo żliwo ść poprawy stanu sanitarnego wód powierzchniowych i podziemnych dzi ęki podj ęciu budowy komunalnej oczyszczalni ścieków dla Dolska i przyległych miejscowo ści, ⇒ dobrze rozwini ęta baza noclegowa,
Stan infrastruktury słu żą cej ochronie środowiska ⇒ du ży stopie ń zwodoci ągowania gminy, ⇒ stosunkowo dobrze rozwini ęty system zbiórki i zagospodarowania odpadów, wdra żany system selektywnej zbiórki odpadów, ⇒ istniej ąca oczyszczalnia w miejscowo ści gminnej, ⇒ zało żona docelowo rozbudowa systemu kanalizacyjnego, ⇒ zało żenie przyst ąpienia do Mi ędzygminnego Centrum Zagospodarowania Odpadów w Piotrowie gmina Czempi ń,
16 ⇒ brak zakładów szczególnie uci ąż liwych dla środowiska ⇒ zrównowa żony stosunek obci ąż enia ruchem w stosunku do stopnia rozwoju sieci drogowej regionu,
Sfera gospodarcza ⇒ du że zasoby i rezerwy siły roboczej, ⇒ wyst ępowanie zasobów surowców mineralnych, torfu i borowin, ⇒ wysoki potencjał produkcji rolniczej (w tym ekologicznej) m in. Na potrzeby rynku lokalnego i rynków europejskich, tworz ący korzystne warunki do rozwoju przemysłu przetwórstwa spo żywczego, ⇒ poło żenie przy du żej aglomeracji jak ą jest miasto Pozna ń, ⇒ działania inicjatywne władz lokalnych na rzecz pobudzenia i wzrostu turystyki.
Sfera społeczna ⇒ niski stopień urbanizacji, ⇒ intensywna działalno ść edukacyjna szkół, ⇒ wprowadzanie do programów edukacji formalnej zagadnie ń ochrony przyrody i środowiska, działalno ść szkolnych kół zainteresowa ń, ⇒ upowszechnianie informacji o środowisku i problemach jego ochrony w środkach masowego przekazu (prasa, radio, telewizja, internet), wydawnictwach popularnych i specjalistycznych; rosn ąca liczba proekologicznych imprez masowych
Sfera prawna i polityczna ⇒ rosn ące nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska, ⇒ przynale żno ść do Unii Gospodarczej Miast Regionu Śremskiego maj ącej na celu szeroko poj ętą promocj ę regionu, ⇒ wysokie kwalifikacje działaczy samorz ądowych oraz pracowników administracji publicznej, ⇒ dobra sytuacja w zakresie istniej ących i realizowanych opracowa ń planistycznych , w tym równie ż o charakterze strategicznym, ⇒ uwzgl ędnianie potrzeb zrównowa żonego rozwoju w planie zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju gminy.
Słabe strony
17
Stan przyrody i środowiska ⇒ istniej ące lokalne i potencjalne zagro żenia dla środowiska przyrodniczego (flory, fauny i przyrody nieo żywionej) ⇒ lokalnie wyst ępuj ąca degradacja mechaniczna (wyrobiska, odkrywki, szkody budowlane), oraz chemiczna wzdłu ż tras komunikacyjnych, na obszarach rolniczych w zwi ązku ze stosowaniem nawozów, środków ochrony ro ślin i gnojowicy. ⇒ niedostatek gleb żyznych – konieczno ść ochrony obszarów ich wyst ępowania. ⇒ średni lub zły stan czysto ści wód powierzchniowych – Warty i le żą cych tu jezior, ⇒ zdarzaj ący si ę brak pozwole ń wodno prawnych na korzystanie z wód podziemnych. ⇒ du że zagro żenie zanieczyszczeniami obszarowymi – rolnictwo ⇒ mały udział lasów ⇒ nierozwi ązana gospodarka wodno-ściekowa na terenach wiejskich źródłem powstawania zanieczyszcze ń i zagro żeń dla wód powierzchniowych, ⇒ brak wła ściwej kontroli nad rolniczym zagospodarowaniem ścieków, osadów ściekowych i gnojowicy ⇒ przebieg dróg przez tereny zabudowane stwarzaj ący zagro żenie dla zdrowia i życia mieszka ńców oraz stanowi ący liniowe źródło zanieczyszcze ń wód i gleby.
Stan infrastruktury słu żą cej ochronie środowiska ⇒ brak rozwi ązanej gospodarki ściekowej na terenie gminy – dysproporcja pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania a stopniem skanalizowania obszarów wiejskich gminy, ⇒ brak rozwi ązanego problemu sanitacji na terenach o zabudowie rozproszonej (indywidualne systemy oczyszczania ścieków), ⇒ niedostateczna skuteczno ść uzdatniania wód w niektórych systemach wodoci ągowych ⇒ istnienie kotłowni na paliwo konwencjonalne – w ęgiel, powoduj ących tzw. „nisk ą emisj ę”, ⇒ niepełna organizacja gromadzenia i ewidencji odpadów ⇒ nieegzekwowanie kar za składowanie odpadów w miejscach niedozwolonych ⇒ niewystarczaj ąca liczba urz ądze ń do redukcji emitowanych do powietrza zanieczyszcze ń (szczególnie w obiektach przemysłowych)
Sfera gospodarcza
18 ⇒ słabo zró żnicowana i wyspecjalizowana gospodarka ⇒ słabo rozwini ęta pozarolnicza działalno ść na terenach wiejskich ⇒ ograniczony dost ęp do środków na rozbudow ę i modernizacj ę infrastruktury słu żą cej ochronie środowiska (brak środków na wkład własny, zapotrzebowanie przekraczaj ące mo żliwo ści dofinansowania zada ń) ⇒ wzrost zanieczyszcze ń komunikacyjnych, hałasu i wibracji ⇒ mała liczba gospodarstw rolnych produkuj ących „zdrow ą żywno ść ” ⇒ niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej (braki obwodnic itp.) przyjaznej środowisku naturalnemu, ⇒ zły stan techniczny ulic i niska no śno ść podbudów jezdni, ⇒ niedorozwój sieci ulicznej na peryferiach i na niektórych obszarach nowej zabudowy mieszkaniowej,
Sfera społeczna ⇒ stosunkowo wysokie bezrobocie, mała mobilno ść zasobów pracy ⇒ ujemne saldo migracji z wi ększo ści obszarów wiejskich, ⇒ niedostosowanie struktury szkolnictwa do obecnego rynku pracy ⇒ wzrost egoistycznych postaw prywatnych wła ścicieli gruntów o wysokich walorach przyrodniczych utrudniaj ących lub uniemo żliwiaj ących ochron ę rzadkich siedlisk i gatunków, ⇒ zbyt wolno post ępuj ący wzrost świadomo ści społecznej dotycz ącej konieczno ści gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych nawyków i postaw pro środowiskowych (segregacji odpadów, oszcz ędno ści wody, za śmiecania lasów itp.), ⇒ niedostatecznie rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwi ąza ń słu żą cych ochronie środowiska (nowe prawo ochrony środowiska, najlepsze dost ępne techniki itp.)
Sfera prawna i polityczna ⇒ niepełny zakres monitoringu stanu środowiska (stanu czysto ści gleb, cz ęstotliwo ści bada ń stanu czysto ści wód powierzchniowych, stanu czysto ści powietrza) ⇒ mała skuteczno ść egzekwowania obowi ązuj ących przepisów, zwłaszcza w zakresie gospodarki odpadami,
19 ⇒ tolerancyjny stosunek wymiaru sprawiedliwo ści do sprawców przest ępstw i wykrocze ń przeciwko przyrodzie i środowisku, ⇒ niedostateczna znajomo ść przepisów ochrony przyrody i środowiska
2.4.2 Czynniki zewn ętrzne
Szanse
Sfera prawna i polityczna ⇒ nowoczesne przepisy ochrony przyrody i środowiska, w tym przepisy zwi ązane z konieczno ści ą wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko, i monitoringu stanu środowiska, ⇒ wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działa ń proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z bud żetu pa ństwa), ⇒ mo żliwość uzyskiwania dotacji i po życzek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszaj ące uci ąż liwo ść gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury, ⇒ prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorz ądowej, ⇒ wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji maj ących wpływ na stan środowiska, ⇒ doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej, ⇒ wdro żenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizuj ących do realizacji inwestycji pro środowiskowych wynikaj ących ze strategii krajowych oraz przyj ętych zobowi ąza ń mi ędzynarodowych, ⇒ rozwój kontaktów i współpracy mi ędzynarodowej z krajami UE na szczeblu samorz ądów w celu wymiany do świadcze ń w zakresie proekologicznych metod gospodarowania
Sfera przyrodnicza i społeczno – gospodarcza ⇒ mo żliwo ść obj ęcia ochron ą prawn ą nowych obiektów – siedlisk i stanowisk wyst ępowania gatunków cennych w skali europejskiej, ⇒ mo żliwo ść wdro żenia programów rolno-środowiskowych UE ⇒ mo żliwo ść uzyskania zewn ętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia
20 finansowego programów ochrony ró żnorodno ści przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatno ści rolniczej, ⇒ wspieranie inicjatyw organizacji i instytucji zmierzaj ących do uzyskania pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska, ⇒ wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzaj ących do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminuj ących zagro żenia dla środowiska i wspieraj ących rozwój zrównowa żony ze środków krajowych i zagranicznych, ⇒ wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrow ą żywno ść ”, bezpieczne dla środowiska formy sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrod ą, ⇒ rozwijanie rolnictwa ekologicznego, ⇒ zachowanie istniej ących walorów przyrodniczych na bazie których mo żliwy jest rozwój agroturystyki i innych usług, ⇒ stworzenie mo żliwo ści zbytu podstawowych płodów rolnych (zbo ża, mleka, buraków cukrowych), ⇒ tworzenie wielorakiej sfery usług, co spowoduje zwi ększenie dochodów mieszka ńców gminy.
Zagro żenia
Sfera prawna i polityczna ⇒ brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczaj ących krajobraz przed degradacj ą (np. wznoszeniem budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu), ⇒ opó źnienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotycz ących ochrony przyrody i środowiska.
Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza ⇒ nasilenie transportu, w tym szczególnie materiałów niebezpiecznych , ⇒ intensyfikacja produkcji rolnej prowadz ąca do wzrostu nawo żenia, stosowania pestycydów, homogenizacji u żytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian ro ślin uprawnych i ras zwierz ąt hodowlanych, ⇒ niszczenie środowiska naturalnego, ⇒ rosn ąca presja turystyczna na obszarach o najcenniejszych walorach przyrodniczych, ⇒ brak kompleksowych rozwi ąza ń w zakresie gospodarki ściekowej,
21 ⇒ lokowanie inwestycji przemysłowych na dobrych glebach, ⇒ wyst ępowanie procesów recesyjnych w gospodarce kraju ⇒ wzrastaj ący wska źnik bezrobocia, ⇒ nieodpowiedni system informacji turystycznej i agroturystycznej lub jej całkowity brak, ⇒ niedostateczna promocja gminy na rynku krajowym.
2.4 Ocena aktualnego stanu środowiska i zasobów naturalnych.
Walory krajobrazowe, ciekawa flora i fauna wyst ępuj ąca na tym terenie zadecydowały i ż miasto i gmina Dolsk zostały obj ęte obszarem chronionego krajobrazu. Ochronie podlega całe środowisko przyrodnicze, zgodnie z obowi ązuj ącymi ustawami o ochronie gruntów rolnych i le śnych, o ochronie powietrza atmosferycznego oraz wód powierzchniowych i podziemnych. Obszar gminy znajduje si ę w istniej ącym „Wielkoprzestrzennym Systemie Obszarów Chronionych”. Specjalnej ochronie podlegaj ą unikatowe formy terenu: „Brama lodowcowa Wło ściejewicka” i pagórki czołowomorenowe koło Ostrowieczna, a tak że obszar rynny jezior Dolskiego Wielkiego, Dolskiego Małego, Ostrowieczno i Tr ąbinek w celu zachowania stanowisk żurawia na s ąsiaduj ących z nimi ł ąkach. Na terenie gminy znajduje si ę równie ż do ść du żo drzew o rozmiarach pomnikowych i podlegaj ących ochronie głazów narzutowych, jest te ż rezerwat florystyczny. Gmina Dolsk posiada bardzo urozmaicon ą rze źbę terenu, b ędącą pozostało ści ą intensywnej działalno ści lodowca. Walory przyrodnicze, nieska żony przemysłem klimat, pokłady borowin oraz przychylno ść władz i go ścinno ść mieszka ńców sprawiły i ż postrzegany dotychczas jako rolniczy region przeistacza si ę w gmin ę turystyczn ą. Stan powietrza na badanym obszarze mo żna oceni ć na podstawie bada ń przeprowadzonych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki wodnej w Poznaniu. Badania zostały przeprowadzone w zakładzie Gorzelni w Pokrzywnicy. Na podstawie przeprowadzonych bada ń przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w roku 2002 pomiary wykazały przekroczenia NO 2CO w stosunku do rozporz ądzenia M Ś z dnia 30 lipca 2001r. w sprawie wprowadzania substancji zanieczyszczaj ących z procesów technologicznych i operacji technicznych. Stan wód na badanym terenie jest zły. Wody wyst ępuj ących tu jezior s ą silnie zanieczyszczone i podatne na degradacj ę. Jezioro Dolskie Wielkie było badane w 1999
22 roku, wody zaklasyfikowano jako nie odpowiadaj ące normom. Jezioro jest silnie zanieczyszczone. Uzyskanie zdecydowanej poprawy jako ści wód wymagałoby zastosowania technik rekultywacyjnych i likwidacji obci ąż enia wewn ętrznego zbiornika. Punktowym źródłem zanieczyszcze ń w zlewni bezpo średniej jest zrzut ścieków z oczyszczalni komunalnej w Dolsku. Oczyszczalnia kontrolowana była w 2003 roku, stwierdzono wówczas zakłócenia pracy oczyszczalni. Czynnikiem zanieczyszczaj ącym jest równie ż brak kanalizacji w cz ęś ci zabudowa ń Dolska. Jezioro Grzymislawskie było poddane badaniom w roku 1999 wody zaklasyfikowano jako wody pozaklasowe. Stwierdzono równie ż obecno ść du żych st ęż eń azotu, za ś w składzie fitoplanktonu licznie wyst ępowały bakterie siarkowe wskazuj ąc na obecno ść siarkowodoru. Badania jeziora będą powtórzone w 2004 roku. Zasoby wód podziemnych na terenie gminy w znacznej mierze nale żą do Głównego Zbiornika Wód podziemnych nr 150- Pradolina Warszawsko- Berli ńska. S ą to obszary najwy ższej i wysokiej ochrony wód podziemnych: ze wzgl ędu na du że zasoby wód podziemnych oraz brak warstw nieprzepuszczalnych istnieje potencjalne zagro żenie przenikania zanieczyszcze ń z powierzchni do tych wód. Jako ść wód w latach 1997-2000 odpowiadała klasie II (wody średniej jako ści), za ś w roku 2001 klasie III (wody niskiej jako ści). O wynikowej klasie wód decydowały m ętno ść i nadmierna zawarto ść azotu organicznego.
3. STAN I ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY
3.1 Zanieczyszczenia wód
Jako ść wód płyn ących nie odpowiada wymaganym klasom czystości. Głównymi źródłami zanieczyszcze ń s ą tereny zarówno miejskie jak i wiejskie, w szczególno ści obiekty inwentarskie oraz zanieczyszczenia obszarowe w postaci nawozów mineralnych i organicznych, środków ochrony ro ślin, a tak że zakłócenia pracy oczyszczalni. Wyst ępuj ące zanieczyszczenie wód ( nadmierna zawarto ść azotu ogólnego i fosforu ogólnego) spowodowane s ą przesi ąkaniem do nich ścieków bytowo-gospodarczych, zrzut ścieków z oczyszczalni komunalnej w Dolsku, roztworów wymywanych ze źle składowanych odpadów, pryzm obornika i naturalnego procesu wymywania azotanów z pól uprawnych i u żytków zielonych.
23 Podczas kontroli w Obiekcie Oczyszczalni Ścieków w Dolsku dnia 03.09.2003 zanotowano przekroczenia dopuszczalnych parametrów w odprowadzanych ściekach: azotu ogólnego w ilo ści 0.009 kg/dob ę fosforu ogólnego w ilo ści 0.037 kg/dob ę. W ostatnich latach powszechnie wzrosło zagro żenie dla wód i gruntu ze wzgl ędu na systematyczne wodoci ągowanie obszarów wiejskich, przy jednoczesnym braku kanalizacji sanitarnej.
3.2 Zanieczyszczenia powierzchni ziemi
Głównym źródłem zanieczyszczenia powierzchni ziemi s ą odpady powstaj ące na terenie gminy. W zwi ązku ze specyfik ą analizowanego terenu, tj. charakterze rolniczym, bez uci ąż liwego dla środowiska przemysłu, powstaj ą tu głównie odpady komunalne (od ludno ści i z obiektów infrastruktury społecznej) oraz z produkcji rolnej (z gospodarstw rolnych). Z odpadów przemysłowych powstaj ą tu głównie odpady z przemysłu rolno- spo żywczego. Wytwarzane przez zakłady przemysłowe odpady niebezpieczne w wi ększo ści przekazywane s ą do zakładów wykorzystuj ących je lub unieszkodliwiaj ących. Odpady medyczne powstaj ące w wyniku prowadzonej działalno ści na terenie gminy s ą wywo żone do lekarza weterynarii w Śremie. Odpady z czyszczenia separatorów na stacjach benzynowych, zlokalizowanych na terenie gminy Dolsk wywo żone s ą na bie żą co specjalistycznym transportem. Na terenie analizowanej gminy nie ma zakładów produkuj ących wyroby z zastosowaniem azbestu, wyst ępuje on głównie na pokryciach dachowych. System gromadzenia odpadów stałych polega na zbiórce śmieci do kontenerów rozstawionych w poszczególnych gospodarstwach domowych oraz ich wywozie przez 4 specjalistyczne firmy na składowisko. Na terenie analizowanego miasta i gminy obsług ą w zakresie zorganizowanego wywozu odpadów zmieszanych obj ętych jest około 70 % mieszka ńców, tak wi ęc gospodarka odpadami nie jest do ko ńca rozwi ązana. Selektywna zbiórka odpadów odbywa si ę poprzez gromadzenie odpadów segregowanych - szkło, plastik, makulatura (głównie w szkołach) oraz złom w oddzielnych pojemnikach 1,1 m 3. Wysegregowane odpady wywo żone s ą na Składowisko Odpadów Komunalnych w Śremie.
24 3.3 Zanieczyszczenia powietrza
Najwi ększym pod wzgl ędem znaczenia źródłem zanieczyszcze ń powietrza jest gospodarka cieplna, w tym kotłownie lokalne i paleniska domowe wprowadzaj ące do powietrza zwi ązki lotne powstałe w wyniku spalania w ęgla i drewna, zwłaszcza w sezonie grzewczym. Kolejne miejsce zajmuje ruch samochodowy emituj ący do atmosfery spaliny. Punktowymi źródłami uci ąż liwo ści dla powietrza pozostaj ą lokalne zakłady produkcyjno- usługowe, oczyszczalnia ścieków komunalnych w Dolsku i gminne Składowisko Odpadów Komunalnych w miejscowo ści Pokrzywnica oraz obiekty inwentarskie, oddziaływuj ące na otoczenie poprzez emisje organicznych zwi ązków zapachowych. Badania przeprowadzone w 2002 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu na stanowisku w Gorzelni w Pokrzywnicy wykazały nast ępuj ące warto ści:
SO 2 –10,886 Mg/rok CO - 0,907 Mg/rok
NO 2 – 40,824 Mg/rok Pył - 14,515 Mg/rok
Badania te wykazały przekroczenia NO 2CO.
3.4 Inne zagro żenia środowiska
Awarie przemysłowe Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska rezygnuje z nazwy dotychczas stosowanej – „nadzwyczajne zagro żenie środowiska” i reguluje t ą problematyk ę pod nazw ą „powa żne awarie”. Definicje powa żnej awarii i powa żnej awarii przemysłowej okre śla odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy. powa żna awaria - to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. powa żna awaria przemysłowa przez poj ęcie to rozumie si ę powa żną awari ę w zakładzie. Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na prowadz ącego zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienie awarii, dokonuj ący przewozu substancji niebezpiecznych oraz
25 organy administracji obowi ązek ochrony środowiska przed awariami. Zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej w zale żno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie uznaje si ę za zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii albo za zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwi ększonym ryzyku albo zakładów o du żym ryzyku okre ślił Minister Gospodarki w drodze rozporz ądzenia z dnia 9.04.2002 r. Na terenie gminy Dolsk nie wyst ępuj ą zakłady przemysłowe stwarzaj ące zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii.
Hałas Do najwa żniejszych czynników maj ących wpływ na klimat akustyczny gminy zaliczy ć nale ży komunikacj ę drogow ą i transport kolejowy (tylko przewozy towarowe) przebiegaj ący przez północn ą cz ęść gminy. Niewielki hałas o charakterze okresowym generuje ruch lokalny ograniczaj ący si ę do pozostałych dróg w gminie, w szczególno ści w obr ębie zabudowy wiejskiej, a tak że sprz ęt rolniczy w czasie prac polowych. Hałas przemysłowy posiada charakter punktowy i dotyczy kilku obiektów produkcyjno-usługowych.
4. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DOTYCZ ĄCE GMINY
Zamierzenia gminy Dolsk w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie opracowanych dotychczas (do roku 2002) dokumentów przedło żonych przez gmin ę. Analiz ą obj ęto nast ępuj ące rodzaje dokumentów:
Plan gospodarki odpadami dla gminy Dolsk ,
Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk - 2002r.,
Strategia Rozwoju Gospodarczego Dla Unii Gospodarczej Miast Regionu Śremskiego,
inne dokumenty o podobnym charakterze (ujmuj ące sprawy ochrony środowiska, Przegl ąd ekologiczny składowiska odpadów komunalnych w miejscowo ści Pokrzywnica ).
26
Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk - Studium zakresem merytorycznych obejmuje uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej. Stanowi podstaw ę długookresowej polityki przestrzennej i jako jedyny ustawowo dokument planistyczny dotyczy całego obszaru gminy.
Plan gospodarki odpadami w sposób szczegółowy bilansuje ilo ściowo wytwarzane odpady, opisuje stan istniej ący wysypisk i sposób post ępowania z odpadami oraz przedstawia propozycje organizacyjne i techniczne selektywnej zbiórki odpadów wraz z metodami ich usuwania i unieszkodliwiania. Zawiera te ż szacunkowe koszty i źródła finansowania poszczególnych przedsi ęwzi ęć .
Strategia Rozwoju Gospodarczego Dla Unii Gospodarczej miast Regionu Śremskiego – podaje wyniki analiz strategicznych,.
Pozostałe dokumenty dotycz ą szczegółowych inwestycji takich jak: składowisko odpadów czy oczyszczalni ścieków w Dolsku.
Zamierzenia gminy w zakresie ochrony wód powierzchniowych ⇒ rozbudowa lub modernizacja instalacji do zagospodarowywania komunalnych odpadów ściekowych, ⇒ budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, ⇒ rozbudowa sieci kanalizacyjnej deszczowej ( środki własne, FOSiGW Programy pomocowe) ⇒ rozbudowa sieci kanalizacyjnej sanitarnej, ⇒ modernizacja oczyszczalni ścieków w Dolsku, ⇒ modernizacja i remont systemów melioracji i systemów gospodarki wodnej- Kanał Obra ( FOS i GW programy pomocowe), ⇒ budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej ( środki własne, FOS i GW programy pomocowe), ⇒ budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówk ę w gospodarstwach rolnych,
Zamierzenia w zakresie ochrony wód podziemnych ⇒ unowocze śnianie systemów poboru i rozprowadzenia wody ⇒ budowa sieci kanalizacji deszczowej,
27 ⇒ budowa sieci kanalizacji sanitarnej, ⇒ rozbudowa sieci wodoci ągowej dla miejscowo ści gminnych, ⇒ usprawnienie stacji uzdatniania wody tak, aby dostarczana odbiorcom woda spełniała wymagania stawiane wodzie pitnej (standardy unijne) ⇒ ograniczenie ilo ści zu życia wody poprzez miedzy innymi: monta ż wodomierzy głównych, uszczelnienie sieci wodoci ągowej poprzez wymian ę nieszczelnej armatury (zasuwy, hydranty), wymiana sieci, na której najcz ęś ciej wyst ępowały awarie, instruowanie u żytkowników o racjonalnym korzystaniu z wody.
Zamierzenia w zakresie ochrony powietrza ⇒ budowa gazoci ągu w miejscowo ściach gminnych: ⇒ modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym ⇒ wi ększe wykorzystanie biomasy do wytwarzania energii cieplnej
Zamierzenia w zakresie gospodarki odpadami ⇒ do roku 2007 – około 100 % mieszka ńców miasta i gminy Dolsk zostanie obj ętych zorganizowanym systemem: zbiórki selektywnej odpadów u żytkowych oraz wywozu odpadów zmieszanych, ⇒ przynale żno ść do Stowarzyszenia Gmin Nadobrza ńskich z siedzib ą w Borku Wielkopolskim, którego celem jest budowa kanalizacji sanitarnej, ⇒ przył ączenie si ę do Mi ędzygminnego Centrum Zagospodarowania Odpadów w Piotrowie gmina Czempi ń,
Zamierzenia w zakresie monitoringu i bada ń naukowych ⇒ monitoring jako ści wód powierzchniowych ⇒ monitoring jako ści powietrza ⇒ piezometry na składowisku odpadów
Zamierzenia w zakresie edukacji ekologicznej ⇒ zorganizowanie o środka ds. edukacji ekologicznej, ⇒ programy ekologiczne w szkołach, ⇒ propagowanie zdrowego trybu życia.
28 5. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
5.1 Analiza obowi ązuj ącego stanu prawnego
5.1.1 Wprowadzenie
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyj ęta w 1997 roku stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju – zapewnia ochron ę środowiska naturalnego; nakłada ona tak że na władze publiczne obowi ązek zapewnienia bezpiecze ństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporz ądzony dokument programowy „II polityka ekologiczna pa ństwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II polityka ekologiczna pa ństw” zakłada, że niepodwa żalnym kryterium obowi ązuj ącym na ka żdym – tak że lokalnym i regionalnym – szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje. Człowiek jest ści śle sprz ęż ony w swojej działalno ści z systemem przyrodniczym (gleba, woda, powietrze, zasoby i ró żnorodno ść biologiczna, ekosystemy). Zachowanie w tym sprz ęż eniu równowagi wymaga spójnego zarz ądzania: dost ępem do zasobów środowiska, racjonalnym u żytkowaniem zasobów przyrodniczych, zapobieganiem powstawaniu negatywnych skutków działalno ści gospodarczej, likwidacj ą negatywnych skutków działalno ści gospodarczej. Głównym celem „II polityki ekologicznej pa ństwa” jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju, przy zało żeniu, że skuteczna regulacja i reglamentacja korzystania ze środowiska nie dopu ści do powstania zagro żeń dla jako ści i trwało ści zasobów przyrodniczych. Przy jej realizacji obowi ązywa ć winy zasady: a) zrównowa żonego rozwoju – jako zasada podstawowa, b) przezorno ści – przewiduj ąca, że rozwi ązywanie pojawiaj ących się problemów powinno nast ępowa ć po bezpiecznej stronie oraz zwi ązana z ni ą zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska, c) integracji polityk ekologicznej i sektorowych, d) równego dost ępu do środowiska przyrodniczego w kategoriach równowa żenia szans
29 człowieka i przyrody oraz sprawiedliwo ści mi ędzypokoleniowej, mi ędzyregionalnej i mi ędzygrupowej, e) regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zró żnicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnie ń samorz ądu terytorialnego i wojewodów, f) uspołecznienia, g) "zanieczyszczaj ący płaci", h) prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska podejmowane by ć powinno na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć , i) stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT), j) klauzul zabezpieczaj ących, umo żliwiaj ących pa ństwom członkowskim stosowanie ostrzejszych kryteriów w porównaniu z wymogami prawa wspólnotowego, k) skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej.
„II polityka ekologiczna pa ństwa” zakłada 3 etapy osi ągania swoich celów, w tym 2 etapy zwi ązane z procesem integracji z Uni ą Europejsk ą: w trakcie ubiegania si ę o członkostwo w UE – etap realizacji celów krótkookresowych /2000 - 2002/, w pierwszym okresie członkostwa, zakładaj ącym okresy przej ściowe i realizacj ę programów dostosowawczych - etap realizacji celów średniookresowych /2003 - 2010/, oraz etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji "Strategii zrównowa żonego rozwoju Polski do 2025 r."
Zadaniami pierwszego etapu były: pełna realizacja Układu Europejskiego , ustalaj ącego 10-letni okres dla harmonizacji polskiego prawa ekologicznego z wymogami Unii Europejskiej /1994-2004/, pełna realizacja Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej, ustalaj ącego zadania szczegółowe dla okresu przedakcesyjnego i zakładaj ącego gotowo ść integracji w roku 2002. Wymienione zadania były realizowane poprzez: a) harmonizacj ę przepisów prawnych z regulacjami obowi ązuj ącymi w Unii Europejskiej, b) reform ę mechanizmów zarz ądzania ochron ą środowiska, dostosowuj ącą j ą do wymogów zwi ązanych z integracj ą, c) stworzenie warunków prawnych i organizacyjnych do realizacji mi ędzynarodowych konwencji ekologicznych,
30 d) pełne wdro żenie reformy zarz ądzania pa ństwem we wszystkich ogniwach zwi ązanych z ochron ą środowiska, e) sukcesywne wdra żanie rozwi ąza ń prawnych w sferze ekologicznej przyjmowanych w latach 2000 - 2002 przez Uni ę Europejsk ą, f) zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie człowieka tzw. "gor ących punktów" oraz zmniejszenie ich liczby, g) usprawnienie systemu przeciwdziałania powstawaniu nadzwyczajnych zagro żeń środowiska (powa żnych awarii) oraz rozbudow ę systemu ratownictwa ekologicznego i likwidacji skutków takich zagro żeń, h) podj ęcie działa ń zmierzaj ących do zintegrowania celów polityki sektorowej z polityk ą ekologiczn ą, i) rozpocz ęcie wdra żania do realizacji polityki ekologicznej nowoczesnych i skutecznych mechanizmów, metod i procedur, których pełne wdro żenie powinno nast ąpi ć w okresie dostosowawczym.
Cele średniookresowe (2003 – 2010) przewiduj ą istotn ą popraw ę stanu środowiska, praktyczne wdro żenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowie ń konwencji mi ędzynarodowych i umów dwustronnych, a tak że wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działa ń. Cele długookresowe (do roku 2025) wi ążą si ę z perspektyw ą zrównowa żenia społeczno - gospodarczych procesów rozwojowych i pełn ą (mo żliw ą) rewitalizacj ą zniszczonych ekosystemów; zakładaj ą one: a) ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównowa żonego rozwoju, b) utrwalenie zasady skutecznej kontroli pa ństwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi, c) pełn ą integracj ę polityk - przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, d) dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywno ści surowcowo – energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalno ści człowieka i rozwoju cywilizacyjnego, e) zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych, f) utrzymanie i ochrona istniej ących ekosystemów o cennych warto ściach przyrodniczych i kulturowych, g) odbudowa zniszcze ń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizacja
31 cennych przyrodniczo obszarów, h) efektywny wzrost warto ści produkcji w rolnictwie i le śnictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jako ści zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywno ści procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierz ąt, i) rezygnacja z niektórych osi ągni ęć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływa ć na środowisko, j) wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiaj ące si ę wraz z post ępuj ącym rozwojem cywilizacji. W 2002 r. opracowany został „Program Wykonawczy do II polityki ekologicznej pa ństwa, na lata 2002-2010”, który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazuj ącym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zada ń lub pakietów zada ń, przewidzianych do realizacji, a tak że szacuj ącym niezb ędne nakłady i źródła ich finansowania. Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska porz ądkuj ą dotychczasow ą, istniej ącą od 1990 roku, praktyk ę okresowego sporz ądzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna pa ństwa” dla ró żnych horyzontów czasowych, lub nawet bez jednoznacznego okre ślania okresu ich obowi ązywania. Artykuły 13-16 Ustawy nakładaj ą obowi ązek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej pa ństwa co 4 lata. Sporz ądzona w grudniu 2002 r. „Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010” jest aktualizacj ą i uszczegółowieniem długookresowej „II polityki ekologicznej pa ństwa”
Okres realizacji "Programu ochrony środowiska gminy Dolsk" zbiega si ę z okresem realizacji celów średniookresowych „II polityki ekologicznej pa ństwa”. Nie musi to jednak oznacza ć rezygnacji z realizacji docelowych zamierze ń polityki ekologicznej i - o ile to b ędzie mo żliwe - cele długookresowe w niniejszym programie będą proponowane do realizacji.
5.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej
Proces tworzenia ładu instytucjonalno-prawnego w sferze ochrony środowiska
32 naturalnego człowieka na szczeblu centralnym znajduje si ę w stadium wysokozaawansowanym. Zako ńczenie procesu harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z wymogami przepisów Unii Europejskiej spowodowało sytuacj ę, w której teksty uzgodnionych unijnych aktów prawnych nie s ą niezb ędnym elementem procesu sporz ądzania „Programu”. Ze wzgl ędu na niezako ńczony proces wprowadzania do polskich przepisów wykonawczych zał ączników technicznych korzystano przy opracowaniu niniejszego dokumentu z tekstów dyrektyw: ptasiej, siedliskowej oraz dotycz ących ochrony wód powierzchniowych i powietrza. W zwi ązku z konieczno ści ą dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie s ą systematycznie transponowane do prawa krajowego. List ę ustaw transponuj ących prawo Unii Europejskiej w obszarze Środowisko wraz z wykazem odpowiednich aktów prawa wspólnotowego transponowanych przez dan ą ustaw ę zawiera zał ącznik 6. Przy prowadzeniu prac nad dokumentem „Program Ochrony Środowiska Gminy Dolsk” uwzgl ędniano postanowienia przepisów wykonawczych wydanych na podstawie nowych ustaw z 2001 i 2002r. Wykaz aktualnie obowi ązuj ących i przygotowywanych przepisów przedstawiaj ą zał ączniki 5-6.
5.1.3 Konwencje i porozumienia mi ędzynarodowe
Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumie ń mi ędzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia wi ększo ści konwencji maj ą odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polsk ę, do których nie przyst ąpiły kraje UE, zgodnie z zasad ą klauzul zabezpieczaj ących, maj ą odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych.
5.1.4 Programy sektorowe i regionalne
Przy sporz ądzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwag ę zapisy ró żnych programów rz ądowych oraz regionalnych, zwłaszcza:
II polityki ekologicznej pa ństwa,
programu wykonawczego do II polityki ekologicznej pa ństwa,
narodowej strategii ochrony środowiska,
33 spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa,
polityki le śnej pa ństwa,
strategii rozwoju turystyki,
zapisy „Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego”
Plan gospodarki odpadami dla gminy Dolsk - 2003r.,
Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk,
Strategia Rozwoju Gospodarczego Dla Unii Gospodarczej Miast Regionu Śremskiego Wykaz aktualnych rz ądowych dokumentów programowych dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi.
5.1.5 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska
Ustawa z 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627) wprowadza: obowi ązek realizacji polityki ekologicznej pa ństwa poprzez gminne, powiatowe, wojewódzkie programy ochrony środowiska, z wykonania których co 2 lata sporz ądza ć si ę b ędzie raport; opłat ę za składowanie odpadów komunalnych, któr ą ponosi ć będzie jednostka utrzymuj ąca składowisko; administracyjne kary pieni ęż ne za składowanie odpadów bez pozwolenia i w miejscu do tego celu nie wyznaczonym; przeznaczanie środków gminnych funduszy ochrony środowiska na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami i współfinansowanie inwestycji o charakterze ponadlokalnym; programy dostosowawcze dotycz ące inwestycji, w których zrealizowanie wymaga ń ochrony środowiska nie mo że zosta ć osi ągni ęte w terminach ustalonych przepisami, a za utrzymaniem tych inwestycji w ruchu przemawia interes publiczny (ww. programy dostosowawcze nie mog ą trwa ć dłu żej ni ż 6 lat, najpó źniej do 31.12.2010r.). Ustawa z 16.10.1991r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 99, poz. 1 079, zm. Dz.U. Nr 100, poz. 1 085) okre śla cele, zasady i formy ochrony przyrody o żywionej i nieo żywionej oraz krajobrazu. Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy oznacza zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Ochrona przyrody ma na celu utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowania ró żnorodno ści biologicznej, zachowania dziedzictwa geologicznego, zapewnienia ci ągło ści istnienia gatunków ro ślin i zwierz ąt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do wła ściwego stanu, utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a tak że innych zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie wła ściwych postaw człowieka
34 wobec przyrody. Ustawa z 11.01.2001r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz. 84, zm. Dz.U. Nr 100, poz. 1 085, Nr 123, poz. 1 350, Nr 125, poz. 1 367) okre śla warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Ustawa z 11.12.1997r. o administrowaniu obrotem z zagranic ą towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym (Dz.U. Nr 157, poz. 1 026) reguluje zasady administrowania obrotem z zagranic ą towarami i usługami, a tak że obrotem specjalnym. Ustawa z 2.03.2001r. o post ępowaniu z substancjami zubo żaj ącymi warstw ę ozonow ą (Dz.U. Nr 52, poz. 537, zm. Dz.U. Nr 100, poz. 1 085) ma na celu ograniczeniu negatywnego oddziaływania niektórych substancji chemicznych na stratosferyczn ą warstw ę ozonow ą oraz realizacj ę zobowi ąza ń wynikaj ących z Konwencji Wiede ńskiej o ochronie warstwy ozonowej, sporz ądzonej w Wiedniu dn. 22.03.21985r. oraz protokołu Montrealskiego w sprawie substancji zubo żaj ących warstw ę ozonow ą, sporz ądzonego w Montrealu dn. 16.09.1987r., zwanego dalej Protokołem Montrealskim. Ww. ustawa reguluje produkcj ę substancji zubo żaj ących warstw ę ozonow ą, obrót z zagranic ą substancjami zubo żaj ącymi warstw ę ozonow ą oraz towarami zawieraj ącymi te substancje, wprowadzanie do obrotu krajowego i wykorzystywanie substancji zubo żaj ących warstw ę ozonow ą w działalno ści gospodarczej oraz wprowadza sankcje za nieprzestrzeganie przepisów ustawy. Ustawa z 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628) zobowi ązuje posiadaczy odpadów do poddania odpadów w pierwszej kolejno ści odzyskowi. Je żeli odzysk jest nie mo żliwy z przyczyn technologicznych lub nie uzasadniony ekonomicznie - odpady te nale ży unieszkodliwia ć w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska i planami gospodarki odpadami. W ustawie sformułowano tzw. "zasad ę blisko ści" stanowi ącą, że odpady których nie udało si ę odzyska ć lub unieszkodliwi ć w miejscu ich powstawania, powinny by ć, uwzgl ędniaj ąc najlepsz ą dost ępn ą technik ę lub technologi ę, przekazywane do najbli ższego miejsca, w którym te procesy s ą realizowane. Ustawa zobowi ązuje zarz ądy województw, powiatów i gmin do opracowania odpowiednio - wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami, które nale ży aktualizowa ć nie rzadziej ni ż co 4 lata, i z realizacji których nale ży składa ć co 2 lata sprawozdania. W my śl ustawy przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z unieszkodliwianiem odpadów b ędzie mo żna realizowa ć z udziałem środków z funduszy ochrony
35 środowiska i gospodarki wodnej, o ile przedsi ęwzi ęcia te zostan ą uj ęte w planie gospodarki odpadami. Ustawa reguluje kwestie w zakresie składowania odpadów. Składowa ć mo żna wył ącznie odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemo żliwe. Rozró żnia si ę trzy typy składowisk odpadów: składowiska odpadów niebezpiecznych, oboj ętnych oraz odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Składowiska stanowi ą obiekty budowlane, do których lokalizacji, budowy i eksploatacji maj ą zastosowanie przepisy ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym oraz prawo budowlane. Organ wła ściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów mo że uzale żni ć wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do mo żliwo ści odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny sposób ni ż przez składowanie. Wprowadzono zakaz składowania odpadów, m.in.: płynnych; o wła ściwo ściach wybuchowych, żrących, utleniaj ących, łatwopalnych; medycznych i weterynaryjnych; opon i ich cz ęś ci. Odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny by ć poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego i segregacji, w celu ograniczenia zagro żenia dla ludzi i środowiska oraz zmniejszenia obj ęto ści odpadów. Ustawa z 11.05.2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U z 2001r. Nr 63, poz. 638) - okre śla wymagania, jakie powinny spełnia ć opakowania oraz wprowadza zasady racjonalnego gospodarowania odpadami powstaj ącymi z opakowa ń poprzez obowi ązek: zapobiegania powstawaniu odpadów z opakowa ń, promowania opakowa ń zwrotnych, przeznaczonych do wielokrotnej rotacji, segregacji odpadów opakowaniowych, odzysku i recyklingu pozyskanych odpadów. Ustawa o odpadach opakowaniowych jest odpowiednikiem Dyrektywy 94/62/EC z 1994 r. Ustala ona m.in. limity odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W przypadku nie osi ągni ęcia wyznaczonych poziomów podmioty zobowi ązane do opłat produktowych, b ędą miały powi ększone stawki tych opłat o 50 %. Ustawa z 11.05.2001r. o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U z 2001r. Nr 63, poz. 639) - wprowadza bod źce ekonomiczne maj ące stymulowa ć proekologiczne zachowania podmiotów gospodarczych i całego społecze ństwa oraz zabezpieczenie środków finansowych na racjonalne zagospodarowanie głównie odpadów opakowaniowych i pou żytkowych. Przedsi ębiorcy sprzedaj ący swoje produkty w opakowaniach maj ą wybór jednego z trzech sposobów post ępowania: stworzenie własnego systemu odzysku i zagospodarowania odpadów, scedowanie
36 realizacji swoich zobowi ąza ń na wyspecjalizowan ą organizacj ę lub uiszczanie pa ństwu opłaty produktowej. Za odpady nie zebrane samodzielnie lub przez wyznaczone organizacje, producenci zapłac ą opłaty produktowe, które zostan ą przekazane cz ęś ciowo do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, a cz ęś ciowo bezpo średnio do gmin. Środki pochodz ące z opłat produktowych za opakowania przekazywane b ędą wojewódzkim funduszom, a nast ępnie gminom, proporcjonalnie do ilo ści odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach, do sporz ądzenia których zobowi ązany jest zarz ąd gminy. Ustawa z 7.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U z 2001r. Nr 72, poz. 747, zm. Dz. U. Nr 113, poz. 984) - okre śla zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo życia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalno ści przedsi ębiorstw wodoci ągowo-kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ci ągło ści dostaw i odpowiedniej jako ści wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczanie ścieków, a tak że ochrony interesów odbiorców usług, z uwzgl ędnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. W my śl ww. ustawy zbiorowe zaopatrzenie w wod ę i zbiorowe odprowadzanie ścieków nale ży do zada ń własnych gminy. Ustawa z 22.06.2001r. o organizmach genetycznie modyfikowanych (Dz.U z 2001r. Nr 76, poz. 811) - reguluje: zamkni ęte u życie organizmów genetycznie modyfikowanych, zamierzone uwalniane GMO do środowiska, w celach innych ni ż wprowadzanie do obrotu, wprowadzanie do obrotu produktów GMO, wywóz za granic ę i tranzyt produktów GMO, wła ściwo ść organów administracji rz ądowej do spraw GMO. Ustawy nie stosuje si ę do modyfikacji genetycznych genomu ludzkiego. Ustawa z 18.07.2001r. prawo wodne (Dz.U z 2001r. Nr 115, poz. 1 229) - reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarz ądzanie zasobami wodnymi. Gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i cało ściowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzgl ędnieniem ich ilo ści i jako ści. Gospodarowanie odpadami w my śl ww. ustawy uwzgl ędnia zasad ę wspólnych interesów i jest realizowane przez współprac ę administracji publicznej, u żytkowników wód i przedstawicieli lokalnych
37 społeczno ści, tak aby uzyska ć maksymalne korzy ści społeczne. Ustawa z 18.04.1985r. o rybactwie śródl ądowym (Dz.U. Nr 21, poz. 91, ost. zm. Dz. U. Nr 115, poz. 1 229) - reguluje zasady i warunki ochrony, chowu, hodowli i połowu ryb w powierzchniowych wodach. Ustawa z 20.07.1991r. o Pa ństwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335, ost. zm. Dz.U. Nr 115, poz. 1 229) - okre śla zadania Inspekcji Ochrony Środowiska. W my śl ww. ustawy Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rz ądowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra wła ściwego do spraw środowiska. Ustawa z 19.06.1997r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628, ost. zm. Dz. U. Nr 154, poz. 1 793) - zakazuje e celu wyeliminowania produkcji, stosowania oraz obrotu wyrobami zawieraj ącymi azbest: wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawieraj ących azbest oraz azbestu, produkcji wyrobów zawieraj ących azbest, obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest. Ustawa z 4.02.1994r. prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96, ze zm.) - okre śla zasady i warunki wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin złó ż, ochrony złó ż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w zwi ązku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin.
5.2 Stan i kierunki rozwoju gospodarczego
Ludno ść , system osadniczy Prognozy demograficzne zakładaj ą niewielki wzrost liczby ludno ści, co przedstawia tabela 5.1.
Tabela 5.1. Liczba mieszka ńców Miasta i Gminy Dolsk 2000 – 2015 Lata 2000 r. 2005 r. 2010 r. 2020 r. Obszar wiejski 4319 4320 4290 4420 Obszar miejski 1447 1450 1440 1500 razem 5704 5770 5730 5920
• dane wg Urz ędu Miasta i Gminy Dolsk
Będą równie ż podejmowane działania mające na celu zapobieganie i ograniczanie niekorzystnych czynników rozwoju demograficznego, nale ży d ąż yć do zahamowania
38 procesu odpływu ludno ści z gminy poprzez: tworzenie nowych miejsc pracy, tworzenie zach ęt do powrotu studiuj ącej młodzie ży, wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego .
Kierunki rozwoju sieci osadniczej: wielofunkcyjny rozwój o środka gminnego - wzmocnienie funkcji usługowych o znaczeniu lokalnym, rozwój ró żnych form opieki społecznej, rozwój i popraw ę funkcjonowania zabudowy mieszkaniowej, utrzymanie i dalszy rozwój funkcji usługowo-produkcyjnych, rozwój usług z zakresu rolnictwa; wielofunkcyjny rozwój pozostałych wsi - rozwój rolnictwa, utrzymanie i rozwój placówek usługowych, utrzymanie i rozwój usług na rzecz obsługi rolnictwa, rozwój funkcji pozarolniczych, rozwój i popraw ę funkcjonowania zabudowy zagrodowej; wzmocnienie powi ąza ń funkcjonalnych pomi ędzy poszczególnymi o środkami systemu osadniczego - modernizacj ę sieci drogowej, popraw ę funkcjonowania komunikacji zbiorowej, rozbudow ę systemów ł ączno ści, kształtowanie racjonalnych relacji funkcjonalno-przestrzennych społecznie akceptowanych i efektywnych ekonomicznie pomi ędzy poszczególnymi o środkami .
Gospodarka rolna, le śna, gospodarcze wykorzystanie wód Rolnictwo, obok turystyki, stanowi podstaw ę gospodarki gminy i ze wzgl ędu na konieczno ść dostosowania si ę do nowych uwarunkowa ń gospodarki rynkowej i wymogów Unii Europejskiej wymaga ci ągłych przemian. Głównym celem przemian w rolnictwie jest modernizacja i restrukturyzacja obszarów wiejskich. Procesy te maj ą zapewni ć wła ściwe wykorzystanie ziemi, zasobów pracy, środków technicznych, zmniejszeniu kosztów produkcji, dostosowaniu struktury produkcji do potrzeb rynku, poprawie jako ści produktów i ich dostosowania do norm unijnych przy spełnieniu wymogów ochrony środowiska.
Kierunki rozwoju rolnictwa: wła ściwe wykorzystanie naturalnych warunków u żytkowych rolniczej przestrzeni produkcyjnej - dalszy rozwój produkcji zwierz ęcej w zakresie chowu bydła mlecznego i trzody chlewnej nowoczesnymi metodami, wydzielenie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej pod zalesienie lub zmiany sposobu u żytkowania,
39 zapobieganie degradacji u żytków rolnych i urz ądze ń melioracyjnych, ograniczenie przeznaczenia na cele nierolnicze i niele śne gruntów wysokich klas bonitacyjnych, w szczególno ści zmeliorowanych u żytków rolnych; poprawa warunków do rozwoju produkcji rolnej - budow ę i modernizacj ę dróg rolniczych zapewniaj ących wła ściw ą obsług ę i wykorzystanie u żytków rolnych z mo żliwo ści ą wykorzystania środków celowych, popraw ę struktury agrarnej gospodarstw rolnych w zakresie powi ększania ich powierzchni i polepszenia rozłogu, rekultywacj ę i zagospodarowanie terenów zdegradowanych i zdewastowanych na cele rolnicze lub le śne; poprawa warunków i zmian gospodarowania na obszarach wiejskich - rozwój gospodarstw specjalistycznych w celu dostosowania jako ści wytwarzanych produktów do norm unijnych i innych rynków zagranicznych przy zachowaniu zasad ochrony środowiska naturalnego, zwi ększenie produkcyjno ści gospodarstw w wyniku wprowadzania nowoczesnych i efektywnych sposobów gospodarowania zarówno w produkcji ro ślinnej jak i zwierz ęcej oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych rolników w zakresie technik gospodarowania, rachunkowo ści i zarz ądzania, popraw ę wyposa żenia gospodarstw w infrastruktur ę techniczn ą z wykorzystaniem środków pomocowych; tworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich - rozwój rolnictwa ekologicznego poł ączonego z agroturystyk ą jako działalno ści uzupełniaj ącej działalno ść podstawow ą związan ą z prowadzeniem gospodarstw rolnych w szczególno ści dla małych gospodarstw poło żonych w atrakcyjnych terenach, wspieranie rozwoju zakładów przetwórczych o małej i średniej skali produkcji, tworzenie rezerw terenowych i wykorzystanie istniej ących pustostanów pod rozwój działalno ści gospodarczej celem tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich, rozwój usług rolniczych i instytucji obsługi rolnictwa - uaktywnienie współpracy lokalnych władz samorz ądowych i innych instytucji działaj ących na rzecz środowiska wiejskiego w zakresie pozyskania środków na rozwój infrastruktury, przedsi ębiorczo ści i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy, poszerzenie wiedzy społeczno ści wiejskiej dotycz ącej integracji z Uni ą Europejsk ą.
Lasy stanowi ą jeden z zasobów naturalnych gminy, chocia ż ich gospodarcza rola jest ograniczona z uwagi na małe powierzchnie, du że rozdrobnienie niekorzystn ą struktur ę wiekow ą i małe zró żnicowanie gatunkowe drzewostanów. W lasach prywatnych
40 gospodarcza rola lasów polega na pozyskiwaniu drewna na potrzeby budownictwa indywidualnego oraz na opał. Główne kierunki rozwoju gospodarki le śnej to prowadzenie w lasach racjonalnej gospodarki zasobami le śnymi z ograniczeniem wielko ści pozyskiwania drewna poni żej zdolno ści produkcyjnej lasów, zwi ększenie przyrostu masy drzewnej oraz przeci ętnej zasobno ści lasów na skutek podwy ższania średniego wieku drzewostanów i struktury pozyskania drewna, udost ępnianie i przystosowywanie kompleksów le śnych do celów turystyczno-wypoczynkowych. Podejmowane b ędą działania maj ące na celu powi ększenie zasobów le śnych, polepszenie ich zdrowotno ści i ich kompleksow ą ochron ę. Zalesienia b ędą stanowi ć element renaturyzacji cennych ekosystemów. Wspierane b ędą działania zmierzaj ące do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej.
Kierunki rozwoju gospodarki le śnej: prowadzenie w lasach niepa ństwowych racjonalnej gospodarki zasobami le śnymi z ograniczeniem wielko ści pozyskiwania drewna poni żej zdolno ści produkcyjnej lasów, zwi ększenie przyrostu masy drzewnej oraz przeci ętnej zasobno ści lasów na skutek podwy ższania średniego wieku drzewostanów i struktury pozyskania drewna, udost ępnianie i przystosowywanie kompleksów le śnych do celów turystyczno- wypoczynkowych. Zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk ro ślinno ści, Ochrona gleby, Zapewnienie ró żnorodno ści biologicznej i równowagi przyrodniczej, Zabezpieczenie lasów i zadrzewie ń przed zanieczyszczeniami i po żarami,
Kierunki polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej: zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód oraz poprawa stanu sanitarnego i cieków wodnych do zakładanych klas czysto ści - porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenach zabudowanych (budowa lokalnych systemów kanalizacji i oczyszczalni ścieków, w tym oczyszczalni przydomowych i zagrodowych); ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami obszarowymi - ograniczenie stosowania wysokotoksycznych środków nawo żenia oraz ochrony ro ślin w strefach brzegowych cieków wodnych, ograniczenie infiltracji i spływów
41 powierzchniowych zanieczyszczonych wód opadowych - wła ściwe składowanie odpadów stałych, przechowywanie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin oraz obornika i gnojowicy; poprzedzanie zada ń melioracyjnych ekspertyzami ekologicznymi wskazuj ącymi optymalne rozwi ązania zabezpieczaj ące ekosystemy le śne, torfowiskowe, miejsca lęgowe, tarliska, stanowiska rzadkich ro ślin i zwierz ąt, ostoje zwierz ąt łownych przez nieodwracaln ą degradacj ę stosunków wodnych, a tym samym całego środowiska.
Kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony wód podziemnych: ochrona wód gruntowych - eliminacja źródeł ich zagro żeń (szamba) oraz rozwój sieci kanalizacyjnej deszczowej i sanitarnej, obowi ązek przechowywania nawozów sztucznych i obornika na nieprzepuszczalnych płytach ze ścianami bocznymi oraz gnojowicy w szczelnych zbiornikach, celem zabezpieczenia wycieków agresywnych zanieczyszcze ń do gruntu i przedostawania si ę do wód gruntowych i podziemnych, ochrona uj ęć wód podziemnych na cele publiczne – ustanowienie stref ochronnych i przestrzeganie przepisów dotycz ących zasad zagospodarowania w strefach, w tym likwidacj ę istniej ących źródeł zanieczyszcze ń i niedopuszczenie do powstawania nowych, optymalizacja zu życia wody do celów ró żnych dziedzin gospodarki - zbilansowanie zapotrzebowania wody i racjonalnego jej u żywania.
Turystyka Miasto i gmina Dolsk posiadaj ą wysokie walory i niewykorzystany potencjał w zakresie rozwoju turystyki. Ten kierunek jest postrzegany jako szansa na szybki rozwój w oparciu o niepowtarzalne walory krajoznawcze i turystyczne. Zadania zwi ązane z realizacj ą tych celów b ędą zmierzały w dwóch kierunkach – pierwszy b ędzie wspierał działania zwi ązane z rozbudow ą wszelkiej infrastruktury turystycznej (np. wyznaczanie szlaków rowerowych i pieszych). Drugi b ędzie dotyczył edukacji turystycznej i promocji walorów turystycznych. Ambicj ą władz samorz ądowych jest uzyskanie dla Dolska statusu miejscowo ści turystycznej i uzdrowiskowej. Na terenie gminy s ą zlokalizowane zasoby torfu i borowin o znaczeniu leczniczym.
42 Kierunki rozwoju turystyki: tworzenie infrastruktury turystycznej (szlaki rowerowe, wiaty, parkingi le śne), wykorzystanie turystyczne terenów wiejskich z licznie wyst ępuj ącymi tam pomnikami przyrody i zabytkami, poprawa stanu sanitarnego środowiska przyrodniczego - zwi ększenie atrakcyjno ści obszaru, edukacja i promocja turystyczna tworzenie warunków do rozwoju agroturystyki na obszarze wiejskim - wspieranie organizacyjno-finansowe, promocj ę gospodarstw agroturystycznych oraz podnoszenie jako ści i zakresu usług turystycznych.
Energetyka
Elektroenergetyka Gmina Dolsk obecnie jest w 100% obj ęta sieci ą elektroenergetyczn ą.
Podstawowy kierunek rozwoju sieci elektroenergetycznej: dostosowanie systemu elektroenergetycznego do potrzeb odbiorców oraz dostarczenie energii elektrycznej o normatywnym standardzie jako ściowym i ilo ściowym.
Ciepłownictwo Na terenie gminy nie ma cało ściowo zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszka ńców, jak i przemysłu. Powy ższe potrzeby pokrywane s ą z lokalnych źródeł ciepła - kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (w ęglowe, olejowe), b ądź tradycyjne ogrzewanie piecowe.
Kierunki rozwoju ciepłownictwa: sukcesywne zwi ększanie udziału proekologicznych no śników energii zmniejszaj ących zanieczyszczenie środowiska. gazyfikacja terenu gminy,
System komunikacyjny, transport Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące szlaki komunikacyjne trasa nr 434 Kórnik- Śrem- Gosty ń i nr 437 Dolsk- Borek- Kobylin. Osi ą komunikacyjna gminy jest
43 szosa nr 434 zapewniaj ąca poł ączenie z systemem dróg krajowych. Przez północn ą cz ęść gminy przebiega jednotorowa linia kolejowa Czempi ń- Jarocin s ą to wył ącznie przewozy towarowe. Podstawowe kierunki rozwoju systemu transportowego: przygotowanie programu budowy dróg lokalnych i poprawa standardu szlaków ju ż istniej ących współpraca w zakresie budowy i modernizacji dróg przez wszystkich wła ścicieli dróg biegn ących przez obszar gminy adaptacja docelowej sieci dróg gminnych i powiatowych układu podstawowego oraz podporz ądkowanie funkcji komunikacyjnych potrzebom i gospodarce gminy,
Rynek pracy Bezrobocie stanowi jedn ą z najwa żniejszych barier rozwoju i najgro źniejszych zjawisk w gospodarce gminy. Niski poziom wykształcenia rolników, brak stabilnej, opłacalnej produkcji rolnej ograniczaj ą aktywno ść zawodow ą i społeczn ą oraz podejmowanie inicjatyw gospodarczych. Brak pozarolniczych miejsc pracy na wsi przy pogarszaj ących si ę warunkach społeczno-gospodarczych w kraju, potęguje proces narastania bezrobocia rejestrowanego i utajonego.
Kierunki działa ń gminy w zakresie walki z bezrobociem b ędą polegały na: podnoszenie i zmiana kwalifikacji ludno ści, ukierunkowane na potrzeby rynku pracy, utworzeniu profesjonalnej oferty inwestycyjnej skierowanej na przyci ągni ęcie inwestorów tworz ących nowe miejsca pracy, system ulg w podatkach od nieruchomo ści dla inwestorów tworz ących na rynku lokalnym miejsca pracy
Trendy rozwojowe w gospodarce gminy Reorientacja społeczno – gospodarcza kraju, a tak że post ępuj ące procesy globalizacji gospodarki nie tworz ą sprzyjaj ącego klimatu dla stanu i rozwoju gospodarki regionu. Odzwierciedleniem zastoju gospodarczego w gminie jest niski popyt na tereny inwestycyjne. Działania gminy w zakresie rozwoju gospodarczego opiera si ę na wspieraniu przedsi ębiorczo ści w zakresie agroturystyki i w sektorze usług. Gmina Dolsk ma charakter rolniczy – wci ąż znaczna cz ęść jej mieszka ńców utrzymuje si ę z produkcji rolnej. W zakresie rozwoju przemysłu uwaga władz gminy
44 będzie skoncentrowana na działaniach na rzecz rozwoju przetwórstwa rolno-spo żywczego. Zachodz ące i planowane zmiany strukturalne pod ąż aj ą w kierunku ograniczenia liczby osób zajmuj ących si ę produkcj ą roln ą. Tote ż jako alternatyw ę dla zatrudnienia w rolnictwie przyjmuje si ę rozwój przetwórstwa oraz sektora usług zwi ązanych z rynkiem turystycznym.
5.3 Zało żenia polityki ekologicznej w odniesieniu do gminy
5.3.1 Wprowadzenie Do dokumentów, które w istotny sposób ustosunkowuj ą si ę do ochrony środowiska w regionie nale ży m. in. „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk”, „Strategia Rozwoju Gospodarczego Dla Unii Gospodarczej Miast Regionu Śremskiego”, „Plan gospodarki odpadami gminy Dolsk”.
„Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dolsk”. Studium zakresem merytorycznych obejmuje uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej. Opracowanie ma na celu zapewnienie prawidłowej realizacji struktury funkcjonalno-przestrzennej i zobowi ązuje organy samorz ądowe w ich działalno ści (stanowi ące podstaw ę do podejmowania uchwał intencyjnych dotycz ących planów miejscowych, realizacji zada ń własnych z zakresu planowania przestrzennego, gospodarki gruntami, itp.). Stanowi podstaw ę długookresowej polityki przestrzennej i jako jedyny ustawowo dokument planistyczny dotyczy całego obszaru gminy.
„Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dolsk” Celem opracowania było stworzenie kompleksowego planu zagospodarowania stałych odpadów komunalnych, powstaj ących na terenie gminy Dolsk. W pracy wykonano analiz ę aktualnego stanu gospodarki odpadami na rozpatrywanym obszarze, przedstawiono zagadnienia i rozwi ązania prawidłowego gospodarowania odpadami. Opracowano wariantowy program działa ń dla poprawy istniej ącej sytuacji. Zaproponowano strategi ę działa ń i rozwi ązania umo żliwiaj ące dostosowanie gospodarki odpadami w analizowanej jednostce samorz ądowej do obowi ązuj ących i przewidywanych uwarunkowa ń prawnych. W celu okre ślenia kosztów i mo żliwo ści wdro żenia rozwi ąza ń przeprowadzono techniczno-ekonomiczn ą analiz ę wykonalno ści ze wskazaniem mo żliwo ści finansowania. Program jest obecnie aktualizowany i dostosowywany do obowi ązuj ących przepisów.
45
5.3.2 Kierunki działa ń strategicznych oraz główne zadania do realizacji:
1. Gospodarka rolna i ochrona środowiska transformacja u żytkowania (głównie zalesienie) gruntów rolniczych nieprzydatnych dla rolnictwa na inne cele, podj ęcie działa ń dla wielofunkcyjnego (kompleksowego) rozwoju poszczególnych wsi zagospodarowanie płodów rolnych na bazie istniej ących i nowopowstałych zakładów przetwórstwa rolnego, wsparcie inicjatyw prowadzenia rolnictwa ekologicznego (biodynamicznego lub zintegrowanego), pomoc w realizacji programów rolno-środowiskowych finansowanych z funduszy Unii Europejskiej, wdro żenie systemu kompleksowego zagospodarowania odpadów komunalnych, selektywna zbiórka odpadów.
2. Infrastruktura techniczna i społeczna Kontynuacja i zako ńczenie procesu wodoci ągowania gminy, rozbudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody, rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej, modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, doko ńczenie budowy zbiorników na gnojowic ę, gnojówk ę oraz płyt do składowania obornika, modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym, poprawa stanu technicznego dróg powiatowych i gminnych, rozwój systemu zorganizowanej zbiórki odpadów, budowa mi ędzygminnej stacji segregacji odpadów
3. Edukacja ekologiczna stworzenie dost ępnego systemu informacji o środowisku przyrodniczym, upowszechnienie ekologicznych metod gospodarowania w rolnictwie, le śnictwie,
46 utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej, upowszechnianie wiedzy ekologicznej w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i ponadgimnazjalnych oraz w śród społeczno ści gminy, wspieranie wiedzy o Unii Europejskiej.
6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI
6.1 Wprowadzenie
Strategia długoterminowa b ędzie stanowi ć podstaw ę planowania działa ń w zakresie ochrony środowiska w latach 2003-2011. Długoterminowy cel dla gminy Dolsk, uwzgl ędniaj ący kierunki rozwojowe w regionie brzmi:
Harmonijny, zrównowa żony rozwój gminy, w której wymagania ochrony środowiska maj ą nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu ale równie ż wspieraj ą jego rozwój gospodarczy.
Strategia do roku 2011 została sformułowana w oparciu o ocen ę stanu istniej ącego, tendencje maj ące istotne znaczenie dla przyszło ści gminy i najwa żniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategi ę ich osi ągni ęcia. Realizacja Programu ochrony środowiska ma na celu zachowanie walorów środowiska i popraw ę jego stanu na terenach zdegradowanych. Jako główne cele programu przyjmuje si ę:
zachowanie i odtwarzanie wyst ępuj ącego na obszarze gminy bogactwa przyrodniczego i krajobrazu
ochron ę i popraw ę jako ści wód podziemnych, racjonalne u żytkowanie kopalin i gruntów
popraw ę jako ści i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych
zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska, popraw ę stanu gospodarki odpadami
popraw ę jako ści powietrza atmosferycznego
47
Realizacji powy ższych celów b ędą słu żyć nast ępuj ące zadania: ⇒ zachowanie odtwarzanie elementów ró żnorodno ści biologicznej ⇒ eliminacj ę zagro żeń dla jako ści wód podziemnych ⇒ racjonalizacj ę struktury poboru wód dla ró żnych celów u żytkowych ⇒ działania ograniczaj ące zu życie wody ⇒ racjonalizacj ę u żytkowania zasobów naturalnych, ⇒ rekultywacj ę terenów pou żytkowych i zdegradowanych ⇒ ochrona zasobów i jako ści wód powierzchniowych ⇒ zwi ększanie retencji naturalnej i sztucznej ⇒ ograniczanie ilo ści wytwarzanych odpadów ⇒ odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych ⇒ wykorzystanie odpadów organicznych ⇒ prawidłowe składowanie odpadów ⇒ zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie źródeł emisji ⇒ ograniczanie zanieczyszcze ń komunikacyjnych ⇒ ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie) ⇒ edukacja ekologiczna formalna i nieformalna, podnoszenie świadomo ści ekologicznej społeczno ści lokalnych ⇒ monitorowanie stanu i potencjalnych zagro żeń elementów środowiska ⇒ wzmocnienie słu żb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalno ści ruchów społecznych i organizacji pozarz ądowych.
6.2 Cele ekologiczne do 2011 roku wraz z kierunkami działa ń
Ochrona przyrody i krajobrazu
CEL:
Ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych
Realizacja powy ższego celu b ędzie polegała na działaniach maj ących na celu popraw ę stanu przyrody:
48 • wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zapisów okre ślaj ących sposoby u żytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo (torfowisk, oczek wodnych, stref brzegowych rzek) • działaniach ochronnych i konserwatorskich podejmowanych w takich obiektach jak: (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, u żytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe) . • zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinno ści , szczególnie na gruntach o marginalnycm znaczeniu rolniczym. Lasy stanowi ą jeden z zasobów naturalnych gminy, chocia ż ich gospodarcza rola jest ograniczona z uwagi na małe powierzchnie, du że rozdrobnienie mało korzystn ą struktur ę wiekow ą i małe zró żnicowanie gatunkowe drzewostanów. Konieczne jest podj ęcie dalszych działa ń maj ących na celu powi ększenie zasobów le śnych, polepszenie ich zdrowotno ści i ich kompleksow ą ochron ę. Zalesienia b ędą stanowi ć element renaturyzacji cennych ekosystemów. Wspierane b ędą działania zmierzaj ące do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej. • ochrona gleby • wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli) na terenach przyrodniczo cennych, • zapewnienie ró żnorodno ści biologicznej i równowagi przyrodniczej; • zabezpieczenie lasów i zadrzewie ń przed zanieczyszczeniami i po żarami; • ograniczenie mo żliwo ści wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni. • wzmocnienie słu żb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalno ści ruchów społecznych i organizacji pozarz ądowych.
Ochrona powietrza atmosferycznego
CEL:
Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, głównie ze ródeł rozproszonych ź
Głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego na terenie gminy s ą
49 Zanieczyszczenia pochodz ące z emisji z sektora bytowo-komunalnego: lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych czy zakładów usługowych, ogrzewanych w indywidualnych systemach grzewczych o niskiej sprawno ści wykorzystania paliwa a tak że rozwój motoryzacji. Według polskich przepisów ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęż eń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści. W "II Polityce Ekologicznej Pa ństwa", w horyzoncie do roku 2010 za jeden z celów przyj ęto ograniczenie emisji pyłów o 50%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych zwi ązków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990. W latach 2008-2012 emisja gazów cieplarnianych nie powinna przekracza ć 94% wielko ści emisji z roku 1988. Redukcja emisji w gminie Dolsk powinna osi ągn ąć podobny poziom jak wymienione cele zało żone dla Polski.
Energochłonno ść gospodarki
Zmniejszanie zu życia energii
• Jednym ze sposobów realizacji jest przeprowadzenie termomodernizacji ocieplanie budynków, wymiana stolarki, liczniki ciepła), zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcj ę zu życia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszcze ń. Bardzo du że znaczenie w tym zakresie b ędzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, u świadamiaj ącej równie ż korzy ści ekonomiczne, jakie s ą możliwe do osi ągni ęcia. • Ograniczenie energochłonno ści zakładów przemysłowych poprzez wprowadzanie nowych , energooszcz ędnych technologii.
Emisja niska
Rozwój monitoringu
Niska emisja, pochodz ąca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie powa żny problem, w szczególno ści na terenach wiejskich.
50 Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwi ązania ze wzgl ędu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a tak że bardzo du że rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uci ąż liwo ści zwi ązane z nisk ą emisj ą charakteryzuj ą si ę sezonowo ści ą - wyra źnie wzrastaj ą w sezonie grzewczym za ś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Konieczne jest rozwini ęcie monitoringu, który pozwoliłby pozyska ć informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczy ć regiony, w jakich w pierwszej kolejno ści powinna by ć ona ograniczana.
Ograniczanie niskiej emisji
W o środkach miejskich, gdzie istnieje, b ądź jest w fazie realizacji sie ć gazowa, problem niskiej emisji jest realizowany poprzez modernizacj ę istniej ących systemów ciepłowniczych – przestawienia z paliw stałych na gaz ziemny. Na terenach wiejskich, gdzie wzgl ędy ekonomiczne nie pozwol ą na rozwój gazyfikacji w dostatecznym stopniu, wykorzystywane b ędą lokalne zasoby energii odnawialnej i wprowadzane źródła energii jak gaz płynny lub olej opałowy, których proces spalania powoduje znacznie mniejsz ą emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery. W tym celu powinien powsta ć program, którego realizacja przebiegałaby przy wsparciu ze strony władz. Oprócz emisji zanieczyszcze ń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za efekt cieplarniany, zmiany klimatyczne i substancji zakwaszaj ących), dodatkowym problem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powoduj ących emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, butelki pet etc.). Istotnym jest zatem prowadzenie edukacji i uświadomienie zagro żeń, jakie mog ą one stwarza ć.
Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii
Lokalnie alternatyw ą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii jak biomasa, energia geotermalna, energia wód płyn ących i energia słoneczna, energia wiatru. Obowi ązek uwzgl ędnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno - gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej ale równie ż z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W "II Polityce Ekologicznej Pa ństwa" za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co
51 jest zgodne z celami Unii Europejskiej) Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniej ącego i mo żliwych do osi ągni ęcia korzy ści. Stworzone powinny zosta ć mechanizmy i rozwi ązania (organizacyjne, instytucjonalne, prawne i finansowe), które pozwolą zwi ększy ć zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych.
Emisja komunikacyjna
Ograniczenie emisji komunikacyjnej
Niezb ędne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny by ć zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisj ę ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw ustanawiaj ących wymogi techniczne i dopuszczalne warto ści dla zanieczyszcze ń, które stopniowo b ędą wprowadzane w Polsce. Wa żnym przedsi ęwzi ęciem jest prowadzenie tras komunikacyjnych (zwłaszcza tranzytowych gdzie wyst ępuje intensywny ruch tirów) poza obszarami zabudowy, w przypadku wi ększych jednostek osadniczych – budowa obwodnic. Bardzo du że znaczenie b ędzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej.
Ochrona wód powierzchniowych
CEL:
Ochrona zasobów i przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych
W ostatnich latach powszechnie wzrosło zagro żenie dla wód ze wzgl ędu na systematyczne wodoci ągowanie obszarów wiejskich, przy jednoczesnym braku kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków. Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych b ędą prowadzone w kierunku w rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej. Ponadto coraz wi ększy nacisk b ędzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszcze ń obszarowych.
52 W perspektywie przyst ąpienia do Unii Europejskiej najwi ększy problem b ędzie stanowi ć zrealizowanie wymogów dotycz ących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpo średnio zagra żaj ących życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wska źników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagra żaj ących ekosystemom wodnym.
Ochrona zasobów wodnych
• Konieczne jest zapewnienie naturalnych zbiorników retencyjnych takich jak bagna i tereny podmokłe poprzez wprowadzenie zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. • Ochrona i odtwarzanie zanikaj ących drobnych zbiorników wodnych. • Zmniejszanie poboru wód powierzchniowych do celów przemysłowych – mniej wodochłonne technologie produkcji.
Tworzenie i modernizacja systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków
Jednym z wi ększych problemów w gminie Dolsk jest dysproporcja pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania gminy, który si ęga 90%, a poziomem skanalizowania – około 7%. Na terenie gminy funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Dolsku. • Najwa żniejszym kierunkiem działa ń jest wi ęc tworzenie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków – szczególnie na terenach wiejskich gminy Dolsk. • Kontynuowane b ędą działania zmierzaj ące do podniesienia efektywno ści oczyszczania ścieków poprzez modernizacj ę istniej ącej oczyszczalni ścieków. • Na terenach o zabudowie rozproszonej promowana b ędzie realizacja indywidualnych, przydomowych oczyszczalni. • W wi ększych jednostkach osadniczych zało żono budow ę systemów kanalizacji deszczowej, konieczne s ą inwestycje w urz ądzenia do oczyszczania ścieków deszczowych z terenów silnie zanieczyszczonych. • Realizacja inwestycji zmniejszaj ących ilo ść zanieczyszcze ń biogennych pochodz ących z działalno ści rolniczej (budowa zbiorników na gnojowic ę i gnojówke oraz płyt gnojowych).
Ograniczenie spływu powierzchniowego
53
Oprócz źródeł punktowych znacz ący udział w zanieczyszczeniu wód płyn ących maj ą zanieczyszczenia pochodz ące ze spływów obszarowych, zwi ązanych z upraw ą pól i nawo żeniem. Nale ży szuka ć rozwi ąza ń zmierzaj ących do ograniczenia w rolnictwie zwi ązków biogennych. M.in. powinny zosta ć opracowane i stosowane przepisy koresponduj ące z dyrektyw ą 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodz ącymi ze źródeł rolniczych. Dyrektywa ta nakłada na pa ństwa członkowskie opracowania co najmniej jednego kodeksu dobrej praktyki rolniczej, który musi by ć propagowany na terenie całego kraju. Korzystne rezultaty, jak wynika z bada ń, przyniosłaby kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłu ż cieków wodnych. Du ży nacisk winien by ć poło żony na popraw ę stanu bakteriologicznego wód.
Ochrona wód podziemnych i kopalin
CEL:
Ochrona zasobów i poprawa jako ści wód podziemnych; racjonalne
użytkowanie kopalin
Wody podziemne W zakresie wód podziemnych rozwijany b ędzie monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania ochronne realizowane b ędą poprzez ochron ę uj ęć wód podziemnych oraz ochron ę zbiorników wód podziemnych, eliminacj ę czynników zagro żenia dla jako ści wód, zmniejszenie wodochłonno ści gospodarki.
Ograniczanie poboru wody
Wody podziemne zgodnie z polskimi przepisami, powinny by ć u żytkowane wył ącznie na potrzeby ludno ści jako woda pitna i jako surowiec dla przemysłu spo żywczego. Wody podziemne winny stanowi ć rezerw ę wody pitnej w gminie, w zwi ązku z tym ograniczony do minimum powinien by ć ich pobór przez inne gał ęzie gospodarki, zwłaszcza przemysł. Dost ępne wody powierzchniowe winny by ć oczyszczane i uzdatniane jako alternatywne dla wód podziemnych.
Ograniczenie zanieczyszczenia
54
Na zanieczyszczenie nara żone s ą przede wszystkim wody pierwszego horyzontu. Aby zapobiec degradacji wód nale ży w pierwszej kolejno ści uporz ądkowa ć gospodark ę wodno-ściekow ą. Na terenach wiejskich zagro żenie stanowi ą nieszczelne szamba. Nale ży wzmocni ć kontrol ę i u świadamia ć konsekwencje zanieczyszcze ń wła ścicielom domów. Bardzo du że znaczenie b ędzie miało zatem prowadzenie edukacji w tej dziedzinie jak równie ż w zakresie stosowania zasad dobrych praktyk rolniczych. Konieczna jest ochrona prawna polegaj ąca na wprowadzeniu obowi ązku wyznaczania i kontroli wła ściwego zagospodarowania stref ochronnych wokół wszystkich uj ęć wód podziemnych w gminie.
Rozwój monitoringu
Wody podziemne s ą podstawowym źródłem zaopatrzenia w wod ę pitn ą. Du że znaczenie gospodarcze oraz wyst ępuj ące powszechnie zagro żenie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli wód podziemnych. Dobrze rozwini ęty monitoring ma na celu wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz okre ślenia trendów i dynamiki zmian jako ści wód podziemnych.
Modernizacja systemów zaopatrzenia w wod ę
Wody podziemne s ą źródłem wody pitnej dla wi ększo ści mieszka ńców gminy. Konieczne jest podjecie działa ń aby woda dostarczana odbiorcom spełniała standardy wody pitnej, co nie zawsze ma miejsce, szczególnie na obszarach wiejskich. W tym celu nale ży podj ąć nast ępuj ące działania: • Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowych, wymiana sieci z przewodów azbest- cementowych. • Modernizacja technologii uzdatniania wody • Inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych i nie nadaj ących si ę do eksploatacji (z uwagi na zł ą jako ść wody) studni wierconych i kopanych.
Surowce mineralne
W zakresie gospodarki surowcami mineralnymi podejmowane działania b ędą miały na
55 celu racjonalizacj ę eksploatacji i minimalizowanie degradacji środowiska z ni ą zwi ązanej. Jednocze śnie podj ęte zostan ą działania zmierzaj ące do ochrony zasobów prognostycznych i perspektywicznych, które w przyszło ści mog ą zyska ć du że znaczenie.
Ograniczenie degradacji środowiska
Eksploatacja surowców mineralnych cz ęsto stanowi działalno ść konfliktow ą w stosunku do obszarów cennych przyrodniczo. Aby ograniczy ć negatywny wpływ nale ży odpowiednio ogranicza ć miejsca eksploatacji i stosowa ć najlepsze dost ępne technologie. Konieczne jest kontrolowanie warunków wydobycia poprzez egzekwowanie warunków okre ślonych w koncesjach. Bardzo istotne jest realizowanie działa ń rekultywacyjnych i zagospodarowywanie terenów zdegradowanych. Tam gdzie to mo żliwe preferowa ć si ę będzie wodno-le śny kierunek rekultywacji z przeznaczeniem na cele rekreacyjne.
Racjonalizacja gospodarczego wykorzystania
Bardzo wa żnym elementem b ędzie w przyszło ści dalsze racjonalizowanie gospodarki surowcami mineralnymi przy zastosowaniu optymalnych metod i technologii. Zło ża powinny by ć wykorzystywane jak najpełniej, ł ącznie z wykorzystaniem kopalin towarzysz ących i zagospodarowaniem nadkładów. Pomocny b ędzie system, który ułatwiłby opracowanie, realizacj ę i monitoring programu zmierzaj ącego do racjonalizacji gospodarki zasobami złó ż. Jednocze śnie poszukiwane będą substytuty, które mogłyby zast ąpi ć surowce nieodnawialne.
Gospodarka odpadami
CEL:
Minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów, wzrost stopnia ich
wykorzystania, zwi ększenie bezpiecze ństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów
Obecnie problemy zwi ązane z prawidłowym post ępowaniem z odpadami, ich gospodarczym wykorzystaniem i minimalizacj ą szkodliwego oddziaływania nale żą do jednych z najwa żniejszych zagadnie ń ochrony środowiska. Podstawowym sposobem post ępowania z odpadami w gminie Dolsk, podobnie jak na obszarze całego kraju, jest ich
56 gromadzenie na składowisku. Du ża cz ęść składowisk nie spełnia podstawowych wymaga ń dotycz ących ich lokalizacji oraz zabezpieczenia przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Na nielicznych składowiskach prowadzony jest systematyczny monitoring. Nie wszystkie składowiska po zako ńczeniu eksploatacji s ą prawidłowo rekultywowane. Niewła ściwie zlokalizowane i eksploatowane składowiska oddziaływuj ą niekorzystnie na niemal wszystkie elementy środowiska, a wi ęc powietrze, gleb ę, ro śliny oraz wody powierzchniowe i podziemne. Ka żde składowisko, jako element obcy w krajobrazie, powoduje równie ż znaczne obni żenie estetyki terenu. W przypadku braku wła ściwych zabezpiecze ń (uszczelnie ń) odcieki infiltruj ą przez podło że i skarpy składowiska, i przy okre ślonych warunkach hydrogeologicznych mog ą si ę rozprzestrzenia ć na du że odległo ści, staj ąc si ę źródłem długotrwałego zanieczyszczenia wód podziemnych, głównie pierwszego poziomu wodono śnego. Ze wzgl ędu na fakt, że w najbli ższych latach nadal wi ększo ść odpadów deponowanych b ędzie na składowiskach, nale ży ści śle przestrzega ć zalece ń dotycz ących ich lokalizacji i konstrukcji oraz przestrzega ć re żimy technologiczne składowania odpadów. Po zako ńczeniu eksploatacji składowiska, nale ży jego teren zrekultywowa ć. Powstaj ące w czasie składowania odpadów odcieki powinny by ć przechwytywane i oczyszczane. Ka żde składowisko musi mieć opracowany program bada ń jego wpływu na środowisko, poczynaj ąc od bada ń tzw. tła (przed oddaniem składowiska do eksploatacji), poprzez okres eksploatacji i likwidacji obiektu. Gmina Dolsk posiada w pełni urz ądzone, dostosowane do obowi ązuj ących przepisów składowisko odpadów w m. Pokrzywnica
Zmniejszenie ilo ści wytwarzanych odpadów
Główne działania zmierzaj ące do ograniczenia ilo ści powstaj ących w gminie odpadów to: • stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami uwzgl ędniaj ącego wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych, wykorzystywanych i unieszkodliwianych na obszarze gminy, • zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści w zakładach przemysłowych, • wi ększy stopie ń wykorzystania opakowa ń biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku, zamiast opakowa ń bezzwrotnych.
57 Odpady przemysłowe
Władze gminy nie ponosz ą odpowiedzialno ści za gospodark ę odpadami przemysłowymi, okre ślonymi w ramach pozwole ń i zezwole ń środowiskowych. Odpowiedzialno ść za prowadzenie wła ściwej gospodarki tymi odpadami spoczywa na wytwórcy odpadów, czyli poszczególnych zakładach przemysłowych. Sposób post ępowania z wytwarzanymi odpadami przemysłowymi zdefiniowany jest w ww. pozwoleniach. Bardzo wa żnym zagadnieniem jest ścisłe przestrzeganie wywi ązywania si ę jednostek prowadz ących działalno ść gospodarcz ą z obowi ązku uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. przedstawienie programu obejmuj ącego sposoby zapobiegania odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilo ści.
Propagowanie gospodarczego wykorzystania odpadów
Najwa żniejszym zadaniem w strategii gminy w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi jest wzrost ich wykorzystania, zarówno surowcowego jak i energetycznego. Dominowa ć b ędzie w dalszym stopniu ich wykorzystanie na cele przemysłowe (energetyka, budownictwo). Zgodnie z "II Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa" w horyzoncie czasowym do roku 2010 w porównaniu ze stanem z 1990 r., udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych powinien zosta ć dwukrotnie zwi ększony.
Kontrola odpadów niebezpiecznych
Istotnym zagadnieniem racjonalnej gospodarki odpadami jest problem odpadów niebezpiecznych, które tylko w niewielkim stopniu były jak dot ąd wykorzystywane gospodarczo. Bardzo wa żny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Niezb ędne jest utworzenie wojewódzkiej i uzupełnienie krajowej bazy danych o odpadach, zawieraj ącej wytwórców odpadów, ilo ści i rodzaju wytwarzanych odpadów oraz sposobów post ępowania z nimi. Konieczna jest krajowa i wojewódzka strategia gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
58 wytyczaj ąca główne kierunki gospodarki, wskazuj ąca zalecane technologie przekształcania odpadów, ich wykorzystania i unieszkodliwiania. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna by ć kontrolowana przez instytucje publiczne bowiem nadmiar swobody gospodarczej w tej dziedzinie nie jest wskazany. Proponuje si ę utworzenie regionalnej agencji gospodarki odpadami, która stanowiłaby płaszczyzn ę współdziałania wytwarzaj ących odpady, podmiotów gospodarczych przetwarzaj ących odpady oraz władz regionalnych. Nale ży egzekwowa ć zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej. Zgodnie ze standardami UE oraz ustaw ą o odpadach odpady niebezpieczne powinny by ć zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a je śli nie jest to mo żliwe i uzasadnione wzgl ędami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi w zakładach specjalistycznych zlokalizowanych mo żliwie blisko wytwarzaj ącego odpady.
Odpady komunalne
Ograniczenie ilo ści odpadów komunalnych
Odpady komunalne to najszybciej rosn ąca ilo ściowo grupa odpadów. Nale ży prowadzi ć działania zmierzaj ące do minimalizowania ilo ści odpadów trafiaj ących na składowiska. W tym celu gmina powinny realizowa ć przedsi ęwzi ęcia prowadz ące do minimalizacji ilo ści wytwarzanych odpadów, stanowi ące elementy gminnego planu gospodarki odpadami komunalnymi.
Wprowadzanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i ich przetwórstwo i składowanie
Zakłada się rozszerzenie do około 100 % obsługi mieszka ńców miasta i gminy Dolsk w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów użytkowych. • stopniowe zwi ększanie obsługi mieszka ńców do uzyskania zało żonego poziomu, a nast ępnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wi ąż e si ę, m.in. ze zwi ększeniem ilo ści oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych. • Zorganizowanie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych, odpadów opakowaniowych i pou żytkowych, budowa sortowni i kompostowni odpadów.
59 Kluczowe znaczenie b ędą miały działania poprawiaj ące opłacalno ść finansow ą ww. przedsi ęwzi ęć , bowiem aktualnie koszty segregacji odpadów s ą nieporównywalnie wy ższe od ich składowania. • Odpowiednie działania edukacyjne oraz informacyjne dla mieszka ńców oraz wprowadzenie systemu zach ęt ekonomicznych dla społecze ństwa, promuj ących segregacj ę odpadów, tj. obni żenie opłat lub bezpłatny odbiór wyselekcjonowanych odpadów. • Nale ży zwróci ć uwag ę na alternatywne mo żliwo ści wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych, zarówno do celów materiałowych (surowcowych), jak i energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku niezb ędne jest uzyskanie aprobaty społeczno ści lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które są z reguły bardzo negatywnie nastawione na wszelkie formy energetycznego wykorzystania odpadów. • zapewnienie bezpiecznego dla środowiska sposobu zebrania i utylizacji lub unieszkodliwienie usuwanych przez mieszka ńców tzw. odpadów problemowych, do których nale żą : niebezpieczne dla środowiska baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zu żyty sprz ęt AGD i RTV, sprz ęt komputerowy, wraki samochodowe. • Modernizacja i rozbudowa składowiska odpadów komunalnych.
Likwidacja nielegalnych składowisk
Brak sprawnie działaj ącego systemu gromadzenia i gospodarowania odpadami i niski poziom świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powoduje, że w szczególno ści na terenach wiejskich, powstaj ą nielegalne składowiska odpadów. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji istniej ących nielegalnych składowisk oraz ich bie żą ce likwidowanie, za ś w przyszło ści nale ży podnie ść skuteczno ść egzekwowania prawa w stosunku do osób wyrzucaj ących odpady na nielegalne wysypiska. Jednak warunkiem niezb ędnym jest stworzenie mieszka ńcom warunków do legalnego pozbywania si ę odpadów poprzez wygodny dla nich odbiór odpadów lub organizacje jak np. tzw. Wiejskich Punktów Tymczasowego Gromadzenia Odpadów.
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem
CEL:
60
Zmniejszenie uci ąż liwo ści zamieszkiwania na terenach zurbanizowanych
Coraz wi ększy procent ludno ści, na coraz wi ększym obszarze jest dotkni ęty hałasem. Do zanieczyszczenia środowiska przyczynia si ę hałas kolejowy, lotniczy, przemysłowy i drogowy przy czym ten ostatni wydaje si ę stanowi ć najwi ększe zagro żenie w nadchodz ących latach. Coraz cz ęś ciej problem ten dotyczy nie tylko mieszka ńców terenów znajduj ących si ę w pobli żu wi ększych tras komunikacyjnych ale tak że dróg dojazdowych i okolic. W "II polityce Ekologicznej Pa ństwa" za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczaj ącego w porze nocnej 55 dB (poziom równowa żny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwi ązania prawne obowi ązuj ące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem s ą zbli żone do modelu funkcjonuj ącego w Unii Europejskiej, które koncentruje si ę na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła.
Hałas komunikacyjny
Ograniczenie negatywnego wpływu hałasu komunikacyjnego
Na terenie gminy Dolsk miejscami wyst ępuje du ża intensywno ść ruchu samochodowego, z uwagi na przebieg wa żnych tras komunikacyjnych - drogi krajowej Nr 434 Kórnik- Śrem- Gosty ń i drogi krajowej Nr 437 Dolsk– Borek- Kobylin a tak że drogach wojewódzkich przebiegaj ących do Śremu, do Ksi ęż a i Mszczyczyna. Nale ży wi ęc monitorowa ć środowisko akustyczne w celu ustalenia miejsc o istotnych przekroczeniach dopuszczalnego poziomu hałasu i o znacznej uci ąż liwo ści dla mieszka ńców. Na tych odcinkach nale ży wprowadzi ć zabezpieczenia akustyczne w postaci ekranów dźwi ękochłonnych szczególnie przy drogach wojewódzkich. Konieczne wydaje si ę równie ż systematyczne podnoszenie jako ści dróg, kontrola pojazdów pod k ątem emisji hałasu. Promieniowanie
.W śród zidentyfikowanych, szkodliwych dla środowiska, rodzajów promieniowania
61 powodowanego przez działalno ść człowieka, wyró żnia si ę : ⇒ promieniowanie jonizuj ące , pojawiaj ące si ę w wyniku u żytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemy śle, badaniach naukowych, ⇒ promieniowanie niejonizuj ące , pojawiaj ące si ę wokół linii energetycznych wysokiego napi ęcia, radiostacji, pracuj ących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urz ądze ń ł ączno ści, domowego sprz ętu elektrycznego, elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działaj ą szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, st ąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z wa żnych zada ń ochrony środowiska.
Promieniowanie jonizuj ące
Na podstawie informacji zawartych w roczniku statystycznym GUS, a tak że opieraj ąc si ę na aktualnym komunikacie Prezesa Pa ństwowej Agencji Atomistyki w sprawie sytuacji radiacyjnej Polski w I kwartale 2002 r., należy stwierdzi ć, że rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek promieniowania oraz zawarto ść cezu-137 w powietrzu i mleku (podstawowy wska źnik reprezentuj ący ska żenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów spo żywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi) utrzymuj ą si ę na poziomie z 1985 r. tzn. z okresu przed awari ą czarnobylsk ą.
Promieniowanie niejonizuj ące
Głównymi źródłami promieniowania niejonizuj ącego w środowisku s ą: elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napi ęcia, stacje radiowe i telewizyjne, łączno ść radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa, stacje radiolokacji i radionawigacji. Znaczenie tego oddziaływania w ostatnich latach ro śnie. Powodowane jest to przez rozwój radiokomunikacji oraz powstawanie coraz wi ększej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizuj ącego s ą stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywaj ących coraz g ęstsz ą sieci ą obszary du żych skupisk ludno ści, jak równie ż coraz powszechniej
62 stosowane radiotelefony przeno śne. Nale ży jednak stwierdzi ć, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwi ększa istotnie zagro żenia środowiska i ludno ści. W dalszym ci ągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie ni ższy od nat ęż eń, przy których mo żliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpo średnim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległo ściach zale żnych od mocy, cz ęstotliwo ści i konstrukcji stacji, mog ą osi ąga ć nat ęż enie na poziomie uznawanym za aktywny pod wzgl ędem biologicznym. Zagro żenie promieniowaniem niejonizuj ącym mo że być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczaj ących okre ślone warto ści graniczne. W przepisach obowi ązuj ących w Polsce ustalone s ą dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego na terenach dost ępnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegaj ą obszary zabudowy mieszkaniowej, a tak że obszary, na których zlokalizowane s ą szpitale, żłobki, przedszkola, internaty (rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r.
Ograniczanie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii
CEL:
Ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii i minimalizacja ich skutków
Realizacja powy ższego celu opiera si ę na eliminowaniu źródeł a tym samym zmniejszaniu ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii oraz ograniczaniu skutków tych zdarze ń dla środowiska. • Nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotycz ących transportu drogowego substancji niebezpiecznych. • Udział w tworzeniu infrastruktury ratownictwa ekologicznego przy szlakach komunikacyjnych. • Współpraca z przemysłowymi słu żbami ratownictwa. • Modernizacja i poprawa wyposa żenia jednostek stra ży po żarnej w środki ratownictwa ekologicznego
63 • Stworzenie systemu powiadamiania ludno ści o wyst ąpieniu powa żnych awarii i sposobach post ępowania.
Monitoring środowiska CEL:
Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagro żeniach
Aktualna i kompletna wiedza na temat stanu poszczególnych elementów środowiska jest podstaw ą do planowania i realizacji wszelkich przedsi ęwzi ęć w zakresie ich ochrony. Konieczne jest prowadzenie monitoringu stanu ró żnorodno ści biologicznej, stanu zasobów i jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, zanieczyszcze ń powietrza i jako ści gleb oraz klimatu akustycznego. Nowym elementem powinno by ć wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych. Na podstawie prowadzonych bada ń mo żliwe jest stworzenie ogólnodost ępnej bazy informacji o stanie środowiska w gminie.
Edukacja ekologiczna CEL: Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy
Znaczenie edukacji ekologicznej jako istotnego elementu ochrony środowiska będzie rosło w najbli ższych latach. Zgodnie z zało żeniami "II Polityki Ekologicznej Pa ństwa" do głównych celów i działa ń w perspektywie do roku 2010 nale ży zaliczy ć prowadzenie działa ń na rzecz wzrostu świadomo ści ekologicznej i kształtowania opinii społecze ństwa. Promowane powinno by ć umiarkowane u żytkowanie zasobów biologicznych i praktyki oszcz ędnego i rozs ądnego gospodarowania. Edukacja ekologiczna powinna by ć prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, pocz ąwszy od szkół podstawowych. Edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana przez wszystkie poziomy administracji - władze gminne mog ą np. prowadzi ć akcje takie jak promowanie systemu segregacji odpadów oraz inicjatywy lokalne jak np.
64 nasadzenia drzew etc. W prowadzeniu akcji maj ących na celu edukacj ę ekologiczn ą mo żna wykorzysta ć potencjał pozarz ądowych organizacji ekologicznych. W województwie zachodniopomorskim w skład którego wchodzi gmina Karlino, funkcjonuje wiele organizacji deklaruj ących proekologiczne cele działalno ści. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na du żą skal ę akcje informacyjne skierowane do szerokich kr ęgów społecze ństwa.
6.3 Cele ekologiczne do 2007 roku i plan operacyjny do 2007 roku
W rozdziale 6.2 przedstawiono długoterminow ą strategi ę ochrony środowiska do roku 2011. Niniejszy rozdział zawiera strategi ę krótkoterminow ą na najbli ższe 4 lata (2003-2007) dla poszczególnych uci ąż liwo ści i elementów środowiska, dla których zdefiniowano cele do roku 2007 i opisano działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia tych celów.
Ochrona przyrody i krajobrazu
Ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych
Działania ochronne i konserwatorskie podejmowane w takich obiektach jak: (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, u żytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe).
Gmina Dolsk została uznana za obszar chronionego krajobrazu ze wzgl ędu na swoje walory krajobrazowe, ciekaw ą flor ę i faun ę. Na terenie gminy znajduje si ę równie ż wiele drzew o rozmiarach pomnikowych i podlegaj ących ochronie głazów narzutowych, jest tez rezerwat florystyczny „Miranowo” o powierzchni 4,78 ha. Opiek ę nad tymi „obiektami” sprawuje Gmina. Co roku prowadzone s ą roboty porz ądkowe tj. koszenie traw, plewienie rabat kwiatowych i terenów zakrzewionych, utrzymanie alejek, naprawa ławek, dosadzanie drzew i krzewów itp. Pomnikami przyrody s ą przede wszystkim wiekowe drzewa, rosn ące głównie w parkach podworskich. W śród 67 zarejestrowanych pomników przyrody s ą 42 okazy d ębów szypułkowych, 5 wi ązów szypułkowych, 4 klony polne, 2 lipy drobnolistne oraz
65 pojedyncze okazy klonu zwyczajnego, sosny czarnej, wierzby kruchej, sosny wejmutki i platana klonolistnego. Ro śnie tu prawie 800 gatunków ro ślin naczyniowych, z czego 62 to gatunki rzadkie i interesuj ące. Z ro ślin obj ętych ochron ą gatunkow ą zanotowano wyst ępowanie pełnika europejskiego, pierwiosnka lekarskiego, konwalii majowej, lilii złotogłów, widłaka go ździstego, przylaszczki pospolitej, 3 gatunków storczyków, podkolana białego. Świat zwierz ąt okolic Dolska jest bardzo bogaty i zró żnicowany. Zaobserwowano wiele gatunków rzadko wyst ępuj ących gatunków ptaków. Mo żna tu spotka ć m.in. bociana czarnego, kani ę rud ą, puchacza, żurawia, g ęś g ęgaw ę. W szuwarach mo żna natkn ąć si ę na błotniaka stawowego. W lasach wyst ępuj ą jelenie, dziki, sarny. Nad wodami zauwa żyć mo żna wydry. Wyst ępuj ą równie ż lisy, borsuki, tchórze, gronostaje, łasice i kuny domowe. W celu zachowania naturalnych stanowisk i ochrony zwierz ąt, szczególnie wodnych Jezioro Dolskie Wielkie zostało obj ęte stref ą ciszy.
Działania maj ące na celu popraw ę stanu przyrody
Zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk ro ślinno ści ; Lasy w gminie Dolsk zarz ądzane s ą przez Lasy Pa ństwowe. Nadle śnictwa b ędą prowadziły zgodnie ze swoimi zadaniami działania zmierzaj ące do zachowania i ochrony przyrody le śnej a tak że b ędą zmierzały do tworzenia zwartych systemów le śnych. Zadania te b ędą finansowane ze środków powiatowych przeznaczonych na zalesiane gleb nie maj ących du żego znaczenia z punktu widzenia rolniczego.
Ochrona gleby Najwi ększe znaczenie ma uregulowanie stanu gospodarki ściekowej – likwidacja cz ęsto nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, ust ępów „suchych” czy przestarzałej skorodowanej sieci eliminuje zagro żenia dla środowiska ekosystemu glebowego, zachowuj ąc jego naturaln ą równowag ę.
Zabezpieczenie lasów i zadrzewie ń przed zanieczyszczeniami i po żarami Wokół skupisk le śnych, które szczególnie zagro żone s ą na niebezpiecze ństwo po żarowe tworzy si ę pasy ochronne z coroczn ą ich odnow ą. Równie ż na odległo ść ok. 10 m w gł ąb lasu wynoszone s ą łatwopalne, obumarłe, suche gał ęzie drzew.
66
Ograniczenie mo żliwo ści wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni Ustalenie i przestrzeganie procedur zwi ązanych z wycink ą drzew. Zainteresowane podmioty wnioskuj ą o pozwolenia wyci ęcia. Decyzj ę zezwalaj ącą b ędzie wydawana jedynie w sytuacjach, gdy drzewa przeznaczone do wycinki: zagrażaj ą bezpo średnio bezpiecze ństwu ludzi lub mienia w istniej ących obiektach budowlanych; zagra żaj ą bezpiecze ństwu ruchu kolejowego oraz drogowego oraz w przypadkach obumarcia drzewostanu. Ograniczenia mo żliwo ści likwidowania drzew, krzewów i terenów zielonych będzie realizowane poprzez racjonalne planowanie i wykonywanie przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych.
Ochrona powietrza atmosferycznego
Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, głównie ze ródeł rozproszonych ź
Główne źródło zanieczyszcze ń powietrza stwarza na terenie gminy tzw. niska emisja pochodz ąca z indywidualnych palenisk domowych oraz emisja zanieczyszcze ń z zakładów usługowych i przemysłowych.
Modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym
Zast ępowanie pieców i kotłowni na paliwo stałe paleniskami wykorzystuj ącym, olej opałowy lub biomas ę. Modernizacja kotłowni w ęglowych na kotłownie gazowo- olejowe w budynku Urz ędu gminy – realizacja w latach 2004-2011 Budowa i rozbudowa sieci gazowych
Ochrona wód powierzchniowych
Ochrona zasobów i przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych
67
Rozbudowa kanalizacji sanitarnej
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej sanitarnej na terenie gminy- realizacja w latach 2004-2007
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej deszczowej na terenie gminy- realizacja w latach 2004-2007
Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków dla miasta i gminy Dolsk
Oczyszczalnia w Dolsku zostanie poddana rozbudowie i modernizacji ciągu technologicznego oczyszczania ścieków oraz gospodarki osadami ściekowymi. Proces modernizacji przeprowadzony zostanie w latach 2004- 2011 sfinansowany zostanie ze środków własnych gminy, FOS i GW, a tak że z programów pomocowych.
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków
Na terenach o zabudowie rozproszonej promowana b ędzie realizacja indywidualnych, przydomowych oczyszczalni ścieków .
Kontynuacja budowy zbiorników na gnojowic ę, gnojówk ę oraz płyt do składowania obornika
Na terenach wiejskich, gdzie prowadzona jest hodowla zwierz ąt zarówno w systemie gospodarskim, jak i na skal ę przemysłow ą b ędą realizowane inwestycje zmniejszaj ące ilo ść zanieczyszcze ń zawieraj ących zwi ązki biogenne (zwłaszcza zwi ązki azotu) pochodz ące z działalno ści rolniczej (budowa zbiorników na gnojowic ę i gnojówke oraz płyt gnojowych).
Ochrona wód podziemnych
Ochrona zasobów i poprawa jako ści wód podziemnych
W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i racjonalnego nimi gospodarowania, główne zadania inwestycyjne b ędą dotyczyły rozbudowy i modernizacji systemów ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody, szczególnie na terenach wiejskich.
Rozbudowa i modernizacja systemów dystrybucji wody
68
rozbudowa sieci wodoci ągowej dla miejscowo ści gminnych- realizacja w latach 2004-2007, budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej – realizacja w latach 2004-2007, modernizacja i remont istniej ących sieci wodoci ągowych- realizacja w latach 2008-2011
Poprawa jako ści wody dostarczanej mieszka ńcom
Wody podziemne s ą źródłem wody pitnej dla wi ększo ści mieszka ńców gminy. Woda dostarczana odbiorcom nie zawsze spełnia standardy wody pitnej, szczególnie na obszarach wiejskich. W tym celu nale ży podj ąć nast ępuj ące działania: modernizacja istniej ących układów technologicznych w stacjach uzdatniania wody inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych i nie nadaj ących si ę do eksploatacji (z uwagi na zł ą jako ść wody) studni wierconych i kopanych . Monitoring jako ści wód podziemnych
Gospodarka odpadami
Minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwi ększenie bezpiecze ństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów
Zało żono, i ż odzysk surowców wtórnych oraz kompostowanie frakcji organicznej odpadów b ędą podstawowymi technologiami, rozwijanymi w celu ograniczenia ilo ści deponowanych odpadów komunalnych.
Rozszerzenie do około 100 % obsługi mieszka ńców miasta i gminy Dolsk w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów
użytkowych.
Zakłada si ę stopniowe zwi ększanie obsługi mieszka ńców do uzyskania zało żonego poziomu, a nast ępnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wi ąż e si ę, m.in. ze
69 zwi ększeniem ilo ści oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych.
Kontynuowanie wdra żania programu edukacyjno - informacyjnego z zakresu
selektywnej gospodarki odpadami.
W celu utrwalenia nabytych sposobów post ępowania z wytwarzanymi odpadami oraz ci ągłego poszerzania wiedzy i świadomo ści społecze ństwa miasta i gminy zaleca si ę kontynuacj ę i rozszerzanie zakresu w/w działa ń. Proponuje si ę szerok ą kampani ę informacyjn ą (plakaty promuj ące zbiórk ę selektywn ą odpadów we wszystkich wsiach gminy, spotkania z młodzie żą i ludno ści ą, festyny itd.). Wskazana jest kontynuacja dotychczasowych działa ń poprzez systematyczn ą prac ę z młodzie żą na zaj ęciach szkolnych.
Utworzenie Mi ędzygminnego Centrum Zagospodarowania Odpadów w m. Piortowo gmina Czempi ń
Podstawowe zało żenia : • segregacja odpadów dowo żonych, • waloryzacja - doczyszczanie dowo żonych surowców wtórnych ze zbiórki selektywnej, • obróbka odpadów wielkogabarytowych, • kompostowanie biomasy oraz odpadów „zielonych”, • deponowanie pozostałych odpadów balastowych w kwaterze składowiska, • okresowe magazynowanie odpadów niebezpiecznych, wysegregowanych ze strumienia odpadów komunalnych (przygotowanie ich do odbioru przez firmy specjalistyczne).
Kontynuacja i rozszerzanie systemu zach ęt dla mieszka ńców, mobilizuj ących ich do segregacji odpadów.
Proponuje si ę kontynuowa ć i rozszerza ć system zach ęt dla mieszka ńców w celu mobilizacji ich do segregacji odpadów i zwi ększania jej efektywno ści, poprzez: bezpłatny odbiór odpadów segregowanych (finansowanie przez Urz ąd Miasta i
70 Gminy), eko-bilety – na imprezy kulturalne (np. kino, dyskoteka itp.), na wypożyczanie filmów, na zakup ksi ąż ek. Zach ętą jest równie ż bezpłatne dostarczanie mieszka ńcom pojemników do segregacji odpadów.
Wdro żenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi oraz
wielkogabarytowymi, wł ącznie z oponami.
⇒ System gospodarki odpadami niebezpiecznymi typu komunalnego Wdro żenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydzielonymi ze strumienia odpadów komunalnych, powinno by ć rozpatrywane kompleksowo na poziomie ponadgminnym (np. całego powiatu Śremskiego) . Gminy i miasta powinny partycypowa ć w stworzeniu ujednoliconego systemu, wł ącznie ze sfinansowaniem utworzenia wspólnego punktu okresowego gromadzenia odpadów niebezpiecznych. W celu wdro żenia systemu kompleksowej gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z komunalnych, samorz ądy powinny przewidzie ć i zorganizowa ć: 1. akcj ę informacyjno - edukacyjn ą odno śnie gromadzenia, post ępowania z odpadami niebezpiecznymi oraz poda ć do wiadomo ści publicznej harmonogram ich odbioru, 2. okresowy odbiór odpadów niebezpiecznych od mieszka ńców z poszczególnych gospodarstw (np. odbiór spakowanych w worki odpadów, wystawianych przed posesje, w okre ślonym harmonogramem czasie - np. 2 razy w roku), 3. miejsce okresowego przechowywania zebranych z terenu gmin ww. odpadów (do czasu zebrania ilo ści uzasadniaj ącej ich transport do wyspecjalizowanych, posiadaj ących odpowiednie zezwolenia, zakładów unieszkodliwiania), 4. odbiór zgromadzonych odpadów niebezpiecznych do utylizacji przez specjalistyczn ą firm ę, posiadaj ącą odpowiednie zezwolenie na tak ą działalno ść . Zbiórk ę odpadów niebezpiecznych, wydzielonych z odpadów komunalnych Gmina mo że powierzy ć firmie wywozowej lub zakładowi komunalnemu.
⇒ Usuwanie azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest Azbest oraz wyroby zawieraj ące azbest zaliczane s ą do odpadów niebezpiecznych. Ich usuwanie z obiektów zabudowanych tymi wyrobami powinno by ć wykonywane przez specjalistyczne firmy, posiadaj ące odpowiednie zezwolenia w tym zakresie. Przy usuwaniu
71 i transporcie tych odpadów powinny by ć stosowane odpowiednie zabezpieczenia (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki z 14.08.1998r. w sprawie sposobów bezpiecznego u żytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawieraj ących azbest /Dz.U. Nr 138, poz. 895/ oraz Ustaw ą z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym /Dz.U. Nr 98, poz. 602 z pó źn. zm./, okre ślaj ącą warunki przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko). Przewiduje się deponowanie odpadów zawieraj ących azbest na składowisku odpadów azbestowych. W „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” (przyj ętym 14.05.2002r. przez Rad ę Ministrów) - dla województwa wielkoplskiego okre ślono potrzeb ą ilo ść składowisk do lokowania odpadów azbestowo-cementowych w latach 2003-2032, tj.: (2003-2012 – 6 składowisk o powierzchni od 1 ha do i 2 składowiska ł ączne o powierzchni 3 ha. Niezb ędnym, podstawowym działaniem samorz ądów gmin z terenu powiatu śremskiego powinno by ć dokonanie rozpoznania stopnia zu życia wyrobów zawieraj ących azbest, zabudowanych na obiektach na terenie tych gmin oraz gromadzenie uzyskanych danych przez samorz ądy gmin.
⇒ System gospodarki odpadami wielkogabarytowymi, wł ącznie z oponami Gospodarka odpadami wielkogabarytowymi powinna zosta ć rozwi ązana równie ż na poziomie ponadgminnym (np. w skali całego powiatu śremskiego). Zaleca si ę prowadzi ć j ą w systemie odbierania, przy okazji akcyjnej zbiórki dwa razy w roku odpadów niebezpiecznych. Dodatkowo mo żna odbiera ć wówczas odpady wielkogabarytowe (stare meble, maszyny, urz ądzenia z łazienek, kuchni /wanny, zlewy/, wraki pojazdów itp.) oraz zu żyte opony. Odpady wielkogabarytowe powinny by ć przewo żone do utworzonego punktu ich demonta żu. Cz ęść z tych odpadów mo żna po demonta żu i wykorzysta ć jako surowce wtórne (m.in. złom, tworzywa sztuczne, szkło). Odpady wielkogabarytowe oraz zu żyte opony mieszka ńcy mog ą równie ż dowozi ć własnymi środkami transportu do miejsc ich składowania. Zu żyte opony mo żna gromadzi ć np. w boksach betonowych z podło żem utwardzonym i docelowo przekazywa ć do utylizacji.
Uchwalenie gminnego regulaminu dotycz ącego utrzymania czysto ści i porz ądku, stwarzaj ących warunki dla wdro żenia planu gospodarki odpadami .
72
W celu stworzenia warunków do wdro żenia Planu gospodarki odpadami, powinien zosta ć uchwalony (w my śl Ustawy z 13.09.1996r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach) gminny regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku, stanowi ące podstaw ę prawn ą post ępowania z odpadami komunalnymi osób prywatnych i przedsi ębiorstw. Wdro żenie ustale ń i wytycznych Planu gospodarki odpadami, m.in. systemów zbierania odpadów stanie si ę obowi ązuj ące jedynie przy jednoczesnym wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa lokalnego.
Ochrona przed hałasem
Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu dla mieszka ńców
Komunikacja drogowa jest najwa żniejszym czynnikiem maj ącym wpływ na klimat akustyczny gminy. Jest to główne źródło uci ąż liwo ści hałasu dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Środki transportu s ą ruchomymi źródłami hałasu decyduj ącymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Wi ększo ść pojazdów emituje hałas o poziomie d źwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych nat ęż eniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uci ąż liwe s ą pojazdy ci ęż kie, z których 80% emituje hałas o poziomie d źwi ęku wi ększym od 80 dB, z czego 40% o poziomie wi ększym od 85 dB.
Monitoring środowiska
Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagro żeniach
monitoring zasobów i jako ści wód podziemnych monitoring jako ści wód powierzchniowych monitoring stanu ró żnorodno ści biologicznej monitoring akustyczny wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych upowszechnianie wyników bada ń naukowych i wiedzy na temat stanu środowiska
Edukacja ekologiczna
73
Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy
Działania edukacyjne b ędę prowadzone na dwóch płaszczyznach: - edukacja formalna – realizowana w systemie o światowym - edukacja nieformalna – podnosz ąca ekologiczn ą świadomo ść społeczno ści i władz lokalnych.
Edukacja formalna
Realizacja zaj ęć zawieraj ących elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach. Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno – przyrodniczym w szkołach. Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i ró żnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyró żnie ń). Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odr ębnych zaj ęć dotycz ących ochrony środowiska, organizowanie zaj ęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowa ń, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentuj ących osi ągni ęcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska. Zaanga żowanie szkół i uczniów w akcjach sprz ątania terenu gminy, sadzenia drzew i piel ęgnacji zieleni, opieki nad zwierz ętami, zbierania surowców wtórnych , a tak że innych przedsi ęwzi ęciach proekologicznych zasługuj ących na uwag ę.
Edukacja nieformalna
1. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne i promocyjno – informacyjne, dotycz ące ochrony środowiska, podejmowane przez władze samorz ądowe i podległe im słu żby komunalne na rzecz upowszechniania proekologicznych postaw mieszka ńców gminy: Tworzenie o środków (centrów) edukacji ekologicznej; Urz ądzanie konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej;
74 Organizowanie seminariów, wykładów i szkole ń zwi ązanych z ekologi ą i ochron ą środowiska; Sporz ądzanie i rozprowadzenie w śród mieszka ńców ró żnych materiałów informacyjnych (ulotek, folderów, publikacji prasowych i innych) po świ ęconych ochronie środowiska; Tworzenie ście żek edukacji ekologicznej; 2. Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne i promocyjno – informacyjne dotycz ące ochrony środowiska podejmowane w gminie przez inne podmioty, takie jak: pozarz ądowe organizacje ekologiczne, placówki słu żby zdrowia, stra ż po żarn ą, instytucje naukowe i kulturalne, dyrekcje lasów pa ństwowych i parków narodowych, przedsi ębiorstwa turystyczne i uzdrowiskowo – rekreacyjne, a tak że inne podmioty gospodarcze i instytucje publiczne.
Podsumowanie: Wiele celów strategicznych znajduj ących swoje zapisy w strategii krótkoterminowej jest celami do ci ągłego wdra żania. Ich zapis w strategii krótkoterminowej ma za zadanie podkre ślenie du żej wagi i konieczno ści ich wdra żania ju ż w krótki horyzoncie czasowym.
7. Harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć i uruchamiania środków finansowych
Przyj ęte do wdro żenia rozwi ązania techniczno-organizacyjne poddano analizie w zakresie kosztów w celu okre ślenia nakładów finansowych na ich realizacj ę oraz sposobu finansowania. Dla obni żenia ponoszonych jednorazowo nakładów inwestycyjnych proponuje si ę wdra żanie etapowe kolejnych zada ń. Przy realizacji powy ższych zada ń w pierwszym etapie niezb ędne b ędzie uruchomienie środków z bud żetu gminy, a nast ępnie mo żliwe byłoby uruchamianie środków z dotacji, po życzek i innych źródeł (po wcze śniejszym ich uzyskaniu). Środki finansowe ze źródeł zewn ętrznych: dotacje : NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, Ekofundusz, EFRWP-Counterpart Found, FWPN, Program Małych Dotacji GEF; po życzki z funduszy celowych i kredytów preferencyjnych - NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, BO Ś.
75 Koszty eksploatacyjne systemu ochrony środowiska mog ą by ć pokrywane: z opłat ponoszonych przez mieszka ńców np. w dziedzinie gospodarki odpadami - za wywóz odpadów, za ich unieszkodliwianie, w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej - rozbudowa stacji uzdatniania wody, w dziedzinie ochrony powietrza - modernizacja lokalnych kotłowni; z bud żetu gminy.
Harmonogram realizacji poszczególnych zada ń, wynikaj ących z niniejszego programu, nale ży dostosowa ć do mo żliwo ści pozyskiwania środków finansowych. Kolejno ść realizacji dopuszcza si ę wg przyj ętych przez Rad ę Gminy priorytetów.
76 Tabela 7.1. Harmonogram rzeczowo-finansowy programu ochrony środowiska dla Gminy Dolsk
Podmioty Jednostka Koszty realizacji Źródła Lp Nazwa zadania i zakres rzeczowy uczestnicz ą odpowiedzial /ty ś. PLN/ finansowania ce na Lata 2004- Lata 2008- 2007 2011 Zadania w zakresie ochrony zasobów wodnych na terenie gminy środki własne, FOSiGW, 1 Budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej na terenie gminy Gmina Dolsk 500.00 programy pomocowe Środki własne, 1000.00 FOSiGW, 2 Modernizacja, remont sieci wodoci ągowych na terenie gminy Gmina Dolsk programy pomocowe Zadania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej na terenie gminy Środki własne, Modernizacja i remont systemów melioracji i systemów gospodarki FOSiGW, 1 Gmina Dolsk 10.00 wodnej- kanał Obra programy pomocowe Zadania w zakresie ochrony zasobów wodnych w sektorach mieszkalnictwa i gospodarki Środki własne, 1 FOSiGW, Rozbudowa sieci kanalizacyjnej sanitarnej na terenie gminy Gmina Dolsk 600,00 programy pomocowe Środki własne, FOSiGW, 2 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej deszczowej na terenie gminy Gmina Dolsk 100,00 programy pomocowe Środki własne, FOSiGW, 3 Modernizacja oczyszczalni ścieków w Dolsku Gmina Dolsk 300,00 programy pomocowe Środki własne, Mieszka ńcy FOSiGW, 4 Monta ż przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich Gmina Dolsk 400,00 gminy programy pomocowe
77 Zadania w zakresie ochrony zasobów wodnych w sektorze rolnictwa Środki własne, Budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i FOSiGW , 1 Rolnicy Gmina Dolsk 300.000 zbiorników na gnojówk ę w gospodarstwach rolnych programy pomocowe Razem 3.210 ty ś zł Zadania w zakresie gospodarki odpadami- zarz ądzanie gospodark ą odpadami na terenie gminy Opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami dla gminy środki własne 1 Dolsk, opracowanie gminnego planu ochrony środowiska dla Gmina Dolsk 12,00 10.00
gminy Dolsk Odpady komunalne Środki własne, Zamkni ęcie i rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w FOSiGW, 1 m. Pokrzywnica wynikaj ąca z przyj ętego Planu zamykania Gmina Dolsk 350,00 programy Składowisk Odpadów Komunalnych, pomocowe Środki własne, 2 Monitoring skladowiska odpadów komunalnych w m. Pokrzywnica Gmina Dolsk 20.00 FOSiGW,
Wdra żanie systemu selektywnej zbiorki odpadów Środki własne, 3 biodegradowalnych. Wdra żanie systemu unieszkodliwiania Gmina Dolsk 100,94 138,54 FOSiGW odpadów biodegradowalnych w ramach ZZO Wdra żanie systemu selektywnej zbiorki odpadów komunalnych Środki własne, 4 budowlanych. Wdra żanie systemu unieszkodliwiania odpadów Gmina Dolsk 87,16 242,85 FOSiGW, budowlanych w ranach ZZO Wdra żanie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych Środki własne, 5 wielkogabarytowych. Wdra żanie systemu unieszkodliwiania Gmina Dolsk 20,73 25,96 FOSiGW odpadów wielkogabarytowych w ramach ZZO Wdra żanie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych Środki własne, 6 niebezpiecznych. Wdra żanie systemu unieszkodliwiania odpadów Zwi ązki gmin Gmina Dolsk 17,04 31,33 FOSiGW niebezpiecznych w ramach ZZO Środki własne, Zorganizowanie Gminnych Punktów Zbiórki Odpadów 7 Zwi ązki gmin Gmina Dolsk 70,00 FOSiGW Niebezpiecznych
Wdra żanie systemu selektywnej zbiorki odpadów komunalnych Środki własne, 8 opakowaniowych. Wdra żanie systemu unieszkodliwiania odpadów Zwi ązki gmin Gmina Dolsk b.d. b.d. FOSiGW opakowaniowych w ramach ZZO Budowa lub modernizacja instalacji do zagospodarowania Środki własne, 9 Zwi ązki gmin Gmina Dolsk 130.00 komunalnych osadów ściekowych FOSiGW
78 Kompania edukacyjno- informacyjna maj ąca promowa ć selektywn ą Starostwo, Środki własne, 10 gmina Dolsk 10.00 zbiórk ę komunalnych w społecze ństwie zwi ązki gmin FOSiGW
Zadania w zakresie ochrony powietrza- zarz ądzanie ochron ą powietrza w sektorze -mieszkalnictwo Modernizacja kotłowni w ęglowych na bardziej ekologiczne na Wła ściciele Środki własne BOS 1 Gmina Dolsk 100.00 kotłownie gazowo- olejowe w budynku gminy w Dolsku obiektów gminy FOSiGW Wła ściciele b.d. Środki własne, BOS 2 Budowa i rozbudowa sieci gazowych Gmina Dolsk obiektów gmin FOSiGW Zadania w zakresie ochrony powierzchni Ziemi na terenie gminy Starostwo Powiatowe, Ochrona gruntów przed erozj ą wietrzn ą i wodn ą- zadrzewienia Środki własne 1 Gmina Dolsk 32.00 śródpolne Wła ściciele FOSiGW gruntów Zadania w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych na terenie gminy Powiat Śremski, 20% środki z Tworzenie zwartych systemów le śnych, zalesienia na glebach nadle śnictwo, 20% środków uj ętych w 1 Gmina Dolsk powiatu, wła ściciele klasy VI szacunkowa ilo ść 180 ha wła ściciele powiatowym POS gruntów gruntów Starostwo Tworzenie i ochrona istniej ących obszarów chronionych; prace Powiatowe, 2 Gmina Dolsk b.d b.d konserwatorskie na istniej ących obiektach chronionych Konserwator wojewódzki Sumaryczne nakłady 4365,00
Przedstawione w tabeli sumaryczne nakłady realizacji Programu ochrony środowiska nale ży traktowa ć jako orientacyjne, z uwagi na fakt i ż nie zawieraj ą kosztów inwestycji, dla których w chwili sporz ądzania Programu brak jest podstaw do ustalenia kosztów.
79 8. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 i 18 stanowi, że w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa samorz ądy sporz ądzaj ą wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które nast ępnie s ą przyjmowane do realizacji w drodze uchwały sejmiku województwa albo rady powiatu lub gminy. Programy te, podobnie jak polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, sporz ądza si ę na 4 lata, z tym, że przewidziane w niej działania obejmuj ą w perspektywie kolejne 4 lata. Programy powinny okre śla ć cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Prace nad gminnym programem ochrony środowiska winny by ć prowadzone przy udziale wszystkich instytucji działaj ących na terenie gminy w sferze ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Do prac tych nale ży wł ączy ć tak że reprezentantów społecze ństwa w postaci przedstawicieli gminnych organów samorz ądu terytorialnego (radnych, członków komisji itp.), samorz ądu gospodarczego i ekologicznych organizacji pozarz ądowych (je śli istniej ą lub prowadz ą swoje agendy na terenie gminy).
8.1 Zasady ogólne
Przy sporz ądzaniu gminnych programów ochrony środowiska nale ży uwzgl ędnia ć ustalenia zawarte w dokumentach:
Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej pa ństwa,
Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2003 - 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010,
Programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego.
Powiatowym programie zrównowa żonego rozwoju oraz ochrony środowiska do 2010r. Cele i zadania uj ęte w wymienionych dokumentach, a konkretniej – zawarte w nich tabele przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, powinny by ć wykorzystywane przy sporz ądzaniu gminnych programów ochrony środowiska w trojaki sposób: jako podstawa wyj ściowa do konkretyzacji zada ń w nawi ązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporz ądzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych,
80 oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów itd.). Podstaw ą wyj ściow ą dla wielu zada ń b ędzie wykaz zada ń własnych samorz ądów gminnych przedstawiony w rozdziale 7 niniejszego opracowania; jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych celów, planowanych do uzyskania na danym terenie; jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym b ądź lokalnym, je śli zadanie uj ęte w wymienionych wy żej dokumentach jest sformułowane ogólnie b ądź dotyczy szczebla krajowego, wojewódzkiego lub powiatowego. Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawi ązywa ć do struktury „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a wi ęc powinna zawiera ć co najmniej nast ępuj ące rozdziały: racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonno ści, energochłonno ści i wodochłonno ści gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin), poprawa jako ści środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, ochrona przyrody i bioró żnorodno ści), narz ędzia i instrumenty realizacji programu (ramy prawa, planowanie przestrzenne, powi ązania formalne i merytoryczne z analogicznymi programami wy ższego szczebla administracyjnego, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dost ęp do informacji i udział społecze ństwa), nakłady na realizacj ę programu (wielko ść nakładów i źródła finansowania), kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu).
Programy gminne powinny si ę składa ć z dwóch cz ęś ci: zada ń własnych gminy (pod zadaniami własnymi nale ży rozumie ć te przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji gminy); zada ń koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi nale ży rozumie ć pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie gminy, ale
81 podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym).
Zadania własne powinny by ć w programie uj ęte z pełnym zakresem informacji niezb ędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsi ęwzi ęcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny by ć w programie uj ęte z takim stopniem szczegółowo ści, jaki jest dost ępny na terenie gminy. Gminny program ochrony środowiska powinien by ć skoordynowany ze sporz ądzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi (np. programem gospodarki leśnej, programem ratowniczo-ga śniczym sporz ądzanym przez gminne komendy pa ństwowej stra ży po żarnej, itp.), gminnymi programami rozwoju infrastruktury (je śli s ą): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wod ę, itd., gminnym planem gospodarowania odpadami sporz ądzonym zgodnie z ustaw ą o odpadach, a tak że obejmuj ącym obszar gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód (je żeli programy takie dla obszarów obejmuj ących dan ą gmin ę zostały lub zostan ą opracowane w zwi ązku z wymaganiami wynikaj ącymi z ustawy Prawo ochrony środowiska).
8.2 Limity krajowe ujęte w „II Polityce ekologicznej pa ństwa”
W „II Polityce ekologicznej pa ństwa”, przyj ętej przez Rad ę Ministrów w czerwcu 2000 r. a nast ępnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały nast ępuj ące wa żniejsze limity krajowe, zwi ązane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą stanu środowiska: • zmniejszenie wodochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto ść sprzedan ą w przemy śle); • ograniczenie materiałochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyska ć co najmniej średnie wielko ści dla pa ństw OECD (w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB); • ograniczenie zu życia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB); • dwukrotne zwi ększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990r.; • odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
82 komunalnych; • pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; • zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – równie ż o 30%; • ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; • do ko ńca 2005 r. wycofa ć z u żytkowania etylin ę i przej ść wył ącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Wszystkie wymienione limity dotycz ą celów do osi ągni ęcia najpó źniej do 2010 r. Limity powy ższe nie były korygowane przy sporz ądzaniu „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. W programach gminnych mog ą zosta ć uj ęte w zale żno ści od specyficznych warunków danej gminy.
8.3 Podział limitów krajowych na limity wojewódzkie i powiatowe
Brak dostatecznych podstaw planistycznych spowodował, że zarówno Rada Ministrów, przyjmuj ąc w czerwcu 2000 r. II Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, jak i ustawa Prawo ochrony środowiska nie dokonały podziału limitów krajowych na limity regionalne. Dlatego te ż przytoczone powy żej wska źniki liczbowe nale ży traktowa ć jako wielko ści orientacyjne, przeznaczone do porówna ń mi ędzyregionalnych i porówna ń tempa realizacji celów polityki ekologicznej pa ństwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu krajowym. Tylko w dwóch przypadkach mo że mie ć miejsce okre ślona procedura „przydziału” limitów dla poszczególnych gmin i powiatów. Chodzi o ładunki zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza w takim zakresie, w jakim w ramach monitoringu środowiska zostan ą zidentyfikowane obszary, w których nie s ą osi ągni ęte wymagane poziomy jako ści wód oraz obszary przekrocze ń dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Ustalone programy działa ń naprawczych dla tych obszarów (w postaci programów ochrony wód i programów ochrony powietrza), mog ą ustala ć limity regionalne.
83 Nie przewiduje si ę natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami mi ędzy Ministerstwem Środowiska a zainteresowanymi samorz ądami. Przypadki takie mogłyby mie ć miejsce, na przykład, w odniesieniu do miast przygranicznych, je śli wynikałoby to z umów dwustronnych z pa ństwami s ąsiednimi. Sporz ądzaj ąc programy ochrony środowiska poszczególne powiaty lub gminy, kieruj ąc si ę interesem swoich mieszka ńców, mog ą ustali ć własne limity powiatowe lub gminne, wzorowane na wymienionych wy żej wska źnikach. Samorz ądy szczebla podstawowego powinny tak że sprecyzowa ć zadania szczegółowe w zakresie ochrony środowiska dotycz ące estetyki terenów ogólnodost ępnych, post ępowania ze zwierz ętami (w tym domowymi), utrzymania obiektów u żyteczno ści publicznej oraz posesji prywatnych itp.
8.4 Źródła informacji wymagane przy sporz ądzaniu programów gminnych
Przy sporz ądzaniu gminnych programów ochrony środowiska musz ą by ć uwzgl ędniane wszystkie wymagania obowi ązuj ących przepisów prawnych, dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Przy sporz ądzaniu gminnych programów ochrony środowiska powinny by ć brane pod uwag ę tak że ró żne programy rz ądowe, które w tym, czy innym stopniu dotycz ą ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. S ą to dokumenty takiego typu jak na przykład: ⇒ II Polityka ekologiczna pa ństwa, ⇒ Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej pa ństwa, ⇒ Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, ⇒ Raport o stanie środowiska województwa wielkopolskiego w 2001 roku, ⇒ Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dolsk 2002r, ⇒ Plan gospodarki odpadami Gminy Dolsk, 2003, ⇒ Strategia Rozwoju Gospodarczego dla Unii Gospodarczej miast regionu Śremskiego, ⇒ Inne dokumenty o podobnym charakterze (ujmuj ące sprawy ochrony środowiska, Przegl ąd ekologiczny składowiska odpadów komunalnych w m. Pokrzywnica).
84
Gminne programy ochrony środowiska musz ą spełnia ć warunki pozyskania wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści, które w głównej mierze udzielane s ą jednostkom samorz ądu terytorialnego na realizacj ę inwestycji ekologicznych. Powinny wi ęc by ć zgodne z dokumentami programowymi, które b ędą stanowiły podstaw ę otrzymania takiego wsparcia.
8.5 Programy regionalne i lokalne na s ąsiednich obszarach
Istniej ą dwa specyficzne obszary ochrony środowiska, które wymagaj ą koordynacji poziomej mi ędzy programami ochrony środowiska dla s ąsiednich jednostek administracyjnych. S ą to: zale żno ść jako ści pobieranej wody powierzchniowej w danej jednostce (gminie, mie ście) od zrzutu ścieków w jednostkach ulokowanych w gór ę biegu rzeki, oraz przepływy zanieczyszcze ń powietrza pomi ędzy s ąsiaduj ącymi jednostkami administracyjnymi. Dlatego konieczna jest koordynacja programów ochrony wód w układzie zlewniowym oraz koordynacja programów ochrony powietrza na du żych obszarach. W pierwszym przypadku dobrym mechanizmem tej koordynacji byłoby sporz ądzanie programów ochrony wód w trybie porozumienia gmin lub zwi ązku gmin o zasi ęgu zlewniowym. Wówczas gminne, a tak że powiatowe programy ochrony środowiska mogłyby by ć sporz ądzane (w cz ęś ci dotycz ącej ochrony wód) bezpo średnio na podstawie programu zlewniowego. W przypadku ochrony powietrza problem jest trudniejszy, gdy ż skuteczno ść lokalnych i regionalnych strategii ograniczania emisji musiałaby by ć oceniania na podstawie, testowanych obecnie, odpowiednich wielkoobszarowych modeli matematycznych, uwzgl ędniaj ących efekty oddziaływania zarówno własnej emisji, jak i napływu zewn ętrznego. Przy opracowywaniu programów ochrony środowiska nale ży równie ż zwróci ć uwag ę na konieczno ść integrowania pomi ędzy gminami planów dotycz ących ochrony ró żnorodno ści przyrodniczej. Jest to niezb ędne w celu zachowania spójno ści korytarzy ekologicznych oraz planów ochrony parków narodowych i krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody, le żą cych na s ąsiaduj ących terytoriach.
85 9. MONITORING I ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM
Monitoring dostarcza informacji w oparciu o które mo żna oceni ć, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a tak że jest podstaw ą oceny efektywno ści wdra żania polityki środowiskowej. Rozró żniamy dwa rodzaje monitoringu: monitoring jako ści środowiska, monitoring polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu s ą ze sob ą ści śle powi ązane. Monitoring jako ści środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdra żania niniejszego programu, monitoring tak że b ędzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwi ększenie efektywno ści polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udost ępnianie danych dotycz ących jako ści środowiska i zachodz ących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezb ędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna słu żyć zarówno podejmuj ącym decyzje, jak i społecze ństwu, sektorowi prywatnemu, pozarz ądowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom.
9.1 Monitoring stanu środowiska
Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska.
9.2 Monitoring polityki ekologicznej
Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdra żanie Programu b ędzie polegało regularnej ocenie. Monitoring ten b ędzie obejmował: okre ślenie stopnia wykonania działa ń, okre ślenie stopnia realizacji przyj ętych celów, ocen ę rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, analiz ę przyczyn tych rozbie żno ści. Koordynator wdra żania programu b ędzie oceniał co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu. W latach 2004-2005 na bie żą co, b ędzie monitorowany post ęp w zakresie wdra żania
86 zdefiniowanych działa ń, a pod koniec 2005 roku nastąpi ocena rozbie żno ści mi ędzy celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbie żno ści. Wyniki oceny b ędą stanowiły wkład dla nast ępnego Programu, w którym zostan ą zdefiniowane działania na lata 2006-2010, z uszczegółowieniem działa ń na lata, tj. 2006 i 2007. Ten cykl b ędzie si ę powtarzał co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej co cztery lata i polityki długoterminowej co sze ść lat.
9.3 Zarz ądzanie programem
Efektywne wdra żanie niniejszego opracowania wymaga du żego zaangażowania administracji samorz ądowej, a tak że dobrej współpracy mi ędzy wszystkimi instytucjami (organizacjami) wł ączonymi w zagadnienia ochrony środowiska. Wdra żanie polityki długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie si ę w okresie zmian systemu prawnego, wynikaj ących z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mog ą mie ć wpływ na struktur ę zarz ądzania środowiskiem, a co za tym idzie na struktur ę zarz ądzania Programem.
9.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działa ń oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów
Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na zarz ąd gminy obowi ązek sporz ądzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedło żenia go Radzie Gminy. „II Polityka ekologiczna pa ństwa” zakłada, że głównym celem średniookresowym (do 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działa ń w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowi ązaniami wobec konwencji mi ędzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2003 – 2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdro żenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezb ędnych do spełnienia przez Polsk ę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowi ąza ń mi ędzynarodowych, w tym: 1. wzmocnienia etatowego słu żb inspekcji ochrony środowiska na szczeblu centralnym i regionalnym (2004 r.); 2. wdro żenia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszcze ń - 2004 r.); 3. wdro żenia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych
87 zgodnie z wymaganiami dyrektywy Seveso II – 2004 r.); 4. wdro żenia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniaj ącego wszystkie wymagania ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie ro ślin uprawnych (2004 r.); 5. wzmocnienia i rozwoju działalno ści Krajowego Centrum BAT (2004 r.); 6. utworzenia krajowego punktu kontaktowego do spraw wdra żania programu Unii Europejskiej Natura 2000 (2004 r.); 7. po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Europejskiej Agencji Środowiska – rozszerzenia regularnej współpracy z Agencj ą ju ż na zasadach odnosz ących si ę do jej członków (2003 r.). Realizacja wymienionych w pkt 1 – 4 zada ń, a zwłaszcza wdro żenie systemów informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, pa ństwowego monitoringu środowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli umo żliwi dokonywanie co 2 lata oceny realizacji gminnych programów ochrony środowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska.
9.5 Edukacja ekologiczna
W warunkach gł ębokich przekształce ń ustrojowych Polska stan ęła przed obowi ązkiem dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej pa ństwa. Przyj ętym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2002r. dokumencie Polityka ekologiczna pa ństwa w zasadzie uspołeczniania zapisano prawo do udziału społecze ństwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych. Zasada uspołeczniania b ędzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących bezpo średni lub po średni wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska, w tym równie ż udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczaj ąco szeroki i przynosił oczekiwane efekty konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej ch ęci takiego udziału, natomiast z drugiej - tworzenie sprzyjaj ących warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby oraz dostarczenie wiedzy i umiej ętno ści pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma wi ęc po pierwsze odpowiednia edukacja ekologiczna, a po drugie zapewnienie powszechnego dost ępu do informacji o środowisku oraz stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyra żania przez społecze ństwo swoich opinii i
88 wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje. Edukacja jest psychologiczno-pedagogicznym procesem oddziaływania na człowieka, na który składa si ę nauczanie i wychowanie. Celem edukacji jest kształtowanie świadomo ści. Edukacja ekologiczna jest wi ęc procesem kształtowania świadomo ści ekologicznej. Poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zale ży od ilo ści i jako ści informacji, która do niego dociera oraz od form i sposobów edukacji. Edukacja która trafia do społecze ństwa powinna by ć ścisła, bezstronna i kompletna. Jasno ść i klarowno ść tre ści powinna by ć wynikiem jednoznaczno ści sformułowa ń. Pomimo niezb ędnych uproszcze ń (w zale żno ści od stopnia przygotowania odbiorcy) musi by ć zachowany pewien sens i poprawno ść merytoryczna. Edukacja ekologiczna powinna by ć prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, pocz ąwszy od szkół podstawowych po szkoły wy ższe, a tak że w śród społeczno ści lokalnej gminy. W prowadzeniu edukacji mo żna wykorzysta ć potencjał pozarz ądowych organizacji ekologicznych.
9.6 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu
Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dost ępna jest dla społecze ństwa poprzez: publikacje Głównego Urz ędu Statystycznego, publikacje Ministerstwa Środowiska, publikacje słu żb pa ństwowych - Inspekcj ę Ochrony Środowiska, Pa ństwowy Zakład Higieny, Inspekcj ę Sanitarn ą, publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowo- badawczych, publikacje opracowane przez organizacje pozarz ądowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, pras ę popularnonaukow ą o tematyce ekologicznej, programy telewizyjne i radiowe, targi i giełdy ekologiczne, plakaty, plakaty filmowe, filmy, festiwale i konkursy ekologiczne,
89 akcje edukacyjne i promocyjne, internet. Gromadzenie i udost ępnianie informacji dotycz ących środowiska jest jednym z zada ń m.in. Inspekcji Ochrony Środowiska (IO Ś) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z tym zało żeniem IO Ś do celów swojej działalno ści wł ączyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społecze ństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach maj ących na celu jego ochron ę, w tym równie ż z realizacji wykonania zało żeń przyj ętych w powy ższym opracowaniu. W ramach realizacji tych zada ń WIO Ś w Szczecinie prowadzi nast ępuj ące formy działalno ści: ⇒ opracowuje cyklicznie raporty o stanie środowiska na terenie województwa, które przekazywane s ą władzom lokalnym, placówkom o światowym i bibliotekom oraz poprzez sie ć wojewódzkich inspektoratów, wszystkim zainteresowanym na terenie kraju, ⇒ prowadzi w swoich placówkach zaj ęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzie ży szkół województwa, ⇒ pracownicy Wydziału i Działów Monitoringu Środowiska bior ą udział w lekcjach o tematyce ekologicznej w szkołach województwa, uczestnicz ą w zaj ęciach metodycznych dla nauczycieli oraz zwi ązanych z tematyk ą ekologiczn ą szkoleniach organizowanych dla ró żnych jednostek, ⇒ udost ępnia osobom zainteresowanym materiały informacyjne dotycz ące szeroko poj ętej tematyki ochrony środowiska, ⇒ współpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska. Przedstawiciele WIO Ś zgodnie z wymaganiami wynikaj ącymi z art. 8a ust.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowuj ą i przedstawiaj ą radom powiatów i sejmiku województwa coroczn ą informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy.
90 10. PI ŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU
1. Asenizacja terenów wiejskich; przewodnik metodyczny, przekład z j ęzyka francuskiego Wyd."PLUM" - Kraków 1994 2. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwi ąza ń unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcj ą B. Fiedora - Wrocław-Białystok, 1999-2000 3. Dylikowa A., Geografia Polski -krainy geograficzne - PZWS, Warszawa, 1973 4. Jagielak J., Biernacka M., Grabowski D., Henschke J., Zmiany sytuacji radiologicznej środowiska Polski w okresie 10 lat po awarii w Czarnobylu - PIO Ś, Warszawa, 1996 5. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska - Warszawa, 2002 6. Koło żyn-Krajewska D., Sikora T.: Koncepcja i system zapewnienia bezpiecze ństwa zdrowotnego żywno ści - SiTSpo ż Warszawa, 1999 7. Kondracki J., Geografia regionalna Polski - PWN, Warszawa 1998 8. Le śnictwo 2001 - GUS, Warszawa, 2001 9. Natura 2000 - europejska sie ć ekologiczna, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa - Warszawa, 1999 10. Ośrodek współpracy z pa ństwami o transformuj ącej si ę gospodarce OECD: Przegl ądy ekologiczne - Polska, Pary ż,1995 11. Planowanie i wdra żanie polityki ochrony środowiska - poradnik, praca zbiorowa, Warszawa, 2001 12. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wska źnikowy - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001 13. Polskie studium ró żnorodno ści biologicznej - red. R. Andrzejewski i A. Weigle, NFO Ś, Warszawa, 1993 14. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na środowisko gruntowo-wodne składowisk odpadów stałych - Ministerstwo Środowiska, Warszawa,2000 15. Przegl ąd realizacji przez Polsk ę konwencji mi ędzynarodowych i porozumie ń wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska - materiał dla komisji sejmowej - Ministerstwo Środowiska, Warszawa, kwiecie ń 2002 16. Przestrze ń ekologiczna dla Polski i Europy - praca zbiorowa, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 1997 17. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszcze ń (PRTR) jako instrument realizacji
91 polityki ekologicznej - praca zbiorowa pod redakcj ą J. J ędro śki, Wrocław, 2001 18. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, 19. Rocznik Statystyczny Województw 2002, GUS, Warszawa, 20. Sektorowy program operacyjny ochrona środowiska i gospodarka wodna - tekst wst ępny, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2002 21. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 r. - Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. 2002 22. Wawrzoniak J., Małachowska J., Wójcik J., Liwi ńska A., Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 1995 roku na podstawie bada ń monitoringowych - PIO Ś, Warszawa, 1996 23. Wiatr I.: In żynieria ekologiczna - Warszawa-Lublin, 1995 24. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu lokalnym - poradnik, praca zbiorowa pod redakcj ą G. Wi śniewskiego, Suwałki, 1999 25. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym - projekt, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002 26. Zalesianie terenów porolnych - praca zbiorowa pod redakcj ą A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999 27. Zanieczyszczenie środowiska hałasem w świetle bada ń WIO Ś w 1995 roku - praca zbiorowa, PIO Ś Warszawa, 1996 28. Zbiór przepisów i procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest - Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 29. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce - informator, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 2001 30. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dolsk 2002r, 31. Plan gospodarki odpadami Gminy Dolsk, 2003 32. Strategia rozwoju gospodarczego dla Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego 33. Dolsk- informator Zdzisław Dłu żak, wielkopolska biblioteka krajoznawcza Pozna ń 1995 r.
92