(Konya) Ve Sarikavak (Mersin) Manyezit Yataklarinin Jeokimyasal Incelemesi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS Güzide ÖNAL MERAM-ÇAYIRBAĞI (KONYA) VE SARIKAVAK (MERSİN) MANYEZİT YATAKLARININ JEOKİMYASAL İNCELEMESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ADANA, 2007 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MERAM-ÇAYIRBAĞI (KONYA) MANYEZİT YATAKLARININ JEOKİMYASAL İNCELEMESİ Güzide ÖNAL YÜKSEK LİSANS JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Bu tez ..../...../2007 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir. İmza İmza İmza Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKYILDIZ Prof. Dr. Fikret İŞLER Doç. Dr. Fevzi ÖNER DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü İmza ve Mühür Bu Çalışma Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: MMF2006YL7 • Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir. ÖZ YÜKSEK LİSANS MERAM-ÇAYIRBAĞI (KONYA) VE SARIKAVAK (MERSİN) MANYEZİT YATAKLARININ JEOKİMYASAL İNCELEMESİ Güzide ÖNAL ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Danışman : Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKYILDIZ Yıl : 2007, Sayfa:93 Jüri : Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKYILDIZ Prof. Dr. Fikret İŞLER Doç. Dr. Fevzi ÖNER Bu çalışmada, Meram-Çayırbağı (Konya) ve Sarıkavak (Mersin) bölgelerinde yeralan manyezitlerin özellikleri jeokimyasal ve jeolojik açıdan değerlendirilmiş ve karşılaştırma yapılmıştır. Çayırbağ bölgesinden alınan 10 adet numune ile Sarıkavak bölgesinden alınan 4 adet manyezit numunesi üzerinde XRD, ICP-MS ve NTE analizleri yapılmıştır. Yapılan XRD sonuçlarına göre Meram-Çayırbağı bölgesinde mineral parajenezinde manyezit, ferro manyezit ve dolomit tespit edilirken, Sarıkavak dolayından alınan örneklerde manyezit, ferro manyezit ve dolomit saptanmıştır. Meram-Çayırbağı bölgesinden alınan örneklerin ana element analizlerinde manyezitlerin MgO, SiO2, CaO ortalamaları %43,58; %13,47; %5,88 iken Sarıkavak manyezitlerinin MgO, SiO2, CaO ortalamaları %46,75; %0,30; %1,64 arasında değişmektedir. İz element analizlerinde Ni’in Meram-Çayırbağı’nda (ortalama 149,45 ppm) ve Sarıkavak dolayında (ortalama 70,9 ppm) yüksek olması manyezitlerin ultramafik kayaçların ayrışması sonucu oluştuğunu deslektemektedir. Bu sonuçlara göre Meram-Çayırbağı bölgesi manyezit yatakları ve Sarıkavak dolayındaki manyezit yatakları kriptokristalin tipte yataklanmışlardır. Anahtar Kelimeler: Meram-Çayırbağı, Sarıkavak, manyezit, stokvörk, jeokimya. I ABSTRACT MSc THESIS GEOCHEMICAL INVESTIGATION OF THE MAGNESITE DEPOSITS OF MERAM-ÇAYIRBAĞI (KONYA) AND SARIKAVAK (MERSİN) Güzide ÖNAL DEPARTMENT OF GEOLOGICAL ENGINEERING INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor : Asisstant Prof.Dr. Mustafa AKYILDIZ Year : 2007, Page: 93 Jury : Prof.Dr.. Mustafa AKYILDIZ Prof. Dr. Fikret İŞLER Doç. Dr. Fevzi ÖNER In this study, the magnesit deposits in Meram-Çayırbağı (Konya) and Sarıkavak (Mersin) regions were evaluated through the geochemical and geological perspectives. The XRD, ICP-MS and REE analyses were conducted on 10 and 4 samples taken from Çayırbağı and Sarıkavak regions, respectively. According to the XRD analyses, the mineral paragenesis of the Meram- Çayırbağı region is obtained as dolomite, ferromagnesite and magnesite. Whereas, the mineral paragenesis of the Sarıkavak region is found as dolomite, ferromagnesite and magnesite. Major element analyses from the magnesites of Meram Çayırbağı, the average percentages of MgO, SiO2, and CaO were found 43,58, 13.47 and 5.88, respectively. The average percentages of MgO, SiO2, and CaO values for the Sarıkavak magnesites were found 46.75, 0.30, and 1.64, respevtively. According to the trace element analyses high Ni values of the Meram-Çayırbağı and Sarıkavak regions being as 149.45 and 70.9 ppm, suggest that magnesites were derived from the ultramafic rocks by weathering processes. Finally, it is concluded that both Meram-Çayırbağı and Sarıkavak magnesite deposites are in cyriptocristallen type. Keywords: Meram-Çayırbağı, Sarıkavak, magnesite, stokwork, geochemistry. II TEŞEKKÜR Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma Çukurova Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından MMF2006YL7 no’lu proje kapsamında desteklenmiştir. Bu projeyi desteklediği için Çukurova Üniversitesi Araştırma Fonu’na teşekkür ederim. Yüksek Lisans çalışmalarım sırasında gerek arazi gerekse büro çalışmalarımda yardımlarını esirgemeyen, çalışmalarımın her aşamasında bilgi ve tecrübeleriyle çalışmalarımın tamamlanmasında en büyük pay sahibi olan danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKYILDIZ’a en içten teşekkürlerimi sunarım. Konu seçimim ve arazi çalışmalarımda yakın ilgi ve bilgilerini esirgemeyen hocam Sayın Prof. Dr. Osman PARLAK’a teşekkür ederim. Tezimin savunusunda eleştiri ve katkılarından dolayı jüri üyelerim Sayın Prof. Dr. Fikret İŞLER ve Sayın Doç. Dr. Fevzi ÖNER’e teşekkür ederim. Analizlerin yapılmasındaki katkılarından dolayı MTA.’ya teşekkür ederim. Arazi çalışmaları sırasındaki katkılarından dolayı Konya Krom-Manyezit Fabrikası çalışanlarına ilgilerinden teşekkür ederim. Büro çalışmalarımda yardımlarıyla tezimin tamamlanmasında payı olan Arş. Gör. Semiha İLHAN, Arş. Gör.Fatih KARAOĞLAN ve Jeoloji Mühendisi Nusret NURLU’ya teşekkürlerimi sunarım. Laboratuar çalışmalarım sırasında yakın ilgi ve alakasını eksik etmeyen Ertuğrul ÇANAKÇI’ya teşekkür ederim. Arazi çalışmalarım sırasında her konuda desteklerini esirgemeyen arkadaşlarım Maden Mühendisi Aydın Zafer GÖKÇE’ye ve Jeoloji Mühendisi Hatice Tuğba DAŞCI’ya teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca bütün eğitim hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen annem Leyla ÖNAL, ablam Deniz ZARIÇLAR ve eniştem Serkan ZARIÇLAR’a sonsuz teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunarım. III İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ .......................................................................................................................... I ABSTRACT .......................................................................................................... II TEŞEKKÜR .......................................................................................................... III İÇİNDEKİLER ...................................................................................................... IV ÇİZELGELER DİZİNİ .......................................................................................... VII ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................... VIII 1. GİRİŞ ................................................................................................................ 1 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................. 5 2.1. Magnezyum............................................................................................... 9 2.2. Başlıca Magnezyum Mineralleri .............................................................. 9 2.3. Manyezit ................................................................................................... 11 2.4. Manyezitin Katı Çözeltisi ........................................................................ 12 2.5. Manyezitlerin Kullanım Alanları ............................................................. 13 2.6. Manyezit Yataklarının Oluşumu .............................................................. 14 2.6.1. Hidrotermal Kristalin Manyezit Yatakları ...................................... 14 2.6.2. Hidrotermal Kriptokristalin Manyezit Yatakları ............................. 15 2.6.3. Eksojen-Kriptokristalin Manyezit Yatakları ................................... 16 2.6.4. Sedimanter Kriptokristalin Manyezit Yatakları .............................. 18 2.7. Manyezit İçindeki İz Element Dağılımı.................................................... 19 2.8. Türkiye Manyezit Yatakları ..................................................................... 23 2.9. Dünya Manyezit Yatakları ....................................................................... 25 2.9.1. Veitsch tip/Spari Manyezit (Redlich, 1909) ................................... 25 2.9.2. Kraubath Tip Mikrokristalin Manyezit (Redlich, 1909) ................. 27 2.9.3. Bela Stena Tip ................................................................................. 27 2.9.4. Greiner Tip ....................................................................................... 28 2.9.5. Güncel Manyezit Oluşumları .......................................................... 28 2.9.5.1. Denizel Evaporitler İçindeki Manyezitler ........................... 28 2.9.5.2. Sabka Manyezitleri .............................................................. 29 2.9.5.3. Karasal Tuz Göllerinde (Playa) Manyezit Oluşumu ........... 29 3. MATERYAL VE METOD................................................................................ 31 IV 3.1.Materyal ..................................................................................................... 31 3.2. Metod ........................................................................................................ 31 3.2.1. Arazi Çalışmaları ............................................................................ 32 3.2.2. Laboratuar Çalışmaları .................................................................... 32 3.2.2.1. Örnek Hazırlama ................................................................