Załącznik do Uchwały Nr Rady Gminy Świerzno z dnia

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

2013 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

SPIS TREŚCI

WSTĘP ...... 3

I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA ...... 4 1. STRUKTURA STRATEGII ...... 4 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII ...... 6

II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA ...... 17 1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY ...... 17 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 17 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT ...... 18 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 19 5. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 21 6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY ...... 22 7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE ...... 25 8. BEZDOMNOŚĆ ...... 27 9. EDUKACJA ...... 28 10. KULTURA ...... 28 11. SPORT I REKREACJA ...... 29 12. TURYSTYKA ...... 29 13. SYTUACJA DZIECKA ...... 30 14. OCHRONA ZDROWIA ...... 34 15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ...... 36 16. POMOC SPOŁECZNA ...... 37 17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ...... 47 18. PROBLEMY UZALEŻNIEŃ I PRZEMOCY W RODZINIE ...... 49 19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO ...... 52 20. SEKTOR POZARZĄDOWY ...... 60 21. ANALIZA SWOT ...... 62 22. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ...... 68

III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 74 1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ ...... 74 2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI ...... 91 3. PROGRAMY I PROJEKTY ...... 92

IV. UWAGI KOŃCOWE ...... 94

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW ...... 95

2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

WSTĘP

Samorządy lokalne działające w warunkach gospodarki rynkowej, cechującej się dużą dynamiką zmian i niepewnością co do ich kierunków, muszą posiadać zdolność do wczesnego rozpoznawania zagrożeń, jak i dostrzegania pojawiających się szans. W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które, oparte na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umożliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. Na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego), w zakresie polityki społecznej, podstawową rolę wśród tego typu planów pełni strategia Rozwiązywania problemów społecznych. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej. Określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować społeczne skutki kwestii społecznych. Dokument stanowi zatem podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w Ośrodku Pomocy Społecznej w Świerznie przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, policji i sądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kościoła, mieszkańcy gminy oraz eksperci. Dokument ma charakter kilkuletni; został przygotowany na lata 2013-2018. Jest zgodny z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym i umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Skuteczność wyznaczonych w niej działań pomocowych będzie zależała zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej współpracy przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarządowych.

3 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA

1. STRUKTURA STRATEGII

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Część wprowadzająca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowań zewnętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Część diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotyczące gminy oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT), a także analizie ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach:  Infrastruktura techniczna;  Turystyka;  Komunikacja i transport;  Sytuacja dziecka;  Demografia;  Ochrona zdrowia;  Gospodarka;  Bezpieczeństwo publiczne;  Rynek pracy;  Pomoc społeczna;  Zasoby i warunki mieszkaniowe;  Sytuacja osób niepełnosprawnych;  Bezdomność;  Problemy uzależnień i przemocy  Edukacja; w rodzinie;  Kultura;  Działalność organizacji pozarządowych.  Sport i rekreacja;

Część programowa zawiera najistotniejsze założenia polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Są one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działań. W części programowej są również wskazane podmioty realizujące strategię i współdziałające w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji wyznaczonych w dokumencie działań oraz jest zaprezentowana informacja na temat sposobu wdrożenia strategii oraz prowadzenia monitoringu jej realizacji. Dla realnej oceny stopnia

4 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 wdrożenia dokumentu jest przygotowany wykaz wskaźników monitoringowych. Część programowa zawiera także omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji gminy i organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej. Poniższy diagram prezentuje strukturę Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno.

Diagram 1. Struktura dokumentu strategii

CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO- CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA ANALITYCZNA

Informacja na temat organizacji Analiza źródeł zastanych, tj. danych strategii pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących Uwarunkowania zewnętrzne zasięgiem działania jej mieszkańców (prawne i strategiczno-programowe) tworzenia dokumentu Analiza źródeł wywołanych, tj. ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy) oraz identyfikacja mocnych

i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT)

CZĘŚĆ PROGRAMOWA

Misja, cele strategiczne i operacyjne, kierunki działań Wdrożenie strategii, monitorowanie jej realizacji

Programy i projekty

UWAGI KOŃCOWE

5 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII

2.1. PODSTAWY PRAWNE

Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na różnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowiązek jej opracowania wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje „opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka”. Na treść i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych mają również wpływ inne akty prawne. Należą do nich:  ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zmianami),  ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zmianami),  ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887 ze zmianami),  ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zmianami),  ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zmianami),  ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze zmianami).  ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zmianami),  ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zmianami),  ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 ze zmianami),

6 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zmianami),  ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zmianami),  ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 ze zmianami). Podczas realizacji strategii zajdzie również potrzeba odwołania się do innych aktów prawnych, m.in. z zakresu edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budownictwa socjalnego.

2.2. PODSTAWY STRATEGICZNO-PROGRAMOWE

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonują na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dokumenty te tworzą warunki do podejmowania działań opartych na zasadzie pomocniczości państwa przy wykorzystaniu zasobów tkwiących w środowiskach lokalnych i aktywności środowisk zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.

2.2.1. DOKUMENTY EUROPEJSKIE I KRAJOWE

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostanie. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 2. Rozwój zrównoważony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

7 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Dokument zawiera również kilka nadrzędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku:  zwiększenie stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata z obecnych 69% do co najmniej 75%,  osiągnięcie poziomu inwestycji w działalności badawczo-rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji,  ograniczenie emisji dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki, o 30%,  zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%,  ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększenie odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%,  ograniczenie liczby Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt „Unia innowacji” ma na celu poprawę warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, co powinno wzmocnić rolę łańcucha innowacji i zwiększyć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt „Młodzież w drodze” służy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej, a projekt „Europejska agenda cyfrowa” zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” ma na celu uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizację transportu i propagowanie efektywności energetycznej, natomiast projekt „Polityka przemysłowa w erze globalizacji” służy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspieraniu rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” jest modernizacja rynków pracy poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe życie, co powinno podnieść współczynnik aktywności zawodowej

8 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 i lepiej dopasować do siebie popyt i podaż na rynku pracy, a projekt „Europejski program walki z ubóstwem” zakłada zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym.

Narodowa Strategia Integracji Społecznej

Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie mają przyczynić się do:  dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy,  rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy,  modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia,  wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów życia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano następujące priorytety:  wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym,  poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim,  upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy,  rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci,  radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego,  ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych,  ograniczenie bezrobocia długookresowego,  zmniejszenie bezrobocia młodzieży,  zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych,

9 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy – ALMP,  upowszechnienie kształcenia ustawicznego,  wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności,  powszechne ubezpieczenie zdrowotne,  kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego,  wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością,  dostęp do pracowników socjalnych,  rozwój pomocy środowiskowej – zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy środowiskowej,  zaangażowanie obywateli w działalność społeczną,  realizacja NSIS przez samorządy terytorialne,  dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójności 2007-2013)

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (Narodowa Strategia Spójności 2007-2013) służą realizacji priorytetów polityki spójności Unii Europejskiej, integrując je z priorytetami polskimi i uwzględniając zapisy odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej Krajowego Programu Reform. Dokument stanowi podstawę do programowania interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel ten będzie osiągany poprzez realizację następujących horyzontalnych celów szczegółowych: 1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa. 2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej. 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski.

10 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług. 5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej. 6. Wyrównywanie szans rozwojowych.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Najważniejszym instrumentem finansowym polityki społecznej Unii Europejskiej jest Europejski Fundusz Społeczny. Finansuje on działania państw członkowskich w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich w celu osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007-2013 została ujęta w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego celem jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy struktur administracyjnych państwa. Problematyka integracji społecznej została ujęta w dwóch priorytetach tego Programu, tj. w realizowanym na poziomie centralnym priorytecie I „Zatrudnienie i integracja społeczna” oraz w realizowanym na poziomie regionalnym priorytecie VII „Promocja integracji społecznej”. W ramach tych priorytetów przewidziano następujące działania odnoszące się do problematyki integracji społecznej:  1.2. Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej,  1.3. Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej,  7.1. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji,  7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej,  7.3. Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji. Pośrednio dla problematyki integracji społecznej istotne jest również wyznaczone w ramach Priorytetu V – Działanie 5.4 „Rozwój potencjału trzeciego sektora”.

11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

2.2.2. DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE

Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013

Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007- 2013 jest jednym z 16 programów regionalnych służących realizacji Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 (Narodowej Strategii Spójności), jednocześnie będąc odzwierciedleniem polityki rozwoju prowadzonej przez samorząd województwa. Dokument stanowi najistotniejszy instrument polityki regionalnej województwa, spajający większość zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne jednostki publiczne i niepubliczne w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Celem realizacji Programu jest wspieranie rozwoju województwa, zmierzającego do zwiększenia jego konkurencyjności, spójności gospodarczej, terytorialnej, społecznej i wzrostu poziomu życia mieszkańców. Problematyka społeczna została podjęta w ramach 7. osi priorytetowej „Rozwój infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia”. Za cel główny wyznaczony w jej obrębie uznano poprawę jakości i dostępności infrastruktury edukacyjnej, sportowej oraz ochrony zdrowia, a za cele szczegółowe: podniesienie jakości infrastruktury edukacji, podniesienie jakości i rozwój bazy sportowej, poprawę jakości i dostępności placówek ochrony zdrowia. Jednym z czynników wzmacniających konkurencyjność jest promowanie społeczeństwa rozwijającego swój potencjał intelektualny. W ramach realizacji tak postawionego celu wspierane są działania w zakresie poprawy szkolnictwa zawodowego i technicznego, jakości kształcenia, poprawy bazy i infrastruktury edukacyjnej, bazy sportowej oraz infrastruktury opieki zdrowotnej.

Strategia Województwa Zachodniopomorskiego w Zakresie Polityki Społecznej do roku 2015

Strategia Województwa Zachodniopomorskiego w Zakresie Polityki Społecznej do roku 2015 jest dokumentem, który określa cele polityki społecznej prowadzonej w regionie. W jej ramach sformułowano misję („Podnoszenie jakości życia wśród tych mieszkańców regionu, którzy ze względu na trudną sytuację życiową nie są w stanie samodzielnie zaspokoić podstawowych potrzeb bytowych, a przez to nie mogą uczestniczyć lub mają ograniczony udział w życiu rodzinnym, zawodowym i społecznym” i cel pośredni

12 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

(„Stworzenie spójnego systemu realizacji zadań polityki społecznej”) oraz wyznaczono poniżej przedstawione cele strategiczne i operacyjne. 1. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia.  Aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych.  Promocja na rzecz zatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych.  Podnoszenie kwalifikacji i umiejętności osób długotrwale bezrobotnych.  Przeciwdziałanie „dziedziczeniu” przez mieszkańców województwa długotrwałego bezrobocia. 2. Pomoc rodzinom w prawidłowym wypełnianiu ról społecznych.  Tworzenie lokalnego systemu wsparcia dla rodzin.  Pomoc dla rodzin znajdujących się w sytuacjach kryzysowych.  Poprawa jakości i dostępu do usług socjalnych. 3. Przeciwdziałanie i łagodzenie negatywnych skutków marginalizacji grup społecznych.  Rozbudowa zaplecza instytucjonalnego i pozainstytucjonalnego na rzecz rozwiązywania problemów społecznych.  Aktywizacja mieszkańców województwa zagrożonych marginalizacją społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet.  Edukacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych marginalizacją społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet. 4. Zmniejszenie spożycia alkoholu i używania środków psychoaktywnych oraz ograniczanie ich negatywnych skutków wśród mieszkańców województwa.  Edukacja społeczna i działalność wychowawcza.  Lecznictwo odwykowe oraz rehabilitacja osób uzależnionych.  Przeciwdziałanie negatywnym następstwom używania środków psychoaktywnych. 5. Tworzenie warunków równego dostępu osób niepełnosprawnych do życia zawodowego i społecznego.  Integracja społeczna osób niepełnosprawnych we wszystkich grupach społecznych.  Integracja zawodowa osób niepełnosprawnych. 6. Podniesienie bezpieczeństwa społecznego i socjalnego wśród osób starszych.  Poprawa bezpieczeństwa socjalnego wśród ludzi starszych.  Aktywizacja społeczna osób starszych.  Wzmocnienie roli i miejsca osób starszych w środowiskach lokalnych.

13 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Kamieńskim na lata 2007-2015

Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Kamieńskim na lata 2007-2015 jest dokumentem opracowanym w oparciu o Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu. Przy opracowaniu dokumentu powołano się również na strategię wojewódzką w zakresie polityki społecznej i programy dotyczące pomocy rodzinie oraz wykorzystano informacje przekazane przez inne instytucje gminne i powiatowe działające w sferze polityki społecznej. Celem strategii jest wspieranie rodziny w wypełnianiu jej funkcji oraz udzielanie jej pomocy w sytuacji kryzysu. W ramach opracowania Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zdiagnozowano główne problemy (ubóstwo, bezrobocie, problemy wychowawcze w rodzinie, niepełnosprawność i długotrwała choroba, alkoholizm, przemoc i agresja, narkomania) i społeczne skutki ich występowania oraz wyznaczono poniżej przedstawione cele i działania priorytetowe. Cel: Każda rodzina w powiecie kamieńskim powinna posiadać pewność, że może liczyć na pomoc w sytuacjach trudnych dzięki skutecznemu systemowi udzielania pomocy. Działania priorytetowe: Zapewnienie godziwej egzystencji osobom nie będącym w stanie samodzielnie lub przy pomocy najbliższej rodziny właściwie funkcjonować w środowisku społecznym. Wsparcie rodzin (Opieka nad dzieckiem i rodziną). Wzmocnienie spójności rodzin, pomoc w utrzymaniu naturalnych więzi w jej obrębie, a także doraźne materialne i niematerialne wsparcie. Cel: Każdy niepełnosprawny mieszkaniec powiatu kamieńskiego powinien posiadać poczucie, że jest pełnoprawnym członkiem lokalnej społeczności. Działania priorytetowe: Wyrównywanie szans życiowych osób niepełnosprawnych: zwiększenie dostępu do edukacji, pracy, usług i świadczeń; rozbudzenie społecznej świadomości, wspieranie i kreowanie właściwych postaw społecznych wobec niepełnosprawności; rehabilitacja osób niepełnosprawnych i zapobieganie pogłębianiu się niepełnosprawności; wyrównywanie poziomu usług socjalnych, medycznych i innych form wsparcia. Cel: Polepszenie sytuacji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i wyrównywanie szans tychże grup w każdej dziedzinie życia społecznego. Działania priorytetowe: Przeciwdziałanie patologiom społecznym wewnątrz rodziny.

14 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel: Zwiększenie aktywności życiowej ludzi starszych poprzez pomoc w łagodzeniu trudności wynikających z wieku i stworzenie możliwości uczestnictwa w życiu społecznym. Działania priorytetowe: Poprawa oferty świadczonych usług przez jej wzbogacanie i podniesienie poziomu usług. Cel: Stworzenie i zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi warunków do udziału w różnych formach życia społecznego. Działania priorytetowe: Umożliwienie osobom z zaburzeniami psychicznymi pełnego udziału. Cel: Coraz większą rolę w rozwiązywaniu istotnych problemów społecznych oraz zaspokajaniu potrzeb środowisk lokalnych i grup społecznych powinny pełnić organizacje pozarządowe. Partnerstwo społeczne i wzajemna akceptacja powinno być podstawą współdziałania administracji publicznej i sektora pozarządowego. Działania priorytetowe: Poprawa i rozszerzenie zakresu usług społecznych poprzez zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w rozwiązywaniu problemów społecznych i zaspokajaniu potrzeb mieszkańców powiatu. Integralną częścią Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest Powiatowy Program Pomocy Dziecku i Rodzinie na lata 2007-2015, który wyznacza podstawowe obszary działań w tym obszarze. Są to:  pomoc rodzinie znajdującej się w sytuacji kryzysowej,  pomoc na rzecz dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, rodzinach zastępczych i opuszczających zastępcze formy wychowania,  doskonalenie zawodowe kadr jednostek pomocy społecznej i innych podmiotów w zakresie pomocy rodzinie i dziecku,  pomoc rodzinom, w których znajdują się osoby z upośledzeniem umysłowym.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Świerzno na lata 2004-2013

Plan rozwoju lokalnego Gminy Świerzno określa priorytety, których realizacja ma tworzyć warunki do systematycznej poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej gminy. Dokument zawiera analizę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie z uwzględnieniem sytuacji demograficznej i społecznej, warunków i jakości życia mieszkańców, określenia grup społecznych wymagających wsparcia oraz identyfikacji problemów społecznych. Na jej podstawie wyznaczono zadania w zakresie poprawy sytuacji na terenie gminy w następujących obszarach:

15 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

1. Zmiany w strukturze gospodarczej obszaru gminy. 2. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury. 3. Poprawa stanu środowiska naturalnego. 4. Rozwój i modernizacja bazy materialnej oświaty, sportu i kultury. 5. Poprawa warunków życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania.

16 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA

1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY GMINY

Świerzno jest gminą wiejską, położoną w północnej części województwa zachodniopomorskiego. Odległość od granic gminy do brzegu morza wynosi 3 km. Siedziba gminy znajduje się w odległości ok. 12 km od brzegu morza, ok. 12 km od Kamienia Pomorskiego (siedziba powiatu), 65 km od Świnoujścia, 95 km od Szczecina i 628 km od Warszawy. Świerzno jest jedną z sześciu jednostek samorządu terytorialnego, wchodzących w skład powiatu kamieńskiego. Graniczy z trzema innymi gminami powiatu kamieńskiego: Dziwnów, Golczewo, Kamień Pomorski oraz z trzema gminami powiatu gryfickiego: Gyfice, Karnice, Rewal. Gmina Świerzno obejmuje powierzchnię 140,2 km2. W skład gminy wchodzą 22 miejscowości zorganizowane w 9 następujących sołectw: , Ciesław, Gostyniec, Gostyń, Jatki, Kaleń, , , Świerzno.

2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Gmina Świerzno posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną, choć nie w pełni na całym obszarze. Dane szczegółowe na temat sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, cieplnej, gazowej i drogowej oraz gospodarki odpadami w gminie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1. Infrastruktura techniczna w gminie w 2012 roku sieć wodociągowa długość czynnej sieci wodociągowej (w km) 57,3 liczba przyłączy wodociągowych 4.290 sieć kanalizacyjna długość czynnej sieci kanalizacyjnej (w km) 17,7 liczba przyłączy kanalizacyjnych 2.650 liczba oczyszczalni ścieków 4 liczba ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków 3.050 sieć gazowa długość czynnej sieci gazowej (w m) 43.478,2 liczba liczników 743

17 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 sieć drogowa długość dróg publicznych w gminie ogółem (w km) 143,20 w tym długość dróg gminnych (w km) 50,65

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

W uzupełnieniu danych dotyczących infrastruktury technicznej warto dodać, że w ramach inwestycji zrealizowanych w gminie w latach 2010-2012 wybudowano sieć kanalizacyjną z oczyszczalnią ścieków w Trzebieradzu, zbudowano kompleks boisk sportowych „Orlik” w Stuchowie, dokonano przebudowy drogi gminnej Gostyniec – oraz przeprowadzono renowację południowego skrzydła pałacu w Stuchowie.

3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT

Dobre połączenia komunikacyjne w gminie mają mieszkańcy miejscowości: Chomino, Ciesław, Gostyniec, Gostyń, Jatki, Kaleń, , , Osiecze, Stuchowo, Sulikowo, Świerzno, z trudnościami komunikacyjnymi zmagają się natomiast mieszkańcy miejscowości: Będzieszewo, Dąbrowa, , Kępica, Kolonia Gostyń, Kolonia Osiecze, Krzemykowo, Redliny, , , Ugory. Siedziba władz gminy, miejscowość Świerzno, stanowi ważny węzeł komunikacji regionalnej i lokalnej, leżąc na skrzyżowaniu dróg do Kamienia Pomorskiego, Trzebiatowa, Gryfic i Pobierowa. Przez gminę przechodzą drogi wojewódzkie: nr 103 łącząca Kamień Pomorski przez Świerzno z Trzebiatowem oraz nr 105 Świerzno – Gryfice. W odległości 31 km od Świerzna przechodzi droga krajowa nr 6 łącząca polsko- niemiecką granicę państwową z Gdańskiem przez , Nowogard, Koszalin i Słupsk, zapewniając doskonałe połączenie z resztą kraju i zagranicą. Świerzno odgrywa istotną rolę w komunikacji autobusowej. Miejscowość posiada połączenia autobusowe zarówno z miejscowościami położonymi w gminie, jak i z wieloma innymi, które leżą poza jej terenem. Świerzno ma bezpośrednie połączenia autobusowe m.in. do znanych nadmorskich kurortów, jak Dziwnów, Pobierowo, Rewal i Świnoujście, a także do takich dużych miast, jak Szczecin, Gdańsk, Koszalin. Usługi komunikacyjne w gminie świadczą: PKS Kamień Pomorski oraz PKS Gryfice.

18 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA

Z końcem 2012 roku gmina Świerzno liczyła 4.323 mieszkańców, w tym 2.167 kobiet, które stanowiły 50,1% ogółu ludności. Gęstość zaludnienia w gminie wynosiła 31 osób na km2. W latach 2010-2012 liczba ludności gminy sukcesywnie malała, a jednocześnie struktura wiekowa mieszkańców ulegała zmianom. Przez cały omawiany okres niezmienna była tendencja wzrostowa liczby osób w wieku poprodukcyjnym, natomiast liczba dzieci i młodzieży zmniejszyła się w roku 2011 w stosunku do roku poprzedniego, by wzrosnąć w 2012. Miało to związek z wejściem młodego pokolenia w wiek produkcyjny i zostało odwzorowane wzrostem liczby ludności w wieku produkcyjnym w roku 2011. Z kolei spadek liczby osób w wieku produkcyjnym w roku 2012 znalazł odwzorowanie w zwiększeniu się liczby osób starszych. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 2. Struktura wiekowa ludności gminy w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 949 735 896 liczba osób w wieku produkcyjnym 2.910 3.083 2.873 liczba osób w wieku poprodukcyjnym 511 539 554 ogółem 4.370 4.357 4.323

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Sytuacja demograficzna kształtowana jest przez takie wskaźniki, jak będący różnicą między liczbą urodzeń żywych i zgonów przyrost naturalny oraz saldo migracji, która odbywa się zarówno w ruchu wewnętrznym, jak i zagranicznym. Dane szczegółowe w tym zakresie odnoszące się do gminy przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 3. Ruch naturalny ludności gminy w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba urodzeń żywych 54 43 45 liczba zgonów 38 32 43 przyrost naturalny 16 11 2

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

19 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 4. Ruch migracyjny ludności gminy w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. saldo migracji w ruchu wewnętrznym -14 -19 -40 saldo migracji w ruchu zagranicznym 1 -5 1 saldo migracji ogółem -13 -24 -39

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Wpływ na kształtowanie się liczby dzieci i młodzieży w gminie miała dzietność rodzin, o czym świadczy ulegająca wahaniom liczba urodzeń żywych – z 54 w 2010 r. spadła do 43 w 2011 r. i ponownie wzrosła do 45 w 2012 r. O przyroście naturalnym współdecydowała liczba zgonów, która również ulegała wahaniom – od 38 w 2010 r. poprzez 32 w 2011 r. do 43 w 2012 r. Należy zauważyć, iż niezależnie od tych wahań, w końcu omawianego okresu liczba urodzeń żywych była mniejsza niż na początku, natomiast liczba zgonów uległa zwiększeniu. W efekcie przyrost naturalny w gminie zmalał z 16 w roku 2010 do 2 w 2012 r., a odsetek mieszkańców w wieku poprodukcyjnym wzrósł (z 11,7% w 2010 roku do 12,8% w 2012 r.). Na zmniejszenie się liczby mieszkańców gminy miał również wpływ ruch migracyjny, który z roku na rok był coraz mniej korzystny. Wpływ na ten stan rzeczy miał znaczny wzrost ujemnego salda migracji w ruchu wewnętrznym. Biorąc pod uwagę powyższe dane i próbując dokonać prognozy ludności gminy na najbliższe lata, należy zwrócić uwagę na dwie istotne, wcześniej odnotowane, kwestie. Pierwsza z nich – korzystna – dotyczy utrzymującej się w gminie stosunkowo wysokiej, mimo okresowych wahań, liczby dzieci i młodzieży. Druga natomiast – niekorzystna – odnosi się do systematycznego wzrostu liczby osób w wieku produkcyjnym i starszych. W przyszłości ta ostatnia grupa będzie zasilana przez liczne obecnie grono osób w wieku produkcyjnym, które zakończą aktywność zawodową. Powyższe tendencje demograficzne będą wymagały w większym zakresie niż dotychczas dostosowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzieży, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie zapewnienie im odpowiedniego dostępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba będzie natomiast udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić im korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego.

20 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

5. SYTUACJA GOSPODARCZA

Wiejski charakter gminy Świerzno determinuje jej gospodarkę. Gmina posiada charakter rolniczy, o czym świadczy wysoki udział użytków rolnych (61,56%) w ogólnej powierzchni gminy. W strukturze użytków rolnych przeważają grunty orne, co potwierdzają dane przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 5. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki powierzchnia użytków rolnych ogółem (w ha) 8.625,74 grunty orne (w ha) 5.197 w tym: sady (w ha) 12,74 łąki i pastwiska (w ha) 3.416 powierzchnia lasów i gruntów leśnych (w ha) 4.440,4 powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków (w ha) 953,86

Dane Urzędu Gminy Świerzno i Głównego Urzędu Statystycznego.

Stosunkowo dużą powierzchnię obejmują łąki i pastwiska, których obszar ogółem stanowi ponad 24% powierzchni gminy. Sady obejmują zaledwie 0,09% obszaru gminy. Natomiast lesistość gminy wynosi 30,8%. Ostatni Powszechny Spis Rolny przeprowadzony w 2010 roku wykazał istnienie na terenie gminy 413 gospodarstw rolnych, wśród których dominowały gospodarstwa indywidualne (410 gospodarstw). Tylko 395 istniejących gospodarstw prowadziło działalność rolniczą. Spośród nich produkcją zwierzęcą zajmowało się 197 gospodarstw; najpopularniejsza była hodowla kur (94 gospodarstwa) i krów (34 gospodarstwa). Produkcję roślinną prowadziły natomiast 104 gospodarstwa rolne, spośród których 98 uprawiało zboża. Drugą pod względem popularności rośliną uprawną były buraki cukrowe (8 gospodarstw). Pod względem wielkości, na terenie gminy dominowały gospodarstwa małe. Z ogólnej liczby 413 gospodarstw aż 250 miało powierzchnię do 1 ha włącznie. W latach 2010-2012 liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w gminie ulegała wahaniom, by w końcu omawianego okresu osiągnąć stan zbliżony do początkowego. W 2012 roku działały one głównie w takich sekcjach, jak: budownictwo (55 podmiotów), handel i naprawy (47) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (23). Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych w gminie przedstawiają poniższe tabele.

21 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 6. Podmioty gospodarcze w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba podmiotów w sektorze publicznym 9 9 9 liczba podmiotów w sektorze prywatnym 316 302 315 liczba podmiotów ogółem 325 311 324

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Tabela 7. Podmioty gospodarcze w gminie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) z końcem 2012 roku sekcja liczba podmiotów rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 23 przetwórstwo przemysłowe 15 budownictwo 55 handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 47 motocykle transport i gospodarka magazynowa 5 działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 3 Informacja i komunikacja 3 działalność finansowa i ubezpieczeniowa 2 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16 działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 2 inne sekcje 4

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY

Problemy na rynku pracy, objawiające się niedostateczną liczbą miejsc pracy, prowadzą do obniżenia standardu życia ludności. Długotrwałe pozostawanie bez zatrudnienia ogranicza szanse na podjęcie pracy, przyczynia się do ubożenia ludności, a nawet prowadzi do wykluczenia społecznego. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Kamieniu Pomorskim, w latach 2010- 2012 liczba osób bezrobotnych w gminie Świerzno ulegała zmianom od 513 na koniec 2010 roku poprzez 447 osób na koniec roku następnego do 480 osób na koniec roku 2012. Wśród pozostających bez pracy większość stanowiły kobiety, których liczba na koniec kolejnych latach wyniosła: 287, 262 i 276. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

22 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 8. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba bezrobotnych w gminie 513 447 480 udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 17,6% 15,4% 16,7% liczba bezrobotnych kobiet w gminie 287 262 276 udział kobiet w liczbie bezrobotnych 55,9% 58,6% 57,5%

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Kamieniu Pomorskim.

Uzupełnienie powyższych danych stanowią przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat stopy bezrobocia, jaką odnotowano w latach 2010-2012 w powiecie kamieńskim, województwie zachodniopomorskim i w kraju.

Tabela 9 Stopa bezrobocia w powiecie, w województwie i w kraju w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. stopa bezrobocia w powiecie kamieńskim 27% 25,3% 25,7% stopa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim 17,8% 17,6% 18,1% stopa bezrobocia w kraju 12,4% 12,5% 13,4%

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2010-2012 powiat kamieński charakteryzował się znacznie wyższą, w stosunku do województwa zachodniopomorskiego i kraju, stopą bezrobocia. Przy tym zarówno w województwie, jak i w kraju w 2012 roku odnotowano jej wzrost w porównaniu z rokiem 2010, gdy w powiecie kamieńskim w omawianym okresie zmalała z 27% w roku 2010 do 25,7% w roku 2012, choć i tak była na poziomie bardzo wysokim. Dla scharakteryzowania problemu bezrobocia w gminie ważna jest analiza danych dotyczących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia, a także rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Dane szczegółowe w tym zakresie na koniec 2012 roku przedstawiają poniższe tabele.

23 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 10. Bezrobotni na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia

liczba udział liczba udział bezrobotnych kobiet bezrobotnych kobiet ogółem kobiet (w %) ogółem kobiet (w %) 18-24 lata 95 53 55,8 bez stażu 88 66 75 25-34 lata 134 89 66,4 do 1 roku 94 63 67 35-44 lata 91 59 64,8 1-5 lat 118 69 58,5

45-54 lata 93 45 48,4 5-10 lat 58 34 58,6

55-59 lat 56 30 53,6 10-20 lat 69 31 44,9

wiek 60-64 lata 11 X X 20-30 lat 41 10 24,4

do 1 miesiąca 42 20 47,6 30 lat i więcej 12 3 25 stażpracy 1-3 miesiące 151 90 59,6 wyższe 13 11 84,6

policealne 3-6 miesięcy 86 50 58,1 70 56 80 i śr. zawodowe

średnie 6-12 miesięcy 74 43 58,1 44 28 63,6 ogólnokształcące zasadnicze 12-24 miesiące 72 38 52,8 145 57 39,3 zawodowe gimnazjalne

pow. 24 miesięcy 55 35 63,6 208 124 59,6 wykształcenie czas pozostawania bez pracy bez pozostawania czas i niższe

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Kamieniu Pomorskim.

Na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w gminie największe grupy stanowiły osoby młode w wieku 18-34 lata, często bez doświadczenia zawodowego (łącznie 229 osób) oraz osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (208 osób) lub zasadniczym zawodowym (145 osób). Największy udział kobiet w ogóle bezrobotnych odnotowano wśród osób w wieku 25- 34 lata (66,4%). Kobiety stanowiły większość w prawie wszystkich grupach klasyfikujących osoby bezrobotne pod względem posiadanego wykształcenia, oprócz grupy legitymującej się wykształceniem zasadniczym zawodowym (39,3%). Z powyższych danych wynika, że programami aktywizującymi osoby bezrobotne z gminy należy objąć przede wszystkim osoby bez stażu pracy lub z krótkim stażem pracy, którym powinno się zapewnić możliwość poszerzenia doświadczenia zawodowego lub podjęcia pierwszej pracy. Nie należy również zapominać o osobach mających za sobą kilkanaście lat pracy, którym powinno się zapewnić możliwość przekwalifikowania, aby wzmocnić ich konkurencyjność na rynku pracy. Ze względu na to, że problem bezrobocia w gminie w największym stopniu dosięgał osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz zasadniczym zawodowym, warto nadal zachęcać młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostających

24 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk należy położyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych.

7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE

Zasoby i warunki mieszkaniowe ludności determinują w znacznym stopniu jakość jej bytowania. Niejednokrotnie zakreślają również granice możliwości realizowania własnych aspiracji życiowych. Z uwagi na wiejski charakter gminy Świerzno, większość budynków mieszkalnych znajdujących się na jej terenie to obiekty wolnostojące i jednorodzinne. W latach 2010-2012 ich liczba stale rosła (685 w 2010 r., 698 w 2011 r., 703 w 2012 r.). Analogicznie zwiększała się liczba mieszkań (łącznie o 18 o w latach 2010-2012) oraz liczba izb mieszkalnych w gminie (w sumie o 97 w latach 2010-2012). Łączna powierzchnia użytkowa mieszkań wzrosła o 2.164 m2 (z 87.141 m2 w 2010 r. do 89.305 m2 w 2012 r.), przy czym przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wzrosła z 70,8 m2 w 2010 r. do 71,5 m2 w 2012 r. Natomiast przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę wzrosła z 19,9 m2 w 2010 r. do 20,6 m2 w 2012). W roku 2010 ponad 97% mieszkań było podłączonych do sieci wodociągowej, prawie 90% było wyposażonych w łazienkę, a 70% posiadało centralne ogrzewanie. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 11. Zasoby mieszkaniowe w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba budynków mieszkalnych w gminie 685 698 703 liczba mieszkań w gminie 1.231 1.244 1.249 liczba izb w mieszkaniach w gminie 4.618 4.690 4.715 powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie (w m2) 87.141 88.748 89.305 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie (w m2) 70,8 71,3 71,5 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie 19,9 20,4 20,6 na 1 osobę (w m2) mieszkania wyposażone w wodociąg 1.199 brak brak mieszkania wyposażone w łazienkę 1.097 danych danych mieszkania wyposażone w centralne ogrzewanie 863

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2010-2012 liczba i powierzchnia użytkowa mieszkań będących w zasobach gminy Świerzno nieznacznie wzrosła (z 27 mieszkań obejmujących w sumie 96 izb o łącznej powierzchni 1.338 m2 do 29 mieszkań obejmujących 102 izby o łącznej powierzchni

25 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 użytkowej 1.447 m2). W efekcie przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wzrosła o 3 m2, a przeciętna powierzchnia na 1 osobę o 1 m2. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 12. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012r. liczba mieszkań 27 29 29 liczba izb 96 102 102 powierzchnia użytkowa mieszkań (w m2) 1.338 1.477 1.477 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (w m2) 46 49 49 przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (w m2) 13 14 14

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

W 2012 roku liczba nowych mieszkań oddanych do użytkowania w gminie była niższa niż w latach poprzednich – o 8 w stosunku do 2011 roku i o 4 w stosunku do 2010 roku. Jeśli chodzi o budownictwo niemieszkalne, w analizowanym okresie oddano do użytkowania tylko jeden budynek w 2011 roku. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 13. Nowo oddane mieszkania i budynki niemieszkalne w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba nowych mieszkań oddanych do użytkowania 9 13 5 liczba nowych izb oddanych do użytkowania 40 72 25 powierzchnia użytkowa oddanych mieszkań (w m2) 826 1.607 557 liczba nowych budynków niemieszkalnych oddanych 0 1 0 do użytkowania powierzchnia użytkowa budynków niemieszkalnych oddanych 0 48 0 do użytkowania (w m2)

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Gospodarstwom domowym, które ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie są w stanie pokrywać całości kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane są dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gminę, a realizowana przez Ośrodek Pomocy Społecznej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 14. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych 1.088 1.055 744 wartość przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) 163.000 137.164 112.196

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie. 26 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

W latach 2010-2012 liczba przyznanych w gminie decyzją administracyjną dodatków mieszkaniowych systematycznie spadała (z 1.088 w 2010 r. do 744 w 2012 r.). Tym samym zmniejszyła się wysokość kwot przeznaczonych na ten cel (ze 163 tys. zł w 2010 r. do ok. 112 tys. zł w 2012 r.).

8. BEZDOMNOŚĆ

Bezdomność jest problemem społecznym charakteryzującym się brakiem stałego miejsca zamieszkania. Wiąże się ze zmianami demograficznymi i ruchliwością społeczną, z recesją gospodarczą, bezrobociem, ubóstwem, kryzysem polityki mieszkaniowej i wzrostem cen mieszkań oraz dysfunkcjonalnością instytucji opiekuńczo-resocjalizacyjnych i karnych zaniedbujących obowiązek opieki następczej. Do głównych przyczyn bezdomności o charakterze społecznym i patologicznym należą: likwidacja państwowych zakładów pracy, a wraz z nimi hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka kończącymi 18 lat, brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV, zaległości w opłatach czynszowych prowadzące do eksmisji, a także alkoholizm, przestępczość, odrzucenie lub brak opieki ze strony najbliższych, rozwód lub trwały rozpad innych więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie oraz świadomy wybór innego sposobu życia i odrzucenie powszechnie uznawanego systemu wartości. Osobami bezdomnymi, obok tych, którzy są nimi z wyboru, najczęściej stają się ludzie w starszym wieku, matki z nieletnimi dziećmi, rodziny pełne nieposiadające środków finansowych na opłacenie mieszkania oraz osoby, które opuściły zakłady karne. Bezdomność w gminie Świerzno jest jedynie zjawiskiem, nie urasta do rangi problemu społecznego. Przez większą część roku ma charakter jednostkowy. Pomoc osobom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością z gminy świadczy Ośrodek Pomocy Społecznej w Świerznie. Przybiera ona głównie formę wsparcia rzeczowego (odzież, posiłek) oraz schronienia. W latach 2010-2012 liczba rodzin i przebywających w nich osób objętych wsparciem z powodu bezdomności wynosiła 4 w 2011 i 2012 roku (w 2010 roku nie było takich osób). Schronienie osobom bezdomnym zapewniają schroniska dla osób bezdomnych w Gryficach, Łagiewnikach, Rybniku i Wolinie. W 2012 roku przebywało w nich łącznie 7 osób z gminy Świerzno.

27 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

9. EDUKACJA

Edukacja, rozumiana jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy, umiejętności i kształcenie, pełni zasadniczą rolę w rozwoju człowieka. Jako proces trwający od młodości jest sposobem na podniesienie jakości zasobów ludzkich, a tym samym poziomu konkurencyjności gospodarki i przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Głównym problemem edukacji jest nierówny dostęp do niej przez całe życie, efektem czego są zróżnicowane szanse życiowe poszczególnych grup ludności, np. młodzieży mieszkającej na wsi i w mieście, dziewcząt i chłopców, dorosłych bez wykształcenia i z wykształceniem. W roku szkolnym 2011/2012 w gminie Świerzno funkcjonowały 4 placówki oświatowo-wychowawcze, w tym 3 szkoły podstawowe i 1 gimnazjum. Dane szczegółowe na temat ww. placówek, a także liczby dzieci i uczniów do nich uczęszczających oraz nauczycieli w nich pracujących przedstawia poniższa tabela.

Tabela 15. Placówki oświatowo-wychowawcze w gminie w roku szkolnym 2011/2012

liczba liczba nazwa i adres placówki uczniów nauczycieli Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Stuchowie, Stuchowo 51, 72-405 Świerzno Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Gostyniu, 346 47 Gostyń 5, 72-405 Świerzno Szkoła Podstawowa im. Juliana Grunera w Świerznie, Świerzno 23, 72-405 Świerzno Gimnazjum w Świerznie, 151 16 Świerzno 23, 72-405 Świerzno

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

10. KULTURA

Korzystanie z dóbr kultury wpływa na jakość życia ludności i świadczy o poziomie rozwoju społecznego. Główną rolę w organizacji życia kulturalnego odgrywa Gminna Biblioteka Publiczna z trzema filiami, która zatrudnia 4 pracowników i w ramach swojej działalności statutowej propaguje książkę i czytelnictwo poprzez różnorodne przedsięwzięcia. W gminie Świerzno odbywa się wiele imprez kulturalnych, wśród których wyróżnia się Festyn Świerznowski „Pożegnanie Lata” oraz „Dożynki Gminne”. Ogromną popularnością wśród ludności gminy cieszą się również Turnieje rekreacyjne Sołectw Gminy Świerzno „Ruszaj się, bo zardzewiejesz”, festyn „Stuchowo na sportowo”, lipcowy „Wieczór biesiadny”, „Dzień Dziecka”, „Mikołajki”. 28 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

11. SPORT I REKREACJA

Propagowany w dzisiejszych czasach zdrowy styl życia obejmuje m.in. właściwe odżywianie, aktywny wypoczynek oraz uprawianie różnorodnych dyscyplin sportowych. Sport wpływa bowiem nie tylko na kondycję zdrowotną człowieka, ale również jego cechy charakteru, postawę, relacje z innymi ludźmi, umiejętność współpracy i asertywność. Uprawianiu sportu i rozwojowi kultury fizycznej sprzyja istniejąca w gminie infrastruktura sportowa. Składają się na nią dwa kompleksy boisk sportowych „Orlik” w Gostyniu i Stuchowie, które powstałe w ramach programu Moje boisko – ORLIK 2012 PLUS. W miejscowościach Gostyń, Jatki, Stuchowo i Świerzno funkcjonują także kluby sportowe. Miłośnicy sportów rowerowych mają natomiast do dyspozycji szlaki rowerowe.

12. TURYSTYKA

Mimo że gmina Świerzno nie ma charakteru typowo turystycznego, posiada w swojej ofercie różne formy wypoczynku. Przez teren gminy przebiegają turystyczne trasy wędrowne, szlaki piesze, rowerowe i hippiczne. Tworzą one znakomite warunki do aktywnego wypoczynku, sąsiadując z atrakcyjnymi krajoznawczo zabytkami przyrody i architektury. Na obszarze gminy występują zbiorowiska chronionych gatunków roślin, skupiska starodrzewu, zabytkowe szpalery drzew – jak np. obsadzona lipami i kasztanowcami aleja na „Szlaku Cystersów”, biegnąca częściowo wzdłuż nasypu zlikwidowanej kolejki wąskotorowej, która jest planowana do przebudowy na ścieżkę rowerową. Na atrakcyjność klimatyczną i krajobrazową gminy wpływają również lasy, które zajmują ponad 30% jej powierzchni. W granicach gminy znajdują się dwa szczególnie atrakcyjne pod tym względem zwarte obszary leśne: Niczonowska Puszcza na zachód od Świerzna oraz Świerzniański Las na wschód i północny wschód od Świerzna. Do turystycznych atrakcji należą zbiorniki wodne: Jezioro Jatkowski i Jezioro Pudło, a także oczka wodne w okolicy Świerzna. Dużą atrakcją turystyczną jest również największe w województwie zachodniopomorskim, 41-hektarowe założenie parkowe przy pałacu w Stuchowie. Do najciekawszych zabytków architektonicznych gminy należą z kolei: neorenesansowy pałac w Stuchowie z elementami neobaroku, dwór myśliwski i zespół budynków podworskich w Świerznie, neoklasycystyczny pałac w Gostyniu z parkiem w stylu francuskim, osiemnastowieczny dwór w Margowie z naturalistycznym parkiem, neogotycki

29 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 ceglany kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Gostyniu, ryglowy kościół parafialny p.w. św. Trójcy w Świerznie oraz ryglowe budynki mieszkalne w Chominie, Kaleniu, Świerznie i Gostyńcu.

Tabela 16. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania 0 2 2 w tym zespoły domków turystycznych 0 2 2 liczba miejsc noclegowych 0 48 46 liczba osób, które skorzystały z noclegów 0 287 261 liczba udzielonych noclegów 0 1.988 1.203

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Baza noclegowa gminy w ostatnich latach została rozbudowana. Podczas gdy w 2010 roku nie funkcjonowały w gminie żadne obiekty zbiorowego zakwaterowania, to obecnie na jej terenie istnieją dwa zespoły domków turystycznych, które w latach 2011-2012 udzieliły turystom łącznie już 3.191 noclegów. Ofertę noclegową uzupełniają liczne gospodarstwa agroturystyczne, które w największej liczbie zlokalizowane są w północnym rejonie gminy, w położonych niedaleko morza miejscowościach Gostyń, Redliny, Sulikowo, Trzebieradz i Dąbrowa.

13. SYTUACJA DZIECKA

Dziecko wymaga szczególnej opieki i troski. Działalność na jego rzecz powinna polegać przede wszystkim na ochronie jego praw, wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, służby zdrowia i wypoczynku oraz na asekurowaniu go w obliczu zagrożeń. Analiza sytuacji dziecka w gminie Świerzno została dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w funkcjonujących na jej terenie placówkach oświatowych. Badania te pozwoliły zdiagnozować środowisko szkolne i rodzinne uczniów pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej oraz uzyskać informację na temat prowadzonych w szkołach działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych. W sumie do analizy przedłożono 3 ankiety – wypełnione przez pedagogów szkolnych lub dyrektorów – z następujących placówek oświatowych:

30 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 Szkoła Podstawowa im. Juliana Grunera w Świerznie (liczba uczniów: 148),  Szkoła Podstawowa im Marii Konopnickiej w Stuchowie (liczba uczniów: 118),  Gimnazjum w Świerznie (liczba uczniów: 151).

Zasoby i oferta szkolna

Z analizy ankiet wynika, że 3 placówki zatrudniają pedagoga, 2 logopedę, 2 psychologa, a 1 pielęgniarkę. Żadna szkoła nie zatrudnia doradcy zawodowego. Dwie placówki prowadzą dożywianie uczniów, zgłaszając jednocześnie potrzebę zwiększenia o 172 liczby dzieci i młodzieży objętych tym rodzajem pomocy. Wszystkie placówki zapewniają uczniom dostęp do Internetu oraz sali gimnastycznej, natomiast żadna nie posiada klas integracyjnych Trudności z dojazdem do szkoły nie mają uczniowie żadnej ze szkół. Wszystkie placówki oferują dzieciom i młodzieży zajęcia dodatkowe. Najczęściej przyjmują one postać różnorodnych tematycznie kół zainteresowań (m.in. koła przedmiotowe, artystyczne, Kółko Regionalne, Klub Europejski) oraz zajęć językowych i rekreacyjno- sportowych. Jednocześnie wszystkie placówki prowadzą zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród nich najczęściej organizowane są zajęcia wyrównawcze (3 szkoły), korekcyjno-kompensacyjne (3), logopedyczne (2).

Problemy dosięgające uczniów i ich rodziny

Ankietowani identyfikowali problemy, które w najpoważniejszym stopniu dosięgają uczniów i ich rodziny, w dwojaki sposób, tj. odpowiadając na pytanie o charakterze otwartym oraz wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych obejmujący 14 zmiennych. Określając problemy w odpowiedzi na pytanie otwarte, badani wskazywali głównie na bezrobocie i związane z nim problemy materialne rodzin. Ankietowani podkreślali także występowanie bezradności opiekuńczo-wychowawczej i niezaradności życiowej rodziców, skutkujących w środowisku dzieci i młodzieży szkolnej brakiem motywacji do rozwoju oraz powielaniem złych wzorców i zachowań. Wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych, ankietowani stwierdzali ich obecność, podając jednocześnie liczbę ujawnionych przypadków. Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów problemów społecznych zawierają poniższe tabele.

31 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 17. Problemy występujące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży z gminy

obecność poszczególnych cech cechy patologii społecznej liczba ujawnionych nie występuje przypadków sięganie po alkohol 9 sięganie po narkotyki 1 palenie papierosów 25 ucieczki z domu X kradzieże X agresja i przemoc, w tym: poniżanie, zastraszanie, znęcanie się, bicie, wymuszanie pieniędzy, 22 zmuszanie do palenia papierosów autoagresja 2 przestępczość ujawniona 2 niszczenie mienia szkolnego 5 udział w grupach negatywnych 2 problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego 16 przemoc w rodzinie 1 zaniedbanie przez dom 24 wykorzystywanie seksualne X

Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy.

Do problemów najczęściej występujących w szkole i w domu rodzinnym dzieci i młodzieży ankietowani zaliczyli: nadużywanie używek w rodzinach i sięganie przez uczniów po papierosy i alkohol, zaniedbanie dzieci przez dom, stosowanie agresji i przemocy w grupie rówieśniczej, niszczenie mienia szkolnego. Nie stwierdzono natomiast występowania kradzieży, ucieczek z domu i przypadków wykorzystywania seksualnego.

Badania i działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia

Wskazując badania konieczne do przeprowadzenia wśród dzieci, młodzieży i ich rodziców, pedagodzy stwierdzili, iż należy dokładnie zdiagnozować wykorzystywane przez rodziców metody wychowawcze oraz skutki ich stosowania, kwestię pomocy dzieciom w nauce, a także kontakty interpersonalne w środowisku szkolnym i rodzinnym. W opinii ankietowanych trzeba również dokładnie rozpoznać zachowania negatywne, szczególnie problemy uzależnień. Określając działania profilaktyczne i naprawcze, które należałoby przeprowadzić w szkołach, badani wskazywali głównie na potrzebę organizowania warsztatów terapeutycznych, pogadanek, konkursów i prezentacji profilaktycznych oraz spotkań

32 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 ze specjalistami z danej dziedziny. Pedagodzy podkreślali również znaczenie propagowania zdrowego stylu życia, m.in. poprzez rozpowszechnianie materiałów edukacyjno- informacyjnych. Zwracali także uwagę na konieczność prowadzenia zajęć dodatkowych z uczniami z zaburzeniami wychowawczymi i emocjonalno-społecznymi.

Współpraca szkół z rodzicami uczniów

Przedstawiciele wszystkich ankietowanych placówek uznali współpracę z rodzicami uczniów za zadowalającą. W jej ramach odbywają się spotkania indywidualne, rozmowy telefoniczne, zebrania, dyżury, pogadanki, spotkania z zaproszonymi specjalistami i wizyty domowe, organizowane są imprezy i uroczystości szkolne, prowadzona jest pedagogizacja rodziców. Ci ostatni włączają się też w działalność charytatywną na rzecz szkoły.

Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny

Przedstawiciele dwóch z trzech badanych placówek stwierdzili, że współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny jest zadowalająca (przedstawiciel trzeciej placówki – Gimnazjum w Świerznie stwierdził, że współpraca jest zadowalająca „czasami”). Do podmiotów, z którymi współpraca szkół układa się dobrze, zaliczono: Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Kamieniu Pomorskim, Policję, Ośrodek Pomocy Społecznej, GKRPA, bibliotekę, świetlicę socjoterapeutyczną, straż pożarną, Radę Sołecką, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, sanepid i kuratorów sądowych.

Potrzeby dzieci i młodzieży

Wskazując najpilniejsze potrzeby dzieci i młodzieży, pedagodzy zwrócili uwagę na konieczność zapewnienia im szerszego dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Postulat ten dotyczył m.in. możliwości korzystania z opieki pozaszkolnej z posiłkami oraz infrastruktury kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej w ramach różnego rodzaju zajęć pozalekcyjnych, warsztatów, kółek zainteresowań. W tym kontekście pojawił się również pomysł organizowania wycieczek i spotkań z ciekawymi ludźmi. Wśród innych potrzeb dzieci i młodzieży ankietowani wskazali konieczność zwiększenia dostępu do dożywiania oraz udzielania pomocy w zakupie podręczników i pomocy dydaktycznych.

33 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Możliwości przyczynienia się szkół do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży

Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób szkoła może się przyczynić do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży w gminie, pedagodzy wskazywali przede wszystkim na możliwość zagospodarowania czasu wolnego, m.in. poprzez organizowanie zajęć pozalekcyjnych, kół zainteresowań, imprez szkolnych oraz wypoczynku. Zwracali także uwagę na możliwość prowadzenia systematycznego monitoringu uczniów z rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej i materialnej oraz organizowania akcji charytatywnych.

14. OCHRONA ZDROWIA

Styl życia i zachowania zdrowotne wpływają w największym stopniu na stan zdrowia ludności. Do czynników zagrażających zdrowiu należą przede wszystkim: mała aktywność fizyczna, nieprawidłowości w sposobie żywienia, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, używanie narkotyków, zły stan środowiska naturalnego, niewłaściwe warunki bezpieczeństwa pracy, wypadki drogowe oraz brak powszechnej profilaktyki. W gminie Świerzno funkcjonują 2 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, w których łącznie udziela świadczeń 2 lekarzy rodzinnych, 2 pielęgniarki i 1 położna. Ponadto w gminie działa 1 apteka. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 18. Zakłady opieki zdrowotnej i apteki w gminie w 2012 roku nazwa placówki adres NZOZ S.C. Medyk Świerzno 22, 72-405 Świerzno Filia NZOZ S.C. Medyk Chomino 29, 72-405 Świerzno Apteka Świerzno 7, 72-405 Świerzno

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

Dla poznania sytuacji zdrowotnej mieszkańców gminy ważna jest analiza danych będących w posiadaniu zakładów opieki zdrowotnej działających na jej terenie. W związku z tym w poniższej tabeli przedstawiono dane za 2012 rok uzyskane z NZOZ S.C. Medyk.

Tabela 19. Schorzenia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat z gminy w 2012 roku

liczba osób, u których rodzaj schorzenia stwierdzono schorzenie nowotwory 1 choroby tarczycy 4 niedokrwistość 8 34 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 niedożywienie 5 otyłość 16 zaburzenia odżywiania 1 upośledzenie umysłowe 9 padaczka 6 dziecięce porażenie mózgowe 3 choroba nadciśnieniowa 2 alergia – dychawica oskrzelowa 28 alergie pokarmowe 13 alergie skórne 24 zniekształcenia kręgosłupa 125 choroby układu moczowego 21 wady rozwojowe układu nerwowego 2 wady rozwojowe układu krążenia 2 trwałe uszkodzenia narządu ruchu 4 inne schorzenia wymagające opieki czynnej 6

Dane NZOZ S.C. Medyk.

Tabela 20. Schorzenia ludności gminy w wieku 19 lat i więcej w 2012 roku

liczba osób, u których rodzaj schorzenia stwierdzono schorzenie nowotwory 22 choroby tarczycy 51 cukrzyca 168 niedokrwistość 23 choroby obwodowego układu nerwowego 229 choroby układu krążenia 930 przewlekła choroba reumatyczna 0 choroba nadciśnieniowa 681 w tym: choroby naczyń mózgowych 62 niedokrwienna choroba serca (w tym przebyty zawał serca) 187 przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa 121 przewlekłe choroby układu trawiennego 353 choroby układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej 752 inne schorzenia wymagające opieki czynnej 164

Dane NZOZ S.C. Medyk.

W 2012 roku pod opieką NZOZ S.C. Medyk było 1.012 dzieci i młodzieży oraz 3.545 osób dorosłych z gminy. U największej liczby osób w wieku przedprodukcyjnym stwierdzono zniekształcenie kręgosłupa (125 osób), alergię – dychawicę oskrzelową (28 osób), alergie skórne (24 osoby) oraz choroby układu moczowego (21 osób) i otyłość (16 osób). Dorośli

35 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 z kolei najczęściej zmagali się z chorobami układu krążenia (930 osób), chorobami układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej (752 osoby), przewlekłymi chorobami układu trawiennego (353 osoby) oraz chorobami obwodowego układu nerwowego (229 osób). Ważną rolę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia pełni profilaktyka. Poniższa tabela przedstawia dane szczegółowe na temat dzieci do lat 3 objętych opieką profilaktyczną oraz dzieci i młodzieży do lat 19 objętych profilaktycznymi badaniami lekarskimi.

Tabela 21. Profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzieży z gminy w 2012 roku

liczba dzieci forma profilaktyki i młodzieży porady profilaktyczne lekarza rodzinnego po raz pierwszy (dzieci do lat 3) 40 porady profilaktyczne lekarza rodzinnego następny raz (dzieci do lat 3) 417 wizyty profilaktyczne pielęgniarek i położnych po raz pierwszy (dzieci 40 do 1. roku życia) wizyty profilaktyczne pielęgniarek i położnych następny raz (dzieci do lat 3) 264 profilaktyczne badania lekarskie (dzieci i młodzież do lat 19 podlegający 375 badaniu) profilaktyczne badania lekarskie (dzieci i młodzież do lat 19 zbadani zgodnie 351 z programem badań profilaktycznych)

Dane NZOZ S.C. Medyk.

W 2012 roku poradami profilaktycznymi lekarza rodzinnego Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej S.C. Medyk po raz pierwszy i po raz następny zostało objętych odpowiednio 40 i 417 dzieci do lat 3. Wizyty profilaktyczne pielęgniarek i położnych miały z kolei miejsce po raz pierwszy w przypadku 40 dzieci do 1. roku życia, a następny raz w przypadku 264 dzieci. Profilaktycznymi badaniami lekarskimi objęto natomiast 351 dzieci i młodzieży.

15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Bezpieczeństwu publicznemu zagraża przestępczość, która jest zjawiskiem dynamicznym i, podobnie jak społeczeństwo, podlega rozwojowi. Choć stanowi margines życia społecznego, poprzez swą intensywność i częstotliwość może mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludności oraz odciskać dotkliwe piętno na jej funkcjonowaniu. Według danych Komendy Powiatowej Policji w Kamieniu Pomorskim, w 2012 roku w gminie Świerzno popełniono ogółem 100 przestępstw. Wśród nich odnotowano

36 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

17 kradzieży mienia, 14 kradzieży z włamaniem, 5 uszkodzeń ciała, 4 bójki i pobicia. Ponadto policja zarejestrowała na terenie gminy 73 wykroczenia. Największą liczbę spośród nich stanowiły wykroczenia przeciwko mieniu (23 zdarzenia), a także przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji (17). Wśród pozostałych odnotowano m.in. 4 wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu. Według stanu na koniec 2012 roku Sąd Rejonowy w Świnoujściu prowadził na terenie gminy Świerzno w sprawach karnych 27 dozorów kuratorskich (w 29 sprawach). Natomiast pod dozorem kuratora rodzinnego i nieletnich pozostawały 34 osoby dorosłe i 57 dzieci (łącznie w 31 sprawach).

16. POMOC SPOŁECZNA

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadania pomocy społecznej w gminie Świerzno wykonuje Ośrodek Pomocy Społecznej w Świerznie. Jednostka ta realizuje również zadania wynikające z innych, aniżeli ustawa o pomocy społecznej, aktów prawnych. Należą do nich w szczególności: ustawa o świadczeniach rodzinnych, ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, ustawa o powszechnym ubezpieczeniu społecznym oraz ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Z końcem 2012 roku kadrę OPS-u stanowiło 6 osób. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w ośrodku, potrzeb w tym zakresie oraz poziomu wykształcenia pracujących w nim osób przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 22. Stan zatrudnienia w OPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku

o ile etatów rodzaj stanowiska liczba etatów powinno być więcej? kadra kierownicza 1 – pracownicy socjalni 2 1 pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze – –

37 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 pracownicy wykonujący specjalistyczne usługi opiekuńcze – – pozostali pracownicy 3 –

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

Wśród propozycji w zakresie rozwoju zasobów kadrowych OPS-u figuruje potrzeba zwiększenia liczby etatów pracowników socjalnych do 3. Ma to związek z koniecznością realizacji zapisu ustawy o pomocy społecznej nakładającego na ośrodek obowiązek zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysiące mieszkańców, nie mniej jednak niż 3 pracowników. W 2012 roku wskaźnik ten nie był spełniony i wynosił 2.162 mieszkańców na 1 pracownika socjalnego.

Tabela 23. Wykształcenie kadry OPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku

liczba osób rodzaj wykształcenia, dodatkowe kwalifikacje i zainteresowanie w tym zakresie kadra pracownicy kierownicza socjalni wyższe kierunkowe – 2 wyższe niekierunkowe – – wykształcenie średnie kierunkowe 1 – średnie niekierunkowe – – zawodowe i niższe – – specjalizacja z zakresu ukończona 1 2 organizacji pomocy w trakcie realizacji – – dodatkowe społecznej kwalifikacje specjalizacja I stopnia posiadany – 2 w zawodzie pracownika socjalnego w trakcie realizacji – – osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji z zakresu organizacji – pomocy społecznej osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji I stopnia w zawodzie – pracownik socjalny osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji II stopnia – w zawodzie pracownik socjalny

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

Z końcem 2012 roku wykształcenie wyższe posiadały 2 osoby z kadry OPS-u. Byli to pracownicy socjalni, a ich wykształcenie miało charakter kierunkowy. Kierownik ośrodka legitymował się z kolei wykształceniem średnim kierunkowym. Wszystkie osoby z kadry Ośrodka posiadały specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej, a 2 pracowników socjalnych miało dodatkowo specjalizację I stopnia w zawodzie pracownika socjalnego.

38 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Prawo do wsparcia udzielanego przez OPS mają osoby i rodziny, które spełniają określone warunki przedstawione w poszczególnych aktach prawnych. I tak np. w odniesieniu do świadczeń z pomocy społecznej jednym z nich jest kryterium dochodowe, które jest ustalone na poziomie 542 zł miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 456 zł na osobę w rodzinie. Kryterium dochodowe stosowane jest również przy przyznawaniu zasiłków rodzinnych i świadczeń alimentacyjnych. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeśli dochód rodziny na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza 539 zł, a gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeśli dochód ten nie przekracza 583 zł. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują z kolei, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące kwot wydatkowanych przez OPS na realizację zadań w latach 2010-2012.

Tabela 24. Środki finansowe wydatkowane przez OPS na pomoc mieszkańcom gminy w latach 2010-2012 wielkość wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. Ogółem 3.106.605 zł 3.242.438 zł 3.272.873 zł w tym na świadczenia pomocy społecznej 800.602 zł 849.409 zł 892.461 zł w tym na świadczenia rodzinne 1.630.060 zł 1.577.226 zł 1.522.671 zł na zadania własne gminy 1.194.204 zł 1.319.347 zł 1.194.139 zł na zadania zlecone gminie 1.912.401 zł 1.923.091 zł 2.078.734 zł

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

W latach 2010-2012 wysokość środków finansowych przeznaczonych przez OPS na pomoc mieszkańcom gminy rosła z roku na rok (z 3.106.605 zł w 2010 r. do 3.272.873 zł w 2012 r.). Dominującą pozycję wśród nich stanowiły kwoty wydatkowane na wykonanie zadań zleconych gminie. W ich ramach największe sumy wydatkowano na realizację świadczeń rodzinnych. Zdecydowanie mniej środków przeznaczano natomiast na realizację zadań własnych. Wśród nich przeważały środki przyznawane na zasiłki stałe i okresowe oraz posiłek (w tym dożywianie dzieci). Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby mieszkańców gminy objętych przez OPS wsparciem z zakresu pomocy społecznej w latach 2010-2012.

39 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 25. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012r. liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie 471 475 447 liczba rodzin 289 285 270 liczba osób w rodzinach 837 812 741 udział liczby osób w rodzinach objętych pomocą 19,1% 18,6% 17,1% społeczną w ogóle ludności gminy

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012 spadała z roku na rok (z 289 w 2010 roku do 270 osób w rodzinach w 2012 roku), analogicznie zmniejszała się również liczba osób w tych rodzinach (z 837 w 2010 roku do 741 osób w rodzinach w 2012 roku). Zmniejszał się również udział beneficjentów systemu w ogóle ludności gminy (z 19,1% w 2010 roku do 17,1% w 2012 roku). Wpływ na taką sytuację mogło mieć m.in. niskie kryterium dochodowe obowiązujące przy ubieganiu się o wsparcie, które zawęziło liczbę osób uprawnionych do korzystania z pomocy. Uzupełnienie powyższych danych stanowią przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat struktury wiekowej oraz aktywności zawodowej odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2012 roku.

Tabela 26. Struktura wiekowa oraz aktywność zawodowa beneficjentów pomocy społecznej w gminie w 2012 roku

liczba osób powyżej 18 liczba osób rodzaj aktywności wiek odbiorców lat według decyzji w rodzinach zawodowej administracyjnych 0-16 lat 290 pracuje 24 17-21 lat 64 pracuje dorywczo 144 22-30 lat 86 nie pracuje 60 31-40 lat 136 uczy się/studiuje 30/24 41-50 lat 92 na rencie 15 51-60 lat 57 na emeryturze 9 na zasiłku dla 61-70 lat 16 11 bezrobotnych bezrobotny bez prawa 71 lat i więcej 0 70 do zasiłku

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

40 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Analiza struktury wiekowej mieszkańców gminy objętych przez OPS pomocą społeczną w 2012 roku wykazała, że największą grupę stanowiły dzieci i młodzież do 16 lat (290 osób). Ci z nich, którzy bezpośrednio korzystali ze wsparcia, otrzymywali pomoc głównie w postaci posiłku. Znacznie mniejsze, choć spore, grupy reprezentowały osoby w wieku 31-40 lat (136 osób), 41-50 lat (92 osoby) i 22-30 lat (86 osób). Jeśli chodzi o podział beneficjentów pomocy społecznej w gminie według aktywności zawodowej, najliczniejszą grupę w 2012 roku stanowiły osoby pracujące dorywczo. Obecność tych osób w gronie beneficjentów OPS-u należy tłumaczyć uzyskiwaniem przez nie niskich dochodów uniemożliwiających utrzymanie siebie i swoich rodzin. Liczną grupą były również osoby bezrobotne niemające prawa do zasiłku (70 osób). Analizując powyższe dane, można pokusić się o stwierdzenie, iż najliczniejszą grupę wśród mieszkańców gminy korzystających ze wsparcia OPS-u w 2012 roku stanowiły charakteryzujące się niskim poziomem dochodów rodziny ubogie. Pochodzące z nich dzieci, z racji niedoborów materialnych w domu, korzystały ze wsparcia w formie dożywiania w szkołach. Diagnozę tę potwierdzają dane dotyczące powodów przyznawania pomocy społecznej w gminie, które za lata 2010-2012 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 27. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012

Liczba rodzin liczba osób w rodzinach powód przyznania pomocy 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. ubóstwo 164 211 202 520 649 602 sieroctwo 1 1 0 2 2 0 bezdomność 0 4 4 0 4 4 potrzeba ochrony macierzyństwa 14 12 13 89 85 96 bezrobocie 172 51 29 546 160 98 niepełnosprawność 74 70 68 153 125 123 długotrwała lub ciężka choroba 14 7 7 27 12 10 bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia 35 33 30 144 123 126 gospodarstwa domowego przemoc w rodzinie 0 0 0 0 0 0 alkoholizm 5 3 0 9 6 0 narkomania 1 0 0 1 0 0 trudności w przystosowaniu do życia 2 2 4 2 2 4 po opuszczeniu zakładu karnego zdarzenie losowe 1 0 3 3 0 8

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

41 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

W latach 2010-2012 najczęstszą przyczyną przyznawania pomocy społecznej w gminie było ubóstwo. Liczba osób w rodzinach korzystających ze wsparcia OPS-u z tego powodu ulegała wahaniom (520 w 2010 r., 649 w 2011 r., 602 w 2012 r.). Ważną przyczyną udzielania pomocy było również prowadzące do ubóstwa bezrobocie. Liczba osób w rodzinach objętych wsparciem OPS-u z powodu braku zatrudnienia w analizowanym okresie systematycznie spadała (z 546 w 2010 r. do 98 w 2012 r.). Istotne przyczyny świadczenia pomocy społecznej w gminie stanowiły także bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego oraz potrzeba ochrony macierzyństwa. Liczba osób w rodzinach, które zostały z tych powodów objęte wsparciem OPS-u, ulegała wahaniom. Kolejną przyczyną przyznawania pomocy społecznej w gminie była niepełnosprawność. Liczba osób w rodzinach korzystających ze wsparcia z tego powodu spadała z roku na rok (ze 153 w 2010 r. do 123 w 2012 r.). W mniejszym stopniu mieszkańcy gminy korzystali z pomocy społecznej z takich przyczyn, jak długotrwała lub ciężka choroba, zdarzenie losowe, alkoholizm, bezdomność czy trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie przez OPS wpływały na formę udzielanego wsparcia. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata 2010-2012 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 28. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez OPS w latach 2010-2012

liczba osób, którym przyznano decyzją liczba rodzin liczba osób w rodzinach formy pomocy administracyjną świadczenie 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. pieniężna 219 281 236 164 166 113 322 323 453 rzeczowa 332 194 211 205 119 113 600 489 453 praca socjalna X X X 25 40 50 89 160 203 schronienie 0 4 8 0 4 8 0 4 8 skierowanie do domu pomocy 10 9 6 10 9 6 10 9 6 społecznej

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

W latach 2010-2012 najczęściej udzielanymi mieszkańcom gminy formami wsparcia była pomoc finansowa i rzeczowa, głównie w postaci zasiłków stałych, okresowych oraz posiłku. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą pieniężną w 2012 roku znacznie wzrosła

42 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 w porównaniu z latami poprzednimi, a Liczba osób w rodzinach korzystających ze wsparcia rzeczowego w analizowanym okresie spadała. W ramach udzielanej pomocy rzeczowej m.in. prowadzone było dożywianie dzieci w szkołach (w 2010 r. objęto nim 240 dzieci, w 2011 r. 182, a w 2012 r. 199), a także rozprowadzano żywność pochodzącą z Banku Żywności. Istotną formę wsparcia świadczoną mieszkańcom gminy stanowiła również praca socjalna. Polegała ona m.in. na udzielaniu informacji, wskazówek i pomocy przy rozwiązywaniu trudnych spraw życiowych, świadczeniu poradnictwa oraz współpracy z innymi podmiotami pomocy społecznej. Osoby, które nie mogły samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można było zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych i które tym samym wymagały całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, były kierowane przez OPS do domów pomocy społecznej. W latach 2010-2012 liczba takich osób malała z roku na rok i wyniosła odpowiednio 10, 9 i 6. Ważną rolę w działalności OPS-u odgrywała również realizacja projektu współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetu VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 7.1. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji. W latach 2010-2011 wzięło w nim udział po 13 kobiet i 2 mężczyzn z rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, a w 2012 roku 12 kobiet i 4 mężczyzn. W ramach projektu przeprowadzono doradztwo zawodowe oraz szereg kursów (m.in. obsługa kasy fiskalnej, prawo jazdy, opiekun osoby starszej niepełnosprawnej, florysta, fryzjer, glazurnik, masażysta, operator wózka widłowego, operator koparko-ładowarki, przewóz osób i rzeczy, pracownik administracyjno-biurowy). Wszyscy beneficjenci ukończyli kursy z wynikiem pozytywnym. Na lata 2013 i 2014 zaplanowano kontynuowanie tego projektu. W ramach realizowanych zadań OPS przyznawał także świadczenia rodzinne, do których należą: zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku, świadczenia opiekuńcze w postaci zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia pielęgnacyjnego oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 29. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. wielkość wydatków na świadczenia rodzinne 1.630.060 zł 1.577.226 zł 1.522.671 zł liczba rodzin, którym przyznano świadczenia 434 396 409 rodzinne

43 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 rodzaj świadczenia liczba przyznanych świadczeń zasiłek rodzinny 8.204 7.339 6.535 dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka 30 27 28 dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem 117 160 129 w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania 0 0 0 dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania 432 367 327 dziecka dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji 725 710 625 dziecka niepełnosprawnego dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 477 453 404 dodatek do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko 1.104 944 840 nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka 1.369 1.229 1.058 w rodzinie wielodzietnej zasiłek pielęgnacyjny 2.151 2.084 2.017 świadczenie pielęgnacyjne 243 341 468 jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka 45 44 40 liczba świadczeń rodzinnych ogółem 14.897 13.698 12.471

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

W latach 2010-2012 wielkość wydatków przeznaczonych przez OPS na realizację świadczeń rodzinnych zmniejszała się z roku na rok (z 1.630.060 zł w 2010 r. do 1.522.671 zł w 2012 r.). Tym samym spadała liczba przyznanych świadczeń (z 14.897 w 2010 r. do 12.471 w 2012 r.). Liczba rodzin z nich korzystających ulegała natomiast wahaniom (z 434 w 2010 r., 396 w 2011 r., 409 w 2012 r.). Najczęściej OPS wypłacał zasiłek rodzinny (w 2010 r. 8.204 świadczenia, w 2011 r. 7.339 świadczeń, a w 2012 r. 6.535), który służy częściowemu pokryciu wydatków na utrzymanie dziecka. Istotne formy wsparcia stanowiły również: zasiłek pielęgnacyjny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania oraz z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Co warte odnotowania, z roku na rok malała liczba przyznawanych zasiłków pielęgnacyjnych (z 2.151 w 2010 r. do 2.017 w 2012 r.), które służą częściowemu pokryciu wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

44 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne OPS opłacił w latach 2010-2012 następującą liczbę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe: w 2010 r. 867 (na kwotę 202.653 zł), w 2011 r. 925 (227.191 zł), a w 2012 r. 986 (263.150 zł). Świadczenia alimentacyjne stanowiły kolejną formę wparcia świadczoną w latach 2009-2011 przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Świerznie mieszkańcom gminy. Ta pomoc finansowa, udzielana zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, była przyznawana dziecku wychowywanemu w rodzinie niepełnej, w przypadku bezskuteczności egzekucji zasądzonych świadczeń alimentacyjnych, oraz dzieciom wychowywanym przez osoby pozostające w związkach małżeńskich, przeprowadzających separację lub rozwód. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 30. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie 39 40 53 alimentacyjne liczba przyznanych świadczeń alimentacyjnych 867 925 986 wielkość wydatków na świadczenia alimentacyjne 202.653 zł 227.591 zł 263.150 zł

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

Liczba mieszkańców gminy, którym w latach 20010-2012 OPS przyznał świadczenie alimentacyjne rosła z roku na rok (z 39 w 2010 r. do 53 w 2012 r.). Zwiększała się również liczba wypłaconych świadczeń (z 867 w 2010 r. do 986 w 2012 r.), a co za tym idzie, wysokość kwot wydatkowanych na ten cel (z 202.653 zł w 2010 r. do 263.150 w 2012 zł). Pomoc społeczna polega m.in. na prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej. Składają się na nią zarówno jednostki środowiskowe, jak i instytucjonalne. Obok Ośrodka Pomocy Społecznej w gminie Świerzno funkcjonują dwie świetlice socjoterapeutyczne w Gostyniu i Świerznie. Mieszkańcy gminy mogą również korzystać z oferty jednostek wsparcia funkcjonujących poza gminą oraz organizacji pozarządowych. Należą do nich m.in.: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Kamieniu Pomorskim, które jako jednostki powiatowe obejmują zasięgiem działania mieszkańców gminy Świerzno. W roku szkolnym 2011/2012 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Kamieniu Pomorskim wydała opinie psychologiczno-pedagogiczne dla 21 uczniów z gminy Świerzno, w tym 16 dla uczniów szkół podstawowych (7 w sprawie trudności w uczeniu się, 5 – ryzyka dysleksji, 4 – dysleksji rozwojowej, dysgrafii) i 5 dla uczniów gimnazjum (3 w sprawie

45 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 trudności w uczeniu się, a po 1 – dysortografii i możliwości kontynuowania nauki w gimnazjum przysposabiającym do zawodu). Wybrane dane dotyczące działalności PCPR w odniesieniu do ludności gminy w latach 2010-2012 przedstawia natomiast poniższa tabela.

Tabela 31. Działalność PCPR-u w odniesieniu do ludności gminy w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba dzieci z gminy zgłoszonych do adopcji 0 0 0 liczba dzieci z gminy adoptowanych 0 0 0 liczba dzieci z gminy umieszczonych w rodzinach zastępczych 0 0 1 liczba dzieci z gminy umieszczonych w placówkach opiekuńczo- 0 1 0 wychowawczych liczba dzieci z gminy przebywających w rodzinach zastępczych 1 1 1 liczba dzieci z gminy przebywających w placówkach opiekuńczo- 1 2 2 wychowawczych liczba rodzin zastępczych, które objęły opieką dzieci z gminy 0 0 0 liczba usamodzielnianych dzieci z gminy 0 1 0

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim.

W 2012 roku mieszkańcy gminy Świerzno korzystali również z oferty innych jednostek wsparcia działających poza gminą. Wykaz tych jednostek wraz z informacją na temat mieszkańców gminy objętych przez nie wsparciem przedstawia poniższa tabela.

Tabela 32. Jednostki wsparcia spoza gminy, z oferty których korzystali mieszkańcy gminy w 2012 roku

kategoria klienta oraz liczba osób Lp. nazwa i adres instytucji z gminy objętych wsparciem w 2012 r. 1. Dom Pomocy Społecznej, Śniatowo 17 osoby niepełnosprawne – 4 osoby 2. Dom Pomocy Społecznej, Gryfice osoby niepełnosprawne – 2 osoby 3. Dom Pomocy Społecznej, Włościbórz osoby niepełnosprawne – 1 osoba 4. Schronisko dla osób bezdomnych, Łagiewniki osoby bezdomne – 1 osoba 5. Schronisko dla osób bezdomnych, Wolin osoby bezdomne – 2 osoby 6. Schronisko dla osób bezdomnych, Rybnik osoby bezdomne – 1 osoba 7. Schronisko dla osób bezdomnych, Gryfice osoby bezdomne – 3 osoby 8. Warsztaty Terapii Zajęciowej, Kamień Pomorski osoby niepełnosprawne – 18 osób

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

46 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Schorzeniami, które najczęściej przyczyniają się do niepełnosprawności, są choroby układu krążenia oraz dysfunkcje narządu ruchu. Z uwagi na to, że jedynym pełnym badaniem, którego wyniki pozwalają ustalić liczbę osób niepełnosprawnych oraz umożliwiają ich charakterystykę, są narodowe spisy powszechne, w analizie sytuacji tej grupy ludności gminy Świerzno wykorzystano dane z ostatniego spisu przeprowadzonego w 2002 roku. W 2002 roku w gminie Świerzno mieszkały 663 osoby niepełnosprawne (328 mężczyzn i 335 kobiet), w tym 596 osób niepełnosprawnych prawnie i 67 osób niepełnosprawne tylko biologicznie. Udział osób dotkniętych niepełnosprawnością w ogóle ludności gminy wynosił 15,6%. Poniższe tabele przedstawiają strukturę wiekową osób niepełnosprawnych w gminie oraz ich podział według poziomu wykształcenia i aktywności ekonomicznej.

Tabela 33. Struktura wiekowa osób niepełnosprawnych w gminie w 2002 roku

udział w ogóle udział w ogóle ludności w danej ekonomiczna grupa wieku liczba osób osób niepełno- ekonomicznej sprawnych grupie wieku osoby w wieku przedprodukcyjnym 33 5% 3,5% osoby w wieku produkcyjnym 383 57,8% 13,5% osoby wieku poprodukcyjnym 247 37,2% 50,9%

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.

W 2002 roku 383 osoby niepełnosprawne w gminie były w wieku produkcyjnym, co było zjawiskiem niepokojącym. Stanowiły one ponad 13% ogółu ludności gminy będącej w tej ekonomicznej grupie wieku. Liczną grupę reprezentowały osoby niepełnosprawne w wieku poprodukcyjnym (247 osób), których odsetek wśród osób starszych w gminie wynosił blisko 51%.

47 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 34. Osoby niepełnosprawne w gminie według poziomu wykształcenia w 2002 roku

udział w ogóle poziom wykształcenia liczba osób niepełnosprawnych wyższe 6 0,9% policealne 3 0,45% średnie 43 6,5% zasadnicze zawodowe 111 16,7% podstawowe ukończone 391 59% podstawowe nieukończone 83 12,5% nieustalony 1 0,15%

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.

Niski poziom wykształcenia w istotny sposób utrudnia osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy i utrzymanie posiadanego zatrudnienia. W 2002 roku najliczniejszą grupę wśród osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym (391 osób) i zasadniczym zawodowym (111 osób). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił odpowiednio 59% i 16,7%.

Tabela 35. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywności ekonomicznej w 2002 roku

udział w ogóle rodzaj aktywności zawodowej liczba osób niepełnosprawnych aktywni zawodowo pracujący 48 7,24% aktywni zawodowo bezrobotni 7 1,05% bierni zawodowo 606 91,4% nieustalony status na rynku pracy 2 0,3%

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.

Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez pracę stanowi bardzo wymagające i trudne do realizacji zadanie. W 2002 roku zdecydowana większość osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie była bierna zawodowo (606 osób). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił aż 91,4%. Aktywnych zawodowo było 55 osób dotkniętych niepełnosprawnością. Wśród nich dominowały osoby posiadające zatrudnienie (48 osób).

48 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

18. PROBLEMY UZALEŻNIEŃ I PRZEMOCY W RODZINIE

Alkoholizm, narkomania i przemoc w rodzinie należą do najpoważniejszych problemów społecznych. Zjawiska te powodują szkody we wszystkich sferach życia człowieka, mając istotny wpływ zarówno na poczucie bezpieczeństwa społecznego, jak również na ogólny stan zdrowia, zdolność do konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy oraz relacje rodzinne i międzyludzkie. Do przyczyn popadania w alkoholizm można zaliczyć uwarunkowania społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów życiowych, utratę zatrudnienia, natomiast narkomanii sprzyjają powszechność i dostępność środków odurzających, panująca moda na ich zażywanie oraz fakt, że narkotyki często są traktowane jako ucieczka od codzienności, środek obronny przed trudnościami, sposób na rozładowanie stresu i konfliktów oraz poszukiwanie nowych wrażeń i doznań. Przemoc w rodzinie jest z kolei patologią mającą w wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzależnieniach. Jej ofiarami są osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej wartości, zależne w jakiś sposób od sprawcy. Na ogół należą do nich kobiety i dzieci, rzadziej osoby niepełnosprawne, starsze i chore. Liczba osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkniętych, z powodu ich nadużywania, problemem przemocy w rodzinie jest trudna do ustalenia. Dane szacunkowe przedstawione w tym zakresie przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zawiera poniższa tabela.

Tabela 36. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych

w 100-tys. w 25-tys. w 10-tys. w Polsce mieście mieście gminie liczba osób uzależnionych ok. 2% ok. 2.000 ok. 800 tys. ok. 500 osób ok. 200 osób od alkoholu populacji osób dorośli żyjący w otoczeniu ok. 4% ok. 4.000 ok. 1.000 alkoholika ok. 1,5 mln ok. 400 osób populacji osób osób (współmałżonkowie, rodzice) dzieci wychowujące się ok. 4% ok. 4.000 ok. 1.000 ok. 1,5 mln ok. 400 osób w rodzinach alkoholików populacji osób osób 5-7% 5.000-7.000 1.250-1.750 ok. 500-700 osoby pijące szkodliwie 2-2,5 mln populacji osób osób osób 2/3 osób razem dorosłych ok. 5.300 ok. 1.330 ok. 530 ofiary przemocy domowej ok. 2 mln oraz osób: osób: osób: w rodzinach z problemem osób: 2/3 dzieci dorosłych dorosłych dorosłych alkoholowym dorosłych z tych i dzieci i dzieci i dzieci i dzieci rodzin

Dane szacunkowe Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 49 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

By skutecznie przeciwdziałać problemom uzależnień i przemocy w rodzinie oraz eliminować ich niekorzystny wpływ na społeczeństwo, konieczne jest prowadzenie działań związanych z profilaktyką i ich rozwiązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkniętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a także przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie należy do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące środków finansowych przeznaczonych na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień oraz przemocy w rodzinie w gminie Świerzno w latach 2010-2012.

Tabela 37. Środki finansowe przeznaczone na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień w gminie w latach 2010-2012 wielkość wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. na profilaktykę i rozwiązywanie problemów 55.045 zł 55.841 zł 53.799 zł alkoholowych na przeciwdziałanie narkomanii 1.651 zł 2.926 zł 2.000 zł na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie 0 0 0 razem 56.696 zł 58.767 zł 55.799 zł

Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świerznie.

W 2012 roku wysokość kwot wydatkowanych w gminie na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień była niższa niż w latach 2010-2011 (55.799 zł w stosunku do odpowiednio 56.696 i 58.767 zł). W analizowanym okresie wahaniom ulegały środki finansowe przeznaczane zarówno na walkę z alkoholizmem, jak i na przeciwdziałanie narkomanii, w budżecie nie uwzględniono natomiast osobnych środków mających służyć działaniom ograniczającym przemoc w rodzinie. Jak wspomniano powyżej, ważną rolę w procesie przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w rodzinie odgrywa gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych. Wybrane dane dotyczące działalności Komisji w gminie Świerzno oraz lokalnego rynku napojów alkoholowych przedstawia poniższa tabela.

50 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 38. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalność GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień w gminie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie 21 21 20 liczba przeprowadzonych kontroli punktów sprzedaży napojów 15 10 14 alkoholowych liczba wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych 21 21 20 liczba decyzji podjętych w sprawie cofnięcia zezwolenia 0 0 0 na sprzedaż napojów alkoholowych liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia 21 21 20 na sprzedaż napojów alkoholowych liczba negatywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia 0 0 0 na sprzedaż napojów alkoholowych liczba osób, z którymi GKRPA przeprowadziła rozmowy 12 5 14 interwencyjno-motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu liczba osób uzależnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia 12 12 15 odwykowego liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie, z którymi kontaktowali 4 0 5 się członkowie GKRPA liczba sprawców przemocy w rodzinie, których GKRPA skierowała 2 0 3 na terapię liczba sprawców przemocy w rodzinie, przeciwko którym GKRPA 0 0 0 złożyła zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa

Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świerznie.

W latach 2010-2011 w gminie było 21 punktów sprzedaży napojów alkoholowych, natomiast w 2012 roku o jeden punkt mniej. Liczba przeprowadzonych w nich kontroli ulegała natomiast wahaniom (15 w 2010 r., 10 w 2011 r., 14 w 2012 r.). Zmiana liczby punktów sprzedaży alkoholu w gminie między 2011 a 2012 rokiem wynikała z liczby wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Do takiego stanu przyczyniły się opinie GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, których liczba pokrywała się z liczbą istniejących punktów. W uzupełnieniu powyższych danych warto dodać, iż w analizowanym okresie GKRP nie wydała negatywnych opinii w sprawie wydania zezwolenia na ich sprzedaż była niewielka. W ramach podejmowanych działań GKRPA przeprowadzała również rozmowy interwencyjno-motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu. W latach 2010-2012 liczba osób nimi objętych ulegała znacznym wahaniom (12 w 2010 r., 5 w 2011 r., 14 w 2012 r.), natomiast liczba osób uzależnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego wzrosła z 12 w latach 2010- 2011 do 15 w 2012 r.

51 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Jeśli chodzi o działalność w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w omawianym okresie GKRPA kontaktowała się z osobami dotkniętymi tym problemem w 2010 roku (4 osoby) oraz w 2012 roku (5 osób) i tylko w tych latach skierowała na terapię odpowiednio 2 i 3 osoby. Komisja nie złożyła natomiast w stosunku do sprawców przemocy w rodzinie żadnego zawiadomienia do prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Obok Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, istotną funkcję w profilaktyce i rozwiązywaniu problemów uzależnień oraz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w gminie pełnią inne jednostki i grupy wsparcia. Ich wykaz zawiera poniższa tabela.

Tabela 39. Jednostki i grupy wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych i dotkniętych przemocą w rodzinie w gminie

Liczba osób objętych nazwa jednostki adres jednostki wsparciem w 2012 r. Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Świerzno 22 26 Przemocy w Rodzinie Świetlica Socjoterapeutyczna Gostyń 5 40 dzieci Świetlica Socjoterapeutyczna Świerzno 30 30 dzieci

Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świerznie.

19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO

Ważnym elementem każdego postępowania diagnostycznego są badania, których celem jest poznanie opinii środowiska lokalnego na temat przedmiotu diagnozy. W ramach diagnozy problemów społecznych gminy Świerzno badania takie zostały przeprowadzone przy zastosowaniu ankiety rozesłanej do osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej (m.in. wójta, sołtysów, radnych, pracowników Urzędu Gminy, członków komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, przedstawicieli placówek oświatowo- wychowawczych, kulturalnych, pomocy społecznej, służby zdrowia, policji, organizacji pozarządowych, kościoła) oraz mieszkańców gminy. Do analizy przedłożono w sumie 24 wypełnione anonimowo ankiety, w których badani odnieśli się do wybranych zagadnień dotyczących sytuacji społecznej w gminie.

52 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Atuty gminy

W pierwszej kolejności zapytano przedstawicieli środowiska lokalnego o największe atuty gminy. Wskazując je, respondenci zwrócili uwagę przede wszystkim na dobre położenie geograficzne gminy, w sąsiedztwie gmin nadmorskich, w których można znaleźć sezonową pracę. Duże znaczenie przywiązywali również do walorów krajobrazowych gminy, doceniając sprzyjającą rozwojowi turystyki atrakcyjność otoczenia przyrodniczego i zabytków architektury. Mieszkańcy gminy Świerzno podkreślali także swoje zadowolenie z sieci gazowej i kanalizacyjnej. Akcentując walory gminy, zwrócili także uwagę na pozytywną rolę biblioteki, świetlic sołeckich i funduszu sołeckiego. Pozytywnie ocenili również prowadzone w gminie działania na rzecz przeciwdziałania bezrobociu, ubóstwu i alkoholizmowi.

Słabe strony gminy

Odpowiadając na następne pytanie, ankietowani identyfikowali słabe strony gminy. Najczęściej podkreślali wysoki poziom bezrobocia i zły stan dróg lokalnych. W zakresie infrastruktury drogowej wskazywali również na niedostateczne oświetlenie ulic i dróg. Badani zwrócili także uwagę na brak perspektyw dla osób młodych wchodzących w wiek produkcyjny. W tym kontekście podkreślali nieodpowiednie warunki do rozwoju drobnej przedsiębiorczości, w tym brak zniżek dla przedsiębiorców oraz słaby rozwój turystyki. Zwrócili także uwagę na trudności komunikacyjne, problemy z zagospodarowaniem obiektów zabytkowych oraz brak mieszkań komunalnych i socjalnych. Analizując słabe strony gminy respondenci wspominali także o słabym zainteresowaniu dziećmi i młodzieżą oraz braku żłobków i przedszkoli. Stwierdzili także niski poziom zaangażowania społeczeństwa w rozwój gminy. W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres.

53 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców gminy

2,7% 1,3% 4,0% bezrobocie 5,3% alkoholizm 6,7% 32,0% ubóstwo

dysfunkcyjność rodzin

9,3% złe warunki mieszkaniowe

problemy związane ze starzeniem się

narkomania

13,3% marginalizacja i wykluczenie społeczne

25,3% długotrwała lub ciężka choroba

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Do problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy, respondenci zaliczyli bezrobocie (32%) oraz alkoholizm (ponad 25%). Szczególną uwagę zwrócili również na ubóstwo (13,3%) i dysfunkcyjność rodzin, w tym bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego, zaniedbanie dzieci i rozpad więzi rodzinnych (9,3%). W dalszej kolejności wymienili złe warunki mieszkaniowe (6,7%) oraz problemy związane ze starzeniem się (5,3%) i narkomanię (4%). Odpowiadając na następne pytanie, ankietowali podali kategorie osób i grup, które najbardziej odczuwają skutki problemów społecznych występujących w gminie. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres.

54 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwających skutki problemów społecznych występujących w gminie

2,9% 4,4% osoby i rodziny dotknięte ubóstwem 4,4% i bezrobociem 32,4% rodziny dotknięte problemami uzależnień i przemocy domowej 10,3% osoby i rodziny zmagające się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego dzieci z rodzin ubogich

osoby i rodziny mające problemy mieszkaniowe 10,3% osoby starsze, samotne i niepełnosprawne

rodziny z osobami niepełnosprawnymi 11,8% 11,8% inne 11,8%

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Najwięcej badanych (prawie jedna trzecia) stwierdziło, że grupą, która najbardziej odczuwa skutki problemów społecznych w gminie, są osoby i rodziny dotknięte ubóstwem i bezrobociem. Liczne grono wśród ankietowanych stanowili również ci, którzy wskazali na osoby i rodziny zmagające się z problemami uzależnień i przemocy w rodzinie, problemami opiekuńczo-wychowawczymi oraz dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego (każdą z tych grup wskazało po 11,8%). Zdaniem respondentów z następstwami problemów społecznych w gminie zmagają się także dzieci z rodzin ubogich oraz osoby i rodziny mające problemy mieszkaniowe (po 10,3%). W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie obszarów, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niewystarczająca. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres.

55 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykres 3. Obszary, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalająca

2,2% 4,3% bezrobocie 8,7% uzależnienia

37,0% starzenie się społeczności lokalnej 8,7%

ubóstwo

zdrowie 10,9% warunki mieszkaniowe

dysfunkcyjność rodzin

13,0% 15,2% niepełnosprawność

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

W opinii ankietowanych oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najmniej zadowalająca w takich obszarach, jak: bezrobocie (37%) oraz uzależnienia (15,2%), starzenie się społeczności lokalnej (13%) oraz ubóstwo (10,9%). Wymieniono również zdrowie i warunki mieszkaniowe (po 8,7%) oraz dysfunkcyjność rodzin (4,3%) i niepełnosprawność (2,2%).

Co zrobić, by poprawić sytuację osób i rodzin w gminie?

W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające badanym wskazać działania, jakie należałoby podjąć w gminie w celu poprawy sytuacji osób i rodzin dotkniętych problemami społecznymi. Odpowiadając na nie, ankietowani szczególny nacisk położyli na przeciwdziałanie bezrobociu, m.in. poprzez pozyskanie inwestorów oraz organizację szkoleń zawodowych umożliwiających uzyskanie zatrudnienia i ograniczenie „czarnego rynku” pracy. Za równie istotne uznali podjęcie kroków w celu zwiększenia dostępu mieszkańców gminy do specjalistycznych usług medycznych oraz potrzebę zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży. Stwierdzili również zapotrzebowanie na mieszkania komunalne. Odnoście wsparcia udzielanego przez OPS zastrzegli jednak, że świadczoną pomoc należałoby poddać kontroli co do zasadności jej przyznawania i efektywności jej wykorzystania, a zwłaszcza uzależnić udzielanie pomocy od pracy na rzecz lokalnej społeczności. W tym kontekście zauważono również zapotrzebowanie na pomoc sąsiedzką.

56 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Podmioty mogące przyczynić się do zniwelowania problemów społecznych w gminie

Podczas badań ankietowych respondenci identyfikowali także instytucje i organizacje działające w gminie bądź obejmujące zasięgiem działania jej mieszkańców, które mogą w największym stopniu przyczynić się do zniwelowania lokalnych problemów społecznych. W pierwszej kolejności zaliczyli do nich: Ośrodek Pomocy Społecznej, Koła Gospodyń Wiejskich, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, władze gminy oraz Powiatowy Urząd Pracy i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Ważną rolę do odegrania przypisali również Policji, służbie zdrowia, radom sołeckim, szkołom, organizacjom charytatywnym oraz poradniom przeciwalkoholowym i zespołowi interdyscyplinarnemu. Kolejne kwestie poruszone w ankiecie dotyczyły dostępności w gminie placówek służby zdrowia, oświatowo-wychowawczych, kulturalnych oraz obiektów sportowo- rekreacyjnych. Jednocześnie poproszono badanych o wskazanie deficytów w powyższym zakresie. Otrzymane odpowiedzi przedstawiają poniższe wykresy.

Wykres 4. Jaki jest dostęp do placówek służby zdrowia w gminie?

8,3%

dobry 20,8% 41,7% niewystarczający

dostateczny

bardzo dobry

29,2%

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Większość respondentów oceniła pozytywnie dostępność placówek służby zdrowia w gminie. Łącznie 50% z nich uznało ją za dobrą (41,7%) lub bardzo dobrą (8,3%). Jako dostateczną oceniło ją ponad 20% ankietowanych. Jednocześnie jednak niemal 30% badanych stwierdziło, że jest ona niewystarczająca.

57 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Do lekarzy, których w gminie brakuje bądź do których trudno się dostać, ankietowani zaliczali najczęściej: pediatrę, internistę, ginekologa, laryngologa, okulistę, stomatologa, gastrologa, alergologa, chirurga, ortopedę, geriatrę, pulmonologa, neurologa, dermatologa, diabetologa i psychiatrę.

Wykres 5. Jaki jest dostęp do placówek Wykres 6. Jaki jest dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie? kulturalnych w gminie?

4,2% 16,7% 16,7% 33,3%

25,0% 20,8% 54,2%

29,2%

dobry bardzo dobry dostateczny niewystarczający dostateczny niewystarczający dobry bardzo dobry

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Prawie 80% respondentów stwierdziło, że dostęp do placówek oświatowo- wychowawczych w gminie jest dobry (ponad 54%) lub bardzo dobry (25%). Za dostateczny uznało go blisko 17%. Negatywnie dostępność placówek oświatowo-wychowawczych w gminie oceniło niewiele ponad 4% ankietowanych. Inaczej oceniono dostęp do placówek kulturalnych. Co prawda jedna trzecia uznała go za dostateczny, jako dobry oceniło go ponad 20%, a jako bardzo dobry blisko 17%, to jednak prawie 30% uznało, że jest on niewystarczający. Wskazując placówki oświatowo-wychowawcze oraz kulturalne, których w gminie brakuje bądź do których dostęp jest ograniczony, badani wymieniali najczęściej gminny ośrodek kultury z ofertą dla dzieci, młodzieży i seniorów, klubokawiarnię, salę widowiskową oraz kino, stwierdzono także zapotrzebowanie na świetlice środowiskowe oraz przedszkole i żłobek.

58 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykres 7. Jaki jest dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie?

8,7%

dobry 21,7% bardzo dobry 47,8% dostateczny

niewystarczający

21,7%

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Zdecydowana większość respondentów (łącznie prawie 70%) dobrze lub bardzo dobrze oceniła dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie. Za dostateczny uznało go prawie 21,7% badanych, natomiast za niewystarczający niecałe 9%. W przypadku infrastruktury sportowo-rekreacyjnej badani dostrzegli niedostatek takich obiektów, jak: hala sportowa, boiska („Orliki”), place zabaw, klub fitness. Zaproponowano też utworzenie gminnego centrum kultury i sportu. W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające uzyskać od respondentów opinie na temat stanu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres.

59 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykres 8. Czy czuje się Pan(-i) bezpiecznie w miejscu zamieszkania?

4,2% 8,3%

8,3% tak

41,7% raczej tak

raczej nie

nie

trudno powiedzieć

37,5%

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Zdecydowana większość ankietowanych (w sumie 79,2%) stwierdziła, że czuje się bezpiecznie lub raczej bezpiecznie w miejscu zamieszkania. Odmienną opinię wyraziło łącznie 16,6% badanych. Jednocześnie zdania w tej sprawie nie miało 4,2% respondentów.

20. SEKTOR POZARZĄDOWY

Organizacje pozarządowe są przejawem społeczeństwa obywatelskiego, jedną z form aktywności społecznej. Odgrywają ważną rolę nie tylko w konsolidacji lokalnej społeczności, organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz również zwiększają szanse rozwoju małych i średnich miejscowości. Dobrze zorganizowane środowisko może sprzyjać aktywizowaniu nie tylko pojedynczych osób i marginalizowanych grup społecznych, ale ich lokalnego otoczenia, sprzyja budowaniu samowystarczalności społeczności lokalnych poprzez uruchomienie i wykorzystanie jej zasobów. W 2012 roku w gminie Świerzno funkcjonowało 15 organizacji pozarządowych. Samorząd gminy, w oparciu o akt prawa miejscowego („Program współpracy Gminy Świerzno z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie”), podejmował z nimi współpracę, która przybierała formę zlecania organizacjom realizacji zadań własnych gminy, wsparcia rzeczowego oraz lokalowego organizacji oraz doradztwa i konsultacji. Poniższa tabela przedstawia dane szczegółowe na temat sektora pozarządowego funkcjonującego w gminie.

60 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 40. Organizacje pozarządowe w gminie w 2012 roku

nazwa kategoria lp. adres charakterystyka działania organizacji klienta 1. Koło Kaleń 11 Mieszkańcy Wspieranie lokalnych inicjatyw gospodarczych, Gospodyń danego kulturalnych, społecznych oraz zdrowotnych. 2. Wiejskich Stuchowo 61b/1 sołectwa. Zrzeszanie emerytów, rencistów i inwalidów 3. Gostyń 59 w celu:  poprawienia ich warunków socjalno- bytowych oraz współdziałania z organami 4. Polski Jatki 11 władzy i administracji publicznej, Związek samorządowej, Renciści, Emerytów,  organizowania życia kulturalnego emeryci 5. Rencistów Stuchowo 60b/8 i artystycznego emerytów, rencistów i inwalidzi. i Inwalidów i inwalidów,  reprezentowania ich interesów wobec organów władzy i administracji publicznej 6. Świerzno 153 oraz popularyzowania ich problemów wśród społeczeństwa. Prowadzenie działalności mającej na celu 7. Gostyń 53 zapobieganie pożarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Państwową Strażą Pożarną, organami samorządowymi i innymi podmiotami. Udział w akcjach ratowniczych 8. Jatki 9 przeprowadzanych w czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych, związanych z ochroną Ochotnicza środowiska oraz innych klęsk i zdarzeń. Mieszkańcy 9. Straż Kaleń 13 Informowanie ludności o istniejących gminy. Pożarna zagrożeniach pożarowych i ekologicznych oraz sposobach ochrony przed nimi. Rozwijanie 10. Stuchowo 59a/6 wśród członków OSP kultury fizycznej i sportu oraz prowadzenie działalności kulturalno- oświatowej i rozrywkowej. Wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów 11. Świerzno 75 o ochronie przeciwpożarowej oraz statutu. Działania na rzecz ochrony środowiska. LKS Bałtyk, 12. Gostyń 82b/1 KS Bryza, 13. Dzieci, Kluby Jatki 11 Krzewienie kultury fizycznej, udział młodzież sportowe GKS Korona, w rozgrywkach i zawodach sportowych. 14. i dorośli. Stuchowo 64c/5 UKS Dzika, 15. Świerzno 79b/3

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

W 2012 roku w gminie Świerzno były 3 parafie Kościoła rzymskokatolickiego. Dane szczegółowe na ich temat przedstawia poniższa tabela.

61 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 41. Kościoły w gminie w 2012 roku

Lp. Nazwa parafii Adres kościoła Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Matki Boskiej 1. Gostyń 57, 72-405 Świerzno Królowej Polski Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Faustyny 2. Stuchowo 18, 72-405 Świerzno Kowalskiej 3. Parafia rzymsko-katolicka pw. św. Świętej Trójcy Świerzno 76, 72-405 Świerzno

Dane Urzędu Gminy Świerzno.

21. ANALIZA SWOT

Analiza SWOT (jej nazwa to akronim angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse i Threats – zagrożenia) jest jedną z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych służących porządkowaniu informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego. W przypadku strategii Rozwiązywania problemów społecznych stanowi efektywną metodę identyfikacji mocnych i słabych stron lokalnego systemu pomocy społecznej oraz szans i zagrożeń, jakie przed nim stoją. Pozwala oszacować potencjał, jakim się dysponuje oraz określić stopień, w jakim posiadane zasoby odpowiadają potrzebom i oczekiwaniom społeczności lokalnej. Przedstawiona poniżej analiza została przeprowadzona z udziałem przedstawicieli samorządu gminy, który jest podmiotem analizy, i obejmuje następujące obszary:  bezrobocie i ubóstwo;  rodzina, dziecko i młodzież;  uzależnienia i przemoc w rodzinie;  bezdomność;  starość;  niepełnosprawność;  kapitał społeczny i ludzki;  inne mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia.

Obszar BEZROBOCIE I UBÓSTWO mocne strony słabe strony  prowadzenie działań mających na celu  niepozyskiwanie środków finansowych ograniczenie zjawiska bezrobocia w gminie, z funduszy zewnętrznych na przeciwdziałanie w tym wśród kobiet bezrobociu (np. z funduszy strukturalnych  prowadzenie działań służących aktywizacji Unii Europejskiej)

62 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

osób bezrobotnych w wieku 45 lat i więcej  ograniczone działania mające na celu  upowszechnianie ofert pracy, informacji zachęcanie inwestorów do tworzenia nowych o wolnych miejscach pracy, usługach miejsc pracy poradnictwa zawodowego i szkoleniach  brak współpracy z organizacjami  wpływanie na dostosowywanie kierunków pozarządowymi działającymi na rzecz osób kształcenia do potrzeb rynku pracy bezrobotnych  przeciwdziałanie zjawisku ubóstwa  ograniczone działania w zakresie przeciwdziałania zjawiskom dziedziczenia bezrobocia i nielegalnego zatrudnienia szanse zagrożenia  wystarczająca wiedza osób bezrobotnych  wzrost poziomu bezrobocia o dostępnych ofertach pracy i wolnych  utrzymujący się wysoki poziom bezrobocia miejscach pracy wśród kobiet oraz osób w wieku 45 lat  możliwość ograniczania bezrobocia dzięki i więcej środkom finansowym z funduszy  występowanie zjawiska dziedziczenia zewnętrznych (np. z funduszy strukturalnych bezrobocia Unii Europejskiej)  brak nowych inwestorów tworzących miejsca pracy  ograniczone możliwości znalezienia zatrudnienia na lokalnym rynku pracy przez kończącą edukację młodzież  brak organizacji pozarządowych działających na rzecz osób bezrobotnych  wzrost poziomu nielegalnego zatrudnienia  postępujące zjawisko ubóstwa

Obszar RODZINA, DZIECKO, MŁODZIEŻ mocne strony słabe strony  prowadzenie działań zapobiegających  brak analiz potrzeb rodzin, dzieci i młodzieży dysfunkcjom rodzin  ograniczony dostęp do poradnictwa  rozwijanie opieki przedszkolnej specjalistycznego dla rodzin wymagających  współpraca z organizacjami pozarządowymi tej formy wsparcia działającymi na rzecz rodzin, dzieci  brak działań inicjujących powstawanie grup i młodzieży i ośrodków wsparcia dla rodzin i osób samotnie wychowujących dzieci  brak działań mających na celu rozwijanie sieci placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży  niedostosowywanie do potrzeb i oczekiwań dzieci i młodzieży oferty spędzania czasu wolnego  brak propagowania wśród dzieci i młodzieży idei wolontariatu  ograniczona działalność profilaktyczna w obszarze zdrowia szanse zagrożenia  istnienie warunków do prowadzenia pracy  utrzymywanie się liczby rodzin socjalnej dysfunkcyjnych  niezwiększająca się liczba rodzin  niedostateczny dostęp do opieki przedszkolnej wymagających wsparcia w formie  niedostateczne rozpoznanie potrzeb rodzin, poradnictwa specjalistycznego dzieci i młodzieży  odpowiednia dostępność szkół podstawowych  brak grup i ośrodków wsparcia dla rodzin

63 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

i gimnazjalnych i osób samotnie wychowujących dzieci  zadowalający poziom nauczania  brak możliwości kontynuowania przez w placówkach oświatowych młodzież nauki w gminie na poziomie  wzrost świadomości zdrowotnej mieszkańców ponadgimnazjalnym  dobra dostępność opieki medycznej  nieduży odsetek dzieci i młodzieży korzystających z oferty spędzania czasu wolnego  brak w gminie organizacji pozarządowych działających na rzecz rodzin, dzieci i młodzieży  niewystarczająca liczba wolontariuszy wśród dzieci i młodzieży

Obszar UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE mocne strony słabe strony  prowadzenie działalności terapeutycznej  brak diagnozowania kwestii inicjacji i rehabilitacyjnej w obszarze uzależnień alkoholowej i narkotykowej wśród dzieci  zapewnianie dostępu do pomocy i młodzieży psychospołecznej rodzinom dotkniętym  brak inicjatyw mających na celu powstawanie problemami uzależnień grup wsparcia i instytucji wsparcia dla osób  kierowanie osób uzależnionych uzależnionych i współuzależnionych i współuzależnionych na leczenie odwykowe  brak współpracy z organizacjami  prowadzenie działań edukacyjno- pozarządowymi działającymi w obszarze szkoleniowych w zakresie uzależnień przeciwdziałania przemocy w rodzinie wśród rodziców, nauczycieli i sprzedawców napojów alkoholowych  prowadzenie kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych  prowadzenie przez placówki oświatowe działań profilaktycznych, informacyjnych i edukacyjnych w obszarze uzależnień wśród dzieci i młodzieży  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze uzależnień  prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie  funkcjonowanie zespołu interdyscyplinarnego  zapewnianie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia  kierowanie sprawców przemocy w rodzinie do udziału w programach korekcyjno- edukacyjnych szanse zagrożenia  zwiększająca się liczba rodzin korzystających  niewielka liczba osób wyleczonych ze wsparcia psychospołecznego i prawnego z uzależnień  wzrost liczby osób uzależnionych  obniżanie się wieku inicjacji alkoholowej i współuzależnionych objętych lecznictwem i narkotykowej odwykowym  niewielka kadra pracująca z osobami  zwiększająca się świadomość rodziców, uzależnionymi, współuzależnionymi nauczycieli i sprzedawców napojów i dotkniętymi przemocą w rodzinie alkoholowych co do zagrożeń uzależnieniami  wzrost liczby osób w stosunku do których

64 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 zmniejszająca się skala zjawiska nielegalności istnieje potrzeba podjęcia działań sprzedaży napojów alkoholowych interdyscyplinarnych  funkcjonowanie grup wsparcia i instytucji  zwiększająca się liczba osób dotkniętych wsparcia dla osób uzależnionych przemocą w rodzinie wymagających i współuzależnionych umieszczenia w ośrodkach wsparcia  rosnąca wśród dzieci i młodzieży świadomość  wzrost liczby osób wymagających działań zagrożenia uzależnieniami korekcyjno-edukacyjnych  wzrost liczby rodzin objętych poradnictwem  brak w gminie organizacji pozarządowych i interwencją z powodu przemocy w rodzinie działających w obszarze uzależnień i przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Obszar BEZDOMNOŚĆ mocne strony słabe strony  diagnozowanie problemu bezdomności  brak standaryzacji usług świadczonych  zapobieganie bezdomności oraz prowadzenie osobom bezrobotnym działań na rzecz osób bezdomnych  brak działań na rzecz reintegracji zawodowej  informowanie bezdomnych o przysługujących osób bezdomnych im prawach oraz dostępnych formach pomocy  niezapewnianie wsparcia osobom  zapewnianie osobom bezdomnym schronienia wychodzącym z bezdomności  udzielanie wsparcia osobom bezdomnym  brak indywidualnych programów wychodzenia przybywającym z innych gmin z bezdomności  współpraca z organizacjami pozarządowymi  brak działań uwrażliwiających mieszkańców działającymi na rzecz osób bezdomnych na problemy osób bezdomnych  brak działań mających na celu zwiększenie społecznej akceptacji osób bezdomnych szanse zagrożenia  występowanie pojedynczych przypadków  nieodpowiednia jakość usług świadczonych bezdomności w gminie osobom bezdomnym  niezwiększająca się liczba osób zagrożonych  ograniczone możliwości realizowania bezdomnością i bezdomnych wymagających indywidualnych programów wychodzenia schronienia z bezdomności  posiadanie przez bezdomnych wiedzy  niski poziom społecznej akceptacji osób o przysługujących im prawach i dostępnych bezdomnych formach wsparcia  niewielka liczba osób wychodzących  brak zjawiska minimalizowania problemów z bezdomności osób bezdomnych  brak w gminie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób bezdomnych

Obszar STAROŚĆ mocne strony słabe strony  badanie liczebności osób starszych  niewystarczająca liczba pracowników  informowanie osób starszych o dostępnych świadczących osobom starszym usługi formach pomocy opiekuńcze  podejmowanie działań zmierzających  brak działań inicjujących powstawanie grup do większego zaangażowania rodzin wsparcia i instytucji działających na rzecz w sprawowanie opieki nad osobami starszymi osób starszych  kierowanie osób wymagających całodobowej  brak działań mających na celu podniesienie opieki do domów pomocy społecznej poziomu życia osób starszych  uwrażliwianie społeczności lokalnej  ograniczona działalność prozdrowotna wśród na problemy i potrzeby osób starszych osób starszych  podejmowanie współpracy z organizacjami  brak działań umożliwiających osobom pozarządowymi działającymi na rzecz seniorów starszym kontynuowanie aktywności

65 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

zawodowej  ograniczone działania poprawie sfery technicznej ułatwiającej osobom starszym codzienne życie  brak działań inicjujących w gminie wolontariat na rzecz osób starszych  niezapewnianie osobom młodym warunków do pozostania w gminie szanse zagrożenia  posiadanie przez osoby starsze wiedzy  wzrost liczby osób starszych o dostępnych formach pomocy  brak w gminie grup wsparcia i instytucji  wzrost liczby osób starszych korzystających wsparcia dla osób starszych z usług opiekuńczych  nieodpowiedni dostęp osób starszych  możliwość uzyskania przez osoby starsze do małych form pomocy (kluby seniora, dom pomocy ze strony rodziny dziennego pobytu)  dobra dostępność domów pomocy społecznej  niski poziom życia osób starszych  brak zjawiska marginalizacji problemów  niewielki udział osób starszych w działaniach i potrzeb osób starszych prozdrowotnych  istnienie organizacji pozarządowych  mała liczba osób starszych kontynuujących działających na rzecz osób starszych aktywność zawodową  nieodpowiednia do potrzeb osób starszych infrastruktura techniczna  niewystarczająca liczba wolontariuszy wspierających osoby starsze w codziennym życiu  migracja osób młodych, wykształconych do większych jednostek administracyjnych

Obszar NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ mocne strony słabe strony  informowanie osób niepełnosprawnych  niewystarczająca liczba pracowników o przysługujących im prawach świadczących opiekę i wsparcie osobom oraz dostępnych formach pomocy niepełnosprawnym  upowszechnianie wśród osób  brak wsparcia w postaci specjalistycznych niepełnosprawnych ofert pracy usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami oraz informacji o wolnych miejscach pracy psychicznymi  uwrażliwianie społeczności lokalnej  brak inicjatyw na rzecz powstawania grup na problemy i potrzeby osób wsparcia i instytucji działających na rzecz niepełnosprawnych osób niepełnosprawnych  podejmowanie współpracy z organizacjami  brak współpracy z podmiotami świadczącymi pozarządowymi działającymi na rzecz osób usługi rehabilitacyjne osobom niepełnosprawnych niepełnosprawnym  ograniczone działania na rzecz likwidacji barier utrudniających codzienne życie osobom niepełnosprawnym  nietworzenie grup i klas integracyjnych w placówkach oświatowo-wychowawczych  brak działań mających na celu zwiększenie wśród mieszkańców gminy akceptacji osób niepełnosprawnych  brak działań inicjujących wolontariat na rzecz osób niepełnosprawnych

66 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

szanse zagrożenia  posiadanie przez osoby niepełnosprawne  wzrost liczby osób niepełnosprawnych, w tym wiedzy o przysługujących im prawach osób wymagających opieki i wsparcia i dostępnych formach wsparcia ze strony pracowników OPS-u  posiadanie przez osoby niepełnosprawne  zwiększająca się liczba osób z zaburzeniami wystarczającej wiedzy o dostępnych ofertach psychicznymi wymagających wsparcia pracy i wolnych miejscach pracy  brak grup wsparcia i instytucji wsparcia  brak zjawiska marginalizacji problemów dla osób niepełnosprawnych i potrzeb osób niepełnosprawnych  brak bazy rehabilitacyjnej  wzrasta społeczna akceptacja osób  istnienie barier utrudniających osobom niepełnosprawnych niepełnosprawnym codzienne życie  istnienie organizacji pozarządowych  wzrost liczby dzieci wymagających działających na rzecz osób niepełnosprawnych umieszczenia w grupach i klasach integracyjnych  niewystarczająca liczba wolontariuszy wspierających osoby niepełnosprawne w codziennym życiu

Obszar KAPITAŁ SPOŁECZNY I LUDZKI mocne strony słabe strony  podnoszenie przez pracowników pomocy  nieodpowiednia do potrzeb liczba społecznej kwalifikacji zawodowych poprzez pracowników socjalnych udział w szkoleniach i różnych formach  brak inicjatyw na rzecz powstawania doskonalenia zawodowego w gminie nowych placówek pomocy  podejmowanie działań zapobiegających społecznej wypaleniu zawodowemu pracowników  brak działań inicjujących wolontariat pomocy społecznej  diagnozowanie problemów społecznych w gminie  informowanie beneficjentów systemu pomocy społecznej o możliwościach uzyskania wsparcia  poprawianie jakości obsługi klientów OPS-u  prowadzenie bazy danych o instytucjach wsparcia i organizacjach pozarządowych mogących świadczyć pomoc mieszkańcom  pozyskiwanie dodatkowych środków na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej  uświadamianie władzom gminy roli i potrzeb sektora pomocy społecznej  przeciwdziałanie negatywnym stereotypom postrzegania sektora pomocy społecznej  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz przedstawicielami kościołów i związków wyznaniowych szanse zagrożenia  dobrze wykwalifikowana kadra zatrudniona  zwiększająca się liczba beneficjentów systemu w ośrodku pomocy społecznej pomocy społecznej przypadających  posiadanie przez beneficjentów systemu na jednego pracownika socjalnego pomocy społecznej wiedzy o dostępnych  niewystarczająca wiedza na temat problemów formach wsparcia społecznych w gminie

67 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 odpowiednia jakość obsługi klientów systemu  niedostatecznie rozwinięta sieć placówek pomocy społecznej pomocy społecznej  posiadanie przez pracowników pomocy  niedofinansowany system pomocy społecznej społecznej wiedzy na temat instytucji  niska świadomość władz gminy co do roli wsparcia i organizacji pozarządowych i potrzeb sektora pomocy społecznej mogących świadczyć pomoc mieszkańcom  niezmieniający się, stereotypowy wizerunek  istnienie organizacji pozarządowych sektora pomocy społecznej  włączanie się przedstawicieli kościołów  ograniczona liczba wolontariuszy i związków wyznaniowych w działania świadczących pomoc osobom wymagającym pomocowe wsparcia

INNE MOCNE I SŁABE STRONY ORAZ SZANSE I ZAGROŻENIA mocne strony słabe strony  tworzenie projektów służących lokalnemu  brak oferty dla inwestorów i instytucji ożywieniu gospodarczemu wspierania biznesu  pozyskiwanie inwestorów o profilu  brak oferty wsparcia dla przedsiębiorczości działalności odpowiadającym lokalnej (banki, doradztwo) społeczności  brak szlaków rowerowych  rozwijanie turystyki, a zwłaszcza  mała liczba punktów usługowych agroturystyki  niezadowalający stan techniczny lokalnych  pozyskiwanie pozabudżetowych środków dróg na rozwój regionu  rozwijanie istniejących i powstawanie nowych organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju gminy szanse zagrożenia  położenie geograficzne gminy w pobliżu  bezrobocie i ubożenie społeczeństwa morza z powodu braku pracy  warunki do rozwijania turystyki i rekreacji  emigracja mieszkańców; odpływ (mikroklimat, zabytki, bliskość miejscowości wykształconej młodzieży uzdrowiskowych)  słaby dostęp do kapitału  brak przemysłu uciążliwego dla środowiska  starzenie się społeczeństwa  sieć obiektów sportowych  niestabilne prawo

22. PODSUMOWANIE DIAGNOZY

Diagnoza przeprowadzona w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno obejmowała kilkanaście zagadnień. Analiza sytuacji demograficznej wykazała, że w gminie wzrasta liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym. Mimo wahań na wysokim poziomie utrzymuje się liczba dzieci i młodzieży, na co ma wpływ wciąż znaczna dzietność rodzin. Tendencja ta implikuje konieczność zapewnienia dzieciom i młodzieży odpowiedniego dostępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, a osobom starszym pomocy materialnej i rzeczowej, dostępu do usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego.

68 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

W odniesieniu do infrastruktury technicznej, diagnoza pozwoliła stwierdzić, iż jest ona dobrze rozwinięta, choć nie w pełni na całym obszarze. W latach 2010-2012 zrealizowano w gminie m.in. takie inwestycje, jak: budowa sieci kanalizacyjnej z oczyszczalnią ścieków w Trzebieradzu, utworzenie kompleksu boisk sportowych „Orlik” w Stuchowie, przebudowa drogi gminnej Gostyniec – Redliny oraz renowacja południowego skrzydła zabytkowego pałacu w Stuchowie. Jeśli chodzi o komunikację w gminie, dobre połączenia mają mieszkańcy miejscowości: Chomino, Ciesław, Gostyniec, Gostyń, Jatki, Kaleń, Krzepocin, Margowo, Osiecze, Stuchowo, Sulikowo, Świerzno. Z trudnościami komunikacyjnymi zmagają się natomiast mieszkańcy miejscowości: Będzieszewo, Dąbrowa, Duniewo, Kępica, Kolonia Gostyń, Kolonia Osiecze, Krzemykowo, Redliny, Starza, Trzebieradz, Ugory. Przez gminę przechodzą dwie drogi wojewódzkie: nr 103 (łącząca Kamień Pomorski przez Świerzno z Trzebiatowem) oraz nr 105 (Świerzno – Gryfice). W sąsiedztwie gminy przebiega droga krajowa nr 6, która łączący polsko-niemiecką granicę państwową z Gdańskiem przez Szczecin, Koszalin i Słupsk. Analiza sytuacji gospodarczej gminy wykazała, że gmina posiada nadal charakter rolniczy, o czym świadczy wysoki udział użytków rolnych (61,56%) w ogólnej powierzchni gminy. W latach 2010-2012 liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w gminie ulegała wahaniom, by w końcu omawianego okresu osiągnąć stan zbliżony do początkowego (324). W 2012 roku działały one głównie w takich sekcjach, jak: budownictwo (55 podmiotów), handel i naprawy (47) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (23). Gospodarka determinuje sytuację na rynku pracy. Jej analiza wykazała, że na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w gminie największe grupy stanowiły osoby młode w wieku 18-34 lata, często bez doświadczenia zawodowego (łącznie 229 osób), a także osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (208 osób) lub zasadniczym zawodowym (145 osób). Największy udział kobiet w ogóle bezrobotnych odnotowano wśród osób w wieku 25- 34 lata (ponad 66%). Kobiety stanowiły większość w prawie wszystkich grupach klasyfikujących osoby bezrobotne pod względem posiadanego wykształcenia, oprócz grupy legitymującej się wykształceniem zasadniczym zawodowym (ponad 39%). Programami aktywizującymi osoby bezrobotne z gminy należy zatem objąć przede wszystkim osoby bez stażu pracy lub z krótkim stażem pracy, którym powinno się zapewnić możliwość poszerzenia doświadczenia zawodowego lub podjęcia pierwszej pracy. Warto nadal zachęcać młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób

69 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 pozostających na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk należy położyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych. Co się tyczy zasobów i warunków mieszkaniowych, w latach 2010-2012 wzrosła liczba mieszkań (łącznie o 18) oraz liczba izb mieszkalnych w gminie (łącznie o 97). W roku 2010 ponad 97% mieszkań było podłączonych do sieci wodociągowej, prawie 90% było wyposażonych w łazienkę, a 70% posiadało centralne ogrzewanie. Problemem związanym ze złą polityką mieszkaniową i deficytem mieszkań jest eksmisja. Najczęściej prowadzi ona do bezdomności, która – jak wykazała diagnoza – nie urasta w gminie Świerzno do rangi problemu społecznego, a jest jedynie zjawiskiem. Schronienie osobom bezdomnym z gminy zapewniają schroniska dla osób bezdomnych w Gryficach, Łagiewnikach, Rybniku i Wolinie, w których w 2012 przebywało łącznie 7 osób z gminy Świerzno. Analiza zasobów edukacyjnych gminy pozwoliła stwierdzić, iż na jej terenie funkcjonują 4 placówki oświatowo-wychowawcze, w tym 3 szkoły podstawowe i 1 gimnazjum. Jeśli chodzi o instytucje kultury, działalność w gminie prowadzi Gminna Biblioteka Publiczna z 4 filiami, która zatrudnia 4 pracowników. Na infrastrukturą sportowo-rekreacyjną w gminie składają się z kolei 2 kompleksy boisk wraz z budynkiem sanitarno-szatniowym (tzw. „Orlik”). W gminie działa również kilka klubów sportowych (w miejscowościach Gostyń, Jatki, Stuchowo, Świerzno). Miłośnicy sportów rowerowych mają do dyspozycji szlaki rowerowe przebiegające przez atrakcyjne krajobrazowo tereny gminy. Jeśli chodzi o walory turystyczne gminy, posiada ona w swojej ofercie różne formy wypoczynku. Jedną z nich jest agroturystyka, która rozwija się dynamicznie zwłaszcza w północnej części gminy (Gostyń, Redliny, Sulikowo, Trzebieradz), sąsiadującej z nadmorskimi kurortami. O atrakcyjności gminy świadczy nie tylko bliskość morza (3 km od granic gminy), ale również znakomite walory klimatyczne, czyste środowisko naturalne ze zwartymi obszarami leśnymi (Niczonowska Puszcza, Świerzniański Las), turystyczne trasy wędrowne, szlaki piesze, rowerowe i hippiczne, zabytki architektury sakralnej i świeckiej (pałace i dwory, ryglowe domy mieszkalne) oraz zabytkowe założenia parkowe. Co się tyczy infrastruktury zdrowotnej, w gminie funkcjonują 2 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i apteka. U największej liczby osób w wieku przedprodukcyjnym stwierdzono zniekształcenie kręgosłupa, alergia-dychawica oskrzelowa i alergie skórne (24 osoby) oraz choroby układu moczowego i otyłość. Dorośli z kolei najczęściej zmagali się z chorobami układu krążenia, chorobami układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej

70 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 i przewlekłymi chorobami układu trawiennego oraz chorobami obwodowego układu nerwowego. Analiza sytuacji dziecka w gminie wykazała, że problemami, które najczęściej dosięgają dzieci, młodzież i ich rodziny, są bezrobocie i związane z nim problemy materialne rodzin, a także występowanie bezradności opiekuńczo-wychowawczej i niezaradności życiowej rodziców, skutkujących w środowisku dzieci i młodzieży szkolnej brakiem motywacji do rozwoju oraz powielaniem złych wzorców i zachowań. Z kolei analiza potrzeb dzieci i młodzieży pokazała konieczność zapewnienia im szerszego dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego, rozszerzenia wsparcia w postaci dożywiania, udzielenia pomocy w zakupie podręczników i pomocy dydaktycznych. Jeśli chodzi o stan bezpieczeństwa publicznego, w 2012 roku w gminie Świerzno popełniono ogółem 100 przestępstw. Wśród nich dominowały kradzieże mienia i kradzieże z włamaniem. Zdecydowana większość ankietowanych mieszkańców gminy (w sumie 79,2%) w odpowiedzi na pytanie o poczucie bezpieczeństwa stwierdziła, że czuje się bezpiecznie lub raczej bezpiecznie w miejscu zamieszkania. Szeroko rozumianą pomoc społeczną w gminie świadczy Ośrodek Pomocy Społecznej, którego kadrę w 2012 roku stanowiło 6 osób. Na 1 pracownika socjalnego przypadało 2.162 mieszkańców, co oznacza, że wskaźnik zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysiące mieszkańców, nie mniej jednak niż 3 pracowników, nie był spełniony. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012 spadała z roku na rok, analogicznie zmniejszała się również liczba osób w tych rodzinach. Zmniejszał się również, choć nadal był spory, udział beneficjentów systemu w ogóle ludności gminy (z 19,1% w 2010 roku do 17,1% w 2012 roku). Najliczniejszą grupę wśród mieszkańców gminy korzystających ze wsparcia OPS-u w 2012 roku stanowiły charakteryzujące się niskim poziomem dochodów rodziny ubogie. Pochodzące z nich dzieci, z racji niedoborów materialnych w domu, korzystały ze wsparcia w formie dożywiania w szkołach. W latach 2010-2012 najczęściej udzielanymi mieszkańcom gminy formami wsparcia była pomoc finansowa i rzeczowa, głównie w postaci zasiłków stałych, okresowych i posiłku. Na koniec 2012 roku na infrastrukturę socjalną gminy, obok OPS-u, składały się 2 świetlice socjoterapeutyczne. Mieszkańcy gminy Świerzno korzystali również z oferty Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, a także innych instytucji spoza gminy, do których należały: warsztaty terapii zajęciowej, schroniska, domy pomocy społecznej.

71 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Analiza sytuacji osób niepełnosprawnych pozwoliła stwierdzić, że ich udział w ogóle mieszkańców gminy był w 2002 roku wysoki i wynosił 15,6%, przy czym najliczniejszą grupę wśród osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym i zasadniczym zawodowym. Zdecydowana większość osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie była bierna zawodowo, ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił aż 91,4%. Wysoką skalę niepełnosprawności w gminie potwierdziły dane Ośrodka Pomocy Społecznej. Diagnoza problemów uzależnień i przemocy w rodzinie pokazała, że ich rozmiar wyłaniający się z danych statystycznych może się różnić od faktycznego stanu. Świadczą o tym odczucia mieszkańców, którzy w badaniach ankietowych i monitoringowych często zaliczali te zjawiska do najpoważniejszych problemów społecznych w gminie. W latach 2010-2012 z roku na rok na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień i przemocy w rodzinie przeznaczono coraz mniej środków finansowych. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie zmniejszyła się na koniec analizowanego okresu. W ramach swojej działalności GKRPA przeprowadzała kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych, odbywała również rozmowy interwencyjno- motywujące z osobami nadużywającymi alkoholu. Badania ankietowe w środowisku lokalnym wykazały, że za największe atuty gminy mieszkańcy uważają dobre położenie geograficzne i komunikacyjne, w nieznacznej odległości od morza oraz walory krajobrazowe, doceniając sprzyjającą rozwojowi turystyki atrakcyjność otoczenia przyrodniczego i zabytków architektury. Mieszkańcy gminy Świerzno podkreślali także swoje zadowolenie z instalacji gazowej i kanalizacyjnej. Najczęściej wymienianymi przez ankietowanych słabościami były z kolei zły stan dróg lokalnych, niedostateczne oświetlenie ulic i dróg. Do słabych stron zaliczyli także rosnące bezrobocie oraz brak perspektyw dla osób młodych wchodzących w wiek produkcyjny. W tym kontekście podkreślili nieodpowiednie warunki do rozwoju drobnej przedsiębiorczości, w tym brak zniżek dla przedsiębiorców oraz słaby rozwój turystyki. Zwrócili uwagę na trudności komunikacyjne, problemy z zagospodarowaniem obiektów zabytkowych oraz brak mieszkań komunalnych, a także słabe zainteresowanie dziećmi i młodzieżą oraz brak żłobków i przedszkoli. Do problemów najczęściej występujących w gminie, mieszkańcy zaliczyli bezrobocie oraz alkoholizm. Szczególną uwagę zwrócili również na ubóstwo i dysfunkcyjność rodzin. Najwięcej badanych (prawie jedna trzecia) stwierdziło, że grupą, która najbardziej odczuwa skutki problemów społecznych w gminie, są osoby i rodziny dotknięte ubóstwem

72 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 i bezrobociem, a także rodziny zmagające się z problemami uzależnień i przemocy w rodzinie lub z problemami opiekuńczo-wychowawczymi oraz dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Według mieszkańców, działania, jakie należałoby podjąć w gminie w celu poprawy sytuacji osób i rodzin dotkniętych problemami społecznymi, to przeciwdziałanie bezrobociu, m.in. poprzez pozyskanie inwestorów oraz organizację szkoleń zawodowych umożliwiających uzyskanie zatrudnienia i ograniczenie „czarnego rynku” pracy. Za równie istotne uznali podjęcie kroków w celu zwiększenia dostępu mieszkańców gminy do specjalistycznych usług medycznych oraz potrzebę zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży. Stwierdzili również zapotrzebowanie na mieszkania komunalne. Analiza sektora pozarządowego w gminie pozwoliła stwierdzić, iż w 2012 roku obejmował on 15 organizacji. Samorząd gminy podejmował z nimi współpracę, która przybierała formę zlecania organizacjom realizacji zadań własnych gminy, wsparcia lokalowego organizacji oraz doradztwa i konsultacji. W gminie są 3 parafie Kościoła rzymskokatolickiego. Dokonana z udziałem przedstawicieli samorządu gminy analiza SWOT umożliwiła identyfikację mocnych i słabych stron lokalnego systemu pomocy społecznej oraz szans i zagrożeń, jakie przed nim stoją, pomagając jednocześnie usystematyzować zgromadzoną dotychczas wiedzę. Uzyskane wyniki diagnozy problemów społecznych posłużyły, po ich nałożeniu na kompetencje samorządu gminnego, do opracowania założeń polityki społecznej gminy Świerzno na lata 2013-2018. Zostały one przedstawione w części programowej strategii.

73 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA

1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ

Misja samorządu, sformułowana w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018, jest następująca:

Świerzno – gminą stwarzającą mieszkańcom możliwości rozwoju oraz skutecznie przeciwdziałającą zjawiskom marginalizacji i wykluczenia społecznego

Wypełnienie przyjętej misji jest uwarunkowane realizacją przedstawionych na kolejnych stronach celów strategicznych i operacyjnych oraz kierunków działań.

74 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 1.: Przeciwdziałanie ubóstwu, bezrobociu i bezdomności oraz zapobieganie ich skutkom.

Cele operacyjne: 1. Wsparcie bezrobotnych i poszukujących pracy. 2. Zapewnienie ubogim bezpieczeństwa socjalnego. 3. Pomoc zagrożonym bezdomnością i bezdomnym.

Kierunki działań do celu operacyjnego 1.: 1. Podejmowanie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy, informacji o wolnych miejscach pracy, usługach poradnictwa zawodowego, szkoleniach, przygotowaniu zawodowym dorosłych i stażach oraz organizacji robót publicznych, prac interwencyjnych i zatrudnienia socjalnego. 2. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi, w tym w oparciu o kontrakt socjalny. 3. Zmniejszanie skutków bezrobocia poprzez pomoc finansową udzielaną przez OPS. 4. Pozyskiwanie inwestorów oraz wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości. 5. Opracowywanie i realizowanie projektów służących aktywizacji osób bezrobotnych, w tym współfinansowanych z funduszy zewnętrznych, np. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. 6. Wpływanie na dostosowywanie kierunków kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy. 7. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób bezrobotnych o zasięgu ponadgminnym.

Kierunki działań do celu operacyjnego 2.: 1. Monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego mieszkańców gminy. 2. Wsparcie osób ubogich pracą socjalną, w tym poprzez zawieranie kontraktów socjalnych. 3. Promowanie wśród zagrożonych utratą bezpieczeństwa socjalnego aktywnych postaw oraz samopomocy, np. pomocy sąsiedzkiej. 4. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej (w tym w postaci posiłku) osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. 5. Organizowanie akcji charytatywnych na rzecz ubogich. 6. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci z rodzin ubogich, m.in. poprzez organizowanie dla nich dożywiania w szkołach, wypoczynku letniego i zimowego, wyposażenie ich

75 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

w podręczniki i pomoce szkolne oraz odzież, a także zapewnienie im dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. 7. Opracowanie, realizacja lub współudział w realizacji programów na rzecz zagrożonych i dotkniętych ubóstwem. 8. Powiększenie w gminie zasobów mieszkań komunalnych i socjalnych. 9. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz ubogich oraz z kościołem.

Kierunki działań do celu operacyjnego 3.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami zagrożonymi i dotkniętymi bezdomnością. 2. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom zagrożonym i dotkniętym bezdomnością, opracowywanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. 3. Zwiększenie liczby mieszkań socjalnych. 4. Zapewnianie osobom bezdomnym schronienia. 5. Podjęcie działań w kierunku utworzenia w gminie ogrzewalni. 6. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób bezdomnych.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego.

Partnerzy w realizacji działań: Powiatowy Urząd Pracy w Kamieniu Pomorskim, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, inwestorzy, lokalni przedsiębiorcy, schroniska spoza gminy, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

76 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wskaźniki monitoringowe:  wielkość stopy bezrobocia,  liczba osób bezrobotnych w gminie, w tym liczba osób objętych przez Powiatowy Urząd Pracy różnymi formami wsparcia,  liczba osób bezrobotnych, ubogich i bezdomnych objętych pracą socjalną oraz liczba osób objętych kontraktami socjalnymi,  liczba beneficjentów systemu pomocy społecznej objętych wsparciem z powodu bezrobocia, ubóstwa i bezdomności.  liczba nowych inwestorów,  liczba nowych podmiotów gospodarczych,  liczba opracowanych i realizowanych projektów oraz liczba osób nimi objętych,  liczba dzieci z rodzin ubogich objętych wsparciem,  liczba programów wsparcia zagrożonych i dotkniętych ubóstwem oraz liczba osób nimi objętych,  liczba opracowanych i realizowanych indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności oraz liczba osób nimi objętych,  liczba nowych mieszkań komunalnych i socjalnych.  liczba osób bezdomnych, którym zapewniono schronienie,  liczba osób bezdomnych korzystających z ogrzewalni.

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  zwiększenia liczby osób zaktywizowanych,  zmniejszenia liczby beneficjentów pomocy społecznej,  spadku liczby osób bezrobotnych,  wzrostu liczby inwestorów i podmiotów gospodarczych,  zmniejszenia liczby osób zagrożonych bezdomnością i bezdomnych.

77 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 2.: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży.

Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie rodzin, podnoszenie poziomu ich funkcjonowania. 2. Pomoc rodzinom będącym w kryzysie; rozwijanie systemu wsparcia. 3. Wsparcie dzieci i młodzieży w kształceniu i wszechstronnym rozwoju.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-3.: 1. Promowanie w gminie prawidłowego modelu rodziny oraz edukowanie rodzin w zakresie właściwego wypełniania ról rodzicielskich, m.in. przez pracowników OPS-u i placówek oświatowych. 2. Zintensyfikowanie pracy socjalnej z rodzinami, w szczególności dotkniętymi bezradnością opiekuńczo-wychowawczą. 3. Zatrudnianie, w razie potrzeby, asystentów rodziny oraz ustanawianie rodzin wspierających dla rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych oraz organizowanie dla nich szkoleń. 4. Udzielanie przez OPS pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej z systemu pomocy społecznej oraz świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych. 5. Zwiększenie dostępności dla rodzin oraz osób samotnie wychowujących dzieci wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, prawnego i socjalnego, 6. Zwiększenie dostępu dzieci i młodzieży do alternatywnych form spędzania czasu wolnego, m.in. poprzez rozszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, w tym sportowo-rekreacyjnych i kulturalnych, organizowanie wycieczek i wypoczynku. 7. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. 8. Zapewnienie opieki dzieciom do lat 3 i w wieku przedszkolnym. 9. Rozwijanie sieci i oferty świetlic w gminie. 10. Opracowanie i realizacja programu wspierania rodziny. 11. Zintegrowanie działań na rzecz rodziny i dziecka w gminie poprzez stałą współpracę placówek oświatowo-wychowawczych i kulturalnych, jednostek pomocy społecznej i służby zdrowia, sądu rejonowego i kuratorów sądowych, policji, organizacji pozarządowych i kościoła.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018. 78 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, kulturalne, jednostki sportowo-rekreacyjne, placówki opiekuńczo- wychowawcze wsparcia dziennego.

Partnerzy w realizacji działań: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Kamieniu Pomorskim, specjaliści, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, placówki służby zdrowia, sąd rejonowy, kuratorzy sądowi, policja, organizacje pozarządowe, kościół.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba rodzin objętych pracą socjalną,  liczba rodzin objętych wsparciem z systemu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych,  liczba osób i rodzin objętych poradnictwem specjalistycznym oraz liczba porad,  liczba dzieci i młodzieży objętych alternatywnymi formami spędzania czasu wolnego,  liczba dzieci uczęszczających do żłobka i placówek przedszkolnych,  liczba świetlic oraz liczba dzieci z nich korzystających.

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  spadku liczby rodzin zmagającymi się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi,  poszerzenia wiedzy w zakresie właściwego wypełniania ról rodzicielskich,  zwiększenia dostępności wsparcia, w tym dla osób samotnie wychowujących dzieci,  podniesienia jakości kształcenia i wsparcia w placówkach oświatowych,  zróżnicowania form spędzania czasu wolnego oraz wzrostu liczby dzieci i młodzieży z nich korzystających.

79 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 3.: Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania oraz umożliwienie im udziału w życiu społecznym.

Cele operacyjne: 1. Usprawnianie osób starszych i zapewnienie im właściwej opieki. 2. Ograniczenie skutków niepełnosprawności oraz aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-2.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami starszymi i niepełnosprawnymi. 2. Udzielanie przez OPS pomocy finansowej i rzeczowej osobom starszym i niepełnosprawnym. 3. Poprawa dostępności i jakości usług opiekuńczych, obejmujących pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. 4. Rozwijanie aktywnych i zdrowych form spędzania czasu wolnego przez osoby starsze i niepełnosprawne – zaspokajanie ich potrzeb kulturalno-społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych, w tym organizowanie cyklicznych imprez i spotkań integracyjnych, wycieczek, podjęcie działań w kierunku utworzenia w gminie klubu seniora, w sprzyjających okolicznościach, dziennego domu pobytu. 5. Zwiększenie dostępności kształcenia integracyjnego w gminie. 6. Podejmowanie współpracy z PCPR-em, PUP-em i PFRON-em w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, m.in. przy likwidacji barier architektonicznych, zapewnieniu dostępu do rehabilitacji i sprzętu rehabilitacyjnego oraz zdobyciu i utrzymaniu zatrudnienia. 7. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych oraz z kościołem. 8. Pozyskiwanie wolontariuszy mogących wspierać osoby starsze i niepełnosprawne w codziennym życiu.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018 (utworzenie klubu seniora – 2015 r.).

80 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, kulturalne.

Partnerzy w realizacji działań: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowy Urząd Pracy, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Kamieniu Pomorskim, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, placówki służby zdrowia, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy) i centralny, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba osób w wieku poprodukcyjnym i ich udział w ogóle mieszkańców,  liczba osób dotkniętych niepełnosprawnością,  liczba osób starszych i niepełnosprawnych objętych pracą socjalną,  liczba osób starszych i niepełnosprawnych beneficjentów objętych wsparciem z systemu pomocy społecznej,  liczba osób objętych usługami opiekuńczymi oraz liczba opiekunek,  liczba osób korzystających z klubu seniora (ewentualnie domu dziennego pobytu),  liczba przedsięwzięć organizowanych dla osób starszych i niepełnosprawnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba klas integracyjnych oraz liczba osób do nich uczęszczających,  liczba zlikwidowanych barier architektonicznych,  liczba osób korzystających z warsztatów terapii zajęciowej,  liczba nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych,  liczba przedsięwzięć realizowanych przy współpracy z organizacjami pozarządowymi,  liczba wolontariuszy.

81 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  zwiększenia udziału seniorów i osób dotkniętych niepełnosprawnością w życiu społecznym,  podniesienia jakości świadczonych usług,  podniesienia jakości funkcjonowania osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania,  zwiększenia liczby osób usprawnionych i zatrudnionych.

82 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 4.: Zapewnienie mieszkańcom równego dostępu do służby zdrowia oraz wspieranie rodzin i osób dotkniętych problemami uzależnień i przemocy w rodzinie.

Cele operacyjne 1-2.: 1. Zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia. 2. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii oraz przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.

Kierunki działań do celu operacyjnego 1.: 1. Promowanie zdrowia i prowadzenie profilaktyki zdrowotnej. 2. Zabezpieczanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, położnictwa, ginekologii i stomatologii. 3. Podejmowanie działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców, w tym opracowywanie i realizowanie programów zdrowotnych. 4. Inicjowanie przedsięwzięć lokalnych mających na celu zaznajomienie mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami.

Kierunki działań do celu operacyjnego 2.: 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków. 2. Zapewnienie rodzinom dotkniętym problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie szerszego dostępu do wsparcia psychologicznego, prawnego i społecznego. 3. Zintensyfikowanie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii i przemocy w rodzinie, w szczególności skierowanej do dzieci i młodzieży. 4. Podjęcie działań w kierunku utworzenia w gminie Punktu konsultacyjnego dla osób uzależnionych i współuzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkniętych problemem przemocy w rodzinie. 5. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 6. Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. 7. Kontynuowanie działalności zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

83 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

8. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia. 9. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz dotkniętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie.

Szczegółowe działania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii zawiera gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018 (utworzenie punktu konsultacyjnego – 2016 r.).

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego, w tym świetlice socjoterapeutyczne.

Partnerzy w realizacji działań: Placówki służby zdrowia, specjaliści, szkoły ponadgimnazjalne w powiecie, sąd rejonowy, kuratorzy sądowi, policja, placówki leczenia uzależnień, ośrodki wsparcia, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba przedsięwzięć w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej,  liczba osób objętych świadczeniami zdrowotnymi,  liczba opracowanych i realizowanych programów zdrowotnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba osób objętych pomocą terapeutyczną i rehabilitacyjną,

84 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 liczba rodzin objętych wsparciem psychologicznym, prawnym oraz z systemu pomocy społecznej z powodu alkoholizmu, narkomanii i przemocy w rodzinie,  liczba przedsięwzięć realizowanych w ramach działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej,  liczba osób objętych wsparciem w ramach punktu konsultacyjnego,  liczba udzielonych porad i przeprowadzonych interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,  liczba osób objętych oddziaływaniem zespołu interdyscyplinarnego.

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  poszerzenia wiedzy mieszkańców w zakresie profilaktyki zdrowotnej oraz zdrowego trybu życia,  poprawy stanu zdrowia mieszkańców,  poszerzenia wiedzy mieszkańców w zakresie profilaktyki uzależnień,  zwiększenia dostępności wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych oraz dotkniętych problemem przemocy w rodzinie,  zmniejszenia skali przemocy w rodzinie.

85 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 5.: Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w gminie.

Cele operacyjne: 1. Przeciwdziałanie przestępczości, w tym wśród nieletnich. 2. Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-2.: 1. Opracowywanie i realizowanie programów profilaktyczno-edukacyjnych w placówkach oświatowych; włączanie w ich realizację policjantów. 2. Podejmowanie w gminie przedsięwzięć edukacyjno-informacyjnych poświęconych przestępczości i jej skutkom (akcje, kampanie). 3. Patrolowanie i wizytowanie miejsc publicznych w gminie. 4. Podjęcie działań w kierunku powołania straży gminnej. 5. Podejmowanie przez jednostki gminne i jej mieszkańców współpracy z instytucjami o zasięgu ponadgminnym, policją, prokuraturą rejonową, sądem rejonowym, kuratorami sądowymi i organizacjami pozarządowymi na rzecz przeciwdziałania przestępczości. 6. Zapewnienie dzieciom i młodzieży alternatywnych form spędzania czasu wolnego. 7. Zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa na drodze, m.in. poprzez remont ulic i dróg gminnych, budowę przydrożnych chodników, przejść dla pieszych i oświetlenia, organizację dowozu dzieci i młodzieży do szkół.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, kulturalne, jednostki sportowo-rekreacyjne, placówki opiekuńczo- wychowawcze wsparcia dziennego, w tym świetlice socjoterapeutyczne.

Partnerzy w realizacji działań: Placówki ponadgimnazjalne w powiecie, policja, prokuratura rejonowa, sąd rejonowy, kuratorzy sądowi, społeczność lokalna.

86 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba popełnionych i wykrytych przestępstw,  liczba opracowanych i realizowanych programów profilaktyczno-edukacyjnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba przedsięwzięć edukacyjno-informacyjnych,  liczba dzieci i młodzieży korzystających z alternatywnych form spędzania czasu wolnego,  liczba zrealizowanych inwestycji w celu poprawy bezpieczeństwa na drodze,  liczba dzieci i młodzieży dowożonych do szkół,  stopień poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  spadku przestępczości, w tym wśród nieletnich,  poszerzenia wiedzy mieszkańców w zakresie przestępczości i jej skutków,  zwiększenia bezpieczeństwa na drodze.

87 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Cel strategiczny 6.: Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego.

Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie kadry pomocy społecznej oraz rozwijanie infrastruktury socjalnej. 2. Wyzwalanie aktywności obywatelskiej. 3. Wspólne diagnozowanie problemów społecznych i potrzeb mieszkańców.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-3. 1. Zwiększenie liczby pracowników socjalnych do poziomu zgodnego z zapisami ustawy o pomocy społecznej. 2. Dokształcanie kadry pomocy społecznej. 3. Rozwijanie infrastruktury socjalnej w gminie poprzez poszerzenie oferty już działających jednostek oraz utworzenie, w razie potrzeby, nowych. 4. Zachęcanie mieszkańców do udziału w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych oraz wspieranie inicjatyw społecznych. 5. Inicjowanie w gminie działalności nowych organizacji pozarządowych funkcjonujących w obszarze polityki społecznej. 6. Realizowanie zadań z zakresu rozwiązywania problemów społecznych przy współpracy z sektorem pozarządowym oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego (także o zasięgu ponadgminnym). 7. Wspieranie lokalowe organizacji pozarządowych, promowanie ich działalności oraz udzielanie im pomocy w nawiązaniu współpracy międzynarodowej oraz w pozyskiwaniu środków z innych niż budżet gminy źródeł finansowania. 8. Propagowanie idei wolontariatu oraz pozyskiwanie wolontariuszy do udziału w realizacji zadań dotyczących rozwiązywania problemów społecznych.

Szczegółowe działania w zakresie współpracy samorządu gminy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego zawiera Program współpracy Gminy Świerzno z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

88 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2013-2018.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Wójt, Rada Gminy, Urząd Gminy, Ośrodek Pomocy Społecznej i inne jednostki organizacyjne gminy.

Partnerzy w realizacji działań: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Szczecinie, organizacje pozarządowe, inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (gminny, powiatowy, wojewódzki) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba pracowników socjalnych,  liczba szkoleń, w których uczestniczyła kadra pomocy społecznej,  liczba nowo powstałych jednostek pomocy społecznej,  liczba organizacji pozarządowych funkcjonujących w obszarze polityki społecznej,  liczba wspólnych przedsięwzięć z zakresu rozwiązywania problemów społecznych,  liczba wspieranych przez samorząd gminy organizacji pozarządowych,  liczba wolontariuszy.

Prognoza zmian: Podjęcie działań powinno przyczynić się m.in. do:  profesjonalizacji kadry pomocy społecznej,  zwiększenia jakości świadczonych usług,  zwiększenia aktywności mieszkańców, wzrostu liczby inicjatyw społecznych,  zróżnicowania form i zwiększenia efektywności współpracy z sektorem pozarządowym.

89 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Tabela 42. Ramy finansowe strategii w latach 2013-2018

szacunkowa wielkość wydatków (w tys. złotych) w latach: 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 3376 3381 3386 3391 3396 3401

Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Świerznie.

90 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI

Koordynatorem realizacji działań wyznaczonych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 będzie Ośrodek Pomocy Społecznej w Świerznie. Działania te będą podejmowane przez wskazane powyżej podmioty zgodnie ze szczegółowym harmonogramem, ujętym w opracowywanych corocznie planach działań. Monitoring zapisów strategicznych, polegający na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotyczących realizowanych bądź zrealizowanych już działań, będzie prowadzony przez zespół oceniający strategię. Gromadzone dane pozwolą zidentyfikować i rozwiązać problemy, które pojawią się w trakcie wdrażania dokumentu, oraz stwierdzić, czy wyznaczone działania zmierzają w słusznym kierunku i przynoszą zakładane zmiany. Zespół oceniający zostanie powołany zarządzeniem wójta, a w jego skład wejdą m.in.: przedstawiciele podmiotów realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji, w tym pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej oraz jednostek mu podległych. Zasady działania zespołu zostaną określone zarządzeniem wójta. Zespół oceniający strategię będzie oceniał poziom wdrożenia zapisów strategicznych raz na rok, a następnie przygotuje raport monitoringowy. Zawartą w nim ocenę skuteczności polityki społecznej prowadzonej w gminie przekaże wójtowi i radzie, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań (np. programów celowych) oraz, w przypadku stwierdzenia istotnych zmian społecznych, podjęcie ewentualnych działań korygujących i wszelkich prac mających na celu aktualizację obowiązującej strategii. Do oceny stopnia wdrożenia wyznaczonych działań zostaną wykorzystane m.in. sformułowane pod każdym celem strategicznym wskaźniki monitoringowe. W większości są one dostępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji i organizacji realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji. W przypadku części danych może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia badań ankietowych wśród mieszkańców gminy oraz w kluczowych dla rozwiązywania lokalnych problemów społecznych podmiotach. Przygotowany wykaz nie wyczerpuje wszystkich wskaźników, jakie mogą być zastosowane w procesie monitorowania realizacji strategii. W miarę rozwoju systemu monitorowania dokumentu będą mogły zostać zidentyfikowane nowe wskaźniki, które w odpowiedni sposób będą charakteryzowały przebieg realizacji podejmowanych działań.

91 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

3. PROGRAMY I PROJEKTY

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno będzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające opracowanie i realizację programów i projektów zgodnych z przyjętymi w dokumencie działaniami. Programy i projekty można realizować w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od ich charakteru. Mogą one być przyjmowane stosownymi uchwałami przez radę i powinny stanowić załączniki do niniejszej strategii.

3.1. PROGRAMY

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno będzie realizowana w szczególności poprzez poniżej wymienione programy:  Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii  Program współpracy Gminy Świerzno z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

3.2. PROJEKTY

Prezentowany poniżej projekt powstał w trakcie prac nad strategią. Jego autorem jest Szkoła Podstawowa im. J. Grunera w Świerznie. Realizacja projektu jest wskazana, ale możliwa będzie dopiero wtedy, gdy jego wnioskodawca pozyska niezbędne środki finansowe.

Projekt 1. „Skuteczny żaczek”

Wnioskodawca projektu Szkoła Podstawowa im. J. Grunera w Świerznie. Cel główny projektu Wspieranie prawidłowego rozwoju, korygowanie zachowań niewłaściwych i kształtowanie umiejętności i zachowań akceptowanych społecznie. Cele szczegółowe projektu  motywowanie do zachowań prospołecznych,

92 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

 kształtowanie umiejętności radzenia sobie w trudnych społecznie sytuacjach w sposób pozytywny,  nabywanie umiejętności dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne. Miejsce realizacji projektu Szkoła Podstawowa w Świerznie. Beneficjenci projektu  uczniowie klas I-III,  uczniowie klasy IV-VI,  dzieci uczęszczające do oddziałów przedszkolnych. Czas realizacji projektu Rok szkolny.

93 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

IV. UWAGI KOŃCOWE

Zapisy zawarte w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018 będą realizowane w ramach przyjętych działań w zależności od posiadanych przez samorząd gminy i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Dla osiągnięcia wyznaczonych w dokumencie celów konieczne będzie współdziałanie różnych podmiotów funkcjonujących w obszarze polityki społecznej, w tym tych, które działają na wyższym szczeblu administracyjnym. Autorzy dokumentu pragną złożyć serdeczne podziękowania wszystkim tym, którzy uczestniczyli w jego budowie, przyczyniając się do identyfikacji problemów społecznych występujących w gminie. Jednocześnie chcą wyrazić nadzieję na dalszą współpracę w realizacji zapisów strategii.

94 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL I WYKRESÓW

Diagramy: Diagram 1. Struktura dokumentu strategii ...... s. 5

Tabele: Tabela 1. Infrastruktura techniczna w gminie w 2012 roku ...... s. 17 Tabela 2. Struktura wiekowa ludności gminy w latach 2010-2012 ...... s. 19 Tabela 3. Ruch naturalny ludności gminy w latach 2010-2012 ...... s. 19 Tabela 4. Ruch migracyjny ludności gminy w latach 2010-2012 ...... s. 20 Tabela 5. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki ...... s. 21 Tabela 6. Podmioty gospodarcze w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 22 Tabela 7. Podmioty gospodarcze w gminie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) z końcem 2012 roku ...... s. 22 Tabela 8. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2010-2012 ...... s. 23 Tabela 9 Stopa bezrobocia w powiecie, w województwie i w kraju w latach 2010-2012 ....s. 23 Tabela 10. Bezrobotni na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia ...... s.24 Tabela 11. Zasoby mieszkaniowe w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 25 Tabela 12. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach 2010-2012 ...... s. 26 Tabela 13. Nowo oddane mieszkania i budynki niemieszkalne w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 26 Tabela 14. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 26 Tabela 15. Placówki oświatowo-wychowawcze w gminie w roku szkolnym 2011/2012 ....s. 28 Tabela 16. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 30 Tabela 17. Problemy występujące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży z gminy ...... s. 32 Tabela 18. Zakłady opieki zdrowotnej i apteki w gminie w 2012 roku ...... s. 34 Tabela 19. Schorzenia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat z gminy w 2012 roku ...... s. 34 Tabela 20. Schorzenia ludności gminy w wieku 19 lat i więcej w 2012 roku ...... s. 35 Tabela 21. Profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzieży z gminy w 2012 roku ...... s. 36 Tabela 22. Stan zatrudnienia w OPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku ......

95 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

...... s. 37 Tabela 23. Wykształcenie kadry OPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku ...... s. 38 Tabela 24. Środki finansowe wydatkowane przez OPS na pomoc mieszkańcom gminy w latach 2010-2012 ...... s. 39 Tabela 25. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 40 Tabela 26. Struktura wiekowa oraz aktywność zawodowa beneficjentów pomocy społecznej w gminie w 2012 roku ...... s. 40 Tabela 27. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 41 Tabela 28. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez OPS w latach 2010-2012 ...... s. 42 Tabela 29. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 43 Tabela 30. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 45 Tabela 31. Działalność PCPR-u w odniesieniu do ludności gminy w latach 2010-2012 .....s. 46 Tabela 32. Jednostki wsparcia spoza gminy, z oferty których korzystali mieszkańcy gminy w 2012 roku ...... s. 46 Tabela 33. Struktura wiekowa osób niepełnosprawnych w gminie w 2002 roku ...... s. 47 Tabela 34. Osoby niepełnosprawne w gminie według poziomu wykształcenia w 2002 roku ...... s. 48 Tabela 35. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywności ekonomicznej w 2002 roku ...... s. 48 Tabela 36. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych ...... s. 49 Tabela 37. Środki finansowe przeznaczone na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 50 Tabela 38. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalność GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień w gminie w latach 2010-2012 ...... s. 51 Tabela 39. Jednostki i grupy wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych i dotkniętych przemocą w rodzinie w gminie ...... s. 52 Tabela 40. Organizacje pozarządowe w gminie w 2012 roku ...... s. 61 Tabela 41. Kościoły w gminie w 2012 roku ...... s. 62 Tabela 42. Ramy finansowe strategii w latach 2013-2018 ...... s. 90

96 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świerzno na lata 2013-2018

Wykresy: Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców gminy ...... s. 54 Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwających skutki problemów społecznych występujących w gminie ...... s. 55 Wykres 3. Obszary, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalająca ...... s. 56 Wykres 4. Jaki jest dostęp do placówek służby zdrowia w gminie? ...... s. 57 Wykres 5. Jaki jest dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie? ...... s. 58 Wykres 6. Jaki jest dostęp do placówek kulturalnych w gminie? ...... s. 58 Wykres 7. Jaki jest dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie? ...... s. 59 Wykres 8. Czy czuje się Pan(-i) bezpiecznie w miejscu zamieszkania? ...... s. 60

97