Download PDF Van Tekst
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Lust en Gratie. Jaargang 11 bron Lust en Gratie. Jaargang 11. Stichting Lust en Gratie, Amsterdam 1994-1995 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_lus005199401_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. 3 [Nummer 41] Lust en Gratie. Jaargang 11 6 Sanseveria [Vrouwentongen] Lust en Gratie. Jaargang 11 7 Borsten zijn toch leuk voor iedereen Een discussie over de wankele positie van de literatuur van vrouwen en de vermaledijde vrouwelijke stem De literatuur van vrouwen bloeit! Tijdens een forumdiscussie in de Balie afgelopen najaar waren alle discussianten achter de tafel het daarover eens: de integratie was volbracht, de door het feminisme ingezette inhaalrace was voltooid. Want de respectabele algemene literaire uitgeverijen rollen tegenwoordig voor schrijfsters de rode loper uit. De boeken van vrouwen krijgen in de pers lof toegezwaaid; stapelrecensies waarin het werk van twee of drie vrouwen gezamenlijk wordt besproken, zijn net als de dinosaurus uitgestorven. Tegenwoordig zijn juist schrijfsters publiekslievelingen: ze staan hoog genoteerd in de boekentoptiens; voor de laatste publieksprijs werden naast Harry Mulisch, Renate Dorrestein, Jung Chang, Isabel Allende en de uiteindelijke winnares Hella Haasse genomineerd. Is de stand van zaken rond de literatuur van vrouwen werkelijk zo rooskleurig? In opdracht van de Stichting International Feminist Bookfair deed Marlies Groen een nauwgezet onderzoek naar de aandacht en status die het werk van vrouwelijke auteurs krijgt. Ze ploegde een jaargang van de belangrijkste dag- en weekbladen door en kwam tot de conclusie dat de huidige situatie niet zo zegenrijk is als iedereen denkt. Toegegeven, het werk van vrouwen wordt redelijk gevolgd - 25% van de besproken boeken is van de hand van een vrouw; terwijl 32% van de uitgegeven boeken door een vrouwelijke auteur is geschreven. Maar de aandacht voor het werk van mannen en vrouwen is nog steeds niet gelijkwaardig/evenredig: de besprekingen die aan mannen zijn gewijd, zijn vaak een stuk langer dan de recensies over de boeken van vrouwen; de grote beschouwingen en interviews stellen veel vaker een man dan een vrouw centraal; de aandacht voor buitenlandse schrijfsters is in de meeste media miniem; in de vooraanstaande media hebben nog steeds bitter weinig vrouwelijke critici een stem; vrouwen hebben nog immer een geringe kans op een literaire prijs; en in schoolboeken en de jongste literaire geschiedschrijving spelen vrouwen onverminderd een marginale rol. [Voor de precieze cijfers van Marlies Groen zie staatjes op de linker pagina]. Voor Lust & Gratie waren de bevindingen van Marlies Groen directe aanleiding om een gesprek met een aantal belanghebbenden te organiseren, met schrijfsters, Lust en Gratie. Jaargang 11 8 De volgende cijfers komen uit de voor- en najaarsaanbiedingen 1993 van literaire uitgeverijen. Het gaat om Nederlandse fictie, [goedkope] herdrukken zijn niet meegerekend. 154 titels voorjaar 1993 99 geschreven door een man 55 geschreven door een vrouw 1 op 2,8 [35,7%] 118 titels najaar 1993 86 geschreven door een man 32 geschreven door een vrouw 1 op 3,6 [27,1%] 272 titels totaal 1993 185 geschreven door een man 87 geschreven door een vrouw 1 op 3,1 [31,9%] Marlies Groen ‘De stand van zaken in de literatuur van vrouwen.’ Lust en Gratie. Jaargang 11 9 wetenschapsters en critica's. Vrouwelijke auteurs vallen, hoe succesvol ze ook zijn, nog steeds al te eenvoudig weg uit de canon. Hun eerbiedwaardige reputaties verpulveren in korte tijd als slecht gebakken aardewerk. Schrijfsters zijn vaak gedoemd eendagsvliegen te zijn. In de laatste ‘courante’ literatuurgeschiedenis, Het literair klimaat 1986-1992 spreken de samenstellers van een ‘verdwijnklimaat’ waarin onderschatte auteurs makkelijk wegvallen. Het moge duidelijk zijn dat juist schrijfsters in de diepe put van de vergetelheid vallen. Lust & Gratie probeert dan ook in toenemende mate tegenover het ‘verdwijnklimaat’ een ‘verschijnklimaat’ te stellen, door regelmatig essays over de literatuur van Nederlandse schrijfsters te publiceren en door de nieuwe afdeling Ernst & Mijmering. In Ernst & Mijmering wordt ruimte gegeven aan korte bespiegelingen over proza en poëzie die aan de aandacht zijn ontsnapt, is plaats voor andere lezingen van recent verschenen werk, kan kortom tegen de stroom van de literaire actualiteit en de vastliggende meningen worden in gezwommen. Per slot van rekening ontleent een literair tijdschrift zijn bestaansrecht aan het voortdurend ter discussie stellen van normen en waarden die in het Nederlandse literaire klimaat heersen. Op 22 januari 1994 ontving de redactie van Lust & Gratie op de stoffige burelen van De Groene Amsterdammer. Erica van Boven, Lidy van Marissing, Maaike Meijer, Doeschka Meijsing en Nelleke Noordervliet. Erica van Boven is verbonden aan de Letterenfaculteit van de universiteit van Groningen. Zij promoveerde in 1992 op Een hoofdstuk apart, ‘Vrouwenromans’ in de literaire kritiek 1898-1930. Lidy van Marissing is schrijfster en dichteres. Zij schreef een reeks romans tussen haar debuut Ontbinding uit 1972 en haar meeste recente boek Duizend spiegels dat vorig jaar verscheen. Maaike Meijer is wetenschappelijk medewerker Vrouwenstudies in Utrecht. Zij promoveerde in 1988 op haar controversiële studie naar Nederlandse dichteressen en het literaire systeem, De Lust tot Lezen. Lust en Gratie. Jaargang 11 10 Doeschka Meijsing is schrijfster en recensent van Elsevier. Zij schreef sinds haar debuut De hanen en andere verhalen uit 1974 vele romans en verhalen. Dit voorjaar verschijnt de verhalenbundel Beste vriend. Nelleke Noordervliet is schrijfster. Zij schreef een toneelstuk over Belle van Zuylen waarin zij de rol van Belle zelf vertolkte. Haareerste boek, Tine, of de dalen waar het leven woont verscheen in 1987. Het oog van de engel werd genomineerd voor de AKO-prijs. Vorig jaar verscheen De naam van de vader. Het verslag van een gesprek over de positie van vrouwelijke schrijvers in de Nederlandse literatuur; over de mechanismen van canonvorming; over de vrouwelijke stem, dat ideaal waaraan zulke gevaarlijke clichés kleven; over het schrijven als vrouw; en over de keuze voor mannelijke of vrouwelijke personages. ‘Het is geen toegeven, het is een voortdurend prikkelen, wat je doen moet. Je moet deze kwestie voortdurend ter discussie stellen.’ Lust en Gratie. Jaargang 11 11 van links naar rechts Marlies Groen, Lidy van Marissing, Xandra Schutte. Maaike Meijer, Ineke van Mourik, Erica van Boven, Doeschka Meijsmg, Truusie van de Kamp. Nelleke Noordervliet fotografie Jeannette Nijboer Lust en Gratie. Jaargang 11 12 Gesprek Lust en Gratie. Jaargang 11 13 Receptie Ineke van Mourik Laten we om te beginnen het toch maar weer eens hebben over de receptie van het werk van vrouwen, ook naar aanleiding van het onderzoek van Marlies Groen. Uit Andere levens, andere letteren van Joanna Russ blijkt, en dat is opvallend, dat steeds dezelfde percentages worden genoemd. Het aandeel van vrouwen in de literaire kritiek, literatuuroverzichten en literatuurgeschiedenissen is altijd 5 tot 8%. Dat percentage bestaat niet uit dezelfde dames, dan zou je nog kunnen zeggen dat men het erover eens is dat zij tot de top behoren, maar het zijn voortdurend andere vrouwen. Uit de cijfers van Marlies Groen blijkt dat er iets interessants gaande is op het gebied van de receptie, aangezien het percentage in de dagen weekbladen is opgekrikt tot ongeveer 25%. Marlies Groen, Lidy van Marissing Marlies Groen Er is zeker sprake van een stijging, maar het merendeel van de door vrouwen geschreven boeken wordt één keer besproken. Alleen een paar topauteurs als Nelleke Noordervliet en Doeschka Meijsing worden in vijf of zes bladen besproken. Erica van Boven Zou dat bij mannelijke auteurs anders zijn, denk je? Lidy van Marissing Ik denk het niet, dat zou je eigenlijk naast elkaar moeten zetten. Xandra Schutte Het gaat ook om de waardering die literatuur van mannen en vrouwen krijgt. De prestigieuze literatuur die groot op een aandachttrek-kende plek besproken wordt, is eerder de literatuur van mannen. Doeschka Meijsing Bij redacties bestaat ook de neiging om de grote werken van mannen aan de chefs te geven en de mindere werken aan de beginnende mannen of de vrouwen op de redactie. Dat is absoluut waar. Marlies Groen In het krantenonderzoek heb ik alleen naar de aantallen gekeken. Statusverschil en de waarde-oordelen van recensenten heb ik niet in het onderzoek betrokken, hoewel statusverschil impliciet blijkt uit het overzicht per recensent. Erica van Boven De hiërarchie tussen de recensenten onderling en de omvang van een stuk zijn wel belangrijk, maar als je puur naar de aantallen kijkt, dan is de aandacht reëel te noemen. Er is sprake van eerlijke aandacht. Lust en Gratie. Jaargang 11 14 NRC Handelsblad 22 interviews met/beschouwingen over 15 met/over mannelijke auteurs Nederlandse auteurs 7 met/over vrouwelijke auteurs 31,8% 92 recensies over Nederlandse fictie 64 van mannelijke auteurs 28 van vrouwelijke auteurs 30,4% 35,8% van de artikelen is geschreven door een vrouwelijke recensent Trouw 23 interviews met/beschouwingen over 17 met/over mannelijke auteurs Nederlandse auteurs 6 met/over vrouwelijke auteurs 26% 60 recensies over Nederlandse fictie 43 van mannelijke auteurs 17 van vrouwelijke auteurs 28,3% 22,4% van de artikelen is geschreven door een vrouwelijke recensent De Volkskrant 5 interviews met/beschouwingen over 3 met/over mannelijke auteurs Nederlandse auteurs 2 met/over vrouwelijke