Nawracajcie Się I Wierzcie W Ewangelię ISSN 0239-801X
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię ISSN 0239-801X Imprimatur 930/14/A Kuria Metropolitalna Białostocka Spis 31 Roczników „Studiów Teologicznych” dostępny pod adresami: 1) www.studiateologiczne.pl, 2) www.archibial.pl Wydawca: Kuria Metropolitalna Białostocka, ul. Kościelna 1, 15-087 Białystok Tel. 85 665 24 00, faks 85 665 24 31 e-mail: kuria[małpa]bialystok.opoka.org.pl Adres Redakcji: Ks. A. Skreczko: ul. Warszawska 46, 15-077 Białystok, tel. 85 732 50 19, [email protected] Ks. W. Turowski: Pl. Papieża Jana Pawła II 1, 18-400 Łomża, tel. 86 216 54 91 [email protected] Łomża 2014 ul. Sadowa 3, 18-400 Łomża tel.: +48 86 215 14 10, fax: +48 86 215 14 13 www.spesmedia.pl STUDIA TEOLOGICZNE Białystok - Drohiczyn - Łomża 32 2014 Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Ks. prof. dr hab. Adam Skreczko – redaktor naczelny Ks. dr Wojciech Turowski – zastępca redaktora naczelnego Ks. dr hab. Stanisław Biały – sekretarz Ks. dr Andrzej Proniewski, Ks. prof. KUL dr hab. Tadeusz Syczewski, Ks. dr Jarosław Kotowski Rada naukowa: Ks. prof. dr hab. Detlev Domeyer (Dortmund, Niemcy), Prof. dr hab. Boguslavas Gruževskis (U W Wilno, Litwa), Ks. prof. dr hab. Kazimierz Misiaszek (UKSW Warszawa), Ks. prof. dr hab. Wiesław Przygoda (KUL Lublin), Ks. prof. dr hab. Józef Stala (UPJPII Kraków), Prof. Corina Villasana (UCAB, Caracas, Venezuela), Ks. prof. dr hab. Józef Zabielski (UwB Białystok), Ks. prof. dr hab. Josef Zmijewski (Fulda, Niemcy). Redaktorzy językowi: język angielski – Ks. mgr lic. John Krupka język włoski – Oria Ferraguti język rosyjski/białoruski – Юpий Пobaйбa Redaktor statystyczny: Ks. Dariusz Tułowiecki (UPJPII Kraków) Redaktorzy tematyczni: Filozofia – ks. dr Piotr Mrzygłód (PWT Wrocław) Humanistyka – ks. dr Stefan Radziszewski (UJK Kielce) Nauki Społeczne – ks. dr Dariusz Tułowiecki (UPJPII Kraków) Prawo Kanoniczne – ks. dr hab. Jarosław Sokołowski (UKSW Warszawa) Teologia - ks. dr Wojciech Turowski (WSD Łomża ) Lista recenzentów artykułów: Ks. dr hab. Stanisław Biały (UKSW) Ks. dr Piotr Mrzygłód (PWT) Ks. prof. dr hab. Jerzy Myszor (UŚ) Ks. prof. dr hab. Jerzy Pałucki (KUL) Ks. Prof. dr hab. Stanisław Paździor (WPPKi A KUL) Ks. dr Leszek Pintal (KUL) Ks. dr hab. Andrzej Proniewski (UwB) Ks. dr hab. Jerzy Sikora (UKSW) Ks. dr hab. Marek Skierkowski (UKSW) WPROWADZENIE Kościół katolicki w Polsce zdecydował, że przez najbliższe lata kroczyć będzie duszpasterską drogą odnowy przymierza chrzcielnego. Taka de- cyzja Konferencji Episkopatu Polski (KEP) związana jest z przypadającą w 2016 roku 1050. rocznicą chrztu Polski. Komisja Duszpasterstwa KEP, we współpracy ze Stowarzyszeniem Pastoralistów Polskich, wypracowa- ła wizję czteroletniego programu pracy duszpasterskiej, która streszcza się w haśle: „Przez Chrystusa, z Chrystusem, w Chrystusie. Przez wiarę i chrzest do świadectwa”. Logika Programu duszpasterskiego na lata 2013– 2017 prowadzi od wiary, przez nawrócenie i chrzest do misji. Mamy za sobą pierwszy rok, poświęcony głoszeniu kerygmatu, by wzmocnić i od- nowić wiarę w Jezusa Chrystusa. Przyjęty przez Episkopat Program Duszpasterski 2014/2015 „Nawra- cajcie się i wierzcie w Ewangelię” pogłębia perspektywę skutecznego prze- powiadania. Należy zaakcentować potrzebę duszpasterskiego nawrócenia; dotyczy ono całej wspólnoty wierzących – tak duchownych, jak i świeckich. Nawrócenie winno łączyć się z osobistym świadectwem wiary w każdym dniu; ze zrozumieniem sensu postu, pokuty i jałmużny. Te wartości pro- wadzą do przyjęcia mocy słowa Bożego, a w konsekwencji do wewnętrznej przemiany człowieka. Istotne jest: budowanie i pogłębianie relacji z Bo- giem, odkrywanie tajemnicy grzechu, doświadczanie tajemnicy Bożego Miłosierdzia, poznawanie w Bogu źródeł radości i nadziei. Nawrócenie jest owocem spotkania człowieka z kerygmatem, czyli z jądrem Ewangelii. Kerygmatem jest żywy Jezus Chrystus, którego mamy przepowiadać, by Go pokochać i naśladować. Doświadczenie żywego Jezu- sa powoduje zmianę myślenia człowieka o Bogu, o świecie, o sobie i bliź- nich. Zaczyna się wtedy to, co psalmista opisał, mówiąc, że uczymy się cho- dzić ścieżkami Pana. Nasze myśli, pragnienia, plany i decyzje staramy się podporządkować mądrości i woli Bożej. Mamy nadzieję, że zawarte w tym tomie Studiów materiały posłużą jako pomoc tak duszpasterzom w realizacji tegorocznego programu duszpaster- skiego i osobistego nawrócenia, jak też świeckim pragnącym kroczyć drogą wytyczoną przez Kościół. Hasło kolejnego roku duszpasterskiego brzmi: Nowe życie w Chrystu- sie. Zapraszamy do publikowania artykułów poświęconych temu zagad- nieniu. Redakcja 5 Artykuły STUDIA TEOLOGICZNE NAWRÓĆCIE SIĘ I WIERZCIE W EWANGELIĘ 32(2014) KS. ANDRZEJ JACEK NAJDA OPOWIADANIA O CUDACH W EWANGELII WG ŚW. MATEUSZA Treść: 1. Forma literacka opowiadań o cudach, 2. Kompozycja opowiadań o cudach, 3. Summaria, 4. Znaczenie teologiczne cudów Jezusa. Wstęp Historie o cudotwórczej działalności Jezusa z Nazaretu zapisane na kar- tach Ewangelii wg św. Mateusza rozsiane są po całej księdze. Pochodzą one głównie – przyjmując teorię dwóch źródeł – z Ewangelii wg św. Marka i Źró- dła Q, ale są też trzy opowiadania, które nie mają paraleli u synoptyków. Do- kładniejsza analiza Mateuszowej Ewangelii pokazuje, że przejął on aż 15 z 18 opowiadań o cudach, które występują w Ewangelii wg św. Marka1. Pominął uzdrowienie opętanego w Kafarnaum (Mk 1,21-28) i uzdrowienie niewido- mego w Betsaidzie (Mk 8,22-26)2, a z uzdrowienia głuchoniemego (Mk 7,31- 37) uczynił summarium o uzdrowieniach (Mt 15,29-31)3. Dwa opowiadania Ks. prof. UKSW dr hab. Andrzej Jacek Najda – teolog biblista, kierownik Katedry Teologii Systematycznej Małżeństwa i Rodziny na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW. 1 Liczbę 18 cudów w Ewangelii wg św. Marka wymienia i poddaje analizie Kompendium der frühchristlichen Wundererzählungen. Band 1: Die Wunder Jesu, hg. von R. Zimmermann in Zusammenarbeit mit D. Dormeyer, J. Hartenstein, C. Münch, E. E. Popkes, U. Poplutz, Gütersloh 2013, 203-204. 2 Uzdrowienie to pomija również ewangelista Łukasz. 3 Wśród powodów pominięcia przez Mateusza uzdrowień z Mk 7,31-37 i Mk 8,22-26 Held 1975, 198-199 podaje się przypuszczenie, że ewangelista nie znalazł w nich głównych tematów teologicznych swojej interpretacji cudów, takich jak: chrystologia, wiara czy uczniowie, tak H. J. Held, Matthäus als Interpret der Wundergeschichten, w: G. Bornkamm – G. Barth – H. J. Held (red.), Überlieferung und Auslegung im Matthäusevangelium (WMANT 1), Neukirchen-Vluyn 1975, 155-287, 198-199. O. Böcher, Matthäus und die Magie, w: L. Schenke (red.), Studien zum Matthäusevangelium. FS W. Pesch, Stuttgart 1988, 11-24, 18-21 i B. Kollmann, Neutestamentliche Wundergeschichten. Biblisch-theologische Zugänge und Impulse für die Praxis, Stuttgart 2011, 128 uważają natomiast, że to pominięcie ma związek ze świadomym odrzucaniem motywów demonicznych i magicznych, które można zaobserwować także w innych miejscach ewangelii. 9 Ks. Andrzej Jacek Najda o cudach zaczerpnął Mateusz ze Źródła Q, to jest: uzdrowienie sługi set- nika z Kafarnaum (Mt 8,5-13) oraz uzdrowienie niewidomego i nieme- go opętanego (Mt 12,22-30). Trzy relacje o cudach nie mają synoptycz- nych paraleli. Chodzi o uzdrowienie dwóch niewidomych (Mt 9,27-31), uzdrowienie opętanego (Mt 9,32-34)4 i pochodzące z materiału własnego Mateusza opowiadanie o podatku na świątynię (Mt 17,24-27). W sumie znajdujemy w Ewangelii wg św. Mateusza 20 opowiadań o cudach, a także sumaryczne notatki o cudotwórczej działalności Jezusa i teksty, w których bohaterowie narracji mówią o cudownych dokonaniach Jezusa. Aż 11 spo- śród 20 tekstów stanowią opowiadania o uzdrowieniach. 1. Forma literacka opowiadań o cudach Mateuszowe relacje o cudach dokonywanych przez Jezusa charaktery- zuje specyficzny styl narracji i typowa dla Ewangelii forma językowa. Za Heinzem Joachimem Heldem5 możemy dokonać krótkiej ich prezentacji. Otóż Mateusz swoje relacje o cudach rozpoczyna od słowa prose,rcomai (proserchomai) = „przychodzić do” i prosfe,rw (prospherō)6 = „przynosić” oraz stosuje charakterystyczne konstrukcje imiesłowów. Na końcu opowia- dania znajduje się często stwierdzenie, że chory został uzdrowiony „od tej godziny” (Mt 8,13; 9,22; 15,28; 17,18). W podobnych tematycznie sytu- acjach i okolicznościach występują paralelne sformułowania (por. np. Mt 8,14 i 9,28; 8,24 i 14,24; 8,25 i 14,30; 14,18 i 17,17). Fokus relacji usta- wiony jest zazwyczaj na dwie rozmawiające ze sobą osoby. Powtórzenia i zwroty w ramach opowiadania o cudzie uwydatniają związki treściowe, np. czasowniki „chcieć” i „być oczyszczonym” w Mt 8,2-3 czy „przyjść” w Mt 14,28-297. W relacjach o uzdrowieniach szczególne znaczenie zyskują dialogi. Po- 4 Opowiadania te przypominają bardzo uzdrowienie niewidomych pod Jerychem (Mt 20,29- 34) i uzdrowienie niewidomego i niemego opętanego (Mt 12,22-30). Zdaniem wielu komentatorów opowiadania o cudach Mt 9,27-31 i Mt 9,32-34 są wytworem redakcyjnej pracy Mateusza. 5 H. J. Held, Matthäus als Interpret der Wundergeschichten, dz. cyt., 155-234. 6 Transkrypcja za P. Walewski, Praca naukowa nad Biblią. Cytowanie i skróty (SBP 1), Częstochowa 2006, 31n. 7 Wyniki badań H. J. Helda pogłębiają G. Theissen, Urchristliche Wundergeschichten. Ein Beitrag zur formgeschichtlichen Erforschung der synoptischen Evangelien, Gütersloh 71998, 175-189 i J. M. Hull, Hellenistic Magic and the Synoptic Tradition, STB 28, London 1974, 116-141. 10 Opowiadania o cudach w Ewangelii wg św. Mateusza przez powtórzenia i zwroty ewangelista wpływa na narracyjny rozwój pod- stawowej myśli: „niech