NEWSPAPER AVAILABLE OCTOBER 2020 www.zibonelefm.co.za

silapho ukhoyo ZIBONELEZibonele Newsletter

p. 02 p. 05 News ILIZWE LIQAPHELA INYANGA Umanyano loosomashishini p. 08 YOMHLAZA WEBELE base Khayelitsha Coach of the Season OoSomashishini baseKapa baphume bengena valo kwi

Ibhalwe ngu Ashia Nkontsa“Reignite Seminar” gomhla we-17 wale nyanga ka-October uCoach Tshandu nongumhloli ojongene nezungqondo uqulunqe uhlelo oludiban- Nisa osomashishini base Kapa phantsi kwesihloko esithi “Reignite seminar” nalapho ebekhatshwe yiZibonele FM nezithethi ezaziwayo njengoso- mashishini balapha eKapa u-Ace Mabheka ong- uMphathi wakwa Ace, Lumkile Sogoni, Qhamisa Genu, kwanomphathi weZibonele FM uMawan- de Jara noMqulunqi nqubo u-PDA Inspirator. ...tyhila iphepha 4

www.zibonelefm.co.za / News Hotline: 082 969 0921 WhatsApp: 062 814 1918 Call: 021 361 7109 / fZibonele FM 98.2 News 2 ZIBONELE NEWS Xolisa Sindaphi – Editor / Ashia Nkontsa – Project Coordinator Reporters: Nomaxabiso Mgqawule. Zizipho Ninzi. Zoliwe Galeletyoba. Olwethu Mboto. Lusindiso Mayambela. Bongeka Ntlanga. Abongile Booi. Michelle Augus. Zukisa Mbobi. Kukhuthazwa ukukhathalelwa kwabo ba- Bakhala ezimantshiyane aban- jongene nezigulo zengqondo nomhlaza Ibhalwe ngu Abongile Booi tu abangoding’iindawo wa ngesisigulo” utshilo umphathiswa. Kwangaxeshanye kwelinye icala um- Ibhalwe ngu Wanda Nongomaza phathi wecandelo leendaba kwijelo ifedile isixeko saseKapa ukuphulaphula isjwili esikrakra sa- losasazi lasekuhlaleni iZibonele fm bazali nabantwana abengenandawo zokuhlala kweli leKapa. umnumzana uXolisa Sindaphi uthethe Oku kudizwe yinkosazana egama lingu Barbara Vuza okwan- phandle malunga namava akhe ngoku- Sgusihlalo wombutho wabahlali olwela indawo zokuhlala obizwa funyanwa luxinezelelo lwasengq- ngokuba yi Singabalapha lombutho wasekwa ngomnyaka ka 2003. U ondweni. Uthi ukuqala kwalengu- Barbara uthi esona sizathu sokuqulunqa lombutho kukuva intlun- lo yayingunyaka ka2009 nalapho gu nolwamvila lokungananzwa ngurhulumente wephondo leNtsho- e nyanga ibekelwe buca- waqalisa ukubona imithinzana en- na Koloni kuquka nasixeko saseKapa, etyhola ngelithi ligumgedle la ngurhulumente welizwe gekhoyo enabo nobuphaku-phaku elakhiwe ngabom ngurhulumente eqhogene nohlohlesakhe abam- lomzantsi afrika ukuqaphela angabuqondiyo de wafikelela nakwi- hlophe abangawothiyo umlilo. Uthi eyona njongo kukubhekelisa Limpilo ngokwasengqondweni, ukanti ingcinga ezidibaniselele nokufa. abantsundu kufuphe nedolophu apho banokwazi khona ukufikelela ulwesibini umhla weshumi elinesibini lula kuqoqosho lwesixeko. kweyedwarha ilusuku olubekelwe bu- “Kambe ndade ndazama amatyeli am- cala ncakasane nalengulo nantoleyo athathu ukuthabatha ubomi kodwa Kungokunje uBarbra Vuza kunye nabanye abahlali bahlala ezinten- ibangele ukuba umphathiswa kwise- zonke ezonzame zaphanza ndancedwa teni ezigxunyekwe kumbindi we Observatory onokuthi xa uzijon- be lezempilo kwiphondo lentshona ngabantu ababekufutshane nam nge- ga uzifanise nezindlu zabakhwetha, kwaye sele benethuba bezinze koloni ugqirha Nomafrench Mbom- loxesha” utshilo uSindaphi. Uthi ez- kulendawo. Bakhutshwa ngosomvana kumagumbi ebabehlala kuwo. bo asingathe isikhumbuzo solusuku inye zezinto ezakhokelela koluxineze- Unkosazana Vuza uthi”Sakhutshwa ngongxowankulu kunye nesixe- kwisibhedlele sabo baphazamiseke kelo lwengqondo yabakukubanjwa ko aseKapa emva kokuba besihleli iiveki eziliqela ukususela ngom- ngokwasengqondweni iValkenberg ngamapolisa ayekuhlala eziseleni ixe- hla weshumi elinesixhenxe kwinyanga ka September ukuya kumhla ezinze kwindawo yase Observatory. sha elingangonyaka wonke ngezityho- wesibini October, emva kokuba igqwetha lethu lalelwe yinkundla LokaMbombo uyanqwala ngenene lo zenti angayenzanga ezamnamathe- ukuba lifake isicelo sesibheno” Ingqele nezikhukula zasebusika kubo ukuba ngethuba ilizwe ligutyungelwe layo. Uthi kulomgxibhozo kaThisayo zifana nje nesonka semihla ngemihla abangasifumaniyo kwasona, lilifu elimnyama nentsunguzi yent- woxinezelelo lwengqondo wancedwa kwaye bakhala ngento yokuba ezintente zabo zinemingxuma zi- sholongwane iCovid 19 akukhange yinkxaso awayifumana kubaphathi yakrazuka nokukrazuka. Bathi abasenathemba kwi nkqubo karhulu- kunikelwe ngqwalasela yaneleyo emsebenzi bekhokelwa ngumnumza- mente yonikezelo lwezindlu ze RDP, kuba balinde bade baphelelwa kwimpilo ngokwasengqondweni na uMawande “Mkhuzangwe” Jara ngumonde kwaye bona bafuna ukusondezwa kwindawo zokuseben- nokubangele ukuba abo banyangelwa ongumphathi wesikhululo, obefudula za ezisedolophini. oluphazamiseko babuyele umva ngok- ungumphathi kwicandelo leendaba wasempilweni ngenxa yokungatyi unkosazana Ntebaleng “Mamosia” Kutshanje ibinguphantsi phezulu kumanenekazi asixhenxe wom- amachiza ngendlela eyiyo. Shete kwakunye nonkosikazi Pheliswa butho iWe See You ngethuba etshitshiliza ukuphuma kwind- Foss bezamela ukuba afumane in- lu ebeyiqeshile ezinze kumandla wase camps bay. Lamanenekazi “Kubalulekile ke ukuba siqale sisuse tuthuzelo ngokwasemphefumlweni. ebemi ngelithi afuna ukuqaqambisa intlungu yabantu abantsundu amabala la siwabeka abantu abane- Ngokutsho kweengxelo ezikhutshwe nabathathelwa umhlaba ngabamhlophe. Phakathi kwezinto abazi- empawu zokuphazamiseka ngok- licandelo lophando nzulu kwidyuni- thethayo kukuba isakhiwo esi bebesiqeshile kumelwe sisetyenzisel- wasengqondweni ukuze nabo bayeke vesithi yaseKapa malunga nomyinge we njengekhaya lokugcina abantu abadala. Kodwa noxa kunjalo ukuziva bengamakhesela elizweni wamashumi amane ekhulwini kuban- ilinge labo liphanzile nanjengoko inkundla igwebe ngelithi maba- labo kuba iyababulala lento noxa sin- tu abafunyenwe benentsholong- phume kwesasakhiwo. Ku kuza kanye xa iphondo lentshona koloni gaqondi nje yaye ke kunzima ukujo- wane esisandulela sikagawulayo aba- lixakene naluntu oluzithathela umhlaba ngenkani ligxumeka am- ngana nalengulo ikwenze kubenzima ye bahlaselwe yimeko yoxinezelelo atyotyombe alo phantse kuyo yonke indawo evulelekileyo. Nango- nangakumbi kengoku ukuqubisana lwengqondo. na amatsha ntliziyo okuhlala ezikhalimela ezizenzo ngelithi kuz- nokucalulwa kwakunye nokubukul- abazizijwili emva kwexesha lokuhlala ngendlu omiselwe ngezizathu zokuthintela ukuwenwa kwentsholongwane ye corona “Usodolophu wesixeko saseKapa usibonise izigunyazizo zenkundla zokudoliza ILIZWE LIQAPHE- onke amatyotymbe akhiwe ngelixesha likaxakeka” litshilo elinye it- sha ntliziyo elingachazwanga. Lamatyotyombe okwangoku avume- LA INYANGA YOM- kile phantsi komthetho wolawulo lwentlekele( disaster management act). Ukanti ziwephantsi inzame zokuqhagamshelana nabasema- HLAZA WEBELE gunyeni malunga nalomba. Ibhalwe ngu Bongeka Ntlanga lele isibhedlele i-Groote Schuur Utshilo ugqirha Mbombo. unyango luyafumaneka kwabo ba- nalapho ebeyokuhlola umhlaza ludingayo,ingakumbi ngelixesha webele ngenjongo yokukhuthaza Ukanti uyibeke yacaca into yokuba ilizwe lingene kwisigaba sokuqala uluntu ngokubaluleka kokwenza xa inina lisiya likhula namathuba sokumiswa kwezinye zeentshuku- oko kwanokuqwalasela ukuba ing- wokuba nomhlaza ayanda ukuyo- mo ngelokuqubisana nentsholong- aba iphondo lukulungele kusini na thi xhaxhe kwiminyaka engama-85 wane iCorona. ukuqubisana nesifo somhlaza we- ubudala. Ugqirha Mbombo ukwa- bele.Ugqirha Mbombo ebekwaphe- chaphazele nombandela wokupha- Kananjalo umemelela amadoda hlelela ngokusesikweni inyanga zamiseka kwamacandelo okunyan- ukuba nawo aziqhelanise nokuzi- ebekelwe bucala ukuqaphela isifo ga abantu abanomhlaza ngenxa hlolela umhlaza webele kuba nawo somhlaza webele kweli lo-Mzantsi yokunwena kwentsholongwane ekwazi ukuba achatshazelwe ng- mphathiswa wesebe lezempilo Afrika.”Kubalulekile ukuba am- iCorona kweli, Kodwa Nangona umhlaza webele. kwiphondo le-Ntshona Koloni ugq- anina ahlale ezihlola, khonukuze kunjalo uqinisekisile ukuba benza Uirha Nomafrench Mbombo ebetye- uzohoywa kwangethuba umhlaza”. unako-nako ukuqinisekisa ukuba ZIBONELE NEWS 3 INDABA Bavuthulule ngembumbulu LIMEMELELA UKHUSELEKO kumntu wonke obesendlwini LOOCEBA IGQUGULA LE- Ibhalwe ngu Zizipho Ninzi

ANCIbhalwe ngu KWISIXEKO Lusindiso Mayambela SASE-KAPA Igqugula le-ANC kwisixeko ukuzakuthi ga ngoku,kuze kuthatyath- sase-Kapa likugxeke kabukhali we inyathelo elifanelekileyo”.Uqhube ukuhlaselwa kweenkokheli zoluntu watsho unkoszna-Abrahams. zizaphuli-mthetho.Kwisiganeko sakut- Ukanti usomlomo webhunga lesixeko shanje,kuphangwe kuxhotywe ngemipu sase-Kapa umnumzana Dirk Smit uthi kusapho likaceba wakwa-Ward-89 um- isixeko sizakuqhub’uphando malun- numzana u-Monde Nqulwana ngomhla ga nesiganeko sokuhlaselwa kwekha- we-8 October 2020.Iingxelo zidiza uku- ya likamnumza-Nqulwana.”Ndinol- ba amadoda amane aqhekeza icango wazi ngengxelo ye-ANC emalunga lukaxoli usapho lwakwa Mahashe emva kokuba kwadutyul- kwikhaya likamnumzana Nqulwana- nesisiganeko kwaye ndiyaqinisekisa wa amalungu alo amane u-Nomnqivazana Mahashe nong- ,aze aphanga usapho lwakhe elukhombe ukuba ndizakuqhub’uphando malun- umakhulu kwelakhaya kunye nabazukulwana uSithule, AAhlume kunye no Asanele baze bawunabela uqaqa ngomhla ngompu.Nangona kunjalo umnumzana ga nesityholo sokungasabeli kwecan- Nqulwana nosapho lwakhe,basinda delo lonyanzeliso-mthetho kumban- wamashumi amabini anesine kwinyanga Yomsintsi.Ingxelo zidi- ngezikasibi koluhlaselo. dela wokusebenza kwe-panic button za ukuba kwambonzeleka amadoda angaziwayo,baze abamelwane kwikhaya likaceba ngethuba lohlaselo. beva ngezithonga nesikhalo sowazibonelayo elishwangusha .Uno- Isithethi segqugula le-ANC kwisixeko Ndikhumbuze umbhexeshi olibambela bangela wesisiganeko awukaziwa ukuzothi gaa ngoku . sase-Kapa unkoszna Fiona Abrahams kwi-ANC Coucus ukuba ukhuseleko uthi eyona nto ibuhlungu kukuba ooce- lukaceba njengaye namphi na ummi “Sithe sisahleli kwam ndeva ngezithonga ezisixhenxe,ndaphu- ba abalufumani ukhuseleko oluyimfu- welizwe lo-Mzantsi Africa,luxhome- ma ndakroba kwa Mamvulane nongu Nomnqwazana ndabona neko kwisixeko sase-Kapa.”Oluhlase- keke kwinkonzo yesipolisa kuzwelon- uSithule elele ngasemnyango egcwele igazi ,ndabaleka ndaya kutata lo silubona njengohlaselo olujoliswe ke”. Utshilo umnumzana Smit. ka Sithule ndakhala nalapho isikhalo sam siye saviwa ngu Nom- ngqo kwintando yesininzi nakwii-Ofisi Lo ka-Smit utyatyadule wathi ibhun- pumezo wanamandla wokungena endlini kwamaMvulane wafika zeenkokheli ezimele abahlali”.Utshilo ga lesixeko alithwaliswanga uxanduva bethe natya bonke abantu ebebesendlwini belijaja ligazi.ibuhlungu unkoszna Abrahams.Unkszan Abraha- lokhuseleko looceba,kodwa linakho kakhulu into esayibonayo ngobabusuku,silahlekelwe ngoba ebengu ms uqhube wathi kuzo zonke izixhobo ukunika inkxaso kooceba,nequka uk- mama wethu uMamvulane”. La ngamazwi kammelwane owaba ng- enazo i-Arhente yonyanzeliso-mtheth- ufakelwa kwe-panic button kwikhaya umntu woqala ukubona esisiganeko. o,khange ithabathe manyathelo ngak- okanye i-Ofisi kaceba ngokwengcebi- wisiganeko sikamnumzana Nqulwana. so yecandelo le-VIP kwesisixeko emva “ASIKWENZI OKU KUBA SIGXE- kokuba kwenziwe uvavanyo lokhusele- LESHE INQATHA LEEVOTI” Uthi mihla le iimpilo zooceba kwakunye ko. Ibhalwe ngu Olwethu Mboto neentsapho zabo zisoloko zijamelene Unkoszna Abrahams umemelele ku- nezigrogriso.”Sikwamemelela kusom- luntu lwengingqi u-Ward 89 ukuba lomo ukuba adadele enzulwini,aca- luze ngaphambili kwinkonzo yesipolisa cise ukuba kutheni kungekho mntu nolwazi olunokukhokhelela ekuban- uye wasabela ngakwisigrogriso kubom jweni,kuze kutshutshiswe abo bahlasele bukamnumzan’u-Nqulwana kwangor- ikhaya likamnumzana Nqulwana. hatya lokuhlaselwa kwekhaya lakhe Ward 95 men match to Harare Police Station Written by Inga Nzuzo ekusindwe ngobethole butho wee-taxi zika-Codeta. en from Makhaza, Zwezwe, Nkanini, ward 95 with their ward coun- kwisikhululo see-taxi Lowo obefudula eyinkokhe- cillor Xolisa Blacks Ngwekazi held a match from their different places sase-Khayelitsha ngethu- li yombutho we-DA u-Mmusi to the Harare police Station on Friday the 16th. The initiative of the Bba umbutho i-One South Afri- Maimane naye ukwayinkxalenye Mmatch was to hand over a memorandum of grievances of cases to the station can Movement ikhupha ii-fodd yalombutho noyinkokheli yawo. commander of the police station. parcels inikisa ngazo okwen- U-Dibela uqhube wathi nangona guku yomnquma kwintlaninge lombutho ungekabinguwo owo- Xolisa Ngwekazi said “Enough is enough and men who abuse women must be yabantu ababalelwa kuma-300, politiko nkcakasana kodwa lonto removed from the community.” The issue of gender based violence and murder Usihlalo walombutho u-Mzi- ayithethi ukuba bakwenza oku cases is getting out of control because the cases are not taken seriously and they woxolo Dibela uthi benze uluhlu kuba begxeleshe inqatha okanye are mostly ignored. In one of the grievances they are talking about is the murder lweziziqhuba bahlenga-hlengisa begaya inkxaso eluntwini, “Sizo- cases committed by men among the community and its not taken seriously. In ze bachonga ingakumbi aban- kuthi gqolo ukwenza oku ukuza- the memorandum they had an example of the case of murder of Lucia Ntshona tu abangenamatorho nekuye ma ukukhawulelana nendlala”. that has not been attended to till now. The ward councillor instructed the station kubenzima kubo ukufumana into commander that they need answers within seven days. esiwa phantsi kwempumlo, ben- “Sikwenze oku ngokuthi siqa- gagatywanga nabo bachatshazel- le size neqhinga lokubanesidlo “Your fight is our fight, your cry is our cry. Please give me seven days to re- we lifuthe lokuthwaxwa yintsho- sasemini ukuzama ukukhawule- spond that I accept” said Mr Tsashotleho Raboliba the station commander. The longwane i-Covid-19. lana nabo baphathwa linxele lika- response will be given to the same men who came with the memorandum on Khetsekile”.utshilo u-Dibela. Friday the 23rd on 10am at Harare Police Sation. Lombutho ubambisene nom- 4 ZIBONELE NEWS IINDABA

...ibali eliphambili liyaqhubeka anjengoko lenkqubo ibi- nokujongwa ngeso elihle yilonto engayibhengezi lemisebenzi. jamelene nezoshishino nje Coach Tshandu izithethi bezingashiyi nanye Nngemva njengo Lumkile “Maponya” Sogoni nowaziwa njengomphem- beleli kwicala lezoshishino nongay- ifihliyo indlela yakhe yolwaphulo mthetho edlulileyo apho wahlala ixesha elide entolongweni wazixele- la khona ukuba yindawo angasoze aphinde azibone kuyo leyo ngoba luhlelo belusenzeka eSiviva- wayesengumntu ofundayo ngolwa- na cebukuhle kummandla phulo mthetho apho ade waxelelwa wase eKhayelitsha, nalapho ngemali engange 30million ngenxa Oibiyimincili koosomashishini abaze yendlela zakhe, wagqiba apho uba kulomsitho besiyakuva ukuba ez- akanakube aphinde. “Ngoku ndin- inkokheli zibarhabulisa themba lini gusomashishini ofundisa abantu emva komonakalo omkhulu odal- ngendlela zoshishino njengokuNet- we kukuvalwa kweenkqubo zelizwe work(er), ukungaziqhelisi uxinzelelo loMzantsi Afrika okubangele ukuba ngabantu abamhlophe, ukuyazi uku- amashishini amaninzi avale okanye ba yonke into ungazenzela inexesha angenzi ngeniso. layo ngoba amaqonga onxibelelwa- no ayesebenza kodwa funda indlela OkaTshandu noneminyaka emininzi yokuzithethela nokumela ishishini esebenza njengomqeqeshi ngez- lakho ukhumbule linganisa eseben- obomi nongusomashishini uyibeke zayo uyiyeke engasebenziyo” -Lum- yacaca eyokuba yonke into ofuna kile Maponya. ukuphumelela kuyo iqala kwindlela acinga ngayo umntu, esithi ingqondo Ace Mabheka mayithethe into afuna ukuphumelela kuyo, kwaye kubalulekile uba lento ashishina ngayo ingqinelane nom- ntu anguye nento ayimeleyo waze washiya amazwi athi “Akhonto ibay- into ungakhange uyinike ntsingise- lo kwaye ukuze zitshintshe izinto nabantu abakungqongileyo kufanele ukuba kutshintshe wena kuqala”

Lo msitho uvulwe yintwazana esakhulayo egama layo lingu Qhami- mnye wezithethi onguM- sa Genu oneshishini le-Pizza egama phathi wendawo zolonwabo Mawande Jara layo liyi PizzaKitchen nongusomash- ezaziwa kakhulu eMzantsi ishini ophum’izandla nongayeki OAfrika eyaziwa njenga kwaAce non- namicelimngeni ithi iphazamise ish- gafane akhwele qongeni, ulikhuphe ishini lakhe. OkaGenu uthethe wathi latsola koosomashishini ukuba ma- “ishishini alina sini okanye minyaka baphakame basebenzele amashishi- yokuzalwa kwaye lijongana ngqo ne- ni abo ngoba akhomntu uzolinikwa zakhono onazo nangendlela ozinike- esandleni inqatha “Mna elam ishishi- la ngayo ekuliphuhliseni….ewe kun- ni liyasebenza kwaye liyaphumelela zima ukujongana nemiceli mngeni ngoba ndiyabazi ubom bolwaphu- kodwa ndisebenza mihla le ukwenza lo mthetho kwaye ndazinika ilizwi ishishini lam liphumelele kwaye ndi- lalinye ekuhambeni kwexesha ukuba funa nokuphembelela ulutsha ukuba andibuyeli esihogweni seNtolongo luzingce kwaye lungoyiki ukuseben- kulapho ke ndaqinisekisa uba man- zisa amathuba aphambi kwalo”. disebenze ngokuzinikela.”

Lumkile Maponya UAce unabe wathi “Ukuzazi nokuqi- na endaweni yakho yoshishino kwa- nentsebenziswano onayo nogxa e ndibano ivalwe ngumphathi weZibonele FM esithi “Ukuba sifuna bakho iyawandisa amandla akho en- ukwakha uluntu olungcono kufanele simanyane sandise unxibelel- kqubela phambili”. wano phakathi kwethu ngokuba asikwazi uzifumana sisendaweni Lyethu siphinde sizokuphathwa ngabanye abantu bangaphandle, yilonto Xa ebuzwa ngemisebenzi yakhe kufuneka silisebenzisile neziko losasazo lasekuhlaleni iZibonele FM’’. ayenzayo ukunceda uluntu olusoko- layo njengosomashishini uphendule Uthi ooSomashishini mabangazicingeli ukuba amaxabiso eentengiso ax- wathi, imisebenzi ayenzayo ukunce- homile bengakhange bazibuzele ingakumbi amashishini asakhulayo. Len- da amakhaya amaninzi alapha eKapa kokheli ibize oosomashishini bazozibuzela ngeeOpportunities ezikhoyo akayenzeli ukuqhwatyelwa izandla zeliziko 5 ZIBONELE NEWS INDABA Ukunqongophala kwemisebenzi akungomqobo kuThorn April Ibhalwe ngu Zukisa Mbobi lehle ngezigidi ezibini ze randi ndisenza izifundo zesigaba sose- layokutsho kwishumi elinesine bini kwezokhenketho’’. utshilo lezigidi zerandi (14.1 Million) loka April. nto leyo elibeke inani ku 30.1. U Thorn April okwathe uye Kwiilokishi ezininzi ulutsha waphuma esikolweni ngenxa alusebenzi kodwa noxa kunja- yokuswela imali yokuhlawu- lo kusoloko kubongozwa uku- la izifundo zakhe nanjengoko ba luziqalele amashishini. Siye ebebhatalelwa ngumama wakhe SASCO leads sathatha ithuba lokuba sithethe kuba inguye yedwa osebenzayo nomntu omtsha ohlala kum- kolwa sapho lakwa April. mandla wase Kuyasa e Khayelit- the way sha e Kapa Kwiphondo I Nt- U Thorn April uqale ngoku- shona Koloni nothe waziqalela Written by Zoliwe Galeletyoba thengisa iBoerewors rolls kwizi ishishini lakhe lokuzithengisela talato zase Kuyasa encediswa ele izinyanga ezisibhozo national day of action was held by sasco ukutya. lulutsha olungasebenziyo esithi uMzantsi Afrika uphantsi on the 14 of October 2020 in parliament . oko kuthetha ukuba kuyakufu- kokumiswa kwentshuku- The motive of the march was to put tvet neka unikezele ngemalana ukuze Smo zoluntu. Ilizwe loMzantsi Acolleges as institutions of choice, Sasco says tvet nabo bakwazi ukuxhasa iiintsa- Afrika lichaphazeleke kakhulu colleges have been neglected for the past decade in pho zabo. Uthi uyasokola ukuse- ngulobhubhane susela kwathi terms of their operations and development both benza ngamanye amaxesha nan- kwabhengezwa ukumiswa students and infrastructural wise . jengoko izixhobo zokusebenza kwentshukumo zoluntu. Abemi zinqongophele. The Provincial chairperson of Sasco Mr Man- beli lo Mzantsi Afrika ngabona bachaphazeleke kakhulu ngo- galiso Nompula says “our demands border on the “Owam umbono kubona ishishi- kuthi balahlekelwe yimisebenzi issuing of certificates that are withheld, maybe be- ni lam likhule libeyinkampani nanjengoko umongameli weli cause of funding issues, so that they cannot get liqashe abanye abantu ukuze umnuzana Cyril Ramaphosa employment. Secondly student accommodation siphumelele sibezinkokheli za- ethe wabhengeza ukumilisel- has never been prioritised, to compare tvet sekuhlaleni” utshilo u April. colleges and universities , you would see that the wa kweLockdown. Iincukacha manani zekota yesibini ziphume higher education department only focuses on de- Loka April uthi elishishini lakhe zichaza ukuba lenyukile inani ‘’igama lam ndingu Thorn April veloping universities, both in historically white alimniki nzuzo kkuphela kodwa labantu abangaphangeliyo kwa- , ndineminyaka engamashumi and black institutions, though there is a lack with- limnika inkhuthazo ingakumbi nabo bakhangela imisebenzi. mabini(20) ndihlala e Khayelit- in the historically black but there is total disregard ulutsha elimngqongileyo esithi Kwikota yesibini inkcukacha sha kummandla wase Kuyasa . and ignorance upon the development of student akubalulekanga ukuba ubene- manani ziphume zisithi lehlile Kwiminyaka emithathu ben- accommodation with tvet colleges”. mali eninzi kodwa ungakhulisa inani labantu abanemisebenzi difunda kwi bkholej yase Kapa leyo unayo ngale incinci unayo. Mangaliso Nompula says students are subjected to private landlords who give them their houses to rent whereas and the university and tvet col- GENERAL PUBLIC HOTLINE: leges do not have control over, so the relation is between student and land lord. Mangaliso says all they want is student accommodation to be han- 0800 029 999 dled by institutions themselves, so if there is any query, it can be between student and institution WhatsApp: 060 012 3456 and not the private land lord themselves.

“We want infrastructural development funding to be prioritised particularly on the tvet colleges and increase the ordinary funding in general of tvet colleges, so that tvet colleges student can be able to also get the fruits that other students get with the assistance of department of the higher ed- ucation.” Says Mangaliso Nomopula.

Infrastructural development funding, issuing of certificates, student accommodation and increas- ing of funding for tvet student is the main concern and motive for the action to parliament. Manga- liso says some of the issues they have addressed at the march wich are included in the memoran- dum, will be the maladministration within the colleges in terms of the nasfas funding and that the managers of colleges do not give students the rights to decide on how their funding must be al- located rather the managers sign on their behalf. ZIBONELE NEWS 6 EDITORIAL Hlumisa Kwinana, the “Drama Series Queen” In 1999 while teaching at Silimela ing juvenile ex-criminal offenders,Ms Kwinana has since partnered with High School, Ms Kwinana initiated ex-substance abusers, victims of do- world - renowned organisations such a Youth Skills Development Pro- mestic violence, child abuse, human as Plan International Uk and Unicef, gramme educating the youth on per- trafficking, early and forced marriag- championing the rights of children. ils of drugs, crime and support for es at Barking London Place of Safety. In partnership with Zibonele com- HIV. Graduates of this school pro- While in this role, Ms Kwinana was munity Radio in the Western Cape of gramme were selected by the South struck by the strong correlation be- South Africa her short story book African Department of Arts and tween parental neglect and juvenile (Ikhaka Lolutsha) has been trans- Culture to showcase their prowess delinquency. It was some of these formed and performed as a live radio in the performing arts at an interna- experiences that inspired her author- drama to further create awareness of tional festival. The programme Ms ship of Ikhaka Lolutsha, (The Shield) current Social Ills through this new Kwinana initiated was later adopt- medium. ed by popular televised education In 2006, while a temporary work- series, ‘Love Life’, the Department er at Professional Care Company in of Arts- Culture, The South Afri- Essex, Uk, she was given special rec- can Department of Tourism as well ognition for her outstanding con- as being promoted in local schools. s Kwinana hails from the tribution and performance to this The Department of Arts and Culture rural areas of Eastern organisation. subsequently gave Ms Kwinana rec- Cape. She is a qualified ognition for her in promoting talent Mteacher and an author currently re- Upon her return in 2009 to South in the Mdantsane District. siding in Pretoria, South Africa. Hlu- Africa, Ms Kwinana conducted fur- misa grew up in an entrepreneur- ther research on early and forced In 2003 Ms Kwinana left for United Further translations of the book ial family which ran a food retailer marriages in the rural areas of East- Kingdom to pursue a qualification IKhaka Lolutsha(‘Children’Shield’) in the KeiskammaHoek District. It ern Cape in South Africa resulting in in Children with Special Needs with into English are currently in progress is here in KeiskammaHoek, where a film script called ‘Viva Nonkulule- concentrations in Dyslexia (Specif- in the United States of America. she received her Primary and High k o’. ic learning difficulty) and Personal School education. Social Development of the Child at In 2020 while South Africa was Despite the challenges Ms Kwinana Nottingham University in the United has encountered while researching It is also here where she received her on Covid-19 related lockdown, Ms Kingdom. She studied Dyslexia (Spe- Ikhaka Lolutsha, she has absolutely first exposure to life theatre, through Kwinana wrote a children’s histo- cific Learning Difficulty) and Person- no regrets about having embarked attending the national performances ry book on Pre-Apartheid political al Social Development of the child. on this sometime perilous journey of nationally acclaimed playwrights icons and their contributions. During Whilst a student there Ms Kwinana to its exhilarating end. She is encour- touring locally. After exposure to lockdown when GBV cases escalat- gained valuable practical experience aged by the feedback streaming in these rare treats she would share the ed in SA, Ms Kwinana wrote short in supporting children with learn- from all corners of the globe that the highlights of her theatre with fellow drama stories to create awareness of ing disabilities fostered in children’s book Ikhaka Lolutsha is a valuable learners, mimicking their theatrics this pandemic. Ms Kwinana felt hon- homes. oured and privileged to be tasked by contribution and indeed a ‘shield of with great hilarity. At the age of 11 our youth’. Ms Kwinana wrote her first play ex- the management of Pretoria library In 2006 Ms Kwinana was promoted posing the agony of child -headed to come up with a programme that to the position of a Senior Support Ms Kwinana would gladly welcome families, she observed locally. could help in addressing social ills. worker assisting and rehabilitat- any future partnership and liaisons entities any of similar interest. 7 ZIBONELE NEWS IMIDLALO NOLONWABO

IbhalweAwards ngu Ashia Nkontsa looming for excelling players Hlompho Kekana (Mamelodi Sundowns) names. Lebogang Manyama (Kaizer Chiefs) (Mamelodi Sundowns) Voting for the PSL Footballer of the Season is done by Premier Division coaches only. Absa Premiership Coach of the Season Ernst Middendorp (Kaizer Chiefs) Zwane features again among the nominees (Mamelodi Sundowns) for the Absa Premiership Player’s Player of Eric Tinkler (Maritzburg United) the Season. He is competing with teammate Hlompho Kekana, who has been nominated for the same award four consecutive times and he day is almost here for the PSL awards Kaizer Chiefs’ Lebogang Manyama. will be held next week Thursday, 22 Oc- tober 2020 at 20h00 in a virtual event. This is an exciting time for people in sports as T now things are getting back to normal. The fol- Samir Nurkovic (Kaizer Chiefs), Peter Sha- lowing awards include the following: lulile (Highlands Park), Gaston Sirino and Themba Zwane (both Mamelodi Sundowns) Footballer of the Season will battle for the coveted prize of 2019/20 PSL Samir Nurkovic (Kaizer Chiefs) Footballer of the Season. Peter Shalulile (Highlands Park) Gaston Sirino (Mamelodi Sundowns) This year, there are four nominees instead of Themba Zwane (Mamelodi Sundowns) the normal three after the players were tied on votes and could not be separated even after Absa Premiership Player’s Player of using the provisions in the rules to eliminate the Season Rugby Matches to look Donald is super forward to this weekend Ibhalwe ngu Ashia Nkontsa Friday, 23 October 2020 excited toWritten be by backAshia Nkontsa stadium : Phakisa Pumas vs Stomers @19:00

Emirates Park: Lions vs Cheetahs @16:30

Saturday, 24 October 2020 Loftus Versfeld: Bulls vs Sharks @ 19:00 Allan Donald the new appointed coach for Knights cannot wait for the team to start bowling at the end of next week, he has been eager for this day since his appointment in febuary this year, Although this is his first head coach appointment, the fast bowler says “I’m super excited and I have said it many times, I am thrilled to be back, -said Donald